CONGRESSTUKKEN AMENDEMENTEN EN PREADVIEZEN OP HET CONCEPT-VERKIEZINGSPROGRAMMA NIJMEGEN 25 APRIL 2010 BESCHRIJVINGSBRIEF CONGRES

CONGRESSTUKKEN AMENDEMENTEN EN PREADVIEZEN OP HET CONCEPT-VERKIEZINGSPROGRAMMA

BESCHRIJVINGSBRIEF

CONGRES

25 APRIL 2010

NIJMEGEN

Congresstukken Beschrijvingsbrief Congres 25 april 2010 De Vereeniging Nijmegen

Inhoud

Aanbiedingsbrief

5

Van het presidium

7

Agenda congres 25 april 2010

13

Congresbesluit lijstverbinding GroenLinks

15

Amendementen en preadviezen verkiezingsprogramma 2010 - 2014 Voorwoord 1. Unieke tijden, nieuwe kansen (niet amendeerbaar) 1.1 Unieke tijden: de uitdagingen 1.2 De Rode Draad: Iedereen Telt Mee 1.3 Nieuwe Kansen: de hervormingen 2. Onze keuzes (amendeerbaar) 2.1 Emancipatie, onderwijs en cultuur 2.2 Werk en Inkomen 2.3 Ondernemerschap 2.4 Een duurzame toekomst 2.5 Zorg 2.6 Samen leven in buurten en wijken 2.7 Wonen 2.8 Burger en bestuur 2.9 Nederland in een betere wereld Financiële onderbouwing (niet amendeerbaar)

23 41 60 63 77 87 99 105 118 132

Niet opgevoerde amendenten

135

Verantwoording van de kandidaatstellingscommissie

151

3

16 17 19 20

4

Amsterdam, 14 april 2010 Beste partijgenoten, Namens het Partijbestuur bied ik u de beschrijvingsbrief voor het partijcongres op zondag 25 april 2010 aan. Het wordt een belangrijk congres. Tijdens dit congres zullen we namelijk ons verkiezingsprogramma en de kandidatenlijst vaststellen. Bovendien nemen we afscheid van onze partijleider, Wouter Bos, en kiezen we onze nieuwe lijsttrekker, waarvoor Job Cohen de enige kandidaat is. Met het nemen van deze belangrijke stappen kunnen we op naar de Tweede Kamerverkiezingen op 9 juni. Op die dag staan we voor belangrijke keuzes: de keuze of we de lasten van de crisis eerlijk delen of de meest kwetsbare mensen de rekening laten betalen. We staan voor de keuze of we onze kinderen willen laten opgroeien in een land waar je postcode bepalend is voor je kansen op een diploma, of dat je eigen talent en inzet je toekomst bepalen. Voor de volgorde van de behandeling van de onderwerpen op het congres verwijs ik u graag naar de Agenda (blz. 13). Ook vraag ik uw speciale aandacht voor de mededelingen van het presidium. Het congres wordt gehouden in Concertgebouw de Vereeniging, Keizer Karelplein 2-d in Nijmegen. Het congres begint op zondagochtend om 10:00 uur en duurt tot 18:00 uur. Het Partijbestuur wenst u veel succes bij de voorbereidende werkzaamheden en rekent op uw komst. Want alleen samen kunnen we de komende weken campagnevoeren voor een Nederland waarin we eerlijk delen, iedereen een gelijke kans bieden en we prettig samenleven. Een Nederland waarin iedereen meetelt! Hartelijke groeten, namens het Partijbestuur:

Lilianne Ploumen Voorzitter Partij van de Arbeid

5

6

Van het Presidium

1. Welkom op het PvdA-congres in Nijmegen Het congres wordt gehouden op zondag 25 april 2010 in Concertgebouw de Vereeniging, Keizer Karelplein 2-d in Nijmegen. Aanvang: 10:00 uur. De deuren gaan open vanaf 09.00 uur. Het congres staat volledig in het teken van de Tweede Kamerverkiezingen op 9 juni 2010. Tijdens dit congres zal het verkiezingsprogramma worden vastgesteld, de lijsttrekker worden gekozen en de kandidatenlijst worden vastgesteld.

2. Routebeschrijving De Vereeniging is gelegen op 5 minuten loopafstand van het station van Nijmegen Komt u met de auto? Zie hier de routebeschrijving: Vanuit Utrecht - U volgt de A12 richting Arnhem. Vanaf de A12 neemt u de afslag A50 richting Nijmegen. Vervolgens neemt u de afslag richting Nijmegen - Noord (A15) en verlaat u de A50. U volgt de A15 en neemt dan de afslag A325 richting Nijmegen. Deze blijft u volgen tot aan een groot verkeersplein; het Keizer Karelplein. Aan dit plein liggen de Keizer Karel Podia (Concertgebouw De Vereeniging en de Stadsschouwburg Nijmegen). Vanuit Arnhem - U volgt de A325 Arnhem-Nijmegen. U komt over de Waalbrug Nijmegen binnen en volgt de doorgaande weg. Aan het einde van deze weg komt u op een groot verkeersplein; het Keizer Karelplein. Vanuit 's Hertogenbosch - U volgt de A59 en neemt de afslag Wijchen/Nijmegen (A326). Nijmegen binnengekomen volgt u de doorgaande weg (richting Arnhem/Centrum). Aan het einde van deze weg komt u op een groot verkeersplein; het Keizer Karelplein. Vanuit Venlo - U volgt de A73 richting Nijmegen. U neemt de afslag Nijmegen en volgt de doorgaande weg (richting Arnhem/Centrum). Aan het einde van deze weg komt u op een groot verkeersplein; het Keizer Karelplein.

3. Aankomst bij de ontvangsthal van de congreshal Bij de hoofdingang van de congreshal van Vereeniging wordt u vanaf 09.00 uur welkom geheten door onze medewerkers. In de congreshal treft u de verschillende ontvangstbalies en een garderobe aan. Wij adviseren u om bij binnenkomst al een lunchbon aan te schaffen. Dat bespaart u onnodig wachten bij aanvang van de lunch.

4. In ontvangst nemen van de congresmaterialen door de afgevaardigde Vanaf 09.00 uur kunt u terecht bij de diverse balies. Afgevaardigden melden zich bij de afgevaardigden balie. De namen van de gewesten staan duidelijk aangegeven. Bij de balie van uw gewest overhandigt u als afgevaardigde aan de medewerker de geloofsbrief (is apart gestuurd naar de afgevaardigden), waarna u een congresenvelop ontvangt, bevattende: - Gekleurde stemkaart - Stemsleutel ten behoeve van elektronische stemmingen - Stembriefjes - Sprekersbriefjes - Badge Afgevaardigden: Wanneer uw afdeling recht heeft op méér dan één afgevaardigde, ontvangt de afgevaardigde die zich het eerst meldt een envelop met daarin tevens de stemmaterialen voor de andere afgevaardigde(n). Deze afgevaardigden worden verzocht de stemmaterialen gelijkelijk over hen te verdelen. De tweede en volgende afgevaardigde(n) ontvangt/ontvangen na overhandiging van hun geloofsbrief wél een uitdeelenvelop, maar deze bevat alleen een badge en sprekersbriefjes. Gelieve de badge duidelijk zichtbaar te dragen. Op die manier krijgt u ongehinderd toegang tot uw plaats in de congreszaal.

7

Plaatsvervangend afgevaardigden dienen zich te melden bij de balie voor plaatsvervangend afgevaardigden, alwaar zij na overhandiging van de op hun naam gestelde verklaring een badge krijgen uitgereikt. ATTENTIE: De stemmaterialen worden uitgereikt aan de afgevaardigde ná overhandiging van de geloofsbrief. De status van plaatsvervangend afgevaardigde is die van plaatsvervanger. Een plaatsvervangend afgevaardigde kan pas de functie van afgevaardigde bekleden indien de afgevaardigde vóór vertrek van huis diens geloofsbrief aan hem/haar heeft overhandigd, of indien de afgevaardigde tijdens het congres zijn stemmaterialen en badge aan hem/haar heeft overhandigd. In het laatste geval bekleedt de (oorspronkelijke) afgevaardigde op dat moment de functie van plaatsvervangend afgevaardigde. Maak voor de overdracht van de stemmaterialen en badge onderling goede afspraken, zeker indien er tussentijds van functie wordt gewisseld. De stemmaterialen en badge worden éénmalig verstrekt. Dat betekent dat bij verlies van een of meer onderdelen van de uitdeelenvelop geen nieuw stemmateriaal of badge wordt verstrekt. In het geval u materiaal bent verloren kunt u voor alle zekerheid bij de Informatiebalie navragen of het verlorene misschien daar is afgegeven. Leden: alle leden die zich tijdig hebben aangemeld krijgen een toegangskaart thuis gestuurd. Deze dient u mee te nemen naar het congres. Leden dienen zich te melden bij de leden balie. Op vertoon van uw toegangskaart krijgt u een stemkaart uitgereikt. Uw stemkaart geeft u toegang tot de congreszaal. Leden die zich niet hebben aangemeld worden gecontroleerd op het hebben van ledenrechten. Dat kan soms rijen wachtenden veroorzaken. Na controle krijgen ze een stemkaart uitgereikt en toegang tot de zaal. Genodigden: alle genodigden kunnen zich melden bij de genodigden balie. Naar gelang uw functie in de partij ontvangt u een envelop met bescheiden voor het congres.

5. Toegang tot de zaal Voor de afgevaardigden zijn plaatsen in de zaal gereserveerd, evenals voor kandidaat-Kamerleden, het partijbestuur, genodigden en buitenlandse gasten. Plaatsvervangende afgevaardigden en leden dienen op de overige plaatsen te zitten. De afgevaardigden worden verzocht om op de voor hen gereserveerde plaatsen zitting te nemen vanwege de zichtbaarheid voor het presidium bij de stemmingen en vanwege het uitdelen van de mobiele stemkastjes. Naar verwachting is de belangstelling voor dit congres bijzonder groot. In de grote zaal is plaats gereserveerd voor 1300 personen. De congresafgevaardigden en hun plaatsvervangers kunnen in ieder geval het congres live bijwonen. Ook voor de meeste leden hebben wij ruim plaats. Maar bij bijzondere drukte is het mogelijk dat de zaal vol zit en we op last van de brandweer niemand meer kunnen toelaten. Voor hen die niet meer naar binnen kunnen is het congres op grote schermen te volgen. Wij verzoeken iedereen die het congres niet actief volgt om in de foyer plaats te nemen. Datzelfde geldt voor aanwezigen die overleg willen voeren.

6. Vergaderorde De congreszittingen worden voorgezeten door de leden van het congrespresidium. Tijdens dit congres zijn dat: Rob Beek, Nina Tellegen, Tjeerd van Dekken, Bert Blase, James van Lidth de Jeude, Marnix Norder en Petra Reijntjes. Onder hun leiding vindt debat en besluitvorming plaats.

7. Agenda De conceptagenda van het congres vindt u in deze beschrijvingsbrief. De tijdstippen waarop de sprekersbriefjes moeten zijn ingediend worden met regelmaat geprojecteerd op het scherm. Mocht u bij een agendapunt het woord willen voeren, vul dan tijdig een sprekersbriefje in en lever deze in bij het congrespresidium op het podium.

8. Spreek- en stemrecht Leden van het partijbestuur hebben spreekrecht en stemrecht op het congres. Het partijbestuur als geheel heeft recht op het indienen van moties en amendementen. Afgevaardigden uit afdelingen hebben spreekrecht, 8

stemrecht en recht op het indienen van moties en amendementen op het congres. Afgevaardigden uit door het partijbestuur erkende groepen en netwerken hebben spreekrecht en recht op het indienen van moties en amendementen op het congres. Afgevaardigden uit door het partijbestuur erkende groepen en netwerken hebben geen stemrecht. Individuele leden hebben spreekrecht en stemrecht bij inhoudelijke onderwerpen. Het presidium kent dit spreekrecht toe binnen de marges van de redelijkheid. Individuele leden hebben geen spreekrecht en stemrecht bij stemmingen over personen. Individuele leden hebben ook geen recht op het indienen van moties en amendementen. Leden van de fracties van de Staten-Generaal, de PvdA- leden in het Europees Parlement, de PvdA bewindspersonen, de PES-congresdelegatie, de leden van het Politiek Ledenraad, leden van het presidium en de leden van de Adviesraad Verenigingszaken hebben spreekrecht en nemen deel aan de vergadering met adviserende stem.

9. Vaststelling kandidatenlijst Tweede Kamer De vaststelling van de kandidatenlijst voor de Twee Kamer gebeurt conform artikel 1 lid 7 van het huishoudelijk reglement, luidende: ‘De vaststelling van de kandidatenlijst voor een vertegenwoordigend lichaam geschiedt door stemming per plaats, te beginnen bij de eerste plaats op de lijst met inachtneming van de bepalingen inzake de uitslag van een ledenraadpleging. Voor een plaats zijn kandidaat degene die op de ontwerplijst voor deze plaats wordt voorgesteld en degenen die ter vergadering als tegenkandidaten worden voorgesteld. Tegenkandidaten kunnen zijn diegenen die op de ontwerplijst op een lagere plaats zijn voorgesteld, dan wel kandidaten die vermeld staan op de alfabetische lijst van nietgeplaatsten. Indien geen tegenkandidaten gesteld worden, wordt de voor die plaats voorgestelde kandidaat bij acclamatie verkozen verklaard, zonder dat stemming kan worden verlangd. Bij twee of meer kandidaten voor één plaats vindt elektronische stemming plaats. Wanneer in de eerste ronde geen van de kandidaten meer dan 50% van de geldig uitgebrachte stemmen heeft behaald vindt herstemming plaats tussen de twee kandidaten die de meeste stemmen op zich hebben verzameld. Bij herstemming geldt dat de kandidaat die een eenvoudige meerderheid heeft behaald (meer dan 50%, waarbij blanco stemmen niet meetellen) is verkozen. Wanneer in de herstemming de stemmen staken, beslist het lot. Indien een tegenkandidaat verkozen wordt verklaard, schuiven de voor de betrokken plaats op de ontwerplijst voorgestelde kandidaat en de daarop volgende kandidaten op naar de telkens volgende lagere plaats op de ontwerplijst. De laatste positie op de lijst is gereserveerd is voor de daarvoor speciaal geselecteerde lijstduwer. Het partijbestuur wil graag dat deze lijstduwer als laatste op de kandidatenlijst blijft staan. Het partijbestuur wil bij de vaststelling van de agenda en de bespreking ‘van de orde’ aan het congres vragen of ze deze laatste positie een zogenaamde beschermde positie wil toekennen. Dat betekent dat de lijstduwer zeker is van de laatste plek op de lijst en er geen kandidaten tegen hem/haar kunnen worden ingezet. Dat betekent ook, dat indien er kandidaten van de alfabetische lijst succesvol worden ingezet, waardoor de lijst langer wordt, de lijstduwer op de laatste plek blijft staan en dat degene op de voorlaatste plek als eerste van de lijst wordt afgevoerd indien het maximum aantal kandidaten wordt bereikt. Kandidaten kunnen zich niet zelf tijdens het congres aan de vergadering presenteren. Kandidaten mogen wel voor aanvang van het congres en in de wandelgangen zichzelf promoten. Indien u een kandidaat inzet tegenover een andere kandidaat dan gaat het presidium er van uit dat de betreffende kandidaat hiervan op de hoogte is en hiermee.

10. Sprekersbriefjes Om te kunnen deelnemen aan het debat over een bepaald onderwerp verzoeken wij alle afgevaardigden om tijdig een sprekersbriefje in te vullen en te deponeren in het daarvoor bestemde bakje op het podium. Vul het sprekersbriefje s.v.p. zo volledig mogelijk in. Dus vermeld duidelijk het agendanummer, het nummer van het amendement en de bladzijde van de congresbundel. Zo kunnen we zorgen dat sprekers over hetzelfde onderwerp ook zoveel mogelijk na elkaar kunnen spreken. Leden hebben geen sprekersbriefje nodig. Nadat de afgevaardigden aan het woord zijn geweest zal het presidium de leden de mogelijkheid geven om te spreken. Leden die het woord willen voeren worden verzocht zich tijdig naar het podium te begeven. Het presidium heeft de bevoegdheid vanwege de vergaderorde om indien nodig het aantal sprekers te beperken als mede de spreektijd te bekorten (als regel geldt een spreektijd van ½ minuut tot één minuut) Het presidium zal gezien de tijd van deze bevoegdheid actief gebruik maken.

9

11. Afgevaardigden en leden in discussie met partijbestuur De debatten over de diverse congresonderwerpen worden gevoerd aan de discussietafel (trapezium) en vinden plaats onder leiding van het presidium. Wanneer het desbetreffende onderwerp aan de orde is, worden de afgevaardigden door een lid van het presidium aan de hand van de ingediende sprekersbriefjes opgeroepen om naar de discussietafel te komen en daar het woord te voeren. Bijdragen moeten kort en bondig zijn. Vermeld duidelijk over welk onderwerp het gaat en vermeld direct bij de start van uw betoog het betreffende nummer van het amendement en de betreffende bladzijde in de beschrijvingsbrief. Een goede bijdrage aan de discussie is: • Een concrete vraag aan het partijbestuur of het presidium. • Een oproep richting het partijbestuur en/of fracties. • Het geven van een puntige toelichting, verduidelijking van een amendement. • Het geven van puntig commentaar op een preadvies van het partijbestuur. • Een stemadvies over een amendement aan het congres. • Het positief aanbevelen van een kandidaat bij de behandeling van de kandidatenlijst. Géén goede bijdrage aan de discussie is: • Het aansnijden van niet ter zake doende of niet geagendeerde onderwerpen. • Een uitweiding over persoonlijke ervaringen. • Een oproep richting het kabinet of richting andere partijen dan de PvdA. • Het vallen in herhalingen of het herhalen van eerdere sprekers. • Het negatief afzetten tegen kandidaten op de kandidatenlijst. Het presidium heeft de mogelijkheid u te wijzen op de beschikbare tijd en kan indien nodig uw bijdrage afbreken. Wees daarom vooral to the point en houd het kort. Geef direct de kern van de boodschap en uw aanbeveling voor de stemming. Vervolgens is het de beurt aan het partijbestuur om te reageren. Zij zullen trachten zo veel mogelijk in te gaan op alle bijdragen van de afgevaardigden en de leden. Daarna volgt stemming over het behandelde gedeelte. Het presidium zal in principe geen tweede ronde toestaan.

12. Actuele moties 1. Alle actuele moties dienen betrekking te hebben op politiek relevante gebeurtenissen en konden tot maandag 19 april via het online amendeer systeem ingeleverd te worden. Deze moties met het preadvies van het partijbestuur worden voor aanvang van het congres uitgedeeld. 2. Politieke relevantie gebeurtenissen die plaatsvinden vanaf maandag 19 april 12.00 uur kunnen ook aanleiding zijn om een actuele motie in te dienen. Deze moties kunnen op de congresdag zelf bij het presidium worden ingediend. Deze moties dienen ondertekend te zijn door vijf congresafgevaardigden. Het indienen van deze moties kan tot zondag 25 april 10.30 uur. 3. Het presidium besluit over toelating van ingediende moties tot de agenda. De congresorganisatie probeert te zorgen voor vermenigvuldiging en verspreiding in de zaal. Maar gezien de overvolle agenda en het verwachte aantal bezoekers verzoeken we u het hen niet moeilijker te maken dan nodig. Probeert u alstublieft hen te helpen door indien u nog moties gaat indienen deze van te voren aan te kondigen en deze digitaal (op CDrom, e-mail [email protected] of USB-stick) aan te leveren.

13. De stemprocedure Tijdens het congres zullen diverse stemmingen plaatsvinden. Stemmingen vinden plaats bij handopsteken, tenzij de stemming personen of persoonlijke belangen betreft, in welk geval geheime stemming plaatsvindt langs elektronische weg. Het presidium kan ook in andere gevallen elektronische stemming doen plaatsvinden, bijvoorbeeld als niet duidelijk is wat de uitslag van de stemming is. Tenzij de reglementen anders bepalen beslist de eenvoudige meerderheid 10

(meer dan 50%) van de geldig uitgebrachte stemmen; blanco stemmen tellen niet mee. Indien bij stemming over zaken de stemmen staken, wordt het voorstel verworpen. Stemmen door afgevaardigden: Het aantal stemmen van een afdeling hangt af van het aantal leden van een afdeling. Afdelingen hebben per 500 leden 1 afgevaardigde. Per 50 leden hebben afdelingen een stemwaarde van één. Dat betekent dat als iedere afdeling komt opdagen we op het congres ongeveer 1100 stemmen te verdelen hebben. Een afdeling als Nijmegen, met 600 leden heeft dus 2 afgevaardigden en 12 stemmen. De stemmen van de afgevaardigden tellen voor 75% mee van het totaal aantal stemmen. Stemmen door leden: Leden stemmen mee over de inhoudelijke onderwerpen. (Bij het vaststellen van de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer hebben leden géén stem- en spreekrecht). Bij de behandeling van amendementen en moties over bijvoorbeeld het verkiezingsprogramma hebben de leden wel stemrecht. Alle leden hebben een stemwaarde één. De stemmen van de leden tellen in totaal voor 25% van het totaal aantal stemmen mee. Er zijn drie manieren waarop de stemming kan plaatsvinden. 1. Stemmen door handopsteken met stemkaart Daar waar het niet om personen gaat vindt het stemmen plaats door het opsteken van de gekleurde stemkaarten (we noemen dat stemmen door handopsteken). De afgevaardigden vinden die gekleurde kaart in hun congresenvelop. De kleur hangt af van het aantal leden dat de afdeling telt. Er zijn drie kleuren: geel (voor de kleine afdelingen), groen (voor de middelgrote afdelingen) en oranje (voor de grote afdelingen). Leden met ledenrechten zijn allemaal in bezit van een blauwe stemkaart waarmee ze kunnen stemmen. In de meeste gevallen zullen we bij stemming door handopsteken vaak direct zien hoe de stemverhoudingen liggen en of een besluit al dan niet wordt aangenomen. 2. Combinatie van elektronisch stemmen en handopsteken Indien de uitslag niet eenduidig is vast te stellen wordt aan de afgevaardigden gevraagd om te stemmen met stemkastje en zullen de stemmen van de gewone leden per vak worden geteld. Ten behoeve van de elektronische stemming bevindt zich in de uitdeelenvelop van de afgevaardigden een “stemsleutel”. Deze stemsleutel dient in het stemkastje te worden gestoken. De stemsleutels vertegenwoordigen het exacte aantal stemmen van de afdelingen. Op basis van de stemming met het stemkastje en het optellen van de stemmen van de leden wordt de uitslag van de stemming bepaald. 3. Elektronisch stemmen over de kandidatenlijst Tijdens het congres vinden stemmingen over personen plaats (verkiezing kandidaten Tweede Kamer). Aan deze stemmingen kunnen alleen afgevaardigden meedoen. De stemming over personen vindt plaats bij acclamatie of elektronisch. Acclamatie betekent dat geen tegenkandidaten worden ingezet, niemand in de zaal stemming verlangt en de kandidatuur met applaus wordt begroet. Indien wordt verzocht om stemming vindt een elektronische stemming plaats. De afgevaardigden dienen hiervoor gebruik te maken van het stemkastje. Bij twee of meer kandidaten voor één plaats vindt elektronische stemming plaats. Wanneer in de eerste ronde geen van de kandidaten meer dan 50% van de geldig uitgebrachte stemmen heeft behaald, vindt herstemming plaats tussen de twee kandidaten die de meeste stemmen hebben verzameld. Bij herstemming geldt dat de kandidaat die een eenvoudige meerderheid heeft behaald (meer dan 50%, waarbij blanco stemmen niet meetellen) is verkozen. Wanneer in de herstemming de stemmen staken, beslist het lot. Uw stemsleutel en stemkaart is van cruciale waarde. Als u de zaal verlaat moet u deze altijd meenemen! Laat geen stemsleutels en –kaarten slingeren! Gelieve de stemsleutel en het kastje zondagavond ná sluiting van het congres in te leveren!! De stemmaterialen en badge worden éénmalig verstrekt. Dat betekent dat bij verlies van een of meer onderdelen van de uitdeelenvelop er geen nieuw stemmateriaal of badge wordt verstrekt. De kosten van het verlies van een stemkastje bedragen 250 euro. De kosten bij verlies van een stemsleutel zijn 5 euro.

14. Wandelgangenprogramma In de wandelgangen van het congres vindt een uitleg plaats voor nieuwe leden over het congres en zijn diverse groepen en netwerken die zich presenteren. In de PvdA winkel kunt u campagne materiaal en literatuur aanschaffen.

11

15. Eten en drinken Rond 12.45 uur wordt het congres geschorst voor de lunchpauze. De lunchkosten bedragen 7,50 euro. Voor de lunch heeft u een lunchbon nodig. Wij adviseren u deze bon vóór aanvang van het congres te kopen zodat u niet in de rij hoeft te staan als de lunch begint. De lunchbonnen zijn op diverse punten te verkrijgen. Er is geen pin- of chipfaciliteit in het gebouw aanwezig. Neem dus (gepast) geld mee. Koffie en thee is gedurende de hele dag gratis te verkrijgen. De overige consumpties moeten contant worden afgerekend. Na afloop van het congres biedt het partijbestuur alle aanwezigen een drankje aan.

16. Roken Roken is nergens in het gebouw toegestaan.

17. Mobiele telefoontjes In deze tijd van mobiele telecommunicatie gaan wij er vanuit dat u mobiel bereikbaar wilt zijn. Wel een dringend verzoek aan de bezitters van een mobiele telefoon: schakel in de zaal het geluid s.v.p. uit. Het presidium vertrouwt erop u met deze informatie van dienst te zijn en wenst u een goed congres. Het presidium

12

Congresagenda Voor het congres van de Partij van de Arbeid op 25 april 2010 te Nijmegen

1.

Opening door presidium (10.00 uur)

2.

Welkomstwoord

3.

Vaststellen van de agenda en van de orde

4.

Uitleg congres en proefstemmingen

5.

Besluit over het aangaan van lijstverbinding met GroenLinks

6.

Speech fractievoorzitter Mariëtte Hamer

7.

Bespreking en vaststelling verkiezingsprogramma

8.

Lunch (12.45 uur)

9.

Speech partijvoorzitter Lilianne Ploumen

10. Behandeling actuele moties 11. Afscheid bewindspersonen en kamerleden 12. Speech Wouter Bos 13. Vaststellen kandidatenlijst Tweede Kamer 14. Speech lijsttrekker Partij van de Arbeid 15. Eind + borrel (17.30 uur)

13

14

CONGRESBESLUIT LIJSTVERBINDING GROENLINKS

CONGRESBESLUIT 25 APRIL 2010 Het partijbestuur van de Partij van de Arbeid en het bestuur van GroenLinks zijn voornemens om bij de Tweede Kamerverkiezingen van 9 juni 2010 een lijstencombinatie aan te gaan. De partijbesturen achten een lijstencombinatie goed mogelijk, omdat beide partijen programmatische overeenkomsten hebben. Daarbij vinden beide partijen het van het grootste belang dat er met een dergelijke lijstencombinatie bij de Tweede Kamerverkiezingen bij de restzetelverdeling geen stemmen verloren zullen gaan voor de progressieve partijen. Het partijbestuur verzoekt het congres in te stemmen met het voornemen om bij de Tweede Kamerverkiezingen van 9 juni 2010 als Partij van de Arbeid een lijstencombinatie aan te gaan met GroenLinks.

15

Voorwoord

Aan de leden van de Partij van de Arbeid Voor u ligt het concept-verkiezingsprogramma van de Partij van de Arbeid voor de Tweede Kamerverkiezingen van 9 juni 2010. Door de val van het Kabinet op 20 februari 2010 zijn deze verkiezingen een jaar eerder dan voorzien. Dit concept-verkiezingsprogramma is om die reden in een kortere tijdspanne tot stand gekomen dan gebruikelijk. De verkiezingsprogrammacommissie is verkleind, maar wist zich gelukkig verzekerd van de inbreng van velen. Partijgenoten, organisaties, netwerken hebben zich ook gevoegd in deze krappe tijdsplanning – waarvoor onze grote dank. De korte tijdspanne heeft ook consequenties voor het type programma dat wij aan u voorleggen. Dit concept geeft onze visie op de onderwerpen die nu en in de toekomst voor onze welvaart in de meest brede zin van het woord van belang zijn. We werken die visie op hoofdlijnen uit. Dit concept-verkiezingsprogramma is daarom vooral een weergave van onze prioriteiten voor de komende jaren. Het valt niet te beschouwen als een zo volledig mogelijke opsomming van alles wat wij nog te wensen hebben voor ons land en voor de rest van de wereld. Uit de vele goede ideeën die aangedragen zijn, hebben we maar een beperkte selectie kunnen maken. Deze vindt u in Hoofdstuk 2. De financiële mogelijkheden voor extra uitgaven en voor nieuw beleid zijn de komende jaren klein. Maar juist dan is het van belang dat er geen misverstand bestaat over de richting die wij kiezen voor Nederland en voor haar rol in de wereld. Om die reden geven wij in Hoofdstuk 1 een uitgebreide visie op de grote uitdagingen van deze tijd en onze antwoorden daarop. De voorstellen die wij doen staan in Hoofdstuk 2. Hoofdstuk 2 is uiteraard amendeerbaar. Wij stellen voor dat Hoofdstuk 1 niet amendeerbaar is, maar door ons aangepast wordt op basis van eventuele amendementen in Hoofdstuk 2. Op pagina 132 vindt u als bijlage een schets van de uitgangspunten die wij hanteren bij de financiële onderbouwing van ons programma en de laatste stand van zaken met betrekking tot daaruit voortvloeiende keuzes. Lilianne Ploumen, voorzitter PvdA Hans Kamps, voorzitter Programmacommissie

16

Amendementen en preadviezen op het concept verkiezingsprogramma ‘Iedereen telt mee’ (niet amendeerbaar)

1.1

Ook in Nederland had dat resultaat. Door juist in tijden van crisis te blijven investeren is onze economie niet met 6% maar 'slechts' met 4% gekrompen. We hebben voor 150.000 mensen werkloosheid voorkomen. Mede daarom heeft Nederland momenteel de laagste (jeugd)werkloosheid van Europa.

Unieke tijden: de uitdagingen

Hoe mobiliseren we de kracht van Nederland? Dat is de grote politieke vraag de komende jaren.

In de schatkist zijn wel harde klappen gevallen. De extra crisisinvesteringen en het afzien van bezuinigingen bij teruglopende belastinginkomsten droegen bij aan een groot financieringstekort. Vóór de crisis gaven we minder geld uit dan we binnenkregen. Nu is precies het omgekeerde het geval. Een probleem dat we hoe dan ook, vroeg of laat, moeten oplossen. Op andere gebieden is de schade even groot. Bedrijven zijn failliet gegaan. Veel ondernemers zagen hun eigen vermogen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Tal van huiseigenaren zijn in de problemen gekomen. Spaar- en pensioenvermogens zijn verschrompeld. En hoe goed we het in internationaal opzicht ook doen, de werkloosheid is sterk toegenomen. Voor iedereen die dat treft, is het een drama.

Maar als het lukt, kunnen we ook heel wat aan. Zelfs na de heftigste economische crisis van de laatste tachtig jaar is Nederland één van de rijkste landen ter wereld. Nederlanders behoren tot de gelukkigste mensen op aarde. Hoe heftig die crisis ook is, we zijn en blijven een land dat barst van talent, met goede collectieve voorzieningen, initiatiefrijke ondernemers en hardwerkende burgers. Die kracht van Nederland hebben we de komende jaren hard nodig. We staan als samenleving voor grote en unieke uitdagingen. Terugklimmen uit de crisis, de overheidsfinanciën gezond maken, de wereldeconomie verduurzamen, de verzorgingsstaat gereed maken voor de vergrijzing, een nieuw saamhorigheidsgevoel smeden dat alle onderlinge verschillen overstijgt - wij geloven dat het kan. Door perspectief te bieden, door eerlijk te delen, door krachten te bundelen en door niemand aan de kant te laten staan.

De klim terug uit het dal is onze eerste grote uitdaging. Fouten uit het verleden mogen we niet opnieuw maken. De oorzaken van de crisis vragen allereerst om een fundamentele herbezinning op de verhouding tussen overheid, markt en toezicht. Maar we moeten ook consequenties verbinden aan het morele verval dat zichtbaar is geworden. Nooit meer mogen wij toestaan dat besmettelijke hebzucht hele economieën aan de rand van de afgrond brengt. Overheden en politici kunnen daar iets aan doen, bijvoorbeeld met streng beloningsbeleid en stevig toezicht. Middelen die aan kracht winnen naarmate we er beter in slagen tot internationale afspraken te komen. Maar uiteindelijk bestaat er geen wereld waarin alle risico's uitgebannen zijn door perfecte regels en onfeilbaar toezicht. Uiteindelijk gaat het om mensen. Om individuen die bereid zijn verantwoordelijk te handelen en zich voor dat handelen volledig te verantwoorden. De taak van de politiek is moreel leiderschap tonen, debat aanzwengelen en verantwoording afdwingen.

1.1.1 De crisis De wereld klimt uit het dal omhoog. Een dal waar we met zijn allen in terecht zijn gekomen door wangedrag binnen financiële instellingen en door falend toezicht. Maar ook door een volstrekt naïef geloof in de zaligmakende werking van vrije markten, waar de overheid zo ver mogelijk vandaan gehouden moest worden. En zeker ook door de overwinning van hebzucht en korte- termijnbelang op matiging, verantwoordelijkheidsbesef en duurzaamheid. De crisis begon in financiële markten maar raakte uiteindelijk hele economieën op een manier die niet eerder vertoond was. Banken vielen om, geldstromen droogden op, overal ter wereld moesten overheden te hulp schieten om erger te voorkomen. De tweede klap was zo mogelijk nog harder. De werkloosheid liep op, evenals het aantal faillissementen en we werden allemaal armer.

1.1.2 Nederland, Europa en de wereld Financiële markten moeten weer dienstbaar worden aan de reële economie. We moeten het tekort wegwerken. We zullen moeten besparen aan de hand van de ideeën uit de Brede Heroverwegingen. De werkloosheid moet omlaag. De handel moet weer aantrekken. En de economische groei, die zich voorzichtig aandient, moet robuust blijken.

Gelukkig had de wereld geleerd van de grote crisis in de jaren '30 van de vorige eeuw. Dit keer reageerden overheden. Niet met bezuinigingen, maar juist door de begrotingsteugels te laten vieren. Internationale samenwerking kwam op gang. Protectionisme werd bestreden, hoewel niet altijd met succes.

Dat laatste hebben we allang niet meer alleen in de hand. De Nederlandse economie is onderdeel van de wereldeconomie. We verdienen het gros van ons geld in het buitenland. Gaat het

17

daar goed, dan gaat het goed bij ons. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft veel profijt gehad van het openen van wereldmarkten, van het feit dat ondernemers steeds makkelijker over de grens zaken konden doen.

Deze dubbele druk, minder jongeren die de arbeidsmarkt op komen en meer ouderen die er vanaf gaan, levert tenminste twee problemen op. Ten eerste komt de financiering van de verzorgingsstaat in de problemen. Een krimpende beroepsbevolking zal steeds minder kunnen opbrengen om de voorzieningen als goede zorg en goede sociale zekerheid op peil te houden. Tegelijkertijd worden voorzieningen als de AOW en de gezondheidszorg duurder door het toenemend aantal ouderen. Dit wordt maar ten dele gecompenseerd doordat ouderen ook meer belasting gaan betalen over hun steeds hogere aanvullende pensioenen.

Maar ook in een ander opzicht zijn we economisch steeds sterker verbonden met het buitenland. In Europa spreken we af hoe we economische groei stimuleren zonder in protectionisme te vervallen. We delen met zestien andere landen één munt, de euro. Daarom zijn we erbij gebaat dat ieder land zijn huishoudboekje op orde heeft. Laksheid van de één niet mag niet ten koste gaan van welvaart bij de ander. Nederland moet zich dus ook houden aan de Europese afspraken om het financieringstekort weer naar beneden te brengen.

Een tweede probleem dreigt op de arbeidsmarkt. Bedrijven, maar zeker ook instellingen in de collectieve sector, zullen tegen grote tekorten aan werknemers oplopen. Hoe houden we straks voldoende docenten voor de klas en voldoende verpleegkundigen aan het bed? Willen we onze economie en onze collectieve voorzieningen overeind houden in een vergrijzende samenleving, dan moeten we behalve een financieringsprobleem ook een arbeidsmarktprobleem oplossen.

Die internationale verwevenheid is voor onze eigen bestwil. Had Nederland geen deel uitgemaakt van het grote Europa met een sterke gemeenschappelijke munt, dan zouden we de crisis niet zo goed zijn doorgekomen. Maar laten we niet romantiseren. Bedrijven kunnen makkelijk de grens over. Werknemers hebben het nakijken. Het risico dat bedrijven de wijk nemen beperkt overheden in hun handelen. De concurrentie met opkomende economieën elders ter wereld is zo groot, dat we allang niet meer kunnen volstaan met gematigde loonontwikkeling. Wel zullen we het in toenemende mate moeten hebben van innovatief ondernemerschap, van een goed opgeleide beroepsbevolking en van een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Dat vergt veel meer dan lage belastingen. Minstens zo belangrijk zijn stabiele arbeidsverhoudingen, effectieve handhaving van wetten en regels, aantrekkelijk wonen, goede bereikbaarheid en veilige buurten. Neem bijvoorbeeld de Scandinavische landen. De belastingdruk is er verhoudingsgewijs hoog, inkomensverschillen zijn klein – en toch staan zij al jarenlang bovenaan de ranglijstjes van landen met een goed vestigingsklimaat.

Het financieringsprobleem moeten we oplossen door onze publieke sector goedkoper te maken of door er meer voor te betalen. Bezuinigen of belastingverhoging. Maar daar heb je niets aan als er geen mensen zijn om de zaak draaiende te houden. Iedereen, jong of oud, zal dus meer en langer moeten blijven werken. 1.1.4 Duurzaamheid Innovatie biedt de helpende hand om mensen langer aan het werk te houden. Daarvan bestaan, zeker in de zorg, veele voorbeelden. Maar innovatie is op verschillende gebieden hard nodig. Vooral bij de verduurzaming van onze economie. We putten de planeet uit en zijn te afhankelijk van een eindige voorraad grondstoffen. We produceren te veel afvalstoffen en belasten zo bodem, water en lucht. Het wil maar niet lukken om op wereldschaal het klimaatprobleem, de opwarming van de aarde, dichter bij een oplossing te brengen.

De opgave is enorm. We willen én weer groeien na de crisis én de werkloosheid omlaag brengen én de overheidsfinanciën gezond maken én aantrekkelijk blijven voor het internationale bedrijfsleven. En dat is nog niet alles. We moeten ons ook meer dan ooit realiseren dat reparatie, terug naar het verleden, niet kan en niet moet. Juist nu moeten we onze economische structuur moderniseren omdat de oude niet meer houdbaar is.

Dit vraagt om grote aanpassingen in economie en samenleving. Een kwestie van solidariteit tussen onze en volgende generaties - maar ook tussen ons en mensen in ontwikkelingslanden. Aanpassingen die bepaald niet pijnloos zullen zijn: aanpassingen in consumptiepatronen, aanpassingen in prijzen, aanpassingen in waar we ons geld mee verdienen.

1.1.3 De vergrijzing Nederland wordt in hoog tempo ouder. Kinderen groeien gezonder op, oudere mensen leven langer, nieuwe generaties kunnen steeds langer van leven genieten. Dat is goed nieuws. Maar helemaal zonder problemen is het niet. De eerste babyboomers worden dit jaar 65. Ze staan aan het begin van een golf van uittredende werknemers in ons land. Zij doen een terecht beroep op de welvaartsstaat, maar kunnen steeds minder een bijdrage leveren aan het productieve vermogen van ons land. Rond 2040 bereikt de vergrijzing haar hoogtepunt. Er zullen niet alleen meer oude mensen zijn, er zijn ook steeds minder jonge mensen. Daartussenin bevindt zich een steeds kleinere groep die onze samenleving draaiende zal moeten houden, met steeds minder tijd en steeds drukkere bezigheden.

Die aanpassingen zullen veel van ons vergen. De grote stap zullen we de komende jaren moeten zetten. Uitstel maakt de oplossing alleen maar duurder. Het perspectief is aanlokkelijk: de aarde in betere staat aan onze kinderen overdragen dan we haar zelf aangetroffen hebben. 1.1.5 En wat betekent dit voor mij? Herstel na de crisis, op de been blijven in een globaliserende economie, de verzorgingsstaat aanpassen aan de vergrijzing en de economie aanpassen aan de noodzaak van duurzaamheid. Juist de opeenstapeling van uitdagingen maakt de huidige tijd uniek in de geschiedenis van de samenleving.

18

bood, werd ook zelf beschermd. Onze Grondwet en rechtstaat zijn van die wederkerigheid doordrenkt. Daarom zijn ze juist nu cruciaal. Juist nu het vermogen om te denken in termen van een gemeenschappelijk belang en een gemeenschappelijke toekomst onder druk staat.

Kunnen we dat allemaal wel aan, zullen vele mensen zich afvragen? Wat is wijsheid als we de uitdagingen te lijf gaan? Wie ontspringt de dans? Wie betaalt de rekening? Wie moet er langer werken? Welke subsidie wordt minder? Welke belasting gaat omhoog? Is mijn zorg nog betaalbaar als ik straks oud ben? Staan er nog wel voldoende docenten voor de klas als mijn kinderen naar school gaan?

Dat geldt zeker ook voor één van de grote sociale kwesties van deze tijd: hoe nieuwkomers en hun kinderen en kindskinderen een volwaardige plek in onze samenleving krijgen. Onze meest recente geschiedenis heeft ons geleerd dat dit meestal niet vanzelf gaat. En daar waar het wel vanzelf gaat, duurt het vaak (te) lang. Deze grote sociale kwestie vraagt om inzet en initiatief van iedereen vanuit een moreel heldere positie en in het besef dat we het in dit land hoe dan ook met elkaar zullen moeten doen. De rechtstaat is daarbij cruciaal. In de eisen die zij stelt maar ook in de bescherming die zij biedt.

Zo bezien is het begrijpelijk dat de onzekerheid toeslaat in veel Westerse landen. Grote groepen in de middenklasse zijn pessimistisch over de toekomst. Voor het eerst sinds lange tijd zijn mensen er niet zo zeker van dat de generatie na hen het beter krijgt. En al zijn ze tevreden met hun eigen leven, dan zijn ze vaak een stuk somberder over de samenleving. Veel mensen voelen zich onvoldoende vertegenwoordigd in het politieke systeem. Ze voelen zich machteloos tegenover grote ontwikkelingen die zich buiten hen om lijken voor te doen en waar zij zelf geen greep op lijken te hebben. Niet alleen machteloos maar ook onbegrepen en niet gewaardeerd. En in welke onderlinge verhouding deze gevoelens ook bij mensen spelen, ze vormen tezamen een cocktail van frustratie met politiek, democratie en overheid.

1.2.2 Veiligheid Veiligheid in de klassieke zin van het woord behoort tot de kern van de rechtstaat. Veilig ben je als je niet bang hoeft te zijn voor geweld of intimidatie. Niet bang voor discriminatie of voor het verlies van vrijheid of bescherming. De overheid heeft in een rechtstaat het geweldsmonopolie om daarop toe te zien. Maar de betekenis van veiligheid gaat veel verder. Wie zich niet veilig voelt, voelt zich niet thuis, heeft geen zelfvertrouwen, steekt geen hand uit naar anderen, neemt geen initiatief, keert naar binnen, durft niet, ziet kansen aan voor bedreigingen. Zo bezien is veiligheid juist in onzekere tijden een absolute voorwaarde om mensen in staat te stellen hun bijdrage te leveren, de krachten te bundelen en mee te doen.

Deze gevoelens van vervreemding en –in essentie- onveiligheid spelen mede op door het ongemak dat mensen ervaren bij veranderingen in bevolkingssamenstelling die iedereen kan zien. Veel, soms grote, culturele en religieuze verschillen. Steeds meer talen. Minder duidelijke identiteiten. De veiligheid en geborgenheid van mensen in hun eigen kleine wereld staan onder druk. Juist in een tijd waarin mensen dat het hardst nodig hebben, vanwege de grote veranderingen op wereldschaal die op ons afkomen.

1.2.3 Betrokken burgers De rechtstaat is neutraal, hij geldt voor iedereen in gelijke mate. Dat is een grote kracht in een samenleving waarin al die verschillende Nederlanders in toenemende mate uiteenlopen in achtergrond, ambitie, levensloop en talenten. De rechtstaat waarborgt de mogelijkheid om verschillend te kunnen en mogen zijn.

Daarmee is de grootste uitdaging van deze tijd geschetst: hoe organiseren we de kracht van Nederland over alle verschillen, vervreemding, ongemakken en misverstanden heen?

1.2

De Rode Draad: Iedereen telt mee

De rechtstaat vormt daarmee een belangrijk kader voor emancipatie. Maar waar het bij emancipatie vaak gaat over de verschillen tussen mensen, is er ook aandacht nodig voor wat ons bindt. Dan hebben we het over burgerschap.

Wij weten dat het moet en wij weten dat het kan. Leidende gedachte daarbij is dat iedereen in ons land mee moet doen en mee moet kunnen doen. Ieder op zijn of haar eigen manier. Iedereen moet de komende jaren zijn of haar bijdrage leveren, groot of klein, aan het oplossen van de grote problemen van deze tijd. Dat vraagt om perspectief. En om de zekerheid dat, in goede en slechte tijden, de lusten en lasten eerlijk verdeeld worden. Het vraagt ook om het vermogen morele helderheid te verschaffen, bruggen te slaan, iedereen het gevoel te geven er bij te horen en iedereen aan te sporen mee te doen. Voor ons is daarbij het volgende essentieel.

Burgerschap gaat in de eerste plaats over mensen zelf. De overheid is voor tal van voorzieningen onmisbaar. Maar de betrokkenheid van burgers onderling, als buren, als ouders, als leden van dezelfde sportclub of zangvereniging, is vele malen belangrijker. Onze samenleving draait op die betrokkenheid, op vrijwilligerswerk en mantelzorg die mensen, dag in dag uit, onbaatzuchtig voor elkaar over hebben. Dat moet beschermd, gewaardeerd en bevorderd worden. Onderwijs en opvoeding zijn daarbij van groot belang.

1.2.1 Een Vitale Rechtstaat Nederland is altijd een land van minderheden geweest. Minderheden die er altijd in geslaagd zijn op een fatsoenlijke manier samen te leven. Vaak uit eigenbelang: wie anderen de kans gaf, kreeg ook zelf kansen. Wie anderen bescherming

Burgerschap gaat over het versterken van wat ons bindt. Het komt aan op een fatsoenlijke en respectvolle omgang met elkaar. Op kennis van onze afzonderlijke en gemeenschappelijke geschiedenis. Dat is net zo belangrijk als een gedeeld per-

19

spectief op de toekomst van onze samenleving en de rol die eenieder daarbij te spelen heeft. Ook daarbij spelen opvoeding en onderwijs een belangrijke rol.

essentieel. Tegenover de plicht tot meebetalen naar draagkracht staat het recht op goede publieke diensten. Tegenover de plicht de overheid en haar personeel fatsoenlijk te bejegenen staat het recht door diezelfde overheid fatsoenlijk bejegend te worden. Wederkerigheid betekent ook dat we mensen helpen als het tegenzit. Maar daar staat tegenover dat we mensen maximaal aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid en dat we fraude en misbruik keihard bestrijden.

Burgerschap gaat over omgaan met verschillen. De toegenomen individualisering en diversiteit hebben geleid tot uiteenlopende leefstijlen en minder vanzelfsprekend gedeelde waarden. Tolerantie en verdraagzaamheid zijn dan minder makkelijk op te brengen, maar wel dubbel zo hard nodig. Onze benadering van tolerantie is actief en breed. Acceptatie van de rechtstaat en haar grenzen is een absoluut onwrikbare voorwaarde. Maar we verdedigen hartstochtelijk een grote individuele vrijheid om binnen de grenzen van de wet eigen opvattingen en voorkeuren te tonen. We investeren in debat, dialoog en confrontatie om waarden te vormen en te verdedigen die wij niet bij wet of regel willen afdwingen.

1.2.6 Eerlijk delen Door de economische crisis zal het de komende jaren meer geven dan nemen worden. Iedereen zal zijn steentje moeten bijdragen. Soms als burger, soms als belastingbetaler, soms als gebruiker van voorzieningen, soms als consument. Dat accepteren mensen zolang ze ervan op aan kunnen dat iedereen naar vermogen meedoet, dat hun bijdrage goed terechtkomt, dat de allerkwetsbaarste mensen beschermd worden en dat van de sterksten het meest gevraagd wordt. Niet uit afgunst maar omdat ook zij de overtuiging delen dat dit de beste weg is naar een betere toekomst voor ons allemaal.

Burgerschap gaat verder dan je plichten nakomen. Iedereen moet zijn rol spelen als burger in de democratische rechtstaat. Door te kiezen of gekozen te worden. Door mee te praten en te helpen in een bestuur of vereniging. Samenleven betekent samen de schouders eronder. Dat je verantwoordelijkheid voelt en neemt voor je straat, je school, de sportclub en ga zo maar door. Zo houden we de samenleving draaiend.

Eerlijk delen is natuurlijk allang niet meer alleen een kwestie van wie hoeveel betaalt. Eerlijk delen gaat steeds vaker over kansen in het leven. Dat het niet uit mag maken waar je ouders geboren zijn, wat je postcode is, of je man, vrouw, homo of hetero bent. Iedereen verdient een gelijke kans om wat van zijn of haar leven te maken. Daarom moeten we niet alleen kansen scheppen maar ook achterstand en achterstelling bestrijden en emancipatie bevorderen. Zo nodig dwars tegen de remmende krachten van cultuur, religie of het ouderlijk huis in.

1.2.4 Vertrouwen in Democratie Iedereen een stem geven in de toekomst is de manier om ons allemaal betrokken te houden bij de samenleving. Daarom is het een voorrecht om in een democratie te leven. Maar die democratie vraagt onderhoud, zij moet aan de eisen van onze tijd worden aangepast. Mensen nemen tegenwoordig veel minder vanzelfsprekend het gezag aan van diegenen die ons vertegenwoordigen en besturen. Eens in de vier jaar stemmen is niet genoeg om mensen de invloed te bieden die ze verlangen. Burgers willen meer invloed dan zij nu hebben. De kern van democratie is dat iedereen meetelt. Burgers moeten vertrouwen hebben in politici, politici in burgers. Aan beide kanten van die streep ervaren velen het in de praktijk anders. Politiek en overheid moeten het vertrouwen (her)winnen. Deels is dat een kwestie van lange adem, deels kunnen we stappen zetten die snel effect hebben. Minder bureaucratie, een effectiever parlement en de introductie van enkele vormen van meer directe democratie dragen bij aan het herstel van vertrouwen. Dit vraagt het doorbreken van de huidige patstellingen. Het is zaak om breed en langjarig politiek draagvlak te organiseren.

1.3

Nieuwe Kansen: de hervormingen

Dit verkiezingsprogramma gaat over de periode 2011-2015. Veel voorstellen kunnen al in die periode hun effect hebben. Maar voor echt grote hervormingen is meer tijd nodig. De zorgvuldigheid vraagt dat. Mensen moeten de gelegenheid krijgen zich aan te passen. Soms is dat ingewikkeld en is tijd nodig. Onze hervormingsagenda voor Nederland is ambitieus en veeleisend, maar ook inspirerend en uitdagend. Zij omvat in ieder geval de volgende verreikende ambities, die stuk voor stuk vragen om fundamentele hervormingen: • Houdbare overheidsfinanciën • Excellent onderwijs • Langer werken • Betaalbare huizen • Bereikbaar Nederland • Duurzame energievoorziening • Dienstbare financiële markten • Grip op de wereldeconomie • Slagvaardige en herkenbare overheid

1.2.5 Activerende Solidariteit Mensen voelen zich met elkaar verbonden als ze zich door elkaar gesteund weten. En mensen steunen elkaar als ze zich met elkaar verbonden voelen. De verzorgingsstaat is met haar georganiseerde solidariteit dus veel meer dan een stelsel van verzekeringen tegen pech of ongemak. Het geeft uitdrukking aan de lotsverbondenheid. Als we er niemand alleen voor laten staan, weten we dat we er zelf ooit ook baat bij kunnen hebben. Zo stelt de verzorgingsstaat iedereen in staat mee te doen, initiatief te tonen en risico te lopen.

1.3.1 Houdbare overheidsfinanciën De crisis en de vergrijzing presenteren ons een gepeperde rekening. Die kosten moeten we eerlijk verdelen tussen huidige en toekomstige generaties. De komende twee kabinetsperiodes willen wij alle daartoe noodzakelijke maatregelen treffen. De sterkste schouders dragen daarbij de zwaarste lasten. Daarom

Maar solidariteit is niet gratis. De bereidheid van mensen om te betalen voor solidariteit is niet eindeloos. Wederkerigheid is

20

kunnen we niet volstaan met enkel snijden in de uitgaven. We moeten ook kijken naar een eerlijke verdeling van de lasten en dus naar de structuur van ons belastingstelsel. Voorop staat onze overtuiging dat welvaart niet alleen maar bepaald wordt door wat ieder van ons individueel in de portemonnee heeft. Minstens even bepalend is wat we samen tot stand weten te brengen: goed onderwijs, veilige buurten, menswaardige zorg.

kelaars dat niet doen. 1.3.5 Bereikbaar Nederland Nederland raakt verstopt. Door de crisis zijn er minder files, maar als de groei weer aantrekt staan we weer muurvast en raken de treinen weer overvol. Dat leidt niet alleen tot veel ergernis maar ook tot hoge kosten. En het is ook nog eens slecht voor het milieu. Dat moet anders. Dus investeren wij in modern openbaar vervoer. We willen het autogebruik op een eerlijke manier belasten en de bereikbaarheid verbeteren. Het gebruik van de auto is de basis voor belasting en niet het bezit. In plaats van het bezit wordt het gebruik van de auto belast naar milieubelasting, plaats en tijd. Voor vrachtauto's wordt het systeem ingevoerd waarmee in Duitsland goede ervaringen zijn opgedaan. Met het aanleggen van nieuwe wegen betrachten wij grote terughoudendheid. Duurzame inpassing in het landschap is altijd voorwaarde.

Grote besparingen door fundamentele hervormingen, bijvoorbeeld van de woningmarkt, voeren we zorgvuldig, langzaam (2015-2040) en voorspelbaar in teneinde de zich herstellende economie niet te schaden. Burgers moeten de gelegenheid krijgen zich in te stellen op de gevolgen van deze hervormingen. 1.3.2 Excellent onderwijs Beter onderwijs loont. Voor heel veel van wat wij willen is goed onderwijs onmisbaar: voor burgerschap en verheffing, voor emancipatie en economische zelfstandigheid, voor groei en voor onze concurrentiepositie. Wij willen behoren tot de top 5 van de wereld. Dat kan en dat moet ook. We gaan door met het verminderen van schooluitval. We blijven investeren in de voorschool om te voorkomen dat de allerjongste kinderen al op een onoverbrugbare achterstand worden gezet. Het niveau van het middelbaar beroepsonderwijs moet omhoog. De lerarenopleidingen moeten beter. Het Hoger Onderwijs snijden we toe op de behoeften en mogelijkheden van een steeds grotere en steeds minder homogene groep studenten.

1.3.6 Duurzame energievoorziening Wij willen in 2020 de duurzaamste energievoorziening van Europa hebben. Zo leveren we onze bijdrage aan een houdbaar klimaat. Het prikkelt tot innovatie en ondernemerschap en het draagt bij aan onze welvaart. Het geeft de natie trots en zelfvertrouwen als het lukt. En het maakt ons minder afhankelijk van olie en gas uit windstreken met politieke instabiliteit en dubieuze regimes. We gaan dat bereiken met een verdere vergroening van de belastingen, door subsidies toe te spitsen op duurzaamheid, en door grote investeringen in duurzame energievoorziening. We stellen strakke milieuwetten op en maken ruim baan voor 'groen' ondernemerschap.

1.3.3 Langer werken Iedereen die dat kan vragen wij om langer door te werken. Het is een onmisbaar element in ons streven ook toekomstige generaties solidaire voorzieningen na te laten. We verhogen de AOW- leeftijd. Maar de echte uitdaging ligt in het verbeteren van de arbeidsmarkt. Kennelijk is het voor werkgevers nog steeds niet aantrekkelijk om te investeren in oudere werknemers. Veel talent belandt vroegtijdig langs de kant. Dat roept om scholing, loonkostensubsidies, betere arbeidsomstandigheden, een andere houding van werkgever en werknemer. Wij introduceren daarom één scholingsrecht en scholingsplicht. Net als het recht om door te mogen werken na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Een nieuw Sociaal Akkoord is de beste manier om deze grote veranderingen door te voeren met een breed maatschappelijk draagvlak. 1.3.4 Betaalbare huizen De Nederlandse woningmarkt zit op slot. Mensen met een laag inkomen subsidiëren mensen met een hoog inkomen en een duur eigen huis. De huizenprijzen zijn hoog, zeker voor starters. Huurders stromen maar mondjesmaat door naar een koopwoning. We bouwen te weinig huizen.

1.3.7 Dienstbare financiële markten Hebzuchtige bankiers en falende toezichthouders hebben hele economieën aan de rand van de afgrond gebracht. Zij konden hun gang gaan dankzij een onverantwoordelijke economische en rentepolitiek. Er heerste een onbegrensd geloof in globalisering en deregulering van financiële markten. Aandeelhouders waren eenzijdig gefixeerd op het grote gewin op korte termijn. Consumenten en beleggers hadden slechts oog voor nog hogere rendementen. Op al die fronten zijn ingrijpende veranderingen nodig. Bankiers moeten weer verantwoordelijk en transparant bankieren. Toezichthouders moeten strakker hun taak uitvoeren en internationaal beter samenwerken. Politici moeten daartoe internationaal bindende afspraken durven maken. Bankbestuurders moeten hun prioriteit bij de klant en de spaarder leggen. Ze moeten activistische aandeelhouders durven en kunnen trotseren. Er moet een einde komen aan de extreme bonuscultuur bij financiële instellingen. En we moeten ons allemaal, als consument, belegger en pensioengerechtigde, minder blindstaren op rendement en meer stilstaan bij risico.

Wij gaan de fiscale behandeling van het eigen huis geleidelijk moderniseren. Zodat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen, wonen betaalbaar blijft en starters zich makkelijker een koophuis kunnen veroorloven. We ontmoedigen het scheefhuren zodat ook de doorstroming in de huursector op gang komt. We maken bouwen voor de huursector aantrekkelijker. En we zorgen ervoor dat woningbouwcorporaties gaan doen waarvoor zij opgericht zijn, namelijk bouwen waar commerciële ontwik-

1.3.8 Grip op de wereldeconomie Globalisering blijkt ineens toch in de greep te krijgen – dat is een hoopgevend lichtpuntje in de economische duisternis. Regeringen blijken in staat afspraken te maken om markten in te tomen, zwakken te beschermen en toezicht te versterken. Zeker als de Verenigde Staten meedoen en als Europa zich verenigt. Een paar jaar terug hielden we dat nog voor onwenselijk en onmogelijk. Nederland moet zich ervoor inspannen dat deze

21

prille internationale samenwerking uit te bouwen. Dat vergt versterking van internationale instituties zoals het IMF en de G20.

lement, fragmentatie, wantrouwen en onbegrip. Maar met vereende krachten, samenwerking en solidariteit kan dit land de hele wereld aan.

Maar het vergt vooral een inzet om macht en welvaart op wereldschaal eerlijk te delen. Alle landen moeten op gelijke voet de vruchten kunnen plukken van de groei van de wereldeconomie. Pas dan zal ieder land bereid zijn om verantwoordelijkheid te nemen bij het beteugelen van de negatieve gevolgen van groei, zoals de opwarming van de aarde en de groei van armoede. 1.3.9 Slagvaardige en herkenbare overheid De overheid moet zich alleen daar laten gelden waar haar optreden effectief is. Iets pretenderen te beschermen of te beïnvloeden en dat vervolgens niet waarmaken schaadt het vertrouwen in haar functioneren. Ons pleidooi voor een slagvaardige overheid begint dus allereerst met het paren van ambitie aan effectiviteit. Dan: tempo. Dan: resultaat. En tenslotte: verantwoording. Dat vraagt om minder bureaucratie, meer snelheid, minder bestuurslagen, een effectief parlement en meer betrokkenheid van burgers. Rond dit laatste onderwerp houden politieke partijen elkaar al jarenlang in een wurggreep met als resultaat een volstrekte patstelling en nul vooruitgang. Wij willen op dit punt een doorbraak bereiken met een Nationaal Democratie Akkoord. Wij vragen alle partijen de bekende loopgraven te verlaten. Publieke dienstverleners moeten hun maatschappelijk opdracht weer voorop stellen. Het management moet beter, de verkokering minder en de ruimte voor professionals groter. Het maatschappelijk middenveld blijft van belang, maar wij zijn kritisch zodra het zich onttrekt aan zowel de tucht van de markt als aan democratische controle. Wij staan negatief tegenover het introduceren van commerciële motieven bij publieke diensten waar toegankelijkheid voorop staat. Investeren in goed management is vaak veel effectiever en efficiënter. Zo kunnen we de uitdagingen van deze unieke tijd aan. Met vereende krachten, samenwerking en solidariteit. We weten dat het niet makkelijk zal worden. Mensen die geen perspectief hebben, zien in de buitenwereld meer bedreigingen dan kansen. Mensen die niets met elkaar hebben, werken moeilijk samen. Mensen die zich niet met elkaar kunnen identificeren, tonen zich nauwelijks solidair. Mensen die tegenover elkaar staan zijn tot minder in staat dan mensen die naast elkaar staan. Toch zal het moeten. En het kan ook. Door perspectief te bieden en door zo te hervormen dat iedereen het kan meemaken. Door te binden en verbinden. Door alle talent aan te boren dat we in huis hebben. Want willen we dat iedereen meedoet, dan moeten we zorgen dat iedereen meetelt. En als we willen dat iedereen meetelt, dan moet iedereen meedoen. Geen land kan de toekomst aan op basis van verdeeldheid, iso-

22

Houd marktwerking weg van onderwijs en (volwassenen)educatie. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Hoorn 1.01. Met betrekking tot inburgeringcursussen zijn inderdaad grote problemen geweest. Voor een deel zijn die al opgelost. Voor het overige deel en de oplossingen die wij voorstellen zie tekst onder 2.6.9. en PB-Amendement 1.32.

(amendeerbaar)

2. Onze keuzes 2.1 Emancipatie, onderwijs en cultuur 2.1.1 De visie De PvdA is de partij van de emancipatie. Onderwijs en cultuur zijn daarbij onmisbaar. Niet alleen voor de ontplooiing van betrokkenen maar uiteindelijk voor de hele samenleving. Iedereen moet een gelijke kans krijgen om zijn of haar eigen talenten maximaal te ontwikkelen. Iedereen telt mee, naar aanleg en vermogen, van kansarm tot kansrijk. Daarom leggen wij onszelf een ambitieuze doelstelling op.

1.04 Dordrecht Na '… een ambitieuze doelstelling op', toevoegen: ‘Wij vinden dat kinderen gestimuleerd en waar nodig begeleid moeten worden. Als dat nu niet gebeurt, halen zij die achterstand nooit meer in. Nu blijven teveel leerlingen op school zitten en is er te weinig geld voor bijv. extra bijles of het testen van leerlingen in het basisonderwijs. Wij willen de overheadkosten in het onderwijs verminderen, zodat het geld zoveel mogelijk ten goede komt aan wat de leerling op school leert. Ook zetten we ons in om meer bevoegde docenten voor de klas te krijgen’. Toelichting: We moeten alles op alles zetten om ons basis- en voortgezet onderwijs zo goed mogelijk te maken als de middelen die we daarvoor kunnen vrijmaken maar toelaten. PREADVIES: AFWIJZEN Het amendement behandelt veel verschillende onderwerpen die op andere plekken beter aan de orde komen.

Amendementen 1.01 Hoorn, Etten-Leur, Enkhuizen, Dordrecht, Noordenveld, Tilburg, Arnhem, Oss/Maasdonk/Lith, Leeuwarden, Naarden, Roosendaal, Eindhoven, Weesp Na ‘...doelstelling op’, toevoegen: ‘en wijzen wij bezuinigingen op onderwijs af’. Toelichting: Het belang van onderwijs is zo groot dat het wenselijk is om te benadrukken dat de PvdA geen bezuinigingen op onderwijs wil. Dit is overigens in lijn met eerdere uitspraken van de PvdA-top in de media. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘...doelstelling op’, toevoegen: ‘Wij wijzen bezuinigingen in het onderwijs af, we moeten juist investeren in onderwijs. We vinden wel dat er kritisch gekeken moet worden naar de wijze waarop het geld in het onderwijs besteed wordt.

1.05 Trefpunt Socialisme en levensovertuiging Na ‘De PvdA is de partij van de emancipatie’, toevoegen: 'want emancipatie verbinden wij met het nemen van verantwoordelijkheid voor anderen en voor de wereld om je heen'. Toelichting: We moeten uitdragen dat emancipatie geen doel op zichzelf is. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Vanzelfsprekend dragen wij uit dat ieder ook verantwoordelijkheid moet nemen voor anderen en voor de wereld om ons heen. Maar wij staan voor de emancipatie van individuen, ook als dat tegen groepsdruk in gaat. Die vrijheid beschermen we.

1.02 Zutphen, Ede, Doetinchem, Brummen, Culemborg Na '… een ambitieuze doelstelling op', toevoegen: ‘Wij zijn tegen marktwerking in het onderwijs. Wij verkiezen samenwerking boven concurrentie. Wij wijzen bezuinigingen in het onderwijs af, maar vinden wel dat er kritisch gekeken moet worden naar de wijze waarop het geld in het onderwijs besteed wordt’. Toelichting: In het onderwijs staat het publieke belang van toegankelijkheid en kwaliteit voorop. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Hoorn 1.01 en PBAmendement 1.32 .

Ons onderwijs moet tot de top-5 van de wereld behoren. Deze ambitie bereiken we niet door van bovenaf opgelegde grote systeemveranderingen, over de hoofden van de docenten, leerlingen en ouders heen. De overheid gaat over het 'wat', maar de scholen en docenten gaan over het 'hoe'. Zo garandeert de overheid een gedegen ontwikkeling van basisvaardigheden als rekenen en taal en dat examens en diploma’s ook echt wat voorstellen.

1.03 Ede Na '… een ambitieuze doelstelling op', toevoegen: ‘Marktwerking en educatie zijn onverenigbaar. Onderwijs en (volwassenen)educatie zijn en blijven een zaak van de overheid’. Toelichting: We hebben gezien waar de ‘marktwerking’ bij inburgeringcursussen toe geleid hebben.

Maar hoe die prestaties het beste te behalen zijn, is aan de scholen en hun leerkrachten. Zij moeten zoveel mogelijk uitgaan

23

2.1.2 De prioriteiten

van de belangen en mogelijkheden van kinderen en jongeren. De kwaliteit van ons onderwijs moet op vele fronten omhoog. Vaak betekent dit dat kinderen, scholieren en studenten eenvoudigweg langer les moeten krijgen.

De PvdA kiest voor de volgende prioriteiten: 1. Beter onderwijs over de hele linie. De overheid ziet toe op de deugdelijkheid van ons onderwijs, zo staat het in de Grondwet. Die kerntaak staat sinds een paar jaar weer voorop. Scholen zijn er in de eerste plaats weer om kinderen taal, rekenen en kennis van de wereld bij te brengen.

Amendementen 1.06 Hoogeveen Na ‘…eenvoudigweg langer les moeten krijgen’, toevoegen: ‘De top 5 willen bereiken vergt extra investeringen van overheid, bedrijfsleven en particulieren in onderwijs en een ‘leven lang leren’ . Het huidige percentage van 4,9 % van het BNP moet boven het OESO gemiddelde van 6,2% komen en het percentage 7,2% van de ons omringende en de Scandinavische landen benaderen’. Toelichting: Dit voorstel van de afdeling Hoogeveen is op het partijcongres van 2008 te Breda reeds door het partijbestuur overgenomen. Voor de komende regeerperiode wil de PvdA 2,5 miljard per jaar investeren in onderwijs. Dit is al tenminste nodig om het publieke gedeelte op het OESO-gemiddelde te brengen. In het sociaal akkoord zal ook de investering van het bedrijfsleven en particulieren verhoogd moeten worden naar het OESO-niveau. Dit laatste is vooral bedoeld voor leer-werktrajecten voor jongeren en permanente om- en bijscholing van werkenden. De extra investeringen moeten het onderwijs zelf ten goede komen in de vorm van kleinere klassen, betere begeleiding, meer praktijklessen, doorgaande leerroutes, stapeling en herkansing bij verkeerde beroepskeuzes, zoals in de volgende paragrafen beschreven staan PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…eenvoudigweg langer les moeten krijgen’, toevoegen: ‘De top 5 willen bereiken vergt extra investeringen van overheid, bedrijfsleven en particulieren in onderwijs en een ‘leven lang leren’.

Dat moet doorlopen tot aan het hoger onderwijs. De vastgestelde referentieniveaus voor taal en rekenen zetten de standaard waarnaar scholen en docenten streven.

Amendementen 1.08 Utrecht Schrappen: ‘De vastgestelde referentieniveaus voor taal en rekenen zetten de standaard waarnaar scholen en docenten streven.’ Toelichting: Huidige kerndoelen, tussendoelen en leerlijnen geven voldoende houvast voor leraren om het onderwijs in te richten. Voorgeschreven referentieniveaus per leerjaar zijn daarom niet nodig, maar ook niet wenselijk. Het dwingt leraren en kinderen in een keurslijf van verplichte leerstof per leerjaar wat in de praktijk het onderwijs niet laat aansluiten bij de ontwikkelingsniveaus en interesses van de kinderen in de klas. PREADVIES: AFWIJZEN Contraire aan strekking paragraaf en lijnrecht in tegenspraak met inzet PvdA in kabinet en Kamer. 1.09 Utrecht ‘Scholen zijn er in de eerste plaats weer om kinderen taal, rekenen en kennis van de wereld bij te brengen’, wijzigen in: ‘Kinderen ontwikkelen zich tot zelfstandige deelnemer aan onze maatschappij. Zij ontwikkelen zich én als persoon én zij verwerven specifieke kennis en vaardigheden. Rekenen en taal vormt van dit laatste de kern.’ Toelichting: Scholen hebben én een socialiserende taak én een kwalificerende taak. Deze kunnen niet los van elkaar worden beschouwd. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ..'bij te brengen', toevoegen: 'Daarnaast is de school ook een plek waar kinderen belangrijke (sociale) vaardigheden ontwikkelen die onmisbaar zijn in hun latere deelname in de maatschappij'.

1.07 Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘...van kinderen en jongeren' toevoegen: 'en volwassenen'. Toelichting: We staan voor een leven lang leren en voor alle vormen van 2e kans onderwijs PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Zij moeten zoveel mogelijk uitgaan van de belangen en mogelijkheden van kinderen en jongeren’, wijzigen in: ‘Zij moeten zoveel mogelijk uitgaan van de belangen en mogelijkheden van leerlingen en studenten’.

1.10 Olst-Wijhe Na ‘... kennis van de eigen wereld', toevoegen: 'en de eigen leefomgeving bij te brengen. Vooral kennis van de eigen leefomgeving en de eigen geschiedenis is een middel om vervreemding tegen te gaan en om de identificatie met de eigen woon- en leefomgeving te bevorderen. Erfgoed educatie en adoptie van kunst in de openbare 24

ruimte door scholen dragen daartoe eveneens bij'. Toelichting: Positief neveneffect is vermindering van vernielingen en achterlaten van zwerfvuil. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na’...kennis van de eigen wereld', toevoegen: en de eigen leefomgeving bij te brengen. Vooral kennis van de leefomgeving en de geschiedenis zijn middelen om vervreemding tegen te gaan en om de identificatie met de eigen omgeving te bevorderen’.

vast dat de discussie over de positie van het bijzonder onderwijs niet in de kantlijn gevoerd moet worden. Wij stellen dan ook voor dat ook nu niet te doen en binnen de voorgestelde termijn met betreffende nota te komen. 1.12 Heeze-Leende Na ‘..en hun bestuurlijk handelen’, toevoegen: ‘De grote voordelen van minder bijzonder onderwijs en meer openbaar onderwijs moeten worden uitgewerkt en de weg naar meer openbaar onderwijs moet langzamerhand gestimuleerd worden. PREADVIES: AFWIJZEN Zie preadvies amendement Utrecht 1.11 .

Scholen moeten veel meer de ambitie uitspreken om het best denkbare onderwijs te geven. Docenten moeten de ruimte krijgen om hun kennis en vaardigheden met bezieling over te dragen. De inspectie moet de kwaliteit van scholen beoordelen op basis van de objectieve toegevoegde waarde van scholen. Zwakke scholen nemen we actief op sleeptouw. Als het dan nog niet lukt, moet een zeer zwakke school onherroepelijk dicht. We verscherpen de exameneisen in het middelbaar onderwijs en stellen de betrouwbaarheid van diploma’s zeker. De vrijheid van onderwijs (artikel 23) mag nooit worden uitgelegd als een recht op het geven van slecht onderwijs. Deze vrijheid vraagt in de eerste plaats van schoolbesturen dat zij verantwoording afleggen over de onderwijsprestaties en hun bestuurlijk handelen.

1.13 Homo-emancipatie netwerk ‘De vrijheid van onderwijs...slecht onderwijs’ wijzigen in: ‘De vrijheid van onderwijs (artikel 23) mag nooit worden uitgelegd als een recht op het geven van slecht of discriminatoir onderwijs’ PREADVIES: OVERNEMEN 1.14 Dordrecht Na ‘..en hun bestuurlijk handelen’, toevoegen: ‘De ambitie te behoren tot de top 5 van de wereld verdraagt zich niet met de opdeling van ons onderwijs in openbaar- en bijzonder onderwijs. Het maakt ons onderwijssysteem onnodig duur en draagt niet bij aan integratie. De PvdA wil daarom openbaar en bijzonder onderwijs samen laten gaan en onderbrengen in een locale of regionale onderwijsautoriteit. De identiteit, het profiel van de school en de ruimte voor levensbeschouwelijk onderwijs worden bepaald door ouders en leerkrachten en niet door de onderwijsautoriteit’. Toelichting: De PvdA moet over eigen schaduwen kunnen heenstappen, ook voor wat artikel 23 betreft. In de praktijk is de vrijheid van richting en inrichting door alle schaalvergroting niet meer in handen van ouders en leerkrachten, maar van overkoepelende instituties. De bedoeling van artikel 23 wordt daardoor in de praktijk niet waargemaakt. Het is tijd ons onderwijs anders en democratischer te organiseren. PREADVIES: AFWIJZEN Zie preadvies amendement Utrecht 1.11 .

Amendementen 1.11 Utrecht Na ‘..en hun bestuurlijk handelen’, toevoegen: ‘Er wordt onderzocht of een onverzuild onderwijsbestel betere kansen biedt aan alle leerlingen, een bepalende bijdrage levert aan integratie en hoe de vrijkomende gelden het best kunnen worden geïnvesteerd in de kwaliteit van het onderwijs’. Toelichting: Op het congres in Utrecht is hierover al eerder een motie aangenomen. Het onderwijsbestel uit 1917 is niet meer van deze tijd, de samenleving is ten opzichte van het begin van de vorige eeuw(!) dermate veranderd dat het huidige bestel geen meerwaarde meer kent en daarom niet is te handhaven. Het funderend onderwijs kost door de verzuiling nu te veel geld dat beter aan de kwaliteit van het onderwijs kan worden besteed; het segregeert allochtone en autochtone leerlingen en het veroorzaakt zwakke en zeer zwakke scholen. Het dwingt leraren om de grondslag van de school te ondersteunen en remt de wetenschappelijke vorming van de jeugd op onderwerpen als bijvoorbeeld evolutie theorie of oerknal. PREADVIES: AFWIJZEN Het congres bijeen in Utrecht (maart 2009) heeft het Partijbestuur opgedragen om binnen een termijn van vijf jaar aan het congres een nota voor te leggen waarin de lange termijn visie op het bijzonder onderwijs versus algemeen openbaar onderwijs nader wordt uitgewerkt. Ook stelde het congres

Vanuit de aanhoudende zorg voor het onderwijs grijpt de overheid in als de kwaliteit van scholen achteruit gaat. We belemmeren schoolbesturen die zeer zwakke scholen beheren actief als zij nieuwe scholen willen stichten. Geldstromen hoeven niet altijd via besturen te lopen, maar mogen ook rechtstreeks naar vestigingen. Het niveau van de lerarenopleidingen moet dringend omhoog. Daartoe verhogen we de in- en uitstroomeisen.

25

Amendementen

versiteiten – van 3 maanden – die dezelfde bevoegdheid geven. Dat doet het versterken van lerarenopleidingen (die 4 jaar duren) weer teniet t.a.v. pedagogisch-didactische achtergronden. Overigens kan zij-instromen natuurlijk, maar na afronden van verkorte opleiding. PREADVIES: OVERNEMEN Scholen moeten er vanuit kunnen gaan dat alle docenten die van een erkende lerarenopleiding komen voldoende gekwalificeerd zijn voor hun vak.

1.15 Utrecht ‘Het niveau van de lerarenopleidingen moet dringend omhoog. Daartoe verhogen we de in- en uistroomeisen’, wijzigen in: ‘Het niveau van de startende leraar moet omhoog. Zij moeten beter worden toegerust op de grote diversiteit in achtergrond en ontwikkelingsniveau van leerlingen en scholieren. De kwaliteit van de lerarenopleidingen wordt daarom aanhoudend en kritisch gevolgd. Wij streven niet naar een nationaal curriculum voor de lerarenopleidingen, de opleidingen zelf zijn verantwoordelijk voor de inrichting van het onderwijs binnen de gestelde eindtermen. De tegenwoordige ontwikkeling van universitaire lerarenopleidingen voor het basisonderwijs juichen wij van harte toe. Met deze afgestudeerde studenten wordt een algemene kwaliteitsimpuls gegeven aan het basisonderwijs.’ Toelichting: Het doel is startende leraren beter toe te rusten, het verhogen van de kwaliteit van de lerarenopleiding is een middel daartoe. Wij willen bewaken dat opleidingen, en haar studenten, een zekere mate van autonomie hebben in de inrichting van het onderwijs. Meer dan nu kunnen wel algemeen geldende eindtermen worden opgesteld, een nationaal curriculum is echter zeer onwenselijk. Op verschillende plaatsen worden universitaire lerarenopleidingen basisonderwijs ontwikkeld. Deze initiatieven verdienen onze steun. PREADVIES: AFWIJZEN Betreft een te gedetailleerde uitwerking van betreffende passage.

Het scholingsfonds voor leraren is een groot succes. Het Actieplan Leraren voeren we doortastend en onverkort uit; de salarisontwikkeling van leraren moet gekoppeld blijven aan de salarissen in de markt. Met een Actieplan Leraren 2.0 stimuleren we de bij- en nascholing van docenten verder. Nieuwe docenten verdienen goede begeleiding op hun school. De menselijke maat in het onderwijs krijgt veel aandacht. Een fusietoets moet de neiging tot verdere schaalvergroting temperen.

Amendementen 1.18 Den Haag ‘Een fusietoets moet de neiging tot verdere schaalvergroting temperen’, wijzigen in: ‘De beleidsvrijheid van afzonderlijke scholen wordt vergroot, zodat er op lokaal niveau met hen over beleid en resultaten gesproken kan worden. Daarmee wordt ook de invloed van ouders vergroot.’ Toelichting: De fusietoets staat al in het hoofdstuk ‘Burger en bestuur’ (punt 5). Of een afzonderlijke school zelfstandig kan opereren is minstens zo belangrijk als de vraag hoe groot de organisatie is waar zij deel van uitmaken. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘Een fusietoets moet de neiging tot verdere schaalvergroting temperen’, toevoegen: ‘De beleidsvrijheid van afzonderlijke scholen wordt vergroot, zodat er op lokaal niveau met hen over beleid en resultaten gesproken kan worden. Daarmee wordt ook de invloed van ouders vergroot.’

1.16 Den Haag ‘Het niveau van de lerarenopleidingen moet dringend omhoog. Daartoe verhogen we de in- en uitstroomeisen’, wijzigen in: ‘Voor goed onderwijs zijn lerarenopleidingen van een hoog niveau nodig. Daarom stellen we daaraan strenge in- en uitstroomeisen.’ Toelichting: De oorspronkelijke formulering diskwalificeert onnodig opleidingen waar hard gewerkt wordt en goede resultaten worden geboekt. PREADVIES: OVERNEMEN 1.17 Zeist, Oss/Maasdonk/Lith Na ‘…daartoe verhogen we de in- en uitstroomeisen’, toevoegen: ‘Scholen streven er naar te werken met leraren afkomstig van deze volwaardige lerarenopleidingen. Lesgeven is een vak en dat erkennen wij.’ Toelichting: Docentenopleidingen zijn best goed, maar kunnen op sommige punten inderdaad beter. Maar dan is het óók van belang dat scholen ernaar streven docenten aannemen van deze opleidingen. Er zijn bijvoorbeeld minors op uni-

1.19 Brummen Na ‘Een fusietoets moet de neiging tot verdere schaalvergroting temperen’, toevoegen: ‘ en daar waar gewenst wordt defuseren mogelijk gemaakt’. Toelichting: Niet alleen moet schaalvergroting getemperd worden, daar waar de schaalvergroting is doorgeschoten, moeten scholen en onderwijsinstituten kunnen defuseren. Defuseren wordt genoemd onder 4 bij het beroepsonderwijs, maar het geldt voor elke onderwijssoort. Ook moet het 26

educatie als in het basisonderwijs. De school/voorschool spant zich in om ouders te wijzen op hun verantwoordelijkheid en te stimuleren dat zij meer betrokken zijn bij de school- en voorschoolse activiteiten.’ Toelichting: Deze paragraaf gaat over meer dan alleen voorschoolse educatie. Door dat in de kop te benoemen wordt voorkomen dat de indruk ontstaat dat wat in de kop staat (educatie) gelijk is aan opvang e.d. De formulering 'streven naar' is te vrijblijvend voor een voorziening die moet zorgen dat kinderen zonder taalachterstand aan de basisschool beginnen en dus essentieel is voor de hele onderwijsloopbaan. Bovendien blijkt dat drang noodzakelijk is om de in aanmerking komende kinderen ook naar die voorzieningen te krijgen. Ouderparticipatie moet bevorderd worden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Meer en betere voor- en vroegschoolse educatie’, wijzigen in ‘Meer en betere voor- en vroegschoolse educatie, opvang, brede buurtscholen’ Na ‘…vanaf tweeënhalf jaar’, toevoegen: ‘Ouders zijn mede verantwoordelijk voor de ontwikkeling van hun kind in het onderwijs. Zij worden geacht te participeren, zowel bij de voorschoolse educatie als in het basisonderwijs. De school/ voorschool spant zich in om ouders te wijzen op hun verantwoordelijkheid en te stimuleren dat zij meer betrokken zijn bij de school- en voorschoolse activiteiten.’

mogelijk gemaakt worden, dat één school of een groep van scholen zich losmaakt van een groter geheel. PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting amendement 1.20. 1.20 Tilburg, Breda/Baarle-Nassau/Alphen-Chaam, Oss/Maasdonk/Lith, Roosendaal Na ‘Een fusietoets moet de neiging tot verdere schaalvergroting temperen’, toevoegen: ‘De fusietoets wordt ook structureel ingezet bij de evaluatie van het functioneren van onderwijsinstellingen, zodat een proces van schaalverkleining kan worden ingezet. Toelichting: Of de fusering(en) hun nut bewijzen of bewezen hebben is nauwelijks bekend. Feit is wel dat er breed kritiek is op het grote aantal managers die ver van het onderwijs en onderwijsgevenden afstaan, die zelf vaak geen onderwijs gegeven hebben of allang niet meer geven waardoor een kloof en negatieve spanning is ontstaan tussen de leraren en het management. ( leerling de dupe en leraar gedemotiveerd) PREADVIES: AFWIJZEN De fusietoets is niet bedoeld om met terugwerkende kracht de schaal van onderwijsorganisaties te verkleinen. Waar nodig moet 'defuseren' wel mogelijk zijn.

2. Meer en betere voor- en vroegschoolse educatie. Het is onverteerbaar dat kinderen met een onoverbrugbare achterstand aan de basisschool beginnen. Daarom moeten we taalen ontwikkelingsachterstanden bij kinderen zo vroeg mogelijk signaleren en verhelpen. We streven ernaar om van de voor- en vroegschoolse educatie een standaardvoorziening te maken voor kinderen vanaf tweeënhalf jaar.

School en opvang komen steeds dichterbij elkaar, maar sluiten nog steeds niet naadloos aan. Tussenschoolse opvang moet op elke school mogelijk zijn. De school van de toekomst is een brede school, met behalve goed onderwijs ook aanbod van opvang, sport en cultuur. Regels die de ontwikkeling van de brede school in de weg staan schaffen we af.

