Concerto Romano o.l.v. Alessandro Quarta Romeinse oratoria zaterdag 19 september · 20.00 - 21.15 uur onze lieve vrouwebasiliek
Lorenzo Ratti ca.1589-1630 Videntes stellam - mottetto concertato a 9
Toelichting ‘Et cum processisset in mare...’
Giacomo Carissimi 1605-1674 Historia de’ Pellegrini d’ Emmaus - oratorio a 3 Giovanni Francesco Anerio ca.1567-1630 Due figli un padre havea (Dialogo del figliuol prodigo) - dialogo a 6 Bonifacio Graziani 1605-1664 Laetatus sum - concertato a 5 Giacomo Carissimi Historia Jonae - oratorio a 8, due violini e bc
Concerto Romano Alessandro Quarta dirigent/artistiek leider
Een programma opbouwen over het thema reisroutes en paden was zeer uitnodigend. De hele kunst maakt deel uit van een parcours, van een onophoudelijke ontwikkeling van verwachtingen en smaak. En binnen het werkterrein van Concerto Romano wordt de zoektocht nog eenvoudiger. De Romeinse Barok, en de Italiaanse zeventiende eeuw in het algemeen, zijn doordrongen van de katholieke cultuur van de iter vitae: het menselijk leven zelf wordt intens waargenomen en beleefd als een moeizame reis, een traject, een pad naar de vreugden van het Paradijs, en de ongewisheid veroorzaakt een constant najagen van enerzijds een gevoel van vanitas en afwijzing, en anderzijds van hedonisme en praal van de meest directe wereldlijke zinnelijkheid.
Sonia Tedla en Lia Serafini sopraan Andrés Montilla-Acurero en Alberto Allegrezza alt
In dit verband biedt de meest authentieke muzikale
Luca Cervoni en Riccardo Pisani tenor
vorm van het barokke Rome, het oratorium, samen met
Davide Benetti en Salvo Vitale bas
het concerterende motet, een groot reservoir waaruit
Paolo Perrone en Boris Begelman viool
we onderwerpen kunnen putten die op diverse ma-
Francesco Tomasi luit en gitaar
nieren het thema van ‘De Weg’ behandelen.
Luca Marconato theorbe en gitaar Rebeca Ferri cello Matteo Coticoni contrabas Giovanni Battista Graziadio fagot Andrea Buccarella orgel
1
zaterdag t 20.00
Lorenzo Ratti
Giacomo Carissimi
Videntes stellam magi
Historia dei Pellegrini di Emmaus
Geen beter middel, ook voor ons, dan onze reisweg
Met Giacomo Carissimi begeven we ons op een van
‘s nachts te beginnen, in een sfeer van afwachting en
de meest opwindende paden van de Heilige Schrift.
magie. Het onuitgegeven concertant motet Videntes
De wonderbare Historia dei Pellegrini di Emmaus is
stellam introduceert de reis van de Drie Koningen met
een juweeltje binnen het genre van het rijpe zeven-
veel pathos. Bij Lorenzo Ratti zien we een contrapun-
tiende-eeuwse oratorium. De bezetting is minimaal:
tisch meesterschap dat direct afstamt van Palestrina.
drie zangers die om beurten fungeren als vertellers of
Aan de ene kant ontplooien de canonische inzetten
personages. De perfecte afwisseling van de partijen
zich tot een welhaast symfonische klankexpansie, als
en het tempo van vertelling en retoriek slagen erin
het ware met het verheffende gebaar van iemand die
om ons met die minimale middelen mee te slepen tot
inderdaad zijn blik op de sterren richt. Anderzijds is er
hevige emotie. Vermeldenswaard is de finale Ciaccona
het gemengde genre van dit motet of dialogo, waarin
‘Ite felices, ite beati’, een smachtend gezang waarin de
moderne solozang met basso continuo afwisselt met drie stemmen het vreugdevolle lot bezingen van de een strikt contapuntische schrijfwijze; een typisch
pelgrims die zonder het te weten de verrezen Christus
Romeinse hybride overgangsvorm.
zullen ontmoeten; het is alsof wij allen, terwijl de camera zich verwijdert, hen zien wandelen, ondersteund
Giovanni Francesco Anerio
door de meest intense en bevallige van de bassi ostinati:
Due figli un padre havea - Dialogo del Figliuol prodigo
de ciaccona.
