ZO
25/10/15
Ronald Brautigam Ronald Brautigam, pianoforte
15.00 Concert
Muzio Clementi (1752-1832) Sonate in D, opus 25 nr. 6 Presto Un poco andante Rondo. Allegro assai Joseph Haydn (1732-1809) Sonate nr. 60 in C, Hob.XVI/50 Allegro Adagio Allegro molto John Field (1782-1837) Sonate in Es, opus 1 nr. 1 Allegro moderato Rondo. Allegretto Joseph Haydn Sonate nr. 61 in D, Hob.XVI/51 Andante Finale. Presto Johann Baptist Cramer (1771-1858) Sonate in Es, opus 43 nr. 3 Aria. Moderato Rondo. Allegretto ‘Fy let us a’ to the bridal’ Joseph Haydn Sonate nr. 62 in Es, Hob.XVI/52 Allegro Adagio Finale. Presto
Over het zangtalent van de Engelse pianoforte De cruciale figuur in dit concertprogramma is Muzio Clementi. In Italië geboren, belandde hij reeds als tiener in Londen. Daar bouwde hij een indrukwekkende en veelzijdige carrière uit als pianist, componist, leraar, instrumentenbouwer én als uitgever. Tijdens dit concert krijgt u niet enkel muziek van Clementi en van zijn leerling Johann Baptist Cramer te horen, u krijgt dit repertoire bovendien gespeeld op een originele pianoforte Longman Clementi (Londen, 1798-1799). Van Haydn weten we dat hij in Wenen beschikte over een instrument van de Engelse bouwer en muziekuitgever Longmann & Broderip. Ook Muzio Clementi onderhield contacten met Longmann & Broderip. Wanneer de firma in 1798 dreigde ten onder te gaan, sprong Clementi financieel bij. Datzelfde jaar nog nam hij het bedrijf over onder de naam Longman, Clementi & Co. Bij Weense pianoforte’s van onder meer Anton Walter zijn het begin en het einde van een klank zeer duidelijk hoorbaar. Componisten werden daardoor aangezet tot het schrijven van heel sprekende, gearticuleerde muziek. De instrumenten van Engelands belangrijkste pianobouwer John Broadwood en van zijn collega Clementi laten die afbakening veel minder duidelijk horen. De talrijke pianisten die in Londen actief waren (onder wie Dussek, Clementi, Field, Hummel en Cramer) hielden rekening met die langer durende klanken en hadden de reputatie veel meer legato (gebonden) te spelen dan hun Weense collega’s. Verder gaven de Engelse instrumenten ook aanleiding tot het gebruik van volle, orkestrale akkoorden en een gul pedaalgebruik. “Dussek, John Field en Cramer, de belangrijkste figuren in de pianoschool waarvan Clementi de stichter is, houden hun pedaal ingedrukt zolang de harmonie niet verandert”, zo lezen we in een traktaat over het pianospel van Fréderic Kalbrenner. In zijn methode voor pianoforte had Beethovens leerling Carl Czerny het dan weer over “de zangkwaliteit van de toon van de Engelse piano’s” en “het prachtige cantabile-spel van pianisten als Dussek en Cramer”. De intense wisselwerking tussen klavierbouwers en uitvoerders-componisten maakt van de muziek van de late 18de en 19de eeuw een wel heel boeiend terrein. Diverse mechanische en materiële verschillen tussen Weense en Engelse pianoforte’s (zoals de manier waarop en de plaats waar de snaren worden aangeslaan, de dikte van de zangbodem, het materiaal dat gebruikt werd voor de hamerkoppen en dempers) beïnvloedden zo op heel herkenbare manier de stijl en schrijfwijze van Engelse en Weense componisten. Enkele jaren voordat Haydn zijn drie sonaten Hob. XVI:50-52 componeerde, had hij tijdens een reis naar Londen al uitgebreid kennis gemaakt met de instrumenten van John Broadwood. Hoewel Haydn
zijn Weense roots niet verloochende in deze sonaten, duiken hier en daar duidelijk hoorbare Engelse invloeden op. Zo valt het begin van de sonate Hob.XVI:52 op door de volle ‘Engelse’ akkoorden. De herhaalde bastonen in het finaledeel doen dan weer denken aan het typisch Engelse fenomeen van de ‘drum bass’. Bijzonder is ook hoe Haydn het Adagio uit de sonate Hob.XVI:50 aangepast heeft aan de toenmalige Engelse pianoforte’s. Hij had dit sonatedeel al eerder gecomponeerd in Wenen, maar paste de articulatie aan en veranderde de lengte van bepaalde noten. Joseph Haydn componeerde deze drie sonaten tijdens een verblijf in Londen in de jaren 1794-1795. De sonate Hob. XVI:51, opgedragen aan de getalenteerde amateurpianiste