Amendementen 1.21 Den Haag ‘Meer en betere voor- en vroegschoolse educatie’, wijzigen in: ‘Meer en betere voor- en vroegschoolse educatie, opvang, brede buurtscholen’ ‘We streven ernaar om van de voor- en vroegschoolse educatie een standaardvoorziening te maken voor kinderen vanaf tweeënhalf jaar’ wijzigen in: ‘Voor-en vroegschoolse educatie wordt een standaardvoorziening voor kinderen vanaf tweeënhalf jaar. Gemeenten krijgen de mogelijkheid deelname hieraan te verplichten indien het taalniveau van de ouders (via objectieve criteria) daar aanleiding toe geeft.’ Na ‘…vanaf tweeënhalf jaar’, toevoegen: ‘Ouders zijn mede verantwoordelijk voor de ontwikkeling van hun kind in het onderwijs. Zij worden geacht meer te participeren, zowel bij de voorschoolse

Amendementen 1.22 Ede, Appingedam, Arnhem, Tilburg, Rheden/Rozendaal, Oss/Maasdonk/Lith, Roosendaal, Culemborg, Eindhoven, Dordrecht, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘De school van de toekomst is een brede school, met behalve goed onderwijs ook aanbod van opvang, sport en cultuur’, toevoegen: ‘waardoor de relatie met de wijk verbeterd wordt. We zullen het opzetten van brede scholen waar mogelijk stimuleren.’ Toelichting: Een brede school is de spil in de wijk. Daarnaast gaat het om actief in te zetten beleid, dus meer dan ‘regels die de ontwikkeling van de brede school in de weg staan afschaffen’ maar 27

oplossingen-op-maat laten vinden is nodig, niet meerdere vormen tegelijkertijd voorschrijven. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: ‘en voetklassen’, wijzigen in ‘en/of voetklassen’.

actief stimuleren van deze brede scholen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Regels die de ontwikkeling van de brede school in de weg staan schaffen we af’, wijzigen in: 'Zo kan de brede school ook een belangrijk spil vormen in wijken en dorpen. Het opzetten van brede scholen zullen we waar mogelijk stimuleren; regels die de ontwikkeling van de brede school in de weg staan schaffen we af'.

1.25 Utrecht ‘Elk kind houdt recht op een objectieve toets en advies en aan het einde van de lagere school.’ wijzigen in: ‘Aan het einde van de basisschool kunnen kinderen zich, op basis van een advies van hun leraar, inschrijven voor een school voor voortgezet onderwijs. Dit advies is leidend en gebaseerd op de lange periode waarin de school het kind heeft gevolgd in zijn ontwikkeling. Situaties worden bestreden waarin scholen voor voortgezet onderwijs kinderen alleen op basis van hun score op bijvoorbeeld de Eindtoets-basisonderwijs toelaten tot een bepaalde stroom. Deze toetsen zijn een momentopname en geven slechts een summier beeld van de totale ontwikkeling van het kind welke van belang is voor het voortgezet onderwijs.’ Toelichting: Het misbruik van de op vele plaatsen alles overheersende Eindtoets-basisonderwijs moet bestreden worden. Ouders en leraren hechten grote waarde aan een dergelijke toets en gaan kinderen daarop voorbereiden in plaats van dat zij zich bekommeren om de ontwikkeling van het kind. Teach to the test is een groot gevaar. Dit wordt mede in de hand gewerkt door scholen voor voortgezet onderwijs die kinderen enkel en alleen aannemen of afwijzen voor bijvoorbeeld het Havo op basis van de score op de Eindtoets-basisonderwijs. Het advies van de leraar moet weer voorop worden gesteld, niet alleen op papier, ook in de praktijk. PREADVIES: AFWIJZEN Zowel de objectieve toets als het advies van de school zijn van belang, alvorens de beslissing voor voortgezet onderwijs genomen worden. Onderadvisering staat nog te vaak de talenten en ambities van kinderen met laagopgeleide ouders in de weg.

3. Betere selectie, meer ruimte voor doorstromen en stapelen. Ieder kind is verschillend en verdient onderwijs dat het uiterste haalt uit zijn of haar talenten. Dat vraagt om alerte leraren die talent herkennen. En om een schoolsysteem dat maatwerk biedt en waarin makkelijk tussen niveaus geschakeld kan worden. Kinderen worden vaak te vroeg en soms te laat gedwongen tot keuze van school of studie. Zo raken jongeren gefrustreerd in hun ambities. We moeten daarom flexibeler omgaan met het moment waarop leerlingen kiezen.

Amendementen 1.23 Rotterdam, Gorinchem, Dordrecht, Etten-Leur Na ‘…haalt uit zijn of haar talenten’, toevoegen: ‘Er zal geleidelijk naar een kleinere klasgrootte worden toegewerkt’. Toelichting: Talenten herkennen is voor leraren lastig in grote klassen van gemiddeld 28 leerlingen. Omdat dit vanzelfsprekend geld zal kosten, zal een geleidelijke overgang noodzakelijk zijn. PREADVIES: AFWIJZEN Het verkleinen van de klassen is een zeer kostbare maatregel en niet de meest efficiënte manier om het onderwijs te verbeteren.

Er komen schakelklassen, kopklassen en voetklassen bij de overgang van de basis- naar de middelbare school voor leerlingen die meer tijd nodig hebben om hun pad uit te stippelen. Brede brugklassen zijn gewenst in het eerste en tweede jaar van het voortgezet onderwijs, met name VMBO-t en HAVO, zodat de precieze selectie later plaatsvindt. Elk kind houdt recht op een objectieve toets en advies aan het einde van de lagere school.

Leerlingen die met een achterstand aan school beginnen, of leerlingen die laat tot bloei komen, hebben veel moed en doorzettingsvermogen nodig om via omwegen het uiterste uit zichzelf te halen. Die moed belonen we en stimuleren we door barrières tegen het stapelen van opleidingen weg te nemen. De aansluiting van het VMBO-t naar de HAVO moet beter, onder andere door in de derde klas extra lessen aan te bieden in studievaardigheden en basisvakken. Doorstroming van VMBO naar MBO maken we soepeler door meer aandacht te besteden aan beroepsoriëntatie. Doorstroming van MBO naar HBO moet verbeteren door een hoger niveau van MBO4.

Amendementen 1.24 Rotterdam, Etten-Leur, Bergen (NH), Dordrecht ‘Er komen …. uit te stippelen’, wijzigen in: 'Er worden mogelijkheden gecreëerd voor leerlingen die meer tijd nodig hebben om hun pad uit te stippelen, met name in ....' Toelichting: Schakelklassen, kopklassen, voetklassen en brede brugklassen tegelijk zijn teveel van het goede. De scholen in samenwerking goede 28

1.28 Weststellingwerf, Leeuwarden Na ‘Schooldirecties moeten deze problemen nu snel oplossen’, toevoegen: ‘In lijn met het rapport ‘Dijsselbloem’ zullen vakscholen heringevoerd worden.’ PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘Schooldirecties moeten deze problemen nu snel oplossen’, toevoegen: ‘In lijn met het rapport ‘Dijsselbloem’ zal de ontwikkelingen van nieuwe hoogwaardige beroepsgerichte leerwegen, zoals de vakcolleges en de werkscholen, krachtig worden voortgezet’.

4. Bestrijding lesuitval en schooluitval in het beroepsonderwijs. Het beroepsonderwijs is de ruggengraat van onze kenniseconomie. Goede samenwerking met het bedrijfsleven is essentieel. Des te pijnlijker is het dat de regionale opleidingscentra (ROC’s) worden geteisterd door problemen. Lessen vallen uit, vakdocenten zijn er soms gewoonweg niet, lesverzuim blijft onopgemerkt. Schooldirecties moeten deze problemen nu snel oplossen.

Amendementen 1.26 Appingedam, Leeuwarden, Lelystad ‘Schooldirecties moeten deze problemen nu snel oplossen’. Schrappen: ‘nu’ Toelichting: Schrap het woordje ‘nu’ Schooldirectie moeten deze problemen altijd snel oplossen en niet alleen nu. PREADVIES: OVERNEMEN

1.29 Uithoorn Na ‘Schooldirecties moeten deze problemen nu snel oplossen’, toevoegen: ‘Bij dit proces moet de leraar meer betrokken worden. Desnoods moet het ministerie juridische kaders stellen.’ Toelichting: - Er moet beter geluisterd worden naar de werkvloer. - Directies en managers hebben de neiging zelfstandig en zonder ruggespraak te opereren. - Dit is eerder voorgesteld door de Onderwijsraad, rapport ‘Leraarschap is eigenaarschap’ september 2007. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘Schooldirecties moeten deze problemen nu snel oplossen’, toevoegen: 'Bij dit proces moet de leraar meer betrokken worden'.

1.27 Ede, Noordenveld Na ‘Schooldirecties moeten deze problemen nu snel oplossen’, toevoegen: ‘Bij de financiering van het beroepsonderwijs moet de student het uitgangspunt zijn. De overhead moet verminderd worden, zodat van elke euro minstens de helft in de klas terecht komt. Het beroep van docent in het beroepsonderwijs moet weer aantrekkelijk worden. Realiseer de 850 uur in het MBO met bevoegde docenten in de klas. We gaan het minimum van het aantal bevoegde docenten vastleggen. Voortijdig schoolverlaten in het beroepsonderwijs kan teruggedrongen worden, bijvoorbeeld door de succesvol gebleken experimenten met doorlopende leerlijnen in één school van vmbo en mbo niveau 1 en 2 uit te breiden. Toelichting: Het is wat te gemakkelijk om alleen te zeggen ‘schooldirecties moeten de problemen nu snel oplossen’ zonder een oplossingsrichting aan te geven. Het beroep aantrekkelijker, het geld duidelijker richting klaslokaal en de doorlopende leerlijnen helder neerzetten. Dat zijn concrete oplossingen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na ‘Schooldirecties moeten deze problemen nu snel oplossen’, toevoegen: ‘Bij de financiering van het beroepsonderwijs moet de student het uitgangspunt zijn. De overhead moet verminderd worden. Het beroep van docent in het beroepsonderwijs moet weer aantrekkelijk worden. Voortijdig schoolverlaten in het beroepsonderwijs kan teruggedrongen worden, bijvoorbeeld door de succesvol gebleken experimenten met doorlopende leerlijnen in één school van vmbo en mbo niveau 1 en 2 uit te breiden’.

Als de schaal van de scholen ze onbestuurbaar heeft gemaakt, dan is defuseren een serieuze optie. Het aantal managementlagen kan dan in ieder geval omlaag. De inspectie moet de scholen onder verscherpt toezicht plaatsen en zeer zwakke opleidingen bij het uitblijven van verbeteringen na een jaar sluiten. Er moeten landelijke, objectieve examens en examennormen komen voor de basisvakken.

Amendementen 1.30 Ede Na ‘…komen voor de basisvakken’, toevoegen: ‘Nederlandse taal, Engels en rekenen.’ Toelichting: Het is onwenselijk om beroepsgerelateerde vakken landelijk te gaan examineren. Het is niet mogelijk en zelfs onwenselijk, om beroepsontwikkeling landelijk met objectieve examens te gaan meten. PREADVIES: OVERNEMEN 1.31 Veenendaal Na ‘…komen voor de basisvakken’, toevoegen: ‘,waaronder in ieder geval Nederlandse taal en rekenen.’ 29

Toelichting: Voldoende kennis van de Nederlandse taal en rekenen zijn minimale vereisten om te kunnen slagen in de Nederlandse maatschappij. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie overgenomen amendement Ede 1.30.

Het schoolmaatschappelijk werk is in het voortgezet onderwijs en MBO onmisbaar Toelichting: Geen onderscheid maken tussen leerling-groeperingen, het schoolmaatschappelijk werk is ook van belang voor HAVO en VWO. PREADVIES: OVERNEMEN

1.32 Amsterdam Centrum Na ‘…komen voor de basisvakken’, toevoegen: ‘De marktwerking binnen de volwasseneneducatie per 2013 wordt serieus heroverwogen en tot die tijd opgeschort. Dit vermindert de drang naar schaalvergroting en biedt ROC's de ruimte meer aandacht te besteden aan de kwaliteit en de kleinschaligheid van het onderwijs en het hoognodige maatwerk’. PREADVIES: PB-Amendement. Na ‘…komen voor de basisvakken’, toevoegen: ‘Volwasseneneducatie blijft gevrijwaard van marktwerking’.

Zorg en onderwijs moeten ook beleidsmatig goed samenvallen. Onderlinge inconsistenties tussen Jeugdzorg en Passend Onderwijs moeten we dan ook opheffen. Alle kinderen hebben recht op goed onderwijs, ook kinderen met een handicap, een gedragsstoornis of autisme. De ondersteuning van deze kinderen verdient onze volle aandacht. Zowel het regulier als het speciaal onderwijs voor deze kinderen moet een stuk beter. Voorop staan betere docenten en een sterkere positie van de ouders. Kinderen mogen niet zonder onderwijs thuiszitten omdat er geen plek voor ze is op een speciale school.

Het vroegtijdig schoolverlaten neemt af maar is nog steeds te hoog. Winst valt te behalen door de doorstroom tussen verschillende vormen van beroepsonderwijs te vereenvoudigen en meer aandacht te geven aan beroepsoriëntatie en stagebegeleiding. Vakcolleges en zorgcolleges, samenwerkingsverbanden van VMBO en MBO, vormen voor veel jongeren een fantastisch perspectief.

Amendementen 1.35 Utrecht, Zutphen, Aalsmeer 'Alle kinderen hebben recht op goed onderwijs, ook kinderen met een handicap, een gedragsstoornis of autisme', wijzigen in: ‘een aangeboren handicap of een verkregen handicap'. Toelichting: Autisme niet specifiek noemen. Is wel een gedragsstoornis die veel belangstelling heeft in onze huidige maatschappij. Ik ken veel kinderen om mij heen, die deze stoornis hebben. En zo 20 jaar geleden hoorde je daar amper van. Dan zou je moeten ingaan op wat autisme is en wat de onderliggende redenen kunnen zijn , die maken dat autisme meer lijkt voor te komen dan voorheen. Mijn inziens is 1 van de redenen gelegen in onze maatschappij. Te veel prikkels om mensen heen, maken dat zintuigen overprikkeld worden en dat kunnen hersenen niet aan en gaan dan vanzelf in een autisme stand. Of ernstig ingewikkelde familietoestanden, die maken dat kinderen zich moeten opsluiten in zichzelf om te kunnen overleven. PREADVIES: AFWIJZEN Het is belangrijk dat er in het onderwijs ook aandacht is voor kinderen die leiden aan autisme. Zij hebben ook recht op goed onderwijs.

Amendementen 1.33 Zoetermeer Na ‘…een fantastisch perspectief’, toevoegen: ‘Om genoemde maatregelen te nemen zal extra worden geïnvesteerd in het VMBO en MBO. Toelichting: 60% van de leerlingen volgt (V)MBO. Het is een belangrijk instrument om jonge mensen de kans te geven een opleiding te volgen waarmee ze een baan kunnen krijgen. PREADVIES: OVERNEMEN

5. Zorg en onderwijs voor kwetsbare jongeren. Kinderen en jongeren brengen hun sores elke dag mee naar school. Om te zorgen dat leraren aan lesgeven toe blijven komen, wil de PvdA de zorg in en om school beter organiseren. De zogenoemde Zorg- en Adviesteams op de scholen passen daarbij. Het schoolmaatschappelijk werk is in het VMBO en MBO onmisbaar.

1.36 Leiden, Leeuwarden ‘Voorop staan …. school’, wijzigen in: ‘De positie van ouders moet sterker worden. Omdat deze groep kinderen veel individuele aandacht behoeft om tot ontwikkeling te komen is meer menskracht nodig om hen hun recht op onderwijs te geven. De PvdA zal zich sterk maken om de hiertoe vereiste middelen vrij te maken. Kinderen mogen niet

Amendementen 1.34 Emmen ‘Het schoolmaatschappelijk werk is in VMBO en MBO onmisbaar’, wijzigen in: 30

zonder onderwijs thuiszitten omdat er geen plek voor ze is op een speciale school. Toelichting: Het amendement is bedoeld om te voorkomen dat we alleen goede bedoelingen formuleren. PREADVIES: AFWIJZEN Het zeker stellen van een goede plek voor deze kinderen in het onderwijs en het versterken van de positie van ouders is niet in de eerste plaats een kwestie van geld. De budgetten zijn de afgelopen jaren al sterk gegroeid.

6. Meer kwaliteit door meer verschil binnen het hoger onderwijs. Het stelsel van hoger onderwijs barst uit zijn voegen. Ongeveer de helft van alle jongeren komt uiteindelijk in het hoger onderwijs. Voor deze diverse studentenpopulatie zijn maar twee typen onderwijs beschikbaar: HBO en wetenschappelijk onderwijs. Het is voor sommigen te zwaar en voor anderen niet uitdagend genoeg. Er komt ruimte voor nieuwe onderwijsvormen en maatwerk.

Amendementen

1.37 Hardinxveld-Giessendam, Gorinchem ‘De ondersteuning van deze kinderen verdient onze volle aandacht’, wijzigen in: ‘De ondersteuning van deze kinderen, alsmede de groep die onderpresteert, verdient onze volle aandacht.’ Toelichting: Uit onderzoek blijkt dat 20% van de kinderen in het basisonderwijs onderpresteert op taal en 16% op rekenen. Omdat leerkrachten de signalen van onderpresteren niet herkennen en ook niet weten bij wie dit het ergst voorkomt, wordt het probleem verergerd. Hierdoor wordt het aanwezige potentieel niet ontwikkeld. Kinderen met een hoog iq (hoogbegaafden) zijn kwetsbaar omdat zij het meest onderpresteren. Hierbij ondervinden zij ernstige problemen. PREADVIES: AFWIJZEN Problematiek is reëel maar past niet in deze paragraaf.

1.39 Utrecht Na ‘Er komt ruimte voor nieuwe onderwijsvormen en maatwerk’, toevoegen: ‘Opleidingen worden gestimuleerd om via intake gesprekken goede studievoorlichting aan studenten te geven’. Toelichting: Meer maatwerk alleen is geen oplossing voor de uitval in het hoger onderwijs, betere voorlichting is ook onontbeerlijk PREADVIES: OVERNEMEN 1.40 Middelburg, Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, NoordBeveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland, Sluis, Terneuzen, Tholen, Vlissingen Na ‘Er komt ruimte voor nieuwe onderwijsvormen en maatwerk’, toevoegen: ‘De vestiging van een HBO-onderwijsinstelling behoort tot de basisvoorziening van een provincie/regio’. Toelichting: Een hoger onderwijsinstelling behoort tot de basisinfrastructuur van een regio. Het is een peiler van de kenniseconomie in de provincie/regio. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Natuurlijk onderkennen wij de waarde van HBO-instellingen voor de economische kracht van een regio. Tegelijkertijd is een verkiezingsprogramma niet de plek om vast te leggen of en waar HBO-instellingen gevestigd zouden moeten zijn. We werken voor het hoger onderwijs met een macro-doelmatigheidstoets. Dat betekent dat we geen instellingen voor het hoger onderwijs toevoegen als er niet op landelijk niveau behoefte aan is. Dit om versnippering tegen te gaan.

Voor leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs en het praktijkonderwijs is de werkschool van grote waarde. Deze werkschool zorgt ervoor dat de zwakste leerlingen langer binnen het onderwijs kunnen blijven en betere aansluiting krijgen op het bedrijfsleven en niet gevangen worden in een uitkering.

Amendementen 1.38 Den Haag Alinea wijzigen in: ‘Voor leerlingen die moeite hebben met theoretisch onderwijs of daar geen zin in hebben, is de werkschool van grote waarde. Deze werkschool zorgt ervoor dat deze leerlingen langer binnen het onderwijs kunnen blijven …’ Toelichting: Ook voor sommige leerlingen in het vmbo is de werkschool een goed middel om uitval te voorkomen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB Amendement: Na ‘...van grote waarde', toevoegen: 'Ook voor leerlingen die moeite hebben met theoretisch onderwijs heeft de werkschool grote toegevoegde waarde. Deze werkschool zorgt ervoor dat deze leerlingen langer binnen het onderwijs kunnen blijven en betere aansluiting krijgen op het bedrijfsleven en niet gevangen worden in een uitkering'.

Het hoger onderwijs moet beter en studenten moeten recht hebben op meer colleges, werkgroepen of begeleiding vanuit hun instelling. Zo kan de uitval een stuk omlaag. Studenten moeten collegegeld terug kunnen vorderen als hun opleiding qua niveau of organisatie beneden de maat blijkt. Het bedrijfsleven zal moeten meebetalen aan de financiering van beroepsgerichte studies van werkenden.

31

Amendementen

verlaging van de normen. Ook krijgen instituten hierdoor de mogelijkheid om zich minder op de problematische achterhoede te hoeven richten, en meer op de excellente voorhoede, die de innovatieve kracht van Nederland moeten gaan dragen.’ Toelichting: Het zou huichelaarachtig zijn om niet te stellen dat het onderwijs in het verleden gebruikt is om de werkeloosheid te bestrijden. Dat heeft er toe geleid dat er veel meer aan leerlingen is ingestroomd 1) dan de instituten aankonden en 2) dan er daadwerkelijk thuishoorden op een bepaald niveau. Dat gaat niet over uitsluiten, maar over geschiktheid. Vervolgens zijn we de instituten ook nog eens op de huid gaan zitten met hoe ze moesten borgen dat de voortgang van het onderwijs groot genoeg was (omdat er ook de duur van de studiebeurs aan gekoppeld was). Dat heeft ertoe geleid dat instituten bedrijfsmatig goed moeten scoren om aan hun financiering te komen – en dat heeft weinig meer te maken met het handhaven van de kwaliteit van het onderwijs. PREADVIES: AFWIJZEN Ieder kind is verschillend en verdient onderwijs dat het uiterste haalt uit zijn of haar talenten. Zoals elders in deze paragraaf is aangegeven hechten wij er dan ook aan dat elk kind, waar nodig, een tijdspad kan kiezen wat bij hem of haar past. Het belang van het kind/student en de kwaliteit van het onderwijs staan daarbij voorop. Extra instroomtoetsen zijn daar wat ons betreft niet voor nodig. Uitgangspunt is dat een HAVO of VWO diploma toegang geeft tot hoger onderwijs en dat willen we niet uithollen.

1.41 Oegstgeest, Leidschendam-Voorburg Schrappen: ‘Studenten moeten collegegeld terug kunnen vorderen als hun opleiding qua niveau of organisatie beneden de maat blijkt.’ PREADVIES: AFWIJZEN Contraire aan strekking passage. 1.42 Hoorn, Enkhuizen Na ‘Zo kan de uitval een stuk omlaag’, toevoegen: ‘De trend dat het aantal colleges en werkgroepen steeds beperkter wordt en de verhouding student/docent steeds ongunstiger, dient gestopt te worden. Bovendien dient de trend omgebogen te worden dat er steeds minder heterodoxe vakken worden gegeven’. Toelichting: Amendement maakt de tekst concreter. Heterodoxe vakken zijn vakken waarin aan studenten meer verschillende visies worden gepresenteerd. Deze vakken worden tegenwoordig vanwege financiële redenen vaak opgeofferd, terwijl ze juist voor de vooruitgang in de wetenschap essentieel zijn. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘Zo kan de uitval een stuk omlaag’, toevoegen: De trend dat het aantal colleges en werkgroepen steeds beperkter wordt en de verhouding student/docent steeds ongunstiger, dient gestopt te worden. 1.43 Ede ‘Het hoger onderwijs moet beter en studenten moeten recht hebben op meer colleges’, wijzigen in: ‘Het hoger onderwijs moet beter en studenten hebben recht op meer colleges.’ Toelichting: Zin loopt niet, je moet geen recht hebben op.... PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Het hoger onderwijs moet beter en studenten moeten recht hebben op meer colleges’, wijzigen in: Het hoger onderwijs moet beter en studenten hebben recht op voldoende colleges.

1.45 Amsterdam Centrum, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Na ‘…beroepsgerichte studies van werkenden’, toevoegen: ‘De PvdA vindt dat de instellingen een zichtbare inzet moeten tonen op het verbeteren van de onderwijskwaliteit van het gegeven onderwijs, juist ook op dit hoogste niveau. Uitval kan omlaag door in te zetten op het verwijzen van het juiste talent naar de juiste opleiding. Daartoe kan aangesloten worden bij de voorstellen die gedaan zijn in het in april verschenen rapport van de Commissie Veerman’. Toelichting: Het recent verschenen rapport van de Commissie Veerman over het hoger onderwijs maakt duidelijk dat de kwaliteit van het hoger onderwijs drastisch moet worden verbeterd en doet daarvoor concrete voorstellen. Ook bepleit het rapport extra investeringen omdat onderwijs, onderzoek en innovatie een van de belangrijkste factoren zijn voor het verhogen van de economische groei. Dat is ook noodzakelijk om het doel van de motie Hamer te behalen dat Nederland op kennisgebied weer tot de top vijf van de wereld moet gaan behoren.

1.44 Capelle aan den IJssel, Amersfoort Na ‘De bereikbaarheid van het hoger onderwijs in Nederland is goed’, toevoegen: ‘Geheel volgens de waarden van de PvdA is geld op dit moment geen reden om de ontwikkeling van nieuwe generaties te stoppen. Maar financiële bereikbaarheid moet niet verward worden met een lage intellectuele drempel. De PvdA wil, conform recente adviezen van commissie Veerman, een betere inhoudelijke ingangstoets op vervolgonderwijs, zodat ‘verliezen’ door slechte of gemakkelijke keuzes worden voorkomen. Deze toets moet ook voorkomen dat instituten de bedrijfsmatige dwang voelen van ‘moeten presteren in termen van voldoende doorstoom’, die zonder goede ingangstoets leidt tot 32

1.47 De Jonge Socialisten, Groningen, Utrecht, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer ‘De eerdergenoemde subsidie van 6500 euro blijft in stand’, wijzigen in: ‘De eerdergenoemde subsidie van 6500 euro en de OV-studentenkaart blijven in stand’ PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘De opbrengsten komen ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs’, toevoegen: ‘Er moet tijdig goede voorlichting worden geboden over het sociaal leenstelsel. Doordat de terugbetaling van de studielening plaatsvindt naar draagkracht voorkomen we financiële problemen voor afgestudeerden. De aflossing zal niet meer dan een klein percentage van het maandinkomen zijn. Als iemand zonder inkomen zit wordt de afbetaling van de studieschuld opgeschort. De eventuele restschuld aan het eind van de afbetalingstermijn wordt kwijtgescholden. De reiskostenvergoeding (OV-jaarkaart) blijft bestaan.

PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…beroepsgerichte studies van werkenden’, toevoegen: ‘De PvdA vindt dat de instellingen een zichtbare inzet moeten tonen op het verbeteren van de onderwijskwaliteit van het gegeven onderwijs, juist ook op dit hoogste niveau. Uitval kan omlaag door in te zetten op het verwijzen van het juiste talent naar de juiste opleiding. Daartoe kan deels worden geput uit de voorstellen die gedaan zijn in het recent verschenen rapport van de Commissie Veerman.

7. Invoering van het sociaal leenstelsel. Nederlands hoger onderwijs is toegankelijk voor studenten uit rijke en arme families. Dat willen we graag zo houden. Een goed stelsel van studiefinanciering is daarbij onmisbaar. Studeren wordt dan ook fors gesubsidieerd. Van de 8000 euro die een student jaarlijks gemiddeld kost, draagt hij 1500 euro zelf bij in de vorm van collegegeld.

1.48 Apeldoorn Na ‘De opbrengsten komen ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs’, toevoegen: ‘De opgebouwde schuld ten gevolge van het gebruik maken van het sociale leenstelsel zal uiteraard moeten worden terugbetaald, weliswaar is niet iedereen bij machte om een inkomen te hebben dat de opleiding voorspeld zou hebben. Bijvoorbeeld langdurig en/of chronisch ziek worden en economische ontwikkelingen nationaal en internationaal oefenen hier logischerwijs sterke invloed op uit. Wij staan ervoor dat bij het terugbetalen van de studieschuld ook de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten en kunnen dragen. Het terugbetalen van de studieschuld zal dan ook inkomensafhankelijk gemaakt worden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement JS 1.47 .

De resterende 6500 euro betaalt de belastingbetaler. Hier komt de studiefinanciering nog bovenop. Ook de komende jaren zijn weer extra middelen voor het onderwijs nodig. De PvdA wil daarom de basisbeurs in het hoger onderwijs op termijn omzetten in een sociaal leenstelsel waarmee de studiefinanciering naar draagkracht wordt gefinancierd door diegenen die hoger onderwijs hebben genoten. De eerdergenoemde subsidie van 6500 euro blijft in stand. De huidige aanvullende beurs voor studenten uit gezinnen met lagere inkomens blijft bestaan. De opbrengsten komen ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs.

Amendementen 1.46 Hoorn, Rheden/Rozendaal, Rotterdam, Enkhuizen, Arnhem, Tilburg, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Schrappen: ‘De PvdA wil daarom de basisbeurs in het hoger onderwijs op termijn omzetten in een sociaal leenstelsel waarmee de studiefinanciering naar draagkracht wordt gefinancierd door diegenen die hoger onderwijs hebben genoten.’ Toelichting: Het sociaal leenstelsel zal drempel verhogend werken voor toekomstige studenten uit de groep van met name de lagere en middenhoge inkomens. Bovendien suggereert de tekst dat extra investeringen in het onderwijs opgebracht moeten worden vanuit deze maatregel. Investeren in onderwijs is hard nodig, maar mag niet ten koste gaan van (het beeld van) toegankelijkheid van hoger onderwijs. PREADVIES: AFWIJZEN Zie PB-Amendement 1.47.

1.49 Eindhoven Na ‘De opbrengsten komen ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs’, toevoegen: ‘Gewaarborgd zal worden dat dit stelsel niemand, zoals jongeren uit arme gezinnen, zal ontmoedigen om te gaan studeren’. Toelichting: Voorop dient te staan dat in onze maatschappij jongeren niets in de weg zal staan om hun talenten te ontwikkelen en te ontplooien. We spannen het paard achter de wagen als de effecten van het sociaal leenstelsel dit zouden gaan tegenwerken. Hiernaar moet eerst onderzoek worden gedaan. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement JS 1.47 . 1.50 De Jonge Socialisten, Groningen, Utrecht ‘De opbrengsten komen ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs’, wijzigen in: ‘De opbreng33

5. er met minder middelen voor het hoger onderwijs reële kans bestaat dat er slechter onderwijs zal worden gegeven 6. er met minder middelen voor het hoger onderwijs de opleiding voor excellente wetenschappers slechter wordt en er reële kans bestaat dat de kwaliteit van de wetenschappers afneemt 7. er met minder middelen voor het hoger onderwijs er minder aanstellingen op de instellingen zullen zijn, waardoor de onderwijs- en regeldruk voor de overgebleven, excellente onderzoekers, vergroot wordt PREADVIES: AFWIJZEN Hoewel we er voor kiezen 2 miljard in het onderwijs te investeren sluiten we daarbij herprioritering binnen het onderwijs niet uit.

sten komen ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs en een Ov-kaart voor MBO-studenten.’ PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: ‘De opbrengsten komen ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs’, wijzigen in: ‘De opbrengsten komen ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs en kunnen tevens ten goede komen aan een OV-kaart voor MBO-studenten.’ Toelichting: in lijn met eerdere congresdiscussies en -besluiten wordt de wenselijkheid van een OVkaart voor MBO-studenten onderschreven maar wordt (en ook dat is in lijn met eerdere congresdiscussies en -besluiten) het tempo waarin dat mogelijk is mede bepaald door de budgettaire mogelijkheden en prioriteiten de komende jaren.

8. Excellente wetenschappers. Excellente wetenschappers zijn de motor voor goed onderwijs, maatschappelijke vooruitgang en een innovatieve kenniseconomie. Nederlandse wetenschappers behoren op verschillende terreinen tot de internationale top. Om deze positie te behouden en uit te bouwen zullen we onderzoeksmiddelen selectief moeten toekennen aan de beste onderzoeksgroepen.

Focus aanbrengen dus en kritischer omgaan met overlap tussen de verschillende instellingen. Financiële continuïteit voor bewezen succesvolle programma’s en instellingen is van belang. De maatschappelijke waarde van onderzoek moet daarbij meewegen. Daarbij telt ook mee of het onderzoek bruikbaar is voor bijvoorbeeld innovatie in het bedrijfsleven of voor het oplossen van maatschappelijke problemen als de gevolgen van klimaatverandering.

Amendementen

Amendementen

1.51 Uithoorn ‘Om deze positie te behouden en uit te bouwen zullen we onderzoeksmiddelen selectief moeten toekennen aan de beste onderzoeksgroepen’ wijzigen in: ‘Om deze positie te behouden en uit te bouwen zullen we meer onderzoeksmiddelen moeten toekennen aan de beste onderzoeksgroepen, met dien verstande dat dit niet ten laste mag gaan van het reguliere (of staande) hoger onderwijsinstellingen’ Toelichting: De zin ‘Om deze positie te behouden en uit te bouwen zullen we onderzoeksmiddelen selectief moeten toekennen aan de beste onderzoeksgroepen’ impliceert dat het geld wordt ontrokken uit middelen voor het hoger onderwijs en onderzoek Dit strookt niet met de volgende punten: 1. de motie Hamer over de wens in de top 5 van de kenniseconomieën te horen, die in september 2009 is aangenomen in de Tweede Kamer. 2. De door voormalig minister Plasterk geïnstalleerde commissie Veerman op 13-april jl. heeft geconcludeerd dat investeren in het hoger onderwijs noodzakelijk is 3. de commissie Veerman heeft de conclusie:’het hoger onderwijs moet beter en gevarieerder’ getrokken 4. alle betrokken partijen positief hebben gereageerd op de conclusies van de commissie Veerman

1.52 Uithoorn Schrappen: ‘De maatschappelijke waarde … moet daarbij meewegen’. Toelichting: Een beoordeling van een subjectieve term zoals maatschappelijke waarde is zeer lastig. Wie bepaalt wat er nu een maatschappelijk waarde heeft? Hoe lang blijft dit zijn maatschappelijke waarde behouden en blijft deze waarde behouden gedurende de lengte van een onderzoeksproject? Excellente wetenschappers zijn excellent omdat ze belangrijke bijdragen leveren aan zeer aansprekende thema’s, of zelfs deze thema’s kunnen creëren. Bijvoorbeeld, had prof. dr. Plasterks toponderzoek aan aaltjes een duidelijke maatschappelijke waarde en was die getoetst? Een extra beoordeling maakt de toewijzing van gelden alleen maar omslachtiger. PREADVIES: AFWIJZEN Het is van belang dat we publiek geld op een manier inzetten die ook de publieke zaak dient. Natuurlijk is maatschappelijke waarde soms moeilijk meetbaar. Dat neemt niet weg dat we er naar moeten streven te zorgen dat wetenschappelijk onderzoek maatschappelijk relevant is. 1.53 Zeist Na ‘…klimaatverandering’, toevoegen: ‘,maar ook voor onderzoekers met originele ideeën die niet 34

direct gericht zijn op snel, praktisch nut.’ Toelichting: Op de grensvlakken van de wetenschappen ontstaan vaak de briljante gedachten die tot Nobelprijzen leiden. Over ‘excellente wetenschappers’ gesproken! PREADVIES: AFWIJZEN Programma's moeten beoordeeld worden op meetbare criteria. Het feit dat een idee origineel is, is op zichzelf geen meerwaarde.

zelfs CA's niet weten wat het betekent. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘De WBSO ondersteunt dat vanuit de overheid’, wijzigen in: ‘De overheid ondersteunt dit onder andere met fiscale faciliteiten voor speur- en ontwikkelingswerk’. 1.56 Delft/Midden-Delfland De WBSO ondersteunt dat vanuit de overheid’, wijzigen in: ‘De WBSO en andere Senter Novemregelingen ondersteunen dit vanuit de overheid’. Toelichting: Beide geldstromen dienen gehandhaafd te blijven voor de noodzakelijke innovatie in NL. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Tilburg 1.55 .

1.54 Naarden, Hilversum, Muiden, Weesp Na ‘...gevolgen klimaatverandering’, toevoegen: ‘Basaal wetenschappelijk onderzoek vormt het fundament waarop voortschrijdend inzicht wordt gebouwd. Concrete criteria als ‘maatschappelijke waarde’ en ‘bruikbaarheid voor innovatie in het bedrijfsleven’ mogen weliswaar leidend, maar nooit bepalend zijn in de afwegingen onderzoek dat op het eerste gezicht niet direct binnen deze criteria valt al dan niet te faciliteren’ Toelichting: Het maatschappelijk belang van excellente wetenschap wordt breed onderschreven. De maatschappelijke waarde van basaal wetenschappelijk onderzoek is echter lang niet altijd direct zichtbaar. Een te sterke focus op maatschappelijk en economisch relevante onderzoeksrichtingen, kan de beoefening van basaal wetenschappelijk onderzoek in de verdrukking brengen. Ondersteuning van basaal wetenschappelijk onderzoek komt niet voldoende tot uitdrukking in §2.1.2 sub 8. PREADVIES: AFWIJZEN We spreken in de tekst over het 'meewegen van maatschappelijke waarde'. Dat laat ons inziens voldoende ruimte voor het maken van afwegingen. Zie verder ook pre-advies amendement Zeist.

1.57 Hoorn Toevoegen: Nieuw punt 2.1.2/ 9, daarna doornummeren: ‘'Onderzoek en ontwikkeling. In een globaliserende wereld kan Nederland alleen dan zijn welvaart vasthouden door steeds mee kennisintensieve producten te produceren. Net als in Finland moet O&O daarom een speerpunt van nieuw Nederlands beleid worden. Om dat te bereiken moet Nederland meer aan Onderzoek en Ontwikkeling gaan uitgeven. In de komende jaren moet dit beleid meer specifiek en minder generiek worden. Met name moet gestimuleerd worden dat er een verduurzaming van de productie gaat plaats vinden'. Toelichting: De laatste jaren dalen de uitgaven voor O&O. De Lissabon-doelstelling van 3% aan O&O wordt bij lange niet gehaald. Het percentage is in Nederland slechts 1.7%. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Tilburg 1.55 .

9. Ambitieuzer emancipatiebeleid. De emancipatie is nog niet af. Nog steeds verdienen vrouwen minder dan mannen, nog steeds zijn vrouwen ondervertegenwoordigd in hoge functies. De overheid dient het goede voorbeeld te geven bij de benoeming van hoge ambtenaren. Blijft het bedrijfsleven achter, dan komen er quota. (Zie ook Werk en Inkomen)

Het is van groot belang dat onderzoeksresultaten ook worden verspreid en benut buiten de wetenschap. De PvdA wil deze kennis verder ontsluiten voor het MKB door de samenwerking met in de beroepspraktijk gewortelde kennisinstellingen te stimuleren. De inkoopkracht van de overheden moet worden gebruikt om innovatie aan te jagen. Nederland zal zijn aardgasbaten minder in beton en meer in kennis moeten investeren. Maar willen we ook qua onderzoek tot de top-5 van de wereld gaan behoren dan zullen ook de private investeringen in onderzoek en ontwikkeling omhoog moeten. De WBSO ondersteunt dat vanuit de overheid.

Amendementen 1.58 Veenendaal Schrappen: Blijft het bedrijfsleven achter, dan komen er quota. (zie Werk en Inkomen) Toelichting: Dit werkt in de praktijk niet. PREADVIES: AFWIJZEN Ervaringen in Scandinavië laten het tegendeel zien.

Amendementen 1.55 Tilburg Schrappen: ‘De WBSO ondersteunt dit vanuit de overheid’ Toelichting: Geen afkortingen gebruiken waarvan 35

ning leidt er toe dat werkgevers mensen met een beperking niet in dienst willen nemen, dat scholen kinderen met een beperking ongezien naar het speciaal onderwijs sturen en dat gemeenten zich niet richten op het integreren van mensen met een beperking in de samenleving, maar voor hen de zaken apart regelen. Dit heeft er toe geleid dat mensen met een beperking niet aangesproken worden op hun kracht maar op hun zwakte. De PvdA wil niet alleen discriminatie op basis van handicap of chronische ziektechronische aandoening bestrijden, maar richt zich ook op de emancipatie van mensen met een beperking’. Toelichting: Als iedereen meetelt is het noodzakelijk om deze groep apart te benoemen. Met name omdat velen denken dat aparte regelingen voor mensen met een beperking voldoende ‘meetellen’ is. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘...vervolging van daders’, toevoegen: ‘De PvdA wil discriminatie op basis van handicap of chronische ziekte actief bestrijden, en zich richten op de emancipatie van mensen met een beperking. De PvdA wil niet alleen discriminatie op basis van handicap of chronische ziekte bestrijden, maar richt zich ook op de emancipatie van mensen met een beperking. Mensen met een beperking moeten niet aangesproken worden op hun zwakte maar op hun kracht.

1.59 Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer ‘Blijft het bedrijfsleven achter, dan komen er quota’, wijzigen in: ‘Blijven overheden en bedrijfsleven achter, dan komen er quota. Toelichting: In alle gremia waarin beslissingen worden genomen, dient minstens 40% van een gender aanwezig te zijn. PREADVIES: OVERNEMEN 1.60 Zutphen, Ede, Gorinchem, Bergen (NH), Noordenveld, Doetinchem, Arnhem, Dordrecht, Rheden/Rozendaal, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Na 'vrouwen', toevoegen: ‘en mensen uit minderheidsgroeperingen’. Toelichting: Emancipatie wordt in deze paragraaf te eng gedefinieerd als iets van vrouwen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ..'nog niet af', toevoegen: 'Dat geldt zowel voor vrouwen, minderheden, gehandicapten, chronische zieken'. 1.61 Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA ‘De overheid dient het goede voorbeeld te geven’, wijzigen in: ‘Alle overheden dienen het goede voorbeeld te geven’. Toelichting: De overheid verwijst te veel naar de ministeries, het gaat ook om gemeenten, provincies, waterschappen. PREADVIES: OVERNEMEN

1.63 Bergen (NH) Schrappen: ‘Dat geldt voor huiselijk geweld, maar evengoed voor eerwaak, genitale verminking, prostitutie en mensenhandel’. Toelichting: Het geven van voorbeelden sluit andere mogelijke vormen van onderdrukking mogelijk uit. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘… maar evengoed voor’, toevoegen: ‘bijvoorbeeld’.

Strijd voor emancipatie betekent ook strijd tegen alle vormen van onderdrukking van vrouwen. Geweld in afhankelijkheidsrelaties is onaanvaardbaar. Dat geldt voor huiselijk geweld, maar evengoed voor eerwaak, genitale verminking, prostitutie en mensenhandel. Deze praktijken zijn alleen effectief te bestrijden als preventie, signalering, opvang en repressie hand in hand gaan. Daarom komt er onder andere een verplichte meldcode voor professionals evenals een medisch certificaat om meisjes tegen genitale verminking te beschermen. En moeten altijd voldoende opvangplekken voor slachtoffers beschikbaar zijn. Dit kan ook bijdragen tot succesvoller vervolging van daders.

1.64 Zutphen, Doetinchem, Tilburg, Rheden/Rozendaal, Culemborg, Roosendaal, Utrecht Na ' onderdrukking van vrouwen’, toevoegen: ‘en mannen’. Toelichting: Emancipatie en onderdrukking zijn niet alleen een zaak voor vrouwen en meisjes. Het gaat, ook in alle genoemde voorbeelden en bijvoorbeeld ook voor de opvangplekken, ook om mannen en jongens. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement Schrappen in eerste zin: ‘van vrouwen’.

Amendementen 1.62 Werkgroep Handicap en Beleid, Aa en Hunze, Oss/Maasdonk/Lith, Amsterdam West, Amersfoort, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, Hardinxveld-Giessendam, Amsterdam Centrum, Homo-emancipatie netwerk Na ‘…ook bijdragen tot succesvoller vervolging van daders’, toevoegen: ‘Discriminatie op basis van handicap of chronische ziektechronische aandoe-

1.65 Homo-emancipatie netwerk, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘…ook bijdragen tot succesvoller vervolging van daders’, toevoegen: In het inburgeringstraject wordt onderwijs gegeven over grondrechten, maar 36

in het bijzonder aandacht besteed aan het non-discriminatiebeginsel. PREADVIES: OVERNEMEN Wordt overgenomen bij paragraaf 2.6.2 punt 9 inburgering en huwlijksmigratie.

1.69 Homo-emancipatie netwerk ‘De PvdA wil dat homoseksualiteit bespreekbaar wordt in religieuze kringen...moeilijk ligt’ wijzigen in: ‘De PvdA wil dat homoseksualiteit bespreekbaar wordt in religieuze kringen en binnen het religieus bijzonder onderwijs, waar dit traditioneel moeilijk ligt.’ PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…geaardheid mag weigeren’, toevoegen: ‘De kerndoelen in het onderwijs zullen worden gemoderniseerd zodat daarin ook expliciet aandacht wordt besteed aan seksuele diversiteit en weerbaarheid’.

De PvdA zet zich sterk in voor de sociale acceptatie van homoseksualiteit. Van scholen verwachten we dat ze intolerantie actief bestrijden en aandacht besteden aan seksuele diversiteit en weerbaarheid. De wet wordt zo aangepast dat geen enkele school leerlingen en leraren vanwege hun seksuele geaardheid mag weigeren. Iedereen moet durven uitkomen voor zijn of haar seksuele identiteit. De PvdA wil dat homoseksualiteit bespreekbaar wordt in religieuze kringen waar dit traditioneel moeilijk ligt. De PvdA vindt dat geen enkele trouwambtenaar mag weigeren een homostel in de echt te verbinden.

1.70 Homo-emancipatie netwerk Na ‘…haar seksuele identiteit’, toevoegen: ‘Binnen het homo-emancipatiebeleid is er bijzondere aandacht voor lesbische vrouwen en personen met een transgenderidentiteit’ Toelichting: Uit onderzoek is gebleken dat binnen het homo-emancipatiebeleid specifieke aandacht voor deze groepen nodig is. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 1.66 Middelburg, Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, Noord-Beveland, Reimerswaal, SchouwenDuiveland, Sluis, Terneuzen, Tholen, Vlissingen, Rheden/Rozendaal, Leeuwarden, Veere, Naarden, Den Bosch, Roosendaal Schrappen: 'sociale' in de zin: ‘De PvdA zet zich in voor sociale acceptatie van homoseksualiteit’. Toelichting: De Zeeuwse PvdA-afdelingen vinden dat homoseksualiteit in de breedte en altijd en volledig geaccepteerd moet worden en acht het woord 'sociale' daarom te beperkend. Een kopje koffie drinken met een homoseksueel persoon en vervolgens diezelfde persoon een baan als docent op een school weigeren gaat er bij ons niet in. PREADVIES: OVERNEMEN

1.71 Homo-emancipatie netwerk Na ‘…in de echt te verbinden’, toevoegen: ‘De aangiftebereidheid bij geweld tegen homo's moet omhoog, zodat er adequate hulp aan de slachtoffers gegeven kan worden en daders kunnen worden opgespoord. Toelichting: De bereidheid onder slachtoffers van geweld of andere delicten met een discriminatoir karakter is laag, vaak uit angst voor herhaling of omdat iemand niet uit de kast is. Daardoor blijven vermoedelijk veel zaken onopgelost. De toegankelijkheid van het doen van aangifte moet optimaal zijn. Maar het slachtoffer zal zelf de stap moeten zetten. PREADVIES: OVERNEMEN

1.67 Amsterdam Zuid, Homo-emancipatie netwerk, Tilburg, Leeuwarden, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer, Den Bosch, Culemborg Na ‘…vanwege hun seksuele geaardheid mag weigeren’, toevoegen: ‘,of ontslaan’. Toelichting: Je moet uit de kast kunnen komen. PREADVIES: OVERNEMEN

1.72 Homo-emancipatie netwerk Na ‘…in de echt te verbinden’ toevoegen: ‘De PvdA vindt het (opnieuw) onderbrengen van het homo-emancipatiebeleid op ministersniveau wenselijk. Toelichting: De kracht van een zichtbare minister als Ronald Plasterk op dit beleidsterrein is enorm. PREADVIES: OVERNEMEN

1.68 Homo-emancipatie netwerk ‘Van scholen verwachten we ...weerbaarheid’, wijzigen in: ‘We verplichten scholen intolerantie te bestrijden en aandacht te besteden aan seksuele diversiteit en weerbaarheid’. Toelichting: Op basis van vrijwilligheid kunnen scholen zich hier hieraan onttrekken. Een kamermeerderheid heeft eind vorig jaar een motie gesteund die het opnemen in het onderwijspakket verplicht stelt via de zogenoemde kerndoelen. Een nieuw kabinet moet dit snel realiseren. PREADVIES: OVERNEMEN

10. Een rijk cultureel leven. Nederland is als klein land groot in kunst en cultuur. Dutch Design, mode en moderne architectuur veroveren de wereld. Onze musea, monumenten, landschap en molens trekken grote aantallen toeristen naar ons land. Beeldende kunst, dans, opera en orkesten behoren tot de absolute wereldtop. Dat biedt geweldige mogelijkheden tot leren en begrijpen, tot verheffen

37

maken van cultuuraanbod, mits die beloning wordt gebruikt om juist de vernieuwende cultuur te stimuleren. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Rotterdam 1.74.

en ontplooien. Maar ook de cultureel- economische uitstraling is immens. We blijven in ons cultuurbeleid tegelijkertijd gaan voor internationale excellentie en brede toegankelijkheid.

Amendementen

1.76 Juristennetwerk Na ‘instellingen die meer eigen inkomsten verwerven hebben recht op beloning’: toevoegen: ’, mits deze beloning wordt bestemd om cultuurproducten aan te bieden die minder vanzelfsprekend een groot publiek kunnen bereiken.’ Toelichting: De oorspronkelijke tekst geeft culturele instellingen als het ware een premie op ‘banalisering’ van het aanbod: hoe meer publiek je trekt, dus inkomsten genereert, hoe meer collectieve middelen je hier nog bovenop krijgt. Dit is een perverse prikkel. Op zich prima dat er een premie komt op het toegankelijk maken van cultuuraanbod, maar deze premie zou dan besteed moeten worden aan het stimuleren van cultuurproducten die weliswaar minder aanslaan bij het publiek, maar desalniettemin toegevoegde waarde hebben. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Rotterdam 1.74.

1.73 Den Haag Na ‘Beeldende kunst’ toevoegen: ‘,fotografie’ Na ‘dans’ toevoegen: ‘, muziektheater, dj's’ Na ‘…brede toegankelijkheid’, toevoegen: ‘We streven naar een gelijkwaardiger verdeling van beschikbare middelen over de doelgroepen jeugd, volwassenen en ouderen.’ PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘...naar ons land’, toevoegen: ‘Kunstvormen zoals... ‘

Culturele instellingen, kunstenaars en scholen kunnen door nieuwe vormen van samenwerking de kwaliteit van muziek- en cultuuronderwijs een nieuwe impuls geven. Ieder talent telt mee. Brede scholen bieden nieuwe kansen. Van groep 1 tot het examenjaar van de middelbare school moeten kunst en cultuur in het onderwijs worden ingebed. Analoog aan taal en rekenen komen er referentieniveaus voor wat een kind op welke leeftijd moet weten en kunnen op het gebied van cultuur. Het Nationaal Historisch Museum in Arnhem zal de geschiedenis van ons land op eigentijdse wijze presenteren aan een breed publiek. Van culturele instellingen wordt verwacht dat ze actief een eigen publiek zoeken, en nieuwe groepen interesseren voor wat ze te bieden hebben; instellingen die meer eigen inkomsten verwerven, hebben recht op beloning.

1.77 Ede Schrappen: ‘Analoog aan taal en rekenen komen er referentieniveaus voor wat een kind op welke leeftijd moeten weten en kunnen op het gebied van cultuur’ schrappen. Toelichting: Cultuureducatie en verheffing zijn van wezenlijk belang, maar het gaat te ver landelijk het ‘wat’ van cultuureducatie dwingend voor te schrijven. Dat is in wezen strijdig met het denken over kunst en cultuur. Geef scholen de ruimte om het ‘wat’ in te vullen. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 1.74 Rotterdam, Capelle aan den IJssel, Bergen (NH) Schrappen: ‘instellingen die meer eigen inkomsten verwerven, hebben recht op beloning.’ Toelichting: Cultuursubsidies zijn er juist ook om vernieuwende cultuur te stimuleren. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…instellingen die meer eigen inkomsten verwerven hebben recht op beloning’, toevoegen: ‘Instellingen zullen verder worden gestimuleerd om eigen inkomsten te verwerven onder andere om vernieuwende cultuur te presenteren’.

1.78 Etten-Leur ‘Analoog aan taal en rekenen komen er referentieniveaus voor wat een kind op welke leeftijd moeten weten en kunnen op het gebied van cultuur’, wijzigen in: ‘De inspectie-eisen aangaande onderwijs in kunst, cultuur, erfgoed en cultuureducatie in het primair onderwijs worden weer aangescherpt en per discipline benoemd. Ook dienen ze in overleg met de vakdocenten beter aan te sluiten op de starteisen in het vervolgonderwijs. Op naleving wordt strenger toegezien.’ Toelichting: Die referentieniveaus waren er vroeger al, in de vorm van uitgebreide inspectie-eisen voor elk gebied afzonderlijk. Maar die zijn helaas dermate afgezwakt en afgeschaft dat het onderwijs in kunst en cultuur, en cultuur- en erfgoededucatie op te veel scholen een aanfluiting is geworden. Met (o.m.) als gevolg dat er nul kennis is als leerlingen naar het vervolgonderwijs gaan. Om over vaardigheden nog maar te zwijgen.

1.75 Amsterdam Zuid, Na ‘…hebben recht op beloning’, toevoegen: ‘, mits deze beloning wordt bestemd om vernieuwende cultuur aan te bieden.’ Toelichting: De voorgestelde beloning dreigt een premie te worden op ‘banalisering’ van het cultuuraanbod. Op zich een goede zaak dat instellingen beloond worden voor het toegankelijker 38

PREADVIES: AFWIJZEN Zie overgenomen amendement Ede 1.77 .

1.83 Dantumadeel Na ‘…verwerven hebben recht op beloning’, toevoegen: ‘Het kabinetsvoorstel om naast het Nederlands het Fries in de Grondwet op te nemen, verdient ondersteuning. De PvdA streeft in Friesland (Fryslân) naar gelijkwaardigheid en gelijkberechtiging van het Fries ten opzichte van het Nederland’. Toelichting: Voorstel past in de opvattingen die Troelstra te berde bracht, sluit aan bij de implementatie van het Europees Verdrag voor Regionale en Minderheidstalen en het Europees kaderverdrag inzake nationale minderheden en geeft bovendien uitvoering aan de uitspraak van het PvdA-congres van 6 en 7 juli 1989 in Den Haag. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…verwerven hebben recht op beloning’, toevoegen: ‘Als de Nederlandse taal de komende jaren in de Grondwet wordt opgenomen, dan ook de Friese taal’.

1.79 Etten-Leur, Tilburg, Roosendaal Schrappen: Ieder talent telt mee. Toevoegen, ook in de inleiding: Kunst, cultuur en cultuureducatie Toelichting: Hier wordt gesuggereerd dat het bij cultuureducatie vooral gaat om het selecteren of kweken van talenten. Dat is een allang achterhaalde misvatting en scholen en instellingen lopen zo het risico daarop afgerekend te worden (voorbeelden bij ons al bekend, helaas). Doel van cultuureducatie (mag dat woord toegevoegd worden?) is het verwerven van basiskennis en -vaardigheden, actief en receptief, die het leven blijvend verrijken. Of zo men wil verheffen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Ieder talent telt mee’, wijzigen in: ‘Cultuur(educatie) moet voor iedereen, zowel fysiek als sociaal, toegankelijk zijn.’ 1.80 Werkgroep Handicap en Beleid, Amsterdam West, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, HardinxveldGiessendam, Roosendaal, Amsterdam Centrum Na ‘…te bieden hebben’, toevoegen: ‘Ook mag worden verwacht dat zij fysiek en sociaal toegankelijk zijn’. Toelichting: Hiermee wordt een middel aangegeven om nieuwe groepen te bereiken en worden de (letterlijke) drempels voor mensen met een beperking geslecht. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Etten-Leur 1.79.

11. Pluriforme media. Vitale en pluriforme journalistiek is cruciaal voor iedere democratie. De sector staat echter onder druk. De media zullen daarom moeten vernieuwen om hun functie te blijven vervullen. De publieke omroep zal zich in de volgende concessieperiode verder moeten aanpassen aan de veranderende technologie en het veranderd kijkgedrag. Om de pluriformiteit in het mediaaanbod te kunnen garanderen, blijft een sterke publieke omroep van levensbelang. Omroepen moeten multimediaal werken en diversiteit bieden. De publieke omroep is de eerst aangewezene voor het uitzenden van grote sportevenementen en voetbal.

1.81 New York Na ‘…onderwijs worden ingebed’, toevoegen: ‘Van groep één tot het examenjaar van de middelbare school moeten kunst en cultuur in het onderwijs worden ingezet, waarbij kunstenaars en andere kunst professionals een toongevende rol kunnen spelen’. Toelichting: concretisering van het voorstel. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 1.84 Utrecht, Geertruidenberg, Oss/Maasdonk/Lith, Venlo/Arcen en Velden ‘De publieke omroep is de eerst aangewezene voor het uitzenden van grote sportevenementen en voetbal’, wijzigen in: ‘De publieke omroep is de eerst aangewezene voor het uitzenden van grote evenementen.’ Toelichting: Het is niet per definitie de taak van de NPO om grote sportevenementen uit te zenden, laat staan voetbal. Er is meer onder de zon dan dat. Deze eenzijdige focus doet geen recht aan de grote verscheidenheid aan belangstelling onder de Nederlandse bevolking. PREADVIES: AFWIJZEN Sport en zeker voetbal bereikt grote groepen mensen en hoort via het publieke net beschikbaar te zijn.

1.82 Den Haag Na ‘….hebben recht op beloning’, toevoegen: ‘Instellingen die meer eigen inkomsten verwerven, krijgen een financiële prikkel ter aanmoediging. Alle besturen, commissies en raden die subsidies toewijzen bestaan uit een breed samengestelde groep mensen met een brede kijk op het culturele veld en met beide benen in de maatschappij. PREADVIES: AFWIJZEN Overbodige toevoeging.

39

Amendementen

1.85 Etten-Leur Na ‘...en het veranderd kijkgedrag’, toevoegen: ‘Niet de kwantiteit van de kijkcijfers, maar de kwaliteit en pluriformiteit van het aanbod worden bepalend voor financiële ondersteuning. Toelichting: Zolang de kijkcijferterreur bepalend blijft voor honorering van het media-aanbod kunnen we naar de rest van de paragraaf fluiten. PREADVIES: AFWIJZEN De financiële ondersteuning van omroepen is momenteel niet gebaseerd op de kwantiteit van kijkcijfers maar op ledenaantallen.

1.87 Eindhoven ‘en de privacy van burgers moeten worden gerespecteerd’, wijzigen in: ‘en de privacy van burgers moet worden gewaarborgd’. Toelichting: Het slechts willen respecteren van privacy is veel te vrijblijvend. Hier ligt een belangrijke taak van de overheid die ze laat liggen, namelijk het waarborgen van die privacy. Veel burgers maken zich hierover zorgen. Het onvoldoende waarborgen van die privacy draagt mede bij aan gevoelens van onveiligheid. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Het internet is... worden gerespecteerd’, wijzigen in: ‘Het internet is open en neutraal, dus bedrijven mogen niet diensten van concurrenten blokkeren of informatie afsluiten. De vrijheid van meningsuiting, het recht op informatie en de privacy van burgers moeten worden gerespecteerd. Dat betekent dat de PvdA het niet aanvaardbaar vindt als providers het internetverkeer van hun gebruikers gaan controleren of filteren’.

1.86 Eindhoven Na ‘…grote sportevenementen en voetbal’, toevoegen: ‘Het tonen op televisie van geweld tijdens uren dat kinderen nog wakker zijn moet zoveel mogelijk worden ontmoedigd’. Toelichting: Veel ouders maken zich zorgen over de dominante aanwezigheid op televisie van beelden waarin geweld centraal staat en waaraan kinderogen redelijkerwijs niet kunnen ontsnappen. De focus op geweld mag wel wat minder. Van media mag flinke zelfdiscipline hierin worden verlangd. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…grote sportevenementen en voetbal’, toevoegen: ‘Van alle mediamakers verwachten we dat ze zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid van de effecten die uitzendingen en games kunnen hebben op met name kinderen en jongeren, onder andere als het gaat om geweld’.

1.88 Tilburg, Amsterdam Zuid, Oss/Maasdonk/Lith, Amsterdam Zeeburg, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer, Leiden, Groningen Na ‘...wordt gerespecteerd’, toevoegen: ‘Dat betekent dat de PvdA het niet aanvaardbaar vindt als providers het internetverkeer van hun gebruikers gaan controleren of filteren.’ Toelichting: In ons programma formuleren we een progressief beleid op het gebied van internet. Met deze toevoeging maken we duidelijk dat we privacy en communicatievrijheid op internet wil beschermen, door het digitaal briefgeheim te respecteren, en dat de inzet van technieken zoals Deep Packet Inspection, waarmee ieder internetpakketje wordt geopend om te kijken wat de inhoud is, niet acceptabel wordt geacht. (Met dank aan Bits of Freedom) PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Eindhoven 1.87.

De krantensector zal, om te overleven, verregaand moeten innoveren. Samenwerking met omroepen moet mogelijk zijn. Daarom zullen wettelijke beperkingen zoveel mogelijk verdwijnen. Het lopende experiment met ondersteuning van innovatie door het Stimuleringsfonds voor de Pers verdient, indien succesvol, navolging. Iedereen heeft het recht op een goede internetverbinding. Net zoals dat geregeld is voor de telefonie. Een internetverbinding mag dan ook niet worden afgesloten als sanctiemiddel voor bijvoorbeeld downloaden. Het internet is open en neutraal, dus bedrijven mogen niet diensten van concurrenten blokkeren of informatie afsluiten. De vrijheid van meningsuiting, het recht op informatie en de privacy van burgers moeten worden gerespecteerd.

1.89 Landelijke Adviesgroep Ouderen, Culemborg Na ‘…een beperking, krijgen steun’, toevoegen: ‘Dit geldt ook voor de vele mensen die (nog) de vaardigheden missen om mee te doen aan de digitale samenleving, zoals werkzoekende 55plussers, oudere werknemers, kleine ondernemers en ouderen in het algemeen. Hierop afgestemde projecten verdienen onze steun. Toelichting: spreekt voor zich PREADVIES: gewijzigd overnemen PB-Amendement. Na ‘…mensen met een beperking’, toevoegen: ‘,en met mensen met beperkte kennis van het internet, waaronder ouderen’.

De openbare beschikbaarheid van kennis wordt groter dankzij de Open Standaarden en Open Source Software (OSOSS). Innovaties die de toegankelijkheid vergroten van nieuwe media voor mensen met een beperking, krijgen steun.

40

Amendementen

1.90 Amsterdam Zeeburg, Amsterdam OostWatergraafsmeer, Landelijke Adviesgroep Ouderen, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘…mensen met een beperking’, toevoegen: ‘Dit geldt ook voor de vele mensen die de vaardigheden missen om mee te doen in de digitale samenleving, zoals werkzoekende 55+ers, oudere werknemers, kleine ondernemers en ouderen. Dit geeft invulling aan de kans 'een leven lang leren'. Toelichting: Nog teveel mensen zijn digibeet of hebben behoefte aan scholing in web 2.0 net zoals Leraren 2.0. Het gaat om toegankelijkheid tot een goede internetverbinding en het gebruik maken van nieuwe digitale mogelijkheden gebaseerd op OSOSS. Iedereen moet de groeiende elektronische dienstverlening van overheden, maatschappelijke organisaties en bedrijven kunnen gebruiken. De toevoeging is mede gebaseerd op ambitie van Eurocommissaris Neelie Kroes met de Digitale Agenda voor Europa: ‘We moeten er voor zorgen dat mensen zich veilig, vrij en onafhankelijk kunnen bewegen op internet. Dat mensen zich er thuis voelen.’ (Uit: Toespraak naar ICT Delta 2010 in Rotterdam op 18 maart 2010) PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement LAO 1.89.

2.01 Castricum, Culemborg Alinea wijzigen in: 2.2.1 De visie Werkloosheid mag niet leiden tot uitsluiting van mensen. De economische crisis maakt werkloosheid weer tot een tastbare realiteit. De PvdA zet alles op alles om banen te behouden, de groei te stimuleren en de overgang van bedreigd werk naar nieuw werk te bevorderen. ‘Werk, maar vooral werk dat past bij talent, kennis en ervaring, blijft voor de PvdA een belangrijk motto. Deze ambitie is maatschappelijk gewenst en economisch noodzakelijk. Een hoge arbeidsparticipatie zorgt voor een betere benutting van talent en voor een kleiner beroep op uitkeringen. Los van de crisis eist de vergrijzing haar tol op de arbeidsmarkt. Als die echt toeslaat, is iedereen nodig om de economie draaiend en de verzorgingsstaat betaalbaar te houden. Toelichting: Stelling is te negatief. Werkeloosheid is van alle dag en bij (tijdelijke) werkeloosheid moeten mensen blijven meedoen in de samenleving . Niet alleen werk leidt tot meedoen. Ook perspectief naar passende arbeid moet gegeven worden. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: het verband tussen werk en meedoen is juist cruciaal.

1.91 Roosendaal Na ‘…Standaarden en Open Source Software (OSOSS)‘, toevoegen: ‘De PvdA stimuleert de invoering hiervan bij de overheid’. Toelichting: De aanschaf van software voor de overheid zijn kostbare projecten. Invoering gaat niet vanzelf en vraagt visie en planning op ict beleid. Dus wordt nog te vaak en te snel bij overheden voor de geëigende paden gekozen. (w.o.grote Amerikaanse software bedrijven als Microsoft). Tevens biedt de ontwikkeling van OSOSS software kansen voor het eigen bedrijfsleven. Zie ook www.ambtenaar20.nl PREADVIES: OVERNEMEN

2.2

2.02 Olst-Wijhe Na ‘…betaalbaar te houden’, toevoegen: ‘Specifieke aandacht moet worden besteed aan het verschijnsel van overerving van armoede en werkloosheid. De vicieuze cirkel waarbij werkloosheid, armoede en sociale uitsluiting van generatie op generatie worden doorgegeven zonder toekomstperspectief voor de kinderen moet worden doorbroken’. PREADVIES: OVERNEMEN 2.03 Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘Een hoge arbeidsparticipatie’, toevoegen: ‘,van mannen en vrouwen’ Toelichting: benadrukt moet worden dat het om mannen én vrouwen gaat. Juist in de crisis verliezen vrouwen in parttime banen als eerste hun job. Verder is uitgerekend, dat als alle vrouwen in de zorg een paar uur meer gaan werken, het probleem van handen aan het bed al grotendeels opgelost zou zijn. PREADVIES: OVERNEMEN

Werk en inkomen

2.2.1 De visie Werkloosheid leidt tot uitsluiting van mensen. Werk leidt tot meedoen. De economische crisis maakt werkloosheid weer tot een tastbare realiteit. De PvdA zet alles op alles om banen te behouden, de groei te stimuleren en de overgang van bedreigd werk naar nieuw werk te bevorderen. ‘Werk, werk, werk', en vooral goed werk, blijft voor de PvdA een belangrijk motto. Deze ambitie is maatschappelijk gewenst en economisch noodzakelijk. Een hoge arbeidsparticipatie zorgt voor een betere benutting van talent en voor een kleiner beroep op uitkeringen. Los van de crisis eist de vergrijzing zijn tol op de arbeidsmarkt. Als die echt toeslaat, is iedereen nodig om de economie draaiend en de verzorgingsstaat betaalbaar te houden.

2.04 Landelijke Adviesgroep Ouderen, Culemborg, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer ‘Als die echt toeslaat, is iedereen nodig om de economie draaiend en de verzorgingsstaat betaalbaar te houden’, wijzigen in: ‘Ook de vergrijzing 41

ken, kunnen tekorten op de arbeidsmarkt opgeheven worden en is er een grotere kans op duurzame werkhervatting PREADVIES: AFWIJZEN Te gedetailleerd. Zie ook PB-Amendement 2.21B, paragraaf 2.2. nieuw punt 3: 'leven lang leren.'

zal grote invloed hebben op de arbeidsmarkt. Daarom zullen te nemen maatregelen stimulerend moeten werken op het zo lang mogelijk aan het arbeidsproces deelnemen van oudere werknemers teneinde zowel kwantiteit als kwaliteit langer te waarborgen’. Toelichting: ‘Toeslaan van de vergrijzing’ klinkt als een wervelstorm in negatieve zin. We zijn toch trots op die stijgende gemiddelde leeftijd van de Nederlander ?! Verlies van kwaliteit in komende dertig jaar wordt nooit meer ingehaald. PREADVIES: OVERNEMEN

2.07 Landelijke Adviesgroep Ouderen, Culemborg Na ‘…voor algemeen aanvaard werk’, toevoegen: ‘Onze prioriteit ligt in de komende jaren vooral bij het in weer in het arbeidsproces opnemen van werkzoekende 55plussers.’ Toelichting: Een veel te grote groep 65minners staat buitenspel in het arbeidsproces en komt nauwelijks of niet aan de bak. Stimulerende maatregelen zijn nodig om te voorkomen dat kwantiteit en kwaliteit verloren gaat, die straks weer haard nodig zullen zijn. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: haalt het evenwicht uit de benadering.

De ontwikkeling van de werkgelegenheid noopt tot behoedzaam bezuinigen in de komende kabinetsperiode. De werkloosheid stijgt nog steeds en die trend vererger je door teveel en te snel te bezuinigen. Ook op de arbeidsmarkt zijn wij voor solidariteit. Mensen met een zwakke positie helpen we om op de arbeidsmarkt naar beste kunnen productief te zijn. Tegenover deze solidariteit staat voor iedereen de plicht al het mogelijke te doen om aan het werk te komen. Sociale zekerheid is wederkerig. Mensen die buiten hun schuld zonder werk raken verdienen onze steun en hebben recht op een goede inkomensverzekering. Maar de eigen verantwoordelijkheid van burgers om een redelijk aanbod van werk te accepteren staat voorop. Uitkeringen willen wij actief omzetten in betaling voor algemeen aanvaard werk.

Nederland wordt ouder. Het is fantastisch dat we in staat zijn om met goede voorzieningen zoveel mensen zoveel langer onder ons te houden. Maar daartegenover staat wel dat steeds minder jonge mensen de verantwoordelijkheid dragen voor het productieve vermogen van ons land. Dat is een zware last die vraagt om solidariteit tussen en binnen generaties. Het is onvermijdelijk dat mensen meer en langer gaan werken. Vooral in de zorg en het onderwijs zal het tekort aan menskracht snel zichtbaar en voelbaar worden. Die wetenschap vraagt om herwaardering van het werken in de publieke sector. Mensen moeten tot hun 67e kunnen blijven doorwerken. Met mensen die dat niet kunnen houden we vanzelfsprekend rekening.

Amendementen 2.05 New York, Tilburg, Leeuwarden, Tytsjerksteradiel, Roosendaal Na ‘Uitkeringen willen wij actief omzetten in betaling voor algemeen aanvaard werk’, toevoegen: ‘,vanuit de overtuiging dat mensen meer geholpen zijn met een baan dan met een uitkering’. Toelichting: Van negatief naar positief: niet het gevoel van uitkering ‘afpakken’ maar iets doen waar mensen bij gebaat zijn! PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN ‘Uitkeringen willen wij actief omzetten in betaling voor algemeen aanvaard werk. wijzigen in: 'Uitkeringen willen wij waar mogelijk actief omzetten in betaling voor algemeen aanvaard werk vanuit de overtuiging dat mensen meer geholpen zijn met een baan dan met een uitkering.'

Amendementen 2.08 Woensdrecht, Bergen Op Zoom, Capelle aan den IJssel, Tilburg, Harderwijk, Landelijke Adviesgroep Ouderen, Apeldoorn, Roosendaal Na … vanzelfsprekend rekening’, toevoegen: ‘Mensen met een arbeidsverleden van 45 jaar kunnen zelf bepalen of zij stoppen en dan gebruik gaan maken van de AOW’ Toelichting: Solidariteit, zelfbeschikking en eenvoudiger uitvoering. Volgens de statistieken, gaan hoger opgeleide mensen later werken en leven zij langer, dus gaan zij met een kortere arbeidsduur veel langer van de AOW genieten. Veel van de mensen die vroeg beginnen met werken zitten in ‘Zware beroepen’. Het begrip zwaar beroep behoeft niet meer te worden gedefinieerd en ook zijn hiervoor geen keuringen nodig. Onze buren België en Duitsland hanteren ook het begrip arbeidsverleden. In de Scandinavische landen is hiermee reeds ervaring opgedaan en daar is gebleken dat met name door het zelf te kunnen kiezen

2.06 Hoogeveen Na ‘…voor algemeen aanvaard werk’, toevoegen: ‘Ook wordt de mogelijkheid geboden om de werkloosheid tussen twee banen te benutten voor scholing met name naar tekortberoepen’. Toelichting: Met scholing tussen twee banen of naast het werk kan er tijdig van (een zwaar)beroep gewisseld worden om langer te kunnen doorwer42

mensen toch vaak doorwerken, afhankelijk van persoonlijke situatie en behoefte. (Uiteraard dient bij aannemen van dit amendement, de tekst bij 5. langer doorwerken en een goed pensioen, hierop aangepast. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Op het bijzondere congres over het crisispakket van 30 maart 2009 is door de partij ingestemd met het voorstel de AOW leeftijd te verhogen naar 67 jaar, rekening houdend met zware beroepen. Hierbij heeft het partijbestuur een motie overgenomen waarin de wens werd uitgesproken dat een verhoging moest gebeuren op sociaaldemocratische wijze waarbij als toetsingscriteria het invoeringstempo, uitzonderingen voor zware beroepen en de samenhang met de pensioenen dienden te gelden. Op 26 oktober 2009 heeft de politieke ledenraad ingestemd met een uitgewerkt voorstel dat aan deze voorwaarden voldeed. Dit voorstel is opgenomen in dit verkiezingsprogramma. De komende jaren krijgen we te maken met een tekort aan werknemers. De verhoging van de AOW-leeftijd is noodzakelijk om dit probleem op te lossen. Ook de komende jaren willen we voldoende handen aan het bed en docenten voor de klas. Tevens levert het voorstel een besparing op in tijden dat we linksom of rechtsom moeten bezuinigen. Langer doorwerken helpt bij het hebben van voldoende docenten voor de klas en handen aan het bed. Ons voorstel geeft mensen de kans zich voor te bereiden, de eerste stap wordt gezet in 2020. We houden rekening met zware beroepen en besteden aandacht aan het voorkomen van het vroegtijdig verslijten van werknemers. Ons voorstel houdt verder beter rekening met een inkomenspolitiek evenwichtiger uitwerking dan in het oorspronkelijke kabinetsvoorstel. Bijvoorbeeld door de mogelijkheden voor werknemers met een laag inkomen om pensioen te sparen, te verbeteren (verlaging franchise). En uiteraard omdat in het hele pakket van maatregelen in ons verkiezingsprogramma ook maatregelen zijn opgenomen die met name de hoogste inkomens raken. Tot slot, in ons voorstel blijft de AOW een volksverzekering waar iedereen recht op heeft, ongeacht het arbeidsverleden. Over de precieze uitwerking zal er de komende jaren verder gesproken worden, ook binnen de partij, maar de hoofdlijnen van het voorstel staan vast.

overheid is groot. Geld voor nieuw beleid is er nauwelijks, er moet bespaard worden. De werkloosheid loopt op. De WW wordt door velen onvoldoende activerend gevonden. Ondernemers en bedrijven hebben het zwaar, krijgen moeilijk krediet, hebben hele markten zien opdrogen en moeten desondanks gaan investeren. Ondertussen willen we dat mensen langer blijven werken. Dat is zowel voor werknemer als voor werkgever geen sinecure. De pensioenkosten zijn een steeds groter probleem dat werkgevers en werknemers moeten oplossen.

Amendementen 2.09 Zoetermeer Alinea wijzigen in: ‘Net als aan het begin van de jaren ‘80, toen het Akkoord van Wassenaar uiteindelijk in 1982 tot stand kwam, is de economische uitdaging voor werkgevers, werknemers en de overheid uitermate groot. Geld voor nieuw beleid is er nauwelijks, er moet fors bespaard worden. De werkloosheid loopt op. De WW wordt door velen een onvoldoende stimulans voor het zoeken van een nieuwe baan gevonden. Ondernemers en bedrijven hebben het zwaar, krijgen moeilijk krediet, hebben hele markten zien opdrogen, maar moeten desondanks gaan investeren om die neerwaartse spiraal te doorbreken. En vanwege de vergrijzing en de noodzaak het pensioenstelsel houdbaar te houden, vinden we dat mensen langer moeten blijven werken. Dit is zowel voor werknemer als werkgever geen sinecure, want de pensioenkosten worden een steeds groter probleem dat werkgevers en werknemers moeten oplossen. Toelichting: Het is goed te refereren aan het akkoord van Wassenaar, in zijn tijd een huzarenstuk. PREADVIES: OVERNEMEN

De concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven staat onder druk en de loonontwikkeling is daarbij relevant. Kortom, er zijn vele problemen die schreeuwen om een oplossing. Dat kan niet zonder breed draagvlak onder werkgevers en werknemers. De koers van de PvdA is duidelijk. Werkgevers en werknemers zijn verantwoordelijk voor een gematigde loonontwikkeling. Mensen die dat kunnen moeten langer doorwerken. Werkgevers moeten meer investeren in oudere werknemers. Met loonkostensubsidies willen wij mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt aan het werk helpen.

Amendementen

2.2.2 De prioriteiten De PvdA kiest op basis van deze ambities voor de volgende beleidsmaatregelen:

2.10 Eindhoven Na ‘Werkgevers moeten meer investeren in oudere werknemers’, toevoegen: ‘Uiteindelijk streven we naar een werkethos waarin oudere werknemers

1. Een nieuw Sociaal Akkoord. De economische uitdaging voor werkgevers, werknemers en de

43

worden, en zullen door de werkgevers deze werknemers nog minder vaak een vast contract aangeboden worden. Dit leidt tot een tweedeling tussen werknemers met een laag en hoog werkloosheidsrisico. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Verkorting van de WW-duur is alleen bespreekbaar onder een gelijktijdige introductie van een gelijke periode van loondoorbetaling.

niet worden afgedankt zodra hun prestaties afnemen. Er zal moeten worden gewerkt aan beter afgestemde beloningsstructuren die ervoor zorgen dat de nuttige bijdragen van senioren aan onze economie naar waarde wordt gerespecteerd’. Toelichting: Het verstrekken van loonsubsidies om oudere werknemers aan het werk te houden is een verkeerd signaal. Laten we streven naar een andere arbeidscultuur waarbij het geen vanzelfsprekendheid is en niet als nederlaag wordt ervaren als werknemers in de eindfase van hun carriere bij afnemende prestaties en een afnemend bestedingspatroon minder geld hoeven te verdienen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na 'Met loonkostensubsidies willen wij mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt aan het werk helpen', toevoegen: 'Ook streven we naar een werkethos waarin oudere werknemers niet worden afgedankt zodra hun prestaties afnemen. Er zal moeten worden gewerkt aan beter afgestemde beloningsstructuren die ervoor zorgen dat de nuttige bijdragen van senioren aan onze economie op waarde worden geschat. Toelichting: Het is geen of/of (loonkostensubsidies of ander werkethos) maar en/en.

Ook het in de klauwen krijgen van de stijging van pensioenpremies is onderwerp van gesprek. De overheid kan een bijdrage leveren door vrijvallende (re-integratie-)gelden in te zetten als loonkostensubsidies voor met name oudere werknemers en werknemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt.

Amendementen 2.12 Tilburg Schrappen: ‘de overheid kan een bijdrage leveren door ... onderkant van de arbeidsmarkt’ Toelichting: In paragraaf 2 wordt aangegeven dat gemeentes succesvol zijn in het aan het werk helpen van burgers die een beroep doen op de WWB. Dit is vooral de uitkomst van een lokaal of regionaal activerend arbeidsmarktbeleid waarbij re-integratie zowel publiek als privaat is uitgevoerd. Loonkostensubsidie speelt daarin een marginale rol. Oudere werknemers verdienen beter en werknemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt horen loon naar werken te krijgen. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Juist voor oudere werknemers zijn loonkosten subsidies een effectief instrument.

Meer dan ooit moeten werkgevers, werknemers en overheid de handen ineenslaan en allen bereidheid tonen om over hun eigen schaduw heen te springen. Alleen samen kunnen we meer werk creëren. Daarom pleiten wij voor een nieuw Sociaal Akkoord. Werkgevers zouden zich moeten verplichten tot het aan het werk krijgen en houden van zoveel mogelijk mensen, in het bijzonder oudere en kwetsbare werknemers. Werknemers zouden zich moeten verplichten tot een verantwoorde loonontwikkeling. Ook het introduceren van een periode van loondoorbetalingverplichting in de WW onder gelijktijdige verkorting van de WW-duur met een zelfde periode, moet bespreekbaar zijn.

2.13 Eindhoven Schrappen: ‘voor met name oudere werknemers en’ Toelichting: Het verstrekken van loonsubsidies om oudere werknemers aan het werk te houden is een verkeerd signaal. Daarentegen moeten we als samenleving toe naar een werkethos waarin werknemers niet worden afgedankt indien hun prestaties en hun beloning niet verder groeien en moeten we accepteren dat ouderen aan het einde van hun carriere minder geld gaan verdienen. De overheid dient hierin het voortouw te nemen. PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting bij amendement Eindhoven 2.10: het is en/en.

Amendementen 2.11 Den Haag ‘Ook het introduceren van een periode van loondoorbetalingverplichting in de WW onder gelijktijdige verkorting van de WW-duur met een zelfde periode, moet bespreekbaar zijn.’, wijzigen in: ‘Ook de hervorming van de WW waaronder verkorting van de maximale WW-duur, moet bespreekbaar zijn.’ Toelichting: Het voorstel om een loondoorbetalingverplichting in te voeren in de WW leidt tot een fundamentele herziening van de WW waaraan nog teveel haken en ogen aan zitten die nog nader onderzocht moeten worden. Tevens kan het leiden tot risicoselectie van werkgever waar werknemers met een groot werkloosheidsrisico de dupe van

2. Iedereen doet mee. De PvdA laat niemand aan de kant staan. Voor wie regulier werk (nog) niet is weggelegd vormt de sociale werkvoorziening of vrijwilligerswerk een zinvolle vorm van participatie. Veel

44

mensen zullen niet (meteen) een volledige betaalde baan kunnen vinden. Hen helpen we actief hun positie te verbeteren. Zo nodig krijgen ze een opleiding of een leer- werkbaan aangeboden.

werk geholpen. Dat succes willen we voortzetten. Gemeenten moeten ook verantwoordelijk worden voor de ondersteuning van jonggehandicapten in werk en inkomen (WAJONG). Om meer integraal beleid te kunnen voeren, zullen onderdelen van de AWBZ naar de gemeenten gaan. Zo kunnen de gemeenten hulp en voorzieningen bij elkaar brengen om zoveel mogelijk mensen volwaardig te laten participeren. Uitgangspunt daarbij is wat mensen wel kunnen, rekening houdend met wat ze niet kunnen.

Amendementen 2.14 Ede, Culemborg Na ’…een leer- werkbaan aangeboden’, toevoegen: ‘De beste manier om te emanciperen in werk. Daarom is een gelijke toegang tot de arbeidsmarkt voor mannen en vrouwen, minderheden en mensen met een beperking van groot belang. De overheid geeft het goede voorbeeld en stimuleert waar mogelijk werkgevers’. Toelichting: Door zelf het goede voorbeeld te geven kan de overheid actief bepaalde groepen werkzoekenden helpen om hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Na ’…een leer- werkbaan aangeboden’, toevoegen: ‘De beste manier om te emanciperen is werk. Daarom is gelijke toegang tot de arbeidsmarkt voor mannen en vrouwen, minderheiden en mensen met een beperking van groot belang. De overheid geeft het goede voorbeeld en stimuleert waar mogelijk werkgevers. Als stimuleren niet werkt, komen er quota’.

Amendementen 2.17 Haarlemmerliede C.a. Schrappen: ‘Gemeenten moeten ook verantwoordelijk worden voor de ondersteuning van jonggehandicapten in werk en inkomen (WAJONG)’. Toelichting: re-integratie via gemeente gaat helemaal niet beter. Werkgevers moeten mede verantwoordelijk gemaakt worden voor participatie Wajongers, door premiebetaling en premievrijstelling bij voldoende Wajongers in dienst. PREADVIES: AFWIJZEN Zowel een grotere rol van de gemeente als het aanspreken en/of dwingen van werkgevers is nodig. 2.18 Den Haag Na ‘Dat succes willen we voorzetten’, toevoegen: ‘Wel willen wij een evaluatie van de arbeidsbemiddeling en de duurzaamheid daarvan. Niet alleen van publieke re-integratie-instellingen maar met name ook de private re-integratiemarkt.’ Toelichting: De Wet Werk en Bijstand is reeds geëvalueerd maar in deze evaluatie was te weinig aandacht voor het functioneren van de private reintegratiemarkt en de kwaliteit en duurzaamheid van de arbeidsbemiddeling. PREADVIES: AFWIJZEN Beleid wordt met regelmaat geëvalueerd, maar het is te instrumenteel om dat in het verkiezingsprogramma op te nemen.

2.15 Den Haag Na ’…een leer- werkbaan aangeboden’, toevoegen: ‘De PVDA blijft integratie van gehandicapten in het reguliere bedrijfsleven stimuleren, evenals de doorstroming vanuit de sociale werkvoorziening om zo de wachtlijst de verkorten’. PREADVIES: OVERNEMEN 2.16 Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA Na ’…een leer- werkbaan aangeboden’, toevoegen: ‘Beloning van gewerkte uren kan niet onder het minimumloon zakken als er loonsuppletie wordt aangevraagd’. Toelichting: mensen met een beperking hebben ook recht op een eerlijk beloning. Bovendien voorkomt dit, dat ze gebruikt worden als vervanging van regulier werk zolang de suppletie verstrekt wordt. PREADVIES: AFWIJZEN In sommige gevallen moet het mogelijk zijn tijdelijk onder het minimumloon te werken, maar slechts als dit uitmondt in doorgroei naar de reguliere CAO. Zie ook 2.20.

Veel arbeidsgehandicapten moeten aanspraak doen op verschillende regelingen (WAJONG, WSW, AWBZ, WMO) om te kunnen participeren. De PvdA zet zich in om deze regelingen en de daarbij behorende indicatiestellingen zo snel mogelijk te stroomlijnen. Er moet één loket en indicatiestelling komen, zodat er voor deze mensen eenduidigheid en duidelijkheid komt. Naast de WWB komt er zo een WWB plus voor alle mensen met een arbeidshandicap. Via één indicatiestelling wordt bepaald welke ondersteuning je nodig hebt om te kunnen participeren. Het uitgangspunt daarbij is of je zelfstandig het minimumloon kunt verdienen. Salarissen in de WSW worden in de loop ter tijd aangepast, rekening houdend met bestaande rechten.