Min of meer uit dezelfde periode stamt Due figli un
Bonifacio Graziani
padre havea - Dialogo del Figliuol prodigo (Dialoog
Laetatus sum
van de Verloren Zoon). De thematiek van de reisweg geeft ons de gelegenheid dit prachtige voorbeeld van Bonifacio Graziani heft op zachte toon de psalm van een Italiaanse dialogo te presenteren. Het Teatro
de weg aan. Laetatus sum is de psalm van de pelgrims
Armonico van Giovanni Francesco Anerio, waar dit
die naar Jeruzalem trekken; het is de psalm van de
stuk uit komt, behoort tot de meest indrukwekkende
weg huiswaarts.
muziekdrukken van de tijd en toont de ontwikkeling
De stijl van Graziani, zoals die van Ratti van de aller-
van het oratorio in volgare (oratorium in de volkstaal),
zuiverste Romeinse school, laat momenten van dicht
in het kader van de activiteiten van de paters Filippijnen
contrapunt contrasteren met secties van hoogbarokke
(volgelingen van de heilige Filippo Neri, of oratorianen,
solozang. Eigen aan Graziani is een grote beheersing
red.). De vlotte en gestroomlijnde verteltrant, soms
van de melodische boog. In zijn schrijfstijl brengt zelfs
bijna kinderlijk, ademt de didactische geest van ‘de
de overvloedige ornamentiek nimmer de integriteit
leer voor iedereen’, typisch voor de cultuur van de
van het woord en de boodschap in het gedrang.
Romeinse oratoria, en brengt ons eenvoudige en aangrijpende emoties met de spontaniteit van een
Giacomo Carissimi
stripverhaal. Zoals Ratti creëert ook Anerio een
Jonas
mengvorm van contrapunt en solistisch optreden. De rol van storico of verteller wordt toevertrouwd
Jonas, bij uitstek een verhaal van (juiste en foute!)
aan het voltallige ensemble, gecomponeerd in een
reiswegen, is een van de meest uitvoerige oratoria van
zeer elegante laat-renaissance madrigaalvorm.
Carissimi. Het verhaal van de voortvluchtige profeet wordt door de Romeinse componist met bijzonder engagement verbeeld, zodat er, ook zonder taferelen, een filmisch ritme ontstaat. Ook hier beweegt Caris-
2
simi’s dramaturgische bedrevenheid de luisteraar ertoe
Giacomo Carissimi
de moraal van het verhaal volledig te begrijpen.
Giacomo Carissimi is in 1605 geboren in Marino, in de
Adembenemend is de koorpassage die de door God
Albaanse heuvels ten zuidoosten van Rome. Op zijn
ontketende storm beschrijft, en het daaropvolgende
achttiende ging hij naar Tivoli, vervolgens naar Assisi,
wonder van rust. Het lamento van Jonas, in deel twee,
en begin 1630 vestigde hij zich in Rome. Zo gehecht
is een van de mooiste van de Romeinse zeventiende
raakte hij aan de stad dat hij de meest prestigieuze
eeuw. t
aanbiedingen elders – zoals de opvolging van Monteverdi aan de San Marco in Venetië – afsloeg. Hij ontving
toelichting · Alessandro Quarta
lagere wijdingen en leefde volgens de regels van de
vertaling · Sylvester Beelaert
Jezuïeten in hun Collegium Germanicum. Hij werd de grote meester van het Romeinse oratorium, op twee plaatsen in Rome beoefend: het oratorio vol-
Lorenzo Ratti
gare in het Gebedshuis van de Chiesa Nuova Santa
Lorenzo Ratti is rond 1589 geboren in Perugia, Umbrië.
Maria in Vallicella; en dat in het Latijn in het Oratorio
Hij werd er opgeleid door zijn tien jaar oudere oom
del Crocifisso. Toen de Jezuïeten-orde in 1773 werd
Vincenzo Ugolini, later ook vermaard componist van
opgeheven, is het overgrote deel van Carissimi’s ma-
de Romeinse school.
nuscripten verloren gegaan. Maar door zijn grote roem
In Rome werd hij koorknaap in de Cappella Giulia, het
– Amphion Romanus werd hij genoemd – en talrijke
koor van de Sint-Pieter, niet te verwarren met de
leerlingen (onder wie Marc-Antoine Charpentier) en
Cappella Sistina van het Vaticaan. Het hoogtepunt van
navolgers, hebben we veel kopieën.
zijn carrière beleefde hij als voorganger van Carissimi aan het Collegium Germanicum van de Jezuïeten.
Bonifacio Graziani
Aangesteld tot kapelmeester van de basiliek van de
Rond hetzelfde jaar 1605 zou in Marino ook zijn
Santa Casa in Loreto (toen pauselijke staat), werd hij
collega Bonifacio Graziani zijn geboren. Althans, zo
daar priester gewijd, maar stierf binnen een half jaar.
stond het tot voor kort in de meeste naslagwerken.
Giovanni Francesco Anerio
Abruzzen; rond zijn vijfde immigreerde zijn familie
Giovanni Francesco Anerio is rond 1567 geboren in
naar Marino – zoals zovelen, onder wie Carissimi’s
Narni, Umbrië. Zijn oudere broer was Felice Anerio,
vader, voor de steengroeven – en daar kreeg hij zijn
opvolger van Palestrina aan de Cappella Giulia. Net
opleiding.
als zijn broer begon hij daar als koorknaap.
Graziani werd Jezuïet in Rome, kapelmeester van de
Felice was als componist conservatief, Francesco pro-
Gesù en het Seminario Romano. Ongeveer zestig jaar
gressief. Hij stond in nauw contact met de oratorianen;
oud stierf hij in Marino.
