Complimenten in plaats van uitbranders

N

Externe nieuwsbrief van OBD Noordwest

O

September 2013

NoordWest

W Complimenten in plaats van uitbranders Taakspel op OBS ’t Zwanenest

Rustige kinderen die geconcentreerd aan het werk zijn, op hun beurt wachten en netjes met hun spullen omgaan; de droom van iedere leerkracht. Helaas is de realiteit vaak anders en zijn we veel tijd en energie kwijt aan het corrigeren van ongewenst gedrag. Maar dat kan ook anders. Taakspel leert kinderen zich aan de regels te houden en helpt leerkrachten een positieve houding vast te houden. Op OBS ’t Zwanenest werken álle groepen sinds februari 2013 met Taakspel. Dat is bijzonder te noemen omdat Taakspel vaak curatief, in moeilijke groepen wordt ingezet. Directeur Gerda Mooij: “Wij hadden één groep die de aanleiding was voor het opstarten van Taakspel. Deze groep was vaak onrustig. We zochten naar een instrument om meer rust in de klas te krijgen en meer ruimte voor de leerkracht om het positieve uit de kinderen te halen. Toen wij kozen voor Taakspel, besloten wij dit niet alleen voor deze groep, maar schoolbreed in te zetten. Wij zijn een normale dorpsschool met een vrij gemiddelde populatie. Taakspel leert kinderen op een leuke, speelse manier zich aan de regels te houden. Het draait

om positieve aandacht, elkaar durven aanspreken en om sociaal emotionele ontwikkeling. Daar hebben toch alle groepen baat bij?”

Z

handen had. Zonder dat je het wilt, ga je dan steeds meer mopperen en ontstaat er een negatieve sfeer in de klas. Taakspel helpt je als leerkracht positief te blijven. Je focust op het gewenste in plaats

links Gerda Mooij en rechts Corina Oudmaijer

Touwtjes in handen Corina Oudmaijer, leerkracht van de groep die de aanleiding vormde voor de keuze van Taakspel, tevens IB’er: “Groep 4/5 was een leuke groep maar toevallig één met veel kinderen die extra aandacht nodig hadden. Er werd veel gepraat en ze konden maar moeilijk zelfstandig werken. Ik had het gevoel dat ik de touwtjes nét niet helemaal in

van het ongewenste gedrag en wordt gestimuleerd de kinderen complimenten te maken. Daar worden de kinderen blij van en voor de leerkracht is het ook veel leuker een compliment dan een uitbrander te geven.”

Pedagogisch klimaat

Corina en Gerda hebben de schoolbrede invoering van Taakspel, samen met onderwijsadviseur Jos van Kalleveen van OBD Noordwest, positief ervaren. “Taakspel past in iedere groep. Natuurlijk kies je in groep 3 andere beloningen dan in groep 8, maar het principe werkt overal. Iedere groep neemt het heel serieus. Ze zijn echt zuinig op hun kaartjes, corrigeren en stimuleren elkaar in het gewenste gedrag. Ook de leerkrachten reageren goed. Door in de klas het positieve te benadrukken, verandert je eigen houding ook. Het gedrag van de leerkracht stimuleert dat van de kinderen, en andersom!” Duidelijkheid Gerda: “Je merkt gewoon dat kinderen behoefte hebben aan duidelijkheid. Wij verwachten wel dat kinderen zich aan bepaalde regels houden, maar als je die niet duidelijk genoeg benoemt en wel boos wordt als het misgaat, dan worden kinderen onzeker. Heldere regels en positieve feedback als kinderen het goed doen, maakt kinderen sterker en enthousiaster.”

Taakspel in de klas • Taakspel speel je drie keer in de week, van een kwartier tot -later in het jaar- een dagdeel. • De kinderen zitten in groepjes en ieder groepje krijgt een aantal kaartjes. • Er worden twee of drie regels die tijdens deze lessituatie gelden, uitgekozen en benoemd. • Gewenst gedrag krijgt veel nadruk; individuele kinderen en groepjes krijgen complimenten. • Iedere keer wanneer een groepslid zich niet aan een regel houdt, moet de groep een kaart inleveren (het weghalen van kaarten krijgt weinig nadruk). • Het effect wordt groter wanneer de leerkracht een kaart weghaalt (voor iets dat tegen een regel ingaat) en tegelijkertijd anderen complimenteert voor gedrag dat wel gewenst is. • Groepen die aan het eind van het spel nog kaarten overhebben, krijgen een beloning. • Leerkracht en kinderen kiezen in overleg verschillende beloningen (voor dag, week en/of maand). Hoewel het spelen van Taakspel eenvoudig lijkt, is training en begeleiding van de leerkracht een vereiste. Om een licentie voor Taakspel te verkrijgen, volgt een leerkracht trainingen bij OBD Noordwest en vinden er tien klassenconsultaties plaats. In eerste instantie door OBD Noordwest, wanneer de IB’er een licentie heeft neemt hij/zij de klassenconsultaties over.