Sinds een aantal jaren zijn gemeenten verantwoordelijk voor de Wet Werk&Bijstand. Veel mensen zijn daardoor sneller aan het

45

Amendementen

een onderneming ondervertegenwoordigde groepen kansen biedt (gevat door de term ‘diversiteitbeleid’) PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Bij aanbestedingen van de overheid (rijk en gemeenten) wordt het een voorwaarde dat 5% van het personeel bestaat uit langdurig werkzoekenden onder wie arbeidsgehandicapten’ wijzigen in: Bij aanbestedingen van de overheid (rijk en gemeenten) wordt het een voorwaarde dat 5% van de aannamesom ingezet moet worden om langdurig werkzoekenden en/of arbeidsgehandicapten aan het werk te helpen.

2.19 Etten-Leur, Vught ‘Salarissen in de WSW worden in de loop ter tijd aangepast, rekening houdend met bestaande rechten’, wijzigen in: ‘Salarissen van werknemers in de WSW worden in de loop der tijd gelijkgetrokken met de WWB-plus, zonder dat daarbij bestaande rechten ingeleverd worden.’ Toelichting: Omdat we de zin die er nu stond niet begrepen, hij is voor velerlei uitleg vatbaar, hopen we dat er bedoeld wordt zoals wij het formuleren. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Iedereen moet een kans krijgen op de arbeidsmarkt. Ook de mensen die nu bijvoorbeeld op de wachtlijst voor de WSW staan moeten de mogelijkheid krijgen naar (het liefst regulier) werk geleid te worden.

2.21B PB-Amendement. toevoegen: nieuwe paragraaf 3 daarna doornummeren: ‘3. Leven lang leren. Een vaste baan bij een vaste baas behoort tot het verleden. Om mee te kunnen blijven doen op de arbeidsmarkt, is het belangrijk te blijven leren. Daarom moeten we toe naar scholingsrechten en scholingsplichten. Werkgevers moeten hun werknemers in staat stellen zich verder te scholen. En werknemers moeten er gebruik van maken. Onderwijsinstellingen en sociale partners moeten samenwerken aan een flexibel aanbod van opleidingen voor werkenden, bijvoorbeeld kortere cursussen, in de avonduren en beroepsgericht. Gestimuleerd wordt dat O&O-fondsen worden ingezet voor (om)scholing voor werk in andere sectoren. Niet gebruikte gelden kunnen ze meenemen naar werk in andere sectoren. Zo vormen de fondsen een bijdrage aan een leven lang leren.

2.20 Gouda Na ‘...rekening houdend met bestaande rechten’, toevoegen: ‘waarbij door deze groep het minimale wettelijke loon moet worden ontvangen’. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: In sommige gevallen moet het mogelijk zijn tijdelijk onder het minimumloon te werken, maar slechts als dit dus tijdelijk is om door te groeien naar de reguliere CAO. Zie 2.16.

Bij aanbestedingen van de overheid (rijk en gemeenten) wordt het een voorwaarde dat 5% van het personeel bestaat uit langdurig werkzoekenden onder wie arbeidsgehandicapten. Gestimuleerd wordt dat O&O-fondsen worden ingezet voor (om)scholing voor werk in andere sectoren. Niet gebruikte gelden kunnen ze meenemen naar werk in andere sectoren. Zo vormen de fondsen een bijdrage aan een leven lang leren.

3. Een goede baan bij een goede baas. De PvdA gunt iedereen werk, maar vooral ook goed werk. Wij bepleiten een sociaal werkgeverschap dat gericht is op de zorg voor goede arbeid en op investering in werknemers. Wij introduceren een scholingsrecht en scholingsplicht: werknemers hebben het recht op scholing, maar ook de plicht zich te laten scholen. Met duurzaam loopbaanbeleid en goede arbeidsomstandigheden voorkomen we dat mensen vroegtijdig verslijten. Arbeidsvoorwaarden zijn in ons land gewaarborgd door collectieve afspraken in CAO’s. Daarnaast hebben we goede wettelijke regels voor de arbeidsomstandigheden. Werkgevers die zich daar niet aan houden concurreren oneerlijk en misbruiken hun werknemers. Deze misstanden vereisen een hardere aanpak, met scherpere controles en lik- op- stuk boetes.

Amendementen 2.21 New York, Dordrecht Bij aanbestedingen van de overheid (rijk en gemeenten) wordt het een voorwaarde dat 5% van het personeel bestaat uit langdurig werkzoekenden onder wie arbeidsgehandicapten’ wijzigen in: ‘ Bij aanbestedingen van de overheid (rijk en gemeenten) wordt het een voorwaarde dat 5% van het personeel van het bedrijf dat de opdracht gegund wordt, bestaat uit (voorheen) langdurig werkzoekenden waaronder arbeidsgehandicapten. Ook wordt bij aanbestedingen van de overheid voorrang verleend aan ondernemingen die een effectief diversiteitbeleid voeren. Toelichting: Bij het aanbestedingsbeleid moet behalve met langdurige werkloosheid - tevens rekening kunnen worden gehouden met het feit of

Amendementen 2.22 De Rode Ondernemers, Etten-Leur, Tilburg Na ‘Arbeidsvoorwaarden zijn in ons land gewaarborgd door collectieve afspraken in CAO’s’, toevoegen: ‘Naast het al bestaande minimumloon introduceren we een minimuminhuurloon. Dit 46

minimuminhuurloon moet voldoende zijn om een normaal minimumloon te kunnen verdienen en daarnaast risico’s van arbeidsongeschiktheid, werkeloosheid en pensionering te kunnen verzekeren danwel er een buffer voor op te bouwen. De arbeidsinspectie krijgt de bevoegdheid om bij de inhuurder op betaling van het minimuminhuurloon te controleren, net als op het naleven van de regels ten behoeve van arbeidsomstandigheden, die onverkort voor ZZP-ers en flexwerkers gelden. Toelichting: Zowel (onvrijwillige) ZZP-ers aan de onderkant van de arbeidsmarkt als uitzendkrachten (vaak uit het buitenland) worden geconfronteerd met zodanig lage uurtarieven, dat het onmogelijk is daarvan de noodzakelijke voorzieningen voor arbeidsongeschiktheid, werkeloosheid en pensioen te bekostigen, en daarnaast ten minste het minimumloon over te houden. Door een minimuminhuurloon te introduceren, wordt dit voorkomen. De inhuurder is aanspreekbaar op de betaling van het minimuminhuurloon: hij kan zich dus niet verschuilen achter het gegeven dat hem de uren nou eenmaal zo goedkoop zijn aangeboden. PREADVIES: AFWIJZEN Te gedetailleerd.

nauwer betrokken kunnen worden bij overnames en fusies’, wijzigen in: 'Samen met werknemersorganisaties bekijken we hoe de ondernemingsraden, ook bij internationaal opererende bedrijven, nauwer betrokken kunnen worden bij overnames, fusies, splitsingen of verplaatsingen van ondernemingen.’ 2.24 Hoorn, Rheden/Rozendaal, Enkhuizen, Etten-Leur, Tytsjerksteradiel Na ‘…overnames en fusies’, toevoegen: ‘,bijvoorbeeld door de ondernemingsraden bij fusies en overnames instemmingsrecht te geven.’ Toelichting: Nu hebben ondernemingsraden adviesrecht, hetgeen in de praktijk betekent dat zij geen fusie kunnen tegenhouden. Instemmingsrecht op dit vlak leidt wel tot de gewenste invloed van werknemers. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: dit is onrealistisch. Zie preadvies gewijzigd amendement Utrecht/Leeuwarden 2.23. 2.25 Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA Na ‘…worden bij overnames', toevoegen: ‘verplaatsingen' Toelichting: Ook als er geen sprake is van overname of fusie kan het werk verdwijnen naar lage lonen landen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie preadvies gewijzigd amendement Utrecht/Leeuwarden

Medezeggenschap over het bedrijfsbeleid en over de organisatie van het eigen werk is een onmisbare schakel tussen arbeid, maatschappelijke verheffing en individuele ontplooiing. De verplichting tot het hebben van een ondernemingsraad is een onvervreemdbaar recht. Samen met werknemersorganisaties bekijken we hoe de ondernemingsraden nauwer betrokken kunnen worden bij overnames en fusies.

2.26 Brummen Na ‘…overnames en fusies’, toevoegen: ‘en splitsingen van ondernemingen’. Toelichting: Activistische aandeelhouders splitsen bedrijven om de winst binnen te halen zonder rekening te houden met het bedrijf en het personeel. Instemmingsrecht ipv adviesrecht van de OR is een mogelijkheid. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie preadvies gewijzigd amendement Utrecht/Leeuwarden 2.23.

Werknemers blijven goed beschermd tegen onrechtmatig ontslag.

Amendementen 2.23 Utrecht, Leeuwarden ‘Samen met werknemersorganisaties bekijken we hoe de ondernemingsraden nauwer betrokken kunnen worden bij overnames en fusies’, wijzigen in: ‘Samen met werknemersorganisaties bekijken we hoe de ondernemingsraden, ook bij internationaal opererende bedrijven, nauwer betrokken kunnen worden bij overnames en fusies Toelichting: Steeds meer bedrijven opereren internationaal, bij overnames en fusies zijn niet alleen medewerkers binnen Nederland betrokken. De PvdA zou de internationale solidariteit moeten organiseren. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: ‘Samen met werknemersorganisaties bekijken we hoe de ondernemingsraden

2.27 Eindhoven Na ‘Werknemers blijven goed beschermd tegen onrechtmatig ontslag’, toevoegen: Aan ons huidige stelsel van preventieve ontslagbescherming wordt niet getornd. Toelichting: Deze discussie speelde afgelopen kabinetsperiode en zal ook de komende regeerperiode worden voortgezet. Het is niet terecht dit nu af te doen met een vrijblijvend zinnetje. Veel mensen maken zich zorgen en vertrouwen op de PvdA. Onze huidige ontslagbescherming draagt bij aan een zorgvuldige afweging door de werkgever, zorgt ervoor dat mensen niet bang hoeven te zijn voor willekeurig ontslag en daarom eerder 47

Amendementen

durven te investeren in duurzame verplichtingen. Deze belangen verdienen nadrukkelijkere erkenning. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Overbodig. We nemen aan dat de indieners de preventieve toets bedoelen. Zoals in de tekst staat blijven werknemers dus goed beschermd tegen onrechtmatig ontslag.

2.29 Venlo/Arcen en Velden Schrappen: Dit is vooral mannen met zorgtaken van belang. Toelichting: De term ´voltijd-min´moet voor zowel mannen als vrouwen gelden. PREADVIES: OVERNEMEN 2.30 Trefpunt Socialisme en levensovertuiging Na ‘…samen, inclusief het babyverlof’, toevoegen: ‘Ons beleid voor arbeid en zorg werkt toe naar een meer ontspannen samenleving, waarin de overheid faciliteiten voor een goed leven biedt. Dat werkt uit in verdeling van taken, maar ook van rust en vrije tijd PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: bestaande tekst is evenwichtiger en volstaat.

4. Arbeid en Zorg. De PvdA streeft naar een evenwichtige verdeling van arbeid tussen mannen en vrouwen. Wij strijden tegen ongelijke betaling voor gelijk werk. Voor deeltijdwerkers gaat het lonen om meer uren te werken. Dit is vooral voor vrouwen van belang omdat zij veelal in deeltijd werken. De huidige fiscale kortingen passen we met dat doel aan.

Amendementen

2.31 Culemborg Na ‘…samen, inclusief het babyverlof’, toevoegen: ‘De PvdA wil de mogelijkheden voor babyverlof voor vaders uitbereiden’. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: bestaande tekst is evenwichtiger en volstaat.

2.28 Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na 'We strijden tegen ongelijke betaling voor gelijk werk', toevoegen: ‘We stellen daarom een commissie voor gelijke betaling in, die met voorstellen komt hoe deze ongelijkheid de komende jaren bestreden en voorkomen zal worden. Wij streven naar economische zelfstandigheid voor iedereen.’ Toelichting: In Nederland is er een verschil van 23% in beloning, de gemiddelde achterstand in Europa van vrouwen op mannen in beloning is 18%. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: te instrumenteel. Het verkiezingsprogramma is niet bedoeld om commissies in te stellen.

2.32 Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA Na '…goed op elkaar zij afgestemd', toevoegen: ‘We verdelen het verlof tussen mannen en vrouwen én stellen beide in staat om het verlof op te nemen. Als de opname van ouderschapsverlof door mannen achterblijft, komt er een verplichte regeling’. Toelichting: kinderen groeien evenwichtiger op als ze gelijkelijk door beide ouders worden opgevoed. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: bestaande tekst is evenwichtiger

Er is nog veel winst te behalen door flexibilisering van arbeidsuren en arbeidsplaatsen. Werknemers moeten daar zelf veel meer invloed op krijgen. Op diverse momenten in het leven hebben mensen behoefte aan verlof, bijvoorbeeld vanwege ziekte, de geboorte van een kind, adoptie of mantelzorg. De PvdA bepleit een verlofstelsel dat mensen flexibiliteit biedt en waarin de diverse verlofregelingen goed op elkaar zijn afgestemd. Om te komen tot een betere verdeling van werk en zorgtaken tussen partners stimuleren wij bedrijven om ‘voltijd-min’ aanstellingen beter mogelijk te maken. Dit is vooral voor mannen met zorgtaken van belang. De komende jaren blijven we ons ook inzetten voor de verbetering van de verlofregelingen. Hiertoe voegen we de verschillende regelingen samen, inclusief het babyverlof.

Ouders moeten werk en zorg goed kunnen combineren. Daarvoor is hoogwaardige en betaalbare kinderopvang cruciaal. Kinderopvang is goed voor de persoonlijke ontwikkeling van kinderen. De kinderopvang is in de afgelopen kabinetsperiode met meer dan 100.000 plaatsen uitgebreid. Er moeten nog meer plaatsen bijkomen. De opvang moet bovendien beter worden en naadloos aansluiten op het onderwijs.

Amendementen 2.33 Den Haag Na ‘…aansluiten op het onderwijs’, toevoegen: ‘Tevens moet de inschrijving voor kinderopvang, basisscholen en middelbare scholen centraal georganiseerd worden.’ 48

Toelichting: Nu schrijven alle toekomstige ouders zich bij meerder kinderopvanginstellingen in en krijgen pas erg laat te horen of er plek is of niet. Er wordt hiervoor overigens een pilot project uitgevoerd in één van de gemeenten in Nederland dat erg succesvol blijkt te zijn. Tevens moeten kinderen nu al minstens drie jaar (!) van te voren worden ingeschreven op een basisschool. Bij inschrijving bij middelbare scholen speelt bij ouders strategisch handelen bij welke school dé ‘kaart’ in te leveren een te grote rol. PREADVIES: AFWIJZEN In dit programma (2.6.2 paragraaf 10) pleit de PvdA voor het landelijk invoeren van de succesvolle experimenten van een transparant aanmeldingssysteem, inclusief een vast aanmeldmoment. En gemeentes krijgen de bevoegdheid samenwerking tussen scholen op dit vlak tot stand te brengen. De kinderopvangsector is echter een marktsector, waar de gemeente geen toewijzingsbeleid kan voeren. Dit voorstel gaat dus te ver.

niet voor in het programma, terwijl juist deze regeling samen met andere regelingen inkomensafhankelijk zou moeten worden. Iets wat in lijn is met andere voorstellen die de PvdA doet inzake het inkomensafhankelijk maken van regelingen. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: er zijn velen manieren mogelijk, het moet in samenhang bekeken worden. 2.36 Veenendaal, Rheden/Rozendaal Na ‘De PvdA wil deze regelingen vereenvoudigen’ toevoegen: ‘en waar mogelijk samenvoegen’ Toelichting: Het uiteindelijke doel moet zijn eenvoudigere en minder regelingen, samenvoegen draagt daar toe bij. PREADVIES: OVERNEMEN

5. Langer doorwerken en een goed pensioen. Ook in de toekomst willen we goed onderwijs en goede zorg. Nu we allemaal ouder worden en er minder jongeren zijn, zullen we langer moeten doorwerken. Dat kan ook. De AOW leeftijd wordt in 2020 naar 66 jaar verhoogd en in 2025 naar 67 jaar, zodat toekomstige gepensioneerden ruimschoots de tijd hebben zich op deze verandering in te stellen. De fiscaal relevante pensioengerechtigde leeftijd volgt deze verhoging. De periode tot 2020 benutten we om de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers te verbeteren.

2.34 Alkmaar Na ‘…aansluiten op het onderwijs’, toevoegen: ‘Ook voor ouders die met onregelmatige werktijden voor de samenleving essentiële taken vervullen (zorg, veiligheid, etc.) moet kinderopvang beschikbaar zijn.’ Toelichting: Toelichting: vooral voor alleenstaande ouders die in de zorg werken en die dus onvermijdelijk onregelmatige werktijden hebben, is adequate kinderopvang moeilijk te vinden. Een verkiezingsprogramma met de titel Iedereen telt mee moet ook deze mensen een perspectief op verbetering van hun situatie bieden. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 2.37 Utrecht, Veenendaal, Gouda ‘Ook in de toekomst willen … hebben zich op deze verandering in te stellen’, wijzigen in: ‘De AOW leeftijd wordt vanaf 2015 verhoogd met twee maanden per jaar tot in 2027 de AOW leeftijd van 65 jaar op 67 jaar is gekomen. Toelichting: 1. Dit gewijzigde voorstel komt overeen met het advies van de raad van state van 2 december 2009 (W12.09.0441/III) 2. Het karakter van de AOW is een volksverzekering die voor iedereen gelijk geldt, een stapsgewijze verhoging met twee maanden per jaar doet meer recht aan de gelijke behandeling van verschillende generaties dan een schoksgewijze verhoging met een of twee jaar vanaf 2020 3. Door onmiddellijk te beginnen met een stapsgewijze verhoging wordt de arbeidsproductiviteit van alle werkenden verhoogd, hetgeen een gunstig effect heeft op de soliditeit van de overheidsfinanciën ( 4 miljard /jaar) 4. De aldus te realiseren vermindering van de overheidsschuld heeft geen negatieve effecten op de bestrijding van de economische crisis PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Op het bijzondere congres over het cri-

Op dit moment kent ons land maar liefst negen regelingen om ouders met kinderen financieel te ondersteunen. De doelstellingen, doelgroepen, grondslagen en effecten van al deze regelingen lopen nogal uiteen. Er is geen enkel zicht op de optelsom. De PvdA wil deze regelingen vereenvoudigen. Hierbij ligt het accent op enerzijds het ondersteunen van de koopkracht van ouders met kinderen en het stimuleren van de combinatie van arbeid en zorg anderzijds.

Amendementen 2.35 Geertruidenberg ‘De PvdA wil deze regelingen vereenvoudigen’, wijzigen in: De PvdA wil deze regelingen, waaronder die van de kinderbijslag, herbezien, vereenvoudigen en waar mogelijk verder inkomensafhankelijk maken. Toelichting: De kinderbijslag komt in het geheel 49

sispakket van 30 maart 2009 is door de partij ingestemd met het voorstel de AOW leeftijd te verhogen naar 67 jaar, rekening houdend met zware beroepen. Hierbij heeft het partijbestuur een motie overgenomen waarin de wens werd uitgesproken dat een verhoging moest gebeuren op sociaaldemocratische wijze waarbij als toetsingscriteria het invoeringstempo, uitzonderingen voor zware beroepen en de samenhang met de pensioenen dienden te gelden. Op 26 oktober 2009 heeft de politieke ledenraad van ingestemd met een uitgewerkt voorstel die aan deze voorwaarden voldeed. Dit voorstel is opgenomen in dit verkiezingsprogramma. De komende jaren krijgen we te maken met een tekort aan werknemers. De verhoging van de AOW-leeftijd is noodzakelijk om dit probleem op te lossen. Ook de komende jaren willen we voldoende handen aan het bed en docenten voor de klas. Tevens levert het voorstel een besparing op in tijden dat we linksom of rechtsom moeten bezuinigen. Langer doorwerken helpt bij het hebben van voldoende docenten voor de klas en handen aan het bed. Ons voorstel geeft mensen de kans zich voor te bereiden, de eerste stap wordt gezet in 2020. We houden rekening met zware beroepen en besteden aandacht aan het voorkomen van het vroegtijdig verslijten van werknemers. Ons voorstel houdt verder beter rekening met een inkomenspolitiek evenwichtige uitwerking dan in het oorspronkelijke kabinetsvoorstel. Bijvoorbeeld door de mogelijkheden voor werknemers met een laag inkomen om pensioen te sparen, te verbeteren (verlaging franchise). En uiteraard omdat in het hele pakket van maatregelen in ons verkiezingsprogramma ook veel maatregelen zijn opgenomen die met name de hoogste inkomens raken. Tot slot, in ons voorstel blijft de AOW een volksverzekering waar iedereen recht op heeft, ongeacht het arbeidsverleden. Over de precieze uitwerking zal er de komende jaren verder gesproken worden, ook binnen de partij, maar de hoofdlijnen van het voorstel staan vast. Zie opmerkingen bij eerdere amendementen.

2.39 Castricum Alinea wijzigen in:5. Langer doorwerken en een goed pensioen. Ook in de toekomst willen we een sociale samenleving met goed onderwijs en goede zorg. Sinds de invoering van de AOW in 1957 is de levensverwachting toegenomen en werken jongere generaties gemiddeld jaren korter door hogere leerplicht en beter onderwijs. Daarnaast is in de toekomst voldoende inzet, kennis en ervaring nodig om de sociale en maatschappelijk voorzieningen hoog te houden. De AOW leeftijd wordt daarom in 2020 naar 66 jaar verhoogd en in 2025 naar 67 jaar. Tevens wordt de AOW gekoppeld aan een maximum van 48 jaar van volledige arbeid in loondienst of als zelfstandige. Mensen die op jonge leeftijd vanaf hun 17e jaar zijn gaan werken, behouden hierdoor vanaf hun 65e recht op AOW. Door de gefaseerde verhoging kunnen toekomstige pensioengerechtigden zich instellen op deze verandering. De fiscaal relevante pensioengerechtigde leeftijd volgt deze verhoging. Toelichting: Het maximum van 48 jaren volledige betaalde arbeid voorkomt al te scheve verhouding in bijdrage naar draagkracht in jaren aan de maatschappij. De grote verschillen in het aantal jaren van inzet en belastingbijdrage tussen enerzijds de jonge starters en anderzijds de hoger opgeleiden lijken ons niet sociaal. Daarbij werken de jonge starters vaak in zwaardere beroepen en leven ze gemiddeld korter. 48 jaar volledige arbeid moet daarom genoeg zijn voor een welverdiende AOW. PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting bij amendement Utrecht. 2.40 Zeist, Etten-Leur Na ‘…van oudere werknemers te verbeteren’, toevoegen: ‘Voor het verbeteren van deze arbeidsmarktpositie voor oudere werknemers vragen wij een inspanningsverplichting van werkgevers die tot uiting moet komen in een kwantitatieve afspraak in het Nieuwe Sociaal Akkoord. Toelichting: We vragen werknemers langer te werken. Dat is goed voor de economie. De werkgevers moeten dit beleid vervolgens mogelijk maken. Vandaar voor alle partijen een verplichting tot inspanning. Ook voor werkgevers. PREADVIES: OVERNEMEN

2.38 Zoetermeer ‘De AOW leeftijd wordt in 2020 naar 66 jaar verhoogd en in 2025 naar 67 jaar, zodat toekomstige gepensioneerden ruimschoots de tijd hebben zich op deze verandering in te stellen’, wijzigen in: ‘De AOW-leeftijd wordt uiterlijk in 2020 verhoogd naar 65 jaar en uiterlijk in 2025 naar 67 jaar’. Toelichting: De invoering van de verhoging van de AOW-leeftijd mag best eerder als het kan. De invoering moet echter wel zorgvuldig gebeuren. Daarom toevoegen tweemaal het woord uiterlijk. PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting bij Utrecht hierboven. We willen tijd voor mensen om zich voor te kunnen bereiden.

2.41 Utrecht, Veenendaal, Harderwijk, Landelijke Adviesgroep Ouderen, Emmen, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘…deze verandering in te stellen’, toevoegen: ‘Ook bij de verhoging van de AOW-leeftijd naar 67 jaar hanteert de PvdA het principe ‘de sterkte schouders dragen de zwaarste lasten’. Bij de behandeling van het wetsvoorstel ter verhoging van de AOW-leeftijd neemt de PvdA daarom initiatieven die beogen de gevolgen van deze verho50

ging voor lage inkomens te voorkomen of te beperken. Voorts kiest de PvdA er om die reden voor de AOW in sterkere mate dan nu is gerealiseerd en beoogd, te fiscaliseren.’ Toelichting: De effecten van de verhoging van de AOW-leeftijd worden eerder gevoeld door mensen met een laag inkomen dan door mensen met een hoog inkomen. Immers: de AOW-uitkering is een groter deel van de oudedagsvoorziening voor mensen met een hoog inkomen dan mensen met een hoog inkomen, die een veel hoger aanvullend pensioen hebben. Uitgaande van het principe ‘de sterkte schouders dragen de zwaarste lasten’ is dit onwenselijk. Daarom beoogt dit amendement dat de PvdA bij de behandeling van het wetsvoorstel aandringt om maatregelen die deze nadelige effecten voor lagere inkomens wegnemen of verminderen. Om dezelfde reden moeten de PvdA een sterkere fiscalisering van de AOW-bepleiten (hogere inkomen dragen op die manier meer bij aan de financiering van de AOW). Dit amendement ligt in lijn met een op de Politieke Ledenraad aangenomen motie van de afdeling Groningen, waarin staat dat de verhoging van de AOW-leeftijd geen denivellerende effecten mag hebben. PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting bij preadvies Utrecht 2.37.

langer doorwerken wordt ingevoerd. Het wettelijk leeftijdsontslag verdwijnt.

Amendementen 2.43 Hoorn, Menaldumadeel, Tytsjerksteradiel Na ‘…leeftijdsontslag verdwijnt’, toevoegen: ‘Daarnaast wil de PvdA in het nieuw te sluiten sociaal akkoord waarborgen opnemen m.b.t. het voorkomen van het verslijten van werknemers in zware beroepen’. Toelichting: Voorgestelde maatregel legt het accent op het eind van de loopbaan, terwijl daarnaast maatregelen nodig zijn in preventieve sfeer (aan de voorkant) zodat werknemers niet verslijten in de eerste plaats. PREADVIES: OVERNEMEN 2.44 Utrecht ‘Er komt een mogelijkheid om de AOW-uitkering één tot twee jaar eerder te ontvangen, maar dan wel met korting’ wijzigen in: ‘Er komt een mogelijkheid om de AOW-uitkering één of twee jaar eerder of later te laten ingaan (flexibilisering ingangsleeftijd), met aanpassing van de uitkeringshoogte’. Toelichting: Er zullen ook mensen zijn die hun AOW-uitkering één of twee jaar later willen laten ingaan in ruil voor een hogere uitkering, bv omdat zij niet of nauwelijks aanvullend pensioen hebben opgebouwd. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN ‘Er komt een mogelijkheid (…) zonder partner- en vermogenstoets.’ wijzigen in: ‘Er komt een mogelijkheid om de AOW-uitkering één of twee jaar eerder of later te laten ingaan (flexibilisering ingangsleeftijd), met aanpassing van de uitkeringshoogte. Werkloosheids- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen van oudere werknemers lopen door tot 67 jaar zodat zij niet tussen het 65e en het 67e levensjaar in de bijstand belanden. Waar nodig komt vanaf 65 jaar een overbruggingsuitkering zonder partneren vermogenstoets.’

2.42 Hoogeveen Na ‘…van oudere werknemers te verbeteren’, toevoegen: ‘Voor de beroepsgroepen waarvoor dat niet gelukt is, wat blijkt uit een lage participatiegraad van de 55-65 jarigen in die categorie blijft het recht op AOW en pensioen op 65 jarige leeftijd. Toelichting: Het is nog steeds zo dat oudere werknemers veel minder kans hebben op werkhervatting dan jongere ( 1 plaatsing t.o.v. 12 werkloze ouderen tegenover 1 op 1 bij alle werklozen ). Dit betreft met name de zware beroepen en laag geschoolden. Zolang de arbeidsmarkt onvoldoende toegankelijk voor hen is mag de last niet individueel op hen afgewenteld worden via additionele uitkeringen of medische keuringen. Structurele fouten in de arbeidsmarkt vragen ook om structurele oplossingen PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting bij preadvies Utrecht 2.37.

Voor mensen met een laag inkomen wordt het makkelijker pensioen op te bouwen door de franchise in de fiscale faciliteit budgetneutraal te verlagen. Daarnaast wordt het voor mensen die tot hun 65e doorwerken mogelijk zich op hun 64e te laten keuren op basis van nader te bepalen criteria. Als zij 'versleten' blijken, mogen zij stoppen met werken. Dit wordt betaald uit door werkgevers op te richten sectorfondsen, zodat zij gedwongen worden te voorkomen dat werknemers vroegtijdig verslijten.

Er komt een mogelijkheid om de AOW-uitkering één tot twee jaar eerder te ontvangen, maar dan wel met korting. Werkloosheids- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen van oudere werknemers lopen door tot 67 jaar zodat zij niet tussen het 65e en het 67e levensjaar in de bijstand belanden. Waar nodig komt een overbruggingsuitkering zonder partner- en vermogenstoets. De doorwerkbonus vervalt, maar het recht op

51

Amendementen

met zware, slijtende beroepen de mogelijkheid te bieden op hun 65e jaar een ongekorte AOW te ontvangen. Echter de wijze waarop dit is vormgegeven heeft een aantal grote nadelen: 1. heel veel mensen zullen gekeurd willen worden (leidt tot uitvoeringsproblemen). 2. iemand die op zijn 63e uit het arbeidsproces valt en wel een lang arbeidsverleden heeft, kan geen aanspraak maken op een ongekorte AOW op 65 jaar. 3. wanneer de kosten voor het op te richten fonds voor werkgevers oplopen, bestaat het gevaar dat werkgevers dit gaan proberen te ontduiken door werknemers ‘met een vlekje’ al eerder dan hun 64e ‘kwijt te raken’. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: zie preadvies bij amendement Utrecht 2.37.

2.45 Tilburg, Oldebroek Schrappen: ‘door de franchise....te verlagen’ Toelichting: De afdeling Tilburg ziet zichzelf al rozen op straat uitdelen met de leus om de franchise in de fiscale faciliteit budgetneutraal te verlagen. Helemaal Jip en Janneke hoeft nu ook weer niet, maar het tweede gedeelte van de zin roept meer vragen op dan het beantwoord. En om nu ‘budgetneutraal’ te vervangen door ‘sigaar uit eigen doos’ gaat de afdeling Tilburg ook weer te ver. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: In grote lijnen betekent dit voorstel dat we het voor mensen met lagere inkomens makkelijker maken om te sparen voor hun pensioen.

2.49 Menaldumadeel, Groningen, Leeuwarden, Tytsjerksteradiel Na ‘…budgetneutraal te verlagen, toevoegen: ‘,zodanig dat mensen met een lager salaris meer en mensen met een hoger salaris minder pensioen kunnen opbouwen’. Toelichting: Dit is conform de motie die op het laatste congres is ingediend door afd. Groningen door William Moorlag en door het partijbestuur/Mariëtte Hamer toegezegd is om als zodanig mee te nemen in de beraadslagingen hierover inzake het pensioendossier. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: dit zit al in de tekst (franchise)

2.46 Veenendaal, Werkgroep Handicap en Beleid, Harderwijk, Landelijke Adviesgroep Ouderen, Emmen, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Schrappen: ‘Daarnaast wordt het voor … vroegtijdig verslijten. Toelichting: Werknemers die versleten zijn horen in een fatsoenlijke WIA regeling te komen. Dat heeft niets met leeftijd te maken of met de AOW, nu is er ook geen aparte keuring voor versleten werknemers op hun 62e. Werkgevers moeten ten alle tijden ervoor zorgen dat werknemers niet verslijten en worden daar in WIA trajecten ook voor verantwoordelijk gehouden. Een extra regeling en een extra keuring op 64-jarige leeftijd voegt niets toe en compliceert alleen maar. PREADVIES: AFWIJZEN Over de invulling van de regeling zal zeker nog veel overleg moeten plaatsvinden maar schrappen van het hele idee gaat veel te ver.

2.50 Menaldumadeel, Tytsjerksteradiel Na ‘…dat werknemers vroegtijdig verslijten’, toevoegen: ‘Het aanvullend pensioen vormt een belangrijke bron van inkomsten voor ouderen. Daarom is het van belang dat tijdens het werkzame leven in voldoende mate pensioenopbouw plaatsvindt. Alle werknemers moeten in aanmerking komen voor een aanvullend pensioen. Daarom moeten de mogelijkheden voor vrijwillige voortzetting van de pensioenopbouw uitgebreid worden’. Toelichting: Veel mensen bouwen nog steeds of in onvoldoende mate aanvullend pensioen op. Dat moet veranderen. Een goede stap in deze richting is de mogelijkheden om op vrijwillige basis pensioenopbouw voort te zetten uit te breiden. Dit kan ten goede komen aan de pensioenopbouw van mensen die vanuit loondienst de stap naar ZZPschap zetten, of mensen met flexibele contracten, waarbij de contracten niet altijd op elkaar aansluiten. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: deels onduidelijk en deels overbodig. Naast het voorstel voor lagere inkomens (groot deel van de flexibele contracten) om makkelijker pensioen op te bouwen, schenken we al aandacht aan de pensioenopbouw van ZZP-ers. Zie 2.3.2 paragraaf 1.

2.47 Bronckhorst Schrappen: gehele alinea Toelichting: Door wijziging van de eerste alinea van punt 5. ‘Langer doorwerken en een goed pensioen’ door PvdA Bronckhorst is deze alinea overbodig geworden PREADVIES: AFWIJZEN 2.48 Menaldumadeel, Aalsmeer, Leeuwarden, Tytsjerksteradiel Na ‘…dat werknemers vroegtijdig verslijten’, toevoegen: ‘Daarnaast wordt het voor mensen die 40 jaar gewerkt hebben mogelijk om op hun 65e jaar te stoppen met werken en ontvangen vanaf die leeftijd een ongekorte AOW-uitkering. Perioden van werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, zorgtaken voor jonge kinderen of zieke naasten tellen mee als zijnde gewerkte jaren’. Toelichting: Het is bijzonder sympathiek dat gezocht is naar een mogelijkheid om de mensen 52

Amendementen

6. Ook zekerheid voor flexwerkers. Het vaste contract is op z’n retour. Er zijn steeds meer mensen met verschillende, tijdelijk banen. Hun sociale rechten zijn slechter op orde. De PvdA wil dat werkgevers ook voor flexwerkers verantwoordelijkheid dragen bij ziekte en bij re-integratie na langdurige ziekte.

2.53 Haarlemmerliede C.a. Schrappen: hele alinea. Toelichting: Zie tussengevoegde tekst eerste alinea Haarlemmerliede 2.52. PREADVIES: AFWIJZEN

Amendementen

2.54 Ede Schrappen: ‘Om de arbeidsmarktpositie van alle flexwerkers te verbeteren, stimuleren we scholingsmogelijkheden.’ Toelichting: Dit suggereert, dat flexwerkers laag- of verkeerd geschoold zijn. Dat is maar zelden het geval. PREADVIES: AFWIJZEN Het stelt dat de arbeidsmarktpositie van flexwerkers verbeterd kan worden door scholing.

2.51 Groningen: ‘Het vaste… ziekte’, wijzigen in: ‘In de afgelopen jaren zijn in het kader van de neo-liberale agenda vele nieuwe vormen van flexibel werk ontstaan. Door verdringing heeft dat geleid tot grote afhankelijkheid bij mensen met weinig opleiding en lage inkomens. Binding aan en betrokkenheid bij de arbeidsorganisatie is daardoor tot een minimum gereduceerd. Mensen voelen zich aan kant gezet’. Toelichting: nieuwe tekst is concreter en helderder en geeft meer inhoud aan de vage uitdrukking ‘hun sociale rechten zijn slechter op orde’. Slechter dan wat? PREADVIES: AFWIJZEN Tekst laat positieve kanten flexibiliteit onbenoemd.

2.55 Menaldumadeel, Tilburg, Tytsjerksteradiel, Brummen Schrappen: ‘tenzij werknemers er vrijwillig voor kiezen’. Toelichting: De toevoeging, ‘tenzij werknemers er vrijwillig voor kiezen’, verzwakt de inzet. Door de zin te schrappen wordt de tekst sterker. Bovendien laat de tekst nog voldoende ruimte om wanneer dit echt gewenst wordt door werknemers dergelijke contractsvormen nog wel af te sluiten. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: het voorstel verstoort de balans in de tekst.

2.52 Haarlemmerliede C.a. Na ‘…bij re-integratie na langdurige ziekte’, toevoegen: ‘De wet Flex en Zekerheid wordt aangescherpt om de flexibele schil in organisaties tot een wenselijk minimum terug te brengen. Nuluren contracten en oproepcontracten worden, overeenkomstig de geest van de Wet Flex en Zekerheid, verboden. Flexwerkers krijgen zoveel mogelijk dezelfde rechten op sociale zekerheid en scholing als werknemers met een vast contract. Toelichting: Duidelijkere tekst. Nul-uren en oproepcontract is geen vrijwillige keuze. Als deze werknemerskeuze blijft bestaan zullen vele werknemers wederom tot deze contractvorm gedwongen worden. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: we willen de balans tussen flexibiliteit en zekerheid terugbrengen bij flexibele vormen van arbeid als nul-uren contracten en oproepcontracten. Het verbieden van deze contracten gaat veel te ver, zeker indien mensen (zoals bijvoorbeeld studenten) er vrijwillig voor kiezen.

2.56 Middelburg, Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, NoordBeveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland, Sluis, Terneuzen, Tholen, Vlissingen, Veere ‘De PvdA wil deze vormen van flexibel werk sterk ontmoedigen, tenzij werknemers er vrijwillig voor kiezen’ wijzigen in: ‘De PvdA wil aan de vormen van flexibel werk voorwaarden stellen inzake het sociale vangnet, nul-urencontracten, oproepcontracten, ziektekostenverzekering en pensioenopbouw’. Toelichting: Flexwerkers werken vaak met een zeer laag aantal basisuren, wisselen veelvuldig van werkgever en bouwen weinig en zeer versnipperd pensioen op. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: voorgestelde tekst is vager dan bestaande tekst. 2.57 Menaldumadeel, Oldebroek, Tytsjerksteradiel Na ‘…stimuleren we scholingsmogelijkheden’, toevoegen: ‘De rechten van werknemers moeten beter verankerd worden in de wet Flex en Zekerheid’. Toelichting: Het gebruik en misbruik van de wet Flex en Zekerheid leidt in gevallen tot uitwassen in flexibiliteit. Dit is ongewenst.

Flexibiliteit en sociale zekerheid horen bij elkaar. De PvdA vindt dat de balans zoek is bij flexibele vormen van arbeid als nulurencontracten en oproepcontracten. De PvdA wil deze vormen van flexibel werk sterk ontmoedigen, tenzij werknemers er vrijwillig voor kiezen. Om de arbeidsmarktpositie van alle flexwerkers te verbeteren, stimuleren we scholingsmogelijkheden.

53

PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: voegt niks toe aan bestaande tekst..

der stageplekken. Daarom wil de PvdA leer- werkbanen voor jongeren van 16 en 17 jaar die nog op school zitten.

2.58 Amsterdam West, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer, Eindhoven Na ‘…als nul- urencontracten en oproepcontracten’, toevoegen: ‘Ook vindt de PvdA dat opvolgende tijdelijke contracten met meer waarborgen moeten worden omgeven, dan nu het geval is.’ Toelichting: Tijdelijke contracten bevatten vaak de clausule dat ze van rechtswege eindigen. Hiermee wordt bereikt dat werknemers na 3 jaar in dient (en 3 verlengingen) (dit kan volgens sommige CAO's) van de ene op de andere dag op straat staan, soms zelfs op de laatste dag van het contract. Dit doet geen recht aan de positie en verwachtingen van de werknemer, die dan uitzicht heeft op een contract voor onbepaalde tijd. Een mogelijke oplossing zou kunnen worden gezocht in een maatregel als een verplichte opzegtermijn van enkele maanden, bijvoorbeeld na een tweede verlenging. Doel is de rechtsonzekerheid van werknemers met een tijdelijk contract weg te nemen of te verminderen. De gekozen formulering laat uitwerking hiervan aan de Tweede Kamerfractie. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: voegt niks toe aan bestaande tekst.

Amendementen 2.60 Dordrecht Na ‘…die nog op school zitten’, toevoegen: ‘Daarom ook wil de PvdA een verlengde leerplicht tot 23 jaar voor iedereen die nog geen startkwalificatie heeft gehaald’. Toelichting: Het halen van een startkwalificatie is van groot belang zowel voor de jongere als voor de samenleving en het instrument leerplicht is dan effectiever dan het ontwikkelen van iets nieuws. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: dit is een totaal ander voorstel.

8. Een activerende sociale zekerheid. De PvdA wil uitkeringen actief omzetten in algemeen aanvaardbaar werk. En waar dat (nog) niet kan is vrijwilligerswerk vanzelfsprekend. Een groot deel van de mensen in de bijstand bestaat uit alleenstaande ouders, vooral moeders. Zij dragen de zorg voor jonge kinderen en kunnen niet veertig uur in de week werken. Deeltijdwerk levert vaak te weinig op om van te kunnen leven. De PvdA wil een inkomenstoeslag voor alleenstaande ouders als zij alsnog in deeltijd gaan werken. Een dergelijke regeling stimuleert participatie, leidt tot een hoger besteedbaar inkomen en bespaart netto op uitkeringen. Fraude ondermijnt het draagvlak voor sociale zekerheid en pakken we dus hard aan. De PvdA wil fraude vooral aanpakken via bestandskoppeling.

7. Jeugdwerkloosheid. Jaarlijks verlaten 50.000 jongeren een opleiding zonder behoorlijk diploma. Dat is te veel. Daarom wil de PvdA dat alle jongeren die school verlaten worden gevolgd tot ze een startkwalificatie of een reguliere baan hebben. Er moet een warme overdracht zijn tussen school en arbeidsmarkt.

Op de arbeidsmarkt vallen nu teveel mensen uit door te hoge werkdruk. Van werkgevers verwachten we geen liefdadigheid.

Amendementen

Gemeenten moeten gaan bijdragen aan de loonkosten van werknemers die niet 100% productief zijn. Er komt een compensatieregeling om het werkloosheidsrisico voor groepen met een zwakke arbeidsmarktpositie voor werkgevers weg te nemen.

2.59 Rotterdam, Dordrecht, Noordenveld, Tilburg, Rheden/Rozendaal, Culemborg, Emmen ‘Daarom wil de PvdA dat alle jongeren die school verlaten worden gevolgd tot ze een startkwalificatie of een reguliere baan hebben’, wijzigen in: ‘Voor de PvdA geldt dat alle jongeren onder 27 jaar of op een opleiding zitten, of een baan dan wel leer/werkplek hebben.’ Toelichting: ‘gevolgd worden’ is wel een beetje vaag. Duidelijk moet zijn dat jongeren of een baan hebben, of op school zitten. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 2.61 Etten-Leur, Rheden/Rozendaal Schrappen: ‘Van werkgevers verwachten we geen liefdadigheid.’ Toelichting: Raadselachtige zin, voor velerlei uitleg vatbaar. En bovendien strijdig met solidariteitseisen die we in de andere paragrafen aan werkgevers willen gaan stellen. Eisen die door hen wel degelijk gevoeld kunnen worden als een dringend beroep op hun liefdadigheid. PREADVIES: OVERNEMEN

Op school komt er meer ruimte voor oriëntatie op de toekomstige baan. Scholen gaan ook langer nazorg verlenen aan exscholieren richting participatie. Vanwege de crisis zijn er min-

54

2.62 Veenendaal, Tilburg, Harderwijk, Haarlemmerliede C.a. Schrappen: ‘Op de arbeidsmarkt vallen nu teveel mensen uit door te hoge werkdruk. Van werkgevers verwachten we geen liefdadigheid. Gemeenten moeten gaan bijdragen aan de loonkosten van werknemers die niet 100% productief zijn. Toelichting: De eerste constatering is dubieus, mensen vallen uit door een combinatie van factoren in privé en werk. Voor werkgevers is het op lange termijn zeer kostbaar en onaantrekkelijk als mensen door hoge werkdruk uitvallen, werkgevers zullen er dus op gericht zijn dat te voorkomen. Wat de 2e zin hiermee te maken heeft ontgaat ons volkomen. De passage over gemeenten en niet 100% productieve werknemers is volstrekt onduidelijk. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie overgenomen amendement Etten-Leur 2.61.

9. Inkomensbeleid en belastingpolitiek. Het minimumloon biedt mensen de garantie van een menswaardig bestaan. Wij wijzen daarom langdurig werken onder het minimumloon af. Wij koppelen het minimumloon aan de loonontwikkeling in de markt. Ook de uitkeringen blijven gekoppeld aan deze loonontwikkeling.

2.63 Alkmaar Schrappen: ‘Op de arbeidsmarkt vallen nu teveel mensen uit door te hoge werkdruk. Van werkgevers verwachten we geen liefdadigheid.’ Toelichting: Het is volstrekt onduidelijk wat met deze alinea wordt bedoeld. Een alternatief voor dit amendement is duidelijker maken wat de bedoeling is. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie overgenomen amendement Etten-Leur 2.61.

2.67 Rotterdam, Enkhuizen, Zutphen, Dordrecht, Tytsjerksteradiel, Noordenveld, Etten-Leur, Utrecht, Aalsmeer, Veenendaal, Tilburg, Rheden/Rozendaal, Leeuwarden, Culemborg, Menaldumadeel, Naarden, Brummen, Haarlemmerliede C.a. Schrappen: ‘langdurig’. Toelichting: Wij wijzen werken onder het minimumloon af en willen daarom ook niet toestaan dat daar kortstondig of voor enige termijn onder wordt gewerkt. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie gewijzigd amendement Gouda 2.66.

Amendementen 2.66 Gouda Na ‘Wij wijzen daarom langdurig werken onder het minimumloon af’, toevoegen: ‘,tenzij sprake is van toeleidingsactiviteiten naar de arbeidsmarkt’. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN ‘Wij wijzen daarom langdurig werken onder het minimumloon af’ wijzigen in: ‘Wij wijzen daarom werken onder het minimumloon af, tenzij het tijdelijk is en er sprake is van toeleidingsactiviteiten naar de arbeidsmarkt.’

2.64 Lelystad Schrappen: ‘Op de arbeidsmarkt vallen nu teveel mensen uit door te hoge werkdruk. Van werkgevers verwachten we geen liefdadigheid.’ Toelichting: Uitleg ontbreekt hier, en het is onduidelijk wat deze tekst beoogt. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie overgenomen amendement Etten-Leur 2.61.

2.68 Menaldumadeel ‘Wij wijzen …in de markt’, wijzigen in: ‘Wij vinden daarom dat iedereen, ongeacht de contractsvorm, recht heeft op een beloning van ten minste het minimumloon’. Toelichting: Het minimumloon is de ondergrens van wat wij fatsoenlijk belonen vinden. Het komt nog te vaak voor dat mensen onder het minimumloon terecht komen, dit is vooral zo als mensen geen standaard arbeidscontract hebben. Daarom is het belangrijk dat iedereen recht krijgt, ongeacht de contractsvorm op ten minste het minimumloon. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie gewijzigd amendement Gouda 2.66.

2.65 Zoetermeer, Eindhoven ‘Op de arbeidsmarkt … geen liefdadigheid’, wijzigen in: ‘Door de aard van het werk vallen op delen van de arbeidsmarkt nu teveel mensen uit als gevolg van te hoge werkdruk. Van werkgevers mag worden verwacht dat zij niet alleen, maar in samenspel met de betrokken werknemers tot creatieve oplossingen (zoals functieverlichting, doorbetaalde deeltijd, functieverandering, etc.) weten te komen. Zo kan vroegtijdige arbeidsuitval worden tegengegaan en de betrokken werknemers een adequaat nieuw perspectief worden geboden.’ Toelichting: Het gaat niet om liefdadigheid maar gezamenlijk problemen op te lossen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie overgenomen amendement Etten-Leur 2.61.

2.69 Menaldumadeel, Aalsmeer Na ‘…aan deze loonontwikkeling’, toevoegen: ‘Naast de controle op het de toepassing van het minimumloon zou de arbeidsinspectie ook bevoegdheid moeten krijgen om te controleren op de naleving van de CAO’. Toelichting: Met name in flex-contracten wordt veel misbuik gemaakt van het gebrek aan kennis 55

over hun rechten, van bv werknemers uit de MOElanden. De arbeidsinspectie zou een hier goede rol in kunnen spelen om zo ook de concurrentie op arbeidsvoorwaarden te beperken. PREADVIES: AFWIJZEN Het is van groot belang dat de CAO's nageleefd worden. Controle hierop is echter in eerste instantie aan de sociale partners.

2.72 Apeldoorn Na ‘…vermogen en milieuvervuilend gedrag’, toevoegen: ‘23 Nederlandse AEX-genoteerde multinationals betalen gezien hun winst in feite ca. 16 miljard te weinig vennootschapsbelasting, doordat ze hun hoofdvestiging administratief verplaatsen naar een fiscaal aantrekkelijker land . Omgekeerd gebruiken buitenlandse bedrijven Nederland op eenzelfde wijze. Aangezien een dergelijke inkomstenstroom een aanzienlijk onderdeel kan uitmaken van de bezuinigingsopgaaf van komende kabinetten zal de regering in Europees als in G20 verband een eind maken aan dergelijke fiscale manoeuvres. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…vermogen en milieuvervuilend gedrag’, toevoegen: 'Nederlandse multinationals betalen gezien hun winst in feite te weinig vennootschapsbelasting, doordat ze hun hoofdvestiging administratief verplaatsen naar een fiscaal aantrekkelijker land. Omgekeerd gebruiken buitenlandse bedrijven Nederland op eenzelfde wijze. Aangezien een dergelijke inkomstenstroom een aanzienlijk onderdeel kan uitmaken van de bezuinigingsopgaaf van komende kabinetten zal de regering in Europees als in G20 verband een eind maken aan dergelijke fiscale concurrentie’.

2.70 Groningen Na ‘…aan deze loonontwikkeling’, toevoegen: ‘Overheidsinstellingen besteden niet aan bij en geven geen subsidies aan bedrijven of instellingen met bestuurders in dienst die een inkomen genieten dat ligt boven het salaris van de minister-president. Toelichting: In de afgelopen jaren nam de overheid, mede aangespoord door onze partij, maatregelen om buitensporige salarisregelingen binnen de eigen sector onder de duim te gaan krijgen. We vorderen hierin. Het is nu zaak dit goede voorbeeld richting de private sector door te zetten en we kunnen daarmee een concrete start maken door op dit punt voorwaarden te stellen in situaties waarin we dat kunnen. Aanvragen om subsidies en het doen van aanbestedingen zijn bij uitstek voorbeelden daarvan. Deze maatregelen zijn ook al genomen in gemeenten en op provinciaal niveau. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: sympathiek idee, maar ondoenlijk in de uitvoering.

De aanstaande besparingen die nodig zijn om de overheidsfinanciën op orde te brengen doen vaak meer pijn bij mensen met een laag inkomen dan bij mensen met een hoog inkomen. Dat vinden wij oneerlijk. Eerlijk delen betekent dat wij van mensen met een zeer hoog inkomen of een zeer hoogvermogen een bijdrage vragen. Wij voeren een solidariteitsbijdrage in: een nieuw belastingtarief van 60% over het belastbaar inkomen boven 150.000 euro.

Werk moet lonen. Nog steeds is er sprake van een armoedeval onderaan de arbeidsmarkt. Aan de onderkant van de arbeidsmarkt moeten de tarieven omlaag en de belastingkortingen omhoog. Dit betalen we door hogere belasting op consumptie, vermogen en milieuvervuilend gedrag.

Amendementen

Amendementen

2.73 New York, Veenendaal, Tilburg, Culemborg ‘Wij voeren een solidariteitsbijdrage … boven 150.000 euro’, wijzigen in: ‘Wij voeren een solidariteitsbijdrage in: een nieuw belastingtarief van 60% over het belastbaar inkomen dat het salaris van de minister-president (183.000 euro) te boven gaat. Toelichting: In de publieke discussie geldt het salaris van de minister-president als bovengrens en fatsoensnorm. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Belasting wordt geheven over belastbaar inkomen niet over salaris. Het belastbaar inkomen van de minister-president is onbekend.

2.71 Haarlemmerliede C.a. Na ‘…de belastingkortingen omhoog’, toevoegen: ‘Het wettelijk minimumloon gaat gelden vanaf 18 jaar’. Toelichting: Minimumloon biedt garantie van een menswaardig bestaan. Dus daar dan ook niet aan morrelen. WML vanaf 18 jaar omdat verder ook 18 jarigen zelfstandig moeten zijn. Loononderscheid op leeftijd is veelal discriminerend en heeft niets met functieuitoefening te maken. PREADVIES: AFWIJZEN Hoewel dit voor de lange termijn een wenselijk voorstel is, is het nu met de economische crisis en de oplopende jeugdwerkeloosheid niet het juiste moment voor deze maatregel. 56

herkomst, familie of sociale status, ook geen leden van het Koninklijk Huis. Toelichting: Eerlijk delen als 1.2.6 te lezen raakt de fundamentele beginselen van de partij en geldt dus ook voor leden van het Koninklijk Huis. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: overbodig.

2.74 Landelijke Adviesgroep Ouderen ‘Wij voeren een solidariteitsbijdrage … boven 150.000 euro’, wijzigen in: ‘een nieuw belastingtarief van 60% over het belastbaar inkomen boven 150.000 euro’ wijzigen in: ‘een nieuw belastingtarief van 56% over het belastbaar inkomen boven 100.000 euro. Toelichting: ondergrens van 150.000 betreft een te kleine groep; van 52 naar 60% is meer bedreigend; 56% bij 100.000 euro is een beperkte verhoging voor een grotere groep en levert meer op PREADVIES: AFWIJZEN Het is de bedoeling een extra schijf in te voegen voor echt hoge inkomens. Niet om een zo groot mogelijke groep mensen extra te belasten.

10. Armoedebestrijding en schuldhulpverlening. Wij spreken de ambitie uit dat het aantal kinderen dat in armoede opgroeit de komende periode met een kwart omlaag moet. En voor kinderen die niettemin in armoede opgroeien, moeten we alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat zij mee kunnen blijven doen met hun vriendjes en vriendinnetjes, bijvoorbeeld in sportclubs en bij schoolreisjes.

2.75 Leiden Na ‘…belastbaar inkomen boven 150.000 euro’, toevoegen: ‘Als dat nodig is om te pijnlijke bezuinigingen te voorkomen, zijn we bereid om gedurende enkele jaren de huidige belastingschijf van 52% te verhogen’. Toelichting: Een solidariteitsbelasting van 60% voor inkomens boven € 150.000 levert een beperkte bijdrage aan het verminderen van het financieringstekort. Hoe pijnlijk ook, moeten we ook bereid zijn om de gangbare inkomstenbelasting wat te verzwaren. PREADVIES: AFWIJZEN Het is niet de bedoeling het 52% tarief te verhogen, maar een extra schijf in te voegen voor heel hoge inkomens. Dat treft de goede balans.

Amendementen 2.78 Naarden, Hilversum, Huizen, Muiden, Emmen, Weesp ‘…een kwart’, wijzigen in: ‘tenminste de helft’. Toelichting: Het is onverteerbaar dat in een welvarend land als Nederland ook maar één kind in armoede opgroeit. Het conceptverkiezingsprogramma spreekt de ambitie uit het aantal kinderen dat in armoede opgroeit met een kwart te verlagen. Een verlaging met 25% op dit punt is onvoldoende ambitieus. Een verlaging met 100% zou altijd het streven moet zijn. Het streven naar een feitelijke verlaging met 50% in één periode van 4 jaar getuigt niet alleen van meer ambitie, maar doet ook meer recht aan de sociale grondbeginselen van de PvdA. PREADVIES: AFWIJZEN Hoe spijtig dat soms ook is, we mogen niet alleen ambitieus maar moeten ook realistisch zijn. In deze moeilijke economische periode is reductie met een kwart een hele opgave. Voor alle kinderen moet gelden dat ze mee moeten kunnen blijven doen met leeftijdgenootjes door deel te kunnen nemen aan sport, uitjes met school etc.

2.76 Arnhem Na ‘…belastbaar inkomen boven 150.000 euro’, toevoegen: Ook van bedrijven vragen we een bijdrage in de vorm van een verhoging van de vennootschapsbelasting, die geheven wordt op de gemaakte winst. Wij verhogen de vennootschapsbelasting met 3%. Met deze verhoging van de tarieven blijft Nederland in de pas lopen bij omringende landen. Toelichting: We vragen van iedereen een bijdrage in het oplossen van de financiële problematiek waarin we verzeild zijn geraakt. De overheid zal efficiënter moeten werken, de burgers zullen minder gebruik kunnen maken van voorzieningen of daar soms meer voor moeten betalen. Het is niet meer dan terecht dat het bedrijfsleven ook een bijdrage levert. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: ook van bedrijven zal een eerlijke bijdrage gevraagd worden, maar dat zoeken we vooral in het verhogen van milieubelastingen volgens het principe de vervuiler betaalt.

2.79 Leidschendam-Voorburg ‘…de komende periode met een kwart omlaag moet’, wijzigen in: ‘de komende periode met minimaal een kwart omlaag moet’. Toelichting: Een kwart minder kinderen in armoede is misschien wel realistisch, maar alles wat meer kan, moeten we doen. Dit is bouwen aan toekomstige generaties, daarom minimaal een kwart minder. PREADVIES: AFWIJZEN Zie voorgaand amendement van de afdeling Naarden 2.78.

2.77 Venlo/Arcen en Velden Na ‘… een bijdrage vragen’, toevoegen: ‘Hierbij mag niemand worden uitgezonderd op basis van 57

2.80 Zutphen, Dordrecht, Tytsjerksteradiel, Etten-Leur, Doetinchem, Tilburg, Rheden/Rozendaal, Culemborg, Harderwijk, Brummen, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Aan het begin van deze alinea: toevoegen: ‘Wij blijven ons op alle mogelijk manieren inzetten voor de strijd tegen armoede en tweedeling in de samenleving. Waar landelijke hervormingen in het armoedebeleid noodzakelijk zijn om de voedselbanken op lokaal niveau overbodig te maken, zullen wij die doorvoeren. Toelichting: De gehele paragraaf over armoedebestrijding en schuldhulpverlening gaat over kinderen in armoede. Niet verkeerd, maar onvolledig. De armoede en tweedeling worden in het algemeen steeds groter en gevaarlijker. Over de voedselbanken. In 2006 hebben we afgesproken dat we beleid zouden hervormen zodat voedselbanken (bedeling)overbodig zouden worden in een rijk land als het onze. Het gaat er bij dit amendement niet om dat de voedselbanken niet zouden mogen bestaan. Het gaat erom dat voedselbanken niet zouden moeten bestaan. Het gaat erom dat wij ervoor zorgen dat beleid zodanig wordt dat niemand afhankelijk wordt van de voedselbank. PREADVIES: OVERNEMEN

Systeem schulden wordt bevorderd. Misleidende kredietreclames worden verboden.

Amendementen 2.82 Rotterdam, Rheden/Rozendaal Na ‘…Misleidende kredietreclames worden verboden’, toevoegen: ‘En voor jongeren die in de schulden raken geldt dat zij verplicht een financiële (her)opvoeding krijgen om alsnog of weer te leren hun inkomsten en uitgaven in evenwicht te houden’. Toelichting: Jongeren met schulden blijken vaak later opnieuw met schuldenproblemen geconfronteerd te worden omdat ze niet geleerd hebben met geld om te gaan. PREADVIES: AFWIJZEN PB-Amendement. Na ‘…Misleidende kredietreclames worden verboden’, toevoegen: 'Jongeren die door grote schulden worden gedwongen te gaan werken in plaats van hun opleiding af te ronden, bieden we een saneringstraject aan waarin schulden tijdelijk worden overgenomen en -na afronding van de studie en het vinden van een baan- deze binnen drie jaar worden afbetaald. Zo voorkomen we dat deze jongeren in een neerwaartse spiraal raken. Toelichting: Voor veel jongeren met schuldenproblematiek geldt dat zijn onvoldoende in staat zijn fatsoenlijk met geld om te gaan. Het werkelijke probleem zit vaak bij jongeren die stoppen met een opleiding na eenmaal in de schulden geraakt te zijn. Deze jongeren willen we de hand bieden naar voorbeeld van een succesvol experiment van de PvdA-Nijmegen.

2.81 Enschede 1. Na ‘…in sportclubs en bij schoolreisjes’, toevoegen: ‘We willen geen gezinnen met kinderen in de cel of op straat’. 2. Na ‘…in sportclubs en bij schoolreisjes’, toevoegen: Wanneer de asielprocedure langer dan een half jaar duurt, moeten asielzoekers gewoon kunnen werken. Dat is goed voor de integratie in Nederland na de asielprocedure en voor eventuele re-integratie in het land van herkomst bij terugkeer. Ook zouden asielzoekers daardoor kunnen bijdragen in de bekostiging van hun opvang. Toelichting: Spreekt voor zich PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Voorstel 1: AFWIJZEN, zin met betreffende strekking staat al in de paragraaf over asiel en migratie in 2.2.6. Voorstel 2: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: toevoegen bij 2.6.1: ‘Vluchtelingen en asielzoekers dienen in de gelegenheid worden gesteld om (een deel) van het jaar te kunnen werken’.

2.83 Den Haag Na ‘…Misleidende kredietreclames worden verboden’, toevoegen: ‘en er zal meer gedaan moeten worden aan het verhogen van het financiële bewustzijn van mensen. PREADVIES: OVERNEMEN 11. Arbeidsmigratie. De PvdA is voor het selectief toelaten van arbeidsmigranten. De situatie van de Nederlandse arbeidsmarkt, nu en in de nabije toekomst, is uitgangspunt. Arbeidsmigranten bouwen pas na verloop van tijd recht op sociale zekerheid op. Daarnaast moet er meer aandacht komen voor de sociale gevolgen voor de wijken waar nieuwe arbeidsmigranten zich vestigen. Het inzetten van illegale werknemers haalt ook de solidariteit van onze sociale verzekeringen en de werking van collectieve arbeidsovereenkomsten onderuit.

Het aantal mensen, onder wie steeds meer jongeren dat te maken krijgt met schuldenproblemen, groeit sterk. Niet alleen schulden maar ook de oorzaken hiervan (verslaving, langdurige werkloosheid, geen diploma) moeten in samenhang worden aangepakt. Wachtlijsten voor schuldhulpverlening moeten fors korter. De totstandkoming van een Landelijke Informatie

58

Amendementen

aan arbeidsproces deelneemt; pas later is niet solidair en klinkt als een straf. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: zie preadvies bij Utrecht 2.84.

2.84 Utrecht, Tilburg, Amersfoort, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, Eindhoven, Culemborg Schrappen: ‘Arbeidsmigranten bouwen pas na verloop van tijd recht op sociale zekerheid op’. Toelichting: Toelichting: 1. In de sociale verzekeringen (werknemers- en volksverzekeringen) is er een heldere relatie tussen verzekeringsplicht - premiebetalingsplicht en eventueel uitkeringsrecht. Indien nieuwe arbeidsmigranten ‘pas na verloop van tijd’ (hoelang?) onder het wettelijk stelsel van sociale verzekeringen vallen, zijn hun arbeidskosten voor de werkgever in die eerste fase lager (geen premieafdracht) en ontstaat er een oneigenlijk concurrentievoordeel tegenover Nederlandse werkzoekenden en hier reeds lang gevestigde migranten. De voorgestelde tekst is bovendien strijdig met Europees recht en tal van internationale verdragen. 2. De Bijstand is geen sociale verzekering. Hier is geen sprake van enige ‘ opbouw van rechten’. Voor toelating tot Nederland geldt voor de arbeidsmigrant dat deze duurzaam beschikt over’ voldoende middelen van bestaan’. Een bijstandsaanvraag leidt in beginsel tot intrekking van het verblijfsrecht. Eerst na 5 jaar rechtmatig verblijf in Nederland kan de arbeidsmigrant in aanmerking komen voor een onvoorwaardelijk verblijfsrecht, dat niet langer ingetrokken kan worden bij een eventuele bijstandsaanvraag. Dit is geregeld in het Vreemdelingenrecht. Het sociale zekerheidsrecht volgt op dit punt slechts het Vreemdelingenrecht. Zo hoort het ook! 3. Uit onderzoek van Risbo in opdracht van het MinSZW, april 2008, blijkt dat het percentage uitkeringsafhankelijken (15 tot 65-jarigen) bi j de laatste immigratiegolf (uit de Oost-Europese landen die in 2004 tot de EU zijn toegetreden) op hetzelfde niveau ligt als bij autochtone Nederlanders. Wat is hier nu eigenlijk het probleem,waarvoor het concept PvdA -verkiezingsprogramma met een wel zeer grove, ongenuanceerde tekst een oplossing denkt te bieden??? PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Wij constateren dat arbeidsmigranten pas na verloop van tijd recht op sociale zekerheid op bouwen. Dit is wenselijk vanuit het oogpunt van wederkerigheid en om misbruik te voorkomen. Wij willen de huidige situatie niet verder aanscherpen.

2.86 Hoogeveen Na ‘…uitgangspunt’, toevoegen: ‘Nederland/ Europa wil ook geen braindrain veroorzaken bij de toeleverende landen, maar zorgt voor investeringen in het beroepsonderwijs ter plekke en de inzet van arbeidsmigratie voor stages en praktijkervaring in leerwerktrajecten hier te lande’. Toelichting: Met deze aanpak wordt arbeidsmigratie een ontwikkelingsinstrument, blijft beperkt tot een tijdelijk verblijf en richt zich op positie verbetering in het eigen land. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na ‘…uitgangspunt’ toevoegen: ‘arbeidsmigratie kan een antwoord zijn op specifieke tekorten op de Nederlandse arbeidsmarkt. De nadelige gevolgen voor ontwikkelingslanden van migratie (de zogenaamde braindrain) moeten worden beperkt en de voordelen ervan bevorderd (geldovermakingen, investeringen, kennisoverdracht)’.

Bij gelijk werk past altijd een gelijke betaling. Daarom moeten we frauduleuze constructies streng controleren en aanpakken. Boetes gaan omhoog voor werkgevers die illegaal mensen te werk stellen, uitbuiten of die zich niet houden aan de in de sector geldende CAO-lonen. Net als de boetes voor huisjesmelkers.

Amendementen 2.87 Dordrecht, Katwijk, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Na ‘…de boetes voor huisjesmelkers’, toevoegen: ‘Intussen verdienen ook illegalen als mens een fatsoenlijke, humane behandeling. Uithongeren en wegpesten pasten daar niet in. Kinderen op straat zetten en mensen aan hun lot overlaten evenmin. Gemeenten moeten binnen de grenzen van het restrictief beleid hun zorgplicht voor alle mensen die zich op hun grondgebied bevinden inhoud kunnen geven. Restrictief beleid moet niet ten koste gaan van humaniteit. Dat moet ons fatsoen te na zijn’. Toelichting: Steeds vaker komen mensonterende situaties voor. Moeders met baby's worden op straat gezet en aan hun lot overgelaten. Misstanden en uitbuiting worden niet opgespoord omdat illegalen geen aangifte durven doen. Er zullen altijd illegalen in de samenleving zijn, uit eigen keuze of omdat hen geen andere keuze rest. PREADVIES: AFWIJZEN Overbodig, uitwerking van de huidige tekst die strekking van het amendement impliceert.

2.85 Landelijke Adviesgroep Ouderen ‘pas na verloop van tijd’ wijzigen in: ‘vanaf en gedurende hun deelname aan het arbeidsproces’. Toelichting: achterstand voorkomen zodra iemand 59

2.3 Ondernemerschap

Amendementen

2.3.1 De visie Ondernemerschap is de bron van innovatie en economische groei. Ondernemerschap is met name te vinden in het middenen kleinbedrijf, dat moet worden gekoesterd. Het MKB zien wij als motor van de economie en als een belangrijke banenmachine. Dit ondernemerschap willen wij stimuleren.

3.02 Zaanstad, Rheden/Rozendaal Na ‘…sociale innovatie’, toevoegen: ’Daarbij wordt de verduurzaming van productie en producten in de hele voortbrengingsketen sterk gestimuleerd (cradle-to-cradle principe). De PvdA zet de certificering van duurzame producten en de inkoop van duurzame producten door de alle overheden krachtig voort. Groene belastingen (principe de vervuiler betaalt) ondersteunen dit. Toelichting: Duurzaamheid wordt in het concept programma vooral vertaald in CO2-beperking en natuur binnen de eigen landsgrenzen (en hooguit binnen Europa). Duurzaamheid gaat echter verder dan beperking van CO2-uitstoot en natuur op eigen grondgebied PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB amendement EVS landelijk 4.03 bij paragraaf 2.4.1.

De 650.000 zelfstandigen zonder personeel (zzp'ers) vormen een belangrijk deel van onze arbeidsmarkt en zijn een economische factor van betekenis. In stilte hebben zzp'ers een flink deel van de economische terugloop opgevangen. Ze kregen minder opdrachten tegen lagere tarieven. Dat is een van de andere redenen waarom onze werkloosheid relatief laag is. Wij willen de economische kracht van zzp’ers waarderen en hun positie in onze sociale en fiscale voorzieningen verbeteren.

Amendementen 3.01 Leeuwarden Na ‘…positie in onze sociale en fiscale voorzieningen verbeteren’, toevoegen: ‘De PvdA wil hiervoor een regeling treffen voor kleine ondernemers, zodat zij in aanmerking kunnen komen voor kwijtschelding van lokale belastingen. Het gaat hierbij om gemeentelijke belastingen, provinciale belastingen en waterschapslasten’. Toelichting: De lokale belastingen zijn veelal ‘privé-belastingen’. Daarom komen in beginsel alleen particulieren onder voorwaarden voor kwijtschelding in aanmerking. In zuivere privé-belasting, die geen relatie heeft met een onderneming, is het eigenlijk vreemd dat een particulier wel in aanmerking kan komen voor kwijtschelding, maar een ondernemer (afgezien van een crediteurenakkoord) in beginsel niet. Daarom willen wij een regeling voor de kleine ondernemers en starters. PREADVIES: AFWIJZEN Bij de prioriteiten staat wat we wel willen regelen.

3.03 PB-Amendement: ‘Een goed industriebeleid versterkt de concurrentiepositie van bedrijven’, wijzigen in: ‘een goed industrie en innovatiebeleid versterkt de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven’. 3.04 Eindhoven Na ‘De maakindustrie blijft belangrijk voor Nederland’ toevoegen: ‘Daarnaast onderkennen we dat de kennisindustrie voor onze economie steeds belangrijker wordt en verdere aanmoediging verdient’. Toelichting: Niet alleen maar benoemen wat reeds belangrijk is, maar ons ook focussen op de toekomst van ons land door te benoemen welke richting we met onze economie uit willen. PREADVIES: OVERNEMEN

De vrije markt kent beperkingen. Het mag nooit meer gebeuren dat een hele economie aan de rand van de afgrond wordt gebracht door falende markten, falend toezicht en falende moraal. We dienen te leren van de gebeurtenissen van de afgelopen tijd. Veel maatregelen zullen alleen maar effectief zijn in internationaal verband. Maar we zullen ook nationale maatregelen moeten nemen. Een relatief klein land als Nederland is bijzonder kwetsbaar als grote banken in de problemen komen. De risico's voor de Nederlandse belastingbetaler moeten beheersbaar blijven, ook als dat slecht is voor het vestigingsklimaat voor financiële instellingen.

De maakindustrie blijft belangrijk voor Nederland. Meer nadruk en regie op innovatie, R&D, ontwerp en aansturing zijn van groot belang. Een goed industriebeleid versterkt de concurrentiepositie van bedrijven. Daarbij komt verhoging van arbeidsproductiviteit tot stand door een samenspel van technologische en sociale innovatie. Bedrijven worden zelden wijzer van grote overnames met fiscaal aftrekbaar vreemd vermogen. Dat gaan we daarom ontmoedigen.

Amendementen 3.05 Trefpunt Socialisme en levensovertuiging Aan begin van alinea toevoegen: ‘Niet de neo-liberale uitgangspunten, maar ethische principes als 60

Dat vraagt om een herziening van het totale stelsel van wat we gewend zijn aan te duiden als ‘werknemersvoorzieningen’, zodat mensen door hun werkende leven heen op een stabiele manier en in onderlinge solidariteit een bijdrage leveren aan en kunnen rekenen op een stabiel stelsel van voorzieningen. De oplossing voor ziekte en arbeidsongeschiktheid voor ZZP’ers oogt sympathiek, maar doet wel erg denken aan de WAZ uit de jaren 90. De WAZ is na een paar jaar afgeschaft, omdat de groep die in onderlinge solidariteit de kosten moest dragen, te klein was, waardoor de premies ongewenst hoog werden. Juist daarom is het van belang dergelijke regelingen te maken voor alle werkenden. PREADVIES: AFWIJZEN Tekst is te onduidelijk en veel te algemeen. Consequenties van het voorstel zijn daarom niet te overzien.

rechtvaardigheid en solidariteit moeten het economisch proces en het economische beleid beheersen’. Toelichting: Zeker na de financiële crisis is het noodzakelijk de sociaaldemocratisch uitgangspunten opnieuw te verwoorden. (Uiteraard staan wij er voor open dat dit duidelijker gebeurt in hfd 1 Inleiding en hier dan vervalt). PREADVIES: AFWIJZEN Lading wordt gedekt in de inleiding (H1).

2.3.2 De prioriteiten Deze visie vertalen wij in de volgende beleidsprioriteiten: 1. Ondersteuning kleine ondernemers. Wij streven naar één winstbox in de belastingen voor ondernemers en naar afschaffing van het urencriterium. We stimuleren starters en doorgroeiers. De aftrek voor starters gaat omhoog evenals de MKB- winstvrijstelling. Tegelijkertijd verlagen we de zelfstandigenaftrek.

2. Minder bureaucratie. We gaan door met het verminderen van de administratieve lasten. We gaan snoeien in het woud van regels bij het aannemen en doorgroeien van personeel. We stellen een nullijn in voor wetgevingskosten: baten voor ondernemers moeten groter zijn dan kosten. Er komt één digitaal overheidsloket voor alle ondernemingszaken. Alle formulieren worden digitaal.

Er komt een wettelijk verplichte verzekering voor zzp’ers voor de financiële gevolgen van ziekte en arbeidsongeschiktheid. Zo voorkomen we dat onverzekerde zzp'ers bij ziekte of arbeidsongeschiktheid in de bijstand belanden. De pensioenopbouw van zzp'ers verdient aandacht. Als je van werknemer zzp'er wordt mag je aantal jaren aangesloten blijven bij je oude pensioenfonds. Dit willen we fiscaal ondersteunen, vergelijkbaar met de faciliteiten voor individuele pensioenverzekeringen, inclusief de aftopping die daarbij geldt. De overheid moet haar aanbestedingsbeleid zo aanpassen dat het MKB en zzp'ers vaker kunnen meedingen naar opdrachten.

Amendementen 3.07 Delft/Midden-Delfland Na ‘Alle formulieren worden digitaal’, toevoegen: ‘De activiteiten van het ministerie van Economische Zaken kunnen worden overgedragen aan het ministerie van VROM (duurzaamheid, innovatie) en het ministerie van Buitenlandse Zaken (buitenlandse handel)’. Toelichting: Een verkleining van het aantal departementen leidt tot besparingen en mogelijk tot kansen om de overlap van taken te verminderen PREADVIES: AFWIJZEN Visie op de toekomst van rijksoverheid wordt in algemene zin beschreven bij Burger en Bestuur.

Amendementen 3.06 De Rode Ondernemers, Capelle aan den IJssel, Etten-Leur, Barendrecht, Delft/Midden-Delfland, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Alinea wijzigen in: We streven naar 1 stelsel van sociale voorzieningen voor alle werkenden, zowel voor werknemers als voor ZZP-ers en andere flexwerkers. Als eerste wordt voor alle ZZP-ers en flexwerkers toegang georganiseerd bij de bestaande regelingen voor wat betreft ziekte en arbeidsongeschiktheid. Ondertussen werken we aan vernieuwing van de bestaande voorzieningen voor arbeidsongeschiktheid, werkeloosheid, scholing, arbeidsomstandigheden en pensioen op zo’n manier, dat deze voor alle werkenden in onderlinge solidariteit van toepassing zijn. Toelichting: De arbeidsmarkt wordt steeds diverser. Het aantal vormen van flexibele arbeid groeit, en mensen hebben in toenemende mate op verschillende momenten in hun leven een andere (juridische) manier waarop zij arbeid verrichten.

3.08 PB-Amendement Toevoegen extra prioriteit: ‘Industrie. De kennis- en innovatie industrie versterkt de Nederlandse concurrentiepositie. Het leidt tot werkgelegenheid en draagt bij aan maatschappelijke ontwikkelingen. Het onderwijs- en arbeidsmarktbeleid dient dit te ondersteunen door bijvoorbeeld aandacht voor techniek, een geschikte kenniswerkersregeling, behoud van vakmensen in bedrijven en, indien noodzakelijk, verlenging van de deeltijd WW. We willen aanhaken bij Europese programma’s en kennisinfrastructuur.

61

3.11 Veenendaal Deze alinea wijzigen in: ‘Er moet een samenhangend Europees beleid komen ten aanzien van de financiële sector in het algemeen en banken in het bijzonder. Hierbij moeten er onder meer afspraken gemaakt worden over hogere kapitaaleisen, een strenger toezicht op het risicomanagement en de beloningsstructuur’. Toelichting: Banken werken internationaal. Stellen dat Nederlandse banken kleiner moeten worden tast hun concurrentiepositie aan en dat kan averechts werken (risico’s vergroten). Het probleem is veel eerder het ontbreken van goed toezicht van de overheid en een beloningsstructuur die het nemen van enorme risico’s bevordert. Omdat het een internationale sector is moeten de afspraken daarover op Europees niveau gemaakt worden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…houden op het risicomanagement’, toevoegen: ‘Nederland moet dan ook zijn inspanningen voortzetten om te komen tot een gecoördineerd en samenhangend Europees beleid ten aanzien van banken en de financiële sector. (zie ook 2.9)

3. Kredietverlening. Door de crisis komen bedrijven vaak moeilijk aan kredieten. Dit moeten we voortdurend in de gaten houden. We grijpen meteen in als blijkt dat banken hun maatschappelijke verantwoordelijkheid niet nemen. Mocht de kredietverlening structureel in het nauw raken, dan moet de overheid bereid zijn een (tijdelijk) fonds op te richten om de kredietverlening aan de praat te krijgen. We zijn voor particuliere initiatieven ter ondersteuning van kredietverlening en de bevordering van vermogensvorming binnen het MKB. Daarbij valt bijvoorbeeld te denken aan microfinanciering voor starters.

Amendementen 3.09 New York Alinea wijzigen in: ‘We zijn voor particuliere initiatieven ter ondersteuning van kredietverlening aan en ter bevordering van vermogensvorming binnen het MKB onder meer in de vorm van durfkapitaal. Ook valt bijvoorbeeld te denken aan microfinanciering voor starters’. Toelichting: specifieke toevoeging van ‘durfkapitaal’ PREADVIES: OVERNEMEN

3.12 Ede, Culemborg Na:‘Banken moeten kleiner en transparanter’ toevoegen: ‘Er komt een samenhangend Europees beleid en Europees toezicht op de banken. Toelichting: Alleen Nederlandse banken kleiner maken heeft geen zin. Het gaat om samenhangend Europees beleid. Denk aan de relatief kleine IJslandse bank, die omviel en veel Europese klanten had. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Veenendaal 3.11.

4. Een dienstbare financiële sector. Banken moeten kleiner en transparanter. Natuurlijk moeten Nederlandse ondernemers ook in het buitenland op dienstverlening van hun bank kunnen rekenen. Maar Nederlandse banken zullen kleiner moeten zijn dan in het verleden het geval was. Anders zijn de risico's voor de belastingbetaler te groot als het misgaat. We bereiken dit door hogere kapitaaleisen te stellen en door strenger toezicht te houden op het risicomanagement.

3.13 Rotterdam, Dordrecht, Bergen (NH), Aalsmeer Na ‘…houden op het risicomanagement’, toevoegen: ‘De Nederlandsche Bank(DNB) krijgt een wettelijke bescherming tegen aansprakelijkstelling bij het uitoefenen van haar toezichthoudende functie Toelichting: Uit toelichtingen van de president van DNB is gebleken dat de DNB zich belemmerd voelde om krachtiger in te grijpen bij diverse banken in de aanloop naar de kredietcrisis (ABN Amro, etc.) als gevolg van het niet gevrijwaard zijn van claims bij het uitoefenen van haar toezichthoudende functie. De bedoelde vrijwaring heeft als doel dit weg te nemen en de toezichthoudende functie te versterken. PREADVIES: AFWIJZEN Te gedetailleerd.

Amendementen 3.10 Rotterdam, Enkhuizen, Dordrecht ‘Banken moeten kleiner … in het verleden het geval was’ wijzigen in: ‘Nederlandse banken moeten transparanter met risico’s om gaan en zich concentreren op minder risicovolle bancaire producten’. Toelichting: Niet de omvang van banken is relevant, maar de risico’s die in de verschillende bancaire producten zitten verborgen. Een goed voorbeeld van een kleine bank waar het mis ging is DSB. PREADVIES: AFWIJZEN Omvang en risico hangen samen. En omvang is een probleem als de belastingbetaler de bank moet redden.

3.14 Weststellingwerf, Culemborg Na ‘…houden op het risicomanagement’, toevoegen: ‘De PvdA zal zich met name hard maken voor het afschaffen van de bonuscultuur’. 62

Toelichting: Als banken zich er niet aan houden is veel te vrijblijvend. Hoe wordt dat bepaald en door wie? Met de in het amendement voorgestelde verplichte jaarlijkse evaluatie door een onafhankelijke instantie kan objectief worden vastgesteld of de code wordt nageleefd. Als dat niet het geval is, wordt de code vervangen door een wettelijke maatregel. PREADVIES: AFWIJZEN Overbodig, dit gebeurt al.

PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na ‘…houden op het risicomanagement’, toevoegen: ‘De PvdA zal zich blijven inzetten tegen excessieve bonussen’.

Het deposito-garantiestelsel moet hervormd worden op basis van de vervuiler betaalt: banken moeten premies storten in een fonds dat spaarders schadeloos stelt bij een bankfaillissement. Meer risicovolle banken betalen een hogere premie dan minder risicovolle banken. Consumenten worden adequaat beschermd tegen onverantwoordelijke producten en diensten. Toezichthouders krijgen meer mogelijkheden voor preventie en sanctionering.

3.17 Naarden, Hilversum, Huizen, Muiden Toevoegen: Nieuw punt 5. 5. Een halt aan de ongebreidelde bonuscultuur Extreme bonussen komen niet alleen bij financiële instellingen maar ook elders in het bedrijfsleven voor. Ook in andere takken van het bedrijfsleven zijn extreme bonussen nauwelijks uit te leggen, zeker waar het falende bestuurders betreft. Via aanscherping van de code Tabaksblad en andere convenanten wordt de bonuscultuur ingeteugeld. Als dat onvoldoende beperkend werkt, komt er een speciale wet. Fiscale doel-maatregelen worden niet uitgesloten. Toelichting: Ook in andere takken van het bedrijfsleven dan alleen de financiële sector komen extreme bonussen voor, die net zo min uit te leggen zijn als in de financiële wereld. PREADVIES: AFWIJZEN Al staan we sympathiek tegenover de strekking van dit amendement, we vinden het op deze plek overbodig. Door de hele tekst heen (bijvoorbeeld als we spreken over de publieke sector) bepleiten wij soberheid en het aanpakken van excessieve bonussen.

Amendementen 3.15 Eindhoven Na ‘…onverantwoordelijke producten en diensten’, toevoegen: ‘Burgers moeten veel beter worden beschermd tegen risicovolle producten’. Toelichting: Het vertrouwen van burgers in banken is ernstig geschaad en moet worden terugverdiend. Ondermeer is gebleken dat banken hebben geprofiteerd van onwetendheid en naïviteit van gewone mensen. Hiervan ondervinden we allen grote schade. Dat mag nooit meer gebeuren. PREADVIES: OVERNEMEN

Nederland voert een bankbelasting in, liefst in internationaal verband. Nederland steunt initiatieven voor het scheiden van meer en minder risicovolle bankactiviteiten. Er komt een moderner faillissementsrecht voor banken. Hierbij werken we het idee van een banktestament (living will) verder uit. Het wordt mogelijk ook obligatiehouders mee te laten betalen bij bancair falen (convertible capital). Een nieuwe nationalisatiewet stelt de overheid in staat om onder uitzonderlijke omstandigheden banken te nationaliseren, bijvoorbeeld als de rekening voor de belastingbetaler te hoog dreigt op te lopen.

2.4 Een duurzame toekomst 2.4.1 De visie Hoe laten we de wereld na aan onze kinderen en kleinkinderen? En willen we zelf leven in een wereld waarin zuivere lucht steeds schaarser wordt, grondstoffen opraken en het leefklimaat door de uitstoot van CO2 wordt verpest? De PvdA kiest voor een ander perspectief. Een perspectief dat uitgaat van duurzaamheid. Een perspectief dat uitgaat van de gedachte dat welvaart meer behelst dan koopkracht en economische groei. Daarin waren wij in het recente verleden succesvol. Het bewustzijn dat duurzaam handelen vanzelfsprekend moet zijn is gegroeid onder burgers en bedrijven.