Tegenwoordig weet men dat hij afkomstig was uit de
de heilige Filippo Neri zelf zou hem als kind miraculeus hebben genezen. Zijn Teatro armonico e spirituale
Sylvester Beelaert
uit 1619 is een mijlpaal in de geschiedenis van het oratorio volgare, in de Italiaanse volkstaal. Bij zijn priesterwijding in de Gesù zouden de professionele musici van Rome voltallig hebben deelgenomen, in acht koren. Hij aanvaardde een post aan het hof in Polen, en stierf op de terugweg naar Rome in Graz. Een van zijn bekendste werken was de transcriptie voor vier stemmen van Palestrina’s zesstemmige Missa Papae Marcelli.
3
Teksten Lorenzo Ratti Videntes stellam Videntes stellam
Bij het zien van de ster
Magi gavisi sunt gaudio magno,
werden de Wijzen vervuld van overgrote vreugde
et intrantes domum invenerunt puerum
en gingen zij het huis binnen, zagen er het kind
cum Maria, matre eius;
met zijn moeder Maria,
et procidentes adoraverunt eum
en geknield betuigden zij het hun hulde.
et apertis thesauris suis,
Zij haalden hun schatten tevoorschijn en boden
obtulerunt ei munera: aurum, thus et myrrham.
het kind geschenken aan: goud, wierook en mirre.
Stella quam viderant Magi in Oriente
De ster die de Wijzen in het Oosten hadden gezien
antecedebat eos,
ging voor hen uit,
donec venient ad locum ubi puer erat.
tot zij gekomen waren op de plaats waar het kind was.
Videntes autem eum, gavisi sunt gaudio magno.
En toen zij hem zagen, kwam een grote vreugde over hen.
Giacomo Carissimi Historia de’ Pellegrini d’ Emmaus discipuli
Sonia Tedla en Lia Serafini | christus Luca Cervoni
historicus
historicus
Duo ex discipulis Jesu
Twee van Jezus’ discipelen
ibant in castellum nomine Emmaus,
gingen naar een dorp Emmaüs geheten,
quod erat in spatio stadiorum sexaginta ab Jerusalem.
dat zestig stadiën van Jeruzalem lag.
chorus
koor
Ite felices, ite beati, vobis invicem colloquentes,
Gaat, gelukkigen! Gaat, gezegenden!
simul unaque recolentes qua oportuit
Spreekt met elkaar, en gedenk
Christum pati.
waarom Christus moest lijden.
Ite felices, ite beati.
Gaat! Gelukkigen! Gaat, gezegenden!
historicus
historicus
Et factum est dum loquerentur
En het gebeurde dat, terwijl zij zo aan het praten
de his omnibus quae acciderant,
waren over alles wat was voorgevallen,
ipse Jesus appropinquans ibat cum illis;
Jezus zelf op hen afkwam en met hen meeliep.
oculi autem eorum tenebrantur ne eum agnoscerent,
Maar hun ogen werden verhinderd hem te herkennen.
et ait ad illos:
En Jezus zei tot hen:
christus
christus
Qui sunt hi sermones
Wat is dat voor een gesprek
quos confertis ad invicem et estis tristes?
dat jullie met elkaar voeren, en waarom zo droevig?
unus ex discipuli
discipel
Tu solus peregrinus es in Jerusalem,
Zijt gij dan de enige vreemdeling in Jeruzalem,
et non cognovisti quae facta sunt
dat Gij niet weet wat daar gebeurd is
de Jesu Nazareno?
met Jezus van Nazareth?
4
unus ex discipuli
discipel
Non cognovisti quomodo tradiderunt eum
Weet gij niet hoe onze hogepriesters
summi sacerdotes et principes nostri
en overheidspersonen hem hebben overgeleverd
in damnationem mortis,
om ter dood te worden veroordeeld,
et crucifixerunt eum?
en hem aan het kruis hebben geslagen?
discipuli
discipelen
Nos autem sperabamus
En wij leefden in de hoop
quia ipse esset redempturus Israel.
dat hij degene zou zijn die Israël ging verlossen!
Nunc tertia est dies,
Maar vandaag is het de derde dag.
et eum surrexisse testantur audisse mulieres
Enkele vrouwen, op zoek naar hun hemelse geliefde
quaerentes caelestis amantis,
en wegkwijnend uit liefde voor hem,
amore languentes.
verklaren dat hij is verrezen uit de dood.
christus
christus
O stulti et tardi corde ad credendum!
O dwazen en ongelovigen van hart!
Nonne haec oportuit pati Christum,
Wisten jullie niet dat Christus dit lijden heeft
et ita intrare in gloriam suam?
ondergaan om zo Zijn glorie binnen te treden?
Hic nostros dolores cum ipso portavit,
Hij heeft onze smarten gedragen,
hic nostros languores moriendo sanavit.
door zijn dood heeft hij ons genezen.