Rebecca Schroeter, is bescheiden van aard. De sonates Hob. XVI:50 en 52 zijn echter heuse concertsonates. “Grand Sonata For the Piano Forte”, zo wordt de Sonate in C, Hob. XVI:50 op de titelpagina aangekondigd. Haydn componeerde de beide concertsonaten voor de toen nog piepjonge Therese Bartolozzi, een sterleerlinge van Muzio Clementi. Voor de Ierse componist en pianist John Field, vermaard om zijn zangerige legatospel, vormden de klankkwaliteiten van de Engelse pianoforte de directe aanleiding tot de ontwikkeling van zijn nocturnestijl. Boven een ritmisch strikte begeleiding zingt de rechterhand een improvisatorisch en vrij aandoende melodie. De articulatie in Fields nocturnes heeft in wezen meer gemeen met de ademhaling van een zanger dan met de retorische articulatie in Weense werken van die periode. Verrassend genoeg horen we hier niet een van Fields populaire nocturnes, maar een nauwelijks uitgevoerde sonate. Field componeerde zijn Sonate in Es, opus 1 nr. 1 toen hij amper negentien was. Qua karakter doet het eerste deel van de sonate pre-Schubertiaans aan. Opvallend is wel dat Field meer tierlantijntjes toevoegt dan Schubert ooit zou doen. De diverse virtuoze uitspattingen verraden dan weer hoe de jongeman zich liet beïnvloeden door Londense pianovirtuozen als Jan Ladislav Dussek. In het Rondo combineert Field zijn jeugdige onschuld met hier en daar toch al gewaagde harmonische uitstapjes. En jawel, ook Johann Baptist Cramer, in Mannheim geboren maar op heel jonge leeftijd verhuisd naar Londen, werd zijn hele carrière lang geloofd om zijn zangerig legatospel. Beslissend in zijn opleiding waren de lessen die hij van Muzio Clementi kreeg. Vandaag kennen we Cramer vooral als de componist van talrijke, heel leerzame piano-etudes. In zijn Sonate in Es, opus 43 nr. 3 horen we hoe hij de gratie en helderheid die hij kende van de muziek van zijn grote voorbeeld Mozart verzoent met soms best indrukwekkend pianistiek passagewerk. Het Schotse volkslied Fy let us a ‘to the bridal dat hij in het Rondo van de sonate integreert, is een mooie illustratie van het diverterende karakter dat Cramers muziek meestal heeft. Elise Simoens
Ronald Brautigam Ronald Brautigam heeft in ruim dertig jaar een reputatie opgebouwd als een van Nederlands meest toonaangevende en veelzijdige musici. Hij heeft een unieke dubbelcarrière. Naast zijn reguliere concertpraktijk waarin hij moderne instrumenten bespeelt, ontwikkelde hij zich tot een vooraanstaand fortepianist. Zijn interpretaties van de Weense klassieken op authentieke instrumenten worden internationaal geroemd. Hij won vele prijzen waaronder de Nederlandse Muziekprijs (1984) en de MIDEM Classical Award for best concerto recording 2010 voor zijn cd met Beethovens Pianoconcerten die hij opnam met het Symfonie Orkest van Norrköping onder leiding van Andrew Parrott. Ronald Brautigam studeerde bij de legendarische Amerikaans-Tsjechische pianist Rudolf Serkin. Hij treedt geregeld op met belangrijke orkesten zoals het Koninklijk Concertgebouworkest, the London Philharmonic, the BBC Philharmonic, the City of Birmingham Symphony, het Boedapest Festival Orkest, l’Orchestre National de France, het Orchestra of the Age of Enlightenment, Tafelmusik, Het Orkest van de Achttiende Eeuw, en met vooraanstaande dirigenten als Frans Brüggen, Riccardo Chailly, Simon Rattle, Charles Dutoit, Ivan Fisher, Bernhard Haitink, Christopher Hogwood, Philippe Herreweghe en Roger Norrington. Als fortepianist realiseerde hij de veel geprezen opnamen van de complete werken voor pianoforte van Haydn en Mozart. In 2004 begon Brautigam met het opnemen van het complete oeuvre voor piano van Beethoven. Nadat twaalf van de in totaal zeventien cd’s werden uitgebracht, wordt Brautigams Beethovencyclus als een ijkpunt in uitvoeringspraktijk van Beethovens pianomuziek gewaardeerd. Sinds september 2011 is Ronald Brautigam verbonden als professor aan de Musik-Hochschule in Bazel. Ronald Brautigam speelt dit recital op een pianoforte uit de collectie van Chris Maene die in 1799 in Londen werd gebouwd door Longman, Clementi & Co.