De code banken wordt strikt gehandhaafd. Als banken zich er niet aan houden, met name voor wat het bonusbeleid betreft, komt er een speciale wet.

Amendementen 3.16 Den Haag ‘De code banken wordt strikt gehandhaafd. Als banken zich er niet aan houden’ wijzigen in: ‘Jaarlijks wordt de code banken geëvalueerd door een door de regering aan te wijzen onafhankelijke instantie. Als blijkt dat de code niet wordt nageleefd, wordt de code vervangen door een wettelijke maatregel’

Amendementen 4.01 Trefpunt Socialisme en levensovertuiging ‘Daarin waren wij in het recente verleden succesvol’ wijzigen: ‘maar ook elementen als solidariteit, goed onderwijs, goede zorg, rust, ruimte, aan63

dacht voor elkaar, natuurwaarden, schoonheid. Die dragen bij aan ‘brede welvaart’, die niet alleen blijkt uit het bruto binnenlands product per Nederlander. Wij waren in het recente verleden wel succesvol in het bereiken van economische groei, maar die is voor ons niet een doel op zichzelf’. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: onze huldiging van het brede welvaartsbegrip blijkt overduidelijk uit diverse andere delen van het programma. In de visie schuilt de kracht in de beperking.

vuiler betaalt) ondersteunen dit. Innovatie volgens Cradle-to-Cradle principes wordt gestimuleerd’. Toelichting: Duurzaamheid wordt in het concept programma vooral vertaald in CO2-beperking en natuur binnen de eigen landsgrenzen (en hooguit binnen Europa). Duurzaamheid gaat echter verder dan beperking van CO2-uitstoot en natuur op eigen grondgebied. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na ‘…burgers en bedrijven’, toevoegen: ‘De PvdA wil verder op de weg van duurzaam handelen door verduurzaming van ketens, door certificering van producten, duurzame inkoop van overheden en groene belastingen volgens het principe 'de vervuiler betaalt’.

4.02 Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Dordrecht, Tilburg, Doetinchem, Oude IJsselstreek, Haarlem, Harenkarspel, EVS Landelijk Na ‘…burgers en bedrijven’, toevoegen: "De op fossiele energie en korte termijn winst gebaseerde economie ontregelt het ecosysteem. Gletjers smelten sneller dan verwacht. Derhalve moet duurzaamheid het uitgangspunt worden van het economisch handelen, wetten en belastingen. Duurzaamheid moet goedkoper worden dan verspillend handelen. Het financiële systeem en de overheid moeten hierop worden aangepast. Er is behoefte aan daadkrachtige en consequente marktsturing. Ook bij kredietverlening dient duurzaamheid te worden meegewogen. Toelichting: Duurzaamheid is een van de PvdA beginselen (zie ook het beginselprogramma op: http://pvda.nl/publicatie/bibliotheek/publicaties/Beginselmanifest.html). Het vraagt om een samenhangende aanpassing van verschillende aspecten van onze samenleving. De huidige overheid en het banksysteem zijn nu afhankelijk van economische groei. De regering hoopt dat we de kredietcrisis kunnen opvangen met groei maar dat is in strijd met de duurzaamheid. Deze denkwijze verklaart waarom sinds het verschijnen van Rapport van de Club van Rome veertig jaar geleden een trendbreuk op zich laat wachten. PREADVIES: AFWIJZEN Strekking sympathiek maar de oorspronkelijke tekst met de verder in deze paragraaf genoemde maatregelen behelzen de strekking van dit amendement. Omwille van de bondigheid van het programma niet overgenomen.

4.04 Amersfoort, Landelijke werkgroep Milieu en Energie 3e regel voor ‘CO2’, toevoegen: ‘bijvoorbeeld’ Toelichting: Er zijn veel meer bedreigingen waarvan we ons bewust moeten worden. PREADVIES: OVERNEMEN 4.05 Vlissingen Toevoegen: Vóór 1 januari 2012 wordt een verbod ingesteld op de verkoop van alcohol- en niet-alcoholhoudende dranken in blik; Op alle plastic flessen ten behoeve van alcohol- en nietalcoholhoudende drank wordt een statiegeld van kracht van € 0,25 per fles Toelichting: Met deze maatregelen wordt bereikt: - beëindiging van het onnodig gebruik van kostbaar metaal; - het afdwingen van het inleveren van plastic flessen; - een veel grotere en gestructureerde inzameling van te hergebruiken plastic; - vervuiling door weggeworpen flessen en blikjes wordt substantieel minder Deze maatregel is in Duitsland al geruime tijd van kracht. Je kunt er geen bier en frisdrank in blik meer kopen; alles zit in plastic flesjes. Na voorspelbare tegenstand (blikfabrikanten, tegenstand vanwege terugnameplicht door bedrijven etc.) weet men inmiddels niet beter. Zeer positief is dat de vervuiling zienderogen is teruggedrongen. Een bijkomend effect is trouwens dat er mensen zijn die weggeworpen flessen verzamelen. Ze zijn immers geld waard! PREADVIES: AFWIJZEN De PvdA is al lange tijd voorstander van statiegeld op blikjes en flesjes om vervuiling van verpakkingsafval en zwerfvuil tegen te gaan. Omwille van de bondigheid van het programma zijn deze punten echter te concreet.

4.03 EVS Landelijk, Gorinchem, Tytsjerksteradiel, Dordrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Zutphen, Zwolle, Rheden/Rozendaal, Geneve, Haarlem, Castricum, Den Haag, Marum, Tilburg, Culemborg, De Jonge Socialisten, Delft/Midden-Delfland Na ‘…burgers en bedrijven’, toevoegen: ‘De PvdA wil daarom de ingezette route op verduurzaming van ketens, certificering van duurzame producten en duurzame inkoop door overheden krachtig voortzetten. Groene belastingen (principe de ver64

4.09 Maastricht, Breda/Baarle-Nassau/Alphen-Chaam, De Jonge Socialisten, Tynaarlo Na ‘ …Midden Oosten en Rusland’, toevoegen: ‘Internationaal werken we samen om verschillende duurzame bronnen elkaar te laten aanvullen, bijvoorbeeld zonne-energie uit het Zuiden en windenergie uit het Noorden’. Toelichting: Door Europees en regionaal op een dergelijke manier samen te werken is het mogelijk op een efficiënte manier in duurzame energie te voorzien, zonder dat er duurzame energie verloren hoeft te gaan of fossiel gestookte centrales continu aan en uit hoeven te worden gezet. Zodoende kiezen we er bovendien voor duurzame energie daar op te wekken waar dit het efficiëntst is en te gebruiken waar het nodig is. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: amendement betreft een uitwerking van de strekking van de passage hierboven en is derhalve overbodig.

Het huidige nationaal klimaatbeleid kent ambitieuze doelen op het gebied van duurzame energie, energiebesparing en vermindering van uitstoot van broeikasgassen. Ons land behoort tot de kerngroep van landen die zich inzet voor een ambitieus internationaal klimaatbeleid. De lucht in ons land is schoner geworden en onze open ruimte wordt beter beschermd. Maar het is niet genoeg. We willen ambitie tonen. In 2020 moeten we de schoonste en meest efficiënte energievoorziening van Europa hebben. Dan zijn we minder afhankelijk van olie en gas uit het Midden-Oosten en Rusland.

Amendementen 4.06 Amersfoort Wijzigen: ‘ Dan zijn we minder afhankelijk van olie en gas uit het Midden Oosten en Rusland’ door: ’Dan zijn we minder afhankelijk van olie, gas, uranium en elektriciteit uit andere landen’. Toelichting: We moeten inderdaad onze eigen problemen oplossen. Dat betekent dat ook uranium uit Namibië en nucleaire elektriciteit uit Frankrijk een ongewenste afhankelijkheid geeft, evenals eventueel duurzaam opgewekte elektriciteit uit Libië, Tunesië, Algerije of Marokko. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement Na 'olie' toevoegen: 'uranium'. Toelichting: voor elektriciteit geldt dat verbondenheid en wederzijdse afhankelijkheid met onze buurlanden juist een must is.

We scheppen nieuwe, groene banen en groei in sectoren waar er voor Nederland wereldwijd grote kansen liggen. En we realiseren een CO2-arme economie, een noodzakelijke voorwaarde om de toekomst van volgende generaties veilig te stellen. We willen in 2020 minimaal 20% duurzame energie, een 20% efficiëntere economie en 30% minder uitstoot van CO2 dan in 1990.

Amendementen

4.07 Maastricht, Breda/Baarle-Nassau/Alphen-Chaam, De Jonge Socialisten, Tynaarlo Wijzigen: ‘Dan zijn we minder afhankelijk van olie en gas uit het Midden Oosten en Rusland’ vervangen door: ‘Dan zijn we minder afhankelijk van fossiele brandstoffen uit andere landen’. Toelichting: Niet alleen het Midden Oosten en Rusland zijn 'probleem'-regio's waar we het liefst minder afhankelijk van willen zijn. We zijn bovendien wel voorstander van onderlinge afhankelijkheid waar het duurzame energie betreft, bijvoorbeeld middels een ‘smart grid’ waarop zonneenergie uit het zuiden en windenergie uit het Noorden gezamenlijk zorgen voor schone energie. PREADVIES: AFWIJZEN Zie amendement afdeling Amersfoort. Het betreft hier naast de fossiele brandstoffen tevens uranium, daarnaast is er op het gebeid van elektriciteit juist sprake van wenselijke wederzijdse afhankelijkheid.

4.10 Leeuwarden, Heerenveen, Menaldumadeel, Tytsjerksteradiel Toevoegen: ‘Kernenergie, en het daardoor ontstaan van gevaarlijk en giftig kernafval, zien wij niet als oplossing om een duurzame samenleving te bereiken. Toelichting: Uranium, grondstof voor kernsplijting, is beperkt voorradig (nog voor 100 jaar) en daarmee niet duurzaam. We zadelen ons de komende duizenden jaren op met zeer giftig en gevaarlijk kernafval. Daarom geen nieuwe kerncentrale in Nederland. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-AMENDEMENT: toevoegen: ‘Kernenergie zien wij niet als lange termijn oplossing om een duurzame samenleving te bereiken zolang een oplossing voor het afvalprobleem nog niet in zicht is’. Toelichting: dit standpunt is in lijn met het vorige verkiezingsprogramma.

4.08 Trefpunt Socialisme en levensovertuiging, Rheden/Rozendaal Na ‘…Rusland’ toevoegen: ‘We stimuleren groene wetenschap, groene investeringen door particulieren, groene productiemethodes, verdere vergroening van belastingen, groene energie en een groen ruimtelijk beleid en verkeers- en vervoersbeleid’. PREADVIES: OVERNEMEN

4.11 Eindhoven Toevoegen: We willen niet investeren in nieuwe kernenergiecentrales zolang geen duurzame oplossing in zicht is voor de onmiskenbare risico's van het kernafval. Toelichting: We mogen onze ogen niet sluiten voor 65

het afvalprobleem dat kernenergie met zich meebrengt. De maatschappelijke onrust hierover verdient een kernachtig standpunt. Door deze beperking van kernenergie te erkennen, stimuleren we bovendien onze creativiteit om betere oplossingen van het energievraagstuk na te streven. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-AMENDEMENT Leeuwarden.

‘Alle overheidsorganisaties nemen een voorbeeldrol op zich met betrekking tot duurzaamheidambities en de zorg voor duidelijke en toegankelijke informatie hierover’. Toelichting: 1: Het is ongewenst toekomstige generaties op te zadelen met een afvalprobleem waarvoor geen goed, veilige en schone oplossing voor handen is. 2: Door een voorbeeldfunctie kunnen overheden de motor zijn voor anderen, waardoor het bedrijfsleven en de burgers er toe aangezet worden meer aan duurzaamheid te doen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement 4.10 Leeuwarden, en PBAmendement EVS landelijk 4.03 bij paragraaf 2.4.1. 2.

4.12 Veenendaal Toevoegen: Er moet gestart worden met de bouw van minimaal één nieuwe kerncentrale. Toelichting: Kernenergie is de meest groene vorm van continue energie. Als Nederland nu niet begint met de bouw van nieuwe generatie kerncentrales, missen we de boot. PREADVIES: AFWIJZEN Zie PB-AMENDEMENT Leeuwarden.

4.16 Geneve, Barendrecht Alinea wijzigen in: ‘We willen in 2020 minimaal 30% duurzame energie, een 30% efficiëntere economie en 40% minder CO2 uitstoten dan in 1990 waarbij die doelstellingen niet moeten worden bereikt door het onder deze grond stoppen van CO2, de uitbouw van kernenergie of het kopen van uitstootrechten. We willen ook dat Nederland zich inzet om schone energie toegankelijk te maken voor alle landen, inclusief de allerarmste landen, in overeenstemming met onze visie op ontwikkeling. Toelichting: Verhoging van beoogde CO2-reductie (t.o.v. 1990) van 30 naar 40 procent. Dit is een nationaal punt met verstrekkende gevolgen voor onze internationale geloofwaardigheid en een punt dat noch door LME, noch door EVS is opgepikt. Bij 30 procent reducties is er nog steeds een behoorlijk risico op onherstelbare milieuschade en natuurrampen - een risico dat bij 40 procent veel kleiner is. Wij hopen dat de PvdA ervoor kan pleiten dat we ons bij Noorwegen voegen en de '40 procent' ook als norm aanhouden. En we willen deze doelstellingen niet bereiken door het onder de grond opslaan van CO2, de uitbouw van kernenergie of het kopen van uitstootrechten. PREADVIES: AFWIJZEN Doelstellingen van 30 procent zijn technisch helaas niet haalbaar, zeker niet als tevens CO2-opslag wordt afgewezen. We willen niet alleen ambitieus maar ook realistisch zijn.

4.13 Borsele, Goes, Kapelle, Middelburg, NoordBeveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland, Terneuzen, Tholen, Veere, Vlissingen, Hulst, Sluis, Zutphen, Tilburg, Leeuwarden, Oude IJsselstreek, Tytsjerksteradiel Toevoegen: ‘Vergunningverlening voor de bouw van een tweede kerncentrale in de komende vier jaar is niet aan de orde. Miljardeninvesteringen kunnen beter worden ingezet voor vergroening van de energieproductie’. Toelichting: In het verkiezingsprogramma staat"kernenergie" niet genoemd. Dit kan een opening betekenen tot het verlenen van een vergunning op korte termijn voor de bouw van een tweede kerncentrale in Borsele.Investeringen van de energiesector dienen gericht te zijn op duurzame energietechnieken, omdat wij die gewenste ontwikkeling drastisch willen versnellen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Leeuwarden 4.14 Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Toevoegen: De PvdA is tegen de bouw van een nieuwe kerncentrale. Kerncentrale Borssele wordt zo snel mogelijk gesloten. Wanneer we voldoende investeren in energiebesparing, duurzame energie (zon, wind, water, biomassa, aardwarmte en omgevingswarmte) en schone fossiele brandstoffen, is kernenergie voor deze ambities niet nodig. Er komen ook geen nieuwe traditionele kolencentrales. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Leeuwarden

4.17 Zutphen, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Groningen, Dordrecht Na … ‘veilig te stellen’. toevoegen: ‘We stimuleren het vervoer van goederen over de waterwegen, ook de kleinere, onder voorwaarde dat dit duurzamer is’. Toelichting: Visie op de transportsector is belangrijk als het gaat om een duurzame toekomst. Stimuleren van goederenvervoer over water is daarbij van groot belang. PREADVIES: OVERNEMEN

4.15 Hoorn, Zutphen, Barendrecht, Tilburg, Oss/Maasdonk/Lith, Eindhoven Toevoegen: 1. ‘Kernenergie als middel om duurzaam energie op te wekken is onbespreekbaar, totdat er een goede oplossing wordt gevonden voor het kernafvalprobleem’. 66

4.18 Dordrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Barendrecht, Geneve, Leeuwarden, Tytsjerksteradiel Toevoegen: En we willen deze doelstellingen niet bereiken door het onder de grond opslaan van CO2, de uitbouw van kernenergie of het kopen van uitstootrechten. Toelichting: We werken aan een duurzame toekomst zonder toekomstige generaties onnodig te belasten. PREADVIES: AFWIJZEN CO2-opslag is nodig om onze doelstellingen op het van terugdringing van de CO2 uitstoot te behalen. Kernenergie wordt behandeld bij het PB-Amendement van de afdeling Leeuwarden. De handel in emissierechten is een belangrijk instrument voor reductie van CO2-uitstoot.

4.21 Amersfoort Toevoegen: "Kerncentrales mogen slechts gebouwd worden mits ze volstrekt veilig zijn door technologische doorbraken op het gebied van afval en veiligheid". Toelichting: In het vorige landelijke verkiezingsprogramma stond "Er komen geen nieuwe kerncentrales". In het Europese verkiezingsprogramma stond evenals in eerdere landelijke verkiezingsprogramma's de in dit amendement genoemde formulering. Die is genuanceerder en meer acceptabel voor coalitiegenoten. Ook die formulering was in het verleden voldoende reden om kernenergie tegen te houden. Intussen is nog geen veilige oplossing gevonden voor het radioactieve afval. Dat afval vormt een minstens zo grote bedreiging voor toekomstige generaties als CO2. Bovendien kan door de beperkte voorraad uranium slechts nucleaire energie geproduceerd worden over een korte periode t.o.v. de levensduur van het afval. Dit is niet solidair t.o.v. komende generaties, die weinig baat hebben bij onze energieverspilling. Daarom kan beter geïnvesteerd worden in versnelde transitie naar volledig duurzame energiebronnen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Leeuwarden

4.19 Barendrecht toevoegen aan paragraaf 2.4.1: ‘Het ondergronds opslaan van CO2 mag niet op land plaatsvinden, met name niet in dichtbevolkte gebieden. Toelichting: Voorkomen moet worden dat Nederland het afvoerputje van Europa wordt t.g.v. een ongewenste handel in emissierechten. De handel in emissierechten zal bedrijven niet stimuleren in het verminderen van uitstoot CO2. De opslag op land van CO2 is slechts een legitimatie voor de bouw van zeer vervuilende kolencentrales. Indien de ondergondse opslag een fiasco wordt is Nederland voor jaren opgescheept met aanzienlijk grotere emissies dan voorzien. PREADVIES: AFWIJZEN CO2-opslag is nodig om onze doelstellingen op het van terugdringing van de CO2 uitstoot te behalen, mits veilig is dit ook op land verantwoord. De handel in emissierechten is een belangrijk instrument voor reductie van CO2-uitstoot.

4.22 Gouda Na ‘....en 30% minder CO2 uitstoten dan in 1990’ toevoegen: ‘,waarbij de doelstellingen niet moeten worden bereikt door het onder de grond stoppen van CO2, de uitbouw van kernenergie of het kopen van uitstootrechten. PREADVIES: AFWIJZEN Zie voorgaand amendement van de afdeling Dordrecht. 4.23 Amersfoort Na ‘…1990’ toevoegen: ‘ ,waarbij die doelstellingen niet moeten worden bereikt door onder de uitbouw van kernenergie, het onder de grond stoppen van CO2, het kopen van uitstootrechten’. Toelichting: Het gaat erom dat we fundamenteel werken aan een duurzame toekomst zonder toekomstige generaties te belasten met gevaarlijk afval en zonder uitstelroutes te kiezen die alleen geld kosten en de weg naar een echt duurzame toekomst vertragen. PREADVIES: AFWIJZEN Zie amendement van de afdeling Dordrecht.

4.20 Amersfoort Toevoegen: zin in 6e regel invoegen: "Opslag van CO2 is ongewenst, totdat de veiligheid hiervan onafhankelijk is aangetoond." Toelichting: Ondergrondse CO2 opslag is een onomkeerbare en op industriële schaal nog onbewezen techniek. die slechts tijdelijk een kleinere vermindering van CO2 in de atmosfeer oplevert. Bij ontsnapping komt het CO2 in gevaarlijk hoge concentratie in de atmosfeer terecht en zijn het energie-, materiaal- en ruimteverbruik voor afvang, transport en opslag voor niets geweest. PREADVIES: AFWIJZEN CO2-opslag is nodig om onze doelstellingen op het van terugdringing van de CO2 uitstoot te behalen en is bewezen veilig gebleken in andere landen.

4.24 Alkmaar, Eindhoven Na ’…1990’, toevoegen: ‘zonder toekomstige generaties te belasten met gevaarlijke afvalstoffen’. Toelichting: dit is een variant op het amendement van LME2; zie verder de toelichting bij dat amendement. 67

bruikers. Dit systeem is uiterst succesvol gebleken en zou naar Nederlandse verhoudingen vertaald via gas- en elektriciteitsprijzen een sprong voorwaarts kunnen betekenen, met een ontlasting van de rijksbegroting zonder onoverkoombare kosten voor de eindgebruikers. PREADVIES: AFWIJZEN We gaan de subsidies al verrekenen in de energieprijzen. Onderzoek toont aan dat bij hogere ambities (35% groene stroom is ver boven wat Duitsland op dit moment heeft) een verplichting veel effectiever is dan een subsidie.

PREADVIES: AFWIJZEN De ambitie van een duurzame energievoorziening behelst o.a. dat we toekomstige generatie niet willen belasten.

2.4.2 De prioriteiten 1. Vergroening van het energieverbruik. De PvdA wil de energievoorziening in hoog tempo verduurzamen. Dat betekent niet dat wij vinden dat de subsidie flink omhoog moet. Sterker nog, de vele subsidies kunnen beter plaatsmaken voor wettelijke normen die energiebesparing afdwingen en het aandeel van duurzame energie opvoeren. Subsidies aan energieproducenten voor groene stroom vervangen we door een verplicht aandeel groene stroom (35% in 2020).

4.28 Tynaarlo ‘Sterker nog, de vele subsidies kunnen beter plaatsmaken voor wettelijke normen, die energiebesparing afdwingen en het aandeel van duurzame energie opvoeren’, wijzigen in: ‘Sterker nog, de vele subsidies kunnen beter plaatsmaken voor verrekeningen in de energieprijzen die de toepassing van duurzame energie bevorderen, zoals bij de Duitse Feed-in wet, waarbij de gebruiker betaalt, en wettelijke normen die energiebesparing afdwingen en het aandeel van duurzame energie opvoeren. PREADVIES: AFWIJZEN We gaan de subsidies al verrekenen in de energieprijzen. Onderzoek toont aan dat bij hogere ambities (35% groene stroom is ver boven wat Duitsland op dit moment heeft) een verplichting veel effectiever is dan een subsidies.

Amendementen 4.25 Utrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Culemborg Na ‘… (35% in groene stroom)’, toevoegen: ‘De PvdA wil toestemming verlenen voor het bouwen van windenergieparken op zee’. PREADVIES: AFWIJZEN De PvdA is voorstander van windenergieparken op zee. Als we echter hier een dergelijke zinsnede op te nemen dienen we uitputtend te zijn over alle vormen van duurzame energieopwekking die wij wenselijk achten. Dat is voor de bondigheid van het programma onwenselijk.

4.29 Delft/Midden-Delfland Toevoegen: Nederland moet een koploperspositie innemen als het gaat om technologische innovatie en kennisontwikkeling op het terrein van een veilige en schone toepassing van kernenergie. Toelichting: Kernenergie in de huidige toepassing biedt geen veilige en duurzame oplossing voor de komende 10 tot 20 jaar. De PvdA moet de weg naar veilige toepassingen van kernenergie echter niet afwijzen maar daar zich juist constructief en kritisch in blijven opstellen. PREADVIES: AFWIJZEN Zie PB-Amendement Leeuwarden.

4.26 Utrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie Na ‘… (35% in groene stroom)’, toevoegen: ‘Veranderende subsidiestelsels zijn funest voor de wil om te investeren. De PvdA voorkomt nieuwe stelselwijzigingen’. Toelichting: Helaas is Nederland achterop geraakt vergeleken met de buurlanden op het gebied van duurzame energie. Als we de Europese doelstellingen 20% duurzame energie in 2020 willen halen, moeten we langdurige garantie op investeringen kunnen geven PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na ‘… (35% in groene stroom)’, toevoegen: ‘Veranderende subsidiestelsels zijn funest voor de wil om te investeren. De PvdA voorkomt wijzigingen daar waar mogelijk’.

4.30 Amsterdam Centrum, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Voor de eerste prioriteit als extra prioriteit toevoegen: ‘Een nieuw Duurzaamheidakkoord’. De PVDA moet samen met andere partijen een nieuw duurzaamheidakkoord opstellen. Toelichting: Voor het opstellen van een dergelijk akkoord is al het nodige voorwerk verricht doordat de duurzaamheidwerkgroepen van alle politieke partijen ( waaronder de LME van de PVDA) een partijoverstijgend document hebben opgesteld "Nederland krijgt Nieuwe Energie", dat een

4.27 Amersfoort Na ‘…plaatsmaken’. toevoegen: ‘voor verrekeningen in de energieprijzen die de toepassing van duurzame energie bevorderen en…’ Toelichting: In Duitsland worden de kosten van duurzame elektriciteitsopwekking buiten de rijksbegroting om verrekend over de elektriciteitsge68

maand geleden is aangeboden aan alle politieke partijen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Toevoegen: De PvdA zal onderzoeken, mede op basis van het rapport ‘Nederland Krijgt Nieuwe Energie’, of het mogelijk is, met andere partijen een duurzaamheidsakkoord te sluiten.

streeft naar klimaatneutraal wonen en leven’. Toelichting: Het verkiezingsprogramma is te vaag over duurzaam bouwen, dat is meer dan alleen isoleren en hogere eisen aan nieuwbouwhuizen. PREADVIES: AFWIJZEN Klimaatneutraal is slechts een doelstelling voor de zéér lange termijn. Dat gaan we de komende dertig jaar niet redden. In de visie staan de duurzame ambities, hier volgen de maatregels voor de komende jaren.

We verplichten de energieleveringbedrijven om ook bij hun klanten energiebesparing te stimuleren. Kolencentrales moeten meer duurzaam stroom opwekken door biomassa bij te stoken. Met woningbouwcorporaties spreken we af dat hun woningvoorraad versneld geïsoleerd wordt. De eisen aan nieuwbouwhuizen gaan omhoog.

4.34 Tynaarlo ‘Kolencentrales moeten meer duurzaam stroom opwekken door biomassa bij te stoken’ wijzigen in: ‘Biomassa wordt verstandig ingezet als vervanger van fossiele brandstoffen, bijvoorbeeld als grondstof voor de chemie. Toelichting: Het is niet verstandig het gebruik van biomassa te beperken tot bijstoken in centrales waarbij het rendement zelden boven de 50% ligt. Bijstoken gebeurt nu ook al. Het is beter om biomassa efficiënter en hoogwaardiger in te zetten, bijvoorbeeld als 'groen gas' of als grondstof voor bijvoorbeeld 'bioplastic'. PREADVIES: AFWIJZEN Bijstoken is nodig voor productie van duurzame energie. Bovendien moet onze maatregel juist leiden tot het eerder sluiten van oude centrales die ongeschikt zijn om biomassa te verstoken.

Amendementen 4.31 Dordrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie ‘We verplichten de energieleveringbedrijven om ook bij hun klanten energiebesparing te stimuleren. Kolencentrales moeten meer duurzaam stroom opwekken door biomassa bij te stoken’, wijzigen in: ‘Er komt een effectieve publieksvoorlichting over energiebesparing, waarvan de kosten mede gedragen worden door de energieleveranciers. Er komen geen nieuwe kolencentrales bij en de bestaande kolencentrales worden op termijn afgebouwd en indien nodig vervangen door gascentrales’. Toelichting: Energieleveranciers zijn niet de aangewezen bedrijven om voorlichting te geven over energiebesparing, evenmin als slagers dat zijn over vegetarisch koken. En er zijn modernere methoden met meer rendement voor energieopwekking dan kolencentrales. PREADVIES: AFWIJZEN Energiebedrijven zijn uitstekend in staat om besparingen te realiseren maar moeten daartoe wel worden aangezet.

4.35 Rotterdam, Zutphen, Capelle aan den IJssel, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Amersfoort 'door biomassa' wijzigen in: 'door duurzame biomassa'. Toelichting: Biomassa kan ook niet-duurzaam zijn. PREADVIES: OVERNEMEN 4.36 Utrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Culemborg, Castricum Na ‘…nieuwbouwhuizen gaan omhoog’, toevoegen: ‘Energie-Coöperaties zullen worden bevorderd om bewoners, zowel huurders als eigenaren, te stimuleren in de eigen buurt te investeren in duurzame energie’. Toelichting: Een energiecoöperatie is een gezamenlijk initiatief van bewoners om duurzame energie op te wekken in de eigen buurt, de één stelt z’n dak beschikbaar voor bijvoorbeeld zonnepanelen, een ander zorgt voor financiële middelen, weer een ander zorgt voor aansluiting op het elektriciteitsnet. Kosten en opbrengsten worden gedeeld. De overheid moet een gegarandeerde prijs bieden voor stroom die teruggeleverd wordt aan het net, waardoor er een gegarandeerde terugverdientijd is van de investering PREADVIES: OVERNEMEN

4.32 De Jonge Socialisten, Groningen, Utrecht ‘Kolencentrales moeten meer duurzaam stroom opwekken door biomassa bij te stoken’ wijzigen in: ‘Er worden geen nieuwe kolencentrales meer gebouwd. Bestaande kolencentrales moeten duurzamer produceren door biomassa bij te stoken’. PREADVIES: AFWIJZEN Onze maatregel moet juist leiden tot het eerder sluiten van oude centrales die ongeschikt zijn om biomassa te verstoken. 4.33 Oude IJsselstreek, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Tilburg, Castricum Toevoegen: ‘Toekomstig bouwen en renoveren wordt duurzaam en milieuvriendelijk. De PvdA 69

energiebesparing. Na – de door ons overigens betreurde - privatisering en liberalisering past dat ook niet meer bij hun rol. Overigens kunnen de energie leveringsbedrijven hiertoe niet verplicht worden. PREADVIES: AFWIJZEN Ervaringen in bijvoorbeeld Engeland zijn bewezen succesvol.

4.37 Lelystad Na ‘…nieuwbouwhuizen gaan omhoog’, toevoegen: ‘Energie zal in de toekomst steeds meer decentraal worden opgewekt: iedere nieuwbouwwoning is een potentiële energiefabriek. Het huidige energienet is echter niet geschikt om veel kleine energieleveranciers op aan te sluiten. Daarom willen wij de ontwikkeling van slimme energienetten stimuleren – om te beginnen in de grotere nieuwbouwwijken’. Toelichting: Het verhaal over duurzame energieopwekking is nu eenzijdig gericht op de energiebedrijven. Alhoewel die belangrijk zijn en voorlopig ook zullen blijven, liggen in de gebouwde (te bouwen) omgeving kansen voor decentrale duurzame energie. EZ heeft al een taskforce aan het werk voor het uitrollen van een smart grid. Wij vinden dit een belangrijke ontwikkeling en een vermelding in ons verkiezingsprogramma waard. PREADVIES: AFWIJZEN Zie voorgaand amendement van de afdeling Utrecht over lokale energie-initiatieven.

2. Uitbouw internationale voortrekkersrol. Schone lucht en klimaatverandering houden niet op bij de grens. Daarom bouwt Nederland haar voortrekkersrol op internationaal gebied uit. Harmonisatie van belastingen op energie is in ieders belang. Zo voorkomen we oneerlijke concurrentie tussen bedrijven en overheden: een ‘race to the bottom’ ten koste van een duurzame wereld. We houden de Europese landen houden aan de ambitieuze doelstelling van 30% minder CO2-uitstoot in 2020.

Amendementen

4.38 Zeist, Utrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Amersfoort, Castricum Na ‘…nieuwbouwhuizen gaan omhoog’, toevoegen: ‘Bestaande woningen moeten actief verduurzaamd worden’. Toelichting: In 2020 30% minder CO2 uitstoten dan in 1990 kan niet gehaald worden door alleen woningen van woningcorporaties en nieuwbouwprojecten toenemend te verduurzamen. Grijp ook in het huidige woningbestand. Vrijblijvende afspraken helpen niet: veranderingen moeten door continue en laagdrempelige subsidieregelingen (zoals bijvoorbeeld het nationaal isolatieprogramma uit de jaren '80) bevorderd worden of afgedwongen worden (bijv. door fiscalisering van de OZB via een verplicht energielabel). Gebruik tegelijk de wortel en de zweep, dan belast je aan de ene kant woningen met een slecht energielabel en gebruik je het vrijgekomen geld voor subsidie. Het schept kansen voor MKB en innovaties. PREADVIES: OVERNEMEN Het PB wil amendement overnemen, maar niet de invulling zoals beschreven in de toelichting. Verduurzaming van woningen kan via tal van maatregelen bereikt worden.

4.40 Emmen De kop ‘Uitbouw internationale voortrekkersrol’" wijzigen: ‘Ambitie internationale voortrekkersrol’. Toelichting: Als je nog geen voortrekkersrol hebt, kun je die ook niet uitbouwen. PREADVIES: AFWIJZEN Te negatief over onze huidige positie. Met onze inzet en Jacqueline Cramer heeft de PvdA een voortrekkersrol qua duurzame ambities.

3. Beter openbaar vervoer. Modern openbaar vervoer is van groot belang om de bereikbaarheid van steden en dorpen te verbeteren. Het openbaar vervoer is een belangrijk duurzaam alternatief voor de auto. Een aantrekkelijk alternatief vraagt permanente verbetering. Veiligheid, betrouwbaarheid en een optimale service zijn voor veel reizigers het belangrijkst bij het bepalen van een keuze voor vervoer. Slechte weersomstandigheden mogen de dienstregeling niet totaal in het honderd laten lopen. Stations moeten veilig zijn, treinen en bussen schoon, en de trein moet standaard uitgerust zijn met een internetverbinding. Om dat te realiseren zullen wij de NS als concessiehouder aanspreken en stimuleren om haar dienstverlening verder te verbeteren. Dit vergt een sterkere positie van de overheid als opdrachtgever en concessieverlener aan de NS.

4.39 Amersfoort ‘We verplichten de energie leveringsbedrijven om ook bij hun klanten energiebesparing te stimuleren’ vervangen door: ‘Er komt een duidelijke en effectieve publieksvoorlichting over energiebesparing’. Toelichting: Evenmin als de slagers de meest aangewezen partij zijn voor het geven van de cursus vegetarisch koken zijn de energieleveranciers de meest geschikte om voorlichting te geven over

Amendementen 4.41 Zutphen, Oss/Maasdonk/Lith, Den Haag, Amersfoort Schrappen: 'en de trein moet standaard uitgerust zijn met een internetverbinding'. 70

Toelichting: Dit is een luxe probleem. PREADVIES: AFWIJZEN Het is een must om de trein aantrekkelijker te maken voor veel forensen. Geen luxe maar een effectief middel om mensen voor het OV te laten kiezen.

Toelichting: Openbaar vervoer is meer dan de NS en de trein. Ook op die andere terreinen is de rijksoverheid verantwoordelijk voor regelgeving en voor (sturing in) investeringen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: 'Om dat te realiseren zullen wij alle concessiehouders aanspreken en stimuleren om de dienstverlening verder te verbeteren. Dit vergt een sterkere positie van de overheid als opdrachtgever en concessieverlener. Over de hele linie moet het openbaar vervoer als één integraal systeem (trein, metro, tram, bus, taxi) een kwaliteitsverbetering ondergaan.'

4.42 Zutphen Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Tilburg, Rheden/Rozendaal, Culemborg Na 'betrouwbaarheid', invoegen: ‘betaalbaar’. ‘Toelichting: De betaalbaarheid van openbaar vervoer is minstens zo belangrijk als veiligheid, betrouwbaarheid en service. PREADVIES: OVERNEMEN

4.46 Zutphen, Dordrecht, Etten-Leur, Tilburg, Oss/Maasdonk/Lith, Culemborg, Den Bosch Toevoegen: Wij ondersteunen lokale en provinciale initiatieven om te komen tot gratis openbaar vervoer. PREADVIES: AFWIJZEN Lokaal en regionaal gratis openbaar vervoer is een keuze van de betreffende overheden, die afweging maken wij niet in een landelijk programma.

4.43 Amsterdam Centrum, Aa en Hunze, Werkgroep Handicap en Beleid, Oss/Maasdonk/Lith, Culemborg, Amsterdam West, Landelijke Adviesgroep Ouderen, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer, Amsterdam Zuid, HardinxveldGiessendam Toevoegen: ‘Het openbaar vervoer moet beter bereikbaar, toegankelijk en bruikbaar worden voor mensen met een beperking. Materieel, infrastructuur en dienstverlening moeten hierop worden afgestemd’. Toelichting: Het openbaar vervoer in Nederland moet beter toegankelijk worden, zodat relatief minder mensen zijn aangewezen op vormen van speciaal vervoer. De verbetering van de toegankelijkheid van het Nederlandse spoorvervoer gaat te langzaam, met de NS en de andere vervoerders moeten hierover bindende afspraken worden gemaakt. PREADVIES: OVERNEMEN

4.47 Oude IJsselstreek, Amersfoort Toevoegen: Om jongeren beter kennis te laten maken met de voordelen van het openbaar vervoer en alle kansen te geven om een opleiding te volgen wordt de studenten OV-chipkaart ingesteld voor alle jongeren van het voorgezet onderwijs. Het volgen van een studie en het afronden van een opleiding zijn de criteria. Toelichting: Op dit moment hebben een groot aantal studenten onder de 18 geen recht op een OV-chipkaart. Juist om het volgen van een opleiding en het behalen van een diploma te stimuleren moeten we alles in het werk stellen om het ze in ieder geval zo makkelijk mogelijk te maken om op school of een stageplek te kunnen komen. Bovendien jong geleerd is oud gedaan... PREADVIES: AFWIJZEN Zie de toelichting op het amendement van de JS op dit onderwerp in hoofdstuk 2.1.

4.44 Harderwijk Wijzigen: "Om dat te realiseren zullen we de NS als concessiehouder aanspreken" etc. vervangen door: "om dat te realiseren zullen we alle concessiehouders aanspreken" etc. Toelichting: NS is niet de enige spoorwegonderneming. Er zijn nog 6 reizigersvervoerondernemingen. In de gebieden waar deze actief zijn (Groningen, Friesland, Achterhoek en NoordLimburg) is deze voorziening ook van belangrijk om gebruik van openbaar vervoer te bevorderen. PREADVIES: OVERNEMEN

4.48 Zutphen Na ‘…honderd laten lopen’ toevoegen: ‘Minderjarige MBO-studenten hebben in tegenstelling tot HBO en WO studenten geen recht op een reiskostenregeling en hierdoor kunnen jongeren belemmerd worden in de keuze van hun opleiding. Voor de groep minderjarige MBO-studenten die meer dan 10 km moeten reizen, moet een reiskostenvergoeding komen’. Toelichting: Leeftijdsgenoten op het HBO en WO hebben wel recht op een studentenkaart voor het openbaar vervoer. Vanuit het principe “gelijke kansen” is het onrechtvaardig dat deze groep jongeren niet in aanmerking komt voor een reiskostenregeling. Het kan hun schoolkeuze beinvloeden en

4.45 Den Haag, Haarlem ‘Om dat te realiseren ... concessie¬verlener aan de NS’ vervangen door: ‘Over de hele linie moet het openbaar vervoer als één integraal systeem (trein, metro, tram, bus, taxi) een kwaliteitsverbetering ondergaan. Dat vergt investeringen en sturing. Zonodig wordt de positie van de overheid als concessieverlener versterkt’. 71

de auto belast naar milieubelasting. We vinden dat geld en draagkracht niet bepalend moet zijn voor het recht op weggebruik. Om die reden zijn we tegen het belasten van plaats en tijd’. Toelichting: Het is niet eerlijk de bereikbaarheid voor hen die het geld er voor hebben te verbeteren door een categorie minder draagkrachtigen de toegang te ontzeggen. Zo gaan we toch ook niet om met files in de zorg? Het lijkt eigenlijk het oneerlijke antwoord op de vraag: “hoe komen we tijdens de spits af van alle forenzen met kleine inkomens die we indertijd naar de buitensteedse groeigemeenten hebben geduwd omdat er geen goedkope huisvesting in de steden was”. Jan met de Pet is hier de pineut. Forenzen met goede banen en goede autoregelingen hebben het meest baat bij de oneerlijke oplossing van kilometerheffing. Er is een goed alternatief: bereikbaarheid verdelen op basis van hen die de tijd er voor nemen in de file te staan. PREADVIES: AFWIJZEN We lossen de files niet op zonder te beprijzen naar tijd en plaats. We zullen daarbij altijd letten op inkomenseffecten.

er zelfs voor zorgen dat zij vroegtjdig afhaken. PREADVIES: GEWIJZGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement JS 1.50 in hoofdstuk 2.1 4.49 Landelijke Adviesgroep Ouderen, Werkgroep Handicap en Beleid, Dordrecht Aan het eind van de paragraaf toevoegen: ‘Voor 65plussers en gehandicapten is het van grote betekenis als ze gratis met het openbaar vervoer mogen reizen. Er komt gratis openbaar vervoer voor alle 65plussers en gehandicapten in de daluren’ Toelichting: Dit is de letterlijke tekst uit ons verkiezingsprogramma 2006. Inmiddels is er vooral dankzij initiatieven van PvdA-bestuurders en met succes gratis openbaar vervoer in o.a. Rotterdam, Nijmegen, Eindhoven en Hilversum. Minder files binnen steden, meer veiligheid voor ouderen, bestrijding eenzaamheid van ouderen en gehandicapten; minder "stoelenvervoer" binnen openbaar vervoer. Handhaven dus die tekst. PREADVIES: AFWIJZEN De komende jaren zullen we grote financiële uitdagingen moeten aangaan. Hoewel het initiatief in het amendement sympathiek is, moeten we eerlijk zijn in het feit dat er de komende jaren simpelweg geen middelen zijn om dit te realiseren.

4.51 Doetinchem, Zutphen, Landelijke werkgroep Milieu en Energie Na ‘…plaats en tijd’, toevoegen: ‘Verder stimuleren wij het deelautogebruik’. Toelichting: Meerdere mensen die een auto delen (particulier, via vereniging of een commercieel bedrijf) kiezen bewuster hun vervoer, gebruiken meer het OV en fiets, ontlasten het milieu en de parkeerdruk. PREADVIES: OVERNEMEN

De komende jaren staan miljarden investeringen gepland in nieuw spoor en nieuw materieel om in grote delen van Nederland het rijden zonder spoorboekje mogelijk te maken. We gaan daarbij niet het onzekere pad van marktwerking en aanbestedingen op en verwachten van de NS verdere investeringen in de dienstverlening.

Amendementen

4.52 Utrecht Na ‘…milieubelasting, plaats en tijd’ toevoegen:" daarom word de komende kabinetsperiode kilometerbeprijzing ingevoerd." Toelichting: Het uitstellen van deze maatregel met nog een kabinetsperiode is onwenselijk, deze maatregel dient dan als oplossing voor legio problemen ook expliciet genoemd te worden PREADVIES: AFWIJZEN Alle maatregelen worden deze kabinetsperiode ingevoerd als we daartoe kunnen besluiten. Dat gaan we niet overal expliciet opnemen.

4.50 Haarlemmerliede C.a. ‘We willen het autogebruik op een eerlijke manier belasten en de bereikbaarheid verbeteren. Het gebruik van de auto is de basis voor belasting en niet het bezit. In plaats van het bezit wordt het gebruik van de auto belast naar milieubelasting, plaats en tijd’ wijzigen in: ‘We willen het autogebruik op een eerlijke manier belasten. Het gebruik van de auto is de basis voor belasting en niet het bezit. In plaats van het bezit wordt het gebruik van

4.53 Utrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Culemborg Toevoegen: Nederland moet tot proeftuin worden gemaakt van elektrisch vervoer. Toelichting: Bij gebruikmaking van groene stroom is dit de meest aangewezen vorm om schone lucht te verkrijgen. Zeker wanneer alle vormen van gemotoriseerd vervoer overgaan op elektrisch aandrijving PREADVIES: OVERNEMEN

4. Stimuleren verantwoord autogebruik. We willen het autogebruik op een eerlijke manier belasten en de bereikbaarheid verbeteren. Het gebruik van de auto is de basis voor belasting en niet het bezit. In plaats van het bezit wordt het gebruik van de auto belast naar milieubelasting, plaats en tijd. Voor vrachtauto's wordt het systeem ingevoerd waarmee in Duitsland goede ervaringen zijn opgedaan. Met het aanleggen van nieuwe wegen betrachten wij grote terughoudendheid. Duurzame inpassing in het landschap is altijd voorwaarde.

72

4.54 Utrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Tilburg, Culemborg, Amersfoort Toevoegen: ‘Stimuleren fietsgebruik. We willen het fietsgebruik stimuleren, omdat hiermee niet alleen de bereikbaarheid en het milieu wordt verbeterd, maar ook de gezondheid wordt bevorderd. Het aantal snelfietsroutes tussen woon- en werklocaties en de stallingplekken bij treinstations worden sterk uitgebreid. De verkeersveiligheid van kwetsbare verkeersdeelnemers wordt bevorderd. Vernieuwend fietsbeleid in gemeenten en provincies wordt ondersteund’. PREADVIES: OVERNEMEN

Geuldal in Limburg tot het Drentsche Aa gebied in het noorden, van de Waddenzee via het Bargerveen tot de Biesbosch. Als er minder geld is, nemen we er meer tijd voor. Het veranderende klimaat dwingt ons de komende decennia natuurbescherming, recreatie en waterbeheer met elkaar te combineren. Betere bescherming van de kust is hoogst noodzakelijk en de rivieren vragen om meer ruimte. We kunnen ons geen overstroming permitteren. De komende jaren dient een visie ontwikkeld te worden op de drinkwatervoorziening met bijzondere aandacht voor bijvoorbeeld het eigendom en de betekenis van drinkwater als exportartikel.

Amendementen

4.55 Enschede Toevoegen: De PvdA wil het fietsen stimuleren en streeft naar 25% meer fietsgebruik. Fietsen is gezond, goedkoop, snel en milieuvriendelijk. Op de korte afstanden is de fiets het alternatief voor de auto. De PvdA zet in op: - uitbreiding van het aantal snelfietsroutes tussen woon- en werklocaties; - minstens 100.000 extra stallingplekken bij treinstations; - een investeringsprogramma met gemeenten en provincies om fietsparkeren bij het regionaal openbaar vervoer te verbeteren; - betere stallingmogelijkheden voor fietsers in (binnen)steden; - ondersteunen van goed en vernieuwend fietsbeleid in gemeenten en provincies; - bevorderen van de verkeersveiligheid van kwetsbare verkeersdeelnemers, een veilige schoolomgeving en veilige schoolroutes; - tegengaan van barrièrevorming, in het bijzonder door het opwaarderen van wegen voor gemotoriseerd verkeer en uitbreiding van het treinverkeer. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie voorgaand amendement van de afdeling Utrecht.

4.57 Ede, Gorinchem, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Leeuwarden Schrappen: ‘Als er minder geld is, nemen we er meer tijd voor’. Toelichting: Onze ambitie voor natuur en milieu ligt hoog en wordt niet getemperd door een economische crisis. PREADVIES: AFWIJZEN In deze tijd kunnen we deze belofte niet waarmaken. 4.58 Oegstgeest ‘Als er minder geld is, nemen we er meer tijd voor’, wijzigen in: ‘De Ecologische hoofdstructuur ronden we, volgens in planning, in 2018 af. Toelichting: De begeleidende zinnen in het artikel geven het belang van het afronden van de EHS aan; daarom vasthouden aan de vastgestelde planning en niet vertragen. PREADVIES: AFWIJZEN Zie voorgaand amendement afdeling Ede. 4.59 Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Toevoegen: ‘We hebben ook een verantwoordelijkheid voor natuur buiten Nederland. We gaan actief ontbossing tegen. Zo verbieden we, liefst in Europees verband, de handel in illegaal gekapt hout. We voeren strenge, bindend duurzaamheidcriteria in voor biobrandstoffen’. PREADVIES: OVERNEMEN

4.56 De Jonge Socialisten, Utrecht, Groningen, Culemborg Toevoegen: ‘Om verkeersovertredingen effectiever te kunnen bestraffen, voeren we inkomensafhankelijke verkeersboetes in’. PREADVIES: AFWIJZEN Tast de grondbeginselen van ons juridische systeem aan. Bovendien gaat het hier om vermijdbare kosten.

6. Ruimtelijke ordening. De verrommeling van ons landschap moet stoppen. Niet ieder dorp hoeft een eigen industrieterrein. De provincies krijgen een sterkere rol in het ruimtelijk beleid en zullen op regionaal niveau onvermijdelijke keuzes moeten maken. Investeringen van de rijksoverheid in infrastructuur moeten altijd in samenhang met ruimtelijke ordening en woningbouw plaatsvinden. De verschillende fondsen voegen we daarom samen in één MIRT (Milieu Infrastructuur Ruimte en Transport)-fonds.

5. Natuurherstel vergt doorzetten. Vitale natuur is onmisbaar in een leefbare samenleving. De natuur herstelt zich langzaam, maar blijft kwetsbaar. Daarom werken we stug door aan het netwerk van beschermde natuurgebieden in ons land, de Ecologische Hoofdstructuur. Van het

73

Amendementen

Amendementen

4.60 Hoorn, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Amersfoort ‘De provincies krijgen een sterkere rol in het ruimtelijk beleid en zullen op regionaal niveau onvermijdelijke keuzen moeten maken’. wijzigen in: ‘De provincies krijgen een doorzettende macht bij het afwegen van regionale belangen m.b.t. ruimtelijke beleid, waaronder de locaties van woningbouw en industrie’. Toelichting: Met de huidige regels blijven er teveel mogelijkheden voor gemeenten bestaan om hun lokale belangen te behartigen en bovenlokale belangen te negeren. Regionale afspraken blijven ook te vrijblijvend. Het is noodzakelijk dat provincies meer sturing kunnen geven. Dit is in lijn met de in het programma voorgestelde accent in de provinciale taken. PREADVIES: AFWIJZEN Overbodig. Dit is geen wijziging van de huidige situatie

4.62 Hoorn, Enkhuizen, Culemborg Toevoegen: ‘Straffen op mishandeling van dieren en het misbruiken van dieren moeten zo spoedig mogelijk worden verzwaard’. Toelichting: Mishandeling en misbruik komen nog te vaak voor en de straffen zijn te beperkt. De PvdA moet ook voor deze dieren opkomen die dit immers niet zelf kunnen. Gedacht kan worden aan straffen in de vorm van het levenslang onthouden van het recht om een dier te verzorgen, celstraffen en geldboetes. PREADVIES: AFWIJZEN Strafverzwaring wordt elders in het programma behandeld. 4.63 Zutphen, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Tilburg Na ‘…toe naar een vitale’ toevoegen: ‘gezonde en duurzame’. Toelichting: Een vitale landbouw an sich zegt nog niet zoveel. Het gaat om een vitale, gezonde en duurzame landbouw. PREADVIES: OVERNEMEN

4.61 Oude IJsselstreek, Appingedam, Doetinchem, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Leeuwarden, Tytsjerksteradiel, Culemborg Toevoegen: Het Nederlandse landschap is iets om trots op te zijn. We zullen echter moeten blijven investeren om het te behouden en te versterken. Een goede balans tussen landbouw, cultuurhistorie, natuur, recreatie, wonen en kleinschalige bedrijvigheid is daarbij een voorwaarde. Er moeten duidelijke keuzes gemaakt worden om de kwaliteit van het platteland te waarborgen. Economische groei moet niet langer ten koste gaan van milieu, welzijn, gezondheid en de groene ruimte. Creatieve oplossingen op dit gebied zullen worden gestimuleerd. Toelichting: In het verkiezingsprogramma is nauwelijks aandacht voor het platteland en de groene ruimte. PREADVIES: OVERNEMEN

4.64 Velsen ‘We moeten blijvende aandacht hebben voor de voedselveiligheid, ook in Europese context’ vervangen door: ‘Het voorzorgprincipe is leidend om voedselveiligheid te garanderen. Dat betekent dat het belang van de volksgezondheid prevaleert boven economische belangen’. Toelichting: In Europa geldt sinds de gekke koeienziekte het voorzorgprincipe: bij twijfel gaan de volksgezondheidsbelangen voor de economische belangen van de boeren. In Nederland geldt onder leiding van CDA-landbouwministers nog steeds het omgekeerde (recentste, pijnlijke, voorbeeld de lang ongestoorde verspreiding van de Q-koorts). Dat moet dringend veranderen PREADVIES: OVERNEMEN

7. Landbouw en intensieve veehouderij. De voedselproductie kan en moet duurzamer. Economie en ecologie moeten ook op het platteland hand in hand gaan. De biologische land- en tuinbouw kan daarbij een belangrijke voortrekkersrol vervullen. We moeten blijvende aandacht hebben voor de voedselveiligheid, ook in Europese context. We moeten toe naar een vitale landbouw, waarbij we efficiënt omgaan met bodem, grondstoffen en energie en bijdragen aan een landschap dat karakteristieke waarde weet te behouden.

De intensieve veehouderij blijft botsen met de volksgezondheid, het milieu, het dierenwelzijn en de kwaliteit van ons landschap. Het maatschappelijk draagvlak voor deze vorm van veehouderij neemt steeds verder af. De sector zal veel sneller tegemoet moeten komen aan de eisen die de samenleving stelt aan verantwoorde veehouderij. Verdere schaalvergroting past daar niet bij. Snelle verbetering van het dierenwelzijn wel, dat is een kwestie van beschaving.

74

Amendementen

verkiezingsprogramma hebben betrekking op de komende kabinetsperiode, dus deze ook.

4.65 Appingedam, Aalsmeer Alinea wijzigen in: ‘De intensieve veehouderij blijft botsen met de volksgezondheid, het milieu, het dierenwelzijn en de kwaliteit van ons landschap. Het maatschappelijk draagvlak neemt steeds verder af. De overheid neemt zodanige maatregelen dat de sector veel sneller tegemoet zal moeten komen aan de eisen die de samenleving stelt aan verantwoorde veehouderij’. Toelichting: De bal wordt teveel bij de sector gelegd, sturing van de overheid is nodig gezien de maatschappelijke onrust rondom schaalvergroting en ziekten als b.v. de Q- koorts. PREADVIES: OVERNEMEN

4.68 Appingedam, Zutphen, Doetinchem Laatste zin wijzigen in: ‘Het vervoer van dieren door heel Europa moet sterk worden teruggedrongen en daar waar nog nodig aan veel strengere eisen voldoen zodat wantoestanden worden uitgebannen’. Toelichting: Laten wij in de eerste plaats het gesleep met dieren tegengaan. PREADVIES: OVERNEMEN 4.69 Zoetermeer De laatste zin wijzigen in: ‘Het vervoer van dieren door heel Europa, waaronder ook dat van wilde circusdieren, moet aan veel strengere eisen voldoen zodat alle wantoestanden worden uitgebannen’. Toelichting: Het voortdurend verslepen van deze wilde dieren is een van de oorzaken van de slechte gezondheid, en ook merkbaar in hun gedrag. PREADVIES: AFWIJZEN Onder het vervoer van dieren verstaan wij logischerwijs ook het vervoer van circusdieren. Deze toevoeging is dus overbodig.

4.66 Zutphen, Tytsjerksteradiel, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Amersfoort, Dordrecht Na ‘…verantwoorde veehouderij’ toevoegen: ‘De invloed van de intensieve veehouderij op de volksgezondheid kan niet langer worden getolereerd. Wij moeten onze landbouw en veeteelt omvormen naar regionale productie, ecologische verantwoord’. Toelichting: de Nederlandse landbouw en veeteelt bedreigt de volksgezondheid, gebruikt veel te veel landbouwgrond in verre landen en veroorzaakt extra CO2 uitstoot doordat voedsel over de hele wereld vervoert wordt. Voor onze planeet en het leven op aarde is het beter dat het meest gangbare voedsel dicht bij de consument en ecologisch verantwoord geproduceerd wordt. PREADVIES: AFWIJZEN De voorgestelde toevoeging heeft dezelfde strekking als het voorgaande amendement van Appingedam. Wij kiezen ervoor deze formulering over te nemen, waardoor we dit amendement afwijzen.

4.70 Emmen ‘Er komt een verbod op de nertsenhouderij’, wijzigen in: ‘Er komt een verbod op de pelsdierhouderij’. PREADVIES: AFWIJZEN Het grootste probleem qua dierenwelzijn is er in de nertsenhouderij. Wij kiezen ervoor om expliciet daar eerst iets aan te gaan doen. Vandaar ook het wetsvoorstel van Tweede Kamerlid Harm Evert Waalkens op dit onderwerp. 4.71 Velsen, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, Emmen Na ‘We perken het gebruik van antibiotica in de veehouderij sterk in’ toevoegen: ‘Antibiotica die voor mensen essentieel zijn en waarvoor resistentie dreigt, worden in de veehouderij binnen 2 jaar geheel verboden’. Toelichting: Antibiotica worden in Nederland door artsen het meest terughoudend voorgeschreven, om resistentie te voorkomen. Tegelijkertijd is Nederland in de (intensieve) veehouderij koploper in het gebruik van voor mensen essentiële antibiotica, ondanks regelmatige waarschuwingen tegen de ontwikkeling van resistentie. Inmiddels is het al vijf over 12, sommige bacteriën bij mensen zijn nauwelijks meer te bestrijden. De volksgezondheid wordt bedreigd, hier is ‘inperken’ helaas niet meer genoeg PREADVIES: AFWIJZEN Te gedetailleerd. Bovendien heeft de bestaande passage dezelfde strekking, maar alleen in iets algemenere termen.

Er komt een verbod op de nertsenhouderij. We perken het gebruik van antibiotica in de veehouderij sterk in. Het aantal dierproeven dringen we verder terug. Het vervoer van dieren door heel Europa moet aan veel strengere eisen voldoen zodat wantoestanden worden uitgebannen.

Amendementen 4.67 Zutphen, Ede, Doetinchem, Tilburg, Culemborg Eerste zin wijzigen in: ‘In de komende kabinetsperiode komt er een verbod op de nertsenhouderij’. Toelichting: Hier praten we al heel lang over. Nu noemen we een datum. PREADVIES: AFWIJZEN Toevoeging is overbodig. De maatregelen in het 75

PB-Amendement: Na … ‘veel last van‘ toevoegen: Het Nederlands en Europees visserijbeleid moet gericht zijn op het in stand houden van de ecologie van de zee. De visstand moet beschermd worden, en ruimte krijgen zich te herstellen. Daarom willen we de Nederlandse visserijvloot verkleinen, en strenge, door de wetenschap en de visserij samen vastgestelde visquota, handhaven. We willen zeereservaten in de Noordzee, waar, afhankelijk van het effect op de ecologie, geen of in beperkte mate economische activiteit mag worden ontplooid, en waar de natuur en visstand zich kunnen herstellen. Het Europees visserijbeleid wordt omgevormd, subsidies voor de grootschalige visserijvloot worden afgebouwd en kleinschalige en duurzame visserij wordt gestimuleerd.

4.72 Leeuwarden Na ‘We perken het gebruik van antibiotica in de’ toevoegen: ‘intensieve’ We perken het gebruik van antibiotica in de intensieve veehouderij sterk in. Toelichting: Het antibiotica moet inderdaad terug worden gedrongen. Met name de intensieve veehouderij is de grote veroorzaker van het antibiotica gebruik. Terwijl het gebruik in de reguliere veehouderij (zoals melkveehouderijen etc.) wordt ontmoedigd door kortingsboetes. Door deze nuance toe te voegen wordt nu niet de gehele sector over één kam geschoren. PREADVIES: AFWIJZEN De toevoeging is overbodig. We perken het gebruik van antibiotica in de gehele veehouderij in, waaronder dus de intensieve veehouderij.

4.75 Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Toevoegen extra paragraaf: Duurzame consumptie Consumenten moeten producenten er toe overhalen hun producten duurzamer te maken. Dat kunnen wij stimuleren door duurzame producten een lager btw-tarief te geven dan milieuvervuilende producten. Niet-biologisch vlees en vis komt in het hoogste btw-tarief. PREADVIES: AFWIJZEN Wij willen het dierenwelzijn in algemene zin verbeteren. Wij leggen ons hierbij niet vast op een hoger BTW-tarief op niet-biologisch vlees en vis.

De PvdA is voorstander van het verlagen van Europese landbouwsubsidies. We hebben de Europese boeren hard nodig, maar wel op een andere manier. Oude inkomens- en exportsubsidies en de genereuze opkoopregelingen moeten plaatsmaken voor Europees beleid dat is gericht op versterking van het platteland. Dat is goed voor het landschap, de ecologie en biodiversiteit en het voorkomt dat we de internationale handel in landbouwproducten verstoren. Daar hebben juist ontwikkelingslanden veel last van.

4.76 Dronten, Groningen Toevoegen voor de laatste zin: Hiervoor komen in aanmerking: extensieve landbouwmethodes, natuurontwikkeling, landschapsonderhoud en groene "bio-based' landbouw. Toevoegen na de laatste zin: Een gewenst instrument is het inzetten van de strategische graanvoorraden voor zowel stabilisering van de markt als voor noodreserve. Bij hoge prijzen worden de voorraden als voedsel benut, bij zeer lage prijzen worden ze verwerkt tot biobrandstof of andere non-foodbestemmingen. Hierdoor komen voedselprijzen meer op het niveau waarvoor boeren in ontwikkelingslanden kunnen produceren. PREADVIES: AFWIJZEN Het inzetten van graan voor biobrandstof is, ook in het kader van stabilisering, geen gewenste ontwikkeling.

Amendementen 4.73 Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, Tynaarloo 1. Na ‘…versterking van het platteland, toevoegen: ‘en verduurzaming van landbouw en veeteelt’. 2. Na ‘…verstoren’ toevoegen: ‘Reeds bestaande, voor ontwikkelingslanden oneerlijke handelsverdragen worden herzien’. PREADVIES: OVERNEMEN 2 wordt ingevoegd in hoofdstuk Nederland in een betere wereld, onder kopje 6. 4.74 Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Toevoegen: extra paragraaf: Visserijbeleid Het Nederlands en Europees visserijbeleid moet gericht zijn op het instandhouden van de ecologie van de zee. De visstand moet beschermd worden en ruimte krijgen zich te herstellen. Daarom willen we de Nederlandse visserijvloot verkleinen en strenge, door de wetenschap vastgestelde visquota, handhaven. We willen zeereservaten in de Noordzee, waar geen economische activiteit mag worden ontplooid en waar de natuur en visstand zich kunnen herstellen. Het Europees visserijbeleid wordt omgevormd, subsidies voor de visserijvloot worden afgebouwd. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN

4.77 EVS Landelijk, Gorinchem, Rheden/Rozendaal, Dordrecht, Zwolle, Castricum, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, Marum, De Jonge Socialisten, Delft/Midden-Delfland, Juristennetwerk Na paragraaf 7, toevoegen: extra paragraaf 8 8. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Het bedrijfsleven speelt een belangrijke rol in de bevordering van duurzaamheid en ontwikkeling in ontwikkelingslanden. Om voorlopers binnen het 76

bij de wens om preventief op te treden. Het werpt een drempel op. PREADVIES: AFWIJZEN Hiervoor is de komende jaren geen financiële ruimte. De kosten voor de zorg lopen sterk op. Wij willen de lasten eerlijker verdelen door een inkomensafhankelijke zorgpremie.

bedrijfsleven aan te moedigen en achterblijvers aan te sporen tot een fatsoenlijk sociaal en duurzaamheidbeleid, is vanuit de overheid een combinatie nodig van positieve prikkels, sancties en regelgeving. De overheid zet zich in voor uitbreiding van de mogelijkheden om extraterritoriale schendingen van mensenrechten door Nederlandse bedrijven (zoals dwangarbeid of kinderarbeid) strafrechtelijk te vervolgen. Een rechtsbijstandfonds voor benadeelden van investeringen van bedrijven wordt opgericht. Tenslotte moeten bedrijven meer inzicht geven in de relatie moederbedrijf en dochterbedrijven in jaarverslagen. Toelichting: Er zijn verschillende maatregelen die de overheid kan nemen om bedrijven tot MVO aan te zetten en om kaders voor een level playing field te scheppen. In het concept programma komt MVO nauwelijks voor, terwijl de PvdA juist een sterk voorstander is van coherentie tussen financieel, handels, milieu en ontwikkelingsbeleid. PREADVIES: OVERNEMEN

5.03 Hoogeveen Na ‘...belangrijkste waarden in het leven’, toevoegen: ‘en vormen een grondrecht’. Toelichting: Zie de grondrechten genoemd in ons beginselprogramma. PREADVIES: OVERNEMEN

Burgers moeten ook meer invloed krijgen op zorginstellingen. Deze maatschappelijke ondernemingen lenen zich prima voor corporatief bestuur waarin ook patiënten- en cliëntenvertegenwoordigers plaatshebben.

Amendementen

2.5 Zorg

5.04 Gouda Schrappen: 'burgers moeten meer invloed.......plaatshebben' PREADVIES: AFWIJZEN Het amendement schrapt de hele passage over de zeggenschap van burgers in zorginstellingen, zonder nadere toelichting.

2.5.1 De visie We kunnen in Nederland trots zijn op de goede zorg die vele werkers in de zorgsector dag in dag uit verlenen. Gezondheid en welzijn behoren tot de belangrijkste waarden in het leven. Het welbevinden van patiënten en cliënten in de zorg moet weer centraal komen te staan. Dat is waar mensen recht op hebben. Medewerkers moeten in staat zijn hun tijd daaraan te besteden. De overheid moet garant staan voor toegankelijke en goede zorg. Niet omzet, niet winst, maar de belangen van patiënten en cliënten moeten leidend zijn.

5.05 Appingedam Na ‘Burgers moeten ook meer invloed krijgen op zorginstellingen’, toevoegen: ‘en niet de verzekeraars’. Toelichting: Het kan niet zo zijn dat een verzekeraar gaat bepalen waar wel of niet een ziekenhuis of zorginstelling wordt gebouwd. Dit dreigt in Groningen. PREADVIES: AFWIJZEN Meer invloed voor burgers betekent niet dat verzekeraars geen rol meer hebben in het zeker stellen van voldoende zorgaanbod. Over de beschikbaarheid van ziekenhuizen gaat de tekst onder 4. Goede ziekenhuiszorg.

Amendementen 5.01 WPC, Dordrecht ‘De overheid moet garant staan voor toegankelijke en goede zorg’ wijzigen in: ‘De overheid moet garant staan voor toegankelijke, betaalbare en goede zorg’. Toelichting: De betaalbaarheid van de zorg is een essentieel element, daarom hier toevoegen. PREADVIES: OVERNEMEN 5.02 Aalsmeer, Zaltbommel, Dordrecht Na ‘…mensen recht op hebben.’, toevoegen: ‘Het verplichte eigen risico dient te verdwijnen’. Toelichting: De kosten in de zorg zijn door individuen niet te beïnvloeden. De verzekeringspremies stijgen steeds verder i.p.v. door marktwerking te dalen. Als je een beroep doet op de zorg (b.v. een eenvoudig bloedonderzoek)dan wordt je direct op kosten gejaagd, want dat moet je zelf betalen. Het verplichte eigen risico vormt zo een belemmering

Gezondheid is oneerlijk verdeeld. Je levensverwachting hangt vaak af van de buurt waarin je woont of de van de opleiding van je ouders. Dat vinden wij niet passen in een fatsoenlijke samenleving. Slechte gezondheid gaat samen met hoge kosten en staat participatie in de weg. Onze conclusie is dat goede gezondheidszorg niet zonder solidariteit kan. Tussen ziek en gezond, jong en oud, hoge en lage inkomens. Iedereen telt mee.

77

Amendementen

Toelichting: Gezien het belang van preventie voor de gezondheid is het noodzakelijk om expliciet te noemen dat preventieve zorg in het basispakket ziektekostenverzekering thuishoort. PREADVIES: AFWIJZEN De samenstelling van het basispakket moet regelmatig zorgvuldig tegen het licht worden gehouden en aangepast aan nieuwe ontwikkelingen. Een uitbreiding van het basispakket met 'preventieve zorg' in algemene zin is veel te breed en zeer duur.

5.06 Utrecht, Zutphen, Tilburg ‘hangt af’, wijzigen in: ‘hangt samen met’ Toelichting: Er is hier wel sprake van een samenhang, maar niet van een oorzakelijk verband. PREADVIES: OVERNEMEN 5.07 Emmen Na ‘Slechte gezondheid .... in de weg’, toevoegen: ‘Kindermishandeling is een probleem (ca. 80.000 gevallen per jaar) dat met meer urgentie bestreden moet worden’. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Toevoegen onder punt 11, jeugdzorg: ‘Kindermishandeling moet met urgentie worden bestreden; professionals moeten signalen herkennen en melden, er moet snel en zorgvuldig worden opgetreden’.

5.10 Tytsjerksteradiel, Etten-Leur, Tilburg, Naarden, Vught Na ‘…meer taken uit de AWBZ en de jeugdzorg’, toevoegen: ‘en ontvangen daarvoor ook de bijbehorende middelen’. Toelichting: Ook als er sprake is van decentralisatie en overbrenging van taken aan gemeenten, blijven de middelen voor een goede uitvoering nodig. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na ‘…meer taken uit de AWBZ en de jeugdzorg’, toevoegen: ‘en ontvangen daarvoor ook de adequate middelen die voor de uitvoering van deze taken noodzakelijk zijn’.

2.5.2 De prioriteiten Om de zorg kwalitatief goed en betaalbaar te houden, kiest de PvdA voor de volgende prioriteiten:

5.11 Naarden, Hilversum, Muiden, Delft/MiddenDelfland, Weesp Na ‘…meer taken uit de AWBZ en de jeugdzorg’, toevoegen: ’Nu het zwaartepunt van het takenveld Welzijn en Zorg bij de gemeenten komt te liggen, die deze taken dichtbij de burger naar behoren kunnen uitvoeren, is het bij de invulling van deze taken van belang dat gemeenten zelf kunnen beslissen over de inzet van noodzakelijke middelen zonder afhankelijk te zijn van zorgkantoren of zorgverzekeraars’. Toelichting: De komende jaren treedt er in het zorglandschap een verdere verschuiving op van Zorg naar Welzijn. Binnen de huidige verdeling van taken tussen de Wmo, de AWBZ en Zorgverzekeringswet ligt de verantwoordelijkheid voor (collectieve-)preventie, informatie en verwijzing primair bij de gemeenten. Er zal een steeds groter beroep worden gedaan op het welzijnsprogramma van gemeenten door mensen die voorheen een beroep konden doen op de AWBZ. De maatschappelijke inspanning hiervoor ligt bij de gemeenten, maar de maatschappelijke opbrengst veelal bij de zorgkantoren en zorgverzekeraars. Bij een verschuiving van Zorg naar Welzijn is het voor de uitvoering van belang dat ook de bijbehorende budgetten, grotendeels, meeverhuizen naar de gemeente. Gemeenten moeten voor een optimale uitvoering van het welzijnsbeleid niet afhankelijk zijnvan de medewerking van zorgkantoren en verzekeraars. Zij moeten zelf kunnen beslissen over de inzet van de beperkte middelen. PREADVIES: AFWIJZEN Samenwerking tussen gemeenten, zorgkantoren en

1. Het begint met voorkomen. Grote winst in de gezondheidszorg is te boeken door preventie. Onze leefstijl brengt te vaak gezondheidsklachten met zich mee. Voorlichting over goede voeding, het bevorderen van sport en beweging, mogelijkheden creëren voor kinderen om buiten te spelen, het bestrijden van eenzaamheid bij ouderen, ontmoedigen van alcohol- en drugsgebruik bij jongeren en handhaving zijn van groot belang. Gemeenten krijgen meer taken uit de AWBZ en de jeugdzorg. Daardoor kunnen zij, in samenhang met onderwijs, werk en welzijn, het beroep op de zorg rechtstreeks voorkomen. Gemeenten verdienen meer dan nu een beloning voor actief preventie- en welzijnsbeleid. Dat verkleint immers het beroep dat later op de zorg wordt gedaan.

Amendementen 5.08 Utrecht, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘op de zorg wordt gedaan’, toevoegen: ‘Voorbehoedsmiddelen horen in het basispakket voor de ziektekostenverzekering’. PREADVIES: AFWIJZEN De samenstelling van het basispakket moet regelmatig zorgvuldig tegen het licht worden gehouden en aangepast aan nieuwe ontwikkelingen. Een uitbreiding van het basispakket met voorbehoedsmiddelen' in algemene zin is veel te breed en zeer duur. 5.09 Hoorn Na ‘op de zorg wordt gedaan’, toevoegen: ‘De PvdA is dan ook voorstander van preventieve zorg in het basispakket voor de ziektekostenverzekering’. 78

zorgverzekeraars blijft noodzakelijk gezien bijvoorbeeld raakvlakken tussen preventie, care en cure.

De langdurige, dagelijkse zorg voor ouderen en gehandicapten moet goed en zo dicht mogelijk bij huis zijn. Nieuwe initiatieven als Buurtzorg laten zien dat thuiszorg nabij en toch betaalbaar (zelfs goedkoper) kan zijn. Misbruik en oneigenlijk gebruik van PGB’s worden bestreden.

5.12 Amsterdam Noord, Etten-Leur, Amsterdam West, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘…Gemeenten krijgen meer taken uit de AWBZ en de jeugdzorg’, toevoegen: ‘Tot er helderheid is over de inrichting van het stelsel van de jeugdzorg is de financiering van de jeugdzorg een taak van het rijk en moet dit zodanig geschieden, dat alle kinderen die het nodig hebben gelijke kansen hebben op zorg, of dit nu via provincies, via stadsregio's of op termijn via gemeentes wordt gefinancierd. In de huidige constellatie betekent dit dat er met de 3 Stadsregio’s een aparte regeling moet worden getroffen’ Toelichting: In de afgelopen jaren is een situatie ontstaan die voor de kinderen in de 3 Stadsregio’s als zeer ernstig mag worden beoordeeld. Er is een aanzienlijke mate van ongelijkheid in ons land ontstaan ten aanzien van de mogelijkheden voor jeugdigen om jeugdzorg te ontvangen, die in het nadeel uitvalt van kinderen in Stadsregio’s (rest van de toelichting is door presidium geschrapt) PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Toevoegen aan einde paragraaf jeugdzorg, punt 11: ‘Alle vormen van vrijwillige jeugdzorg worden overgeheveld naar de gemeenten. Ouders van kinderen onder de 12 jaar die met politie in aanraking komen, kunnen door de kinderrechter verplicht worden om gezinscoaching of opvoedingsondersteuning te accepteren’.

Amendementen 5.14 Harderwijk ‘Nieuwe initiatieven als Buurtzorg laten zien’, wijzigen in: ‘Nieuwe initiatieven laten zien’. Toelichting: De naam van één instelling hoort niet thuis in een verkiezingsprogramma. PREADVIES: AFWIJZEN Buurtzorg is een bekend en aansprekend initiatief waarmee bewezen wordt dat betaalbaar en dichtbij realiseerbaar is. 5.15 Rotterdam, Tilburg, Oss/Maasdonk/Lith, Culemborg, Naarden ‘Huisarts en wijkverpleegkundige moeten altijd nabij zijn’, wijzigen in: ‘Huisartszorg en wijkverpleging moeten altijd nabij en zonder financiële belemmeringen toegankelijk zijn’. Toelichting: Een eigen bijdrage voor huisartsenbezoek is een dom idee, en moet dus voorkomen worden. Daar staat de PvdA voor. PREADVIES: OVERNEMEN 5.16 Werkgroep Handicap en Beleid, Amsterdam West, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, Vught, Hardinxveld-Giessendam, Amsterdam Centrum, Rotterdam ‘Misbruik en oneigenlijk gebruik van PGB’s worden bestreden’, wijzigen in: ‘Het persoonsgebonden budget (PGB) is een belangrijk instrument voor mensen met een beperking. Een PGB versterkt de cliëntenpositie en de eigen regie van degene die een indicatie voor zorg of voorzieningen heeft. Voorwaarde is dat die regie ligt bij direct betrokkene of zijn of haar wettelijke vertegenwoordiger. Onjuist gebruik van Pgb’s wordt bestreden. De wetgeving wordt verduidelijkt en waar nodig aangescherpt’. Toelichting: in de tekst wordt alleen het misbruik en oneigenlijk gebruik genoemd zonder te wijzen op de positieve rol van het persoonsgebonden budget PREADVIES: OVERNEMEN

5.13 Vught Na ‘...op de zorg wordt gedaan’, toevoegen: ‘Bij de overheveling van taken vanuit de AWBZ en Jeugdzorg naar gemeenten zullen randvoorwaarden worden gesteld om samenwerking op regionale schaal te waarborgen onder meer door het benutten van de centrumgemeentenconstructie’. Toelichting: AWBZ- en Jeugdzorg kent - zeker voor kwetsbare burgers zoals mensen met een (verstandelijke) beperking - een grotere schaalgrootte in de uitvoering en het voorzieningenpatroon dan de schaal van een kleine of gemiddelde gemeente. Een samenhang op minimaal het niveau van een regio (bijvoorbeeld aansluitend bij die van de GGD'en) is noodzakelijk om de kwaliteit van de (cliënt) ondersteuning voor kwetsbare burgers te garanderen. PREADVIES: OVERNEMEN

5.17 WPC, Dordrecht ‘De mantelzorg, waarbij naasten zelf de zorg op zich nemen, verdient actievere steun van de lokale overheid. Huisarts en wijkverpleegkundige moeten altijd nabij zijn. De langdurige, dagelijkse zorg voor ouderen en gehandicapten moet goed en zo dicht mogelijk bij huis zijn’. vervangen door: ‘De mantelzorg, waarbij de naasten zelf de zorg op zich

2. Zorg dichtbij. De PvdA wil dat de zorg zo dicht mogelijk bij mensen is. De mantelzorg, waarbij naasten zelf de zorg op zich nemen, verdient actievere steun van de lokale overheid. Huisarts en wijkverpleegkundige moeten altijd nabij zijn.

79

nemen, verdient actievere steun van de lokale en landelijke overheid. De zorgverlening is wijkgericht georganiseerd. De zorgverleners in de wijk kunnen het merendeel van de aandoeningen behandelen. Dit geldt ook voor de langdurige zorg voor chronisch zieken en gehandicapten. Toelichting: De steun aan de mantelzorg kan niet alleen van de lokale overheid komen, maar ook van de landelijke overheid (bijv. belastingmaatregelen). Verduidelijkt is dat de zorg zoveel mogelijk in de wijk en dus in de eerste lijn moet plaatsvinden. Het gaat niet zozeer om de langdurige zorg voor ouderen als wel om die voor chronisch zieken. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB_Amendement: ‘De mantelzorg, waarbij naasten zelf de zorg op zich nemen, verdient actievere steun van de lokale overheid. Huisarts en wijkverpleegkundige moeten altijd nabij zijn. De langdurige, dagelijkse zorg voor ouderen en gehandicapten moet goed en zo dicht mogelijk bij huis zijn’. vervangen door: ‘De mantelzorg, waarbij de naasten zelf de zorg op zich nemen, verdient actievere steun van de lokale en landelijke overheid. De zorgverlening is, waar mogelijk, wijkgericht georganiseerd. De zorgverleners in de wijk kunnen het merendeel van de aandoeningen behandelen. Dit geldt ook voor de langdurige zorg voor chronisch zieken en gehandicapten.

Er komen meer ouderen. De meeste van hen willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven. Daarom moet er meer te kiezen zijn qua woonvormen. Zorg aan huis is een uitkomst. Ook in de AWBZ moet wonen en zorg geleidelijk worden gescheiden. Oude grote verpleeghuizen en verzorgingshuizen wijken voor wonen en zorg op maat. Wij zijn tegen marktwerking in de AWBZ.

Amendementen 5.20 Oude IJsselstreek, Etten-Leur, Tilburg, Harderwijk ‘Wij zijn tegen marktwerking in de AWBZ’, wijzigen in: ‘Wij zijn tegen prijsconcurrentie in de AWBZ’. Er komt meer aandacht voor de keuzevrijheid van ouderen in de AWBZ-zorg.’ Toelichting: Marktwerking is een containerbegrip. Onderscheid maken op concurrentie op kwaliteit en prijs. Verder is het bekend dat inspraak van de cliënt bij de samenstelling van zijn of haar zorgarrangement een belangrijke bijdrage levert aan het welbevinden van de cliënt. De aanstaande bezuinigingen en AWBZ-hervormingen mogen dan ook geen aanleiding vormen om een flexibele invulling van de AWBZ-zorg (gedeeltelijk) ‘op slot’ te zetten. PREADVIES: AFWIJZEN Begrip voor de argumentatie van de indieners maar marktwerking is zeer herkenbaar begrip en de uitspraak 'we zijn tegen marktwerking in de AWBZ' is voor veel van onze kiezers helder en belangrijk.

5.18 Zutphen, Ede, Harderwijk, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘…moeten altijd nabij zijn.’, toevoegen: ‘Alle indicatie-instellingen worden op geheven. Indicaties worden gedaan door huisartsen in samenspraak met wijkverpleegkundigen. Toelichting: De paragraaf heet 'Zorg dichtbij'. Het afschaffen van de indicatie-instellingen hoort daarbij. Zoals het nu georganiseerd is, is het allemaal erg bureaucratisch en afstandelijk. Het is ook nog eens een mooie bezuiniging! PREADVIES: AFWIJZEN We willen wel zoveel mogelijk indicatiestelling vermijden en veel sneller late plaatsvinden maar in algemene zin overal afschaffen kan niet.

5.21 Rotterdam, Zutphen, Naarden, Weesp ‘Zorg-aan-huis is een uitkomst’, wijzigen in: ‘Zorg-aan-huis is een uitkomst, waarbij echter ook de omgeving hiervoor toegerust moet worden.’ Toelichting: Bij zorg-aan-huis moeten zowel de fysieke als sociale omgeving hiervoor toegerust worden. PREADVIES: OVERNEMEN 5.22 Landelijke Adviesgroep Ouderen, Dordrecht ‘Oude grote verpleeghuizen en verzorgingshuizen wijken voor wonen en zorg op maat’, wijzigen in: ‘verouderde verzorgings- en verpleeghuizen worden bij gebleken behoefte vervangen door nieuwe, als ook voor woonzorgcentra en zorg op maat’. Toelichting: Er zal zeker behoefte blijven aan (moderne) centra, want - zoals eerder wordt gesteld - er moet te kiezen zijn qua woonvormen. Verzorgingshuizen en verpleeghuizen zullen ook nodig blijven. PREADVIES: OVERNEMEN

5.19 Den Haag Na ‘…worden bestreden’, toevoegen: ‘De PVDA wil de eerste lijnszorg stimuleren door meer gezondheidscentra op te richten. In een gezondheidscentrum zitten één of meer huisartsen de fysiotherapeut, apotheek, wijkverpleegkundige, psycholoog en eventueel aangevuld met eventueel diabetesverpleegkundige. Hierdoor wordt de eerste lijnszorg dichter bij de zorgvrager gebracht.’ PREADVIES: AFWIJZEN De PvdA richt zelf geen gezondheidscentra op. Dat zijn initiatieven van verschillende zorgverleners gezamenlijk, waar nodig gesteund door de lokale overheid.

5.23 Naarden, Huizen, Hilversum, Muiden, Weesp, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ´Zorg-aan-huis is een uitkomst’, toevoegen: ‘Nog te vaak staan bureaucratische obstakels, bijvoorbeeld op het gebied van noodzakelijke ver80

achteraf controlerende functie heeft en geen advies verstrekt van tevoren; Dat samenwerking tussen de NZa en NMa in de praktijk moeilijk te organiseren blijkt en het voor zorginstellingen zelf vaak onduidelijk is waar taken en verantwoordelijkheden liggen. Dat deze situatie in het verleden heeft geleid tot onverwachte boetes van de NMa aan zorginstellingen die in de miljoenen lopen; Dat uiteindelijk vooral de patiënt zal lijden onder dit soort harde maatregelen PREADVIES: AFWIJZEN In het programma staat al dat we toezicht zorg efficiënter willen organiseren. Precieze organisatie daarvan is veel te gedetailleerd.

bouwingen en fiscale wetgeving, in de weg aan alternatieve woonvormen in de privé-sfeer. Op basis van grondig onderzoek moeten er nieuwe regelingen komen die dergelijke woonvormen faciliteren in plaats van bemoeilijken’. Toelichting: Te vaak strand goede wil, bijvoorbeeld van kinderen die hun ouders in huis willen nemen, nog op praktische en wettelijke bezwaren. PREADVIES: AFWIJZEN We zijn terughoudend met het beloven van nieuwe fiscale faciliteiten. 5.24 Emmen Na ‘Wij zijn tegen marktwerking in de AWBZ’, toevoegen: ‘Kortingen op de AWBZ ten aanzien van verpleeghuizen moet worden voorkomen’. PREADVIES: AFWIJZEN Het overhevelen van taken in het kader van de AWBZ naar gemeenten kan betekenen dat de uitvoering dichter bij de burger en daarmee efficiënter georganiseerd wordt.

5.26 Rotterdam, Tilburg Na ‘…als een ziekenhuis, thuiszorg en gemeenten samenwerken’, toevoegen: ‘En meer dan nu moet de participatie van patiënten of cliënten goed en eenduidig geregeld worden’. Toelichting: De organisatie van participatie van belanghebbenden is nu vaak niet of slecht geregeld, en als dan vaak per gemeente weer anders. Dat moet en kan beter! PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Overnemen maar opnemen in 2.5.1.

3. Samenwerken. In de zorg staat het publieke belang van toegankelijkheid en kwaliteit voorop. Een beslissing over wie wel of geen medische zorg krijgt mag nooit afhankelijk zijn van commerciële motieven van een instelling of haar kapitaalverschaffers. Wij wijzen het winstmotief bij maatschappelijke zorgorganisaties af, evenals de mogelijkheid van beursnotering en de verschaffing van aandeelhouderskapitaal met de daarbij horende invloed van investeerders.