[historicus]
[historicus]
Cum igitur Jesus interpretaretur discipulis
En Jezus verklaarde hun uit al de geschriften
in omnibus scripturis quae de ipso erant,
wat op hem betrekking had
appropinquaverunt castellum quo ibant,
en zo kwamen ze bij het dorp waar ze heen gingen,
et ipse finxit se longius ire.
en hij deed alsof hij verder moest gaan.
Discipuli autem coëgerunt illum
Maar de leerlingen drongen er bij hem op aan
intrare et dixerunt:
om binnen te gaan en zeiden:
discipuli
discipelen
Aspirat iam dies et umbrae inclinantur,
De dag loopt ten einde, de duisternis gaat vallen,
ut cibi sumantur nos vocat hic quies;
de rust nodigt ons uit om hier een maaltijd te nemen.
ne facias viator hoc noctum inane, mane nobiscum.
Gaat niet tevergeefs de nacht in, blijf bij ons.
historicus
historicus
Intravit itaque Jesus ut recumberet cum eis,
Jezus ging naar binnen en ging met hen aan tafel,
qui cognoverunt illum in fractione panis,
en zij herkenden hem toen hij het brood nam,
et ipse evanuit.
en het brak, en hij verdween uit hun gezicht.
Dixerunt ergo ad invicem:
Toen zeiden ze tot elkaar:
discipuli
discipelen
Nonne cor nostrum ardens erat in nobis
Brandde ons hart niet in ons,
ut loqueretur in via,
terwijl hij onderweg met ons sprak
et aperiret nobis scripturas?
en ons de Schriften ontsloot?
Eamus, surgamus, canendo dicamus:
Laten we gaan, laten we opstaan en laten we zingen:
‘O Christi victoria, o triumphalis,
‘O, overwinning van Christus, o triomferende,
o immortalis resurgentis gloria’.
o onsterfelijke glorie van hem die uit de dood verrezen is.’
5
Giovanni Francesco Anerio Due figli un padre havea (Dialogo del figliuol prodigo)
Twee zonen had een vader (Dialoog van de Verloren Zoon)
figlio
Luca Cervoni | padre Salvo Vitale
testo
verteller
Due figli un padre havea,
Twee zonen had een vader,
quand’ecco che’l maggiore
en zie, de oudste gaat
con temerario ardire,
met drieste vermetelheid
s’accosta al padre, incominciando a dire:
naar zijn vader toe en zegt:
figlio
zoon
Dammi la parte mia, ché più non voglio
Geef me mijn aandeel, want ik wil niet langer
giovinetto star soggetto;
als een jongetje onderworpen zijn;
ma contento, pien d’argento,
maar tevreden en vermogend
vo’ tenere, vo’ godere
een rustig en vrolijk
vita queta, vita lieta,
leven leiden en genieten,
ne pensare di staccare
en er niet aan denken
questo affetto dal mio petto.
dat gevoel uit mijn gemoed te bannen.
testo
verteller
Il giovin prende la sua sostanza,
De jongeling neemt zijn bezit,
e spande e spende, pien di speranza,
strooit het uit en verteert het hoopvol;
i suoi pensieri, i suoi piaceri
zijn gedachten, zijn genoegens
son di fruire, son di gioire.
zijn helemaal gericht op genot en vreugde.
Quand’ecco, l’infelice, alfin rimane senz’oro, senza argento e senza pane. Ogn’un lo fugge, ogn’un lo mira,
Tot, zie, de ongelukkige uiteindelijk geen goud, geld of brood meer overhoudt. Iedereen mijdt hem, iedereen bekijkt hem,
ond’esso, mesto, piange e sospira,
zodat hij droevig weent en zucht
e finalmente arriva a tale
en uiteindelijk
di mangiar ghiande, com’animale;
eikels eet zoals de dieren;
ond’avvilito,
daardoor vernederd, weent hij
piange, e dice fra sé, mesto e pentito:
en zegt tot zichzelf, droevig en berouwvol:
figlio
zoon
O quanti servi, ohimé, quanti garzoni
O hoeveel knechten, wee mij, en dienaars
in casa di mio padre allegri abbondano,
verblijven talrijk en vrolijk in mijn vaderhuis,
ed hor ridendo cantano
die lachend zingen
e del lor ben si vantano;
en zich beroemen op hun bezit;
ed io, misero me, bramo di ghiande
en ik, ellendeling, verlang mijn honger
satiar la fame grande
te stillen met eikels,
e far no’l posso.
maar tevergeefs.
Ir dunque voglio al mio diletto padre,
Ik wil dus naar mijn geliefde vader gaan,
e chiedergli pietà del fallo mio,
hem vragen mijn schuld te vergeven,
ogni passato error messo in oblio.
en elke vroegere vergissing te vergeten.