Volgende concerten DI 27/10/15 - 21.00 uur
Huelgas Ensemble Cipriano de Rore de humanist tickets € 28 / € 24 / € 20 / € 5
DO 29/10/15 - 21.00 uur
Psallentes & The Spirit of Gambo Gavin Bryars’ Cadman Requiem tickets € 20 / € 16 / € 14 / € 5
ZA 07/11/15 - 21.00 uur
deCompagnie & HERMESensemble Wim Henderickx, een muzikaal portret tickets € 20 / € 16 / € 14 / € 5
WO 11/11/15 - 21.00 uur
Stefan Hertmans & Revue Blanche The Great War tickets € 20 / € 16 / € 14 / € 5
DO 12/11/15 - 21.00 uur
Marianne Beata Kielland & Anima Eterna Brugge Happy Birthday Jos! Schubertiade tickets € 28 / € 24 / € 20 / € 5
Goed om te weten Foyer De foyer van AMUZ is open vanaf een uur voor aanvang van het concert en blijft ook na afloop van het concert nog geruime tijd open. Beeld- en geluidsopnamen Het is absoluut verboden beeld- en geluidsopnamen te maken tijdens de concerten en voorstellingen zonder
Rondleidingen en zaalverhuur Wenst u met een groep een rondleiding in de gebouwen van AMUZ, om zo het fascinerende verhaal te horen van de gerenoveerde kerk en AMUZ als concertgebouw en -organisator, of wenst u meer informatie over de mogelijkheden om de zaal te huren voor concerten, voorstellingen en presentaties? Gelieve dan tijdens de kantooruren contact op te nemen met de administratie
expliciete toelating van de directie van AMUZ.
van AMUZ.
Concertinleidingen, aanvangsuur en duur van de concerten De concerten in AMUZ vangen op zondag steeds aan om 15.00 uur. Op andere dagen starten de concerten om 21.00 uur. Voor de avondconcerten is er steeds een inleiding om 20.15 uur. De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze en duren tussen de 65 en 80 minuten, tenzij anders vermeld.
Medewerkers AMUZ Bart Demuyt, directie & artistieke leiding | Veerle Braem, zakelijke directie | Robin Steins, assistentie programmering & educatie | Frederic Delmotte, assistentie programmering & dramaturgie | Tine Hubrechts, zakelijk medewerker | Klaartje Heiremans, pers & communicatie | Greet Coenegrachts, communicatie | Tine Clevers, eindredactie & ticketing | Mona Heyrman, directieassistentie & productie | Jan Tambuyser, productie & techniek | Evelyne Van Mieghem, productie & zaalhuur | Bart Tambuyser, techniek & gebouwbeheer | Koen Koninkx, foyer & ticketing | Elise Simoens, artistiek adviseur Klavier | Sarah De Rademaeker, medewerker communicatie en onthaal tentoonstelling (tijdelijk) | Katelijne Lindemans, medewerker communicatie en onthaal tentoonstelling (tijdelijk) | Michaela Defever, medewerker productie en onthaal tentoonstelling (tijdelijk)
Programmaboekjes De programmaboekjes bij de concerten van AMUZ zijn downloadbaar van de website www.amuz.be vanaf enkele dagen na het concert. Laatkomers De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze. Laatkomers kunnen dan ook niet meer worden toegelaten in de concertzaal. Op vertoon van hun concertticket kunnen zij het concert volgen op de plasmaschermen in de foyer.
Binnenwerk geprint bij
Met dank aan Piano’s Maene
www.prints-copy.be
wettelijk depotnummer: D/2015/0306/114