4. Goede ziekenhuiszorg. De zorg verandert snel van karakter. Ieder jaar opnieuw moeten we kritisch kijken naar het zorgpakket. En de organisatie van de zorg moet meegroeien met steeds nieuwe eisen en mogelijkheden. Op dit moment loopt de organisatie achter bij de ontwikkelingen. Voor ons staat daarbij voorop dat niet de markt maar de overheid sturend moet zijn om publieke belangen als toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit zeker te stellen. In elke regio dient een goed ziekenhuis te zijn waar gedegen zorg wordt geleverd. Dat geldt zeker voor spoedeisende hulp. Zeer specialistische zorg kan worden geboden in een netwerk van landelijke voorzieningen. Mogelijke overlap verdwijnt. De overheid zal dit moeten regisseren.

Wij verkiezen samenwerking boven concurrentie en stellen grenzen aan marktwerking. Wij stimuleren doelmatigheid, bijvoorbeeld via zorgketens of coöperaties waarin partners als een ziekenhuis, thuiszorg en gemeenten samenwerken.

Amendementen 5.25 Hilversum Na ‘..grenzen aan marktwerking’, toevoegen: ‘We stellen in de Mededingingswet een algemene vrijstelling voor de gezondheidszorg voor. De Nederlandse Zorgautoriteit krijgt voldoende bevoegdheid om op te treden tegen zorgverzekeraars en hulpverleners of zorginstellingen die misbruik maken van hun machtspositie, of tegen ongewenste schaalvergrotingen of fusies’. Toelichting: De PvdA verkiest samenwerking boven concurrentie en wil grenzen stellen aan marktwerking in de zorg. Zorginstellingen zijn naast aan de Nederlandse Zorgautoriteit ook verantwoording schuldig zijn aan de Nederlandse Mededingingsautoriteit. De NZa heeft een vooraf controlerende functie en adviseert zorginstellingen over hun handelen, terwijl de NMa slechts een

Amendementen 5.27 Middelburg, Borsele, Goes, Hulst, Reimerswaal, Sluis, Terneuzen, Tholen, Vlissingen, NoordBeveland, Schouwen-Duiveland, Veere, Kapelle Schrappen: ‘Dat geldt zeker voor spoedeisende hulp’. Toelichting: Een ziekenhuis behoort alle basisvoorzieningen te hebben. Goede ziekenhuiszorg is meer dan spoedeisende hulp. PREADVIES: AFWIJZEN In de hier verwoorde visie is het onderscheid tussen spoedeisende hulp en goed planbare specialistische zorg essentieel. 81

niet breken met de beleidslijn van de afgelopen paar jaar en niet verder gaan met marktwerking. We moeten wel de perverse prikkels uit het systeem halen. Een doelmatiger spreiding van voorzieningen wordt juist gemakkelijker als we meer marktwerking toestaan. PREADVIES: AFWIJZEN We hebben zeer bewust gekozen voor de formulering ‘een pas op de plaats’. De afgelopen jaren is het zogenaamde B-segment al uitgebreid. Evaluaties van hoe dit uitpakt voor betaalbaarheid en toegankelijkheid zijn nog niet beschikbaar. Mede afhankelijk van de resultaten daarvan zullen we bezien hoe we verder gaan. We doen nu geen uitspraken over 'verder gaan met marktwerking'.

5.28 Nijmegen ‘Om budget overschrijdingen … beheersingsinstrument’ wijzigen in: ‘Op basis van kwaliteit en toegankelijkheid onderhandelen ziekenhuizen en zorgverzekeraars over de kosten van behandelingen, waarbij de prestaties van ziekenhuizen beloond worden. De overheid stelt een grens aan de groei van kosten voor de zorg door een maximum premie voor ziektekosten vast et stellen. Toelichting: De zorg is de belangrijkste economische activiteit geworden in Nederland. Omdat we ouder worden en de geneeskunde meer kan, nemen de kosten toe. Het is daarom belangrijk de juiste prikkels voor kostenbeperkingen aan te brengen, maar ook de mogelijkheid waar dat nodig is te groeien. We zijn het eens met het voorstel de inkomsten van individuele specialisten los te koppelen van hun productie (dwz allemaal in loondienst). De twee zinnen daarna zijn minder goed en vaag en wij zouden meer ruimte willen geven aan de onderhandelingen tussen zorg verzekeraars en ziekenhuizen om op basis van kwaliteit en toegankelijkheid afspraken te maken, maar niet op basis van budgetdenken: budgetkaders zullen ongetwijfeld tot enorme wachtlijsten leiden. Het gaat ten principale om snelheid. PREADVIES: AFWIJZEN Het amendement maakt het mogelijk over de volle breedte van medische handelingen prijsonderhandelingen toe te staan. Dat betekent een verdere uitbreiding van de marktwerking in de ziekenhuiszorg. Dit wijzen we af.

5.30 Den Haag Na ‘Ook komen we met een budgettair beheersingsinstrument’, toevoegen: ‘De PvdA is van mening dat medisch specialisten niet meer mogen verdienen dan de minister-president. Daarom worden maatregelen genomen die noodzakelijk zijn om specialisten in loondienst te krijgen en zal voor medisch specialisten deze norm gelden.’ Toelichting: De eisen die aan alle professionals in de publieke of semi-publieke sector worden gesteld, moeten ook gelden voor medisch specialisten. Met het oog op de toenemende kosten in de zorg is het onaanvaardbaar dat salarissen worden verdiend die het drievoudige bedragen van de ‘Balkenendenorm’. PREADVIES: PB-Amendement: Na ‘Ook komen we met een budgettair beheersingsinstrument’, toevoegen: ‘Inkomens van artsen en specialisten koppelen we daarom los van omzet bijvoorbeeld door hen in loondienst te nemen. Medisch specialisten hoeven in ieder geval niet meer te verdienen dan de MPnorm.’

We maken pas op de plaats met de marktwerking in de ziekenhuiszorg. Prioriteit heeft nu het doelmatiger inkopen door verzekeraars, het vereenvoudigen van de DBC- bureaucratie en het doelmatig spreiden van het aantal medische voorzieningen over het land. Samenhang en samenwerking moeten we belonen. Onnodige medische ingrepen en onacceptabele kostenoverschrijdingen, zoals bij medische specialisten, moeten we inperken. Inkomens van artsen en specialisten koppelen we daarom los van omzet. Om budgetoverschrijdingen te voorkomen houden we vast aan budgettaire kaders gebaseerd op een reële schatting van toekomstige zorgbehoefte. Ook komen we met een budgettair beheersingsinstrument.

5.31 Naarden, Hilversum, Weesp Na ‘...koppelen we daarom los van omzet’, toevoegen: ´Wij streven ernaar dat artsen op termijn allemaal in dienst komen van de ziekenhuizen waar zij werken.´ Toelichting: Kostenbeheersing kan voor een belangrijk deel voortkomen uit het afschaffen van semi-autonoom werkende maatschapsverbanden binnen ziekenhuizen. Door de artsen in dienst te nemen, wordt het inkomen losgekoppeld van het aantal medische handelingen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Den Haag

Amendementen 5.29 Utrecht, Tilburg ‘We maken pas op de plaats met de marktwerking in de ziekenhuiszorg’ wijzigen in: 'We gaan behoedzaam verder met marktwerking in de ziekenhuiszorg.’ Toelichting: We zijn niet zonder meer voor arresteren van verdere marktwerking, maar wel voor behoedzaam verder gaan. We moeten als PvdA

5.32 Lelystad Na ‘...koppelen we daarom los van omzet’, toevoegen: ‘In enkele specifieke gevallen heeft de marktwerking wel positief uitgepakt: meer tevre82

denheid bij patiënten tegen lagere kosten. De PvdA sluit daar de ogen niet voor. Succesvolle zorgconcepten die onder de vlag van marktwerking zijn ontstaan, mogen worden voortgezet.’ Toelichting: Het ziekenhuis van Lelystad had jarenlang een slechte naam, met belabberde scores in vergelijkende onderzoeken (bijvoorbeeld Elsevier). Begin 2009 is het ziekenhuis, na maanden op de rand van faillissement te hebben gebungeld, in een reddingsoperatie overgegaan in private handen. Het ziekenhuis draait nu positief en de klanttevredenheid lijkt fors gestegen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendent: Na ‘...koppelen we daarom los van omzet’, toevoegen: ‘Met het oog op het publieke belang zullen bestaande particuliere initiatieven kritisch worden gevolgd’

bepalen wat een cliënt of patiënt nodig heeft. Ook het toezicht op de zorg willen wij efficiënter en effectiever organiseren.

Amendementen 5.34 WPC ‘Dat moet eenvoudiger kunnen’, wijzigen in: ‘Dit kost veel menskracht en moet eenvoudiger kunnen’. Toelichting: Belangrijk om hier te vermelden dat met bureaucratie ook veel menskracht gemoeid is, die bij vermindering ervan voor de zorgverlening kan worden ingezet. PREADVIES: OVERNEMEN

7. Voldoende personeel. 5. Kwaliteit zichtbaar maken. De overheid is verantwoordelijk voor goede zorg en patiëntveiligheid. In de dagelijkse praktijk zijn het de werkers en de instellingen die het moeten doen. De inspectie houdt actief toezicht. Vermijdbare medische missers komen nog te vaak voor. Daarover moet meer openheid komen. Of een ziekenhuis goed is, of patiënten van een verpleeghuis tevreden zijn, of een arts een berisping heeft gekregen van het tuchtcollege, dat soort zaken moeten openbaar zijn. Wat goed is, mag gezien worden. Wat slecht gaat, moet bekend zijn.

De komende jaren zal het steeds meer moeite kosten voldoende medewerkers voor de zorg te vinden. Daarom moet er meer aandacht komen voor de inhoud van het werk (minder bureaucratie en meer zelfsturing!), voor arbeidsomstandigheden, in het bijzonder voor oudere werknemers, en voor goede beloning en voorzieningen om arbeid en zorg te kunnen combineren. Het werken in de zorg verdient een beter imago. Voldoende stageplekken zijn onontbeerlijk. We willen af van de kunstmatige schaarste onder specialisten en schaffen de numerus fixus voor de studie geneeskunde af.

Amendementen

Om vormen van zelfzorg en langer zelfstandig thuis wonen mogelijk te maken stimuleren we nieuwe, innovatieve oplossingen en technologieën.

5.33 Oude IJsselstreek, Tilburg Na ‘Wat slecht gaat, moet bekend zijn’, toevoegen: ‘Kwaliteitssystemen moeten het dagelijkse werk van de zorgprofessional niet onderbreken, maar ondersteunen’. Toelichting: Kwaliteit transparant maken vergt een administratieve inspanning van zorgmedewerkers. Zij hebben doorgaans al voldoende papierwerk. Kwaliteitssystemen moeten daarom zo zijn ontworpen, dat het dagelijkse werk van de zorgprofessional niet wordt onderbroken, maar ondersteund. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 5.35 WPC ‘We willen af van de kunstmatige schaarste onder specialisten en schaffen de numerus fixus voor de studie geneeskunde af’, wijzigen in: ‘De PvdA wil inzetten op betere functiedifferentiatie waarbij andere zorgverleners taken van artsen verantwoord kunnen overnemen’. Toelichting: Het afschaffen van de numerus fixus bij de artsenopleiding leidt niet automatisch tot de oplossing van het probleem van de huidige tekorten bij enkele specialismen. Er moet ook voldoende belangstelling en opleidingscapaciteit voor de betreffende specialisatie zijn. Het zal bovendien veel geld kosten door de hoge kosten van de medische opleiding en het feit dat een groter aantal artsen in het algemeen leidt tot een stijging van de zorgconsumptie. Vandaar dit voorstel dat veel doelmatiger is. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na ‘… geneeskunde af’, toevoegen: ‘De PvdA wil inzetten op betere functiediffe-

6. Het bestrijden van bureaucratie en bevorderen van professionaliteit. De zorg kent heel veel bureaucratie. Denk aan eindeloze indicatieprocedures, tijdslurpende minutenregistratie, het rondpompen van toeslagen en eigen bijdragen en de tienduizenden diagnose- behandelcombinaties (DBC's) in de ziekenhuizen. Zorginstellingen moeten soms aan tientallen organen verantwoording afleggen. Dat moet eenvoudiger kunnen. Professionele hulpverleners kunnen doorgaans heel goed zelf

83

tenverzekering voor chronisch zieken en gehandicapten moet verhoogd worden.’ Toelichting: Chronisch zieken en gehandicapten worden nu al geconfronteerd met enorme en niet terug te vorderen kosten. Een beetje sociale samenleving zorgt dat hun compensatie op een hoger niveau komt dan nu het geval is. PREADVIES: AFWIJZEN Afwijzen in verband met het budgettaire probleem in de komende jaren.

rentiatie waarbij andere zorgverleners taken van artsen verantwoord kunnen overnemen’. 5.36 Gouda Na ‘… onder specialisten’, toevoegen: ‘zijn voor specialisten in loondienst’ PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Den Haag 5.30.

5.39 Utrecht Na ‘De PvdA blijft zich inzetten voor gratis parkeren voor gehandicapten in alle gemeenten’, toevoegen: ‘Nu de betreffende wijziging van de Gemeentewet na aanvaarding in de Tweede Kamer in de Eerste Kamer is verworpen neemt de PvdA hiertoe initiatieven op provinciaal en gemeentelijk niveau om zo snel mogelijk resultaat te boeken’. Toelichting: In veel gevallen is het voor iemand met een handicap, al of niet in een rolstoel, niet mogelijk de betreffende parkeermeter te bereiken en te bedienen en vervolgens weer naar de eigen auto te gaan om het kaartje achter de voorruit te leggen. Een autorijder komt vaak in andere gemeenten en dan doet zich het probleem voor dat hij/zij vaak niet kan uitvinden wat in die gemeenten exact de parkeerregels voor gehandicapten zijn. Bij parkeerborden en parkeermeters kan men namelijk meestal niet zien of daar met een GHP gratis geparkeerd mag worden of niet. PREADVIES: OVERNEMEN

8. Lasten eerlijk verdelen. Iedereen betaalt nu een hoge zorgpremie. Een groeiende groep mensen moet geld terugvragen via de zorgtoeslag. Dat leidt tot onnodig veel bureaucratie, met grote kans op fouten. De PvdA wil een kleine nominale premie voor de zorgverzekering en daarboven een inkomensafhankelijke premie. De zorgtoeslag wordt dan overbodig. Dat is eenvoudiger, doelmatiger, eerlijker en scheelt een hoop bureaucratie. Wij zijn terughoudend met eigen bijdragen, en maken deze, net als in de AWBZ, inkomensafhankelijk.

Amendementen 5.37 Zutphen, Etten-Leur, Oss/Maasdonk/Lith, Culemborg Na ‘…en daarboven een inkomensafhankelijke premie’, toevoegen: ‘Ook het verplichte eigen risico wordt inkomensafhankelijk’. Toelichting: Het verplichte eigen risico is iets anders als de eigen bijdrage. Wij denken dat het inkomensafhankelijk maken van het eigen risico vergeten is door de programmacommissie. PREADVIES: AFWIJZEN Alleen uitvoerbaar tegen zeer hoge kosten.

Amendementen

5.40 Werkgroep Handicap en Beleid, Amsterdam West, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, HardinxveldGiessendam, Amsterdam Centrum, Rotterdam Na ‘De PvdA blijft zich inzetten voor gratis parkeren voor gehandicapten in alle gemeenten’, toevoegen: ‘De rechten van de patiënt/cliënt en diens wettelijke vertegenwoordiger dienen versterkt te worden, evenals de positie van de cliëntenraden. Organisaties van mensen met een beperking worden door de overheid bij het beleid betrokken. Zij worden daartoe ook materieel in staat gesteld.’ Toelichting: Ervaring en deskundigheid van mensen met een beperking kan goed worden benut bij beleidsvoorbereiding en uitvoering. Organisaties moeten dan ook in staat gesteld worden om een dergelijke bijdrage te leveren. De overheid moet er voor waken dat dergelijke organisaties worden wegbezuinigd. PREADVIES: OVERNEMEN

5.38 Rotterdam, Etten-Leur, Werkgroep Handicap en Beleid, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer ‘De compensatie van het eigen risico in de ziektekostenverzekering voor chronisch zieken en gehandicapten blijft in stand.’ wijzigen in: ‘De compensatie van het eigen risico in de ziektekos-

10. Zelfbeschikkingsrecht bij medisch-ethische vragen. Technologische veranderingen, toenemend zelfbewustzijn bij burgers en een toename van nieuwe ziekten (zoals de ziekte van Alzheimer) leiden tot nieuwe medisch-ethische vragen. Voor de

9. Chronisch zieken en gehandicapten. De compensatie van het eigen risico in de ziektekostenverzekering voor chronisch zieken en gehandicapten blijft in stand. Het parlement moet het VN- verdrag over rechten van personen met een handicap zo spoedig mogelijk ratificeren. De wet gelijke behandeling voor gehandicapten en chronisch zieken zal ook gelden voor het openbaar vervoer. Later zal hij ook van kracht zijn voor goederen en diensten. De PvdA blijft zich inzetten voor gratis parkeren voor gehandicapten in alle gemeenten.

84

daartoe het initiatief nemen in overleg met de Werkgroep Patiënt Centraal, onze Landelijke Adviesgroep Ouderen, en anderen binnen en buiten de partij.

PvdA is het beginsel van zelfbeschikking leidend, maar altijd in samenhang met menselijke waardigheid, goede zorg en beschermwaardigheid van het leven. Om orgaandonatie te bevorderen steunen wij een systeem waarbij in principe iedereen donor is tenzij je daar actief bezwaar tegen hebt aangetekend. De overheid benadert iedereen actief om een keuze te maken. De komende jaren zal er meer aandacht moeten gaan naar de kwaliteit van leven in de laatste levensjaren, waaronder een vrijwillig levenseinde en stervensbegeleiding.

5.43 Oegstgeest, Tilburg: Na ‘…beschermwaardigheid van het leven’, toevoegen: ‘Hulpverleners en begeleiders bij zelfdoding van mensen die 'klaar zijn met leven', zijn niet meer strafbaar indien aan nader te bepalen zorgvuldigheidseisen is voldaan.’ PREADVIES: AFWIJZEN De uitspraak in het amendement moet onderdeel uitmaken van de discussie die op kort termijn binnen en buiten de partij verder moet worden gevoerd. Zie PB-Amendement LAO 5.42.

Amendementen 5.41 Etten-Leur Na ‘…maar altijd in samenhang met menselijke waardigheid, goede zorg en beschermwaardigheid van het leven.’, toevoegen: ‘Bij de nieuwe medisch-ethische vragen heeft de PvdA niet alleen oog voor de belangen van de patiënt, maar ook voor die van de artsen en zorgverleners.’ Toelichting: In de recent gestarte discussie over 'voltooid leven' wordt nagenoeg uitsluitend gesproken over de belangen van de patiënt. Dat ook artsen en zorgverleners belangen hebben, lijkt er niet toe te doen. Wij pleiten ervoor, dergelijke discussies in alle openheid met en over alle betrokkenen te voeren. Alleen dan kom je tot volwaardige afwegingen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na ...het leven’, toevoegen: ‘Ook de positie van artsen en andere zorgverleners moet daar zorgvuldig bij worden betrokken.’

11. Versterking van de Jeugdzorg. In de jeugdzorg verschuift het accent naar preventie. Gezinnen krijgen ondersteuning bij wat ze zelf kunnen doen. We willen minder kinderen in de jeugdzorg – en ook minder bureaucratie. Dit kan door de professional meer ruimte te geven om te doen wat nodig is. Vaak is een indicatiestelling dan overbodig. Plaatselijk moeten alle vormen van jeugdhulpverlening samenkomen, inclusief de zorg in het onderwijs. De hulpverlening moet zijn waar jongeren komen. Op scholen, in Centra voor Jeugd en Gezin. De verkokering tussen regelingen, financieringsstromen en instellingen willen we aanpakken, juist omdat de problemen van veel kinderen niet in één hokje zijn onder te brengen. Als in en om een gezin meerdere hulpverleners actief zijn, moeten we waarborgen dat één gezinscoach de leiding krijgt.

5.42 Landelijke Adviesgroep Ouderen Na ‘… een vrijwillig levenseinde en stervensbegeleiding’, toevoegen:’De sterk toegenomen maatschappelijke discussie over de kwaliteit van leven in de laatste levensjaren, waaronder vrijwillig levenseinde en stervensbegeleiding, vereist meer helderheid van de overheid ten aanzien van de grenzen en de consequenties bij zelfbeschikking’ Toelichting: De voorgestelde tekst inzake zelfbeschikking(srecht) is te vrijblijvend en stimuleert niet tot dieper reikende discussies en uitspraken, respectievelijk tot eventuele aanpassing van de wet. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘… een vrijwillig levenseinde en stervensbegeleiding’, toevoegen: ’De De PvdA zal de discussie over de kwaliteit van leven in de laatste levensfase op korte termijn verder voeren en steunt actief het initiatief om 'vrijwillig levenseinde' ook in de Tweede Kamer te bespreken. Toelichting: Het uitspreken dat meer helderheid van de overheid gewenst is, is vreemd in een verkiezingsprogramma. We zullen de komende tijd in de partij zelf de discussie intensief moeten voeren zodat we daar als partij verder uitgewerkte standpunten over kunnen innemen. PB en fractie zullen

Amendementen 5.44 Castricum Na ‘…de leiding krijgt’, toevoegen: ‘Directe persoonlijke zorgbemiddeling is noodzakelijk om ongewenste wachttijd tussen de vraag om zorg en het geven van hulpverlening te voorkomen. De zorg aan de jongere zal niet ophouden bij het bereiken van het 18e jaar maar wordt in overleg met cliënt en ouders gecontinueerd. Hierdoor worden overbodige intake en indicatiestellingen, met mogelijk afhaken van de cliënt als gevolg, voorkomen. Toelichting: Bij het bereiken van het 18e jaar stopt de jeugdhulp en moet een nieuwe horde van intake en indicatiestelling genomen worden. Veel jongeren haken daarom op hun 18e af. Continuering van de hulpverlening na het 18e jaar moet dan ook gewaarborgd worden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement bij Amsterdam Noord 5.12.

85

5.45 Dordrecht Na ‘…gezinscoach de leiding krijgt, toevoegen: ‘De verantwoordelijkheden zijn niet helder geregeld en er zijn onvoldoende sturingsmogelijkheden. Instanties zijn ieder verantwoordelijk voor hun eigen ding maar niemand is verantwoordelijk voor het kind of de jongere. Gevolg is dat we er te laat bij zijn of jongeren te vroeg loslaten. De PvdA wil de jeugdzorg anders gaan organiseren. De sturing moet plaatsvinden door die organisaties die als eerste de problemen signaleren, de Centra voor Jeugd en Gezin en de scholen, ook wat betreft de beschikbare budgetten’. Toelichting: Het gaat erom jongeren waar dat nodig is tijdig ‘in de kraag te vatten’ en niet los te laten voor de problemen zijn opgelost. Maar zo hebben we het niet georganiseerd. Door de rolverdeling tussen instanties is niemand in staat de hulpverleners tijdig aan te sturen. Dit leidt tot veel maatschappelijke last en onnodige kosten. De wet op de jeugdzorg is achterhaald en was dat van begin af. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: De eerste die de problemen signaleert is niet per definitie de meest aangewezen voor het voeren van regie.

PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement bij Amsterdam Noord 5.12. 5.48 Hoorn, Enkhuizen, Tilburg, Culemborg Toevoegen: nieuw punt 12: ‘Eén van de grootse bedreigingen van de gezondheid is het alcoholmisbruik onder jongeren. Alcoholgebruik beschadigt de hersenen van jongeren tot een leeftijd van 23 jaar. De PvdA wil daarom de leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol aan jongeren oprekken naar 18 jaar en dit landelijk invoeren’. Toelichting: - Gezien de huidige gezondheidsinzichten is een leeftijdsgrens van 18 achterhaald (grens van 16 jaar stamt uit 1881) - 17 van de 27 EU lidstaten hanteren 18 jaar of hoger - WHO beveelt 18 jaar aan - Onderzoek toon effect van de maatregel aan - Onderzoek toont draagvlak onder bevolking en gemeenten voor maatregel aan - Eén grens voor zwak en sterk alcoholhoudende drank is makkelijker te handhaven - drank wordt minder snel doorgegeven aan 13/14/ 15 jarigen. GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Toevoegen nieuw punt 'Eén van de grootse bedreigingen van de gezondheid is het alcoholmisbruik onder jongeren. Het grootste probleem zit bij jongeren van in de leeftijd van 12 tot 14 jaar. De PvdA wil daarom effectieve preventie en strikte handhaving van de huidige leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol. Gemeenten dienen beter ondersteund te worden bij hun handhavingen preventietaken. Toelichting: Het grootste probleem bij alcoholgebruik van jongeren vindt plaats bij jongeren tussen de 12 en de 14 jaar. Verhoging van de leeftijdsgrens biedt hiervoor geen soelaas. Jongeren onder de 16 stoppen door verhoging niet opeens met drinken. Om die reden heeft de PvdA gezorgd voor strafbaarstelling van bezit van alcohol onder de 16 en strengere aanpak van verkoop onder de 16 door verkopers. Effectieve preventie voor ouder en kind en handhaving van de huidige leeftijdgrens is de eerste prioriteit voor het voorkomen van gezondheidsschade. De PvdA wil vanuit Den Haag gemeenten daarom beter ondersteunen bij handhaving en preventie. Daarna kan overwogen worden de leeftijd naar 18 jaar te verhogen, als dit een bijdrage levert aan de verdere versterking van preventie en handhaving.

5.46 Nijmegen Na ‘De verkokering … onder te brengen’, toevoegen: ‘Ook jongeren onder 18 jaar hebben recht op schuldhulpverlening’ Toelichting: We hebben moeten constateren in Nijmegen dat op vele scholen van voortgezet onderwijs met name VMBO en ROC veel te veel jongen onder 18 jaar met grote financiële problemen zitten, dus schulden. In vele gevallen nemen de ouders hun verantwoordelijkheid niet en gaan deze kinderen een uitzichtloze toekomst tegemoet. De PvdA in Nijmegen heeft voorstellen gedaan om ook deze groep in aanmerking te laten komen voor schuldhulpverlening en daar is zeer positief op gereageerd en wij vinden ook dat wij die verantwoordelijkheid moeten nemen om dit probleem te helpen oplossen PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zin opnemen bij 2.2.2 punt 10 armoedebestrijding. 5.47 Utrecht, Culemborg Na laatste zin van de paragraaf, toevoegen: ‘Ouders van kinderen onder de 12 jaar die met de politie in aanraking komen kunnen verplicht worden om zorg of opvoedingsondersteuning te accepteren’. Toelichting: Kinderen onder de 12 jaar vallen niet onder het strafrecht. Toch komen we vaak tegen dat zij geregeld met politie in aanraking komen en al aan een criminele carrière beginnen. Betrokkenheid van de ouders is één van de sleutels om dit proces te keren.

5.49 Leidschendam-Voorburg Na de laatste paragraaf extra paragraaf toevoegen: ‘Daarnaast moet de positie van een ouder met betrekking tot de omgangsregeling na echtscheiding worden versterkt’. Toelichting: Op dit moment kan een vastgestelde 86

omgangsregeling nog niet worden afgedwongen. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: het probleem is reëel maar in het amendement ontbreekt de oplossing.

de leefbaarheid in de plattelandsgemeente ook de aandacht heeft, dit in de titel van het hoofdstuk vermelden. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: buurten en wijken liggen ook in dorpen.

5.50 Rotterdam Toevoegen: nieuw punt 12: 12. Bestrijding Gezondheidsachterstand. Te vaak hangt een slechte gezondheid samen met een sociaaleconomische achterstandspositie. De PvdA wil dit aanpakken door preventie en voorlichting. Door communicatie te richten op mensen in achterstandssituaties, het stimuleren van lokale zorgnetwerken en de samenwerking tussen verschillende vormden van dienstverlening moet de gezondheidsachterstand bestreden worden. Hierbij past ook de bevordering van het gebruik van bestaande voorzieningen door de mensen die daar recht op hebben en zelf de weg hiernaartoe onvoldoende vinden. Toelichting: In paragraaf 2.5.1 wordt terecht de ongelijke verdeling van gezondheid genoemd, maar een verdere uitwerking daarvan ontbreekt. Dit terwijl de combinatie van sociaaleconomische achterstand en slechte gezondheid vaak mensen in een vicieuze cirkel gevangen houdt. Het doorbreken daarvan hoort een integraal onderdeel te zijn van het tegengaan van achterstanden en armoede. PREADVIES: OVERNEMEN

6.02 Leiden De titel ‘Samenleven in wijk of buurt’, wijzigen in: ‘Samen leven in Nederland’. Toelichting: De voorgestelde titel dekt de lading veel beter; het gaat niet alleen om de directe woonomgeving bij het integratiebeleid. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: de keuze voor buurten en wijken impliceert de dagelijkse leefomgeving, dicht bij mensen. 6.03 Den Haag ‘... om bewoners die ...’ wijzigen in: ‘... om bewoners en lokale ondernemers in de buurt, die ...’. ‘Maar ook bewoners zelf hebben ...’ wijzigen in: ‘Maar ook bewoners zelf en bijvoorbeeld lokale ondernemers hebben ...’. Toelichting: In wijkaanpakken wordt er teveel gedacht in termen van bewoners. Lokale ondernemers zijn echter ook (bijzondere) bewoners. We willen dat lokale ondernemers meer geïntegreerd worden in visie en uitvoering van wijkeconomie en revitalisatie aanpak. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Toevoegen onder punt 6. Ondernemerschap. Na 1e zin nieuwe zin toevoegen: ‘Wij willen lokale ondernemers nog meer betrekken bij de wijkaanpak’.

2.6 Samen leven in buurt of wijk

6.04 Leiden Alinea wijzigen in: ‘Iedereen die in Nederland woont, moet zich daar veilig voelen. Dat begint bij de inwoners zelf: zij moeten bereid zijn te leven in een veelkleurig land met mensen met uiteenlopende levensovertuiging, interesses, herkomst enzovoort. Overheid en publieke instellingen moeten er voor zorgen dat zo’n tolerante houding wordt ondersteund. Mensen die publieke functies bekleden, zoals bestuurders en volksvertegenwoordigers, maar even goed journalisten en bekende persoonlijkheden hebben hierbij een voorbeeldfunctie: ze mogen aangesproken worden op hun verantwoordelijkheid om de samenleving daadwerkelijk tolerant en stimulerend te laten zijn voor iedereen.’ Toelichting: Dit programmaonderdeel gaat over veel meer dan een buurt- en wijkvisie. Het is noodzakelijk om dat in de inleidende paragraaf goed tot uitdrukking te brengen. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: De strekking van dit amendement wordt al gedekt door de tweede alinea waar het gaat over (in)tolerantie en de rol van burgers en overheid daarbij.

2.6.1 De visie Een groot deel van het dagelijks leven van mensen speelt zich af in de buurt. Het is hun buurt. De overheid kan veel doen om bewoners die er iets moois van willen maken te ondersteunen. Zo moet de veiligheid gewoon op orde zijn. De overheid is voor tal van voorzieningen onmisbaar. Maar ook bewoners zelf hebben de verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de kwaliteit en veiligheid van hun buurt. Ook de betrokkenheid van burgers onderling, als buren, als ouders, als leden van dezelfde sportclub, is onmisbaar. Onze samenleving draait op die betrokkenheid, op vrijwilligerswerk en mantelzorg die mensen dag in dag uit onbaatzuchtig voor elkaar over hebben. De waardering daarvoor is enorm. We moeten de samenleving en de voorzieningen zo organiseren dat deze betrokkenheid volop mogelijk blijft en nog meer mensen de keuze zullen maken om bij te dragen.

Amendementen 6.01 Drimmelen, Etten-Leur De titel ‘Samenleven in wijk of buurt’, wijzigen in: ‘Samenleven in wijk, buurt of dorpsgemeenschap’. Toelichting: Bij wijken en buurten denkt men al snel alleen aan steden. Om duidelijk te maken dat 87

De toegenomen individualisering en diversiteit hebben geleid tot uiteenlopende leefstijlen en minder vanzelfsprekend gedeelde waarden. Het versterken van dat wat we gemeenschappelijk hebben, draagt bij aan vitale gemeenschappen. Daarbij past intolerantie noch onverdraagzaamheid. Integratie gaat niet vanzelf. De boel bij elkaar houden vraagt heel veel; van de overheid en van alle burgers.

2. Veilige buurten. De buurt is van zijn bewoners. De vrijheid van deze burgers is sterk afhankelijk van veiligheid. Wie zich niet veilig voelt gaat 's avonds de deur niet meer uit voor de bewonerscommissie. Als het niet veilig is, spelen de kinderen niet op straat. Als je je niet veilig weet, kun je als homo niet eens hand in hand over straat lopen.

Daarom is veiligheid zo essentieel. Maar ook veiligheid is oneerlijk verdeeld. Juist kwetsbare wijken met veel lage inkomens zijn het meest onveilig.

2.6.2 De prioriteiten De PvdA stelt de volgende prioriteiten: 1. Wijkaanpak in een nieuwe fase. De PvdA wil door met de wijkaanpak. We willen de komende jaren nog meer ruimte bieden aan initiatieven en prioriteiten van bewoners zelf. De ervaringen van de laatste jaren verdienen navolging in veel meer wijken in het land. Geleidelijk kan de aandacht verschuiven van herstructurering naar goed onderhoud en beheer. En we blijven werken aan goede voorzieningen als de brede buurtschool. Ook in deze buurten hebben kinderen recht op gelijke kansen; ook zij hebben recht op schooladviezen passend bij hun talenten. Bijzondere aandacht gaat uit naar gebieden die te maken krijgen met een krimpende bevolking.

Amendementen 6.07 Anna Paulowna, Den Helder, Wieringermeer ‘Als je je niet veilig weet, kun je als homo niet eens hand in hand over straat lopen’. wijzigen in: ‘Als je je niet veilig weet, kun je niet meer over straat lopen’. Toelichting: Iedereen wil over straat kunnen. Doelgroepen van geweld zijn over het algemeen plaats afhankelijk. De originele tekst maakt het te specifiek. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: hand in hand over straat lopen is helaas voor homo's nog altijd een veel groter risico dan voor hetero's.

Amendementen 6.05 Den Haag ‘... van bewoners zelf.’ wijzigen in: ‘... van bewoners en lokale ondernemers zelf.’ Toelichting: In wijkaanpakken wordt er teveel gedacht in termen van bewoners. Lokale ondernemers zijn echter ook (bijzondere) bewoners. We willen dat lokale ondernemers meer geïntegreerd worden in visie en uitvoering van wijkeconomie en revitalisatie aanpak. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Gewijzigd overnemen. Zie PB-Amendement Den Haag 6.03.

Zodra mensen wat meer gaan verdienen, komt de verhuiswagen voorrijden en de verlaten ze de wijk. Die negatieve spiraal willen we doorbreken. Veiligheid verdient topprioriteit. Er kan nog veel winst worden geboekt in een betere organisatie van de politie. Het ontnemen van criminele winsten met 'pluk-ze' wetgeving moet de komende jaren meer opleveren. Het geld dat door deze maatregelen binnenkomt moet ten goede komen aan meer wijkagenten waar dat nodig is.

6.06 Franekeradeel ‘Er kan nog veel winst worden geboekt in een betere organisatie van de politie.’ wijzigen in: ‘Burger en overheid zijn samen verantwoordelijk. Dat moet wel mogelijk gemaakt worden, zodat de burger zijn verantwoordelijkheid ook kan nemen.’ Toelichting: De PvdA gaat uit van het partnerschap tussen een sterke overheid en betrokken burgers met een eigen verantwoordelijkheid. Die betrokken burgers kunnen veel doen aan hun eigen veiligheid en leefbaarheid. De overheid moet dat mogelijk maken door het stellen van kaders en het invullen van de randvoorwaarden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na 'Er kan nog veel winst worden geboekt in een betere organisatie van de politie.' toevoegen: 'Burger en overheid zijn samen verantwoordelijk. Dat moet wel mogelijk gemaakt worden, zodat de burger zijn verantwoordelijkheid ook kan nemen.'

Amendementen 6.08 Groningen Toevoegen: De prestatiecontracten bij de politie maken plaats voor afrekening die verband heeft met het oplossingspercentage per aangifte. Toelichting: Op dit moment wordt de politie afgerekend op basis van het aantal uitgeschreven boetes. Dit zegt echter niet veel over de criminaliteit in een bepaald gebied. Door meer te focussen op het aantal opgeloste aangiftes, wordt er echt wat gedaan aan de criminaliteit waar veel mensen last van hebben. Door dit op te lossen zullen mensen zich veiliger voelen in hun buurt. Wel zal voor de afrekening alleen naar de zaken gekeken moeten worden waar het aangiftes betreft met daderindicatie of een redelijke oplossingskans. 88

het oppakken van werk en sociale verbanden door hen. Analoog aan de al in Zwitserland 15-langjarige praktijk wordt het Nederlandse experiment nu tot reguliere verstrekking omgevormd via huisartsen, gekoppeld aan sociale pensions, arbeidsreintegratie en ‘elke wijk zijn eigen verslaafden terug’. Niet om ‘mensen op te geven’, maar voor een relaxter en minder criminele samenleving. De politionele en justitiële capaciteit die hierdoor vrijvalt, zal aangewend worden om het begrotingsfinanciën op orde te brengen . PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Toevoegen aan het einde van alinea: ‘Het succesvolle beleid voor begeleide heroïneverstrekking wordt voortgezet in die gemeenten waar dit nodig is’.

PREADVIES: AFWIJZEN Het amendement gaat uit van de oude prestatiecontracten tussen het Rijk en de korpsen op basis van het aantal uitgeschreven boetes. Dit criterium is al vervangen door een aantal andere criteria waaronder het aantal OM-afdoeningen.

Het gedoogbeleid aan de achterdeur van de coffeeshop veroorzaakt overlast in buurten. Het leidt tot illegale thuisteelt en trekt georganiseerde criminaliteit aan. Daar kunnen we vanaf als we de teelt strikt reguleren en de coffeeshops behandelen als een normaal horecabedrijf. Met de justitiële capaciteit die hierdoor vrijvalt kan het aantal buurtagenten verder omhoog.

Amendementen

6.12 Venlo/Arcen en Velden Toevoegen aan eind alinea: ‘Nederlandse grensgemeenten ondervinden dagelijks een grote overlast als gevolg van (soft-)drugstoerisme veelal afkomstig uit de buurlanden. Jaarlijks bezoeken miljoenen drugstoeristen onze grenssteden. Tot het moment van legalisering hebben grensgemeenten met grote drugsgerelateerde overlast derhalve recht op extra handhavingcapaciteit’. Toelichting: De PvdA streeft naar legalisering. Legalisering is een langdurig traject vanwege internationale verdragen. Tot die tijd hebben grensgemeenten met een grote drugsgerelateerde overlast recht op extra handhavingcapaciteit. PREADVIES: AFWIJZEN Bij de verdeling van budgetten voor de politie wordt al rekening gehouden met de problematiek van de grensgemeenten.

6.09 Amsterdam Zuid, Venlo/Arcen en Velden, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Alinea wijzigen in: ‘Het ontbreken van een regeling voor de achterdeur van de koffieshops veroorzaakt overlast in buurten. Het leidt tot illegale thuisteelt en trekt georganiseerde criminaliteit aan. Daar kunnen we vanaf als we de teelt reguleren en de koffieshops behandelen als een normaal horecabedrijf. Op korte termijn dient dan ook een wetenschappelijk begeleid experiment met gereguleerde aanvoer gestart te worden. Met de justitiële capaciteit die hierdoor vrijvalt kan het aantal buurtagenten verder omhoog’. Toelichting: Om tegenstanders over de streep te krijgen, lijkt een experiment ons een goed instrument. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Toevoegen aan einde alinea: 'Regionale experimenten met gereguleerde teelt zijn een zinvolle eerste stap'. Toelichting: deze toevoeging sluit ook aan bij het vorige Verkiezingsprogramma.

3. Overlast, intimidatie en criminaliteit. Te vaak komt het voor dat een relatief kleine groep jongeren een grote groep bewoners het leven zuur maakt. Overlast, intimidatie en criminaliteit lopen in elkaar over. Wat je afkomst ook is, wie je ook bent, je hebt je te gedragen. We pakken dit langs drie wegen aan. We ondersteunen de thuiscultuur en spreken ouders aan op hun eigen verantwoordelijkheid. Ze krijgen zo nodig begeleiding van gezinscoaches. Veroorzaken hun kinderen schade, dan stellen we de ouders aansprakelijk. Wij binden de strijd aan met de harde straatcultuur.

6.10 Utrecht Na ‘…normaal horecabedrijf’, toevoegen: ‘Strikte handhaving van de shops en voorlichting aan jongeren over softdrugs blijft nodig’. Toelichting: als coffeeshops behandeld zullen worden als normaal horecabedrijf, blijft het nodig om jongen mensen voor te lichten over drugsgebruik en om als overheid te handhaven dat er geen spullen worden verkocht aan personen onder de 18. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 6.13 Utrecht Na ‘…of meldingsplicht worden opgelegd’, toevoegen: ‘Als jongeren naast hun straf een gedragsmaatregel weigeren krijgen ze direct een strafmaatregel, niet terug naar de rechter’. Toelichting: Toelichting: Het rechtssysteem zit verstopt en uitvoerders van gedragsmaatregelen heb-

6.11 Apeldoorn Toevoegen aan eind alinea: Het inmiddels al 7 jaar vigerende ‘heroïne-experiment’ voor een beperkt aantal verslaafden in een beperkt aantal gemeenten is bewezen een doorslaand succes. Het zorgt voor een stabieler leven, zonder criminaliteit, en 89

op de repressieve maatregelen. De PvdA is immers voor hard én sociaal PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Toevoegen aan het einde van alinea: ‘Kwetsbare jongeren krijgen betere begeleiding op school. Jonge ex-gedetineerden hebben structuur nodig van werk, stage en/of school’.

ben geen dwangmiddelen. Veroordeelde jongeren zijn de lachende derde als zij hun maatregel weigeren. Dat mag niet worden beloond. PREADVIES: OVERNEMEN 6.14 Utrecht Na ‘…aan onderwijs of werk.’, toevoegen: ‘We willen invoering van wijkrechters die zaken in één buurt afhandelen, van leerplicht tot diefstal’. Toelichting: Toelichting: Sommige veelplegers hebben wel zes zaken tegelijk lopen. Dat wordt niet altijd meegenomen in de afweging van de rechter. Daarnaast kan een wijkrechter de relaties beter leggen tussen criminele en overlastgevende groepen. PREADVIES: OVERNEMEN

Dak- en thuislozen opvang is de afgelopen jaren sterk verbeterd. Gemeenten hebben mede dankzij de WMO de maatschappelijke opvang goed kunnen regelen met alle betrokkenen. Dit succes moet nu geëvenaard worden op het gebied van opvang, scholing en het aan het werk krijgen van zwerfjongeren in heel Nederland.

6.15 Etten-Leur Na ‘…straatcultuur’, toevoegen: ‘Dit doen we door zowel preventieve en repressieve maatregelen als het bieden van betere perspectieven’. Toelichting: De strijd aanbinden klinkt wel stoer, maar het is echt noodzakelijk om enigszins aan te geven hoe we dat denken te gaan doen. PREADVIES: OVERNEMEN

Allerlei vormen van woonoverlast, veroorzaakt door onder meer huisjesmelkers, ongecontroleerde woningsplitsing en illegale bewoning zorgen in veel wijken voor toenemende ergernis en verslechtering van de leefbaarheid. We willen de boetes voor huisjesmelkers verhogen en de BIBOB-screening verscherpen. Juridische procedures zijn niet altijd toereikend Wij zijn voorstander van lokale meldpunten woonoverlast en een integrale aanpak door de brandweer, politie, gemeente en belastingdienst.

Amendementen

Behalve voor extra wijkagenten en straatcoaches is de PvdA voor intelligenter straffen. Heel gericht kan een straatverbod of meldingsplicht worden opgelegd. Er moet steeds onderscheid worden gemaakt tussen de meelopers en de harde kern die tegen de georganiseerde criminaliteit aanzit. Rechters kunnen tegenwoordig naast celstraf bijzondere maatregelen opleggen zoals verplichte deelname aan onderwijs of werk. Op die manier houden we jongeren langer onder toezicht. Tenslotte is de PvdA voor het versterken van de schoolcultuur, met nieuwe vormen van onderwijs waarin het leren van een vak gepaard gaat met structuur en goede begeleiding. Maar ook door een radicale aanpak van lesuitval en schoolverzuim.

6.17 Hoorn Toevoegen nieuwe alinea: ‘Wat betreft de begeleiding van ex delinquenten en het voorkomen van recidive is nog een lange weg te gaan. Het landelijke gemiddelde van recidive ligt op 70 %. Wij geloven in een aanpak waarin gemeenten regie nemen op het coördineren van alle voorzieningen (woning, uitkering, werk, gezondheidsvoorzieningen) die nodig zijn om recidive te beperken. Gemeenten die hierin aantoonbaar resultaten bereiken dienen hierin financieel ondersteund te worden. Toelichting: Door de regie functie bij gemeenten te stimuleren kan veel leed voorkomen worden. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 6.16 Utrecht ‘Tenslotte is de PvdA voor het versterken van de schoolcultuur…’ t/m ‘…lesuitval en schoolverzuim.’ wijzigen in: ‘Deze repressieve maatregelen kunnen tenslotte niet zonder preventie en nazorg. Daarom is de PvdA voor betere begeleiding op school van kwetsbare jongeren en radicale aanpak van lesuitval en schoolverzuim. Juist wanneer jonge gedetineerden terugkomen in de samenleving hebben zij structuur nodig van werk, stage en/of school. Zo willen we recidive voorkomen. Toelichting: Toelichting: het aanpassen van de cultuur op school hoort in het onderwijshoofdstuk, hier zouden we graag een tekst zien over preventie en nazorg die een broodnodige aanvulling zijn

4. Radicalisering en terrorisme. Terrorismebestrijding en het voorkomen van aanslagen zal ook in de komende jaren de nodige inspanningen vragen. Nederland kan dat niet alleen en samenwerking in internationaal verband blijft hierbij van belang. Wel moeten we kritisch kijken naar de effectiviteit van de maatregelen die de afgelopen jaren zijn genomen. Staan die voldoende in verhouding tot de bescherming van de privacy? Samenwerking tussen de verschillende overheidsdiensten kan efficiënter zonder afbreuk te doen aan de effectiviteit. Het opslaan van allerlei privé-gegevens van burgers, bijvoorbeeld als men vliegt, is voor de PvdA alleen aan-

90

nadere visie uit te werken op het thema ‘privacy, veiligheid en rechtstaat’ ter ondersteuning van de Tweede Kamerfractie in de komende periode. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB AMENDEMENT. Alinea wijzigen in: ‘Het tegengaan van dreigingen voor Nederland, zoals het voorkomen van aanslagen en andere terroristische activiteiten zal ook in de komende jaren om een afgewogen effectieve aanpak vragen. Nederland kan dit niet alleen en samenwerking met andere landen is essentieel, bijvoorbeeld via het gezamenlijk uitvoeren van verstorende acties of door juridische kaders beter af te stemmen. Omdat de PvdA pal staat voor een goede bescherming van de privacy van burgers moeten we kritisch kijken naar de effectiviteit van de maatregelen die de afgelopen jaren zijn genomen. Staan die voldoende in verhouding tot de bescherming van de privacy? Veiligheid gaat niet boven privacy, net zoals privacy niet boven veiligheid gaat. Samenwerking tussen de verschillende overheidsdiensten kan efficiënter zonder afbreuk te doen aan de effectiviteit. Het opslaan van allerlei privégegevens van burgers, bijvoorbeeld als men vliegt, is voor de PvdA alleen aanvaardbaar als dat een direct en aantoonbaar substantieel effect heeft in de bestrijding van terrorisme, en deze voordelen opwegen tegen de nadelen, die helder in kaart moeten zijn gebracht door het College Bescherming Persoonsgegevens, zij brengt een zwaarwegende advies uit over de impact van weten regelgeving op de privacy van burgers. Wet- en regelgeving die de privacy van alle burgers vergaand inperkt, geldt slechts voor een in de tijd beperkte periode en vóór het verstrijken van deze periode worden de maatregelen grondig geëvalueerd. Zij worden alleen voortgezet als de noodzaak hiervan overtuigend is aangetoond. Ook reeds bestaande maatregelen worden aan een grondig onderzoek onderworpen’.

vaardbaar als dat een direct en aantoonbaar effect heeft in de bestrijding van terrorisme.

Amendementen 6.18 Rotterdam, Zutphen, Dordrecht, Tilburg, Homoemancipatie netwerk Alinea wijzigen in: ‘Het tegengaan van dreigingen voor Nederland, zoals het voorkomen van aanslagen en andere terroristische activiteiten zal ook in de komende jaren om een afgewogen effectieve aanpak vragen. Nederland kan dit niet alleen en samenwerking met andere landen is essentieel, bijvoorbeeld via het gezamenlijk uitvoeren van verstorende acties of door juridische kaders beter af te stemmen. Omdat de PvdA pal staat voor een goede bescherming van de privacy van Nederlandse burgers, is bij elke maatregel een kritische afweging over de effectiviteit nodig (vóór invoering, maar ook daarna). Ook de vraag tot wanneer een maatregel geldt, hoort daarbij. Het benutten van allerlei privégegevens van burgers, bijvoorbeeld als men vliegt, is voor de PvdA pas aanvaardbaar als dat een aantoonbaar effect heeft in de bestrijding van terrorisme. Naast goede internationale samenwerking is ook binnen Nederland intensieve samenwerking tussen de verschillende overheidsdiensten essentieel (regionaal, maar ook vanuit verschillende taken). Dit kan efficiënter, zonder afbreuk te doen aan de effectiviteit.’ Toelichting: - De oude tekst benadert terrorisme als onderdeel van ‘samen leven in buurt of wijk’ en laat internationaal terrorisme teveel buiten beschouwing. Terroristische dreiging komt niet alleen vanuit Nederland zelf, maar zeker ook vanuit verschillende regio’s in de wereld. Dreiging ten aanzien van een KLM-vlucht naar Detroit kent zijn sporen in Nairobi en Jemen. Het is ongelukkig om ‘terrorisme’ enkel te scharen onder ‘samen leven in buurt of wijk’ (Zie daarom ook het voorstel voor verplaatsing van deze alinea naar 2.9.2) - De oude tekst is op verschillende punten vaag. Zo staat er in zin drie dat de PvdA de effectiviteit van inmiddels ingevoerde maatregelen moet beoordelen t.a.v. privacyimpact. Belangrijker is echter dat er vóór invoering ook een beoordeling van maatregelen plaatsvindt (en in aanvulling daarop een evaluatie achteraf). Daarnaast is de oude tekst wat passief en weinig concreet: ‘terrorisme zal inspanningen vragen’ en ‘samenwerking in internationaal verband is van belang’. Het is aan de PvdA om een concrete visie neer te leggen op wat nodig en wenselijk is. In het verlengde van dit amendement doen we een beroep op het Partijbestuur om via een commissie een

6.19 Rotterdam, Culemborg ‘Het opslaan van allerlei privé-gegevens van burgers, bijvoorbeeld als men vliegt, is voor de PvdA alleen aanvaardbaar als dat een direct en aantoonbaar effect heeft in de bestrijding van terrorisme.’ wijzigen in: ‘Het opslaan van allerlei privé-gegevens van burgers, bijvoorbeeld als men vliegt, is voor de PvdA niet aanvaardbaar, tenzij aantoonbaar gemaakt kan worden dat die gegevens noodzakelijk zijn voor het bestrijding van terrorisme.’ Toelichting: De oorspronkelijke formulering van het conceptprogramma zegt: sla de gegevens eerst op en lever achteraf de argumentatie aan die overigens betrekking dient te hebben op het bestrijden van terrorisme. Het is echter niet te controleren of de opgeslagen gegevens echt direct aantoonbaar effect hebben in de bestrijding van terrorisme. Wij zijn van mening dat voor het opslaan van privégegevens het bewijs vooraf aangeleverd dient te 91

worden. Er dient een vermoeden te zijn of twijfel te bestaan t.a.v. iets of iemand voordat er privé-gegevens van burgers kunnen worden opgeslagen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Rotterdam 6.18.

Radicalisering vroegtijdig en actief tegengaan kan terrorisme voorkomen. Radicalisering bestrijd je het best door mensen te binden aan de samenleving. Goede voorlichting maakt weerbaar. Het bieden van perspectief op werk en wonen zijn een probaat tegengif, net als een stabiele opvoeding en gezinsleven. De omgeving moet alert zijn op signalen van met name jongeren die dreigen te radicaliseren.

6.20 Amsterdam Zuid, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer, Leiden, Groningen ‘Het opslaan van allerlei privé-gegevens van burgers, bijvoorbeeld als men vliegt, is voor de PvdA alleen aanvaardbaar als dat een direct en aantoonbaar effect heeft in de bestrijding van terrorisme’, wijzigen in: ‘Het opslaan van allerlei privé-gegevens van burgers, bijvoorbeeld als men vliegt, is voor de PvdA alleen aanvaardbaar als dat een direct en aantoonbaar substantieel effect heeft in de bestrijding van terrorisme en deze voordelen opwegen tegen de nadelen, die helder in kaart moeten zijn gebracht door middel van een privacy impact analyse (vergelijkbaar met een milieu effect rapportage bij milieuwetgeving). Wet- en regelgeving die de privacy van alle burgers vergaand inperkt, geldt slechts voor een in de tijd beperkte periode en vóór het verstrijken van deze periode worden de maatregelen grondig geëvalueerd. Zij worden alleen voortgezet als de noodzaak hiervan overtuigend is aangetoond. Ook reeds bestaande maatregelen worden aan een grondig onderzoek onderworpen’. Toelichting: Minister Ter Horst zei in december dat ‘veiligheid boven privacy’ gaat. Dat is een standpunt waar Bits of Freedom en vele anderen zich niet achter kunnen scharen. De PvdA dient een rationeel beveiligingsbeleid na te streven. Dat betekent dat overheidsmaatregelen die de privacy van alle Nederlanders inperken (in plaats van slechts verdachte Nederlanders), aan een grondige analyse moeten worden onderworpen, en met voldoende waarborgen moeten worden omkleed. Bovendien worden deze maatregelen geregeld getoetst. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Rotterdam 6.18.

5. Bevordering van actieve sportdeelname. Sport verbroedert. Sport is niet alleen goed voor de gezondheid maar leert jongeren ook spelenderwijs belangrijke sociale vaardigheden. Vijf miljoen mensen doen mee in 27.000 sportclubs. Steeds meer clubs zijn zich bewust van hun brede maatschappelijke functie en dat juichen wij zeer toe. De deelname van jongeren aan sport blijven we stimuleren. Dat vereist ook sport- en speelvoorzieningen in de buurt. De PvdA wil de zogenoemde ‘Jantje Beton’- norm invoeren, die stelt dat bij de inrichting van nieuwe wijken 3 procent van de ruimte voor sport en spel wordt gereserveerd. Speciale aandacht voor actieve sportdeelname door mensen met een functiebeperking blijft nodig. Topsportevenementen zijn belangrijk vanwege de positieve uitstraling naar de breedtesport.

Amendementen 6.22 Eindhoven ‘Steeds meer clubs zijn zich bewust van hun brede maatschappelijke functie en dat juichen we zeer toe.’ toevoegen: ‘Om ze daarbij te ondersteunen willen we een voortzetting van het succesvolle beleid om scholen, wijken en sportverenigingen met elkaar te verbinden en te versterken.’ Toelichting: Sport is een bindend middel in onze samenleving, een belangrijk dorpsplein van onze samenleving’. Terecht dat het verkiezingsprogram is opgenomen dat de clubs een maatschappelijke functie hierin vervullen. Juist door die maatschappelijke functie krijgen ze steeds meer maatschappelijke vragen op hun bordje (tegengaan van obesitas, activeren ouderen, de sportclub welke de integratie bevordert etc.) Maar dan moet je ze wel ondersteunen. Onze eigen staatssecretaris heeft dit ondermeer gedaan met het inzetten van de combinatiefunctionarissen. Dit is succesvol gebleken. Dit moeten we doorzetten. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Steeds meer clubs zijn zich bewust van hun brede maatschappelijke functie en dat juichen we zeer toe’. wijzigen in: ‘Steeds meer clubs zijn zich bewust van hun maatschappelijke positie. Dat juichen wij toe en verdient onze ondersteuning’.

6.21 Den Haag Na ‘…bestrijding van terrorisme’, toevoegen: ‘De aparte organisatie voor de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding wordt opgeheven. De essentiële taken op het gebied van terrorismebestrijding worden (weer) uitgevoerd door het ministerie van Justitie.’ Toelichting: De NCTB heeft geen meerwaarde als apart instituut. De bestuurlijke drukte werkt averechts. Er zal ook na opheffing van de NCTB goed gekeken moeten worden hoe de samenwerking met de AIVD verloopt, die is nu problematisch. PREADVIES: AFWIJZEN De conclusie dat de NCTB kan worden opgeheven is veel te kort door de bocht.

92

Amendementen

6. Ondernemerschap. Ondernemerschap, buurtwinkels en bedrijvigheid dragen bij aan de kracht van een wijk. Er valt wat te beleven en er valt wat te verdienen. De leefbaarheid neemt toe. Gemeenten zijn leidend bij het stimuleren van de wijkeconomie, samen met woningcorporaties, wijk- en buurtcentra, ondernemersorganisaties, Kamers van Koophandel, onderwijsinstellingen, banken en sociale diensten.

6.25 PB-Amendement ‘Bijvoorbeeld door leegstand, branchering en functievermenging tegen te gaan, door microfinanciering en coaching te bevorderen, door de veiligheid te verbeteren en Bedrijven Investerings Zones te creëren’, wijzigen in: ‘Bijvoorbeeld door, leegstand tegen te gaan, betere rechtsbescherming van huurders van winkelpanden en door diversiteit in branches en functies te stimuleren door de veiligheid te verbeteren. Bedrijven Investerings Zones juichen wij toe’.

Amendementen 6.23 Rotterdam Na ‘…banken en sociale diensten’, toevoegen: ‘De bevoegdheid tot verruiming van de winkeltijden komt in dat licht ook volledig op lokaal niveau te liggen en komt los te staan van de eventuele aanwezigheid van toerisme.’ Toelichting: De lokale politiek moet gaan over de winkeltijden, want daar moet de uiteindelijke afweging gemaakt worden. Dus niet op Rijksniveau. Dit draagt bij aan een heldere bevoegdheidsverdeling tussen Rijk en gemeenten. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…banken en sociale diensten’, toevoegen: ‘De Zondagssluiting wordt uit de winkeltijdenwet gehaald en overgelaten aan de lokale overheid. Wat de PvdA betreft wordt daarbij wel rekening gehouden met de belangen van werknemers en kleine zelfstandigen’.

6.26 Den Haag Na ‘…stimuleren van ondernemerschap’, toevoegen: Bijvoorbeeld door betere rechtsbescherming van huurders van winkelpanden, leegstand ...’. Toelichting: De huurder van winkelpanden wordt, bij achterstallig onderhoud aan het door hem gehuurde winkelpand, geconfronteerd met de plicht dit onderhoud te verrichten en hiervoor de kosten te dragen. De positie van de huurder zou op dit punt zodanig moeten verbeteren dat niet de huurder maar verhuurder van een winkelpand aansprakelijk wordt gesteld voor het verrichten en betalen van dit achterstallige onderhoud. Het contract zoals dat geldt voor bedrijfspanden, waarin is geregeld dat verhuurder de verantwoordelijkheid voor deze kosten draagt, zou hierbij als voorbeeld kunnen dienen. PREADVIES: OVERNEMEN Zie Pb Amendement

6.24 Olst-Wijhe Na ‘…banken en sociale diensten’, toevoegen: ‘De PvdA wil de bedrijvigheid in de wijk en de (kleine) dorpskernen bevorderen. Vooral de ambachtelijke beroepen terug in de wijken en kernen zal met specifieke maatregelen worden gestimuleerd: startersleningen, gericht op bedrijvigheid die consuminderen en hergebruik bevorderen zoals bijvoorbeeld kleinschalige kringloopwinkels en reparatie ateliers (schoenen, elektrische apparaten, kleding, computers e.d.). Ook stimuleringsmaatregelen door inzet van de diverse participatiebudgetten willen wij hiervoor gericht inzetten. PREADVIES: AFWIJZEN De in dit amendement gegeven invulling van de rol van de gemeenten bij de bevordering van de wijkeconomie is te specifiek terwijl we juist lokaal maatwerk mogelijk willen maken.

7. Integratie. Integratie is in essentie een taak van burgers zelf. Het vergt van nieuwe Nederlanders de grootste inspanning. Een plek vinden in een nieuwe samenleving betekent loslaten, soms meer dan je lief is. En tegelijkertijd je verbinden met Nederland. Je kiest voor Nederland, maar je mag trots blijven op je afkomst. Mensen die hier hun wortels hebben, moeten ook ruimte bieden aan nieuwe culturen die van oudsher niet tot de Nederlandse samenleving behoorden.

Amendementen 6.27 New York, Etten-Leur Na ’…de Nederlandse samenleving behoorden’. toevoegen: ‘Een plek vinden in de nieuwe samenleving betekent loslaten, soms meer dan je lief is. En tegelijkertijd je verbinden met Nederland. Je kiest voor Nederland, maar je mag trots blijven op je afkomst en een dubbel paspoort voor -immigrerende of emigrerende- Nederlanders in een globaliserende wereld moet mogelijk zijn’. Toelichting: mogelijkheid van dubbel paspoort is

Maar de rijksoverheid is wel degelijk betrokken bij het verbeteren van het vestigingsklimaat en het stimuleren van ondernemerschap. Bijvoorbeeld door leegstand, branchering en functievermenging tegen te gaan, door microfinanciering en coaching te bevorderen, door de veiligheid te verbeteren en Bedrijven Investerings Zones te creëren.

93

een zaak van groot belang voor Nederlander in het buitenland, en ‘nieuwe’ Nederlander in Nederland. Omdat PVV ten dubbele paspoort is, is het zaak die ergens in het programma expliciet te vermelden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: toevoegen 'De PvdA vindt dat het hebben van een dubbele nationaliteit niets te maken heeft met loyaliteit aan Nederland, noch met een integratieprobleem. Het verschijnsel vloeit simpelweg voort uit de uiteenlopende nationaliteitswetgeving van landen en uit het feit dat steeds meer mensen migreren en met buitenlandse partners trouwen. Wel vindt de Partij van de Arbeid het onwenselijk dat mensen niet zelf kunnen besluiten om afstand te doen van hun oude nationaliteit '

6.29 Nijmegen Na ‘Maar ook door …leren en te werken’, toevoegen: ‘Hier geboren kinderen van niet-Nederlandse ouders krijgen bij de geboorte de Nederlandse nationaliteit als hun ouders vijf jaar legaal in Nederland wonen’. Toelichting: Volgens de afdeling Nijmegen verhoogt dat de kans voor die kinderen beter te integreren en de toegankelijkheid tot tal van voorzieningen. Het gaat immers over gelijke kansen. Daarnaast sluit het aan bij opvattingen daarover in de meeste Noord-Westeuropese landen over dit thema binnen de EU. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘Maar ook door …leren en te werken’, toevoegen: Hier geboren kinderen van niet-Nederlandse ouders die legaal permanent in Nederland verblijven krijgen bij geboorte de Nederlandse nationaliteit’. Toelichting: Deze formulering gaat verder dan het amendement van Nijmegen en sluit aan bij de tekst van de door het congres aanvaarde Integratieresolutie.

In ons Nederland bouwt iedereen mee aan een gezamenlijke toekomst. Natuurlijk door zich te houden aan de wetten en de regels van de rechtstaat. Maar ook door als burger actief mee te doen in de samenleving, door het spreken van de taal, door te leren en te werken.

Een geslaagd integratiebeleid vraagt om een overheid die haar taken serieus neemt. De overheid bewaakt de rechtstaat door een consequente verdediging van de daarin neergelegde vrijheden. De overheid treedt consequent op bij de handhaving van de aan die vrijheden gestelde grenzen, de overheid schept kansen, bestrijdt achterstelling en achterstand en investeert in ieders talent. Goed onderwijs, inclusief de voorschoolse opvang, actief arbeidsmarktbeleid tegen de jeugdwerkloosheid, onderwijsbeleid, het bestrijden van discriminatie; het hoort er allemaal bij.

Dat vragen we van iedere burger van dit land. Iedereen moet ruimte bieden aan en respect hebben voor tradities, gewoontes en religies van anderen. Iedereen moet in vrijheid zijn of haar geloof kunnen belijden en er ook in vrijheid afstand van kunnen doen.

Amendementen 6.28 New York Na ‘…door te leren en te werken’. toevoegen: ‘Dat vragen we van iedere burger van dit land. Iedereen moet ruimte bieden aan en respect hebben voor tradities, gewoontes, en religies van anderen. Iedereen moet in vrijheid zijn of haar geloof kunnen belijden en er ook afstand van kunnen doen. Om het integratie proces verder te bevorderen wordt van scholen verwacht dat zij respect voor andere culturen en religies in de nabije toekomst actief zullen onderwijzen’. Toelichting: Als de PvdA gelijke behandeling en respect voor homofielen wil bevorderen dmv onderwijs, dan is dat ook zaak voor andere culturen en religies -- tolerantie en gelijkheid geldt immers, volgens de PvdA, voor iedereen... PREADVIES: PB-Amendement. Na ‘…door te leren en te werken’. toevoegen: ‘Dat vragen we van iedere burger van dit land. Iedereen moet ruimte bieden aan en respect hebben voor tradities, gewoontes, en religies van anderen. Iedereen moet in vrijheid zijn of haar geloof kunnen belijden en er ook afstand van kunnen doen’.

Amendementen 6.30 Hoogeveen Na ‘... het hoort er allemaal bij’, toevoegen: ‘Met name gaat de aandacht uit naar extra faciliteiten waar de onderkant van de autochtone bevolking samenkomt met de nieuwe Nederlanders in de buurten, scholen, gezondheidszorg enz.’. Toelichting: Vanuit de witte wijken en scholen is het gemakkelijk praten. Te lang hebben wij de lasten van de integratie bij de nieuwkomers en de onderkant van onze maatschappij gelegd. PREADVIES: OVERNEMEN

8. Omgaan met diversiteit. Samenleven gaat niet altijd vanzelf. We moeten ook weer leren omgaan met verschillen in afkomst, etniciteit, cultuur en reli-

94

Amendementen

gie. Daarbij staan drie wegen voor ons open. In de eerste plaats hebben we gezamenlijke gedragen normen vastgelegd in wetten en regels; die moeten we zonder aanzien des persoon handhaven. Toch zullen zich botsingen of wrijvingen voordoen over normen en waarden die niet in de wet vastliggen. Dan ligt de tweede weg zeer voor de hand, namelijk de confrontatie aangaan, de dialoog opzoeken. De kracht van het open debat mag niet worden onderschat.

6.32 Schiedam, Rotterdam Na ‘…de werkvloer, in de buurt, op school’, toevoegen: ‘Dit geldt zowel voor nieuwe Nederlanders afkomstig uit landen binnen de EU, als voor nieuwe Nederlanders afkomstig uit andere landen buiten de EU’. Toelichting: Ook de nieuwe groepen migranten uit midden en oost Europa moeten worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid, overigens zonder het vrije verkeer van personen aan te tasten. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 6.31 Trefpunt Socialisme en levensovertuiging Na ‘Samenleven gaat niet altijd vanzelf’, toevoegen: ‘Democratie is het middel om verschillen tussen groepen, hun eigenheid en hun zingevingsystemen op vreedzame wijze te reguleren. Zonder een zingeving op te leggen, schept de overheid de voorwaarden dat mensen individueel en collectief deze eigenheid en zingeving kunnen beleven en tot uitdrukking kunnen brengen. Voorbeelden daarvan zijn tolerantie, de scheiding van kerk en staat, grondrechten als de vrijheid van godsdienst en levensbeschouwing, meningsuiting, vereniging en onderwijs. Wij voorkomen dat het publiek debat over religie verhardt en dat de levensovertuiging naar het privé-domein wordt verwezen’. Toelichting: Deze toevoeging mag wat ons betreft ook in de Inleiding worden verwerkt. Zo niet, dan is het zinnig om hier het samenleven in onze democratie te onderbouwen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. In de inleiding zullen de kernpunten uit dit amendement worden opgenomen.

6.33 Bergen (NH), Tilburg, Haarlem Schrappen: ‘Als de achterstand weggewerkt zijn, kan het budget weer verlaagd en inburgering deels opgaan in het reguliere volwassenenonderwijs’. Toelichting: De motivering ontgaat ons. PREADVIES: AFWIJZEN De motivatie voor deze passage is de volgende: de afgelopen jaren is het budget voor inburgering fors verhoogd om een inhaalslag te maken. Over enkele jaren zullen de meeste oudkomers langs deze weg alsnog zijn bereikt. Het budget kan dan deels worden verlaagd. Inburgering blijft bestaan voor nieuwkomers. Het reguliere volwassenenonderwijs blijft voor alle andere volwassenen taalles verzorgen. 6.34 PB-Amendement Na ‘.. volwassenonderwijs’. toevoegen: ‘Volwassenonderwijs blijft gevrijwaard van marktwerking.’ 6.35 Schiedam, Rotterdam, Vlaardingen Toevoegen: In het cursusaanbod moet ruimte zijn voor maatwerk voor die ‘nieuwe Nederlanders’, die hun arbeidzame carrière inmiddels hebben afgerond. Toelichting: Invoegen achter inburgeringklas. Het nieuwe systeem is niet voor deze groep, de eerste generatie gastarbeiders, bedacht, We willen hen er ook niet van uitsluiten. Daarom een pleidooi voor ruimte voor maatwerk. PREADVIES: AFWIJZEN Dit maatwerk is volop mogelijk en bestaat ook al.

Er is ook altijd nog een derde optie van acceptatie van verschillen, door neutrale tolerantie, waardering of respect te betonen. Soms worden meerdere wegen bewandeld. Zo kan emancipatie niet alleen door wetten verder worden gebracht maar zeker ook door overtuiging in het maatschappelijk debat. De PvdA zal daarbij de verworvenheden van de emancipatie breed uitdragen. 9. Inburgering en huwelijksmigratie. Iedereen moet meedoen en dus de taal spreken en de weg in de maatschappij kennen. Inburgering is een onmisbare eerste stap: op de werkvloer, in de buurt, op school. We zijn nu bezig de achterstand in te lopen. De klassen zitten weer vol. De komende tijd moet we ook taalles op de werkvloer mogelijk maken, inburgering koppelen aan school van jonge kinderen met achterstanden, en het niveau van de lessen verder opkrikken. Zo moeten normale bevoegdheidseisen voor docenten ook gelden in de inburgeringsklas. Als de achterstanden weggewerkt zijn, kan het budget weer verlaagd worden en kan inburgering deels opgaan in het reguliere volwassenenonderwijs.

Huwelijksmigratie blijkt nog te vaak een rem op integratie. Ieder moet vrij zijn om zijn of haar partner zelf te kiezen. Maar de PvdA stelt daarbij de eis dat de partner in Nederland zijn nieuwe partner zelf moet kunnen onderhouden. Bovendien eisen wij van de partner een gedegen voorbereiding op, en kennis van, Nederland en de Nederlandse taal. In de toekomst zullen we daar tevens een alfabetiseringstoets aan verbinden.

95

Amendementen

schijnhuwelijken en gedwongen huwelijken expliciet strafbaar stellen” Toelichting: Zoals de zin er staat is hij vreemd. Schijnhuwelijken zijn geen gedwongen huwelijken. Uithuwelijken an sich kan je niet strafbaar stellen. Gedwongen huwelijken (alle vormen, dus ook gedwongen uithuwelijken) wel, i.v.m. vrijheidsberoving. PREADVIES: OVERNEMEN

6.36 Enschede Na ‘…alfabetiseringstoets aan verbinden’, toevoegen: ‘Het (bij)leren van Nederlands moet bijvoorbeeld altijd mogelijk zijn en niet als extra drempel opgeworpen worden, bijvoorbeeld in een assessment. Daarom moet Nederlands als tweede taal onderdeel uit (kunnen) maken van alle type opleidingen, op school, op de werkvloer en bij EVC Toelichting: Toelichting: Spreekt voor zich. Tekst zou kunnen worden toegevoegd in het hoofdstuk over onderwijs en emancipatie) PREADVIES: AFWIJZEN We onderschrijven het belang van Nederlands als taal maar dit amendement is toch echt te gedetailleerd.

10. Segregatie bestrijden. Wij staan voor een ongedeelde samenleving. Gescheiden werelden langs etnische lijnen bedreigen de sociale samenhang van ons land. Leerlingen, collega’s en stadsgenoten moeten met elkaar in plaats van naast elkaar leren, werken en leven. Discriminatie op de arbeidsmarkt moet actief worden bestreden. De toename van aparte witte en zwarte scholen in gemengde wijken moet een halt worden toegeroepen. Om dit te bewerkstelligen moet een algemene acceptatieplicht gaan gelden voor alle scholen van alle leerlingen die de grondslag van de school erkennen. De succesvolle experimenten met een transparant aanmeldingssysteem, inclusief een vast aanmeldmoment, verdienen landelijke invoering. En gemeentes krijgen de bevoegdheid samenwerking tussen scholen op dit vlak tot stand te brengen.

6.37 Zoetermeer ‘Maar de PvdA stelt daarbij de eis dat de partner in Nederland zijn nieuwe partner zelf moet kunnen onderhouden’, wijzigen in: ‘Maar de PvdA stelt daarbij overeenkomstig de huidige vigerende weten regelgeving dat de partner in Nederland zijn nieuwe partner zelf moet kunnen onderhouden’. Toelichting: Door het stellen van de eis lijkt het alsof er sprake is van nieuw beleid en dat is niet zo. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Maar de PvdA stelt daarbij de eis dat de partner in Nederland zijn nieuwe partner zelf moet kunnen onderhouden’, wijzigen in: Maar de PvdA stelt daarbij de eis dat de partner in Nederland zijn nieuwe partner zelf moet kunnen onderhouden; de extra verhoogde inkomenseis wordt daartoe verlaagd naar het oude aan de bijstand gekoppelde niveau. Toelichting: Het amendement van Zoetermeer stelt 'conform het vigerende beleid'. Maar het vigerende beleid betekent de hogere inkomenseis die de PvdA steeds heeft afgewezen.

Amendementen 6.39 Hoorn Na ‘…vlak tot stand te brengen’, toevoegen:. ...’bijvoorbeeld door het instrument dubbele wachtlijsten’. Toelichting: Met het instrument dubbele wachtlijsten kunnen trends richting segregatie doorbroken worden. Kansrijke en kansarme kinderen worden gespreid over scholen, waardoor het ontstaan van zwarte en witte scholen voorkomen wordt. PREADVIES: OVERNEMEN 6.40 Homo-emancipatie netwerk ‘Daarvoor moet een acceptatieplicht gaan gelden voor alle scholen van alle leerlingen die de grondslag van de school erkennen’, wijzigen in: ‘Om het samen leren te bevorderen wordt een acceptatieplicht voor alle scholen ingevoerd.’ Toelichting: De grondslag biedt te vaak een ontsnappingsroute om mensen uit te sluiten van een school. PREADVIES: OVERNEMEN

Gedwongen huwelijken pakken we aan, onder andere door scherpere controle op schijnhuwelijken en het expliciet strafbaar stellen van uithuwelijken. Ook gaan we de mogelijkheden onderzoeken om het fenomeen van herhaalde huwelijksmigratie, waarbij een man met grote regelmaat nieuwe vrouwen laat overkomen uit het land van herkomst, aan te pakken.

Amendementen 6.38 Zutphen, Etten-Leur, Tilburg, Haarlem Gedwongen huwelijken pakken we aan, onder andere door scherpere controle op schijnhuwelijken en het expliciet strafbaar stellen van uithuwelijken’, wijzigen in: ‘We willen scherpere controle op

11. Asiel en migratie. Ons asiel- en migratiebeleid is restrictief, selectief, streng en rechtvaardig. Restrictief daar waar de spankracht van onze samenleving, of van buurten, wijken en voorzieningen in het geding is. Restrictief ook in de afschaffing van het categoriale

96

pardonners, maar van al die mensen die hier een veilige haven hebben gevonden. Dit komt door deze formulering beter tot uitdrukking. PREADVIES: OVERNEMEN

beschermingsbeleid. Selectief en mogelijkheden scheppend daar waar migranten een bijdrage kunnen leveren aan de economische, wetenschappelijke en culturele ontwikkeling van Nederland. Streng waar misstanden, fraude en misbruik van voorzieningen en procedures moet worden bestreden. En rechtvaardig omdat de Pardonregeling een grote groep mensen in eindeloze onzekerheid eindelijk de kans gaf een toekomst op te bouwen voor hun kinderen. Velen van hen zijn al aan het werk. Rechtvaardig ook omdat Nederland een veilig toevluchtsoord blijft voor echte vluchtelingen in nood.

6.44 Enschede ‘Rechtvaardig ook omdat Nederland een veilig toevluchtsoord blijft voor echte vluchtelingen in nood’, toevoegen: ‘Aan hen wordt bescherming geboden op grond van het Vluchtelingenverdrag, de richtlijnen van de UNHCR en de internationale mensenrechtenverdragen.’ Toelichting: Iemand is vluchteling als hij of zij voldoet aan de definities die daarvoor bestaan. Onechte vluchtelingen bestaan dus niet. Het Nederlandse toelatingsbeleid voor mensen die bescherming nodig hebben, moet zijn gebaseerd op het Vluchtelingenverdrag en mensenrechten, waarbij de criteria die van belang zijn bij het bepalen of iemand gegronde vrees voor vervolging heeft de doorslag moeten geven. Tezamen met de richtlijnen van de VN vluchtelingenorganisatie (UNHCR) vormen deze verdragen een samenhangend stelsel van criteria, die een eenduidig en objectief antwoord geven op de vraag of iemand vluchteling is. PREADVIES: OVERNEMEN

Amendementen 6.41 Etten-Leur ‘Ons asiel- en migratiebeleid’ Schrappen: ‘asiel- en’ Toelichting: De eerste alinea gaat in zijn geheel over migratiebeleid, niet over asielverzoekers. We willen bepleiten aan migranten en asielverzoekers gescheiden paragrafen te wijden en ze niet op één enigszins 'verdachte' hoop te gooien. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: ook het asielbeleid is restrictief, selectief, streng en rechtvaardig. We willen immers alleen echte vluchtelingen toelaten. Noch asielzoekers noch migranten worden 'op een verdachte hoop gegooid' in deze tekst. 6.42 Enschede Schrappen: ‘restrictief ook in de afschaffing van het categoriaal beschermingbeleid Toelichting: Toelichting: Onnodige toevoeging. Op zich is het voldoende om te wijzen op ‘spankracht’, zie zin ervoor. Deze zien gaat al in op ‘restrictief zijn’ (mbt streng en selectief wordt er ter toelichting ook 1 zin gebruikt). Bovendien maakt het voorstel tot afschaffing van het categoriale beschermingsbeleid onderdeel uit van een grotere discussie over vluchtelingenbescherming. Dit komt hier niet uit naar voren. Weglaten doet geen schade aan tekst. PREADVIES: AFWIJZEN Het afschaffen van het categoraal beschermingsbeleid is een belangrijke en ingrijpende beslissing geweest in de afgelopen jaren.

6.45 Tilburg, Zutphen, Amersfoort ‘Ons asiel- en migratiebeleid is restrictief, selectief, streng en rechtvaardig’ wijzigen in: ‘Ons migratiebeleid is humaan, rechtvaardig en selectief’ en schrappen de gehele tweede zin, beginnend met ‘restrictief’. Toelichting: Hoe kun je nu landelijk beleid baseren op het feit dat er, pak 'm beet, teveel nietNederlandssprekenden in Bos en Lommer wonen? PREADVIES: AFWIJZEN Migratiebeleid behelst meer dan asielbeleid. De toelating van arbeidsmigranten is wel degelijk restrictief met het oog op de effecten op de arbeidsmarkt.

Asielverzoeken worden, dankzij de strengere Vreemdelingenwet , al veel sneller afgehandeld dan vroeger. Sneller beslissen, met behoud van zorgvuldigheid, en in geval van afwijzing sneller werken aan terugkeer, zijn van belang. We willen geen gezinnen met kinderen in de cel of op straat. De toekomst van het asielbeleid ligt in Europa. Gezamenlijk kunnen de lidstaten beter de toestroom effectief en eerlijk controleren en een gezamenlijke standaard voor opvang afspreken. Mensensmokkel moet nationaal en internationaal worden bestreden.

6.43 Enschede ‘En rechtvaardig omdat de Pardonregeling een grote groep mensen in eindeloze onzekerheid eindelijk de kans gaf een toekomst op te bouwen voor hun kinderen. Velen van hen zijn al aan het werk’, wijzigen in: ‘En rechtvaardig omdat mensen die in Nederland mogen blijven participeren in de samenleving en een toekomst hier kunnen opbouwen. Zoals de mensen met een pardonvergunning: velen van hen zijn al aan het werk. Toelichting: de pardonregeling was een groot succes! Dat moet zeker genoemd worden. Maar het gaat natuurlijk om de toekomst, niet alleen van 97

Amendementen

Toelichting: Het geeft geen pas om vluchtelingen afkomstig uit situaties waar ze niet voor niets vandaan zijn gevlucht, op te wachten met een bij voorbaat negatieve uitleg van de motieven van de vluchteling. Nederland is een humane, open, eerlijke en tolerante rechtstaat waarin asielrecht wettelijk is verankerd. Als de passage bedoeld is om in dezelfde vijver als de PVV te vissen, prefereert de afdeling Tilburg een andere hengel. PREADVIES: OVERNEMEN Het PB neemt echter afstand van de toelichting bij dit amendement.

6.46 Amsterdam Zuidoost, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Na ‘...of op straat’, toevoegen: ‘ De PvdA vindt dat Nederland gehouden is aan de zorgplicht. Elk kind dat in Nederland woont en leerplichtig is, heeft recht op fatsoenlijke huisvesting en de noodzakelijke sociale basisvoorzieningen.’ Na ‘...vluchtelingen in nood’. PREADVIES: OVERNEMEN 6.47 Enschede Na ‘…zijn van belang: invoegen: ‘Daadwerkelijke terugkeer is van groot belang voor het draagvlak van een rechtvaardige asielbeleid. De meest duurzame vorm van terugkeer is vrijwillige terugkeer met zicht op perspectief in het land van herkomst. Hoe meer zelfstandige terugkeer, hoe minder mensen die het opnieuw gaan proberen in Europa. PREADVIES: AFWIJZEN Bij afwijzing is de aanvraag ongegrond. Bij een rechtvaardig maar restrictief asielbeleid hoort in dat geval terugkeer, ongeacht of de betreffende asielzoekers terugkeer wenselijk achten.

6.51 Enschede ‘De toekomst van het asielbeleid ligt in Europa. Gezamenlijk kunnen de lidstaten beter de toestroom effectief en eerlijk controleren en een gezamenlijke standaard voor opvang afspreken’, wijzigen in: ‘De toekomst van het asielbeleid ligt in Europa. Gezamenlijk kunnen de lidstaten beter de toestroom effectief en eerlijk controleren, de verantwoordelijkheid verdelen en een betere gezamenlijke standaard voor bescherming opvang afspreken. Toelichting: Het Europese asielbeleid gaat over verschillende ‘pijlers’: bewaking van de buitengrenzen, verdeling van de verantwoordelijkheid voor asielverzoeken en een gemeenschappelijke normen en regels. Deze toevoegingen geven het totale plaatje weer. Asielregels gaan niet alleen over opvang, maar ook over procedures, definities en rechten/plichten. Bescherming is daarom een beter (overkoepeld) woord. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘De toekomst van het asielbeleid ligt in Europa. Gezamenlijk kunnen de lidstaten beter de toestroom effectief en eerlijk controleren en een gezamenlijke standaard voor opvang afspreken’, wijzigen in: ‘De toekomst van het asielbeleid ligt in Europa. Gezamenlijk kunnen de lidstaten beter de toestroom effectief en eerlijk controleren, de verantwoordelijkheid verdelen en een betere gezamenlijke standaard voor bescherming opvang afspreken’.

6.48 Enschede, Amersfoort, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Na ‘Mensensmokkel moet nationaal en internationaal worden bestreden’, toevoegen: ‘De hoge leges voor verblijfsvergunningen worden teruggebracht naar een redelijk tarief en mogen in ieder geval geen belemmering vormen voor het uitoefenen van gezinhereniging of het verkrijgen van een verblijfsvergunning waar men recht op heeft’ Toelichting: Ook in het vorig verkiezingsprogramma heeft de PvdA stevig stelling gekozen tegen de enorm hoge leges voor verblijfsvergunningen. De leges zijn in de afgelopen periode voor gezinsherenigers en ex-asielzoekers voornamelijk verhoogd en dreigen alleen nog maar verder verhoogd te worden. PREADVIES: OVERNEMEN 6.49 Leidschendam-Voorburg Na ‘...of op straat’, toevoegen: ‘De overheid heeft een verantwoordelijkheid voor niet-uitzetbare asielzoekers. Als mensen - om redenen buiten hun schuld om - ons land niet uitgezet kunnen worden, moeten we op grond van humanitaire overwegingen basisvoorzieningen bieden’. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie amendement Amsterdam Zuidoost.

6.52 Enschede: Na ‘…voor opvang afspreken’, toevoegen: ‘Nederland zet zich daarnaast, op basis van internationale solidariteit in voor verdere ontwikkeling van het EU Hervestigingsprogramma en verhoogt ook zelf het quotum voor uitgenodigde vluchtelingen Toelichting: Nederland kent al jaren een uitgenodigde vluchtelingen beleid en heeft een voortrekkersrol binnen de EU. De PvdA is altijd groot voorstander geweest van hervestiging en heeft tijdens de vorige kabinetsperiode vanuit de regering zich hard gemaakt voor het EU programma. Nu is het tijd om een stapje verder te zetten en ook natio-

6.50 Tilburg, Zutphen, Trefpunt Socialisme en levensovertuiging, Haarlem, Culemborg, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer ‘…dankzij de strengere vreemdelingenwet’ wijzigen in: ‘dankzij een beter werkende vreemdelingenwet’. 98

naal te handelen door verhoging van het quotum vanuit de gedachte van internationale solidariteit met de meest kwetsbare vluchtelingen die elders geen bescherming krijgen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Enschede

overgangsperiode zoveel mogelijk worden voorkomen. En woningeigenaren moeten zich kunnen aanpassen aan de noodzakelijke veranderingen.