6
testo
verteller
Sorge e prende il cammino,
Hij staat op en gaat op weg,
e gionto ormai vicino
en eenmaal in de buurt
alla casa paterna,
van zijn vaderhuis
avvien che lo discerna
herkent
il suo padre diletto,
zijn geliefde vader hem,
e con pietoso affetto
en strekt hij barmhartig
stendendo ambe le braccia,
en liefdevol beide armen uit,
caramente l’abbraccia,
omhelst hem teder
e quindi l’accarezza
en streelt hem dan,
piangendo d’allegrezza,
wenend van vreugde;
e’l figliuol infelice, così parlando, dice:
en het ongelukkige zoontje spreekt, zeggend:
figlio
zoon
Padre, ho peccato,
Vader, ik heb gezondigd,
e’l mio peccato è tale,
en mijn zonde is zodanig
che non merto qual figlio haver ricetto
dat ik niet verdien als zoon
sott’al tuo tetto.
onderdak bij u te krijgen.
Ma ti prego, che vogli almen
Maar ik smeek u deze aansteller
da servo trattar questo protervo,
als knecht te behandelen,
e perdonarmi,
en mij te vergeven
ne discacciarmi.
en niet weg te jagen.
padre
vader
Udite, o servi, la mia parola,
Luistert, knechten, naar mijn woord,
portate un’ampia e ricca stola!
brengt een ampel en rijk gewaad.
servi
knechten
Ecco portata un’aurea veste
Ziehier een gulden kleed,
che sembra in oro color celeste.
dat wel van goud lijkt, hemelse kleur.
padre
vader
Porgete al dito aurato anello,
Brengt aan zijn vinger een gulden ring,
presto, s’uccida anco un vitello!
en slacht ook een kalf!
servi
knechten
Ecco l’anello, mettilo al dito,
Hier is de ring, doe hem om uw vinger,
ecco il vitello per il convito!
en hier is het kalf voor het banket.
padre
vader
Si parta il lutto, e s’empia il tutto
Laten we de rouw achter ons laten, en overal
di simphonie, di melodie!
symfonieën en melodiëen laten weerklinken.
Sinfonia
Sinfonia
7
testo
verteller
Qual soggiorno più bello
Nooit zag iemand
che più lieto convito
een mooier verblijf
vide giamai di quello
en een vrolijker banket
ch’al peccator pentito
dan welke door de Heer van de sterren
fa il Signor de le stelle
voor de berouwvolle zondaar bereid worden
ne le stanze del ciel, lucide e belle.
in de heldere en mooie kamers van de hemel.
Pentite, ridete, gioite, piangete,
Weest berouwvol, lacht, geniet, weent;
il riso col pianto,
lucht uw gemoed met gelach en klacht,
la doglia col canto
met verdriet en gezang,
v’esca dai cori, o peccatori,
terwijl uw Vader
mentre ch’il vostro Padre
in de Hemel een oneindige
in Ciel prepara un’infinita e rara
en zeldzame tafel met delicatessen,
tavola di delizie, e d’eterne delizie,
met eeuwige geneugten bereidt,
dove il vitello è questo Agnello
waar het kalf dit Lam is,
del suo diletto e benedetto
zijn dierbare en gezegende
figlio d’Amore, vero Signore.
zoon van Liefde, de ware Heer.
Andiam dunque pentiti a tai conviti,
Laten we ons dus berouwvol
e con allegro core,
naar zulke banketten begeven,
cantiam: viva Giesù, ch’al peccatore
en met vrolijk hart zingen: Leve Jezus,
ha perdonato il suo peccato.
die aan de zondaar zijn zonde heeft vergeven. (vert. S.B.)
Bonifacio Graziani Laetatus sum Laetatus sum in his, quae dicta sunt mihi:
Verheugd was ik toen mij werd gezegd:
In domum Domini íbimus.
We gaan naar het huis van de Heer.
Stantes erant pedes nostri
Nu staan we dan werkelijk hier,
in atriis tuis, Jerusalem;
Jeruzalem, binnen uw poorten.
Jerusalem, quae aedificatur ut civitas,
Jeruzalem, prachtig gebouwde stad,
cuius participatio eius in idipsum.
in hechte gemeenschap verbonden,
Illuc enim ascenderunt tribus,
alle stammen komen naar u toe,
tribus Domini, testimonium Israel,
alle stammen van Hem, van de Heer, want in Israël
ad confitendum nomini Domini.
hoort men zo de naam van de Heer te vieren.
Quia illic sederunt sedes in iudicio,
Kijk, daar staat de rechterstoel,
sedes super domum David.
de zetel van Davids huis.
Rogate quae ad pacem sunt Jerusalem
Bid voor Jeruzalem, bid om vrede
et abundantia diligentibus te.
en laat uw vrienden daar veilig zijn.
Fiat pax in virtute tua
Vrede binnen uw muren,
et abundantia in turribus tuis.
veiligheid binnen uw vesting.
Propter fratres meos et proximos meos
Omwille van mijn familie en bekenden
loquebar pacem de te.
bid ik om vrede in uw midden.