Amendementen 7.01 Utrecht, Tilburg Na ‘…aan de noodzakelijke veranderingen’, toevoegen: ‘De PvdA wil de overdrachtsbelasting bij aankoop van een eigen woning afschaffen. Deze belasting remt arbeidsmobiliteit en bevordert verkeersstromen. Als compensatie voor de schatkist wordt de belasting op eigen woningbezit iets verhoogd.’ PREADVIES: AFWIJZEN Het afschaffen van de overdrachtsbelasting is op zich een sympathiek idee. Echter deze maatregel zou een groot budgettair gat doen laten vallen. Bij de heroverwegingen zijn in dit kader interessante voostellen gedaan, die nu nadere bestudering en uitwerking behoeven.

6.53 Trefpunt Socialisme en levensovertuiging, Castricum Na '…op straat', toevoegen: ‘De overheid heeft een verantwoordelijkheid voor niet-uitzetbare asielzoekers. Als mensen – om welke reden ook – ons land niet uitgezet kunnen worden, moeten op grond van humanitaire overwegingen basisvoorzieningen worden geboden. PREADVIES: AFWIJZEN Het PB heeft de voorkeur voor het amendement van Amsterdam Zuidoost op dezelfde passage.

2.7 Wonen 2.7.1 De visie Goed en betaalbaar wonen moet voor iedereen mogelijk zijn. Slechte huisvesting zet volwassenen en kinderen op een achterstand. De woningmarkt functioneert slecht waardoor de tweedeling tussen zwak en sterk groeit. Voor betaalbare huurwoningen bestaan lange wachtlijsten. Een koophuis is bijna niet meer bereikbaar voor starters op de woningmarkt. De hypotheekrente- aftrek stimuleert mensen om grote leningen aan te gaan met flinke risico's als de rente stijgt of de woningprijzen dalen. En dat terwijl vermogende woningbezitters meer inkomensondersteuning van de overheid ontvangen dan minder bedeelde huiseigenaren en huurders: dankzij de aftrek van de hypotheekrente.

Vanaf 2014 zal gedurende een periode van 30 jaar*) een nieuw stelsel worden ingevoerd wat er toe moet leiden dat uiteindelijk alle huizenbezitters met hypotheekschuld een hypotheekrenteaftrek van 30% krijgen voor de rente over een schuld van maximaal de gemiddelde huizenprijs. Het maximale aftrektarief zal vanaf 2014 in stapjes van 1%-punt per jaar omlaag worden gebracht naar 30%. De maximale schuld waarover renteaftrek mag worden genoten bedraagt in 2015 1 miljoen euro. Deze zal in 30 stapjes worden afgebouwd naar het bedrag van de dan geldende gemiddelde huizenprijs.

Amendementen

De onbegrensde subsidiëring van de rentelasten drijft de prijzen van koophuizen verder op, verspert voor starters de toegang tot de woningmarkt en belast de schatkist zwaar. Juist in een tijd van een hoog begrotingstekort is dat onverantwoord. De houdbaarheid van het stelsel staat op het spel. Solidariteit tussen burgers is ondergraven en van eerlijk delen is geen sprake. Daarom wil de PvdA ingrijpen in de woningmarkt. Wij streven naar een woningmarkt die eerlijk en rechtvaardig is. Dat vereist actieve en betrokken woningcorporaties. Zij moeten voor een maatschappelijke taak met een publieke moraal staan. Dat betekent een betrokken en verantwoord bestuur en meer grip voor zowel de overheid als de bewoner.

7.02 Leiden, Haarlem Alinea wijzigen in: ‘Vanaf 2014 zal in ten hoogste 30 jaar tijd de speciale behandeling van de eigen woning worden beëindigd. Dat betekent dat niet alleen de hypotheekrenteaftrek wordt gestopt, maar dat ook de overdrachtsbelasting verdwijnt en dat het huurwaardeforfait niet meer nodig is. Het bezit van een huis is een normaal onderdeel van het vermogen.’ Toelichting: Met dit amendement wordt de bijzondere positie van het eigen huis geheel beëindigd. Inclusief de drempel van de overdrachtsbelasting en het huurwaardeforfait om de renteaftrek wat te compenseren. Dit schept volkomen helderheid. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Het voorstel in dit programma voor hervorming van de hypotheekrenteaftrek is zorgvuldig opgesteld om aan de criteria eerlijkheid, geleidelijkheid, voorspelbaarheid, doelmatigheid en effectiviteit te voldoen. We nemen de tijd voor de

2.7.2 De prioriteiten Om de burger dit perspectief te kunnen bieden, kiest de PvdA voor een aantal prioriteiten: 1. Hervorming van de fiscale behandeling van het eigen huis. De fiscale behandeling van het eigen huis omvat de hypotheekrenteaftrek, het eigenwoningforfait en de overdrachtsbelasting. De PvdA wil dit dure, complexe en inefficiënte systeem geleidelijk aanpassen. Verstoring van de woningmarkt moet in deze

99

beperking zodat iedereen zich er op kan voorbereiden. We kiezen voor een voorspelbare en geleidelijke aanpassing zodat er geen financiële problemen voor huizenbezitters ontstaan of de woningmarkt met grote verstoringen te maken krijgt. We kiezen voor een gelijk niveau van aftrek voor alle huizenbezitters met een belangrijke rol voor de gemiddelde huizenprijs, zodat een eerlijk systeem ontstaat: de onevenredige bevoordeling van hoge inkomens en dure huizen verdwijnt. En we verminderen de subsidie tot een niveau waardoor de belastingderving beperkt wordt en de woningmarkt van het slot gaat (effectiviteit en doelmatigheid).

PREADVIES: AFWIJZEN Zie preadvies bij Leiden/Haarlem. 7.05 De Jonge Socialisten Alinea wijzigen in: ‘Vanaf 2014 zal de hypotheekrenteaftrek geleidelijk worden afgebouwd. Dit doen we door het maximale aftrektarief te verlagen met 2% per jaar.’ PREADVIES: AFWIJZEN het amendement gaat veel verder dan het voorstel. De aftrek wordt in het amendement in een hoger tempo geheel afgebouwd. Het oogmerk van het voorstel is te komen tot een soberder en rechtvaardig systeem zonder grote verstoringen van de woningmarkt of financiële problemen voor huizenbezitters. Het amendement voldoet niet aan die zorgvuldige randvoorwaarden.

7.03 Heeze-Leende Alinea wijzigen in: Vanaf 2014 zal gedurende een periode van 25 jaar het huurwaardeforfait geleidelijk worden verhoogd totdat het rendement op de eigen woning vergelijkbaar is met dat op een verhuurde woning. Op dat moment kan de eigen woning van box 1 overgebracht worden naar box 3 en behandeld worden als ieder ander vermogensbestanddeel. Of er daarnaast een aparte regeling voor het bevorderen van het eigenwoningbezit dient te komen wordt onderzocht. Toelichting: Deze aanpak geeft rekenschap van de manier waarop de huidige regeling ontstaan en scheef gegroeid is en bewandelt de weg terug naar de in wezen gezonde situatie dat het fiscaal niet uitmaakt of iemand zijn spaargeld in een eigen huis wil steken of in een andere vorm van belegging. Vergelijk het artikel van F. W. Sluijter in S&D 70/8 van 2007, blz. 9 PREADVIES: AFWIJZEN Zie preadvies bij Leiden/Haarlem 7.02.

7.06 Nijmegen, Emmen Het getal '1 miljoen', wijzigen in: ‘500.000 euro’. Toelichting: Is en blijft een kwestie van Eerlijk Delen PREADVIES: AFWIJZEN Zie preadvies bij Leiden/Haarlem 7.02. 7.07 Den Haag Amsterdam Zeeburg Schrappen: ‘In deze kabinetsperiode zal een nieuw stelsel worden ingevoerd wat er in een periode van 30 jaar toe moet leiden ...’ en in samenhang daarmee verderop in de alinea ‘vanaf 2014’ Na ‘…geldende gemiddelde huizenprijs’, toevoegen: ‘Aflossingsvrije vormen van hypotheek worden niet langer toegestaan. Voor nieuwe hypotheken geldt dat de hypotheekschuld waarover rente mag worden afgetrokken gedurende de looptijd geleidelijk naar nul daalt.’ Toelichting: Door nu al pas 2014 als start te noemen is er grote kans dat ook de besluitvorming pas tegen die tijd plaatsvindt, en daarmee al in de opmaat naar de volgende Tweede Kamerverkiezingen terecht komt. Dat vergroot de kansen op vertraging en doorschuiven, terwijl wellicht nú bij de formatie er het momentum is om knopen door te hakken en daar uitvoering aan te geven. Wij zien niet in waarom het niet wat ambitieuzer kan. De voorgestelde regeling bevat genoeg gewenningsmaatregelen, het is niet nodig eerst nog een paar jaar te wennen aan het idee dat dit besluit moet gaan vallen. Met aflossingsvrije hypotheken (w.o. spaarhypotheken) wordt de schuld kunstmatig hoog gehouden, zodat 30 jaar de maximale aftrek gerealiseerd kan worden. Met dat doel is de regeling niet opgezet. PREADVIES: AFWIJZEN Zie preadvies bij Leiden/Haarlem 7.02.

7.04 Veenendaal Alinea wijzigen in: Vanaf 2014 zal gedurende een periode van 30 jaar de hypotheekrenteaftrek in stappen worden afgeschaft. De maximale schuld waarover renteaftrek mag worden genoten, zal in 2014 1 miljoen euro bedragen. Dat bedrag zal in 30 stapjes worden afgebouwd naar 0. Toelichting: De oorspronkelijk gekozen structuur is nodeloos ingewikkeld en onduidelijk (bijvoorbeeld het jaarlijkse bepalen van een gemiddelde huizenprijs), terwijl het ook nog geen eind maakt aan enkele nadelige aspecten van de hypotheekaftrek (zoals het stimuleren van het hebben van een schuld). De bovenstaande regeling is eenduidig en overzichtelijk, maakt op den duur een eind aan de hypotheekrenteaftrek en iedereen weet waar hij aan toe is (Iedereen kan bij het kopen van zijn huis voor 30 jaar de netto lasten laten uitrekenen). De inkomenseffecten worden getemperd (jaarlijks 3,33% x het percentage van de belastingschijf waarin de aftrek plaats vindt) door inflatie en stijging van de waarde van het huis. 100

Amendementen

7.08 Den Bosch Na ‘…geldende gemiddelde huizenprijs’, toevoegen: ‘Indien een nieuw belastingtarief van 60% wordt ingevoerd, blijft het maximale percentage bij de start van de afbouw 52%’ Toelichting: Het is natuurlijk niet de bedoeling dat door invoering van 60% belastingtarief (ook een PvdA speerpunt) deze mensen tot 60% hypotheek kunnen aftreken. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: De keerzijde van een hoger tarief betekent ook hogere aftrek. Als we dat niet doen, ontstaat serieuze twijfel over de juridische houdbaarheid van het toptarief. We moeten het probleem hier ook niet overdrijven omdat ons voorstel impliceert dat meteen begonnen wordt het 60% tarief met een procentpunt per jaar in 30 jaar tijd af te bouwen tot een maximaal aftrektarief van 30%.

7.10 Bergen (NH) Schrappen: ‘In sociaaleconomisch zwakke wijken is dit echter minder problematisch’. Toelichting: Volgens ons kan dit niet. Beter is om in economisch zwakke wijken betere woningen te realiseren. PREADVIES: OVERNEMEN 7.11 Rotterdam, Zaltbommel, Harderwijk, Amsterdam Zeeburg, Landelijke Adviesgroep Ouderen ‘De Pvda … problematisch.’ wijzigen in: ‘Om scheefwonen tegen te gaan zullen in de huren van huurwoningen in de sociale sector vastgesteld worden in overeenstemming met de draagkracht van de betreffende huurder. Waar nodig kunnen om sociaaleconomische redenen gebieden hiervan uitgezonderd worden. Daardoor wordt de doorstroming op de woningmarkt bevorderd en blijven de sociale huurwoningen beschikbaar voor hen die er het meest op aangewezen zijn.’ Toelichting: Al decennialang is scheefwonen een probleem waaraan vooral een lippendienst bewezen wordt. Ook nu heeft de concepttekst het weer over 'ontmoedigen', maar zegt vervolgens weer niet hoe dat moet. Daarvoor deze toevoeging met een voorstel voor een maatregel. Door deze maatregel worden zij die het zich kunnen veroorloven geprikkeld op zoek te gaan naar een woning in een andere prijsklasse of te accepteren dat zij meer betalen omdat de voordelen van sociale woningbouw niet voor hen bestemd zijn. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘De Pvda … problematisch’, toevoegen: ‘Huren zullen meer aan de draagkracht worden aangepast. Op dit moment vinden experimenten plaats met Huur-op-maat. Mede op basis hiervan wordt dit uitgewerkt en ingevoerd. De PvdA ontziet daarbij de lage en middeninkomens om zo een armoedeval te voorkomen.

7.09 Den Bosch Na ‘…gebracht naar 30%’, toevoegen: ‘Dat gebeurt dus in 22 jaar’. Toelichting: Van 52 naar 30, met stapjes van 1% kan in 22 jaar PREADVIES: AFWIJZEN Lang niet voor iedereen gebeurt het in 22 jaar, voor mensen die nu tegen 42% aftrekken geldt dat de beperking van de aftrek later begint dan mensen die tegen 52% aftrekken. Het is dus afhankelijk van het huidige tarief waartegen wordt afgetrokken.

*) De periode van 30 jaar is gekozen omdat reeds nu de hypotheekrenteaftrek vervalt na 30 jaar en reeds nu huiseigenaren geacht worden met het geleidelijk wegvallen van het renteaftrekvoordeel gedurende 30 jaar rekening te houden. 2. Maatwerk in het huurbeleid. De PvdA wil het zogenoemde scheefwonen ontmoedigen: mensen met een hoog inkomen bezetten woningen met een relatief lage huur. In sociaaleconomisch zwakke wijken is dit echter minder problematisch. Scheefwonen kan worden geaccepteerd in het geval dat het positief bijdraagt aan de sociaal economische diversiteit in de wijk. Het huurbeleid blijft gericht op betaalbaarheid maar moet beter inspelen op de verschillen tussen de regio’s. Op sommige plekken staan woningen leeg, in andere delen van het land bestaat grote woningnood. Dat moet consequenties hebben voor het toekomstig huurbeleid. In regio's met woningtekorten moet het puntenstelsel zo worden aangepast dat het aantrekkelijker wordt meer huurwoningen te bouwen voor starters en middengroepen. In het puntenstelsel, op basis waarvan een redelijke huur wordt vastgesteld, zou ook rekening moeten worden gehouden met de energiezuinigheid van de woning.

7.12 Den Haag, Haarlem Na ‘De Pvda … problematisch’, toevoegen: ‘Er wordt gestreefd naar brede invoering van systemen als 'huur-op-maat', waardoor een huurder alleen een huurprijs betaalt die lager is dan wat deze op grond van de reële stichtingskosten zou zijn zolang het inkomen daar aanleiding voor geeft.’ Toelichting: 'Scheefwonen heeft, zoals in de tekst geconstateerd wordt, soms ook positieve kanten. Maar in alle gevallen blijft de situatie bestaan dat men profiteert van huren die bij het stichten van de woning met gemeenschapsgeld kunstmatig laag gehouden zijn, ook wanneer het inkomen daar geen reden meer voor is. In die gevallen 101

moet de huur geleidelijk meegroeien met het inkomen, tot de reële huur is bereikt. Met deze toevoeging wordt ook invulling gegeven aan de nu nogal krachteloze tekst in het programma dat de PvdA het scheefwonen wil ontmoedigen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Rotterdam 7.11.

om de overheidsdoelstelling voor energiebesparing te realiseren. PREADVIES: AFWIJZEN Betreft uitwerking waarbij er verschillende manieren denkbaar zijn. Over de doelstelling zijn we het eens.

7.13 Hoorn Na ‘…economische diversiteit in de wijk’, toevoegen: ‘Daar waar de diversiteit in de wijk dit nodig maakt, is het gerechtvaardigd dat woningbouwcorporaties actief spreidingsbeleid toepassen’. Toelichting: Nu is spreidingsbeleid alleen onder strikte voorwaarden mogelijk. Het huidige beleid wekt segregatie in de hand. PREADVIES: AFWIJZEN We willen dit overlaten aan lokaal maatwerk.

3. Versterking van de maatschappelijke rol van corporaties. Corporaties zijn een onmisbare speler voor het realiseren van sociaal- democratische doelen als betaalbaar wonen voor mensen met een laag inkomen. Het is hun taak een bijdrage te leveren aan leefbare buurten en buurtvoorzieningen (zoals bouw en beheer van brede scholen of buurtcentra). De PvdA wil de corporaties aan deze kerntaak binden en commerciële activiteiten scherp begrenzen en aan voorwaarden binden. Topsalarissen en buitensporige bonussen passen daar niet bij. Tegelijkertijd wil de PvdA de directe invloed van bewoners op de corporaties vergroten. Zij moeten worden uitgedaagd om met eigen ideeën te komen om de buurt op te krikken en dat samen met de corporaties te realiseren.

7.14 Landelijke Adviesgroep Ouderen Na ‘…met de energiezuinigheid van de woning’, toevoegen: ‘De huurprijsregulering dient meer in lijn te worden gebracht met de gewildheid van de woning, waarbij de betaalbaarheid voor lage inkomens niet uit het oog zal worden verloren; de impliciete en expliciete subsidies op de huurmarkt moeten meer op de lage inkomens worden gericht. De huurprijzen voor huurders met hogere inkomens dienen adequaat te worden verhoogd’. Toelichting: De sterke onevenwichtigheid in ons huursysteem, die belemmerend werkt op doorstroming en oneerlijke lastenverdeling tot gevolg heeft, dient drastische te worden aangepakt. PREADVIES: AFWIJZEN Met de voorstellen ten aanzien van scheefwonen (inclusief het PB-Amendement bij Rotterdam) en (regionale) differentiatie in het huurbeleid wordt hier al aan tegemoet gekomen.

Amendementen 7.16 Castricum Hele alinea wijzigen in: ‘Versterking van de maatschappelijke rol van corporaties. Corporaties zijn een onmisbare speler voor het realiseren van sociaaldemocratische doelen als betaalbaar wonen voor mensen met een laag inkomen. Hun taak is het bouwen en onderhouden van betaalbare huurwoningen en een bijdrage leveren aan een leefbare woonomgeving en buurtvoorzieningen (zoals bouw en beheer van brede scholen of buurtcentra). De PvdA wil de corporaties aan deze kerntaken binden en commerciële activiteiten scherp begrenzen en aan voorwaarden binden. Topsalarissen en buitensporige bonussen passen daar niet bij. Toelichting: Kerntaak van woningcorporaties is juist ook het bouwen en onderhouden van betaalbare huurwoningen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Wijzigen: Salarissen boven de MP-norm en bonussen passen daar niet bij.

7.15 Amsterdam Centrum Na ‘…op de verschillen tussen de regio’s’, toevoegen: ‘Er wordt voor scheefwoners met een hoog inkomen een inkomensafhankelijke huurbelasting gevraagd. Deze zal worden gestort in een volkshuisvestingsfonds, die in de komende kabinetsperiode wordt aangewend voor het energiezuiniger maken van de bestaande woningbouw. Toelichting: Voor woningen van woningbouwcorporaties is een huurbelasting voor scheefwoners een beter systeem dan het verhogen van de huur, omdat de woning na vertrek van de scheefwoner dezelfde huur houdt en daardoor toegankelijk blijft voor de primaire doelgroep. De opbrengst van deze huurbelasting kan worden aangewend voor het energiezuiniger maken van corporatiewoningen. Daardoor wordt meteen extra werkgelegenheid geschapen en gaan de energielasten voor de huurders omlaag. Daarnaast helpt het

7.17 WPC ‘Zoals bouw en beheer van brede scholen of buurtcentra’, wijzigen in: ‘zoals bouw en beheer van brede scholen, buurtcentra en woonvoorzieningen voor gehandicapten’. Toelichting: Er is een enorm tekort aan woonvoorzieningen voor gehandicapten. Daarom belangrijk om die hier als voorbeeld te noemen. PREADVIES: OVERNEMEN

102

7.18 Weststellingwerf Na ‘…samen met de corporaties te realiseren’ toevoegen: ‘De vennootschapsbelasting wordt afgeschaft voor sociale woningbouwverenigingen (dit zijn verenigingen met minder dan 25% woningen in de vrije sector)’ Toelichting: Door de afschaffing van de vennootschapsbelasting voor sociale woningbouwverenigingen krijgen deze verenigingen meer financiële ruimte om hun sociale taken naar behoren uit te voeren. PREADVIES: AFWIJZEN Daarvoor is de komende jaren geen financiële ruimte.

meer woningen voor starters beschikbaar te maken. 7.21 Landelijke werkgroep Milieu en Energie Toevoegen: De positie van projectontwikkelaars heeft geleid tot scheefgroei en eenzijdig aanbod van koopwoningen, zonder invloed van de kopers. Vakmanschap in de bouw en kennis bij de woonconsument staan daardoor onder druk. Dat is in het buitenland (al in onze buurlanden) dramatisch anders. Kleinschalig opdrachtgeverschap en eigen woningbouw worden daarom bevorderd. Toelichting: Als de koper deskundig is en invloed heeft leidt dit tot kwalitatief betere woningen. Een eenvoudig bezoek aan de publieksdag van een bouwbeurs in België of Oostenrijk is op dat punt een verademing en een ‘eye opener’. PREADVIES: AFWIJZEN Betreft uitwerking

7.19 Naarden, Hilversum, Huizen, Muiden, Weesp Na ‘…begrenzen en aan voorwaarden binden,’ toevoegen: ‘Verkoop van woningen uit de sociale huursector mag slechts na instemming van de betrokken gemeente. Instemming met de verkoop van sociale huurwoningen moet gepaard gaan met bindende afspraken over aanvulling van de kernvoorraad om ook in de toekomst aan de vraag naar betaalbare woonruimte te kunnen voldoen.´ Toelichting: Teveel corporaties verkopen woningen uit de sociale huursector. hierdoor neemt het bestand af terwijl nieuwbouw of aankoop lang niet altijd een optie is om het bestand op peil te houden. De gemeenten hebben te weinig invloed op de beslissing sociale huurwoningen al dan niet te verkopen. Door een instemmingsvereiste op te nemen blijft de verkoopoptie open, maar kan de gemeente waken voor te vergaande uitverkoop. PREADVIES: AFWIJZEN Betreft lokale bevoegdheid om lokaal maatwerk mogelijk te laten.

7.22 Werkgroep Handicap en Beleid, Amsterdam West, Landelijke Adviesgroep Ouderen, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, Hardinxveld-Giessendam, Amsterdam Centrum, Rotterdam Nieuwe prioriteit toevoegen: In Nederland moeten woningen aanpasbaar en levensloopbestendig worden gebouwd, mede vanwege de vergrijzing en vanwege het belang van kostenbeheersing. Alle overheidsgebouwen en gebouwen met een publieke functie moeten volledig toegankelijk zijn, dat wil zeggen toegankelijk via gelijkvloerse entree, hellingbaan of lift en met een rolstoeltoegankelijke toiletvoorziening. Ook moeten er voorzieningen zijn voor mensen met zintuiglijke beperkingen, zoals markeringen voor blinden en slechtzienden en ringleidingen voor slechthorenden. Toelichting: Bij de paragraaf over wonen ontbreekt nu het aspect kwaliteit van de woningbouw en van openbare gebouwen. Toegankelijkheid is een belangrijk aspect van kwaliteit dat benoemd moet worden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Nieuwe prioriteit toevoegen, na punt 3: Punt 4. Toegankelijke woningen. In Nederland moeten woningen aanpasbaar en levensloopbestendig worden gebouwd, mede vanwege de vergrijzing en vanwege het belang van kostenbeheersing. Alle overheidsgebouwen en gebouwen met een publieke functie moeten volledig toegankelijk zijn, dat wil zeggen toegankelijk via gelijkvloerse entree, hellingbaan of lift en met een rolstoeltoegankelijke toiletvoorziening. Ook moeten er voorzieningen zijn voor mensen met zintuiglijke beperkingen.

7.20 Anna Paulowna, Den Helder, Harenkarspel, Schagen, Wieringen, Wieringermeer, Zijpe Toevoegen: Particulier collectief en/of kleinschalig opdrachtgeverschap, de starterlening en een minimaal quotum van 30% sociale huur- en koopwoningbouw voor nieuwbouwprojecten moeten aangegrepen worden als middel meer woningen voor starters beschikbaar te maken. Toelichting: Deze maatregelen stimuleren dat starters in de woonmarkt goedkopere koophuizen kopen. Omdat er buiten de Randstad minder huurwoningen beschikbaar zijn is dit een manier waarop een starter in zijn / haar woonbehoefte wordt voorzien. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: toevoegen: Particulier collectief en/of kleinschalig opdrachtgeverschap, de starterlening en een minimaal quotum van 30% sociale huur- en koopwoningbouw voor nieuwbouwprojecten kunnen aangegrepen worden als middel om

7.23 Landelijke Adviesgroep Ouderen Toevoegen: ‘De PvdA is voor het levensbestendig maken van alle (nieuwbouw)woningen en wil de 103

Toelichting: Er is een prikkel voor corporaties om de huren in het segment sociale huur (bijvoorbeeld na verhuizing van de huurder) te verhogen tot aan de huursubsidiegrens. Het segment sociale huur blijft hiermee in stand, maar de corporaties worden rijker ten koste van de belastingbetaler (huursubsidie). PREADVIES: AFWIJZEN Het amendement doet een algemene uitspraak waar er in werkelijkheid grote lokale verschillen zijn op dit punt.

toepassing van de eisen van de Woonkeurlabels sterk bevorderen’. Toelichting: De vergrijzing leidt nu al tot kostbare aanpassingen aan woningen of tot de noodzaak te verhuizen naar meer aangepaste woningen. Alle nadelen hiervan kunnen worden voorkomen door uit te gaan van de eisen van de Woonkeurlabels. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement Werkgroep Handicap en Beleid 7.22.

Huren mogen in principe beperkt stijgen boven inflatie mits tenminste een deel van de meeropbrengst bij verhuurders ten goede komt van de (uitbreiding van de) wijkaanpak. Het eigen vermogen van corporaties moet vrijkomen voor sociale doelstellingen. We vervangen de Vogelaarheffing door een heffing waarmee geld wordt overgeheveld van rijke naar armere corporaties, mogelijk in de prachtwijken of in krimpregio's.

4. Uitvoering actieplan bevolkingsdaling. In een toenemend aantal gemeenten daalt het aantal inwoners met name door vergrijzing. Aantal en type woningen moet tijdig worden aangepast. Extra inzet kan nodig zijn om voorzieningen, zoals voor zorg en mobiliteit, overeind te houden en de economische ontwikkeling te stimuleren. Structurele financiering is nodig, bijvoorbeeld door in de criteria voor de verdeling van het Gemeentefonds rekening te houden met krimp, net als bij de bekostiging van scholen. De PvdA wil de lijn die in het actieplan bevolkingsdaling is ingezet om de nadelige gevolgen van deze krimp te compenseren, doorzetten. Ook de introductie van het principe dat rijke corporaties arme corporaties moeten helpen kan gunstig uit werken voor corporaties in krimpgebieden.

Amendementen 7.24 Gouda ‘Huren mogen in principe beperkt stijgen boven inflatie mits tenminste een deel van de meeropbrengst bij verhuurders ten goede komt van de (uitbreiding van de) wijkaanpak’, wijzigen in: ‘Het huurprijsbeleid (de jaarlijkse huurverhoging) is in principe inflatievolgend, tenzij extra kwaliteit aan de woning wordt toegevoegd. Het eigen vermogen van corporaties moet vrijkomen voor sociale doelstellingen’. PREADVIES: AFWIJZEN Het voorstel om een zeer beperkte extra huurverhoging toe te staan om zodoende middelen vrij te maken voor (uitbreiding van de ) wijkaanpak komt van de Woonbond, de landelijke huurderbelangenvereniging. Het amendement zorgt ervoor dat er geen geld vrijgemaakt wordt voor voortzetting van de wijkaanpak en moet daarom worden afgewezen.

Amendementen 7.27 Middelburg, Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, NoordBeveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland, Sluis, Terneuzen, Tholen, Vlissingen, Veere Na ‘…corporaties in krimpgebieden’, toevoegen: 'Dit gaat naast wonen om het op niveau houden van werkgelegenheid, zorg en decentralisatie van de Rijksdiensten'. Toelichting: Belangrijk is dat er solidariteit bestaat niet alleen tussen en binnen generaties, maar ook tussen regio's. Zeeland en andere nietRandstedelijke gebieden komen er soms bekaaid van af. Belangrijk in deze regio's is dat voorzieningen bereikbaar en daarmee toegankelijk blijven, dat ook hier verschillen in vraag en aanbod gegarandeerd worden, dat er spreiding plaatsvindt van Rijksdiensten om de economische ontwikkelingen in deze regio's te stimuleren. PREADVIES: OVERNEMEN

7.25 Gouda Schrappen: “we vervangen de Vogelaarheffing....of in krimpregio's’. PREADVIES: AFWIJZEN Het amendement schrapt het voorstel om geld vrij te maken voor voortzetting van de wijkaanpak en moet daarom worden afgewezen.

7.28 Heerlen Na ‘…voor corporaties in krimpgebieden’, toevoegen: ‘Het fenomeen bevolkingsdaling/krimp gaat duidelijk niet om het oplossen van een probleem in bepaalde regio’s. Het gaat om een fenomeen dat een andere kijk vereist op het begrip ‘groei’ en de daarbij behorende wetgeving en financiering. Het fenomeen bevolkingsdaling/krimp vereist

7.26 Hoorn Na ‘…wijkaanpak,’ toevoegen: ‘De trend van verzakelijking binnen woningcorporaties dient gestopt te worden. Voorkomen dient te worden dat de huren in het segment sociale huur steeds meer richting de grens of op de grens van de huursubsidie gesteld worden’. 104

onorthodoxe en creatieve oplossingen die uiteindelijk in heel Nederland van belang zijn. Het bouwen aan vitale regio’s behoeft een omslag van kwantiteit naar kwaliteit. Dit standpunt dient tot uiting te komen in de inzet van onze partij op in elk geval de beleidsterreinen economische ontwikkeling, zorg, wonen, samenleven in wijken en vitale gemeenschappen. Toelichting: De afdeling Heerlen van de PvdA spreekt haar grote waardering uit voor de ondersteuning in het verkiezingsprogramma voor de uitvoering van het Actieplan bevolkingsdaling. Wij constateren dat in de komende decennia meer dan de helft van de Nederlandse bevolking met het fenomeen krimp geconfronteerd gaat worden. Daarom is vroegtijdige anticipatie op krimp van levensbelang voor Nederland. De huidige krimp manifesteert zich op verschillende wijzen in Zeeland, Groningen en Parkstad Limburg. Dat houdt in dat in al deze regio’s een andere aanpak noodzakelijk is. Wij constateren dat bevolkingsdaling/krimp niet als een geïsoleerd verschijnsel mag worden beschouwd. Er zijn duidelijke relaties met andere delen van het verkiezingsprogramma: economische groei stimuleren, groeien na de crisis, vergrijzing (blad. 9), ondernemerschap en MKB als banenmachine (blad. 31), samenleven in wijken/vitale gemeenschappen (blad. 40), wonen en betaalbare huurwoningen (blad 45). Ook is er een duidelijke relatie met de thema’s bereikbaarheid en duurzaamheid. PREADVIES GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na ‘…ontwikkeling te stimuleren’, toevoegen: ‘Het bouwen aan vitale regio’s behoeft een omslag van kwantiteit naar kwaliteit.’

PB-Amendement. Toevoegen extra prioriteit 5: ‘Aangepast bouwen voor de vergrijzing. Ouderen moeten langer thuis in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen. De vergrijzing vereist dat woningen hiervoor tijdig en op grote schaal worden aangepast. In combinatie met technische hulpmiddelen (domotica) kan het toenemende aantal chronische zieken als Alzheimerpatiënten verantwoord thuis blijven. Bij nieuwbouw zal aangepast bouwen wettelijk worden bevorderd. Aangepast bouwen in bestaande als wel in nieuwbouw wordt bereikt door introductie van een chronisch-ziekenlabel voor woningen’.

2.8 Burger en Bestuur 2.8.1 De visie ‘Den Haag’ staat er niet goed op bij de burger. Veel mensen hebben het gevoel dat hun inbreng er niet zo toe doet in de politieke arena. Het vertrouwen in politici en politieke partijen is de laatste jaren sterk teruggelopen. Na een intensieve verkiezingstijd trekt de politiek zich voor het gevoel van de burger terug op de vierkante kilometer die wij 'Den Haag' noemen. We moeten wegen vinden om het vertrouwen van de burger in het proces van de democratie terug te winnen. We moeten nieuwe wegen vinden om de burger in het proces van de democratie serieus te nemen.

Amendementen 8.01 Capelle aan den IJssel Na ‘…in het proces van de democratie serieus te nemen’, toevoegen: ‘Naast de morele rol van de overheid, wilde PvdA ook sturen op het moraliseren van de Nederlander zelf. De PvdA de Nederlanders zal gaan aanspreken op fatsoenlijk handelen – geen zwerfvuil meer door slecht aanbieden van huisvuil, geen overlast meer door gebrek aan toezicht van ouderen op kinderen, niet de overtreding van de ander als motivatie gebruiken voor excuusgedrag. Het eigenaarschap van de omgeving gaat weer terug naar de burgers en zij worden, meer dan tot nu toe, ook verantwoordelijk voor die omgeving. Ook de dubbele moraal wordt wat de PvdA betreft niet meer geaccepteerd – uitbesteden van verantwoordelijkheid aan de overheid kost geld, dus het is van twee één, óf je betaalt belasting óf je pakt zelf een aantal taken op.’ Toelichting: Zaken als overlast, zwerfvuil, hondenpoep, de straat als tijdelijke opslagruimte, kunnen dicht bij huis worden opgepakt. Daar hoef je de gemeente niet voor te bellen – je betaalt er ook niet voor. De opvoeding van kinderen is nog steeds de eerste verantwoordelijkheid van ouders (die in het geheel niet genoemd worden in de

7.29 Castricum Toevoegen extra prioriteit punt 5: 5 Aangepast bouwen voor de vergrijzing Ouderen moeten langer thuis in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen. De vergrijzing vereist dat woningen hiervoor tijdig en op grote schaal worden aangepast. In combinatie met technische hulpmiddelen (domotica) kan het toenemende aantal chronische zieken als Alzheimerpatiënten verantwoord thuis blijven. Bij nieuwbouw zal aangepast bouwen wettelijk worden bevorderd. Aangepast bouwen in bestaande als wel in nieuwbouw wordt bereikt door introductie van een chronisch-ziekenlabel voor woningen. Het verwerven van een chronisch-ziekenlabel wordt fiscaal gestimuleerd. Toelichting: De vergrijzing heeft niet alleen gevolgen voor de zorg, maar ook voor de woonbehoefte. Een toenemend aantal mensen zal een aangepaste woning nodig hebben om nog lange tijd zelfstandig in hun eigen sociale omgeving prettig te kunnen leven. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN 105

hoofdstukken over onderwijs, kindregelingen e.d.). Wel klagen over de kwaliteit van het onderwijs en het handelen van de politie, maar de opvoeding wel aan die partijen uitbesteden – dat kan niet ! Deze gemakzucht van het laten opdraven van de overheid – we hebben er toch voor betaald – is een gebrek aan fatsoen, dat niet te betalen is en dat moet duidelijk gemaakt worden. PREADVIES: AFWIJZEN Het Nationaal Democratie Akkoord gaat over de gevoelens van onbehagen en het kennelijke gebrek aan vertrouwen van burgers over politici en bestuurders die hen vertegenwoordigen. Het is aan de politiek om gevoelens serieus te nemen en er naar te handelen.

eindeloos aan het eigen standpunt vast te houden. Als iedereen dat doet gebeurt er immers weer niets. Dus stellen wij voor om met zoveel mogelijk partijen, zonder taboes vooraf, in korte tijd te komen tot een langjarig Nationaal Democratie Akkoord. Doel is de modernisering van de representatieve democratie door op een verantwoorde manier vormen van directe invloed voor de burger in te voeren. Dat kan daadwerkelijk bijdragen aan herstel van vertrouwen in de politiek bij burgers.

Amendementen 8.03 Haarlem, Lelystad 'Doel is de modernisering …de politiek bij burgers’, wijzigen in: 'Doel is de modernisering van de representatieve democratie, door op een verantwoorde wijze huidige en nieuwe vormen van burgerparticipatie te stimuleren, een sterkere betrokkenheid van burgers bij politieke besluiten te realiseren via de mogelijkheden van partijen en daar waar het kan verantwoordelijkheid en vertrouwen te geven aan de burger. Dat kan daadwerkelijk bijdragen aan herstel van vertrouwen in de politiek bij burgers.' Toelichting: Argumentatie: 1. Herstel van vertrouwen niet door systeemwijziging Herstel van vertrouwen in de politiek heeft weinig te maken met het huidige systeem of het vormgeven van (elementen van) een nieuw systeem, maar juist met de invulling van de representatieve democratie zoals we die hebben. Het politieke mandaat en primaat moet liggen bij de volksvertegenwoordigers; juist daar moet dan ook de verbeterslag gemaakt worden. Door een sterkere inzet van participatie van burgers aan de voorkant en de betrokkenheid verhogen door als politieke partijen mee te doen in deze participatievormen breng je politiek weer dichter bij de burger. 2. Politieke partijen moeten zelf aan het herstel werken Niet het systeem, maar de politieke partijen zelf moeten zich meer richten op het herstel van vertrouwen. Met verschillende huidige en nieuwe participatieve vormen kan een partij burgers en burgers een partij tijdens het gehele participatietraject volgen. Participatie kan onder andere via sociale media, maar ook via de inspraakavonden of gerichte acties. Dit betekent veel meer inzetten op de voorkant van de discussie dan op de achterkant. Beschouw burgers als partners in plaats van als onderdaan en kiezer. Dit geldt dus niet alleen voor de overheid (gemeenten en een aantal departementen zijn hier overigens al zeer actief in), maar juist ook voor politieke partijen. De benadering van burgers als louter kiezer is te eng. Inzetten op de rollen als meedenker, partner en participant in

8.02 Trefpunt Socialisme en levensovertuiging Na ‘…in het proces van de democratie serieus te nemen’, toevoegen: PvdA-politici stellen zich in deze verharde tijdgeest en snelle mediacultuur op als verbindende, moreel geladen leiders, die steeds met een ieder het gesprek aangaan over wel en niet gedeelde waarden en doelen. Wij nemen rust in het debat, luisteren in open dialoog en dragen actief in ons optreden uit, waar we vanuit onze eigen waarden - van mening verschillen en anderen in hun waarde laten Toelichting: De passage wint aan kracht en geloofwaardigheid met deze duidelijke opdracht aan onszelf. PREADVIES: AFWIJZEN De geest van het amendement wordt al verwoord in de bestaande tekst.

2.8.2 De prioriteiten 1. Een Nationaal Democratie Akkoord. Vertrouwen in het openbaar bestuur win je niet alleen met een transparante en efficiënte overheid. Burgers willen directe invloed op het bestuur en vaker dan één keer per vier jaar. De vernieuwing van onze democratie is veelbesproken maar heeft nog weinig voortgang gemaakt in de afgelopen decennia. De PvdA heeft stelling genomen voor de door de Raad gekozen burgemeester, voor correctieve referenda, voor burgerinitiatieven, voor verbeteringen van het kiesstelsel. Maar om hierin betekenisvolle vooruitgang te boeken is een breed en langjarig maatschappelijk en politiek draagvlak nodig. Zeker wanneer grondwetswijzigingen nodig zijn voor verdergaande stappen. Het maatschappelijk klimaat vraagt hier nadrukkelijk om. Tot nu toe is het niet gelukt op dit punt een doorbraak te forceren vanwege politieke verdeeldheid en wisselende (regering)coalities. Met name daar waar een grondwetswijziging is vereist stranden pogingen tot bestuurlijke vernieuwing. De frustratie binnen en buiten de politiek neemt rechtevenredig toe. Voor ons is het nu belangrijker een doorbraak te forceren dan

106

besluitvorming geeft ruimte en vertrouwen. Overigens zijn er in het land al vele initiatieven op dit gebied (www.inactiemetburgers.nl). Wat wel belangrijk is dat een politieke partij zich ook bewust moet worden van haar rol in de participatieve democratie. Daar zouden we ons als PvdA, partij van de aanpak op moeten richten; hoe we als partij meer de participatieve democratie vorm kunnen geven in plaats van systeemwijzigingen in het kiesstelsel voor te stellen. 3. Vertrouw je burgers Vertrouwen krijg je door het te geven. Door vertrouwen te geven bijvoorbeeld in de vorm van wijkbudgetten voor het opknappen van een speelplaats, denktanks die samen met ambtenaren én politiek oplossingen voor verkeersproblematiek bedenken, geef je de burger vertrouwen en stap je af van betutteling en eenzijdig oplossingen aandragen, naar partnerschap en verantwoordelijkheid van burgers. 4. Directe democratie: populisme en 'optelsom eigen belang' Directe democratie zet de deur open voor populisme. Een voorbeeld hiervan is Zwitserland met het minarettenverbod. Stellingen worden ongenuanceerd neergezet zodat er 'iets te kiezen valt'. Deze zwart-wit benadering laat niet de ruimte voor discussie over andere opties en opvattingen. Een ander groot probleem van directe (vormen van) democratie is dat kiezers hun eigen belang najagen. Maar het algemeen belang (dat wat de politiek behoort na te streven) is geen optelsom van alle individuele belangen. Dat maakt dat directe democratie niet geschikt is om het algemeen belang te dienen en is een groot nadeel voor directe democratie als bestuursvorm. PREADVIES: AFWIJZEN De toelichting geeft aan dat de indieners een andere visie op de invulling van het Nationaal Democratie Akkoord hebben dan beoogd. Zo is het pleidooi tegen directe democratie contrair aan de richting van het Akkoord en van de visie die de PvdA hieromtrent eerder heeft ontwikkeld.

door incidentenpolitiek, spoeddebatten en eindeloze reeksen kamervragen. De kwaliteit van de wetgevende en controlerende taak van de Kamer moet voorop staan. De Kamer moet de komende jaren verder vorm geven aan haar Onderzoeksagenda bestaande uit uitvoeringsonderzoeken en toekomstverkenningen.

Amendementen 8.04 Amsterdam Zuid, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Na ‘…uitvoeringsonderzoeken en toekomstverkenningen’, toevoegen: ‘In het bijzonder moet de Kamer effecten van beleid nadrukkelijker en vaker onderzoeken: (dure) maatregelen die niet het gewenste resultaat blijken te hebben, worden gestaakt’. Toelichting: In de visie op burger en bestuur, genoemd in 2.8.1, staat de zin: ‘Het vertrouwen in politici en politieke partijen is de laatste jaren sterk teruggelopen.’ Ongetwijfeld heeft ook de PvdA hieraan bijgedragen. Het wantrouwen van de burger komt mede voort uit gevoerd beleid dat niet het gewenste doel bereikt (zo noemt de commissie Dijsselbloem genoeg voorbeelden van PvdA-beleid dat niet werkt en te lang tegen beter weten in gevoerd is). Het moet zichtbaar zijn voor de burger dat politiek en overheid beleid blijven toetsen – en dat geen belastinggeld wordt uitgegeven aan maatregelen die niet of verkeerd uitpakken. ‘Uitvoeringsonderzoek ex post’ waarbij de Tweede Kamer onderzoekt hoe wetten en beleid na invoering uitpakken in de praktijk, zou vaker dan de in het rapport ‘Vertrouwen en Zelfvertrouwen’ gestelde driemaal per jaar voor moeten kunnen komen. PREADVIES: AFWIJZEN Onder verwijzing van de Onderzoeksagenda van de Kamer wordt dit voorstel reeds vervat.

Het adviesrecht van de Raad van State vervalt. Daarvoor in de plaats krijgt de Eerste Kamer een andere rol. Na vaststelling in de ministerraad en behandeling in de Tweede Kamer krijgt de Eerste Kamer adviesrecht en een eenmalig terugzendrecht.

2. Een nieuwe bestuursstijl. De PvdA zet zich in voor een bestuursstijl, met een betekenisvolle dialoog tussen burger en bestuur. Binden en verbinden moet ons handelsmerk zijn. De stijl van werken in het parlement is daarbij belangrijk. De Kamer moet het goede voorbeeld geven met respectvolle omgangsvormen. Een fatsoenlijke samenleving impliceert een parlement dat toont dat politiek bedrijven een eervol ambacht is.

Amendementen 8.05 Juristennetwerk ‘Het adviesrecht van de Raad van State vervalt. Daarvoor in de plaats krijgt de Eerste Kamer een andere rol. Na vaststelling in de ministerraad en behandeling in de Tweede Kamer krijgt de Eerste Kamer adviesrecht en een eenmalig terugzendrecht’, wijzigen in: ‘De adviestaak van de Raad van State blijft behouden. De afdeling bestuurs-

Wij beschouwen het als onze verantwoordelijkheid het aanzien van de Kamer te verbeteren. Het beeld wordt te zeer bepaald

107

rechtspraak wordt elders ondergebracht om de onpartijdigheid van de rechtspraak te verzekeren’. Toelichting: Er is geen enkele aanleiding om de adviesrol van de Raad van State ter discussie te stellen. De wetgevingstoetsing is van groot belang om zowel de regering als de Eerste en Tweede Kamer scherp te houden en is van groot belang voor de kwaliteit van de wetgeving. De Eerste Kamer kan deze functie niet overnemen. In de eerste plaats omdat in het voorgestelde model de advisering pas achteraf plaatsvindt en alleen wanneer de Eerste Kamer gebruik maakt van haar terugzendrecht. Ten tweede is de Eerste Kamer verdeeld in politieke fracties dat eenduidige advisering over een wetsvoorstel niet aannemelijk maakt. De afdeling bestuursrechtspraak zou wel elders onder gebracht moeten worden. Dit is een continuering van het huidige PvdA standpunt. PREADVIES: AFWIJZEN Zie 8.06.

toets die past bij een moderne maatschappij verder te politiseren. In de tweede plaats is het onwenselijk om het terugzendrecht van de Eerste Kamer te beperken. Als een wetsvoorstel slecht onderbouwd blijft, moet het alsnog teruggezonden kunnen worden. PREADVIES: AFWIJZEN Zie PB-Amendement 8.06. 8.08 Den Haag Schrappen: ‘Het adviesrecht van de Raad van State vervalt.’ Toelichting: - De Raad adviseert over o.m. de kwaliteit van wetsvoorstellen en over de effecten van een wet bij uitvoering. De adviezen van de Raad dan ook over het algemeen van grote betekenis voor de kwaliteitsbewaking van wetgeving in Nederland. - Daarnaast is de Raad een onafhankelijk adviesorgaan die adviseert los van de partijpolitieke belangen, maar vanuit het oogpunt van kwaliteit, juridische houdbaarheid en uitvoerbaarheid. - Verder verdient opmerking dat de Raad het oudste adviesorgaan van Nederland is voor de regering en het parlement; met een traditie dat teruggaat naar ruim vierhonderd jaar. - Indien het adviesrecht van de Raad zal komen te vervallen, dan komt daarmee het bestaansrecht van de Raad ernstig in gevaar. En dat terwijl de Raad binnen het gehele constitutionele bestel, los van adviestaak, belangrijke functie vervult. Denk hierbij aan de adviezen van de vice-president van de Raad aan de Koningin over de ontbinding van het kabinet en benoeming van informateur. - Het belang van de functie van de Raad blijkt tot slot uit het feit dat dit orgaan meerdere malen in onze Grondwet wordt genoemd. PREADVIES: AFWIJZEN Bezwaren die in dit amendement worden geuit, zijn gedekt door het PB-Amendement juristennetwerk 8.06.

8.06 Juristennetwerk ‘Het adviesrecht van de Raad van State vervalt. Daarvoor in de plaats krijgt de Eerste Kamer een andere rol. Na vaststelling in de ministerraad en behandeling in de Tweede Kamer krijgt de Eerste Kamer adviesrecht en een eenmalig terugzendrecht’, wijzigen in: ‘De Eerste Kamer krijgt een terugzendrecht, in plaats van het afstemrecht zoals dat nu bestaat. De Tweede Kamer zal zich dan opnieuw over het wetsvoorstel moeten buigen. Toelichting: Dit is een continuering van het huidige PvdA standpunt. De voorgestelde adviestaak is hier echter geschrapt. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN ‘Het adviesrecht van de Raad van State vervalt. Daarvoor in de plaats krijgt de Eerste Kamer een andere rol. Na vaststelling in de ministerraad en behandeling in de Tweede Kamer krijgt de Eerste Kamer adviesrecht en een eenmalig terugzendrecht’, wijzigen in: ‘De Eerste Kamer krijgt een eenmalig terugzendrecht, in plaats van het afstemrecht zoals dat nu bestaat. De Tweede Kamer zal zich dan opnieuw over het wetsvoorstel moeten buigen’.

8.09 Utrecht ‘Het adviesrecht van de raad van state vervalt’, wijzigen in: ‘ Het adviesrecht van de Raad van State wordt volledig gescheiden van de bestuursrechterlijke taak van de Raad van State ‘ Toelichting: Het belang van een onafhankelijk kritisch advies van de Raad van State mag niet onderschat worden. Wel moet het adviesrecht gescheiden zijn van de bestuursrechterlijke functie. PREADVIES: AFWIJZEN Bezwaren die in dit amendement worden geuit, zijn gedekt door het PB-Amendement juristennetwerk 8.06.

8.07 Hoorn, Enkhuizen, Etten-Leur, Katwijk, Naarden Schrappen: ‘Het adviesrecht van de Raad van State vervalt. Daarvoor in de plaats krijgt de Eerste Kamer een andere rol. Na vaststelling in de ministerraad en behandeling in de Tweede Kamer krijgt de Eerste kamer adviesrecht en een eenmalig terugzendrecht’. Toelichting: Het is van wezenlijk belang dat wetgeving eerst juridisch/ technisch getoetst wordt in een niet politieke omgeving. Het is daarom van belang dat de Raad van State adviesrecht blijft houden. Het is onwenselijk om de juridische 108

8.10 Eindhoven ‘Het adviesrecht van de Raad van State vervalt. Daarvoor in de plaats krijgt de Eerste Kamer een andere rol. Na vaststelling in de ministerraad en behandeling in de Tweede Kamer krijgt de Eerste Kamer adviesrecht en een eenmalig terugzendrecht’, wijzigen in: ‘De Eerste Kamer krijgt een andere rol. Na vaststelling in de ministerraad en behandeling in de Tweede Kamer krijgt de Eerste Kamer adviesrecht en een eenmalig terugzendrecht. Zodra is gebleken dat dit systeem succesvol functioneert vervalt het adviesrecht van de Raad van State. Toelichting: Het is een uitstekend idee de huidige klassieke adviesrol van de Raad van State kritisch onder de loep te willen nemen, met name de democratische legitimatie ervan. Niet kan echter worden ontkend dat de juridische adviezen van de Raad van State vaak bruikbaar zijn. Daarom geen oude schoenen weggooien voordat de nieuwe zijn ingelopen en hun meerwaarde hebben kunnen bewijzen. PREADVIES: AFWIJZEN Zie het overgenomen amendement van het Juristennetwerk 8.06 over de rol van de Raad van State.

PREADVIES: AFWIJZEN De versoberingen m.b.t. de wachtgeldregelingen, de sollicitatie plicht etc. voor politici is ons inziens al voldoende doorgevoerd in het wetsvoorstel naar aanleiding van de Commissie Dijkstal. 8.13 Alkmaar Na deze alinea een nieuwe alinea toevoegen: ‘Technologische ontwikkelingen en gevoelens van onveiligheid resulteren in een sterke uitbreiding van de opslag en uitwisseling van persoonsgegevens door zowel de overheid als commerciële partijen. De persoonlijke levenssfeer dient beter te worden beschermd. De verwerking en centrale opslag van biometrische gegevens (in ons paspoort) en de wijze waarop binnen ons zorgstelsel privacyschendende ontwikkelingen zichtbaar worden (zoals het elektronisch patiëntendossier, het elektronisch kinddossier en de opslag van gegevens uit psychotherapeutische behandelingen door zorgverzekeraars) dienen met uiterste zorgvuldigheid te worden onderzocht en gekaderd. Persoonsgegevens staan in eerste instantie onder zeggenschap van de persoon die het betreft.’ Toelichting: het amendement spreekt voor zich. PREADVIES: AFWIJZEN De gewenste borging bestaat reeds, onder meer door de toetsing van het College Bescherming Persoonsgegevens. Bovendien komt het onderwerp privacybescherming elders in het programma (waaronder 2.9.2.6 en 2.9.2.8) aan de orde.

8.11 Rotterdam, Katwijk Na ‘…en een eenmalig terugzendrecht’, toevoegen: ‘Daarnaast moet er geregeld worden dat er een rechterlijke constitutionele toetsing open wordt gesteld’. Toelichting: Door het vervallen van het adviesrecht van de Raad van State en de veranderde rol van de Eerste Kamer moet er wel een constitutionele toetsing bij een rechterlijke instantie komen. Dat kan bijvoorbeeld door een nieuw Constitutioneel Hof, maar ook door uitbreiding van de rol van de Hoge Raad. Nederland is een van de weinige westerse landen waar geen rechterlijke constitutionele toetsing is. Onze Grondwet is te belangrijk om die toetsing aan de Tweede Kamer over te laten... PREADVIES: AFWIJZEN Door het PB-Amendement juristennetwerk 8.06 , is dit amendement overbodig.

3. Centrale rol lokale overheid. Het aantal bestuurslagen en bestuurders is de afgelopen decennia alleen maar toegenomen. Dit ondanks de geleidelijke schaalvergroting van gemeenten. Er zijn ook veel overlappende verantwoordelijkheden. Ons uitgangspunt is dat het fors minder kan met die bestuurslagen. Dat betekent een herverdeling van verantwoordelijkheden en het schrappen van bestuurslagen. Leidraad is daarbij een duidelijke keuze voor decentralisatie. Het lokaal bestuur staat het dichtst bij de burger. Denk aan zorg, veiligheid, sociale zekerheid en participatie. De schaal van veel gemeenten wordt een groter knelpunt naarmate meer taken aan het lokaal bestuur worden overgedragen.

8.12 Zutphen, Rotterdam, Etten-Leur, Tilburg, Oss/Maasdonk/Lith, Culemborg, Katwijk Na deze alinea een nieuwe alinea toevoegen: ‘Wachtgeldregelingen voor politici worden beperkt en volgen dezelfde regels als die voor gewone werknemers, wat betreft het maandelijks inkomen, wat betreft de sollicitatieplicht en wat betreft het aanvaarden van algemeen aanvaard werk’. Toelichting: Politici hebben een veel te mooie regeling als het gaat om wachtgelden. Natuurlijk zien ook wij het probleem van het vinden van een functie na het politieke ambt, maar die problemen zijn er voor iedereen.

Amendementen 8.14 Hoorn, Naarden, Weesp Na ‘....een duidelijke keuze voor decentralisatie’, toevoegen: ‘mits hierbij voldoende financiële middelen aan lagere overheden beschikbaar gesteld worden’. Toelichting: Te vaak is er bij decentralisatie van taken sprake van verkapte bezuinigingen, waardoor lagere overheden in de problemen komen bij het uitoefenen van nieuwe gedecentraliseerde 109

taken. Overigens: wanneer taken door een lagere overheid efficiënter uitgevoerd kunnen worden, kan dit uiteraard financieel vertaald worden. Dit dient dan wel zorgvuldig onderbouwd te zijn. PREADVIES: AFWIJZEN De komende jaren staan we voor grote financiële opgaven, waardoor generieke toezeggingen als deze simpelweg niet haalbaar zullen blijken te zijn.

regionale samenwerkingsverbanden of overbelasting van kleine gemeenten. Komen die centrum en regiogemeenten niet snel tot stand dan is sturing door het Rijk onvermijdelijk. Alsdan zal ook de vormgeving van het middenbestuur voor de langere termijn opnieuw bezien worden. Toelichting: We kennen in Nederland één soort gemeenten. Die maken zelf uit met wie en hoe ze samenwerken. Soms is het handig als de centrumgemeente het voortouw heeft, maar lang niet altijd. Het is ongewenst dat we gaan regelen dat de inwoners van Rotterdam een gemeenteraad kiezen die bovengeschikt is aan die van Schiedam of Capelle. PREADVIES: AFWIJZEN Effectiviteit en efficiëntie staan hier centraal. Het is een politieke visie op de manier waarop het bestuur het best georganiseerd kan worden. Vanuit dat oogpunt kiezen we voor differentiatie in de capaciteiten en de taak van gemeenten.

8.15 Zeist, Castricum Na ‘…lokaal bestuur worden overgedragen’, toevoegen: ‘Er is behoefte aan een goed samenhangend middenbestuur dat een logische eenheid vormt met het lokale bestuur en de rijksoverheid, zonder dat daarbij sprake is van een grote bestuurlijke drukte. Er leven in Nederland veel verschillende visies op het middenbestuur. Om snel en eensgezind te komen tot een Nationaal Democratische Akkoord dient de regering binnen twee jaar een advies op te laten stellen waarin een analyse van de bestuurlijke drukte en een schets voor de inrichting van het middenbestuur zijn opgenomen. Toelichting: Zo komen we in de partij en in het land eindelijk eens tot een breed gedragen visie binnen een beperkte tijdsperiode. PREADVIES: AFWIJZEN Het Nationaal Democratisch Akkoord beoogt nu juist om doorbraken te maken, niet om wederom een analyse te maken. In de afgelopen periode is er binnen en buiten de PvdA uitvoerig en gedegen geanalyseerd. Het gaat er nu om de analyse voorbij te komen.

8.17 Hoorn Na ‘…van bovenop opgelegd schaalvergrotingen of herindelingen’, toevoegen: ‘Herindeling van onderop is gedefinieerd als herindeling op verzoek van een gemeente, of op initiatief van de provincie. Gezien het algemene uitgangspunt dat slechts twee bestuurslagen zich bezig dienen te houden met beleid, is de PvdA er voorstander van dat herindelingvoorstellen vanuit provincies voortaan alleen nog procedureel door de Tweede Kamer getoetst worden en niet meer op inhoud. Toelichting: De inhoudelijke toetsing van herindeling ligt in de eerste plaats bij de provincies. Politieke tegenstellingen in de Tweede Kamer zijn er momenteel vaak de oorzaak van dat herindelingvoorstellen die onder regie van de provincie tot stand komen, in de tweede kamer stranden. Dit terwijl juist de provincies goed in staat zijn om regionale belangenafwegingen in deze dossiers te maken. Het gevolg is dat individuele gemeenten in staat zijn herindeling via de Tweede kamer blijvend te blokkeren. PREADVIES: AFWIJZEN Het amendement past niet bij de rol van provincies zoals verwoord in dit hoofdstuk.

De PvdA kiest daarbij in beginsel niet voor van bovenaf opgelegde schaalvergroting of herindelingen. We willen waar nodig onderscheid maken tussen grotere centrumgemeenten en kleinere regiogemeenten. De grotere centrumgemeenten zullen vaker voor een gehele regio bepaalde taken op zich moeten nemen. Deze taakdifferentiatie voorkomt verdere wildgroei van regionale samenwerkingsverbanden of overbelasting van kleine gemeenten. Komen die centrum -en regiogemeenten niet snel tot stand dan is sturing door het Rijk onvermijdelijk. Alsdan zal ook de vormgeving van het middenbestuur voor de langere termijn opnieuw bezien worden.

8.19 Naarden, Hilversum, Muiden, Weesp Na ‘…niet voor van bovenop opgelegde schaalvergroting of herindelingen’, toevoegen: ‘De provincie heeft bij herindelingen het primaat om na afweging van alle belangen en het regionale draagvlak te komen tot een herindelingvoorstel. Unanieme instemming door de betrokken gemeenten is hierbij geen vereiste. Het herindelingvoorstel zal in het verdere wetgevingstraject slechts beoordeeld worden ten aanzien van de technische totstandkoming.´ Toelichting: Decentralisatie van overheidstaken is

Amendementen 8.16 Leiden Schrappen: ‘We willen waar nodig onderscheid maken tussen grotere centrumgemeenten en kleinere regiogemeenten. De grotere centrumgemeenten zullen vaker voor een gehele regio bepaalde taken op zich moeten nemen. Deze taakdifferentiatie voorkomt verdere wildgroei van 110

bedoeld om het bestuur dichter bij de burger te leggen. Ook het concept verkiezingsprogramma staat bol van verdere overheveling van taken naar gemeenten. De uitdijing van het takenpakket brengt gemeenten in toenemende mate aan de grenzen van wat zij aankunnen, of daar overheen. De oplossing wordt vaak gezocht in samenwerkingsverbanden met een beperkte democratische controle. Schaalvergroting en herindeling van gemeenten biedt de mogelijkheid om het takenpakket naar de burger wel adequaat uit te blijven voeren. Herindeling moeten niet van bovenop, uit Den Haag, worden opgelegd, maar ook niet door een minderheid van onderop gefrustreerd kunnen worden. PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting op afwijzing van amendement Hoorn.

door ons gewenste representatieve democratie moet de burger een directe invloed hebben en die verminderen we met deze tekst; b. Het waterschap bevordert vanuit een onafhankelijke positie een samenhangend waterbeleid op alle overheidsniveaus; c. Welk probleem los je op: de waterschappen maken geen deel uit van de bestuurlijke drukte; d. Je bezuinigt er niets mee: de bestuurskosten van alle waterschappen samen bedragen € 23 miljoen op € 2,5 miljard uitvoeringskosten. PREADVIES: AFWIJZEN 8.22 Appingedam, Aalsmeer, Brussel/Belgie, Stein/Beek Schrappen: ‘De provincies krijgen een gesloten huishouding’ Toelichting: De oorspronkelijke tekst miskent het belang, de betekenis en de identiteit van het provinciaal middenbestuur, zeker in de delen van Nederland waar het lokaal bestuur een beperkte schaal en ontwikkelkracht heeft. De provincie Groningen telt veel kleine gemeenten en slechts 1 gemeente met meer dan 40.000 inwoners. Een gesloten huishouding voor provincies is onwenselijk. Een democratisch bestuur moet de afweging tussen nut en last kunnen maken en de ruimte hebben tot enige differentiatie (denk bijvoorbeeld aan het probleem bevolkingskrimp dat vraagt om regionale regie). Het advies van de CLB-werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers uit alle bestuurslagen, dat nota bene op verzoek van het partijbestuur een visie op de toekomst van het binnenlands bestuur heeft geschreven, is volstrekt duidelijk: ‘Collectieve voorzieningen kunnen niet zonder collectieve middelen worden georganiseerd. Dat pleit voor een eigen lokaal / provinciaal belastinggebied, waarbij per bestuurslaag de beste vorm wordt gekozen, uitgaande van de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten’. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: ‘De provincies krijgen een gesloten huishouding’, wijzigen in ‘Uiteindelijk is het streven om, op basis van een afgebakende taaken verantwoordelijkheidstoedeling aan de privincies, tot een gesloten huishouding te komen’.

8.20 Bussum Na ‘…schaalvergroting of herindelingen’, toevoegen: ‘Dit houdt in dat na een herindelingvoorstel de kiezers van alle betrokken gemeenten de mogelijkheid krijgen zich hierover uit te spreken’. Toelichting: Het democratische principe houdt in dat er in ieder geval verkiezingen moeten hebben plaatsgevonden op basis van verkiezingsprogramma's waarvan de herindeling deel uitmaakte. PREADVIES: AFWIJZEN Het creëren van draagvlak onder de betrokken bewoners kan ook via andere manieren tot stand komen, dit hoeft niet per se via verkiezingen te gebeuren.

Op korte termijn en in afwachting van de groeiende rol van centrumgemeenten, is het noodzakelijk de verantwoordelijkheden van de verschillende overheden beter af te bakenen. Daarom stellen wij voor provincies een duidelijke rol te geven in het ruimtelijk beleid. Denk daarbij aan gebiedsontwikkeling, planning bedrijventerreinen, regionale infrastructuur, waterbeleid, natuur- en landschapsbeheer. Voor wezenlijke nationale investeringen in duurzaamheid en infrastructuur is nationale doorzettingsmacht nodig. De Waterschappen worden uitvoeringsorganisaties onder bestuur van de provincies. De rol van provincies op andere terreinen wordt afgebouwd. De provincies krijgen een gesloten huishouding.

8.23 Rotterdam Schrappen: Gehele alinea. Toelichting: Zie het amendement van Rotterdam bij de vorige alinea. PREADVIES: AFWIJZEN Amendement Rotterdam bij vorige alinea is niet opgevoerd. Hierdoor wordt dit amendement afgewezen.

Amendementen 8.21 Zeist, Dordrecht, Leidschendam-Voorburg, Castricum, Aalsmeer, Heeze-Leende, Hellendoorn Schrappen: ‘De waterschappen worden uitvoeringsorganisaties onder bestuur van de provincies.’ Toelichting: Toelichting: a. Zie in het visiekader onder nummer 1: In de 111

CLB-werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers uit alle bestuurslagen, dat nota bene op verzoek van het partijbestuur een visie op de toekomst van het binnenlands bestuur heeft geschreven, is volstrekt duidelijk: ‘Collectieve voorzieningen kunnen niet zonder collectieve middelen worden georganiseerd. Dat pleit voor een eigen lokaal / provinciaal belastinggebied, waarbij per bestuurslaag de beste vorm wordt gekozen, uitgaande van de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten’. Zie: http://www.lokaalbestuur.nl/ PREADVIES: AFWIJZEN Binnen hun eigen begroting kunnen provincies de middelen vinden voor het tegengaan van specifieke regionale problematiek. Een gesloten huishouding doet hier niets aan af.

8.24 Leiden Alinea wijzigen in: ‘Provincies moeten een steviger rol krijgen bij het geven van invulling aan het ruimtelijk beleid. Denk daarbij aan gebiedsontwikkeling, planning bedrijfsterreinen, regionale infrastructuur, waterbeleid, natuur- en landschapsbeheer. Voor wezenlijke nationale investeringen in duurzaamheid en infrastructuur is nationale doorzettingsmacht nodig. De rol van de provincies op andere terreinen wordt teruggedrongen. De rechtstreekse verkiezingen van het algemeen bestuur van de waterschappen worden afgeschaft. In plaats daarvan worden de dijkgraaf en hooguit drie andere dagelijks bestuurders benoemd door gedeputeerde staten.’ Toelichting: Provincies zijn bedoeld voor regionaal bestuur en in onze bestuurspraktijk is dat vooral de fysieke pijler. Er is geen enkele noodzaak om van bovenaf te regelen dat er niets mee mag dan dergelijk beleid. Wel is het verstandig om de onheldere positie van waterschappen beter te regelen. Gelet op de taak en de noodzaak uit te gaan van stroomgebieden, is het verstandig de waterschappen te handhaven als functionele uitvoerende organisaties. Die moeten bestuurd worden, net als universiteiten en ziekenhuizen. Door de publieke taak is het afdoende om die bestuurders aan te wijzen door gedeputeerde staten. PREADVIES: AFWIJZEN Dit amendement past niet bij de beoogde rol van het middenbestuur, waarbij waterschappen opgaan in provincies.

8.26 Leeuwarden ‘Voor wezenlijke nationale investeringen in duurzaamheid en infrastructuur is nationale doorzettingsmacht nodig’, wijziging in: ‘Voor nationale investeringen in natuur, duurzaamheid en infrastructuur is nationale doorzettingsmacht nodig. Toelichting: Het is ontzettend belangrijk dat nationale doelstelling binnen de tijd en kwaliteit wordt gerealiseerd met de daarvoor beschikbare gelden. Opsplitsing leidt tot vertraging en tot meer administraties, besluitvormingen etc. Ook is het nog niet aangetoond dat decentralisatie goedkoper en beter is voor de burger PREADVIES: AFWIJZEN De toelichting op het amendement heeft niet betrekking op de voorgestelde toevoeging in het amendement. Wij kiezen er derhalve voor om te blijven bij de tekst zoals deze nu in het verkiezingsprogramma is opgenomen.

8.25 De Marne Alinea wijzigen in: ‘Wij stellen voor de rol van de provincie beter af te bakenen. Het provinciaal middenbestuur richt zich primair op bovenlokale opgaven op het terrein van ruimtelijke ordening, gebiedsontwikkeling, regionale economische ontwikkeling, regionale infrastructuur, water, natuur en landschap, de regionale culturele infrastructuur en toezichtstaken. De rol van de provincie op andere terreinen wordt overgedragen aan andere overheden. De waterschappen worden uitvoeringsorganisaties onder bestuur van de provincies.’ Toelichting: De oorspronkelijke tekst miskent het belang, de betekenis en de identiteit van het provinciaal middenbestuur, zeker in de delen van Nederland waar het lokaal bestuur een beperkte schaal en ontwikkelkracht heeft. De provincie Groningen telt veel kleine gemeenten en slechts 1 gemeente met meer dan 40.000 inwoners. Een gesloten huishouding voor provincies is onwenselijk. Een democratisch bestuur moet de afweging tussen nut en last kunnen maken en de ruimte hebben tot enige differentiatie (denk bijvoorbeeld aan het probleem bevolkingskrimp dat vraagt om regionale regie). Het advies van de

8.27 Afdeling onbekend ‘De rol van provincies op andere terreinen wordt afgebouwd. De provincies krijgen een gesloten huishouding’, wijzigen in: ‘Provincies zijn in het verleden initiator geweest van regionaal-economische politiek en zijn drager van plattelandsbeleid. Sommige provincies vervullen belangrijke culturele taken. Het gewicht en belang van Provincies verschilt in het land aanzienlijk. Rijk en Provincies maken afspraken over de overheveling van rijkstaken en over de taken van provincies. Daarbij is maakwerk geboden. PREADVIES: AFWIJZEN De strekking van het amendement is contrair aan de gewenste afslanking van het takenpakket van provincies 8.28 Stein/Beek , Heerlen ‘Daarom stellen wij voor provincies een duidelijke rol te geven in het ruimtelijk beleid’, wijzigen in: ‘Daarom stellen wij voor provincies een duidelijke 112

beperkt aantal vakministers is ondoordacht. Zo lang geen heldere visie bestaat hoe je anders dan door de geldkraan beleid kunt maken, gaat het om voorstellen waarvan de gevolgen erger zijn dan de kwaal. In de afgelopen kabinetsperiode is een stevige reductie van de rijksoverheid ondernomen: het is verstandiger nu een kabinetsperiode te benutten om deze reorganisatie te consolideren. Onze partij moet niet meedoen aan de ballonnetjes over hoe het allemaal beter kan en malle ideeën wat er allemaal bespaard kan worden op de bureaucratie. PREADVIES: AFWIJZEN Wij zijn ervan overtuigd dat een slankere rijksoverheid mogelijk is door vergaande decentralisatie en taakafstoting. Het voorgestelde amendement stelt het tegenovergestelde. Het is hiermee contrair aan de inhoud van de bestaande passage.

rol te geven in het ruimtelijke en sociaaleconomische beleid’. Toelichting: Provincies zijn in het ‘Europa van de regio’s’ een essentiële, onmisbare schakel tussen de EU en het lokaal bestuur. Onmisbaar voor regionaal én Euregionaal economisch beleid en als platform voor grensoverschrijdende regionale samenwerking. Zie Europe 2020 (European strategy for smart sustainable growth; de opvolger van de Lissabonagenda) en enkele targets daarin en voor het realiseren van noodzakelijke Interregsubsidies. PREADVIES: AFWIJZEN Een duidelijke rol van provincies op sociaaleconomisch terrein is contrair aan de strekking van de passage over de rol van provincies, waarin alleen een rol op ruimtelijk gebied en een afbouw van andere taken wordt bepleit.

4. Modernisering rijksoverheid. Een slankere rijksoverheid is mogelijk door vergaande decentralisatie en taakafstoting. Het ministerie als permanente organisatievorm dient op den duur te verdwijnen. De Rijksoverheid bestaat nu uit circa 150 beleidsdirecties, 200 uitvoeringsorganisaties, en 50 handhavende diensten. De beleidsdirecties moeten één gezamenlijke Rijksdienst gaan vormen waarbij de groepering rond verantwoordelijke ministers en staatssecretarissen de politieke prioriteiten cq portefeuilles volgt. Uitvoeringsorganisaties brengen we samen in clusters van samenhangende taken en doelgroepen; bijvoorbeeld de vier Rijksdiensten die zich nu bezig houden met inkomens(ondersteuning). Per cluster wordt één bewindspersoon verantwoordelijk. Deze vorm van bundeling leidt tot aanzienlijke besparingen.

De eerste stap die nu gezet moet worden is de stroomlijning van de uitvoeringsorganisaties en de vorming van een kernkabinet, waarbij een beperkt aantal kabinetsministers wordt bijgestaan door departementsministers die het feitelijke politieke beheer van de ministeries voor hun rekening nemen. De kabinetsministers krijgen de verantwoordelijkheid voor tenminste twee departementen. Zo vermijden we grote tijdrovende departementale herindelingen en reorganisaties terwijl we wel degelijk een eerste stap zetten richting minder verkokerde besluitvorming en organisatie. Het doel is een betere, meer wendbare overheid, die verantwoordelijkheden weet te delen met partners in de samenleving. 'Den Haag' kan kleiner, maar moet vooral beter, toegesneden op een zelfbewuste overheid, die bindend leiding weet te geven.

Amendementen

Amendementen

8.30 Capelle aan den IJssel, Amsterdam Zuid, Harderwijk, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘…die bindend leiding weet te geven’, toevoegen: ‘Ook het raakvlak tussen overheid en markt, in principe op alle bestuursniveaus, moet beter worden ingericht. Er is sprake van onvoldoende professioneel opdrachtgeverschap richting de markt, waardoor (onder andere in het fysieke domein) grote hoeveelheden overheidsgeld door deze slechte aansturing en daardoor ontstane overschrijdingen op projecten verspild worden. Een terugtredende overheid mag niet leiden tot het achterlaten van een vacuüm tussen markt en overheid, waarin geen van beiden weet hoe te handelen.’ Toelichting: Het kleiner worden van de overheid is ondertussen een doel op zich geworden, zonder dat er voldoende stil wordt gestaan bij de consequenties. ProRail, RWS en andere grote partijen bij de rijksoverheid zijn de weg van ‘Markt, tenzij …’

8.29 Leiden Alinea wijzigen in: ‘De effectiviteit en de omvang van de centrale overheid staat al decennia ter discussie. Het nog lopende project Vernieuwing Rijksdienst zorgt voor vermindering van het aantal departementsambtenaren. Via de instelling van de Algemene Bestuursdienst is de ambtelijke top van de centrale overheid ontkokerd. Het is een illusie dat verdere verbeteringen kunnen gebeuren via grote reorganisaties. Verdere verbeteringen zullen meer organisch moeten zijn en ministers zullen zich er zelf voor verantwoordelijk moeten voelen. Ook is het gewenst dat de rol van de minister-president om de eenheid van het kabinet te waarborgen wordt versterkt.’ Toelichting: In het concept staan wat losse gedachten waaruit niet blijkt dat enig probleem wordt opgelost. Een twee lagen structuur van de ministerraad met kernministers en daaronder een 113

soms in luxueuze huisvesting en ondersteunende voorzieningen en in een hoge status voor fusies en voor het uitbreiden (en het opmaken) van budgetten. De door de PvdA in gang gezette aanpak van bestuurderssalarissen en van het old boys bestuurdersnetwerk is een eerste stap om die ontwikkeling te keren. Maar minstens zo belangrijk is de verandering van de externe en interne mechanismen die het uitgeven van geld lonender maken dan het besparen van geld. PREADVIES: OVERNEMEN

gegaan en voelen dagelijks de consequenties - een goede (lees: beheerste) aansturing van een project is afhankelijk geworden van partijen die gelijktijdig adviseur van de overheid en van de marktpartijen zijn. Een goede inhoudelijke regie is onontbeerlijk, de overheid moet in staat blijven een goede vraag te kunnen stellen, een juiste partij uit de markt te selecteren en te kunnen toetsen of de geleverde producten volgens de specificaties zijn. Dit is overigens nadrukkelijk wat anders dan alles zelf doen. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Dit is een overbodig amendement aangezien passages over dit onderwerp reeds in Hoofdstuk 1 en in 2.8.5 over ‘Een dienstbare semipublieke sector’ staan.

Kwaliteit van bestuur en toezicht in de semi-publieke sector moet beter. Daarom beperken we het aantal bestuursfuncties en commissariaten dat een persoon tegelijkertijd kan hebben in de semi-publieke sector. Er komt een einde aan de situatie dat organisaties in de semi-publieke sector zijn onderworpen aan democratische controle noch aan de tucht van de markt. Als er sprake is van maatschappelijk kapitaal en een publieke moraal wordt verwacht, dient publieke controle leidend te zijn.

5. Een dienstbare semi-publieke sector. Topinkomens in de semi-publieke sector moeten aan banden. In het onderwijs, de culturele sector, de gehele zorgsector en bij woningbouwcorporaties gaat het salaris van de minister-president als maximumnorm gelden. De Kamer neemt de wet die dit regelt wat de PvdA betreft snel in behandeling.

Amendementen

Amendementen

8.33 Zutphen Na ‘… kan hebben in de semi-publieke sector’ toevoegen: ‘tot 5’. Toelichting: Als we toch gaan beperken dan ook maar zeggen tot hoeveel. PREADVIES: AFWIJZEN Het aantal moet beleidsrijk worden bepaald. Wij willen ons hierop niet vastleggen.

8.31 Juristennetwerk '…salaris van de minister-president' wijzigen in: '130% van het ministersalaris' Toelichting: Hier wordt de Balkenende-norm bedoeld. Die is niet het salaris van de minister-president, maar het salaris van een minister vermeerderd met 30%. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: '…salaris van de minister-president' wijzigen in: 'de MP-norm'

Kwaliteit, dienstbaarheid en keuzevrijheid staan weer voorop in onderwijs, zorg en het wonen. Docenten, verplegers en verzorgenden voelen zich miskend door de vele managementlagen die hen iedere professionele zuurstof ontnemen. Verdere schaalvergroting in de semi-publieke sector kan slechts onder zeer strenge voorwaarden. Het onderwijs kent inmiddels een fusietoets. Die willen wij uitbreiden naar de zorgsector en de woningbouwcorporaties. Schaalverkleining moet makkelijker worden en nieuwe burgerinitiatieven moeten ruimte krijgen.

8.32 Juristennetwerk Na ‘De Kamer neemt de wet die dit regelt wat de PvdA betreft snel in behandeling’, toevoegen: ‘(Semi-)publieke organisaties moeten er een eer inleggen om door slimmer werken en verhoging van de productiviteit meer te doen voor minder geld. Een ‘cultuur van zuinigheid’ moet een wezenlijk onderdeel van hun doelstelling en werkwijze worden. Organisaties dienen een positieve prikkel te krijgen om uit zichzelf dezelfde doelstellingen te realiseren tegen lagere kosten. Tegelijkertijd dienen prikkels om het budget hoe dan ook uit te geven omdat het anders het volgende jaar wordt verminderd, te worden weggenomen’. Toelichting: In grote dele van de publieke en semipublieke sector zijn, onder invloed van het marktdenken, soberheid en spaarzaamheid te veel op de achtergrond geraakt. Dat tekort manifesteerde zich in de opwaartse druk op de bestuurderssalarissen;

Amendementen 8.34 Haren Na ‘…moeten ruimte krijgen’, toevoegen: ‘Losgelaten wordt het principe van de marktwerking in de postsector zoals dat nu wordt toegepast. We beschouwen dit werkveld als een semipublieke sector, waarvoor dezelfde sociale en financiële regels gelden als voor de overige semipublieke sector. In de plaats van de volledig vrije markt wordt een concessiesysteem geïntroduceerd, waar114

rol weggelegd voor het Inspectie Openbare Orde en Veiligheid. Deze Inspectie beoordeelt periodiek de prestaties van de politieafdelingen of –korpsen aan de hand van door de minister te stellen normen’. Toelichting: De achtereenvolgende ministers van BZK hebben, zelfs ondanks de prestatieconvenanten (eerst kwantitatief, later kwalitatief), de laatste jaren nauwelijks grip gekregen op de politiekorpsen. Herhaaldelijk is gebleken (zie o.a. onderzoeken van IOOV en Kamervragen) dat de korpsen landelijk gemaakte afspraken niet nakomen. Het valt te betwijfelen of deze problemen worden opgelost door het aantal korpsen te verminderen tot tien. Waar het nu nog om 26 koninkrijkjes gaat, zal het straks om 10 keizerrijken gaan. PREADVIES: AFWIJZEN Overbodig en onhelder amendement.

door een bedrijf gedurende een periode van 15 jaar het alleenrecht toegekend krijgt voor de totale postverzorging. Na die periode kan op inschrijving een andere gegadigde die het beter denkt te kunnen doen de concessie verwerven’. PREADVIES: AFWIJZEN Het terugdraaien van het principe van marktwerking in de postsector zal van TNT weer een privaat monopolist maken. Dit kost veel werkgelegenheid en dat willen we niet, zeker niet in tijden van oplopende werkloosheid.

6. Een doelmatige en effectieve politieorganisatie. De organisatie van de politie kan beter. De minister moet verantwoordelijk zijn voor alle besluiten ten aanzien van het aantal agenten, hun arbeidsvoorwaarden en hun rechtspositie. Tevens is de minister verantwoordelijk voor centrale inkoop en automatisering. De minister legt hier uiteraard verantwoording over af aan de Tweede Kamer. Het aantal politieregio’s (en veiligheidsregio’s) wordt teruggebracht tot 10, aansluitend op de nieuwe arrondissementen van Justitie. De burgemeester van de grootste gemeente in de regio blijft korpsbeheerder en legt in die rol verantwoording af aan het regionaal college en aan de minister.

8.37 Franekeradeel ‘Het aantal politieregio’s (en veiligheidsregio’s) wordt teruggebracht tot 10, aansluitend op de nieuwe arrondissementen van Justitie’, wijzigen in: ‘Het aantal politieregio’s (en veiligheidsregio’s) wordt teruggebracht. Onderzoek moet uitwijzen of dat tien zelfstandige korpsen of één landelijk korps met tien afdelingen dienen te zijn, aansluitend op de nieuwe arrondissementen van Justitie’. Toelichting: De achtereenvolgende ministers van BZK hebben, zelfs ondanks de prestatie-convenanten (eerst kwantitatief, later kwalitatief), de laatste jaren nauwelijks grip gekregen op de politiekorpsen. Herhaaldelijk is gebleken (zie o.a. onderzoeken van IOOV en Kamervragen) dat de korpsen landelijk gemaakte afspraken niet nakomen. Het valt te betwijfelen of deze problemen worden opgelost door het aantal korpsen te verminderen tot tien. Waar het nu nog om 26 koninkrijkjes gaat, zal het straks om 10 keizerrijken gaan. PREADVIES: AFWIJZEN Uiteraard is de manier waarop het aantal politieen veiligheidsregio's wordt teruggebracht nog onderwerp van nader beraad, maar wij willen ons niet bij voorbaat vastleggen op de twee genoemde opties in het amendement.

Amendementen 8.35 Den Haag Schrappen: ‘Het aantal politieregio's (en veiligheidsregio's wordt teruggebracht tot 10, aansluitend op de nieuwe arrondissementen van Justitie’. Toelichting: Het is beter de huidige 26 politie- en veiligheidsregio's te hanteren,omdat er anders geen grip meer is op het lokale beleid.Uit geluiden in het veld blijkt dat er bij de burgemeesters en het landelijke korps geen draagvlak is voor grotere politieregio's, omdat de lokale veiligheid hieronder kan lijden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Na: ‘Het aantal politieregio's (en veiligheidsregio's wordt teruggebracht tot 10, aansluitend op de nieuwe arrondissementen van Justitie’. Toevoegen: ‘Dat vraagt om maatregelen om het lokale beleid voldoende tot zijn recht te laten komen’.

8.38 Breda/Baarle-Nassau/Alphen-Chaam, Roosendaal ‘Een doelmatige en effectieve politieorganisatie’, wijzigen in: ‘Een doelmatige en effectieve politie en veiligheids-organisatie ‘Het aantal politieregio’s (en veiligheidsregio’s) wordt teruggebracht tot 10 aansluitend op de nieuwe arrondissementen van Justitie’, wijzigen in: ‘Het aantal politieregio's (en Veiligheidsregio's) wordt teruggebracht, met als uitgangspunt decentraal bestuur. Deze regio’s moeten congruent zijn met de nieuwe arrondissementen van Justitie. De arrondissementen van Justitie kunnen meerdere Politieregio’s c.q. Veiligheidsregio's

8.36 Franekeradeel ‘De organisatie van de politie kan beter. De Minister moet verantwoordelijk zijn voor alle besluiten ten aanzien van het aantal agenten, de arbeidsvoorwaarden en rechtspositie, centrale inkoop en automatisering’, wijzigen in: ‘De organisatie van de politie kan beter. De Minister moet verantwoordelijk zijn voor alle besluiten ten aanzien van het aantal agenten, de arbeidsvoorwaarden, rechtspositie, centrale inkoop, automatisering, kwaliteit, effectiviteit. Hierbij is een centrale 115

Amendementen

bevatten. Het Bestuur van een Veiligheidsregio dient een beheersbaar aantal gemeenten te bevatten. Toelichting: Niet de arrondissementen moeten leidend zijn voor het aantal politieregio's (en Veiligheidsregio's). Hierdoor ontstaan zeer grote besturen van de veiligheidsregio's immers de burgemeester van elke gemeente maakt deel uit van dit bestuur. Het is raadzamer de regio´s te aan te sturen vanuit de gemeente, bottum up, dan van uit Justitie, top down. PREADVIES: AFWIJZEN De strekking van de huidige passage laat al ruimte over voor een nadere invulling van het terugdringen van het aantal politie- en veiligheidsregio's tot tien. Het amendement is dus overbodig.