Propter domum Domini Dei mei
Omwille van de tempel van de Heer onze God
quaesivi bona tibi.
bid ik om voorspoed voor u. (Psalm 122 · Willibrordvertaling)
8
Giacomo Carissimi Historia Jonae vox domini
Salvo Vitale | jonas Luca Cervoni
Symphonia
Symfonia
historicus (cantus)
historicus
Cum repleta esset Ninive iniquitate,
Omdat Niniveh vol onrust was, stegen de stemmen
vox peccatorum eius clamavit de terra ad Dominum,
van haar zondaars van de aarde op tot de Heer, die
qui locutus est ad Jonam prophetam
zich vanuit de hemel tot de profeet Jonas richtte,
de caelo dicens:
met de woorden:
vox domini
stem van de heer
Surge, Jona, et vade in Ninivem civitatem grandem
Sta op, Jonas, ga naar Niniveh, de grote stad
et praedica in ea, quia malitia eius
en zeg haar aan, dat hun verdorvenheid
ascendit coram me.
is doorgedrongen tot Mij in den hoge.
historicus (cantus)
historicus
Audivit Jonas vocem Domini
Jonas hoorde de stem van God
et timuit timore magno
en zijn angst was groot.
et descendit in navim euntem in Tharsim,
En hij begaf zich naar een schip dat naar Tharsis
ut fugeret et eriperet se a facie Domini.
zou gaan om te vluchten, uit het zicht van de Heer.
historicus (altus)
historicus
Et cum processisset in mare, excitavit Dominus
Maar de Heer smeet een hevige wind op zee neer,
procellam vehementem in spiritu tempestatis.
en er brak een zware storm los.
historicus (chorus)
historicus
Et proeliabantur venti
En de wind voegde zich in de strijd,
et Notus et Auster et Africus
de wind uit het zuiden en uit het zuidwesten
fremuerunt contra navim,
raasden tegen het schip.
nubes et nimbi, fluctus et turbines,
Wolken en stormen, golven en wervelwinden,
grandines et fulgura, tonitrus et fulmina,
hagel en bliksemflitsen, donder en bliksem raasden
impetu horribili, fremuerunt contra navim,
tegen het schip met gruwelijke kracht,
ceciderunt super mare,
en kwamen op de zee terecht,
et facta est tempestas magna in mari,
en er was een angstaanjagene storm.
et terruit nautas clamantes
En de zeelieden waren bevreesd
ad deos suos et dicentes:
en ieder van hen riep tot zijn eigen god en zei
nautae (altus, tenor et bassus)
zeelieden
Dii magni, dii fortes, dii caeli, dii maris,
Allerhoogste goden, machtige goden, hemelse goden!
misericordes et potentes,
Gij barmhartigen en machtigen,
de angustiis et periculis in misericordia
verlos ons van deze angst en dit gevaar,
et potentia liberate nos.
met uw mededogen en uw kracht.
Dicite tempestati, imperate ventis
Richt u tot de storm en beveel de winden,
praecipite procellis ut sileant et quiescant,
dat zij stilvallen en tot rust komen,
et adiuvate nos et salvi erimus.
help ons, en we zullen gered worden.
9
historicus (cantus)
historicus
Jonas autem in interioribus navis in maestitia
Jonas echter was afgedaald in het schip,
cordis sui dormiebat sopore gravi et excitavit
vol verdriet in zijn hart was hij in een diepe slaap,
eum Gubernator navis et dixit ei:
De kapitein maakte hem wakker en zei:
gubernator navis (altus)
kapitein
Quid tu sopore deprimeris?
Hoe kunt u nu slapen?
Surge, invoca Deum tuum;
Sta op en bid tot uw God!
si forte recogitet Deus de nobis
Dan denkt die God misschien aan ons
et non pereamus.
en gaan wij niet te gronde!
nautae (duo bassi)
zeelieden
Venite, mittamus sortem super nos, ut sciamus
Kom, en laat ons loten, opdat wij te weten komen
quare hoc malum sit nobis.
waarom dit kwaad ons overkomt.
historicus (tenor)
historicus
Miserunt ergo sortem et ecce sors cecidit super
En zij lootten en het lot viel op Jonas.
Jonam; dixerunt ergo ei viri navis:
Toen spraken de zeelieden tot hem:
nautae (cantus, altus et bassus)
zeelieden
Indica nobis cuius causa malum istud sit.
Vertel ons, wat is de oorzaak van deze ellende?
Quod est opus tuum?
Wat heb jij ermee te maken?
Quae est terra tua?
Waar kom je vandaan?
Quod est iter tuum?
Waar ben je heen op weg?
Vel ex quo populo es tu?