8.40 Bergen (NH) Na ‘…name op straat, te vergroten’, toevoegen: ‘Samenvoeging van de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie waar het gaat om politiezaken verdient aanbeveling’. PREADVIES: AFWIJZEN Te gedetailleerd. De algemene visie op de herstructurering van het openbaar bestuur vindt u in het hoofdstuk ‘Burger en bestuur’. 8.41 Amsterdam Zuid, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer, Leiden, Groningen nieuwe paragraaf toevoegen: Een IT-infrastructuur die privé-gegevens goed beschermt. Grote informatiseringsprojecten van de overheid kunnen beter worden ontworpen. De bescherming van privacy dient altijd het uitgangspunt te zijn bij deze projecten. Deze systemen moeten niet meer informatie opslaan dan strikt noodzakelijk en anoniem zijn waar mogelijk. De gegevens moeten zo kort mogelijk worden opgeslagen, moeten de burger inzicht bieden in het gebruik én toekomstig gebruik van zijn privé-gegevens, en alleen de burger laten bepalen wat er met de gegevens gebeurt. Ook moet de burger de mogelijkheid geven om de gegevens te vernietigen en moet duidelijk worden vastgelegd wie toegang heeft tot de data. Toelichting: Het vertrouwen in politici en politieke partijen is de laatste jaren sterk is teruggelopen. Een belangrijke steen des aanstoots is de introductie van grootschalige informatiseringsprojecten waarmee grote hoeveelheden privé-gegevens over burgers worden verzameld. Die projecten, zoals het Elektronisch Patiëntendossier, de OVchipkaart en de vingerafdrukdatabank, houden onvoldoende rekening met de privacy-risico's die hieraan kleven. De projecten missen daardoor maatschappelijk draagvlak en stellen de verhouding tussen burger en bestuur op scherp. Met dit amendement maken wij duidelijk dat een duurzame IT-infrastructuur de privacy van haar burgers goed moet beschermen, en formuleren wijj een aantal beginselen hiervoor. (Met dank aan Bits of Freedom) PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement: Grote informatiseringsprojecten van de overheid kunnen beter worden ontworpen. De bescherming van privacy dient één van de leidende uitgangspunten dient te zijn bij deze projecten. Deze systemen moeten niet meer informatie opslaan dan strikt noodzakelijk en anoniem zijn waar mogelijk. De gegevens moeten, indien mogelijk, zo kort mogelijk worden opgeslagen, de burger inzicht bieden in het gebruik én toekomstig gebruik van zijn privé-gegevens, en alleen de burger laten bepalen wat er met de gegevens gebeurt.

8.39 Breda/Baarle-Nassau/Alphen-Chaam, Harderwijk ‘De burgemeester van de grootste gemeente in de regio blijft korpsbeheerder en legt in die rol verantwoording af aan het regionaal college en aan de Minister’, wijzigen in: ‘Aangezien de Minister verantwoordelijk is voor het beheer wordt de functie van Korpsbeheerder omgevormd naar Voorzitter van het Regionaal College en Veiligheidsregio. De burgemeester van de grootste gemeente in de regio is Voorzitter van het Regionale College en van de Veiligheidsregio en legt in die rol verantwoording af aan het regionaal college en aan de Minister’. Toelichting: Indien de Minister zoals gesteld verantwoordelijk is voor alle besluiten ten aanzien van het aantal agenten, de arbeidsvoorwaarden en rechtspositie, centrale inkoop en automatisering dan is de Minister daarmee verantwoordelijk voor het beheer en ligt het beheer niet meer bij de korpsbeheerder. In dat model leidt de functiebenaming korpsbeheerder tot verwarring. Daarom wordt gekozen voor de term Voorzitter van het Regionaal College en Veiligheidsregio. PREADVIES: AFWIJZEN Onnodige toevoeging. We willen hier ons niet vastleggen op de exacte invulling van herindeling politie- en veiligheidsregio's.

Alle burgemeesters leggen een Veiligheidsplan voor aan hun gemeenteraad om de lokale prioriteiten vast te stellen en brengen dit in het regionaal overleg in. Het Korps Landelijke Politiediensten krijgt de leiding over alle bovenregionale (recherche)zaken, onder gezag van één parket van het Openbaar Ministerie. Zo kan de slagkracht van de politie nog verder verbeteren. Efficiencywinsten in de veiligheidsketen worden ingezet om de operationele sterkte van de politie, met name op straat, te vergroten.

116

jeugdzorg, het veiligheidsapparaat, de zorg en alle andere voor de PvdA zo belangrijker terreinen niet te realiseren. Op dit moment worden de mogelijkheden van de ICT nog te vaak op inefficiënte, niet-open manier benut. Zo is de overheid nog steeds afhankelijk van te een kleine groep leveranciers en is de dienstverlening door slecht gekoppelde systemen niet voldoende. Bovendien is de werking, veiligheid en privacy van ICT systemen bij de overheid vaak ondoorzichtig voor de burger. De PvdA heeft daarom in het afgelopen Kabinet al sterk ingezet op het verder bevorderen van het gebruik van Open Standaarden en Open Source Software (OSOSS) binnen de overheid. Dit beleid moet worden voortgezet en geïntensiveerd. Hiermee steunen we de lokale kenniseconomie, verbeteren we de efficiency en effectiviteit van de overheid en neemt de mogelijkheid tot democratische controle toe. Daarnaast zal de PvdA aansturen op het verder bevorderen van het open ter beschikking stellen van overheidsgegevens aan alle Nederlanders, de zogenaamde 'open data'. De burger heeft recht op deze gegevens, want hier is immers al belasting voor betaald. Dit soort overheidsdata zijn van ons allemaal en dienen dus openbaar gemaakt te worden, beschikbaar in een bestandsformaat gebaseerd op Open Standaarden. Dat stelt burgers en bedrijven in staat om met deze gegevens innovatieve nieuwe diensten te ontwikkelen. In het kader van de heroverwegingen ziet de PvdA een sterke inzet op Open Standaarden, Open Source Software en Open Data ook als een kans. Door efficiënter inzet van OSOSS kan een aanzienlijk en aantoonbare kostenbesparing worden gerealiseerd. De Regering zal binnen één jaar komen met een plan om hier sterk op in te zetten. De te realiseren besparing kan flink bijdragen aan de benodigde bezuinigingen. Toelichting: Voormalig Staatssecretaris Frank Heemskerk van Economische Zaken heeft de afgelopen jaren sterk ingezet op bovenstaande punten. Het is daarom dan ook vreemd dat er niets over te vinden is in het programma. Sowieso is het vreemd om anno 2010 maar zo weinig over ICT terug te vinden in dit verkiezingsprogramma. Het gebruik van Open Standaarden impliceert het maken van open afspraken over het koppelen van gegevens, binnen en tussen organisaties. Dit bevordert de samenwerking. Als je de dienstverlening op welk vlak dan ook wilt verbeteren, dan moet je hier sterk op inzetten. Open Source Software leidt tot verbetering van software, lagere gebruikskosten, en de software is bovendien democratisch te controleren. Het beleid zal moeten zijn de voorkeur te geven aan OSS en alleen nog gesloten oplossingen te gebruiken als het niet anders kan. Hiermee steunen we onze

8.42 Middelburg, Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, NoordBeveland, Sluis, Tholen, Terneuzen, Vlissingen, Reimerswaal, Veere, Breda/Baarle-Nassau/AlphenChaam, Den Haag Na ‘…met name op straat, te vergroten’, toevoegen: 'Een toegankelijke rechtsstaat. De rechtstaat is van ons allemaal. Daarom moet ook iedereen de kernbeginselen van de rechtstaat (kunnen) kennen. De rechten, vrijheden en verantwoordelijkheden uit de Grondwet en hun achtergrond moeten deel uitmaken van het (burgerschaps-)onderwijs. Toelichting: De bekendheid met de beginselen van de rechtsstaat dienen door middel van onderwijs bij zoveel mogelijk (jonge) mensen onder de aandacht te worden gebracht. PREADVIES: OVERNEMEN 8.43 Middelburg, Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, NoordBeveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland, Sluis, Terneuzen, Tholen, Veere, Vlissingen, Breda/Baarle-Nassau/Alphen-Chaam, Juristennetwerk Na ‘…met name op straat, te vergroten’, toevoegen: 'Daarnaast staan wij voor een toegankelijker Grondwet, die iedereen inzicht biedt in de belangrijkste elementen van de rechtsstaat. Bij een toegankelijker Grondwet hoort een opheffing van het toetsingsverbod: het is vreemd dat een rechter wel aan internationale verdragen, maar niet aan de Grondwet mag toetsen'. Toelichting: Het toetsingsverbod uit art. 120 Gw houdt in dat de rechter wetten niet mag toetsen aan de Grondwet. Het is al sinds 1848, toen Thorbecke het 'een slot op de Grondwet' noemde, bron van discussie. In de afgelopen jaren heeft het verbod op ertoe geleid dat de Nederlandse Grondwet steeds onbelangrijker werd: de rechter toetst wetten die inbreuk maken op de Grondwet immers aan internationale verdragen, zoals het EVRM. De PvdA stelt in haar verkiezingsprogramma de Grondwet ceentraal: een overheid gebonden aan kenbare regels, met respect voor fundamentele rechten en vrijheden van alle burgers. In de uitwerking hiervan mag een uitspraak over het toetsingsverbod niet ontbreken. Het laat zien dat het de PvdA menens is met die rechtsstaat. PREADVIES: OVERNEMEN 8.44 Amsterdam Zuid, Leiden, Groningen, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Na ‘…met name op straat, te vergroten’, toevoegen: ‘Een democratische, open, efficiënte en effectieve overheid door slim gebruik van ICT’ Computersystemen zijn in de afgelopen decennia een sleutelrol gaan vervullen in de bedrijfsvoering en de dienstverlening van de overheid aan burgers en bedrijven. Overheden zijn in toenemende mate afhankelijk van al deze computersystemen. Zonder een goede ICT-huishouding zijn verbetering in de 117

2.9 Nederland in een betere wereld

lokale kenniseconomie, in plaats van de miljarden die jaarlijks worden overgemaakt naar de Verenigde Staten voor licenties op gesloten software: ruim 1 miljard euro per jaar voor de overheid, meer voor de publieke sector in bredere zin (onderwijs, zorg, ZBO's...), 7,7 miljard in het crisisjaar 2009 voor heel Nederland (groei van bijna 10% bij een negatieve economische groei). Van de 7+ miljard out-ofpocket kosten naar de VS is dus ook 7 miljard niet geïnvesteerd in Nederlandse kennis en ondernemingen. De lange termijn consequenties van deze gemiste onderinvestering beloopt een veelvoud in misgelopen kansen voor de Nederlandse samenleving als kenniseconomie. Bovendien groeit de software import dus veel harder dan de economie en dat is dus niet duurzaam vol te houden bij een wens tot een handelsoverschot. Een voorbeeld om de open data toe te lichten: De Hydrografische Dienst van de Marine verkoopt nu zeekaarten aan cartografische bedrijven. Zeezeilende burgers zijn afhankelijk van een kleine groep leveranciers en zijn vervolgens gedwongen deze zeekaarten voor veel geld af te nemen. Bovendien zijn de dan aangeschafte zeekaarten alleen te gebruiken met de gesloten software van die fabrikant, en moeten de kaarten elk jaar weer voor veel geld worden vernieuwd. Het gaat hier om honderden euro's per jaar. Open Data is in de Verenigde Staten onder de nieuwe regering van President Obama een groot vlucht aan het nemen. Er ontstaat een volledige nieuwe economie rond de vrijkomende open data. Dit leidt tot veel innovatie waar burgers echt wat aan hebben. Op dit moment heeft elk ministerie, elke gemeente en elke overheid zijn eigen oplossing voor ICT voor veel geld ingekocht. Door meer (her-)gebruik van Open Data en Open Source Software en door het makkelijker koppelen van systemen door middel van Open Standaarden zijn substantiële kostenbesparingen te realiseren (>1 miljard), waarmee tegelijkertijd de lokale economie wordt gestimuleerd. Een win-winsituatie! PREADVIES: AFWIJZEN Het betreft hier een te gedetailleerd amendement. Open Source komt aan de orde in hoofdstuk 2.1 en in amendement 1.91

2.9.1 De visie Nederland is een klein land met grote ambities – voor ons eigen land en voor een betere wereld. Ambities die we waar kunnen maken als we de handen ineen slaan. Met mensen overal ter wereld, met ondernemers, met organisaties die initiatief tonen, met gelijkgezinde landen, in Europa, in de NAVO en in de Verenigde Naties. Samen strijden we voor een rechtvaardige wereld. Samen werken we aan eerlijke ontwikkeling, aan veiligheid voor alle wereldburgers. En samen bevechten we de perverse effecten van een economisch systeem louter gericht op winstmaximalisatie. Elke dag biedt een kans om de rijkdom van de wereld eerlijker te verdelen. Een rechtvaardiger wereld is ook een kwestie van eigenbelang. Een eerlijke verdeling van macht en welvaart op wereldschaal kan matigend werken op migratiestromen, is goed voor onze export, en werkt stabiliserend op internationale politieke verhoudingen.

Amendementen 9.01 Rotterdam ‘..migratiestromen..’ wijzigen in: ‘.. de toestroom van asielzoekers..’ Toelichting: Sommige migratiestromen zijn juist gewenst ivm economische ontwikkelingen. De term ‘de toestroom van asielzoekers’ geeft meer inhoud aan de politieke consequenties van instabiliteit en aan de oprechtheid van de aanvragers van asiel. PREADVIES: AFWIJZEN De tekst refereert aan economische motieven van migratie, niet aan politieke vluchtelingen. 9.02 Barendrecht Na ‘…internationale politieke verhoudingen’, toevoegen: ‘Vluchtelingen en asielzoekers dienen te worden beschouwd als volwaardige mensen en moeten in de gelegenheid worden gesteld om zo snel mogelijk deel te nemen aan het economisch verkeer en het arbeidsproces,ook indien er procedures lopen. Op deze wijze kunnen ze een zinvolle bijdrage aan onze economie leveren. Toelichting: Thans mogen asielzoekers geen betaald werk verrichten en komen zij geheel ten laste van de maatschappij. Gedurende jarenlange procedures vervallen zij noodgedwongen tot illegale arbeid onder soms erbarmelijke omstandigheden. Door hen deel te laten nemen aan een volwaardig arbeidsproces leveren zij een productieve bijdrage en vervalt een grote kostenpost voor de samenleving. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-Amendement 2.81.

8.45 PB-Amendement: Toevoegen punt 7: ‘De PvdA maakt zich samen met de Nederlandse Antillen en Aruba sterk voor een succesvolle afronding van de hervorming van het Koninkrijk. Met de opheffing van de Nederlandse Antillen en het aangescherpte toezicht werken we toe naar goed bestuur, krachtige rechtshandhaving en gezonde openbare financiën op de eilanden’.

118

groei zijn in sommige landen nauwelijks opgetreden’. Toelichting: In een land als China is de armoede wel drastisch afgenomen. PREADVIES: AFWIJZEN In de meeste landen is de armoede niet drastisch afgenomen. In een aantal opkomende economieën wel, maar hier wordt al eerder in de tekst over gesproken.

De internationale verhoudingen veranderen diepgaand. Opkomende economieën als China, India en Brazilië eisen nadrukkelijk een rol op het wereldtoneel. Armere landen maken terecht aanspraak op meer inspraak. Steeds meer mensen behoren tot een wereldwijde middenklasse, die in veel landen de ruggengraat van de economie vormt. Zij nemen steeds vaker verantwoordelijkheid voor een eerlijke verdeling in eigen land. Macht en rijkdom worden onder een grotere groep mensen verspreid.

Amendementen Maar een betere wereld is mogelijk – Nederland heeft bewezen daaraan bij te kunnen dragen. Nederland moet zich richten op de actuele en veranderende vredesvraagstukken en op de wereldwijde verdeling van natuurlijke hulpbronnen. De inbreng van Nederland in de wereld moet verschil maken – door slimme coalities in ‘axes of justice’ te smeden en zo politieke en diplomatieke doorbraken te realiseren. We kunnen internationaal alleen een vuist maken als onderdeel van een sterk, assertief en verenigd Europa dat opgewassen is tegen de andere wereldmachten.

9.03 New York Na ‘…grotere groep mensen verspreid’, toevoegen: ‘De internationale verhoudingen veranderen diepgaand. Opkomende economieën als China, India en Brazilië eisen nadrukkelijk een rol op het wereldtoneel. De presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten van de democratische president Barack Obama hebben voorts geleid tot een enorme verandering in de internationale verhoudingen en een toegenomen bereidwilligheid van multilaterale inzet, waardoor Nederland haar rol en verantwoordelijkheden in de wereld zal moeten herbepalen. Toelichting: Het bestuur van PvdA New York vindt het van groot belang dat de veranderingen van de internationale verhoudingen dankzij Obama worden opgenomen in het concept programma. PREADVIES: AFWIJZEN Hoewel ruim een jaar na het aantreden van President Obama de tekenen hoopvol zijn, is het te vroeg om hier al in concluderende zin over zijn invloed op de internationale verhoudingen te spreken. Wij zien derhalve geen noodzaak tot het herzien van deze passage.

2.9.2 De prioriteiten Dit zijn onze prioriteiten: 1. De internationale rechtsorde en de mensenrechten. Handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde is de kernopdracht van de internationale gemeenschap. Den Haag speelt daarbij, als stad van vrede en recht, een belangrijke rol. Nederland zet zich daarvoor in. Effectieve handhaving gaat niet vanzelf. Nederland moet blijven aandringen op ratificatie van internationale verdragen door wereldspelers. Nederland moet het mandaat, de doorzettingsmacht en de uitvoeringskracht van de Verenigde Naties kritisch beschouwen en duurzaam versterken. De EU moet een permanente zetel in de VN Veiligheidsraad krijgen.

Amendementen 9.05 Rotterdam Schrappen: ‘De EU moet een permanente zetel in de VN Veiligheidsraad krijgen.’ Toelichting: Het punt is bijna onhaalbaar mede omdat we er weinig over te zeggen hebben. Belangrijker, het punt is niet praktisch aangezien de EU geen volledig gemeenschappelijk buitenlands beleid heeft. Bovendien zijn de tegenstellingen binnen de EU (te) groot. Denk bijvoorbeeld aan de tegenstelling tussen verschillende Eurpese landen (en daarbinnen!) ten tijde van de inval in Irak. PREADVIES: AFWIJZEN Wij hebben als EU-land hier wel iets over te zeggen. Het is natuurlijk in eerste instantie aan Frankrijk en Duitsland zelf om hierin stappen te zetten, maar als één EU-zetel in de Veiligheidsraad aan de orde is, dan zal ook Nederland hier inbreng hebben. Bovendien past dit in het streven voor een

Maar er is ook een bittere keerzijde. Door de globalisering heeft de economische en financiële crisis ingrijpende gevolgen voor kwetsbare mensen die op geen enkele manier hebben geprofiteerd van de welvaartsgroei ‘Trickle down’- effecten van economische groei zijn nauwelijks opgetreden. De klimaat- en voedselcrisis raken velen. Het aantal mensen dat in diepe armoede leeft, neemt amper af. En ook geweld kent globalisering. Regionale conflicten hebben wereldwijd impact. De proliferatie van massavernietigingswapens ondermijnt de veiligheid van veel burgers.

Amendementen 9.04 Den Haag “…welvaartsgroei ‘Trickle down’- effecten van economische groei zijn nauwelijks opgetreden’, wijzigen in: ‘Trickle down’- effecten van economische 119

gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid van de EU.

PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie het PB-Amendement hierboven, de lading van dit amendement is hiermee gedekt.

9.06 Zutphen, Tilburg, Amsterdam Zeeburg, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer ‘Nederland zet zich daarvoor in’, wijzigen in: ‘Nederland zet zich daarvoor blijvend in en zal zelf ook de internationale verdragen voorbeeldig naleven’. Toelichting: Nederland is de laatste jaren regelmatig op de vingers getikt ivm het naleven van verdragen, waaronder de mensenrechten. Je kan niet zulke ambitieuze doeleinden nastreven, zonder eerst het eigen huis op orde te hebben. PREADVIES: OVERNEMEN

2. Veiligheid is de hoeksteen van ontwikkeling. Ontwikkeling kan niet zonder veiligheid. Niet-functionerende staten zijn een bedreiging voor de veiligheid en ontwikkeling van hun burgers. Ze dragen bij aan de instabiliteit binnen regio’s. De internationale gemeenschap moet zo vroeg mogelijk betrokken raken bij fragiele staten om erger te voorkomen. De Verenigde Naties moeten daarbij een sterke vredeshandhaver zijn. Nederland moet een meer vooraanstaande rol spelen bij VN- vredesoperaties.

9.07 Dordrecht, Aalsmeer Na ’De EU moet een permanente zetel in de VN Veiligheidsraad krijgen’, toevoegen: ‘waarbij Frankrijk en Groot-Brittannië hun zetel opgeven ten behoeve van opkomende industrielanden zoals India en Brazilië’. Toelichting: Anders is de invloed van de westerse landen in de Veiligheidsraad onevenredig groot, ook andere delen van de wereld moeten zich vertegenwoordigd weten. PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting op amendement 9.05 Rotterdam hierboven. De strekking van deze passage ging over de manier waarop de EU in de VNVR vertegenwoordigd is, niet over de nieuwe samenstelling van de VNVR door de toevoeging van opkomende economieën.

Amendementen 9.11 Utrecht Na ‘…bij VN- vredesoperaties’, toevoegen: ‘Politiefunctionarissen spelen een steeds prominentere rol in VN-vredesmissies. Hun rol in het trainen van lokale politie en hervormen van de veiligheidssector zijn belangrijk voor duurzame vredesopbouw. Om aan de toegenomen vraag naar politiefunctionarissen bij VN-vredesmissies te voldoen vergroot Nederland het aantal politiefunctionarissen dat kan worden uitgezonden PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…bij VN- vredesoperaties’, toevoegen: ‘Politiefunctionarissen spelen een steeds prominentere rol in VN-vredesmissies. Om aan de toegenomen vraag te voldoen, streeft Nederland ernaar om het aantal politiefunctionarissen, dat kan worden uitgezonden, te vergroten’.

9.08 Utrecht , Oss/Maasdonk/Lith Toevoegen: Alle kernwapens uit europa PREADVIES: AFWIJZEN Een passage met deze strekking staat onder het kopje ‘Naar een kernwapenvrije wereld’. Dit amendement is dus overbodig.

9.12 Apeldoorn Na ‘…bij VN- vredesoperaties’, toevoegen: Na vertrek van de Nederlandse militairen uit Afghanistan trekken wij ons niet terug waar het de ontwikkeling van hun locale economie aangaat. Die richt zich al decennialang op de productie van ruwe opium. Dat is nu draaischijf voor de financiering van tegen ons gericht terrorisme en heroïnemaffia. Maar in een bedreiging ligt ook een kans. In derde wereldlanden is een schreeuwend gebrek aan goedkope medicijnen en met name pijnstillers. In samenwerking met onze agro-opleidingen en onze toonaangevende farmaceutische industrie ontwikkelt Nederland programma’s waardoor de afname en opwerking van ruw product tot medische opiaten gegarandeerd is en de landbouwers daar niet meer afhankelijk zijn van war-lords maar een reëel bestaansminimum kunnen opbouwen. PREADVIES: AFWIJZEN Te gedetailleerd. Nederland zet haar ontwikkelingsinspanning in Afghanistan voort.

9.09 Geneve Na ‘...verdragen door wereldspelers’, toevoegen: ‘en moet acties ondersteunen die ervoor zorgen dat schendingen van internationaal recht niet zonder consequenties blijven.’ PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘...verdragen door wereldspelers’, toevoegen: ‘en schendingen van internationaal recht moeten niet zonder consequenties blijven. Het Internationaal Strafhof moet hierbij maximaal effectief kunnen zijn.’ 9.10 Amsterdam West Na ‘...verdragen door wereldspelers’, toevoegen: ‘Al het mogelijke moet worden ondernomen om het Internationaal Strafhof te maken tot een effectief instrument om te voorkomen dat ernstige misdaden ongestraft blijven’. 120

PM-amendement. Na ‘krijgsmacht integraal plaats te vinden’, toevoegen: ‘In dit kader worden alle opties overwogen’.

De PvdA is voor internationaal ingrijpen in crisissituaties, onder de voorwaarden van een juist oogmerk, proportionaliteit, naleving van het internationaal humanitair (oorlogs-) recht en een redelijke kans op militaire en politiek succes. Een volkenrechtelijk mandaat is altijd vereist. Vanzelfsprekend geldt voor elke militaire inzet het toetsingskader voor de inzet van de krijgsmacht, aan de hand waarvan de Tweede Kamer beoordeelt of Nederlandse deelname gewenst is.

Het personeel van defensie vormt de ruggengraat van de krijgsmacht. Hun inzet verdient goede arbeidsomstandigheden en adequate nazorg.

3. Een moderne en efficiënte krijgsmacht in dienst van nationale en internationale veiligheid. Onze internationale agenda voor vrede en veiligheid vraagt om een moderne multifunctionele krijgsmacht. Die moet in staat zijn om Nederland en zijn burgers te beschermen en om de internationale rechtsorde te bevorderen. De Nederlandse krijgsmacht staat hoog aangeschreven en is in staat moeilijke taken te vervullen. Niettemin kan het ambitieniveau van de krijgsmacht omlaag en de doelmatigheid omhoog. Onze prioriteit ligt bij de bevordering van de internationale rechtsorde door deelneming aan stabilisatie en vredeshandhavende missies.

De definitieve beslissing over de vervanging van de F16 is uitgesteld. Verlenging van de levensduur van de F16’s is mogelijk en heeft onze voorkeur. Pas wanneer dit niet langer mogelijk is, is een beslissing over de vervanging aan de orde zonder dat daarbij sprake is van een voorkeurspositie van de JSF of enig ander type toestel. Op dat moment zullen we keuzes maken ten aanzien van het gewenste type toestel en de aantallen, op basis van het dan beschikbare aanbod en prijzen passend in onze visie op de toekomst van de krijgsmacht.

Amendementen

Amendementen

9.15 Zeist Na ‘…adequate nazorg’, toevoegen: ‘Deze zorg moet worden belegd in een Veteranenwet.’ Toelichting: De PvdA staat voor een goede nazorg voor de militairen die we uitzenden. Militairen en het thuisfront moeten daar duidelijkheid over hebben. Een Veteranenwet legt rechten en plichten op dit terrein helder vast, maar ontbreekt op dit moment. PREADVIES: OVERNEMEN

9.13 Deventer Na ‘…achter vredeshandhavende missies’, toevoegen: ‘waarbij de nadruk ligt op de bescherming van de bevolking’ Toelichting: Deze toevoeging geeft o.i. meer kracht aan de al opgenomen zin, die wat ons betreft te algemeen is en ook geen keuze maakt om juist in de landen waar bescherming van burgers het meest noodzakelijk is als Nederland deel te nemen aan missies. PREADVIES: OVERNEMEN

9.16 Venlo/Arcen en Velden ‘De definitieve ….de krijgsmacht’, wijzigen in: ‘De definitieve beslissing over de vervanging van de F16 is uitgesteld. Verlenging van de levensduur van de F16´s zal worden nagestreefd. De aanschaf van de JSF of een vergelijkbaar jachtvliegtuig is de komende kabinetsperiode uitgesloten’. Toelichting: De verlenging van de levensduur van de F16´s is mogelijk, ze functioneren naar behoren en dienen daarom niet noodzakelijk nu al te worden vervangen. Met de bezuinigingen die er in de komende kabinetsperiode op ons afkomen is het niet wenselijk om te investeren in jachtvliegtuigen. PREADVIES: AFWIJZEN Ons standpunt is duidelijk: de PvdA wil verlenging van de levensduur van de F16 totdat dit niet langer mogelijk is.

Het lange termijnperspectief van onze krijgsmacht is taakspecialisatie in EU-verband. Investeringen in de krijgsmacht, zowel in mensen als in materieel, moeten proportioneel zijn met realistische ambities over zijn rol en taak. Het boeken van doelmatigheidswinst binnen deze taakopvatting is mogelijk. Ook moet er beter afgestemd worden met andere landen van de EU; nu is de opgetelde krijgsmacht van de Europese landen nog teveel van hetzelfde. Nederland moet streven naar meer samenvoeging van taken in NAVO- en EU-verband. Daarop moet de aanschaf van groot materieel afgestemd zijn. Om de Nederlandse inzet adequaat te kunnen bepalen dienen budgettaire afwegingen binnen de krijgsmacht integraal plaats te vinden.

Amendementen 9.14 Oegstgeest Na ‘krijgsmacht integraal plaats te vinden’, toevoegen: ‘In dit kader wordt het afschaffen van de luchtmacht serieus overwogen.’ PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN

4. Nederland in de NAVO. Nederland is en blijft een toegewijd NAVO-lid. De PvdA vindt dat de NAVO terughoudend moet zijn in het ondernemen van militaire acties buiten het eigen grondgebied ter verdediging van de eigen belangen.

121

richten ons dus bij voorkeur allereerst op deze eerste, belangrijke en niet geringe stap.

In de discussie over het nieuwe strategisch concept voor de NAVO is aandacht nodig voor de verdeling van taken en verantwoordelijkheden bij NAVO-operaties buiten het eigen grondgebied, de functie van kernwapens in de collectieve verdediging van het NAVO-grondgebied, de rol van de NAVO in het veiligstellen van de aanvoer van energie en grondstoffen en de veiligheid van telecommunicatie-infrastructuur tegen aanvallen via internet. Uitbreiding van de NAVO in oostelijke richting is niet uitgesloten, maar ligt op korte termijn niet voor de hand. Een lidmaatschap voor Rusland is geen optie, nauwe samenwerking wel.

9.19 Castricum ‘Nederland kan bijdragen door bij de NAVO te pleiten voor het afschaffen van de zogeheten kernwapentaak. Nederland heeft geen straaljagers nodig die kernwapens kunnen vervoeren en afwerpen’, wijzigen in: ‘Nederland wil hieraan bijdragen door zich internationaal in te zetten voor terugtrekking en ontmanteling van kernwapens van Europees grondgebied en het afschaffen van de desbetreffende kernwapentaken. Voor Nederland vervalt de behoefte aan straaljagers die kernwapens kunnen vervoeren en afwerpen.’ Toelichting: Niet alleen Amerikaanse kernwapens, maar ook die van Engeland en Frankrijk moeten niet alleen verwijderd, maar ook ontmanteld worden. PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting op afwijzing amendement Bergen (NH)/Culemborg 9.18.

Amendementen 9.17 Utrecht Schrappen: ‘Een lidmaatschap voor Rusland is geen optie, nauwe samenwerking wel’. Toelichting: Er staat al dat uitbreiding in oostelijke richting niet voor de hand ligt, geldt dus ook voor Rusland. Maar waarom Rusland ten allen tijden uitsluiten en dan niet andere landen op noemen als Georgië, Ukraïne, Armenië, Kirchizië? PREADVIES: AFWIJZEN De relatie tussen Rusland en de NAVO is van bijzonder groot belang. Vandaar dat dit land apart staat genoemd met betrekking tot de relatie met de NAVO. Het schrappen van deze zin is dus niet wenselijk.

9.20 Trefpunt Socialisme en levensovertuiging ‘Nederland kan bijdragen door bij de NAVO te pleiten voor het afschaffen van de zogeheten kernwapentaak. Nederland heeft geen straaljagers nodig die kernwapens kunnen vervoeren en afwerpen’, wijzigen in: ‘Nederland wil hieraan bijdragen door zich in de NAVO in te zetten voor terugtrekking van de Amerikaanse kernwapens van Europees grondgebied en afschaffing van de desbetreffende kernwapentaak. Voor Nederland vervalt de behoefte aan straaljagers die kernwapens kunnen vervoeren en afwerpen. Toelichting: In de oorspronkelijke tekst zijn de tweede en vierde zin ten onrechte uit elkaar gehaald, waarbij het woord ‘daarnaast’ in de vierde zin suggereert dat het om verschillende dingen gaat. Terugtrekking van kernwapens en afschaffing van deze nucleaire taak zijn deel van hetzelfde proces, al moeten ze wel allebei worden genoemd. De woorden ‘door bij de NAVO te pleiten voor’ zijn vervangen door ‘door zich in de NAVO in te zetten voor’, omdat dit sterker is en omdat dezelfde woorden worden gebruikt in het Duitse regeerakkoord en in een recente zeer breed gesteunde motie van de Bundestag over terugtrekking (26 maart 2010). De zin over de straaljagers is enigszins gewijzigd om het verband met het voorgaande duidelijker te maken. PREADVIES: AFWIJZEN De strekking van de passage blijft door het voorgestelde amendement ongewijzigd. Hierdoor is het amendement overbodig.

5. Naar een kernwapenvrije wereld. Sinds President Obama in 2009 aankondigde dat de VS een kernwapenvrije wereld nastreeft, is er wereldwijd een nieuwe beweging op gang gekomen om dit te realiseren. Nederland kan bijdragen door bij de NAVO te pleiten voor het afschaffen van de zogeheten kernwapentaak. Nederland heeft geen straaljagers nodig die kernwapens kunnen vervoeren en afwerpen. Nederland moet daarnaast pleiten voor terugtrekking van de Amerikaanse kernwapens van Europees grondgebied.

Amendementen 9.18 Bergen (NH), Culemborg ‘Nederland moet daarnaast pleiten voor terugtrekking van de Amerikaanse kernwapens van Europees grondgebied’, wijzigen in: ‘Nederland moet daarnaast pleiten voor terugtrekking van alle kernwapens van Europees grondgebied’. Toelichting: Het gaat om alle kernwapens op Europees grondgebied. PREADVIES: AFWIJZEN Uiteraard streven wij naar een kernwapenvrije wereld. Echter, een eerste, belangwekkende stap zou hierin het terugtrekken van Amerikaanse kernwapens van Europees grondgebied zijn. Vandaar deze zin in het conceptverkiezingsprogramma. Wij

9.21 Tilburg, Oss/Maasdonk/Lith Na ‘…kernwapens van Europees grondgebied’, toevoegen: ‘Om te beginnen worden alle (niet) in 122

doelstellingen zijn belangrijk en onomstreden, maar ze zijn vooral de graadmeter van succes voor ontwikkeling, niet het onderscheidende waarop je een programma accentueert. Onder minister Koenders zijn er duidelijk prioriteiten gesteld. Ook het recente WRR rapport roept op tot verdere focus van onze internationale samenwerking. Voorstel is daarom om de paragraaf 6 een andere titel te geven en de eerste alinea en de eerste twee zinnen van de tweede alinea te vervangen door de volgende tekst. PREADVIES: AFWIJZEN Zie: 9.24

Nederland opgeslagen kernwapens verwijderd. Toelichting: Practice what you preach! Of men nu ontkent dat ze in Nederland gestationeerd zijn of niet. PREADVIES: AFWIJZEN De strekking van dit amendement staat al in de passage ‘Naar een kernwapenvrije wereld.’ Dit is dus een overbodig amendement. 9.22 Rotterdam Na ‘…kernwapens van Europees grondgebied’, toevoegen: ‘Nederland moet hierin het goede voorbeeld geven door zichzelf kernwapenvrij te maken voor het einde van de regeerperiode.’ Toelichting: Dit is een discussie die al vaker in Nederland is gevoerd. De publieke opinie heeft duidelijk aangegeven dat zij een kernwapenvrij Nederland wil. Radio 1 hield op 11 februari jl. een opiniepeiling waaruit bleek dat 60% van de Nederlandse bevolking wil dat de NAVO-kernwapens verwijderd worden. PREADVIES: AFWIJZEN De strekking van dit amendement staat al in de passage ‘Naar een kernwapenvrije wereld.

9.24 Dordrecht ‘Daarom moet de ontwikkelingssamenwerking verder gemoderniseerd worden.’ wijzigen in: ‘Daarom moet de ontwikkelingssamenwerking verder gemoderniseerd en effectiever worden. De vergroting van de effectiviteit kan bereikt worden door het aantal partnerlanden te verminderen en door betere afstemming met overige donoren te bewerkstelligen. Tevens wordt de effectiviteit vergroot door de kwaliteit in de uitvoering te verbeteren, bijv. door specifieke ambassademedewerkers aan te stellen voor bilaterale programma's. Ook moet onderzocht worden of in EU verband een kennisinstituut voor onderzoek en ontwikkeling op het terrein van internationale samenwerking (bijv. in sub-Sahara Afrika) opgericht kan worden om door meer kennis van internationale samenwerking en/of hulp een lerend systeem te maken. Toelichting: Kritiek richt zich op effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking.(zie WRR-advies) Terecht of niet, er is versnippering van hulp door een groot aantal partnerlanden, veel donoren en veel internationale NGO's binnen één land. Wij kiezen voor sectoren waar Nederland specifieke deskundigheid in heeft. Kennis van partnerlanden schiet vaak tekort terwijl er veel lokale kennis in de landen zelf aanwezig is die gebruikt kan worden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Daarom moet de ontwikkelingssamenwerking verder gemoderniseerd worden.’ wijzigen in: ‘Daarom moet de ontwikkelingssamenwerking verder gemoderniseerd en effectiever worden. De vergroting van de effectiviteit kan bereikt worden door herbezinning op het aantal partnerlanden en door betere afstemming met overige donoren te bewerkstelligen. Er dient te worden gestreefd naar een samenhangend Europees beleid voor ontwikkelingssamenwerking. Tevens wordt de effectiviteit vergroot door onverminderd te werken aan de kwaliteit van de uitvoering.’

6. De Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen. De Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen zijn de praktische vertaling van de universele mensenrechten. Wij steunen deze doelstellingen onvoorwaardelijk. Ze zijn het ijkpunt voor de inzet van de internationale gemeenschap – en wij moeten onszelf moreel én materieel verantwoordelijk houden voor het bereiken van de doelstellingen. Daarom moet de ontwikkelingssamenwerking verder gemoderniseerd worden. Het is een katalysator die zich richt zich op groei en de eerlijke verdeling daarvan.

Amendementen 9.23 Amersfoort Alinea wijzigen in: ‘Verdere modernisering van de ontwikkelingssamenwerking. Goede stappen zijn gezet om de effectiviteit van de ontwikkelingssamenwerking te vergroten. Verdere modernisering is essentieel. In lijn met het advies van de WRR zetten wij ons in voor het verder vergroten van de focus van onze inspanningen door de bilaterale samenwerking tot 20 landen te beperken. Ook onderschrijven we de noodzaak voor een betere balans tussen de sociale en de productieve sectoren. Het gaat er uiteindelijk om dat mensen en landen zelfredzaam worden. Daar is economische groei voor nodig, maar wel een breed gedragen groei. Investeren in mensen blijft daarom ook broodnodig. Toelichting: De Millennium Ontwikkelings-

9.25 Venlo/Arcen en Velden Na ‘…eerlijke verdeling daarvan’, toevoegen: ‘De PvdA stelt zich tot doel de geldstromen rondom 123

Na ‘Handelsakkoorden dienen een sociale paragraaf te bevatten’, toevoegen: ‘en moeten daadwerkelijk bijdragen aan lokale en regionale ontwikkeling. De onderhandelingen van deze verdragen moeten op een gelijkwaardige manier worden gevoerd’. Toelichting: Specificeren is noodzakelijk omdat de ervaring (met name in EU-verband) leert dat veel verdragen weliswaar sociaal worden genoemd, maar uiteindelijk te weinig rekening houden met lokale en regionale belangen. Onderliggend probleem bij de onderhandelingen voor dergelijke handelsakkoorden is de sterk ongelijkwaardige onderhandelingspositie. PREADVIES: OVERNEMEN

goede doelen inzichtelijk te maken voor burger. Op deze wijze is het mogelijk voor iedereen om te zien waar zijn of haar geld terecht komt. Om dat doel te bereiken dient iedere organisatie die gebruik maakt van de ANBI-regeling alle openheid van zaken te geven op financieel gebied. Toelichting: Het geld moet voornamelijk aan het goede doel worden besteed en niet aan directeurssalarissen. PREADVIES: AFWIJZEN Overbodig amendement. Controle op besteding door goede doelen gebeurt o.a. via het CBF. Voor de beloningsstructuur en salarissen is de code Wijffels aan de orde.

9.28 Ede, Capelle aan den IJssel Na ‘…moeten we uitbannen’ toevoegen: ‘De in Nederland opgebouwde expertise en kennis over duurzame landbouw gaan we inzetten als ontwikkelingsinstrument’. Toelichting: Door kennis en expertise kunnen we actief bijdrage aan de genoemde ‘vereerlijking’. (Denk aan alle kennis van de Wageningen Universiteit en Research). PREADVIES: AFWIJZEN Te gedetailleerd. Er zijn op veel niveaus internationale samenwerkingsverbanden waar Nederland een prominente rol in speelt.

De instrumenten die we inzetten voor ontwikkeling moeten samenhangend zijn – we kunnen niet met de ene hand geven en met de andere hand nemen. Daarom pleiten we voor een ‘vereerlijking’ van het (internationale) handelsbeleid. Er moeten rechtvaardige internationale handels- en klimaatverdragen komen, evenals eerlijke belastingverdragen. Handelsakkoorden dienen een sociale paragraaf te bevatten. Exportsubsidies voor de landbouw moeten verdwijnen, de Europese markt moet zich verder openstellen voor producten uit de minst ontwikkelde landen en dumpingpraktijken moeten we uitbannen.

Amendementen

9.29 Hoogeveen Na ‘…dumpingpraktijken moeten we uitbannen’, toevoegen: ‘Producten uit landbouw, bosbouw en mijnbouw dienen een fair trade certificaat van herkomst en tussenhandel te hebben om toegelaten te worden tot de Nederlandse cq de Europese markt. Toelichting: Wij willen geen ‘bloed diamanten’, maar ook geen andere schaarse mineralen waar krijgsheren of dictators grof aan verdienen en daartoe hun bevolking uitzuigen en onderdrukken. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…dumpingpraktijken moeten we uitbannen’, toevoegen: ‘Wij maken ons sterk voor een certificeringsysteem van herkomst voor producten uit landbouw, bosbouw en mijnbouw, die vanuit ontwikkelingslanden toegelaten worden tot de Nederlandse cq de Europese markt’.

9.26 Zaanstad EVS Landelijk, Dordrecht, Zutphen, Gorinchem, Haarlem, Castricum, Maastricht, Amsterdam Zuid, De Jonge Socialisten, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Na ‘… eerlijke belastingverdragen’ , toevoegen: ‘Nederland moet de belastingwetgeving aanpassen, zodat het voor multinationals niet meer mogelijk is winsten uit ontwikkelingslanden vrijwel onbelast naar Nederland over te hevelen. Toelichting: Jaarlijks lopen ontwikkelingslanden 160 miljard dollar mis aan belastinginkomsten (anderhalf keer de wereldwijde hulp). Inkomsten die broodnodig zijn voor de opbouw van eigen economie en industrie. Aanpassing van de belastingwetgeving kan dit voorkomen en versterkt de zelfredzaamheid van deze landen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMNEN PB-Amendement: Na ‘… eerlijke belastingverdragen’ , toevoegen: Nederland moet zich inzetten om in Europees verband afspraken te maken waardoor het niet langer mogelijk is dat multinationale ondernemingen winsten onbelast uit ontwikkelingslanden wegsluizen.

9.30 Den Haag ‘Exportsubsidies voor de landbouw moeten verdwijnen, de Europese markt moet zich verder openstellen voor producten uit de minst ontwikkelde landen en dumpingpraktijken moeten we uitbannen’, wijzigen in: ‘De Europese markt moet zich verder openstellen voor alle producten – dus ook voor eindproducten - uit de minst ontwikkelde landen. Dumpingpraktijken moeten we uitbannen. Exportsubsidies voor de landbouw moeten verdwijnen.’

9.27 Zaanstad, EVS Landelijk, Dordrecht, Gorinchem, Harderwijk, Haarlem, Castricum, Maastricht, Juristennetwerk, De Jonge Socialisten 124

Toelichting: - De Europese markt moet zich niet alleen voor landbouwproducten openstellen vandaar eerst het vrije markt argument en dan pas de landbouwsubsidies. - Ontwikkelingslanden moeten vaak exportheffingen betalen om bewerkte producten te kunnen exporteren naar de EU. Hierdoor exporteren ze alleen ruwe landbouwproducten en grondstoffen. PREADVIES: OVERNEMEN

9.32 Groningen, Appingedam, Haarlem Wijzigen: Nederland zet zich in voor een internationale oplossing voor de klimaatcrisis. Daarbij hoort een overdracht van middelen van ontwikkelde naar ontwikkelingslanden, die bovenop de ODA uitgaven komen. Toelichting: Onder ‘ontwikkelende landen’ vallen in beginsel ook rijke landen, of landen die zich al aan de ergste armoede hebben ontworsteld (Brazilië, Rusland, India, China), terwijl echte ‘ontwikkelingslanden’ de echt arme landen zijn, die over de minste financiële middelen beschikken om adequaat op klimaatverandering in te spelen. PREADVIES: AFWIJZEN Zie toelichting amendement hierboven van EVSlandelijk/Gorinchem cs.

Wij zetten ons in internationaal verband in voor een internationale heffing op de financiële sector of op financiële transacties (FTT). De opbrengsten kunnen ten goede komen aan het herstel van de schade die de crisis in de financiële sector heeft aangericht in de economie. Met gelijkgezinde landen bekijken we of we de opbrengsten toe kunnen rekenen aan budgetten voor de Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen.

9.33 Rotterdam, Dordrecht, Leidschendam-Voorburg, Den Haag Na ‘…versnippering gaan we tegen’, toevoegen: ‘De beste garantie voor ontwikkeling en veiligheid is democratie. Zonder democratische rechtstaat geen fundamentele vrijheden. Het actief uitdragen en bijdragen aan de verbreiding van deze idealen, bijvoorbeeld via het MATRA-programma, is nog steeds zeer gewenst’. Toelichting: Dit amendement is een voorstel van de Alfred Mozer Stichting en wordt gesteund en ingediend door de Afdeling Rotterdam.Democratisering wordt nu nergens genoemd in het hoofdstuk 2.9 ‘Nederland in een betere wereld’ terwijl het een leidend principe is voor sociaaldemocraten. Het is ook cruciaal in het proces van Europese uitbreiding als een van de Kopenhagen criteria. Het is belangrijk dat Nederland dit principe blijft huldigen en daar ook middelen voor in blijft zetten. Een programma als MATRA, dat zich richt op de toekomstige leden van de Europese Unie (Turkije, Kroatië, etc) en op de Europese buren (Rusland, Belarus, etc.) moet daarom blijven bestaan. Het wordt nu genoemd in de Heroverwegingen als een van de mogelijke programma’s waarop 50 – 70% bezuinigd kan worden. PREADVIES: AFWIJZEN Overbodig, staat al in de tekst. Vermelding van specifieke programma’s is te gedetailleerd.

Nederland schuwt in haar bilaterale relaties de kritische politieke dialoog niet. Landen waarmee we een relatie onderhouden spreken we aan op de invloed van politieke machtsverhoudingen op de ontwikkeling van hun land en haar burgers. Goed bestuur is cruciaal, corruptie bestrijden we en versnippering gaan we tegen. Nederland zet zich in voor een internationale oplossing voor de klimaatcrisis. Daarbij hoort een overdracht van middelen van ontwikkelde naar ontwikkelende landen. Ontwikkelende landen en de private sector hebben ook een verantwoordelijkheid.

Amendementen 9.31 EVS Landelijk, Gorinchem, Rheden/Rozendaal, Dordrecht, Zwolle, Zutphen, Haarlem, Castricum, Marum, Maastricht, De Jonge Socialisten, Delft/Midden-Delfland ‘Daarbij hoort een overdracht van middelen van ontwikkelde naar ontwikkelende landen’, wijzigen in: 'Daarbij hoort een overdracht van middelen van ontwikkelde naar ontwikkelende en ontwikkelingslanden landen' Toelichting: Niet alleen ‘ontwikkelende landen’, zoals Brazilië, Rusland, India en hebben recht op middelen voor klimaatadaptatie, maar ook ‘ontwikkelingslanden’, die over de minste financiële middelen beschikken om adequaat op klimaatverandering in te spelen. Beide groepen landen dienen te worden ondersteund. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘Daarbij hoort een overdracht van middelen van ontwikkelde naar ontwikkelende landen’, wijzigen in: ‘Daarbij hoort een overdracht van middelen van ontwikkelde landen naar ontwikkelingslanden. Ontwikkelingslanden en de private sector hebben ook een verantwoordelijkheid.’

9.34 Zaanstad, EVS Landelijk, Dordrecht, Haarlem, Castricum, Maastricht, De Jonge Socialisten Toevoegen: er is reeds een amendement ingediend betreffende de toevoeging ‘en ontwikkelingslanden’. Deze zin eindigen met: ‘die bovenop de hulpuitgaven komen (0,8% BNP). Toelichting: Het eerste amendement wordt door ons gesteund, maar wij zien wel graag de aangegeven toevoeging. Sinds jaar en dag spreekt de 125

Toelichting: Ontwikkelingssamenwerking is een zeer breed en niet internationaal gedefinieerd begrip waar veel meer onder kan worden geschaard dan onder de internationaal aanvaarde norm Official Development Aid (ODA). Het is belangrijk om daar geen misverstand over te laten bestaan. PREADVIES: OVERNEMEN

PvdA zich in haar program uit voor een sterke inzet voor ontwikkelingssamenwerking: op of toereikend naar 1,0% BNP. Dat wordt dit jaar losgelaten en wordt 0,8% BNP. Ontwikkelingslanden hebben echter zeer zwaar te lijden onder diverse crises (financieel, klimaat), die door rijke landen zijn veroorzaakt, maar beschikken niet over adequate middelen om die klappen op te vangen. PREADVIES: AFWIJZEN Als Partij van de Arbeid staan we pal voor het belang van Ontwikkelingssamenwerking. Wat ons betreft is afwijken van de 0,8% ODA norm dus niet aan de orde. We mogen niet in tijden van crisis, de allerarmsten in deze wereld met de rekening van de crisis presenteren. Dat gezegd hebbende, is het in deze uitzonderlijke economische tijden en in het huidige politieke klimaat al een forse ambitie om de 0,8% ODA overeind te houden. Daar strijden we voor. Het geld bestemd voor het opvangen van de gevolgen van klimaatveranderingen voor ontwikkelingslanden willen we daarnaast niet alleen de uit Rijksbegroting halen. Marktmechanismen zoals het CO-2 emissiehandelssysteem (vervuiler betaalt principe)moeten daar wat ons betreft ook een belangrijke rol in spelen. Deze veilingopbrengsten willen wij inzetten voor energie en klimaatbeleid. Ook de opbrengsten van de heffing die wij voorstellen op internationale financiële transacties kunnen voor dit doel worden aangewend.

9.37 Barendrecht Na ‘…we 0,8% BNP voor ontwikkelingssamenwerking’, toevoegen: ‘Tevens dient er te worden gestreefd naar een samenhangend Europees beleid voor ontwikkelingssamenwerking. Prioriteit moet worden gelegd bij projecten welke direct ten goede komen aan de bevolking in plaats van financiële hulp welke bij een corrupt regime terecht komt Toelichting: De hulp kan effectiever door internationale samenwerking te beginnen in Europa. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie preadvies bij PB-Amendement 9.24. 9.38 Amsterdam Zuid, Juristennetwerk Nieuwe alinea toevoegen: Wij realiseren ons dat vrouwenemancipatie een katalysator is in de ontwikkeling van een samenleving. De internationale gemeenschap moet daarom al het mogelijke doen om vrouwenemancipatie te stimuleren. Zo dient een nieuw VN vrouwenagentschap te worden gevormd dat zich inzet voor het verbeteren van de positie van vrouwen in alle landen van de wereld. Toelichting: Vrouwenrechten en internationale samenwerking zijn kernwaarden van de PvdA. Ze passen goed samen: het versterken van de rechten van vrouwen is één van de beste vormen gebleken om de ontwikkeling van arme landen op gang te brengen. Op het moment wordt de VN hervormd, en in dat proces worden vier vrouwenorganisaties tot één agentschap omgesmeed. Dit kan een krachteloze denktank worden, maar ook een organisatie als Unicef, die concreet het leven van vrouwen en meisjes verbetert. Nederland speelde tot nu toe een voortrekkersrol in dit proces, maar moet zich nog meer inspannen voor een organisatie die in ontwikkelingslanden zelf werkt om de positie van vrouwen te verbeteren. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: Te gedetailleerd. De inzet van Nederland voor vrouwenrechten is onverminderd. VN organisaties zijn belangrijke actoren, maar niet de enige.

De PvdA wil haar visie op ontwikkeling en internationale samenwerking laten uitvoeren door een Minister voor Internationale Samenwerking. De beschikbare ODA-HGIS middelen kunnen zo binnen één kader worden afgewogen. Daarin handhaven we 0,8% BNP voor ontwikkelingssamenwerking.

Amendementen 9.35 Zaanstad, EVS Landelijk, Dordrecht, Gorinchem, Haarlem, Castricum, Maastricht, Culemborg, De Jonge Socialisten, Delft/Midden-Delfland Na …voor Internationale Samenwerking’, toevoegen: ‘Deze minister kan de bredere coherentieagenda tussen de beleidsterreinen handel, migratie, landbouw en ontwikkelingssamenwerking beter waarborgen in het kabinet’. Toelichting: het gaat hier én om beleidstaken én om geld/budget! PREADVIES: OVERNEMEN

9.39 Den Haag Nieuwe alinea toevoegen: ‘Ook in ontwikkelingslanden zijn lokale ondernemers dé motor van de economie en een onderschatte partner in het ontwikkelingsproces. Ontwikkelingskansen creëren betekent het

9.36 Zaanstad, EVS Landelijk, Dordrecht, Gorinchem, Geneve, Haarlem, Castricum, Maastricht, De Jonge Socialisten Na ‘…we 0,8% BNP voor ontwikkelingssamenwerking’, toevoegen: (ODA). 126

het Internationaal Strafhof in Den Haag. De uitvoering van de huidige bilaterale verdragen en verdragen tussen de EU en Israël moet worden getoetst op de aanwezige schendingen van het internationale recht en het EU-recht en daaraan moeten consequenties worden verbonden. Alle partijen moeten bij de bespreking van de oplossing van het conflict worden betrokken, Hamas dient niet langer te worden buitengesloten. De Adviescommissie Internationale Vraagstukken moet worden gevraagd een advies uit te brengen over het buitenlandse beleid van Nederland inzake het IsraëlischPalestijns conflict. Toelichting: In de inleiding door het partijbestuur wordt gesteld dat geen volledige standpunten in het programma zijn (of worden) opgenomen, en wij hebben daar begrip voor. Toch pleiten wij ervoor dat bij dit onderwerp wel te doen. Er is namelijk (nog) geen document beschikbaar waarnaar de PvdA kiezers kan verwijzen voor het volledige standpunt van de PvdA inzake het Midden-Oosten. Was dat er wel, dan kunnen we instemmen met verwijzing. De tekst van bovenstaand amendement is verkregen uit resp. het voorliggende conceptprogramma, het Europees verkiezingsprogramma, de TK-motie Van Dam/Peters, het door de PvdA in de TK ingenomen standpunt inzake rapport-Goldstone, de in maart 2009 unaniem aanvaarde congresmotie, opnieuw het Europees verkiezingsprogramma en ten slotte een tweede aangenomen congresmotie 2009. De intentie van het amendement is niet een nieuw standpunt te formuleren, maar zo beknopt mogelijk het huidige standpunt van de PvdA inzake het Midden-Oosten weer te geven. GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. ‘De PvdA steunt…. zonder consequenties blijven’: wijzigen in ‘De PvdA steunt de twee- statenoplossing voor het Palestijns-Israëlisch conflict. Daarin worden de grenzen van Israël en de Palestijnse staat van weerszijden erkend en krijgen beide volken voldoende veiligheidsgaranties en ontwikkelingskansen. Uitgangspunt daarbij is de grens van1967 en een deling van Jeruzalem als hoofdstad van beide staten. De EU dient de uitslag van de Palestijnse verkiezingen te accepteren en kan contact onderhouden met elke Palestijnse factie die langs democratische weg aan de macht komt. De PvdA streeft hierbij een evenwichtige benadering van het Israelisch-Palestijns conflict na, waarbij één maatstaf telt: het internationale recht. Schendingen van het internationaal recht kunnen niet zonder consequenties blijven. Dit betekent dat er een einde moet komen aan de Israëlische nederzettingenpolitiek. Daarbij moet de afscheidingsmuur, voor zover op Bezet Gebied gebouwd, worden afgebroken. De blokkade van Gaza moet worden beëindigd. Tegenover de verplichtingen die we op basis van het internationale recht aan Israel stellen, staat dat ook de raketbeschietingen vanuit Gaza op Israel moeten worden gestopt. Ook dit is in strijd met het interna-

beschikbaar stellen van (micro-) kredieten en het scheppen van randvoorwaarden voor ondernemerschap (infrastructuur, vestigingsvergunningen, (registratie van) grondeigendom. In zo’n omgeving kan het bedrijfsleven een effectieve rol spelen in ontwikkeling, banen creëren en door belastingbetaling overheden minder afhankelijk maken van internationale donoren.’ Toelichting: Het concept verkiezingsprogramma besteedt geen enkele aandacht aan belang van MKB in de ontwikkelingslanden terwijl zij ook daar dé motor van de economie zijn PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting; te gedetailleerd. Er wordt in de tekst al gerefereerd aan het belang van economische ontwikkeling 9.40 Emmen Toevoegen aan het eind van de alinea: ‘Ontwikkelingshulp wordt nadrukkelijk gekoppeld aan transparantie en effectiviteit’. PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: voegt niks toe aan tekst.

7. Instabiele regio’s. De internationale rechtsorde wordt voortdurend beproefd door bittere conflicten die consequenties hebben voor de betrokken landen en regio’s, maar ook ver daarbuiten. De PvdA steunt de twee- statenoplossing voor het Palestijns-Israëlisch conflict. Daarin worden de grenzen van Israël en de Palestijnse staat van weerszijden erkend en krijgen beide volken voldoende veiligheidsgaranties en ontwikkelingskansen. Uitgangspunt daarbij is de grens van1967 en een deling van Jeruzalem als hoofdstad van beide staten. De EU dient de uitslag van de Palestijnse verkiezingen te accepteren en kan contact onderhouden met elke Palestijnse factie die langs democratische weg aan de macht komt. Schendingen van het internationaal recht kunnen niet zonder consequenties blijven.

Amendementen 9.41 Etten-Leur, Rotterdam, Haren De huidige tekst wijzigen in: ‘De PvdA steunt de twee-statenoplossing voor het Palestijns-Israëlisch conflict. Daarin worden de grenzen van Israël en de Palestijnse staat van weerszijden erkend en krijgen beide volken voldoende veiligheidsgaranties en ontwikkelingskansen. Uitgangspunt daarbij is de grens van 1967. Er moet een einde komen aan de illegale nederzettingenpolitiek. Israël moet effectief onder druk worden gezet om de illegale blokkade van Gaza te beëindigen. De conclusies van het rapport-Goldstone (Gaza-oorlog) moeten een vervolg krijgen in de door partijen uit te voeren onafhankelijke onderzoeken naar de in het rapport opgesomde schendingen van het recht, bij gebreke waarvan doorverwijzing plaatsvindt naar 127

tionale recht. Beide partijen moeten daarom onder druk worden gezet om zich te houden aan het internationaal recht. Alleen met de bereidheid van beide partijen om zich hieraan te houden, is er een kans op een duurzame, vreedzame oplossing voor het Israelisch-Palestijns conflict.’

9.45 Castricum Na ‘… hoofdstad van beide staten’, toevoegen: ‘Er moet een einde komen aan de nederzettingenpolitiek en schendingen van het internationaal recht kunnen niet zonder consequenties blijven. Israël moet daarom met concrete stappen onder druk worden gezet om de grenzen van 1967 te erkennen en de blokkade van Gaza te beëindigen. De huidige bilaterale verdragen en die tussen de EU en Israël moeten worden getoetst op de aanwezige schendingen van het Internationaal Recht. Toelichting: De PvdA moet duidelijker stelling nemen tegen dit onrecht in het Midden-Oosten. concrete stappen moeten gezet worden. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN. Zie amendement Amsterdam West op dit onderwerp.

9.42 Utrecht Na ‘.... ver daarbuiten,’ toevoegen: ‘Daarnaast worden nog vele mensen woonachtig in (semi)autoritaire regimes beroofd van hun mensenrechten en belemmerd in hun zelfontplooiing, wat de kans op conflict versterkt. Hoewel betrokken landen zelf primair verantwoordelijk zijn voor het vinden van een duurzame oplossing voor conflicten, moet Nederland daar waar het een meerwaarde heeft diplomatieke initiatieven tot conflictresolutie ontplooien. Liefst in internationaal verband met gelijkgezinde landen of met de EU. Te allen tijde dient de overheid te waarborgen dat Nederland respect voor de mensenrechten en het internationaal recht laat prevaleren in haar buitenlandsbeleid om zodoende conflict en repressieve niet te verergeren.’ Toelichting: maakt het breder dan uitsluitend het midden oosten PREADVIES: AFWIJZEN Toelichting: dit staat al in het inleidende hoofdstuk.

De situatie in de Hoorn van Afrika en het Grote Merengebied blijft uiterst precair De PvdA vindt dat Nederland daar gezien zijn diplomatieke staat van dienst een actieve rol moet spelen.

Amendementen 9.46 Zaanstad, EVS Landelijk, Dordrecht, Zutphen, Gorinchem, Rheden/Rozendaal, Geneve, Castricum, Maastricht, Juristennetwerk, De Jonge Socialisten Na ‘…actieve rol moet spelen’, toevoegen nieuwe alinea: ‘Nederland blijft voorstander van een robuust wapenhandelsverdrag en voor een betere naleving van de wapenexportcode van de EU. Wapenhandel en wapendoorvoer in Nederland worden strikt aan banden gelegd. De overheid neemt een kritische houding ten aanzien van pensioenfondsen en banken, die investeren in bedrijven die kernwapens, landmijnen en clusterbommen produceren en bedrijven die wapens leveren aan omstreden regimes. Toelichting: Iedere minuut komt er iemand in de wereld om vanwege wapengebruik. Ruim 2 miljoen mensen zijn wereldwijd sinds 2006 gedood door wapens. PREADVIES: OVERNEMEN Wordt toegevoegd op andere plek in het programma (redactie).

9.43 Zeist Na ‘ver daarbuiten’, toevoegen: ‘Instabiele regio’s zijn haarden voor conflict en internationaal terrorisme en daardoor ook een bedreiging voor de Nederlandse veiligheid.’ Toelichting: De wereld lijkt complexer te worden, doordat moderne communicatie- en transportmiddelen ervoor zorgen dat onveiligheid elders in de wereld óók onze eigen veiligheid kan aantasten. De aanslagen op 9/11 zijn daarvan het beste voorbeeld. Nog steeds is dit een belangrijk vraagstuk in de internationale betrekkingen en belangrijk voor de verdere ontwikkeling van conflictpreventie en de rol van onze krijgsmacht. PREADVIES: OVERNEMEN 9.44 Amsterdam West Na ‘… hoofdstad van beide staten’, toevoegen: ‘Er moet een einde komen aan de nederzettingenpolitiek en de door Israël gebouwde scheidingsmuur moet worden afgebroken.’ Toelichting: Deze formulering stond zo in het PvdA-verkiezingsprogramma 2006. De afdeling Amsterdam West ziet geen reden om het standpunt hieromtrent te wijzigen. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB-amendement Etten Leur 9.41.

8. Nederland in een beter Europa. De PvdA zet zich in voor een beter Europa in een betere wereld. Wij zullen onze invloed in Den Haag en Brussel aanwenden om Europa socialer, innovatiever en duurzamer te maken. Herbezinning op de verdeling van Europees geld is daarom hard nodig. Alle Europese lidstaten moeten de komende jaren hun financiën op orde brengen. De Europese begroting moet

128

ling krachtiger. Er wordt verwezen naar sociaal beleid. PREADVIES: AFWIJZEN Oorspronkelijk voorstel is completer.

daarom ook omlaag. De Nederlandse bijdrage kan omlaag en de Nederlandse netto- betalingspositie dient te verbeteren. De EUafdrachtkorting van 1 miljard euro dient na 2013 te worden gecontinueerd.

9.50 Bergen (NH) Gorinchem, Tilburg, Culemborg Na ‘…2013 te worden gecontinueerd’, toevoegen: ‘Het Europees parlement kent maar één vergaderplaats, namelijk Brussel. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN PB-Amendement. Na ‘…2013 te worden gecontinueerd’, toevoegen: 'We blijven ons inzetten voor één vergaderplaats van het Europees Parlement in Brussel.

Amendementen 9.47 New York, Brussel/Belgie, Delft/Midden-Delfland Alinea wijzigen in: ‘De PvdA zet zich in voor een beter Europa in een betere wereld. Wij zullen onze invloed in Den Haag en Brussel aanwenden om Europa democratischer, socialer, cultureler, innovatiever en duurzamer te maken. Jarenlang heeft de nadruk gelegen op de tot totstandkoming van Europa als een economische eenheid waardoor de democratische, sociale en culturele aspecten verhoudingsgewijs te weinig aandacht hebben gekregen op gebieden zoals werkgelegenheid, gelijke kansen, gezondheid, professionele mobiliteit, en de vorming van een nieuwe culturele identiteit op basis van haar rijke diversiteit. Toelichting: Volgens PvdA NY kan de PvdA een duidelijkere en sterkere positie innemen met betrekking tot de idee van een ‘sociaal’ Europa. PREADVIES: AFWIJZEN Het zwaartepunt van sociaal beleid vindt plaats op nationaal niveau en is een uiting van nationaal georganiseerde solidariteit.

9.51 Velsen ‘De Europese begroting moet daarom ook omlaag. De Nederlandse bijdrage kan omlaag en de Nederlandse netto- betalingspositie dient te verbeteren’, wijzigen in: ‘De middelen die de Europese Unie ter beschikking staan moeten efficiënt besteed worden en aan onze ambities worden aangepast.’ Toelichting: Meer voor minder is een mooie reclamespreuk, maar hier helaas ongeloofwaardig. Willen we onze Europese ambities temperen, dan kan dat z’n weerslag vinden in de Europese begroting. Nemen we alle wensen van dit hoofdstuk serieus, dan is een hogere begroting niet ondenkbaar. De gekozen formulering laat beide mogelijkheden nog open: de inhoud gaat voor, de kosten zijn daarvan een afgeleide PREADVIES: AFWIJZEN Contrair aan de bedoeling van de tekst. De PvdA wil een Europa dat beter prioriteiten stelt, dat het landbouwbeleid afbouwt, dat minder geld rondpompt en dat regionale gelden alleen beschikbaar stelt aan minder welvarende lidstaten. Dat kan met een kleinere Europese begroting.

9.48 Rotterdam, Tilburg, Brussel/België ‘De Europese begroting moet daarom ook omlaag’, wijzigen in: ‘Bezuinigingen in alle Europese lidstaten moeten dan ook ondubbelzinnig doorwerken in de Europese begroting. Lastendruk voortkomend uit de Europese begroting moet omlaag.’ Toelichting: De bezuinigingen op de EU-begroting moeten duidelijker aangegeven worden, en in verband gebracht worden met de bezuinigingen in de lidstaten. PREADVIES: Voegt niets toe aan bestaande tekst.

Een lagere begroting zal Europa dwingen scherpere prioriteiten te stellen. Ook in Europa moeten we stoppen met het rondpompen van gelden en het achterhaalde landbouwbeleid moet worden afgebouwd. Meer geld dient dus te gaan naar innovatie-, energie- en klimaatbeleid, minder naar structuur- en landbouwfondsen.

9.49 Leidschendam-Voorburg, Weesp Alinea wijzigen in: ‘De PvdA zet zich in voor een beter Europa in een betere wereld. We zullen onze invloed in Den Haag en Brussel aanwenden om Europa socialer, innovatiever en duurzamer te maken. Alle Europese lidstaten moeten de komende jaren hun financiën op orde brengen. Ook herbezinning op de verdeling van Europees geld is daarom nodig. Een lagere begroting moet Europa dwingen om scherpere prioriteiten te stellen. Meer geld dient te gaan naar innovatie-, energie-, klimaat-, en sociaal beleid, minder naar landbouwen structuurfondsen. Toelichting: In de oorspronkelijke tekst komen dubbelingen voor, weglaten daarvan maakt de stel-

Amendementen 9.52 Stein/Beek Na ‘…naar structuur- en landbouwfondsen’, toevoegen: ‘Europese fondsen voor regionale ontwikkeling moeten echter blijven bestaan voor alle regio’s in de EU.’ Toelichting: Het Regionaal Beleid na 2013 staat ter 129

discussie. Naar verwachting zal de Europese Commissie in september 2010 met voorstellen komen. Dit heeft gevolgen voor het cohesiebeleid. Een nieuw Europees cohesiebeleid kan alleen succesvol zijn als het EU-breed wordt ingezet. Alle regio’s zijn nodig om genoemde uitdagingen aan te gaan. Cohesiebeleid draagt bij aan de realisatie van verschillende doelstellingen en prioriteiten op een integrale en gebiedsgerichte wijze. Cohesiebeleid zorgt tevens voor een vliegwieleffect in de economische en sociale ontwikkeling van regio’s en gemeenten. Bovendien heeft het Europees cohesiebeleid een continu karakter door haar looptijd van zeven jaar. Het programmabudget voor die periode wordt vooraf vastgesteld. Dit zorgt voor zekerheid en duidelijkheid; essentieel bij structurele veranderingen in regio’s. Een langetermijnvisie en een lang uitvoeringsperiode zijn noodzakelijk. PREADVIES: AFWIJZEN Conform passage EU-programma: 'Het rondpompen van financiële middelen ten behoeve van regionale structuurprogramma’s moet worden gestopt. Alleen in de minder welvarende Europese lidstaten mogen dergelijke programma’s nog worden ondersteund, mits tijdelijk en slechts onder strikte ruimtelijke, ecologische en milieuvoorwaarden. De bestaande Europese fondsen moeten daartoe grondig worden doorgelicht en in hun huidige vorm worden afgebouwd.'

Wij streven binnen de EU naar gemeenschappelijke criminaliteitsbestrijding en naar een gemeenschappelijk asiel- en migratiebeleid, zonder dat daarbij de bescherming van onze privacy gevaar loopt. De EU ambassades zorgen voor adequate dienstverlening aan Nederlanders in het buitenland. Het posten- netwerk van Nederland kan slanker, omdat we meer samen met andere Europese landen kunnen doen. De grootste kracht van de EU is het brengen van vrede, stabiliteit en voorspoed naar landen die de ambitie hebben lid te worden van de EU. Die kracht is alleen effectief als de landen die lid willen worden ook aan alle voorwaarden voor lidmaatschap voldoen. 9. Europa als assertieve toezichthouder op financiële instellingen. Europa is de bewaker van de integriteit van financiële instellingen. De PvdA wil een sterk Europees toezichtsysteem waarin alle toezichthouders en centrale banken echt samenwerken. Het Groei- en Stabiliteitspact dient zo te veranderen dat we scherpere sancties kunnen opleggen aan landen die zich niet aan de afspraken houden. Bij de normering dient de schuld- en houdbaarheidspositie ten opzichte van de tekortpositie aan belang te winnen.

Amendementen 9.54 Velsen, Brussel/Belgie toevoegen aan zin 3 (Het Groei- en Stabiliteitspact dient zo te veranderen dat we scherpere sancties kunnen opleggen aan landen die zich niet aan de afspraken houden): Tegelijkertijd moet ook de mogelijkheid gecreëerd worden om binnen de eurozone hulp te kunnen bieden aan landen die buiten hun schuld in de problemen raken. Toelichting: op cruciale momenten blijkt de eurozone onvoldoende geëquipeerd voor een gezamenlijk economisch beleid. En dan gaat het niet alleen om elkaar gezamenlijk de maat te nemen over of er drastisch genoeg bezuinigd wordt, maar ook om elkaar bij te kunnen staan als dat noodzakelijk is voor een land dat buiten zijn schuld getroffen is, of voor de eurozone gezamenlijk. Landen met een begrotingsoverschot vóór de financiële crisis, nu in de problemen door van hun banken overgenomen schulden, zijn goede voorbeelden PREADVIES: AFWIJZEN Deze passage gaat expliciet over landen die zich niet aan het Groei- en Stabiliteitspact houden. Hier dienen we strenger tegen op te kunnen treden vanwege het gevaar dat zij vormen voor de stabiliteit van de Eurozone. Wel moeten er mogelijkheden zijn om landen uit de problemen te helpen als het zo ver komt dat de financiële stabiliteit van de eurozone in gevaar is.

De EU moet in 2020 de beslissende omslag hebben gemaakt naar een duurzame maak- en kenniseconomie, waarbij werkgelegenheid en sociale zekerheid maximaal gewaarborgd zijn. De PvdA wil dat de EU een gemeenschappelijk energiebeleid voert, waarbij verduurzaming hand in hand gaat met het verminderen van de afhankelijkheid van een beperkt aantal (instabiele) energieleveranciers.

Amendementen 9.53 Barendrecht ‘verminderen’ wijzigen in: ‘uiteindelijk volledig selfsupporting zijn ter voorkoming’ Toelichting: Europa te beginnen Nederland moet zorgen dat bedrijven worden gedwongen te investeren in zee-energie, zonne-energie en windenergie zodat we op lange termijn volledig onafhankelijk zijn van fossiele brandstoffen in het belang van toekomstige generaties. PREADVIES: AFWIJZEN Volledige zelfvoorziening is niet realistisch, wel willen we onafhankelijk zijn van instabiele leveranciers.

130

9.55 Zeist Toevoegen extra paragraaf 10: 10. Bestrijding Belastingontwijking Multinationals ontwijken voor ca 16 miljard per jaar winstbelasting in Nederland door die in belastingparadijzen te laten ontstaan waarmee Nederland verdragen heeft om ‘dubbele belasting’ te vermijden (men betaalt daar bv 5% en in Nederland niets). Door passende maatregelen (zonodig opzegging van belastingverdragen) zorgt de regering dat binnen twee jaar minstens de helft (dus 8 miljard/jaar) in Nederland wordt afgedragen. Toelichting: Het tegenargument dat Nederland ook grote voordelen bij die verdragen heeft, is niet zo sterk: jaarlijks vangt Nederland als belastingparadijs maximaal 2 miljard per jaar. PREADVIES: GEWIJZIGD OVERNEMEN Zie PB amendement Apeldoorn 2.72 bij 2.2.2 paragraaf 9.

131

(niet amendeerbaar)

bijlage: Financiële onderbouwing1 1. Context en uitgangspunten De overheidsfinanciën dienen op orde te worden gebracht. Dit betekent dat er de komende jaren grote besparingen moeten worden gerealiseerd. Dat vergt wel behoedzaamheid. Immers, het economisch herstel is broos, de financiële markten zijn nog immer kwetsbaar en de werkloosheid wordt nog elke maand hoger. Het komt dus aan op een goede maatvoering teneinde dit broze herstel niet in de knop te breken. Economisch gezien is het beter om structurele hervormingen met opbrengsten op de langere termijn te realiseren dan willekeurig te snijden in de uitgaven alleen maar om zoveel mogelijk opbrengsten op de korte termijn te realiseren. Dat zou ook voor de herstellende economische groei funest zijn. Deze benadering wordt dan ook zo veel mogelijk gevolgd maar is uiteraard begrensd door de minimumtekortreductie die uit het Groei en Stabiliteitspact volgt. Meer specifiek ligt onze prioriteit bij het vinden van besparingsmogelijkheden bij het bestrijden van ondoelmatigheden en onrechtvaardigheden in de aanwending van belastinggeld. Dus bezuinigen we waar mogelijk op bijvoorbeeld bureaucratie, bestuurlijke drukte en ineffectieve subsidies; en corrigeren we fiscale systemen zodat door de sterkste schouders daadwerkelijk de zwaarste lasten gedragen worden. Een ander uitgangspunt is dat we de productieve kracht van de Nederlandse economie niet willen aantasten, liefst nog willen versterken. Dus investeren we in onderwijs, verlagen we de kosten van arbeid en halen we de woningmarkt van het slot. Uiteraard vinden wij het ook belangrijk participatie te stimuleren en armoede te bestrijden. Dat is goed voor de mensen die het aan gaat en uiteindelijk ook voor onze economie. Dus stimuleren we dat gezonde mensen langer doorwerken en besteden we extra aandacht aan schuldhulpverlening en (het bestrijden van) armoede onder kinderen. Tenslotte is het soms niet anders mogelijk dan dat we ook ambities aanpassen. Om die reden pleiten we bijvoorbeeld voor een nieuwe visie op de krijgsmacht en pleiten we voor een lagere Europese begroting. Dat leidt ook tot besparingen. Bij ongewijzigd beleid ontwikkelt het begrotingstekort zich als volgt:

Feitelijk EMU Saldo Structureel EMU Saldo

2010 -6.3% -4.9%

2011 -4.9% -4.0%

2012 -3.8% -3.4%

2013 -3.0% -2.8%

2014 -3.0% -3.0%

2015 -2.9% -3.1%

Uit deze cijfers blijkt het volgende: • Ook zonder aanvullend beleid voldoet Nederland aan de in Europa gemaakte afspraken om het structurele en feitelijke tekort in 2013 weer onder de -3% gebracht te hebben. • Vanaf dat moment gelden de gewone normen van het Stabiliteits- en Groei Pact. Deze vragen een stelselmatige structurele verbetering van het saldo met tenminste 0.5% totdat het saldo de zogeheten middellange- termijndoelstelling heeft gehaald van om en nabij 0. • Dit betekent dat het minimaal noodzakelijke saldo- verbeteringspad er als volgt uit ziet:

Structureel EMU Saldo

2010 -4.9%

2011 -4.0%

2012 -3.4%

2013 -2.8%

2014 -2.3%

2015 -1.8%

2019 0%

Houdbaar +1.5% (29 mjd)

Er zal in de komende kabinetsperiode om tenminste aan de normen van het Stabiliteits- en Groei Pact te voldoen, dus minstens 1.3% extra (netto 8.5 miljard euro) bespaard moeten worden door te bezuinigen op de uitgaven of door de lasten te verhogen2.

1. De financiële onderbouwing van dit verkiezingsprogramma is werk in uitvoering. De lopende gesprekken met het Centraal Planbureau zijn nog niet in de plannen verwerkt. De uitgewerkte financiële plannen en de doorrekening daarvan door het Centraal Planbureau worden op 20 mei gepubliceerd. 2. 1.3% is het verschil tussen een tekort van 3.1% bij ongewijzigd beleid en de tekortwaarde van 1.8% die minimaal noodzakelijk is in 2015.

132

2. Besparingen Wij stellen het volgende voor, uitgaande van een totale opgave van 30 miljard euro (afgerond). Uitgangspunt is daarbij dat het begrotingstekort in 8 jaar tot 0 wordt teruggebracht: • In de komende kabinetsperiode 2011-20153 zullen wij 10 miljard besparingen realiseren • In de komende kabinetsperiode 2011-2015 zullen wij voor nog eens 10 miljard besluiten nemen die op langere termijn 10 miljard opleveren (en het houdbaarheidstekort met een zelfde bedrag verminderen) • In de volgende kabinetsperiode 2015-2019 zal nog eens 10 miljard moeten worden bespaard. De besparingen4,5 zullen o.a. op de volgende terreinen plaatsvinden6: • Verhogen AOW-leeftijd: 4 miljard • Aanpassing hypotheekrente-aftrek: 5-6 miljard • Leenstelsel basisbeurs: 3/4 miljard • Aanpassen ambitieniveau krijgsmacht: 1 miljard • Nieuw toptarief: 1/4 miljard • Bedrijfsvoering Rijksoverheid: 2 miljard 1 1/2 miljard • Vermindering Bestuurlijke Drukte: • Vermindering subsidies: 3/4 miljard • Decentralisatie uitvoering sociale zekerheid: 1 miljard • Doelmatigheidswinsten zorgkosten: 2 miljard • Vermindering afdracht EU: 1+ miljard

3. Belastingen In zijn algemeenheid wordt ons stelsel van belastingen beter in lijn gebracht met twee leidende principes: 'de sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen' en 'de vervuiler betaalt'. Fiscaal zal bij burgers vooral een schuif plaatsvinden waarbij vermogen en milieubelastend gedrag zwaarder belast worden en de opbrengsten daarvan gebruikt worden om de belastingdruk op arbeidsinkomen aan met name de onderkant te verlagen (tarieven omlaag en schijven verlengen). Ook zullen bestaande fiscale regelingen (zoals de hypotheekrente-aftrek) in lijn gebracht worden met het principe dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. Bij bedrijven zal de lastenverzwaring vooral plaats vinden door milieubelastende activiteiten zwaarder te belasten en zal de opbrengst voor een groot deel worden ingezet door het aantrekkelijker te maken voor bedrijven om zich met eigen vermogen te financieren (met als consequentie dat het minder aantrekkelijk wordt voor bedrijven om zich met schulden te financieren). Ook wordt een bankbelasting geintroduceerd.

4. Intensiveringen Er wordt extra geld uitgetrokken voor met name onderwijs. Het totale bedrag zal in de orde van grootte van ruim 2 miljard liggen. Dit wordt o.a. besteed aan verbetering van de Voor en Vroegschoolse Educatie, de verdere verbetering van de positie van leraren, kwaliteitsverbetering van het onderwijs in het MBO, de introductie van meer differentiatie en maatwerk in het WO/HBO en het mogelijk maken van 'stapelen' en doorstromen richting het hoger onderwijs. De opbrengsten van de introductie van het leenstelsel zullen hier geheel voor worden aangewend. Daarnaast zal een deel gefinancierd worden uit herprioritering binnen het onderwijsbudget bijvoorbeeld door het bekostigingsmodel te vereenvoudigen en subsidies te verminderen. Tenslotte zal ook nieuw geld worden vrijgemaakt door elders op de rijksbegroting te bezuinigen. In die zin beogen we met maatregelen als in paragraaf 2 van deze bijlage beschreven, meer te besparen dan nodig voor de reductie van het begrotingstekort zodat er ook middelen overblijven voor intensiveringen in met name onderwijs. Ook voor de wijkenaanpak, loonkostensubsidies, schuldhulpverlening en bestrijding van armoede onder kinderen zal extra geld worden uitgetrokken.7 3. We spreken over kabinetsperiodes 2011-2015 en 2015-2019. We gaan er daarbij vanuit dat het komende kabinet verantwoordelijk is voor de begrotingen van 2011 t/m 2015. 4. De genoemde bedragen zijn schattingen van de structurele opbrengsten. 5. Wanneer de precieze opbrengsten precies gerealiseerd worden is onderwerp van bespreking met het Centraal Planbureau. 6. Al deze bedragen zijn eerste schattingen ofwel op basis van de Heroverwegingsrapporten (bijvoorbeeld bij defensie, rijksoverheid en bestuur) ofwel op basis van eerste inschattingen naar aanleiding van de eerste gesprekken met het Centraal Planbureau. 7. Ook hier geldt dat we over precieze bedragen en maatregelen nog in gesprek zijn met het Centraal Planbureau

133

134

Lijst met niet opgevoerde amendementen Het presidium heeft de amendementen op de volgende criteria beoordeeld:

A. B. C. D. E.

Geen toelichting of analyses Geen amendementen van taalkundige strekking Amendementen moeten passen bij de aard en de lengte van de oorspronkelijke tekst (dus niet te gedetailleerd). Amendementen mogen niet contrair zijn aan het voorstel Geen zoekplaatjes. Als het echt onduidelijk is wat er bedoeld wordt of waar het amendement moet komen te staan

2.1. 001

Toelichting: Het gaat hier om rechtspersonen. NIET OPVOEREN: D Heerenveen Noordenveld, Leeuwarden, Lelystad Bij 2.1 Emancipatie, Onderwijs en Cultuur toevoegen Sport. Het wordt dan: 2.1 Emancipatie, Onderwijs, Sport en Cultuur NIET OPVOEREN: B/C

002

Leidschendam-Voorburg Toevoegen: Ergens in deze paragraaf moet Europese oriëntatie worden meegenomen. NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT

003

Appingedam Etten-Leur, Tilburg, Roosendaal Wijzigen: 1 alinea, laatste zin; Scholen zijn er in de eerste plaats om kinderen taal, rekenen en kennis van de wereld bij te brengen. NIET OPVOEREN: B

004

Olst-Wijhe Toevoegen: Educatie in het algemeen moet zich met name richten op het bevorderen van zelfredzaamheid voor jong en oud: daartoe moeten onder meer budgetbeheer, leefstijl (voeding en beweging) en programma’s ter bestrijding van laag geletterdheid en het bevorderen van mediawijsheid een extra impuls krijgen. NIET OPVOEREN: C

005

Zeist Toevoegen na “van diploma’s zeker.”: “We geven opnieuw invulling aan het vak Algemene Natuurwetenschappen voor alle vwo en havo leerlingen.” Toelichting: Belangrijk voor de verbinding van de alfa en beta stroom in het onderwijs. Belangrijk voor algemene ontwikkeling. Nu zijn docenten en lesmateriaal nog beschikbaar, wat invoering vereenvoudigd. NIET OPVOEREN: C

006

Emmen Geldstromen hoeven niet altijd via besturen te lopen, maar mogen ook rechtstreeks naar vestigingen’ wijzigen in: Geldstromen moeten altijd via besturen lopen.

135

007

Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA Wijzigen: Tussenschoolse opvang schaffen we af. Alle kinderen eten op school. Alle schooldagen zijn even lang. Er komt een basisvoorziening van voor- en naschoolse opvang voor alle kinderen van 0-16 jaar.. Toelichting: Nederland is zo ongeveer het enige land in Europa waar de kinderen nog naar huis gaan tussen de middag. In het kader van het bevorderen van de mogelijkheden tot werken van vrouwen en alleenstaande ouders zijn wij voor een verdere uitbouw van de opvang. Voor de kinderen is het geen opvang, maar een noodzakelijke aanvulling op hun ontwikkeling met sport en cultuur. Onderwijs, sport en cultuur worden daartoe dichter bij elkaar gebracht en binnen het bereik van alle kinderen. En het aanbod van sport en cultuur voor jongeren wordt beter op elkaar afgestemd. NIET OPVOEREN: C.