Tot welk volk behoor je?
jonas
jonas
Hebraeus ego sum
Ik ben een Jood, en het is de Heer,
et Dominum Deum caeli timeo,
de God der hemelen die ik vrees,
qui fecit mare et aridam.
die de zee en het droge land gemaakt heeft.
nautae
zeelieden
Quid faciemus tibi et cessabit tempestas ista,
Wat moeten we met je doen, zodat deze
quae nobis interitum minatur?
vernietigende storm die ons bedreigt, ophoudt?
jonas
jonas
Tollite me et mittite in mare,
Neem me op, en gooi me in de zee,
et cessabit tempestas ista:
en deze storm zal gaan liggen.
scio enim ego, quod propter me
Want ik weet dat het vanwege mij is
tempestas haec grandis est super vos.
dat deze grote storm over u gekomen is.
historicus (chorus)
historicus
Tulerunt nautae Jonam et miserunt in mare:
De zeelieden namen Jonas op en smeten hem in zee,
et stetit mare a furore Suo.
en de woede van de zee bedaarde.
historicus (bassus)
historicus
Et praeparavit Dominus cetum grandem,
Nu zond God een grote walvis
ut deglutiret Jonam, qui de ventre ceti oravit
om Jonas te verzwelgen, die in de buik van de vis
ad Deum suum et dixit:
tot de Heer, zijn God, bad en zei:
10
jonas
jonas
Iustus es, Domine,
U bent rechtvaardig, o Heer,
et rectum iudicium tuum, potens es
en uw oordeel is juist. U bent machtig
et voluntati tuae non est qui possit resistere.
en niemand kan weerstand bieden aan uw macht.
Proiecisti me in profundum maris
U hebt me in de afgrond van de zee geworpen,
et fluctus tui super me transierunt.
al uw golven slaan over mij heen.
Iustus es, Domine, et rectum iudicium tuum,
U bent rechtvaardig, o Heer, en uw oordeel is juist.
sed cum iratus fueris, misericordiae recordaberis.
Maar na uw woede, herinner u uw mededogen.
Placare Domine, ignosce Domine,
Kom tot bedaren, o Heer, vergeef, o Heer
et miserere.
en heb mededogen.
Abiectus sum a conspectu oculorum tuorum,
Ik ben uit uw ogen verbannen,
accensus est furor tuus
uw woede stak op
et contra me tempestas orta est
en de storm stak tegen mij op,
et infremuerunt venti et fluctus intumuerunt,
de wind raasde en de golven brulden,
vallavit me abyssus et cetus deglutivit me.
de diepte omsloot me en de walvis verzwolg me.
Num quid in aeternum proiecisti servum tuum?
Hebt gij uw dienaar voor eeuwig verstoten?
Placare Domine, ignosce Domine, et miserere.
Kom tot bedaren, o Heer, en heb mededogen.
Angustiata est in me anima mea
Mijn ziel was vol angst,
et in afflictione multa recordatus sum tui,
maar in mijn grote ellende dacht ik aan u,
Domine Deus meus;
o Heer mijn God.
bonum est obedire mandatis tuis
Het is goed om te gehoorzamen aan Uw bevelen
et a facie tua non declinare.
en mij niet van U af te keren.
Ecce ego, mitte me et obediam tibi:
Hier ben ik, zend mij heen en ik zal U gehoorzamen.
audi verba mea et exaudi me
Aanhoor mijn woorden, aanhoor mij in mijn nood,
in angustiis confitentem nomine tuo.
en ik zal Uw naam prijzen.
Placare Domine, ignosce Domine, et miserere.
Kom tot bedaren, o Heer, en heb mededogen.
historici (altus, tenor et bassus)
historici
Et imperavit Dominus pisci,
En de Heer sprak tot de vis,
et evomuit Jonam
en hij spuugde Jonas uit op de aarde.
qui praedicavit in Ninive
En Jonas predikte in Nineveh,
iuxta verbum Domini.
volgens het woord van God.
historicus (cantus)
historicus
Et crediderunt Ninivitae,
En het volk van Nineveh geloofde het woord
revertentes a via sua mala
van God, keerden zich af van het kwaad
et agentes poenitentiam dixerunt:
en hadden berouw, en zeiden:
soli et chorus
soli en koor
Peccavimus, Domine,
We hebben gezondigd, o Heer,
et in viis tuis non ambulavimus;
en wij zijn afgeweken van uw pad,
sed convertere Domine,
maar wend u weer tot ons, o Heer,
et convertemur,
en wij wenden ons tot U.
illumina vultum tuum super nos
Moge uw licht over ons schijnen,
et salvi erimus.
en wij zullen worden gered.
11
Concerto Romano
Alessandro Quarta
Concerto Romano werd in 2006 door Alessandro
De activiteiten van dirigent en componist Alessandro
Quarta opgericht naar aanleiding van een project rond
Quarta concentreren zich op de muziek van Renais-
de Romeinse componist Francesco Foggia. Sindsdien
sance en Barok. Met zijn ensemble Concerto Romano
heeft het ensemble zijn koers uitgestippeld rond het
wijdt hij zich aan de herontdekking van Italiaanse
repertoire uit het Rome van de zeventiende eeuw,
muziek en dan met name het repertoire uit Rome
muziek die tot dusver door weinigen werd ontgon-
tussen 1500 en 1700. Als zanger was Alessandro
nen, terwijl de Romeinse bibliotheken uitpuilden van
Quarta actief bij een aantal vocale ensembles. Van
de schitterende muziek, die de evenknie genoemd
2007 tot 2011 was hij kapelmeester van het Pantheon
mag worden van de verbazingwekkende fresco’s, de
in Rome; momenteel is hij kapelmeester van de Santa
schilderkunst en de architectuur.
Lucia al Gonfalone.
In 2009 gaf Concerto Romano tijdens de Tage Alter
Quarta doceert ‘canto scenico’ (dramatische zang) aan
Musik in Herne voor de WDR zijn eerste concert in
de Scuola di Recitazione ‘Fondamenta’ in Rome en
Duitsland, in december 2010 maakte het zijn debuut
madrigaal en oratorium aan de zomeracademie van de
in het Wiener Konzerthaus. In 2010 startte ook de
Fondazione Italiana per la Musica Antica in Urbino.
samenwerking tussen Concerto Romano en het
Bovendien gaf hij masterclasses ensemblezang, onder
Deutsches Historisches Institut in Rome.
meer aan het Conservatorio Licinio Refice in Frosinone
Concerto Romano maakte opnamen voor de WDR,
(2013) en aan de Hochschule für Musik und Tanz in
Deutschlandfunk, Radio Vaticana, ORF, France Musique
Keulen (2014). Sinds 2014 is hij gastdirigent van het
en de Spaanse en Litouwse radio. De eerste cd, Luther
vocale ensemble Ars Nova in Salamanca.
in Rome verscheen najaar 2012 en oogstte lovende
Als musicoloog publiceerde Alessandro Quarta muziek
kritieken. In het voorjaar van 2014 verscheen een cd
uit de zestiende en zeventiende eeuw. Hij verleent
die werd genomineerd voor de Preis der Deutschen
medewerking aan het Istituto Bibliografico Musicale
Schallplattenkritik en bekroond met een van de Bel-
Italiano, waar hij een anthologie met muziek uit
gische Caecilia Muziekprijzen 2014.
Romeinse oratoria voorbereidt.
Dit concert wordt opgenomen door Omroep MAX voor NPO Radio 4. Uitzending zal plaatsvinden op zondag 4 oktober 2015 vanaf 20.00 uur in het programma MAX Avondconcert.
Stichting Musica Sacra, Theater aan het Vrijthof Maastricht en Omroep MAX Radio 4. festivaldirectie Hugo Haeghens bestuur Jean Jacobs, Eddy Klomp, Bas Huijser en Michel Cobben programmacommissie Jacques Giesen (voorzitter), Jos Leussink (adviseur), Sylvester Beelaert (Musica Sacra Maastricht), Hugo Haeghens en Fons Dejong (Theater a/h Vrijthof), Russell Postema (Omroep MAX) projectleiding en fondsenwerving Fons Dejong marketing en publiciteit Nicole de Boer productiebureau Peter Noten, Raf Meijers en Joyce Limpens-Paquay redactie Philip Leussink en Jacinta Wetzer vormgeving Philip Leussink uitbalie Daan Grol, Judith Bruijnzeels, Kirstin Görtz, Diederik Honing, Elsbeth Willems en Jules Indemans techniek Remco van der Giessen facilitair Claire Dullens en Nandi Nijsten financiën Jos Spauwen, Marc Berkmans en Willy Spronck festivalbeeld GOTRA | Maïté Guérin © David Peskens samenwerkingspartners Theater aan het Vrijthof, Omroep MAX, NPO Radio 4, RKK, Academie Beeldende Kunsten Maastricht, Conservatorium Maastricht, Koninklijk Conservatorium Den Haag, Intro in situ, Lumière Cinema Maastricht, Philharmonie Zuidnederland, Stichting Maastrichtse Componisten, Studium musica sacra maastricht is een coproductie van
12
Chorale, Toneelacademie Maastricht, VVV Maastricht, Boekhandel Dominicanen, Universiteit Tilburg (School of Humanities, Department of Culture Studies), dr. Fons Kurris, ds. Joen Drost en alle deelnemende locaties en podia. mediapartners Omroep MAX, L1, Media Groep Limburg, RTV Maastricht. Omroep MAX maakt opnamen voor (live) uitzending op NPO Radio 4. met dank aan Fonds Podiumkunsten, Provincie Limburg, Gemeente Maastricht, Stichting Elisabeth Strouven, VSBfonds, Fonds 21, Prins Bernhard Cultuurfonds Limburg, Stichting Kanunnik Salden Nieuwenhof, Limburgs Festival Platform en VVV Maastricht. De activiteiten worden mede mogelijk gemaakt door de Vrienden van Musica Sacra Maastricht en door anonieme giften van particulieren.
word vriend van het festival Steun ons met een bijdrage vanaf € 40 en geniet als Vriend van het festival vele voordelen. Zie voor meer informatie en aanmelding www.musicasacramaastricht.nl/vriend. stichting musica sacra Vrijthof 47, 6211 LE Maastricht
[email protected] • www.musicasacramaastricht.nl