008

Amsterdam Zuid Toevoegen na “blijft bestaan”: “, en er komen nieuwe beurzen voor studenten die kiezen voor een studie in de sector natuur en techniek.” Toelichting: Innovatiebeleid heeft weinig zin als straks niemand meer de kennis heeft om te innoveren. Hier zijn ingenieurs en bèta’s voor nodig, die Nederland steeds minder levert: studenten kiezen liever voor lichtere studies. Bij het afschaffen van de basisbeurs kan de prikkel tot risicomijden nog sterker worden, met kwalijke gevolgen voor de innovatiecapaciteit. NIET OPVOEREN: C.

009

New York, Etten-Leur Wijzigen: Nederland is als klein land groot in kunst en kultuur. Dutch Design, mode en moderne architectuur veroveren de wereld en dragen bij aan een moderne Nederlandse, culturele identiteit. (Schrappen): “Onze musea, monumenten, landschap en molens trekken grote aantallen toeristen naar ons land]. (Wijzigingen): Beeldende kunst, dans, opera en orkesten draaien mee op hoog professioneel niveau en zelfs de wereldtop. Toelichting: graag kunst niet verwarren met toerisme en molens maar relateren aan een moderne culturele iden-

titeit. De andere voorgestelde, kleine wijzigingen betreffen preciezeringen. NIET OPVOEREN: B en C. 010

Heerenveen Toevoegen: punt 10 Topsport en breedtesport Topsport en Breedtesport zorgen over en weer voor versterking. Investeren in topsport locaties (o.a. Thialf Heerenveen), Olympische ambities (zowel organisatie en/of deelname) en de Wereldkampioenschappen voetbal blijven nodig. Toelichting: Het huidige punt 10 wordt dan 11 en het huidige punt 11 wordt dan 12 NIET OPVOEREN C

011

Geertruidenberg, Venlo/Arcen en Velden Wijzigen: De publieke omroep is de eerst aangewezene voor het uitzenden van grote sportevenementen en voetbal in: De publieke omroep is echter niet de eerst aangewezene voor het uitzenden van grote sportevenementen en voetbal. Toelichting: Het is ongewenst dat overheidsgelden worden ingezet om, in notabene een proces van opbod met commerciëlen voor de uitzendrechten, indirect voetbalclubs en de hoge salarissen van profvoetballers te subsidiëren. In het land zien we steeds vaker dat lokale overheden het zat zijn om voetbalclubs te redden als deze in de problemen zijn geraakt. Laat de landelijke overheid dit voorbeeld volgen en het geld, tenminste 15 miljoen, besteden aan versterking van de programmering van de publieke omroep. NIET OPVOEREN: D

012

Zutphen, Etten-Leur, Doetinchem, Roosendaal, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Toevoegen na ‘voetbal’: - Het digitale themakanaal Politiek 24 wordt onderdeel van het digitale basispakket voor televisie. Toelichting: Politiek 24 wordt betaald met subsidie, maar zit bij KPN achter de decoder. Bij UPC is het wel opgenomen in het basispakket. Het lijkt ons van groot belang dat iedere inwoner van Nederland toegang heeft tot Politiek 24. NIET OPVOEREN: C

013

014

Toelichting: Vrijwilligerwerk is van groot maatschappelijk belang en verdient ook hier vermeld te worden. NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT

Leeuwarden, Haarlem ”Werk leidt tot meedoen” wijzigen in ”Vrijwilligerswerk en werk leidt tot meedoen” Toelichting: De aandacht voor vrijwilligerswerk, en belang ervan, ook als middel voor re-integratie naar betaald werk, vinden wij belangrijk! NIET OPVOEREN: C Bergen (NH), Rheden/Rozendaal, Harderwijk, Landelijke Adviesgroep Ouderen Toevoegen: Gemist wordt de aandacht voor de vrijwilligers, de betekenis van wat zij doen voor de maatschappij.

136

015

Olst-Wijhe Toevoegen: Algemene opmerking bij 2.2 werk en inkomen en 2.3 ondernemerschap: de paragrafen zijn onderling onevenwichtig. Toelichting: Terecht ligt de nadruk op werk en inkomen, maar dat betekent dat er maatregelen en faciliteiten moeten worden ingezet om ondernemerschap en werkgelegenheid (ook aan de onderkant van de arbeidsmarkt) te bevorderen. NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT

016

Capelle aan den IJssel Toevoegen na: “De PvdA heeft zich in het verleden ingezet om iedereen aan het werk te krijgen. Een maatregel die paste in het economische model van die tijd en die maatschappelijke deelname en de noodzaak van voldoende arbeiders binnen de overspannen arbeidsmarkt combineerde. Met een gelijkblijvende zorg voor maatschappelijke deelname (een belangrijke meerwaarde voor elke individu) wil de PvdA het streven naar arbeidsparticipatie verbreden naar andere vormen van participatie als vrijwilligerswerk bij verenigingen, inzet van ouders op scholen en de zorg. Dergelijke ontbaatzuchtige maatschappelijke deelname doet niet onder voor deelname via arbeid en is ten minste zo’n belangrijk onderdeel van een betrokken samenleving.” Toelichting: Een dergelijk voorstel geeft ruimte om verantwoordelijkheid te nemen als buurtbewoner richting de buurt, als ouder naar de kinderen e.d. Een kwaliteit in de samenleving die te veel onder druk heeft gestaan en nu te veel leunt op inzet van de overheid. NIET OPVOEREN: C

017

Zoetermeer Dan de rest wijzigen in: De koers van de PvdA is duidelijk. De sociale partners zijn verantwoordelijk voor een gematigde loonontwikkeling. Mensen die dat kunnen moeten langer doorwerken. Werkgevers moeten meer investeren in oudere werknemers. Met loonkostensubsidies willen wij mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt aan het werk helpen. Toelichting: De tekst wordt er beter en appellerender van. NIET OPVOEREN: C

018

Zoetermeer Wijzigen: De zinnen vanaf meer dan ooit ..... tot Alleen samen kunnen we..vervangen door: In het Akkoord van Wassenaar werd de aanzet gegeven voor de loonmatiging en het economisch herstel in de jaren ‘80. Het akkoord geldt- ook internationaal- als een schoolvoorbeeld van het succes van de overlegeconomie met zijn redelijke vakbonden en werkgevers. Net als toen moeten werkgevers, werknemers en de overheid de handen ineenslaan en allen bereidheid tonen om over hun schaduw heen te springen.

Toelichting: Zie toelichting bij eerder amendement. NIET OPVOEREN: A 019

020

021

022

gehandicapten zijn momenteel een aantal structurele (ernstige) problemen/misstanden die zo spoedig mogelijk opgelost moeten worden. NIET OPVOEREN: C.

Katwijk , Tilburg, Roosendaal, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer ”het in de klauwen krijgen” vervangen door “beheersing” Toelichting: Laten we ons vooral onthouden van populistische PVV-taal NIET OPVOEREN: B Etten-Leur, Tilburg Toevoegen na: “...sociale werkvoorziening of vrijwilligerswerk” ...sociale werkvoorziening of vrijwilligerswerk in het kader van reactivering en resocialisering Toelichting: Met tijdelijk en passend vrijwilligerswerk om iemand te reactiveren en te resocialiseren hebben wij geen moeite. Anders ligt dat bij het verplicht moeten aanvaarden van vrijwilligerswerk als contraprestatie. Wij hebben daar al voorbeelden van gezien die voor alle betrokkenen ongelukkig uitpakten en bovendien niet leidden tot het doel: betaald werk. NIET OPVOEREN: C. Haarlemmerliede C.a. Geheel tekstblok vervangen door: Net als bij werkloosheid nemen de sociale partners in de sectoren ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de arbeidsongeschiktheidsregelingen. De WGA wordt een echte loonaanvullingsregeling, gefinancierd door premies van werkgevers en werknemers, die inkomensbescherming biedt bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid. Het schattingsbesluit voor de beoordeling van arbeidsongeschiktheid wordt zo aangepast dat dit weer recht doet aan serieuze gezondheidsproblemen. De re-integratie wordt verbeterd door verlenging van de loondoorbetaling én van het ontslagverbod tot drie jaar voor 35-minners. Toelichting: CAO WSW wordt uitgehold met liggend voorstel. Bovendien wordt werken onder minimumloon mogelijk gemaakt. Is in strijd met PvdA opvattingen: minimumloon is niet voor niets minimumloon. NIET OPVOEREN: C. Waalre, Den Bosch Toevoegen: Er moet op het gebied van re-integratie effectiever met nadruk op naleving en eventuele uitbreiding van de criteria controle naar de dienstverlener gekeken worden. Ingesteld beleid blijft teveel achterwege. De wijzigingen die jaarlijks in het kader van efficiënt beleid worden doorgevoerd dragen meer bij aan negatieve re-integratie en juist een verhoging van de uiteindelijke kosten. P.G.B steun moet op basis van het traject dat een cliënt volgt worden bepaald en niet op basis van de maximum norm van een gemiddeld traject. De structuur voor cliënten ontbreekt. Steun kost minder dan nalaten. Toelichting: Als het gaat om de participatie van arbeids-

137

023

Tilburg, Roosendaal Wijzigen: ”waaronder” in “en” Toelichting: ”Arbeidsgehandicapten” is geen deelverzameling van “langdurig werklozen”. NIET OPVOEREN: B

024

Aalsmeer, Zutphen, Rheden/Rozendaal, Leeuwarden, Culemborg Wijzigen: Laatste zin: Deze misstanden vereisen een harde aanpak, met regelmatige scherpe controles en likop-stuk boetes. Toelichting: Al jarenlang vinden met name in de agrarische sector misstanden plaats. Ondanks de inzet van de vakorganisaties is de aanpak door de controlediensten beneden de maat. NIET OPVOEREN: B

025

Veenendaal Een goede baan bij een goed baas. Wijzigen in: “een goede baan bij een goede werkgever” Toelichting: ”Baas” is achterhaald jargon en doet geen recht aan moderne werknemer-werkgever relaties NIET OPVOEREN: B

026

Haarlemmerliede C.a. Voor de laatste zin toevoegen: De arbeidsomstandigheden worden verbeterd door de arbowet van meer concrete normen voor gezond en veilig werken te voorzien, maar vooral door een striktere bewaking van de naleving. Daarvoor moet de Arbeidsinspectie uitgebreid worden, en bovendien toegerust met meer mogelijkheden waar nodig forse boetes uit te delen. Toelichting: Zware beroepen discussie werd afgewenteld op goede arbeidsomstandigheden, maar ondertussen wordt arbowet van zijn concrete normen ontdaan. Pakkans werkgevers die slechte arbeidsomstandigheden bieden is te klein en nog te vaak lonend gezien geringe boete. NIET OPVOEREN: C

027

Tilburg, Katwijk Schrappen: Werknemers blijven goed beschermd tegen onrechtmatig ontslag Toelichting: Overbodig. De afdeling Tilburg mag hopen dat iedere burger goed beschermd blijft tegen onrechtmatige handelingen of gebeurtenissen. NIET OPVOEREN: B

028

Juristennetwerk Wijzigen: Wordt: Ondernemingen creëren economische waarde op lange termijn. Dat vraagt om een organisatie waarin alle stakeholders samenwerken, en de macht van de aandeelhouder niet altijd leidend is. Elke grote onderneming

krijgt een raad van commissarissen, waardoor het onafhankelijk intern toezicht wordt versterkt. Die raad, samengesteld op basis van een profiel dat kwaliteit en diversiteit waarborgt, zou alle belangrijke bestuursbesluiten moeten goedkeuren. Medezeggenschap over het bedrijfsbeleid en over de organisatie van het eigen werk is daarnaast een onmisbare schakel tussen arbeid, maatschappelijke verheffing en individuele ontplooiing. De positie van de ondernemingsraad wordt versterkt. Zij dient toegang te krijgen tot het enquêterecht, net zoals aandeelhouders dat al hebben. De kloof tussen nationale medezeggenschap en internationale economie moet worden beperkt, bijvoorbeeld door in Nederland wettelijk ruimte bieden voor internationale vertegenwoordiging van werknemers. De PvdA pleit tenslotte voor een instemmingsrecht van de ondernemingsraad bij fusies en overnames. Bedrijven zijn geen koopwaar. Alleen dit soort ‘hardere’ medezeggenschap helpt het superkapitalisme serieus inperken. Toelichting: Toelichting: De financiële crisis heeft haar eigen oorzaken en achtergronden. Maar ze staat niet los van de opmars in de afgelopen kwart eeuw, wereldwijd, van een kortzichtig en hardhandig aandeelhouderskapitalisme. Het heeft de hebzucht tot norm verheven en het aanzien van het kapitalisme ernstig geschaad. Het evenwicht dat de sociale markt-economie kenmerkte, zal hersteld moeten worden. De in ons land (en in onze partij) inmiddels weer alom onderschreven opvatting dat ondernemingen ‘economische waarde op lange termijn’ creëren en ‘een samenwerkingsverband van meerdere stakeholders’ vormen, moet nodig een concrete vertaling krijgen. De mogelijkheden daarvoor zijn aanwezig, ook op nationaal niveau, en dienen de komende tijd beter te worden benut. Dit amendement doet daartoe voorstellen die door de Tweede Kamerfractie zijn bepleit, en een plek verdienen in het verkiezingsprogramma. NIET OPVOEREN: C/E 029

030

Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Toevoegen: ’De PvdA streeft naar een evenwichtige verdeling van arbeid’ en zorg ‘tussen mannen en vrouwen’. Toelichting: Als mannen en vrouwen gelijk zijn, moeten de taken gelijk verdeeld worden. NIET OPVOEREN: C Arnhem, Rheden/Rozendaal ”Dit is vooral voor mannen van belang” wijzigen in: “mannen en alleenstaanden” Toelichting: Zorgverlof of mantelzorg is ook belangrijk voor alleenstaanden. Ook deze zijn anders aangewezen op dure zorginstellingen. NIET OPVOEREN: C

138

031

Haarlemmerliede C.a. Geheel tekstblok bij prioriteit 5 schrappen. Tekst vervangen door: De AOW wordt conform het plan van de drie vakcentrales flexibel, welvaartsvast en toekomstbestendig, gekoppeld aan de verdiende lonen en aan de stijgende levensverwachting. Wie wil kan doorwerken en wie niet wil c.q. kan heeft de mogelijkheid te stoppen. Er komt een wettelijk recht op doorwerken en automatisch leeftijdsontslag is niet langer mogelijk. De aanvullende pensioenen zijn de verantwoordelijkheid van de sociale partners. Gezamenlijk besluiten zij in de pensioenfondsen tot maatregelen die zorgen voor de houdbaarheid van de pensioenen, tegen de achtergrond van de stijgende levensverwachting. Toelichting: Grootste probleem blijft arbeidsparticipatie mogelijkheden ouderen boven 60 jaar. Eigen keuze (flexibel), die ook financieel gemaakt kan worden moet centraal staan. Te veel lapmiddelen nodig om mensen met laag inkomen te ontzien. Lapmiddelen die bovendien niet net zo als de ‘zware beroepen’ niet te definiëren zijn. Wanneer is iemand ‘versleten’? NIET OPVOEREN: C

032

Bronckhorst Wijzigen: Omdat wij werken om te leven en niet leven om te werken blijft de AOW-leeftijd 65 jaar. Omdat wij echter allemaal ouder worden en er minder jongeren zijn wordt de AOW in huidige opzet onbetaalbaar. De AOW zal daarom vanaf 2015 met 2% gecorrigeerd worden. Daarbij wordt het prijsindexcijfer van de CAOlonen als basis genomen. Mensen die een verzamelinkomen hebben dat lager is dan 120% van het sociaal minimum worden financieel gecompenseerd. Daarnaast worden mensen die zijn geboren voor 01-01-1940 niet gekort op de AOW. Toelichting: Deze AOW-maatregel is veel flexibeler en rechtvaardiger ten opzichte van het voorstel van het partijbestuur. Lasten worden over een veel grotere groep verdeeld (rechtvaardiger) en kunnen, indien de economische omstandigheden daar aanleiding toe geven, aangepast worden (flexibeler). Voor nadere informatie en uiteenzetting verwijzen wij naar www.alternatiefaowplan.nl NIET OPVOEREN: D

033

Den Haag Wijzigen in: Uit studies van het CPB en de SER blijkt dat de leeftijdsverhoging nadeliger is voor lagere inkomens dan voor hogere. Dit strookt niet met ons principe de sterkste schouders, de zwaarste lasten. Daarom vindt de PvdA het solidair om van rijke ouderen een extra bijdrage te vragen. Dan draagt een ieder naar draagkracht bij aan de houdbaarheid van de overheidsfinanciën. Toelichting: Zo kan een herverdeling van de lasten plaatsvinden bij de AOW-gerechtigden door verdergaande fiscalisering van de AOW. Dat betekent dat draagkrachtige ouderen ook bijdragen aan de financiering van de AOW, waarbij lagere inkomens minder

belast worden dan hogere inkomens. Invoering van dergelijke fiscalisering zou geleidelijk moeten plaatsvinden en kan gelijke tred houden met het tempo waarin de verhoging van de AOW-leeftijd wordt doorgevoerd. Een deel van de aldus verkregen middelen zou benut kunnen worden om de lagere inkomens te ontzien. NIET OPVOEREN: A, C 034

Landelijke Adviesgroep Ouderen “allemaal ouder worden” vervangen door: “nu de meesten van ons ouder worden...etc. Toelichting: ”Helaas halen veel mensen niet de 65 of zelfs 67 jarige leeftijd. Het klinkt nogal cynisch voor nabestaanden als er gesproken wordt over “we allemaal... NIET OPVOEREN: B

035

Groningen Wijzigen: In de afgelopen jaren zijn in het kader van de neo-liberale agenda vele nieuwe vormen van flexibel werk ontstaan. Door verdringing heeft dat geleid tot grote afhankelijkheid bij mensen met weinig opleiding en lage inkomens. Binding aan en betrokkenheid bij de arbeidsorganisatie is daardoor tot een minimum gereduceerd. Mensen voelen zich aan kant gezet. Toelichting: De nieuwe tekst is concreter en helderder en geeft beter aan wat de oorzaak is van onwenselijke maatschappelijke ontwikkelingen zoals oneigenlijke ZZP’ers en mensen die opgesloten zitten in flexcontracten. NIET OPVOEREN: C

036

Menaldumadeel, Groningen, Harderwijk, Tytsjerksteradiel, Eindhoven Wij willen een woord toevoegen aan de volgende zin: De PvdA wil dat werkgevers ook voor flexwerkers verantwoordelijkheid dragen, zoals bij ziekte en bij reintegratie na langdurige ziekte. Toelichting: Zoals deze zin geformuleerd was leek het om een limitatieve opsomming. Door de toevoeging van het woordje ‘zoals’ wordt tot uitdrukking gebracht dat de verantwoordelijkheid van de werkgever verder reikt dan allen de hier opgesomde zaken. NIET OPVOEREN: B

037

activerend arbeidsmarktbeleid. Algemeen aanvaardbaar werk is nu werk waar een CAO loon voor betaald wordt en niet een uitkering. Huidige WW uitvoering is volop in discussie. Programma zegt er niets over. NIET OPVOEREN: C

Haarlemmerliede C.a. Eerste alinea schrappen. Vervangen door: De eerste fase van werkloosheid komt onder regie van de sociale partners in de sector. Via een brede inversteringsagenda geven zij invulling aan het zoveel mogelijk vanwerk-naar-werk bewegen van werknemers die werkloos (dreigen te) worden. Sectorfondsen worden hiervoor ingezet, evenals instrumenten als premiedifferentiatie. Door de mogelijkheden maximaal te benutten wordt werkloosheid zoveel mogelijk vermeden en zijn aanpassingen in duur en hoogte van werkloosheidsuitkeringen niet nodig. Toelichting: Verplicht vrijwilligerswerk werk niet als

139

038

Bergen (NH), Oldebroek Wijzigen Toelichting: Wij vinden dit een vreemde, voor ons onduidelijke passage. NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT

039

Veenendaal Wij koppelen het minimumloon aan de loonontwikkeling in de markt. Ook de uitkeringen blijven gekoppeld aan deze loonontwikkeling. Werk moet lonen. Nog steeds is er sprake van een armoedeval onderaan de arbeidsmarkt. Aan de onderkant van de arbeidsmarkt moeten de tarieven omlaag en belastingkortingen omhoog. Dit betalen we door hogere belasting op consumptie, vermogen en milieuvervuilend gedrag. Wijzigen in: “ Werken moet lonen. Het minimumloon is echter structureel te laag waardoor er nog steeds sprake is van een armoedeval. Het minimumloon moet dan ook met 10% worden verhoogd en vervolgens worden gekoppeld aan de loonontwikkeling in de markt. Ook de uitkering blijven gekoppeld aan deze loonontwikkeling”. Toelichting: Op deze manier zorg je er direct voor dat werken loont zonder allerlei fiscale trucs. Bovendien wordt de verantwoordelijk daar gelegd waar die hoort bij werkgevers die werknemers op dit minimumloon betalen. Het argument dat dit schadelijk is voor onze concurrentie positie is kul. Nederland is geen lage lonenland en concurreert niet op die manier. Het overgrote deel van Nederland werkt in de dienstensector, de minimumlonen die daar betaald worden zijn voor bijv. schoonmakers. Als die met 10% omhoog gaan, gaan we hier echt geen schoonmaakbedrijven uit lage lonen landen krijgen. NIET OPVOEREN: C/E

040

Den Haag Aan het einde van de derde alinea (na de zin:”een nieuwe belastingtarief van 60% over het belastbaar inkomen boven 150.000 euro”) de volgende zin toevoegen: “Tevens wijzen wij verlaging van het bijstandsniveau af.” Toelichting: Eén van plannen van de landelijke ambtelijke werkgroepen (en Wilders) is het bijstandsniveau te verlagen met 10%. In deze paragraaf wordt ook gezegd dat verlaging van minimumloon wordt afgewezen, dit was ook één van de plannen van de ambtelijke werkgroepen. Daarom ook iets zeggen over de plannen om het bijstandsniveau te verlagen. Een verlaging van 10% is voor uitkeringsgerechtigden echt een ramp. Met het huidige bijstandsniveau is het al heel moeilijk om rond te komen. NIET OPVOEREN: E

041

Den Haag, Geneve “Wij spreken de ambitie uit dat het aantal kinderen dat in armoede opgroeit de komende periode met een kwart onlaag moet.” vervangen door: “Het aantal kinderen dat in Nederland in armoede opgroeit moet in de komende kabinetsperiode met een kwart om laag. De PvdA maakt zich er hard voor dat er in de eerste 100 dagen van de nieuwe regeringsploeg een plan op tafel ligt met concrete voorstellen om deze reductie te bewerkstelligen.’ Toelichting: Het uitspreken van een ambitie is veel te vrijblijvend. De PvdA dient zich te committeren dat het aantal kinderen dat in armoede opgroeit in de komende kabinetsperiode met een kwart onlaag gaat. NIET OPVOEREN: C

042

Den Haag “Niet alleen schulden maar ook de oorzaken hiervan (verslaving, langdurige werkloosheid, geen diploma)” vervangen door: “Niet alleen schulden maar ook de oorzaken hiervan (verslaving, langdurige werkloosheid, geen diploma, materialisme, consumptiedwang)” Toelichting: Veel schulden ontstaan ook door het consumptiegedrag van mensen zelf, omdat men geen uitstel van bevrediging van behoeften accepteert en materialistisch is) NIET OPVOEREN: C

043

Bergen (NH) Toevoegen: Wetgeving waar het gaat om kredietverstrekking aanscherpen. Toezicht houden op de kredietverstrekking verbeteren. NIET OPVOEREN: E

044

Multi Etnisch Vrouwennetwerk, Vrouwen in de PvdA, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Toevoegen na ‘fors korter’. er komt ook een systeem voor schuldhulpverlening als er geen of onvoldoende aflossend vermogen is. Toelichting: bij geen of onvoldoende aflossend vermogen worden mensen, met name jongeren en ouderen met een AOW, afgewezen. NIET OPVOEREN: C

045

Groningen, Brussel/Belgie Wijzigen: ‘Nederlandse bijdrage kan omlaag en de Nederlandse netto- betalingspositie dient te verbeteren. De EU-afdrachtkorting van 1 miljard euro dient na 2013 te worden gecontinueerd.’ Toelichting: Nederland is één van de rijkste landen van Europa en dient derhalve meer bij te dragen dan aanzienlijk armere landen. NIET OPVOEREN: E

046

Emmen Toevoegen: Binnen het onderwijs wordt hier extra aandacht aan besteed. NIET OPVOEREN: C

140

047

Zaanstad Een goed industriebeleid versterkt de concurrentiepositie van bedrijven. Wijzigen in: Een goed industriebeleid is een beleid gericht op die activiteiten waar wij sterk in zijn of willen zijn. Vooral daar versterken we de concurrentiepositie van bedrijven. Toelichting: Industriebeleid houdt concentratie van kennis en geld in. We kunnen niet alle industrieen in gelijke mate ondersteunen. Samen met partners moet gekozen worden voor die, welke de hoogste toegevoegde waarde voor ons land hebben. De ondertitel van het VP ‘De kracht van Nederland’ moet ook hier worden gezocht en ingevuld. NIET OPVOEREN: C

048

Utrecht Toevoegen: Hierbij worden wij geconfronteerd met een aantal vraagstukken, waarvoor tot nu toe nog geen bevredigende oplossing gevonden is, maar waar een technologische doorbraak een revolutie tot gevolg kan/moet hebben: • Toename van de wereldbevolking met nog ruim 3 miljard mensen • Energie-voorziening en miljeu/klimaat gevolgen • Verkeer en benodigde ruimte • Onze ‘footprint’ neemt nog steeds toe NIET OPVOEREN: C

049

Olst-Wijhe Algemene opmerking: er moet meer inhoudelijke verbinding komen tussen de paragrafen 2.2 (werk en inkomen), 2.3 (ondernemerschap) en 2.4 (duurzaamheid). Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) moet de verbindende schakel zijn tussen werk, ondernemerschap en duurzaamheid. Het bedrijfsleven moet worden gestimuleerd om werkgelegenheid te scheppen voor de onderkant van de arbeidsmarkt. Daarnaast moeten onderwijs en arbeidsmarkt meer op elkaar aansluiten. Praktijkonderwijs en ambachtsschool nieuwe stijl moeten met gerichte voorlichting onder de aandacht worden gebracht van kinderen, ouders en grootouders. Het imago van ambachtelijke beroepen moet worden verbeterd. NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT

050

Den Haag, Landelijke werkgroep Milieu en Energie Wijzigen: “Het klimaatvraagstuk is complex en gaat gepaard met aanzienlijke maatschappelijke kosten. Het is daarom belangrijk om dit vraagstuk zo effectief en efficiënt mogelijk te tackelen. Waarschijnlijk zijn de drie huidige doelen - energiebesparing, duurzame energie en CO2 reductie – niet de meest zinvolle doelen. Het realiseren van een CO2 arme energievoorziening op de korte termijn is bijvoorbeeld een erg dure manier om de CO2 uitstoot te beperken en gaat de kosten van de beschikbare middelen om de CO2 uitstoot structureel te verlagen. Bovendien stimuleren deze doelen niet noodzakelijkerwijs schone innovaties op het gebied van duurzame energieopwekking en energiebesparing.

Duurzame energie en energiebesparing moeten geen doelen op zichzelf zijn maar middelen om de CO2-uitstoot te reduceren. De overheid moet schone innovaties op het gebied van duurzame energie en energiebesparing stimuleren, omdat de markt dit uit zichzelf te weinig en te langzaam doet. Dit stimuleert onze kenniseconomie en creëert groene banen. Optimaal innovatie- en klimaatbeleid behoeft niet perse een snelle uitrol van technologien. Bovenal vergt klimaatbeleid een lange horizon. Daarom wil de PvdA naast het doel om in 2020 30% minder uit te stoten dan in 1990 zich ook commiteren aan 80-95% minder uitstoot in 2050. Met deze doelstellingen gaan we als leading nation internationaal de boer op.” NIET OPVOEREN: C 051

052

053

loog aan de Oost-Nederlandse en die van onze Vlaamse Zuiderburen in de komende bestuursperiode worden gestimuleerd en tenslotte verplicht om in de huisvuilinzameling het principe van Diftar (“de vervuiler betaalt”) in te voeren. Dat zorgt voor substantiële terugwinning van grondstoffen (scheidingsprikkel) en voor aanzienlijk lagere afvalstoffenheffingen voor de inwoners (minder verwerkingskosten en wielbewegingen). NIET OPVOEREN: B

Maastricht, De Jonge Socialisten Na “…de subsidie flink omhoog moet.” ‘Sterker nog, de vele subsidies kunnen beter plaatsmaken voor wettelijke normen, die energiebesparing afdwingen en het aandeel van duurzame energie opvoeren.” vervangen door: ‘Sterker nog, de vele subsidies kunnen beter plaatsmaken voor verrekeningen in de energieprijzen die de toepassing van duurzame energie bevorderen, zoals bij de Duitse Feed-in wet, waarbij de gebruiker betaalt, en wettelijke normen die energiebesparing afdwingen en het aandeel van duurzame energie opvoeren. Toelichting: in Duitsland worden de kosten van duurzame elektriciteitsopwekking buiten de rijksbegroting om verrekend over de elektriciteitsgebruikers. Dit systeem is uiterst succesvol gebleken en zou naar Nederlandse verhoudingen vertaald via gas- en elektriciteitsprijzen een sprong voorwaarts kunnen betekenen, met een ontlasting van de rijksbegroting zonder onoverkoombare kosten voor de eindgebruikers. Zonder een dergelijk systeem zullen energie maatschappijen bovendien kiezen voor de goedkoopste alternatieven (bijstoken van biomassa), waar een duurzame toekomst veel meer gebaat is bij een mix van verschillende alternatieven. NIET OPVOEREN: C Zutphen, Castricum Toevoegen: De PvdA herkent de rol van lokale en regionale overheden in het realiseren van klimaatneutrale gemeenten. De inspanningen om tot een versnelling te komen, wil de PvdA versterken. Door ruimte te geven voor maatschappelijke investeringen in lokale energiebronnen (zon, wind, bodem e.d) en door vernieuwende manieren van aanpak te stimuleren. Toelichting: Spreekt voor zich NIET OPVOEREN: C Apeldoorn Titel wijzigen in: 1. Vergoening van het energiegebruik, en afvalverwerking 6e regel aanvullen met: Verbranding van restafval (met energieterugwinning) is absoluut de laagste trede in terugwinning van grondstoffen die wij voorstaan in een Duurzaam Nederland. Daarom zullen gemeenten ana-

141

054

Utrecht, Landelijke werkgroep Milieu en Energie Toevoegen: Microgeneration (Gecombineerde warmte en energieopwekking aan huis met behulp van duurzame energie bronnen) wordt gestimuleerd middels de oprichting van privaat publiekrechterlijke platforms die de consument een totaaloplossing aanbieden van energiebron, krediet, administratieve afhandeling en technische uitvoering inclusief plaatsen van een smartmeter Toelichting: Microgeneratie is duurzame energieopwekking rondom het huis of kantoor. Het is gedecentraliseerde energieopwekking gebaseerd op schone en duurzame energie bronnen zoals biomassa, warmtepompen, brandstofcellen,gecombineerde warmte/energieopwekking, verschillende vormen van zonne-energie en kleinschalige wind en water energie bronnen De europese comissie gaat zich hiervoor inzetten en heeft het platform MicroPower Europe opgericht NIET OPVOEREN: C

055

Aalsmeer, Oss/Maasdonk/Lith Laatste zin is te vaag. Voorstel: Nieuwbouwwoningen dienen zongericht gebouwd te worden. Verder dient alle nieuwbouw rolstoelvriendelijk te zijn, dus geen drempels en bredere deuren. Bij etagewoningen balkons op de zonkant en ruimere balkons. De zgn. rijtjeswoningen dienen minimaal 6 meter breed te zijn. Dit maakt een betere indeling mogelijk. Uiteraard dienen de daken vol te liggen met zonnecellen e.d.. Bij elke woning is een berging verplicht van minimaal 3 bij 4 meter. Toelichting: De huidige voorschriften zijn veel te vrijblijvend. NIET OPVOEREN: C

056

Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Toevoegen: Er komt een uitstootplafond voor energiecentrales van 350 gram CO2 per Kwh. We voeren een tijdelijke CO2-belasting in, totdat het Europees emissiehandelsysteem voor een voldoende hoge CO2-prijs zorgt. Na te stoken toevoegen: die aan strenge en bindende duurzaamheidscriteria voldoet. De Cramer-criteria zijn hiertoe een goede eerste aanzet. Toevoegen: Op het gebruik kolen komt een milieuheffing. Toevoegen: Voor het afvangen en opslaan van CO2 wordt geen overheidsgeld uitgetrokken. Toevoegen: Restwarmte uit industrie en energiecentrales wordt zoveel mogelijk hergebruikt.

Toevoegen: De energiebelasting wordt vereenvoudigd en verhoogd. NIET OPVOEREN: C 057

Goederenvervoer is gewoon lucratiever. Dat is op bepaalde lijnen dagelijks oorzaak van vele (structurele) vertragingen voor reizigers. Voor velen reden niet met de trein te reizen. NIET OPVOEREN: C

Geneve Na: “.. doelstelling van 30% minder CO2 uitstoot in 2020” ... toevoegen: ”en proberen deze te verhogen naar ten minste 40%. Deze doelstellingen moeten worden vastgelegd in het Kyoto Protocol, als onderdeel van een set ambitieuze targets voor ontwikkelde landen voor ná 2012. Nederland en Europa moeten erop blijven aandringen dat de Verenigde Staten vergelijkbare targets ondernemen zolang ze niet meedoen met Kyoto. Ontwikkelingslanden moeten eveneens een transitie maken naar schone energie. Internationale samenwerking moet erop gericht zijn om hiervoor de nodige financiering en technologie te mobiliseren, waarbij net als op landelijk niveau de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. De armste landen moeten in het bijzonder gesteund worden in het ontwikkelen en uitvoeren van projekten en beleid om zich aan te passen aan de klimaatschade die niet meer te voorkomen valt.” NIET OPVOEREN: C

058

Geneve Wijzigen: ”Het openbaar vervoer is een belangrijk duurzaam alternatief voor auto, vracht- en vliegverkeer, ook voor transport tussen Europese landen.” Einde pargraaf toevoegen, na “.. aan de NS.”: “De achterstand die Nederland heeft opgelopen bij bouw en uitbouw van tram en tramachtige systemen wordt ingelopen.” NIET OPVOEREN: C

059

Amsterdam Zuidoost, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Toevoegen: Concept Amendement Ad 2.4.2.3 Beter openbaar vervoer Om het gebruik van het openbaar vervoer te bevorderen krijgt het opvoeren van het aantal, de frequentie en de kwaliteit van de stoptreinen in en rond de steden topprioriteit. Om de publieke ruimte in treinen en metro’s terug te veroveren, dienen vervoerders te zorgen voor permanente zichtbaarheid van conducteurs en dergelijke in de treinstellen. NIET OPVOEREN: C

060

Etten-Leur, Roosendaal Toevoegen: Ook verwachten we dat het aanleggen van nieuw spoor en beter benutten van speciaal spoor zal leiden tot een afname van het gebruik van hetzelfde spoor door goederenvervoer en personenvervoer, wat de betrouwbaarheid van de dienstverlening ten goede zal komen. Toelichting: Al jaren krijgt het goederenvervoer voorrang op het personenvervoer als gevolg van nog niet volledig benutten van speciaal goederenspoor, Europese aanbesteding en hogere opbrengsten.

142

061

Breda/Baarle-Nassau/Alphen-Chaam Een na laatste zin wijzigen: ‘grote delen van’ schrappen en een zin toevoegen: De komende jaren staan miljarden investeringen gepland voor nieuw spoor en nieuw materieel om in Nederland het rijden zonder spoorboekje mogelijk te maken. Toevoegen: In Zuid West Nederland is een nieuwe spoorlijn tussen Breda, Oosterhout, Gorinchem en Utrecht dringend gewenst maar ook om voor alle grote Brabantse steden het rijden zonder spoorboekje mogelijk te maken in combinatie met het goederen vervoer over het spoor. Toelichting: Met de eerste wijziging wordt het perspectief gelegd dat alle middel- en grote steden in Nederland aangesloten worden op het hoogwaardig openbaar vervoer. De toevoeging is concreet voor voor Zuid West Nederland om de mobiliteit in deze regio sterk te verbeteren maar ook een betere aanluiting te krijgen met de Randstad. Hiermee worden meerdere doelen bereikt. Minder files op de autowegen A16 en A 27, betere ontsluiting met schoner openbaar vervoer van de dorpen en steden waardoor de nadruk wordt gelegd om te blijven wonen in dorpen, steden en te kunnen werken in de randstad of visa versa. NIET OPVOEREN: C

062

Bussum, Naarden Toevoegen: (voor de laatste zin) Knelpunten met gelijkvloerse spoorwegovergangen moeten hiervoor worden opgelost. Toelichting: Zowel uit het oogpunt van betrouwbaarheid, als van verkeersveiligheid vormen spoorwegovergangen belanrijke obstakels. Waar spoorboekloos-rijden (metro-achtig agglomeratie-vervoer) wordt ingevoerd, wordt de frequentie opgevoerd en zullen spoorwegovergangen een groter obstakel gaan vormen. Er zijn de laatste jaren als veel spoorwegovergangen verdwenenen en vervangen door ongelijkvloerse kruisingen, er blijven er nog een flink aantal over. Met name in de bebouwde omgeving moeten inpassingsmogelijkheden worden genomen om intensiever railverkeer mogelijk te maken en tegelijkertijd de oversteekbaarheid van het spoor te behouden. NIET OPVOEREN: C

063

Brummen Toevoegen: Eerste zin aanvullen met: waarbij de lusten van de ene regio niet mag leiden tot lasten voor een andere regio. Toelichting: Spoorboekjeloos dreigt in verschillende regio´s te leiden tot enorme overlast. Oplossingen in

de ene regio mag niet leiden tot de stijging van enrome overlast in een andere regio. NIET OPVOEREN: C 064

Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Etten-Leur, Amersfoort Wijzigen: “Het gebruik van de auto is de basis voor belasting en niet het bezit. In plaats van het bezit wordt het gebruik van de auto belast naar milieubelasting, plaats en tijd.” in: “Het bezit van een auto nodigt uit tot gebruik. Auto’s moeten dus niet goedkoper worden gemaakt. Het gebruik van de auto zal worden belast naar milieubelasting, plaats en tijd. De absolute milieubelasting wordt daarna de norm, niet de relatieve in de klasse.” Toelichting: Het is absurd om, zoals Eurlings wilde, eerst auto’s goedkoper te maken en daarna te proberen ze minder te laten gebruiken. Als auto’s goedkoper worden zullen er meer worden verkocht – en gebruikt. Het huidige classificatie stelsel leidt ertoe dat een echt zuinige SMART met wat brede banden klasse B krijgt, terwijl een dikke Mercedes, Lexus of BMW met wat elektronica in klasse A terecht kan komen zonder een echt laag brandstof gebruik te hebben. Die absurde indeling mag geen basis worden voor verrekeningen. NIET OPVOEREN: D

065

Amsterdam Zuidoost Wijzigen: Amendement Ad 2.4.2.4 Stimuleren verantwoord autogebruik Tekst vervangen door: We willen verantwoord autogebruik verder bevorderen. Daarbij zien we een mogelijkheid om de kosten voor de automobilist omlaag te brengen. Hiertoe zal de maximumsnelheid op de autosnelwegen teruggebracht worden. Dit leidt tot vermindering van brandstofverbruik, slijtage aan de auto en de wegen, uitstoot van schadelijke gassen, files, onveilige verkeerssituaties. In reistijd maakt het meestal weinig of niets uit. Rond steden wordt trajectcontrole ingevoerd. Elders komen flitspalen, die bij elke snelheidsoverschrijding flitsen. Hierdoor behoeven niet alle flitspalen permanent met een camera te worden uitgerust. De signaleringsborden boven de snelwegen dienen permanent de maximumsnelheid als verbodsbord te tonen. Snelheidsovertreding wordt aangemerkt als milieudelict. De lagere accijnsopbrengsten en optimalisering van de handhaving worden gecompenseerd door verhoging van de boete en de inverdieneffecten in o.a. de economische sector (minder files), het milieu (minder uitstoot), de gezondheidszorg (minder slachtoffers), het wegonderhoud, de wegenaanleg (minder geluidwerende voorzieningen). Vanwege de schaarser wordende ruimte komt er een ruimtebelasting voor elke tweede en volgende auto per huishouden of woning. NIET OPVOEREN: C

143

066

Lansingerland Overwegende dat: - De huidige regelgeving in de Tracé wetgeving en de Wet Geluidshinder in de praktijk aan de Minister of aan lokale overheden weinig mogelijkheden biedt om bij de aanleg van vliegvelden, (HSL)spoorwegen en verkeerswegen vastgelegde geluidsnormen te handhaven. - De Wet geluidhinder slechts een eenmalig toetsmoment kent bij de aanleg van ondermeer een nieuwe spoorlijn om voorzieningen te treffen zodanig dat de ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting bij woningen en andere geluidgevoelige objecten niet wordt overschreden. De wet voorziet niet in een systeem om de naleving permanent te bewaken. - Dit voor burgers in lawaai zones niet uit teleggen is en de overheid beperkt om in te grijpen in situaties waarin de geluidsoverlast de vooraf omschreven geluidsnormen overschrijdt. - Aanpassing van wetgeving, op basis van nieuwe inzichten zoals opgedaan bij de bestrijding van geluidsoverlast veroorzaakt door bijvoorbeeld de HSL treinen in de Bollenstreek en ter hoogte van de gemeente Lansingerland, dan ook hard nodig is. Besluit: Aansluitend op paragraaf 2.4.2 onder 6 “ Ruimtelijke ordening” de volgende zin toe te voegen: “Geluidsoverlast in (nieuwe) woongebieden, die veroorzaakt wordt door de aanleg of uitbreiding van infrastructuur ten behoeve van vliegtuig, trein- en wegverkeer, wordt tegen gegaan. De wettelijke mogelijkheden om handhavend op te treden bij overschrijding van geluidsnormen - ook bij bestaande knelpunten - worden verruimd.” PvdA Lansingerland, 13 april 2010 NIET OPVOEREN: C

067

Oegstgeest Toevoegen na zin 3: Het Rijk zet zich in voor enkele projecten van (inter)nationaal belang (zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van Almere). Toelichting: Provincies (en gemeenten) krijgen een grotere rol in het ruimtelijke beleid. Echter, alleen het Rijk kan enkele projecten van (inter)nationaal belang (helpen) ontwikkelen. Provincies zijn te kleinschalig om deze belangrijke projecten alleen te dragen. NIET OPVOEREN: C

068

Den Haag Toevoegen aan het slot: ”Nederland moet zuinig met ruimte omgaan. Daarom wordt er geïnvesteerd in het realiseren van nieuwe ontwikkelingen binnen de bestaande bebouwingsgrenzen, o.m. door transformatie van verouderde binnenstedelijke industriegebieden.” Toelichting: Er kan niet worden volstaan met het tegen houden van ongewenste ontwikkelingen, er zal actief gestuurd en geïnvesteerd worden in de wel gewenste ontwikkelingen. NIET OPVOEREN: C:

069

070

071

voedsel voor een eerlijke prijs. Toelichting: De tekst in het concept verkiezingsprogramma is vaag over de aanpak van de intensieve veehouderij en laat veranderingen vooral aan de sector zelf over. Het is echter de hoogste tijd dat de politiek ingrijpt. (zie ook voorgaand amendement) Daarnaast mag er in het PvdA programma best aandacht zijn voor de grondgebonden landbouw die in tegenstelling tot de intensieve veehouderij vaak ook een maatschappelijke functie heeft. NIET OPVOEREN: C

Dronten, Groningen Toevoegen: aan de 1e zin: ,maar voedselproductie is dusdanig van belang dat dit niet aan de krachten van de vrije markt mag worden overgelaten. Het marktmechanisme dient zodanig bijgestuurd te worden dat gevolgen voor economie, ecologie, en sociale situatie voor producenten en consumenten nationaal en internationaal in evenwicht zijn. Toelichting: zie laatste alinea par. 2.3.1:”De vrije markt kent beperkingen. Het mag nooit meer gebeuren dat een hele economie aan de rand van de afgrond wordt gebracht door falende markten, falend toezicht en falende moraal. We dienen te leren van de gebeurtenisssen van de afgelopen tijd” enz. Wat voor de financiele sector geldt, gaat minstens even sterk op voor de voedselproductie NIET OPVOEREN: C: Amsterdam Zuidoost, Amsterdam GeuzenveldSlotermeer Amendement Ad 2.4.2.7 Landbouw en intensieve veehouderij. Toevoegen na tekst: We willen in het verlengde van het duurzame inkopen door de overheden samen met o.a. politieke partijen, koploperbedrijven, universiteiten, consumentenorganisaties, actiegroepen en nongouvernementele organisaties de vraag naar en dus aanbod van duurzaam geproduceerd voedsel vergroten. Ondernemers kunnen rekenen op een structurele afzet. Door vergroting van de productie zal de relatief hoge prijs voor verantwoord voedsel omlaag kunnen. We willen boeren een belangrijke rol geven bij het natuur- , landschap- en waterbeheer. Enerzijds om hun kennis en verbondenheid met de natuur en anderzijds om hun een waardig inkomen te verschaffen in plaats van het geld door te sluizen naar bureaucratische beheerconstructies. NIET OPVOEREN: C Oude IJsselstreek, Landelijke werkgroep Milieu en Energie, Doetinchem, Oegstgeest, Amersfoort, Venlo/Arcen en Velden Het hele stuk wijzigen in: De grondgebonden landbouw zal in het buitengebied een belangrijke drager moeten blijven. Zeker als het gaat om de landbouw die nog een extra meerwaarde heeft op het gebied van duurzame energie, zorg, toerisme en landschapsonderhoud. Als het gaat om de intensieve veehouderij dan zijn er wat betreft de PvdA grenzen. Kwaliteit voor kwantiteit. De intensieve veehouderij blijft botsen met de volksgezondheid, het milieu, het dierenwelzijn en de kwaliteit van ons landschap. De maatschappelijke kosten van de intensieve veehouderij zijn hoog en worden momenteel niet doorberekend naar ondernemers en producten. Denk hierbij aan de kosten van milieuvervuiling, dierziekten, volksgezondheid en landschapsverrommeling. Door middel van structurele maatregelen wil de PvdA er voor zorgen dat zowel de consument als de producent actief gestimuleerd worden om sociaal en ecologisch duurzamer te gaan handelen. We willen toe naar eerlijk

144

072

Kampen Toevoegen: 2.4.2.5. Natuurherstel vergt doorzetten Vitale natuur is onmisbaar in een leefbare samenleving. De natuur herstelt zich langzaam, maar blijft kwetsbaar. Daarom werken we stug door aan het netwerk van beschermde …. Enz (4 pagina’s lang) NIET OPVOEREN: C

073

Appingedam, Tytsjerksteradiel, Harderwijk Wijzigen: 2e zin; We beperken het gebruik van antibiotica in de veehouderij sterk in naar Deens model. Toelichting: Dierenartsen zijn ook de leveranciers van antibiotica. Dat moeten wij niet willen. Degene die voorschrijft moet los worden gekoppeld van de leverancier. [zeg maar, de apotheker] Zo is controle beter gewaarborgd. Zie alarmerende uitzending van Zembla 11 april 2010 NIET OPVOEREN: C

074

Dronten, Groningen Wijzigen: Vanwege de druk om het Europees budget te verlagen wil de PvdA het beleid zodanig aanpassen dat de efficientie groter wordt.Inkomenssteun is nu in toenemende mate ontkoppeld, waardoor het effect op het inkomen onevenredig klein is. Om een positief hefboomeffect te hebben dienen subsidies rekening te houden met markteffecten. Exportsubsidies dienen te verdwijnen NIET OPVOEREN: C

075

Trefpunt Socialisme en levensovertuiging, Haarlem Toevoegen: De paragraaf beginnen met: We verzetten ons er tegen dat de een steeds groter deel van het maatschappelijk leven, zoals zorg, sociale zekerheid, onderwijs, sport, media, cultuur onder commerciële invloed en buiten het publieke domein raken. Goede zorg past in ons beeld van een fatsoenlijke samenleving. Toelichting: Het liefst wordt een dergelijk zinsnede opgenomen in hoofdstuk 1. Het is belangrijk de samenhang van het idee van het ‘goede leven’ of de ‘fatsoenlijke samenleving’ te beargumenteren. NIET OPVOEREN: C

076

Haren Toevoegen: In een fatsoenlijke samenleving past in ’t geheel geen marktwerking in de zorg. Dat is al zo, omdat de zorg geen echte markt is, maar ook omdat het marktprincipe hier strijdig is met de solidariteitsgedachte waarop onze samenleving gestoeld dient te zijn. Een inkomensafhankelijke zorgpremie kan door de belastingdienst geïnd worden. Het onderscheid tussen basispakket en aanvullende verzekering vervalt. Één instituut (op coöperatieve basis, zonder winstoogmerk en onder overheidsinvloed) wordt met gebruikmaking van de door de belastingdienst geïnde gelden belast met het bekostigen van alle zorgverleners. NIET OPVOEREN: C

077

Den Haag, WPC Laatste zin alinea wijzigen in “Wij wijzen het winstmotief bij maatschappelijke zorgorganisaties af, beursnoteringen en aandeelhouderskapitaal met de daarbij horende invloed van investeerders zijn niet acceptabel.” Toelichting: Het tekstgedeelte achter ‘evenals’ is een logische gevolg van het winstmotief waardoor het woord evenals hier niet op de plaats is. NIET OPVOEREN: C

078

WPC Titel en gehele tekst van paragraaf 2.5.2.3 (inclusief 2e alinea) wijzigen in: Samenwerken en ondernemerschap We verkiezen samenwerking in de zorg boven concurrentie en stellen grenzen aan de marktwerking. Het aantal chronische patiënten zal de komende jaren sterk toenemen. Dit vereist tussen de zorgverleners een goed afgestemde zorgverlening, die is gebaseerd op de zorgstandaard. Ook zelfmanagement door de patiënt is hierbij van groot belang. De bekostiging van deze ketenzorg vindt plaats via een opslag op het gebruikelijke tarief. Wij ondersteunen ondernemerschap en innovatie, wanneer die aantoonbaar de kwaliteit en doelmatigheid verbeteren. Wij wijzen het winstmotief bij maatschappelijke zorgorganisaties af, beursnoteringen en de verschaffing van aandeelhouderskapitaal met de daarbij horende invloed van investeerders zijn niet acceptabel. Toelichting: Gehele paragraaftekst is vervangen om deze completer en sterker te maken zonder de lengte uit te breiden: - Titel beter laten aansluiten bij inhoud van de tekst. - Huidige 1e zin laten vervallen, want staat ook in 2.5.2.4. - Huidige 2e zin laten vervallen, want inhoud is al gedekt door huidige 3e zin. - Huidige 3e zin verplaatst naar het eind: is een logischer plaats. Tevens tekst enigszins eaangepast conform voorstel Den Haag - Toevoeging van de belangrijke ontwikkeling rondom ketenzorg en een uitspraak over de meest doelmatige wijze van vergoeding ervan. - Toevoeging van opmerking over het belang van ondernemerschap en innovatie in de zorg. NIET OPVOEREN: C/E

145

079

WPC Titel wijzigen in “Goede ziekenhuiszorg en organisatie” Toelichting: De tekst is aanmerkelijk breder dan ziekenhuiszorg. Gewijzigde titel geeft de inhoud van de tekst beter weer. NIET OPVOEREN: B

080

Naarden, Hilversum, Muiden, Weesp Wijzigen: de woorden ´…het vereenvoudigen van de DBC-bureaucratie´ worden vervangen door ´…het afschaffen van de DBC-bureaucratie´ Toelichting: De invoering van het DBC-systeem heeft niet geleid tot de gewenste transparantie en kostenbeheersing in de zorg. Het DBC-systeem heeft juist geleid tot een sterke toename van de bureaucratie en op sommige gebieden stijgende kosten. Het oordeel over wat er bij een behandeling nodig is beter kan worden overgelaten aan de betrokken medische beroepsbeoefenaars. Het stimuleren van ´evidence-based medicine´ waarbij de verschillende behandelkeuzes en stappen steeds weer moeten worden gerechtvaardigd op grond van de stand van de wetenschap en intervisie tussen professionals meer kan bijdragen aan kostenbeheersing en efficiency dan louter bureaucratie. NIET OPVOEREN: B

081

Castricum Wijzigen: 6. Het bestrijden van bureaucratie en bevorderen van professionaliteit De zorg kent heel veel bureaucratie. Denk aan overbodige indicatieprocedures bij chronische ziekten, als Alzheimer, tijdslurpende minutenregistratie, het rondpompen van toeslagen en eigen bijdragen en de tienduizenden diagnose- behandelcombinaties (DBC’s) in de ziekenhuizen. Zorginstellingen moeten soms aan tientallen organen verantwoording afleggen. Dat moet eenvoudiger kunnen. Professionele hulpverleners kunnen doorgaans heel goed zelf bepalen wat een cliënt of patiënt nodig heeft. Ook het toezicht op de zorg willen wij efficiënter en effectiever organiseren. Toelichting: Juist bij patiënten met chronische ziekten als alzheimer komen onnodige indicatieprocedures voor. NIET OPVOEREN: C

082

Dordrecht Toevoegen: We moeten professionals op de werkvloer vertrouwen. Alle tijd die zij onnodig kwijt zijn aan formulieren invullen en verantwoording afleggen kunnen zij beter besteden door te doen wat zij met hart en ziel willen en kunnen: anderen helpen. Toelichting: Als onze houding ten opzichte van professionals in dit opzicht anders wordt heeft dit grote impact op hun motivatie en daarmee op de kwaliteit van de dienstverlening. Nu wordt teveel uitgegaan van wantrouwen en achterdocht. Tegelijk kunnen we zo veel geld besparen en bestaande machtsposities afbreken. NIET OPVOEREN: C

083

Asten/Someren, Heeze-Leende Toevoegen: Het proces van indiceren voor zorg en ondersteuning dient verregaand vereenvoudigd te worden. Ook de met de indicatie samenhangende kosten dienen met 50 % teruggebracht te worden. Toelichting: Door het vereenvoudigen van het indicatieproces en de beperking van de daarmee samenhangende kosten komt geld dat we voor zorg beschikbaar stellen ook daar waar het thuishoort: bij de patient of client. NIET OPVOEREN: C

084

WPC Wijzigen: 2e alinea: Deze zin verplaatsen naar het eind van paragraaf 2.5.2.2. Zorg dichtbij. Toelichting: De tekst van deze zin over innovatie om zelfzorg en langer zelfstandig thuis wonen mogelijk te maken past beter bij de paragraaf over Zorg dichtbij. NIET OPVOEREN: B

085

Anna Paulowna, Hellendoorn ‘De PvdA blijft zich inzetten voor gratis parkeren voor gehandicapten in alle gemeenten’ wijzigen in: De PvdA blijft zich inzetten voor voldoende openbare parkeerplaatsen en gratis toegewezen parkeerplaatsen voor gehandicapten in alle gemeenten. Toelichting: Gehandicapten zien niet per definitie financieel niet in staat parkeergeld te betalen. Wel dient de gemeente kosteloos te faciliteren in het beschikbaar stellen van een lokale “voor-de-deur” parkeerplaats. NIET OPVOEREN: B

086

087

088

Toelichting: Wij wijzen een vrijwillig levenseinde en stervensbegeleiding niet af, maar dit thema vraag toch een wat zorgvuldigere benadering dan zo’ snelle zin in een verkiezingsprogramma. Er zijn tal van aspecten en mogelijkheden om de kwaliteit van leven in de laatste levensjaren te vergroten. Het specifiek benoemen van deze twee zaken doet geen recht aan de ethische dilemma’s die daarmee verbonden zijn. NIET OPVOEREN: D

Anna Paulowna ‘De wet gelijke behandeling voor gehandicapten en chronisch zieken zal worden ook gelden voor het openbaar vervoer. Later zal hij ook van kracht zijn voor goederen en diensten’ wijzigen in: De wet gelijke behandeling voor gehandicapten en chronisch zieken gaat ook gelden voor het openbaar vervoer. Later zal deze wet ook van kracht zijn voor goederen en diensten. Toelichting: Tekstueel onjuist. NIET OPVOEREN: B Werkgroep Handicap en Beleid, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer Toevoegen: Kinderen met een handicap moeten op jonge leeftijd gediagnosticeerd kunnen worden. Vooral bij psychische problemen, zoals een stoornis in het autistisch spectrum of een aandachtstekortstoornis is een goed behandelingsplan van groot belang. Ook oudere kinderen of volwassenen met een beperking verdienen de juiste diagnose en behandeling. Toelichting: Tijdige diagnostiek en behandeling is van groot belang NIET OPVOEREN: C Nijmegen ’De komende jaren t/m stervensbegeleiding’ Schrappen ‘waaronder t/m stervensbegeleiding’ en dus een . (punt) achter levensjaren.

146

089

WPC 1e zin wijzigen in: Een toename van ziekten met een grote invloed op de kwaliteit van leven zoals dementie, de technologische vooruitgang en een toenemend zelfbewustzijn bij burgers leiden tot nieuwe medisch-ethische vragen. Toelichting: De zin is vooral onduidelijk doordat gesproken wordt over “nieuwe ziekten”, terwijl daar geen sprake van is. Deze omschrijving en de rest van de zin is daarom enigszins aangepast. NIET OPVOEREN: C

090

Castricum Toevoegen: Voor een effectieve zelfbeschikking van mensen met een ziekte als Alzheimer en hun mantelzorgers wordt recht op een waardige en persoonsgerichte zorg (casemanagement) geïntroduceerd. Toelichting: Menswaardige zorg moet ook in de toekomst beschikbaar blijven. NIET OPVOEREN: C

091

Gouda Toevoegen: Overheveling jeugdzorg naar centrumgemeenten NIET OPVOEREN: C/E

092

Castricum Wijzigen: De hulpverlening moet proactief zijn op scholen en in Centra voor Jeugd en Gezin. De verkokering tussen regelingen, financieringsstromen en instellingen willen we aanpakken, juist omdat de problemen van veel jongeren niet in één hokje zijn onder te brengen. Als in en om een gezin meerdere hulpverleners actief zijn, moeten we waarborgen dat één gezinscoach de leiding krijgt. Toelichting: Wijziging: hulp moet proactief zijn en jeugdzorg mag niet stoppen bij het 18e jaar. NIET OPVOEREN: C/E

093

Bergen (NH) Wijzigen: De kop ‘Samen leven in buurt of wijk’ dekt niet de inhoud van dit hoofdstuk. Toelichting: De inhoud van dit hoofdstuk gaat verder dan de kop aangeeft. NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT

094

Barendrecht, Dordrecht Toevoegen: Bij diverse regio’s is sprake van een stapeling van veiligheidsrisico’s. De bestaande wetgeving op

het gebied van veiligheidsrisico’s moet worden aangescherpt zodat een integrale beoordeling mogelijk wordt,cumulatie en concentratie van risco’s wordt voorkomen of door aanvullend beleid wordt teruggebracht. Toelichting: Risico’s worden per onderwerp beoordeeld. Bij een stapeling van risico’s zoals vervoer gevaarlijke stoffen over water, weg, spoor, hoge druk leidingstraten, ontstaan van fijnstof, geluidhinder e.d welke zich op één locatie concentreren s sprake van een grote toename van het totale risico. Wetgeving op dit punt ontbreekt in zijn geheel, daardoor kunnen deze regio’s grote risico’s lopen. Een integrale aanpak voorkomt dit. Toelichting: De stapeling van veiligheidsrisico’s past niet in een algemene inleiding over ‘samen leven’. NIET OPVOEREN: C 095

096

Bergen (NH) Wijzigen: Toelichting: In deze paragraaf loopt een aantal zaken door elkaar. NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT Rotterdam, Zutphen, Dordrecht, Etten-Leur, Gorinchem, Culemborg Wijzigen: “Verplaats de tekst over terrorisme van het hoofdstuk over wijken (2.6.4) naar het internationale hoofdstuk (2.9.2). ” Toelichting: Hoewel de alinea over radicalisering wel past bij de wijkenaanpak, lijkt de tekst over terrorisme mede door vermelding onder ‘samen leven in buurt of wijk’ - het internationale terrorisme volledig links te laten liggen. Voorstel is de alinea over terrorisme (aan te passen en) te verplaatsen. Zie ook de door de afdeling Rotterdam voorgestelde inhoudelijke wijzigingen. De PvdA Rotterdam laat het aan de programmacommissie om exacte plek binnen 2.9.2 te bepalen. De (aangepaste) tekst zou tussen 2.9.2.2 en 2.9.2.3 kunnen worden opgenomen, maar ook tussen 2.9.2.7 en 2.9.2.8. NIET OPVOEREN: B

097

Bergen (NH) Toevoegen: Aangeven welke ruimte bedoeld wordt. NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT

098

Hoorn, Etten-Leur, Enkhuizen, Tilburg, Culemborg, Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer, Dordrecht Toevoegen: Als eerste zin toevoegen: ”Het integratiestandpunt van de PvdA is verwoord in de PvdA integratienota zoals vastgesteld op het PvdA congres op 14 maart 2009”. Toelichting: Het is van belang dat in het verkiezingsprogramma duidelijk is, dat deze uitgebreide nota op dit punt bestaat en als uitgangspunt dient. NIET OPVOEREN: C

099

amendeerbare inleiding. Hoe het woord ‘inclusieve samenleving’ hier en in de inleiding wordt opgenomen en of het nog nader wordt toegelicht is aan het partijbestuur. Maar dat het moet worden opgenomen, liefst toegelicht, staat voor ons vast. Het begrip ‘inclusieve samenleving’ (door Cohen toegelicht in zijn boek ‘Binding’) zien wij als een zeer sterk ‘selling point’ voor de PvdA en een krachtig en sprekend tegenargument tegen tendensen om mensen uit te sluiten. Benutten, dus! NIET OPVOEREN: C

Etten-Leur Toevoegen: De PvdA gaat daarbij uit van een inclusieve samenleving. Toelichting: Dit amendement gaat ook over de niet-

147

100

Etten-Leur ”In ons Nederland” wijzigen in: “In het Nederland van de PvdA” Toelichting: zie amendement paragraaf 8 NIET OPVOEREN: B

101

Zutphen, Etten-Leur, Naarden, Culemborg Toevoegen: In zin 2, na cultuur: - seksuele voorkeur Toelichting: Spreekt voor zich. NIET OPVOEREN: C

102

Tilburg, Zutphen, Amersfoort Wijzigen: ”Ons asiel- en migratiebeleid is restrictief, selectief, streng en rechtvaardig” vervangen door ”Ons migratiebeleid is humaan, rechtvaardig en selectief” en schrappen de gehele tweede zin, beginnend met “restrictief”. Toelichting: Hoe kun je nu landelijk beleid baseren op het feit dat er, pak ‘m beet, teveel nietNederlandssprekenden in Bos en Lommer wonen? NIET OPVOEREN: B

2.7

Wonen

103

Oldebroek Schrappen: Amendement Leiden: “Het bezit van een huis is een normaal onderdeel van het vermogen.” Toelichting: Door deze zin wordt de huisbezitter dubbel belast. Of het huis als vermogen moet niet belastbaar worden. Zoals de zin er nu staat is het mogelijk dat de huizenbezitter ‘dubbel gepakt’ wordt. (Bij fictieve waarde stijging van de woning) NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT OP EEN AMENDEMENT

104

Lelystad Wijzigen: i.p.v maximaal de gemiddelde huizenprijs concreter met bedrag invullen, desnoods alleen maximaal te verwachten bedrag. Toelichting: Duidelijker voor betrokkenen en in communicatie. Men kan geen eigen invullingen geven om plan negatief afteschilderen NIET OPVOEREN: GEEN AMENDEMENT

105

Katwijk Wijzigen: ”Topsalarissen en buitensporige bonussen passen daar niet bij.” in “Salarissen boven de Cohennorm en bonussen passen daar niet bij.” Toelichting: Dit voorkomt oeverloze discussies over wat een “topsalaris” of een “buitensporige” bonus is. Iemand die een corporatie wil leiden mag daar een behoorlijk salaris voor krijgen, maar het idee dat hij extra wordt aangespoord door een bonus is onjuist en leidt (we hebben het gezien) tot misstanden. NIET OPVOEREN: C

106

Appingedam Wijzigen: Laatste zin; We vervangen de Vogelaarheffing door een heffing waarmee geld wordt overgeheveld van rijke naar armere corporaties voor prachtwijken en krimpregio’s. Toelichting: Wees duidelijk, “mogelijk” is dat niet. Gezien de problematiek is investeren in prachtwijken en krimpregio’s [regio’s met bevolkingsafname = is beter woord] noodzakelijk om de leefbaarheid in stand te houden of te verbeteren. NIET OPVOEREN: B

107

Heerlen, Stein/Beek Toevoegen: Het fenomeen bevolkingsdaling/krimp gaat duidelijk niet om het oplossen van een probleem in bepaalde regio’s. Het gaat om een fenomeen dat een andere kijk vereist op het begrip ‘groei’ en de daarbij behorende wetgeving en financiering. Het fenomeen bevolkingsdaling/krimp vereist onorthodoxe en creatieve oplossingen die uiteindelijk in heel Nederland van belang zijn. Het bouwen aan vitale regio’s behoeft een omslag van kwantiteit naar kwaliteit. Dit standpunt dient tot uiting te komen in de inzet van onze partij op in elk geval de beleidsterreinen economische ontwikkeling, zorg, wonen, samenleven in wijken en vitale gemeenschappen. Toelichting: Wij constateren dat in de komende decennia meer dan de helft van de Nederlandse bevolking met het fenomeen krimp geconfronteerd gaat worden. Daarom is vroegtijdige anticipatie op krimp van levensbelang voor Nederland. De huidige krimp manifesteert zich op verschillende wijzen, op fundamenteel verschillende wijzen in Zeeland, Groningen en Parkstad Limburg. Dat houdt in dat in al deze regio’s een andere aanpak noodzakelijk is. Wij constateren dat bevolkingsdaling/krimp niet als een geïsoleerd verschijnsel mag worden beschouwd. Er zijn duidelijke relaties met andere delen van het verkiezingsprogramma: economische groei stimuleren, groeien na de crisis, vergrijzing (pag. 9), ondernemerschap en MKB als banenmachine (pag. 31), samenleven in wijken/vitale gemeenschappen (pag. 40), wonen en betaalbare huurwoningen (pag. 45). Ook is er een duidelijke relatie met de thema’s bereikbaarheid en duurzaamheid. NIET OPVOEREN: A

148

2.8

Burger en Bestuur

108

Utrecht, Culemborg, Harderwijk Schrappen gehele paragraaf en vervangen door: ‘De PvdA hecht veel waarde aan de representatieve democratie als fundament van onze rechtstaat. Een principieel kenmerk van de representatieve democratie is dat hierin uiteindelijk de stem van de volksvertegenwoordiging doorslaggevend is, en niet die van het dagelijks bestuur. Om die reden blijft de PvdA onder andere invoering van de door de gemeenteraad gekozen burgemeester bepleiten, en niet de rechtstreeks gekozen burgemeester. Een levendige representatieve democratie is gebaat bij een actieve deelname van zoveel mogelijk burgers. Deze deelname kan en moet worden vergroot. Daarvoor is nodig dat politieke partijen zich duidelijk uitspreken over hun idealen en over de wijze waarop leden van een partij hieraan actief kunnen bijdragen. De PvdA geeft hierbij het goede voorbeeld. De overheid lanceert een campagne om burgers te stimuleren (actief) lid te worden van een politieke partij. Sommige meer direct-democratische elementen, zoals het correctief wetgevingsreferendum als ‘noodremconstructie’ en het burgerinitiatief als agenderingsmogelijkheid voor burgers, kunnen een nuttige aanvulling zijn op de representatieve democratie. Het introduceren van te veel directe democratie kan de representatieve democratie echter juist ondermijnen. Grote zorgvuldigheid is daarom vereist.’ Toelichting: De huidige paragraaf geeft eerst een aantal zaken weer waarvoor de PvdA zich in het verleden hard heeft gemaakt. Vervolgens blijkt dat we deze punten weer opgeven als in Nationaal Democratie Akkoord met andere partijen een akkoord kan worden gesloten. Nu is niets mis met het sluiten van compromissen met andere partijen - integendeel, maar een voorwaarde daarvoor is een doordacht en gedragen eigen standpunt. Dat standpunt, evenals een analyse van het geconstateerde probleem, ontbreekt ten enenmale in deze paragraaf. Deze analyse komt niet verder dan ‘het maatschappelijk klimaat’ dat hier ‘nadrukkelijk’ om zou vragen en de ‘frustraties’ die binnen en buiten de politiek zouden toenemen. Waar er wel inhoudelijke schoten voor de boeg worden gegeven, slaan deze de plank mis. De alternatieve tekst uit het amendement geeft de waarde weer die de PvdA vanoudsher hecht aan de representatieve democratie en spreekt de noodzaak uit deze te verlevendigen. We moeten ervoor waken al te lichtzinnig de verworvenheden van ons huidige systeem in te ruilen voor ‘iets nieuws’. NIET OPVOEREN: C

109

Rotterdam Hele alinea schrappen en vervangen door de volgende tekst: ”De PvdA kiest daarom voor een ingrijpende hervorming waarbij de gemeente overblijft als enige decentrale bestuurslaag. De taken van de provincies en water-

schappen worden verdeeld over het rijk en de gemeenten. Het rijk wordt het middenbestuur tussen “Europa’ en de gemeenten. Voor een optimale verdeling van verantwoordelijkheden is een forse schaalvergroting van gemeenten noodzakelijk. In plaats van de huidige 430 gemeenten moeten er ongeveer 25 tot 30 ‘regiogemeenten’ komen. Hierdoor wordt aangesloten bij de schaal waarop gemeenten nu al vaak samenwerken. Dergelijke ‘regiogemeenten’ vormen samen een krachtige bestuurslaag die zelfstandig democratisch gelegitimeerde beslissingen kan nemen. Een dergelijke gemeente is herkenbaar voor haar inwoners, omdat deze stevige bevoegdheden heeft, op een hoogwaardig niveau diensten aan burgers aanbiedt en over een passend eigen belastinggebied beschikt. Deze herkenbaarheid is sterker als de gebiedsindeling van de gemeenten aansluit bij regio’s waarmee burgers zich van oudsher verbonden voelen, zoals Friesland, Twente of Zeeland. De taken van de provincies gaan grotendeels naar de gemeenten. Ook kunnen de gemeenten een deel van de taken van het rijk op zich nemen. Het rijk stuurt globaal en op hoofdlijnen, met veel beleidsruimte voor gemeenten. De gemeenten dienen vrij te beschikken over de benodigde budgetten en dienen zich voor de besteding daarvan vooral te verantwoorden naar de eigen gemeenteraad. In dit perspectief past een groter eigen belastinggebied bij de gemeenten.Vaak wordt beweerd dat bestuurlijke schaalvergroting leidt tot vergroting van de afstand tussen burgers en bestuurders. Natuurlijk heeft schaal betekenis in dat opzicht, maar afstand heeft maar zeer gedeeltelijk betrekking op fysieke aspecten. Aan ‘nabijheid’ is op tal van manieren vorm en inhoud te geven. Zo is de PvdA er voorstander van om bij verkiezingen voor de raad de invoering van een districtenstelsel mogelijk te maken indien de gemeente daartoe besluit. Decentralisatie en bestuurlijke schaalvergroting moeten als het aan de PvdA ligt altijd worden aangegrepen om meer zeggenschap bij burgers te leggen. Dat komt doelmatigheid van de inrichting van voorzieningen en ook de nabijheid van bestuurders ten goede. Systematische aandacht voor burgerbetrokkenheid is nodig, maar ook benaderbaarheid, authenticiteit en menselijkheid van de bestuurders. Voor een deel van het takenpakket van een ‘regiogemeente’ kan het beter zijn om dit op een lager schaalniveau te organiseren. Dit vergemakkelijkt de toegang tot gemeentelijke voorzieningen of leidt tot een efficiëntere organisatie. Daarom is het wenselijk dat op wijk-, dorpsof stadsniveau nieuwe vormen van bestuur worden ontwikkeld, met beperkte bevoegdheden en een beperkt budget. Dit moet natuurlijk niet leiden tot nieuwe bestuurslagen. Gemeenten worden vrijgelaten in de manier waarop zij dit organiseren, aangezien zowel de kosten en de baten volledig bij hun eigen burgers neerslaan. Zij zijn daardoor zelf in staat een optimale afweging te maken.” Toelichting: De financiele crisis en de daardoor noodakelijke bezuinigingen zullen ook de organisatie van de overheid moeten raken. Juist wij als PvdA moeten er

voor kiezen om de totale overheid fors te reorganiseren. Om de geloofwaardigheid van die overheid (en ‘de politiek’) ook op termijn te waarborgen. In het concept-programma maakt de PvdA geen heldere en overtuigende keuzes, maar geeft slechts richtingen aan, die “van onderop moeten komen”. Gebleken is dat dit te weinig bijdraagt aan wat de doelstelling zou moeten zijn: een betrouwbare, efficiente en robuuste overheidsorganisatie, die helder is en ook voor de burger te snappen is. Het voorstel is gebaseerd op het ambtelijke rapport van de werkgroep over bezuinigingen in het openbaar bestuur in het kader van de Brede Heroverweging. NIET OPVOEREN: C

149

110

Utrecht Wijzigen: Taalkundige correctie: toevoegen noch, noch Er komt een einde aan de situatie dat organisaties in de semi-publieke sector zijn onderworpen noch aan democratische controle noch aan de tucht van de markt Toelichting bedoeld wordt: noch ….noch ( twee keer niet, er stond nu één keer niet) Toelichting: bedoeld wordt: noch ….noch: geen demokratische controle en geen tucht van de markt anders is het onduidelijk NIET OPVOEREN: B

111

Breda/Baarle-Nassau/Alphen-Chaam Wijzigen: Huidige 5e zin: Alle burgemeesters leggen een Veiligheidsplan voor aan hun gemeenteraad om de lokale prioriteiten vast te stellen en brengen dit in het regionaal overleg in. Wordt: De wettelijke rol van het gezag van de burgemeester en de officier van Justitie mag niet worden aangetast. Wettelijk wordt vastgelegd dat alle burgemeesters in een cyclisch proces (vier jaar) een veiligheidsplan met lokale prioriteiten voorleggen aan hun gemeenteraad. In het veiligheidsplan wordt de basiscapaciteit vastgesteld ten aanzien van de opsporing, handhaving van de openbare orde en veiligheid (blauw op straat), brandpreventie, EHBO en AED voorzieningen. Alle gemeentelijke veiligheidsplannen worden ingebracht in de Politieregio en/of de Veiligheidsregio en hiermee wordt één gezamenlijk regionaal beleidsplan opgesteld. Dit wordt afgestemd met alle betrokkenen op het gebied van veiligheid. De minister stelt landelijke kwaliteitseisen op met betrekking tot het veiligheidsplan en het beleidsplan. Toelichting: Ná de vaststelling van het collegeprogramma wordt een Veiligheidsplan voor 4 jaar opgesteld. Het veiligheidsplan bestaat uit 2 delen over respectievelijk de sociale en de fysieke veiligheid (criminaliteitsbestrijding en Brandveiligheid en een voorziening voor EHBO/AED netwerk). Op deze wijze wordt het beleid op lokaal niveau opgesteld en uiteindelijk op regionaal niveau vastgesteld. Op basis van een gedegen analyse in het veiligheidsplan en het nieuwe budgetverdeelsysteem wordt het basisniveau van veiligheid vastgesteld en de politiecapaciteit toebedeeld aan

gemeenten. De gemeente heeft recht op inzicht in de beschikbaarheid en inzet van de politie en het beslag dat het Openbaar Ministerie daarop legt. Er ontstaat een betere sturing op de lokale inzet van de politiecapaciteit NIET OPVOEREN: C

2.9

Nederland in een betere wereld

112

Den Haag, Tilburg Eerste zin. ”Een rechtvaardiger wereld is ook een kwestie van eigenbelang” vervangen door ”Nederland heeft ook baat bij een rechtvaardigere wereld”. Toelichting: Voorstel is negatief geformuleerd, kijk liever positief naar de wereld. NIET OPVOEREN: b

113

Castricum, Culemborg Laatste regel wijzigen in: We kunnen internationaal alleen een vuist maken als onderdeel van een sterk, assertief en verenigd Europa dat een volwaardige partner is naast andere wereldmachten. Toelichting: Tekst ‘opgewassen is naast’, is te negatief geformuleerd. Voor een betere wereld is Juist goede samenwerking tussen de wereldmachten van groot belang. NIET OPVOEREN: B

114

Ede, Zoetermeer “Nederland moet een meer vooraanstaande rol .... vredesoperaties” wijzigen in: Nederland blijft een vooraanstaande rol spelen bij VB-vredesoperaties. Toelichting: Nederland speelt al een zeer vooraanstaande rol. Meer hoeft niet - zeker gezien ons standpunt inzake Uruzgan lijkt ons dit te ambitieus. NIET OPVOEREN: B

115

Dordrecht “Nederland moet een meer vooraanstaande rol spelen bij VN-vredesoperaties.” wijzigen in: Nederland moet een blijvend betrouwbare partner zijn bij VN-vredesoperaties. Toelichting: Nederland speelt al jaren een zeer vooraanstaande rol, maar het belang dat wij hechten aan internationale solidariteit in VN-verband kan in deze tijd niet genoeg worden benadrukt. Wij blijven ons dan ook inzetten voor VN-vredesoperaties. NIET OPVOEREN: B

116

Bronckhorst Schrappen: gehele alinea Toelichting: Door wijziging van de eerste alinea van punt 5. ‘Langer doorwerken en een goed pensioen’ door PvdA Bronckhorst is deze alinea overbodig geworden NIET OPVOEREN: E

150

Verslag van de adviescommissie kandidaatstelling Tweede Kamer

De voorgestelde adviescommissie kandidaatstelling Tweede Kamer bestond uit: Ella Kalsbeek, Marja Bijl, Anja van Gorsel, Kees Boef, Lein Labruyere, Hamit Karakus, Saskia Noorman-den Uyl, Helen Burleson-Esajas, Fini de Paauw, Jet de Ranitz, John Bos, Geke van Velzen, Co Verdaas, Job van Amerongen, Fouad Sidali

1. Inleiding. De commissie kreeg de opdracht om voor het congres van 25 april 2010 een advies te geven over de volgorde van de kandidatenlijst Tweede Kamer voor de periode 2010-2014. Het partijbestuur had de commissie gevraagd om de kandidatenlijst samen te stellen, met uitzondering van de lijsttrekker. Voor de verkiezing van de lijsttrekker gold immers dat er bij 2 of meer kandidaten een ledenraadpleging zou worden georganiseerd. De commissie had dus als taak een kandidatenlijst samen te stellen, behoudens de nummer 1, van ten hoogste 80 kandidaten. De commissie respecteert de congresuitspraken uit het verleden en presenteert een lijst waar mannen en vrouwen om-en-om staan geposteerd. De commissie heeft bij aanvaarding van haar opdracht kennisgenomen van het profiel. Daarnaast heeft de commissie gesproken met de fractieleiding en heeft de commissie de beschikking gehad over de functioneringsverslagen van de zittende Kamerleden.

2. De sollicitatieprocedure Op maandag 8 maart 2010 werd de sollicitatietermijn voor zowel kandidaat-Kamerleden als kandidaat lijsttrekker geopend. Op internet was alle relevante informatie te vinden. Op woensdag 17 maart sloten beide sollicitatieperiodes. Bij de procedure voor de lijsttrekker bleek Job Cohen de enige kandidaat. Bij de procedure voor een plaats op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer bleken 612 gegadigden zich te hebben aangemeld Het lijsttrekkerschap Op woensdag 17 maart is vastgesteld dat alleen Job Cohen zich voor het lijsttrekkerschap had aangemeld. Er hoefde geen ledenraadpleging georganiseerd te worden.

3. De selectieprocedure en de selectie van de kandidaten De commissie heeft 612 sollicitaties ontvangen. Er meldden zich 164 vrouwen en 448 mannen. Er kwamen 153 sollicitaties uit Noord Holland, 173 uit Zuid Holland, 49 uit Noord Brabant, 63 uit Utrecht, 13 uit Groningen, 60 uit Gelderland, 14 uit Flevoland, 31 uit Overijssel, 17 uit Friesland, 7 uit Drenthe, 17 uit Limburg, 10 uit Zeeland en 4 uit het Buitenland. Van de kandidaten hadden 148 kandidaten een “niet westerse achtergrond”. 74 kandidaten zijn 30 jaar of jonger, 253 kandidaten bevinden zich in de leeftijdscategorie 31 t/m 46, 254 kandidaten bevinden zich in de leeftijdscategorie 46 t/m 59 en 31 kandidaten waren 60 of ouder. De commissie was bijzonder verheugd over het feit dat er zich zoveel kandidaten hadden aangemeld, die aangaven zich de komende jaren met hart en ziel te willen inzetten voor de partij. Het grote aantal sollicitaties plaatste de commissie echter voor een dilemma. Dat gegeven dwong de commissie tot het scherp hanteren van de criteria zoals vermeld in de profielschets. Daarbij speelde ook een rol dat de toekomstige fractie in zijn geheel een goede afspiegeling moest zijn van de samenleving en dat uiteenlopende deskundigheden vertegenwoordigd moesten zijn. Zo kon het gebeuren dat op zichzelf geschikte kandidaten (nog) niet werden uitgenodigd voor een gesprek.

151

De commissie heeft alle sollicitaties bekeken en gewogen. Opvallend vond de commissie dat naast het grote aantal brieven de kwaliteit van de kandidaten naar het oordeel van de commissie bijzonder groot was en elkaar niet al teveel ontliep. De commissie was van oordeel dat 21 kandidaten niet voldeden aan de profielschets en heeft deze kandidaten de toegang tot de kandidaatstellingsprocedure geweigerd. Zoals bekend voorziet de kandidaatstellingsprocedure in een mogelijke bezwarenprocedure. Een tweetal afgewezen kandidaten hebben bezwaar aangetekend tegen het besluit bij de bezwarencommissie. De bezwaren zijn door de bezwarencommissies ongegrond verklaard. De commissie besloot na uitvoerige bestudering van alle sollicitaties om de kandidaatstelling van 402 personen niet voort te zetten, 75 personen in ‘reserve te houden’ en 114 personen op te roepen voor een gesprek. Om een goed beeld van alle kandidaten te krijgen, ook voorafgaand aan het gesprek met de commissie, heeft de commissie gebruik gemaakt van een digitaal sollicitatieformulier waarop meer informatie werd gevraagd dan alleen de curriculaire gegevens en een motivatie voor het Kamerlidmaatschap. De gesprekken met de kandidaten, 180 in totaal, vonden plaats van 19 maart t/m 11 april. Met alle nieuwe kandidaten die op de lijst staan zijn twee gesprekken van 45 minuten gevoerd. De gesprekken werden gevoerd door een drietal leden van de commissie. Bij het vervolggesprek zaten, zoveel als mogelijk, andere commissieleden. Na afloop van alle sollicitatiegesprekken heeft de commissie alle kandidaten “besproken en gewogen” en de lijstvolgorde opgesteld. Deze lijstvolgorde is op zaterdag 17 april besproken met de beoogd lijsttrekker en de partijvoorzitter. Op zaterdag 17 april, na afloop van de sessie met voorgenoemde functionarissen, zijn de 114 kandidaten op de hoogte gesteld of zij al dan niet worden geplaatst op de kandidatenlijst

4. Algemene opmerkingen en aanbevelingen • De commissie heeft bij het samenstellen van de lijst lang stilgestaan bij de balans tussen vernieuwing en continuïteit. De commissie is van mening dat ze hierin is geslaagd door nieuwe gezichten binnen de eerste 20 (4, incl. beoogd lijsttrekker), 30 (9, incl. idem), 40 (13, incl idem) en 50 (21, incl. idem) te plaatsen, gecombineerd met de zittende Kamerleden en voormalig bewindspersonen die een nieuwe periode ambiëren. • Lang niet alle talentvolle kandidaten konden op de kandidatenlijst Tweede Kamer worden geplaatst. Ook onder degenen die niet zijn uitgenodigd voor een gesprek zit talent dat op andere plaatsen in de partij zou kunnen worden aangewend. Daarom adviseert de commissie het partijbestuur na te denken over hoe deze betrokkenheid en expertise kunnen worden benut. Tevens zou moeten worden bezien hoe het proces van de selectie zo kan worden ingericht dat partijleden die – als vrijwilliger – hun diensten aanbieden, zich serieus genomen weten ook al leidt dat niet altijd tot een uitnodiging voor een gesprek of tot de aanbeveling. De commissie heeft hier zo zorgvuldig mogelijk proberen te handelen, maar kon niet voorkomen dat er toch teleurgestelde reacties kwamen als ‘men heeft mij niet eens uitgenodigd voor een gesprek’. Juist voor een partijorganisatie is het van groot belang hieraan de nodige aandacht te besteden. Het bovenstaande geldt eveneens voor die kandidaten, die eerder en recent in het de Tweede Kamer zaten. Ook hier vindt de commissie het van groot belang dat hun expertise, ervaring en vaak grote deskundigheid voor de partij behouden blijft.

De commissie is van mening dat ze met de keuze van de kandidaten op de lijst een sterk team heeft samengesteld van zeer hoge kwaliteit. Met deze kandidaten kunnen we de verkiezingen van juni 2010 met vertrouwen tegemoet zien. De kandidatenlijst zal u separaat worden toegestuurd.

152