Taakspel voor kleuters

Beloningskaart bij Taakspel

Op ’t Zwanenest is Taakspel ook in de kleutergroep ingevoerd. Dat vraagt een andere aanpak. In de kleuterklas werken ze met fiches en dragen de kinderen polsbandjes om aan te geven bij welke groep ze horen. “Het werkt perfect”, vertelt Gerda Mooij. “We hebben een grote en daardoor onrustige kleutergroep. Nu we met Taakspel werken is er veel meer rust en overzicht.”

2

Voor meer informatie over Taakspel kunt u terecht bij Jos van Kalleveen E: [email protected] M: 06 466 460 77

Ouders

Vooraankondiging

28 oktober 2013 Regioconferentie Ouders & school samen sterker Ouders en school hebben het zelfde doel: kinderen begeleiden in hun ontwikkeling. Ze kunnen elkaar daarbij helpen. Om dit te stimuleren, organiseren wij namens het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) op maandag 28 oktober 2013 de regioconferentie ‘Ouders & school samen sterker: Succesvol partnerschap tussen ouders en school’. Wij bieden u een groot aanbod op het gebied van educatief partnerschap. Tijdens het plenaire programma rondom ouderbetrokkenheid en pesten, de workshops en de informatiemarkt krijgt u volop de kans om u te laten inspireren. Meer informatie, als de workshopinhoud en de exacte locatie, volgt in een officiële uitnodiging. U ontvangt deze eind september. Voor wie? Ouders, schoolleiders, bestuurders, leerkrachten, oudercoördinatoren, beleidsmedewerkers van gemeenten en overige belangstellenden.

Datum, locatie en tijd Datum: maandag 28 oktober 2013 Locatie: Zaandam (onder voorbehoud) Tijd: 15.30 - 20.00 uur Deelname is gratis U kunt kosteloos deelnemen aan deze conferentie. Aanmelden is wel verplicht. Vanaf eind september kunt u zich aanmelden via de websites van de onderwijsadviesbureaus.

Regioconferentie ‘Ouders & school samen sterker’: zet u 28 oktober 2013 ook vast in uw agenda?

De regioconferentie Ouders & school wordt georganiseerd door OBD Noordwest in samenwerking met Schoolbegeleiding Zaanstreek Waterland en OnderwijsAdvies.

Ouders van harte welkom Deze conferentie is een unieke kans om de verbinding met ouders een impuls te geven. Ouders zijn van harte welkom. Bij de officiële uitnodiging ontvangt u een poster die u op het mededelingenbord kunt hangen. U kunt ook de uitnodiging plaatsen in de nieuwsbrief van de school. Wilt u de vooraankondiging ook onder de aandacht brengen van uw OR/MR? Meer informatie? Kijk voor meer informatie over ouderbetrokkenheid en de expertisepunten op de volgende internetpagina’s: • www.expertisepuntouderbetrokkenheid.nl • facebook.com/ouders-en-school-samen • www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ ouders-en-school-samen

Voor meer informatie over de Regioconferentie Ouders & school en ouderbetrokkenheid kunt u terecht bij Ellen de Schiffart E: [email protected] M: 06 523 408 05

3

jonge kind

Jeanne van Vliet: Gedreven door ervaring

Een gesprek over kinderen Een gesprek over onderwijs is een gesprek over kinderen. Met meer dan dertig jaar ervaring als onderwijsadviseur, weet Jeanne van Vliet dat als geen ander. Op 12 juni nam zij afscheid van OBD Noordwest door een selecte groep onderwijsmensen uit te nodigen dit gesprek aan te gaan. In de theaterzaal van de Jenaplanschool De Keerkring in Schagen, daagden de stalmeesters Jeanne van Vliet en haar “maatje”, onderwijsspecialist Marcel van Herpen, de genodigden uit hún visie op Ervaringsgericht Onderwijs (EGO) te onderbouwen. Bij EGO staan het welbevinden en de betrokkenheid van kinderen centraal. Ongebonden aan vakken, activiteiten of methoden zijn dit de twee indicatoren die de prestaties van een kind bepalen. Door als leerkracht te achterhalen wat kinderen ervaren en beleven, door hun motivatie te doorgronden kun je in hun huid

4

Marcel Van Herpen en Jeanne van Vliet

Deeln emer:

“Als een kind goed in zijn vel zit, volgen de opbrengsten vanzelf!” kruipen. Wanneer je vervolgens door de ogen van het kind je eigen onderwijs beschouwt, weet je precies wat wel en niet werkt. “Het perspectief van de ander levert de basis voor reflectie”, aldus Jeanne. Mooie woorden, maar werkt dat

nu eigenlijk wel in de praktijk, wilden Jeanne en Marcel van hun ervaringsdeskundige publiek weten. Relatie en autonomie Opvallend was dat veel aanwezigen het toch lastig bleken te vinden specifieke richtlijnen, valkuilen of leidraden voor EGO aan te geven. Langzaam maar zeker werd duidelijk waarom: kínderen bepalen je handelen. Zij

Deeln emer:

geven je de aanwijzingen en van hen hoor je terug wat je wel en niet zou moeten doen. Je richtlijnen staan dus niet op papier en liggen niet vast in de methode; luister naar je kinderen en het leerproces vormt zich onder je handen. Ook wanneer het gaat om het vinden van een balans tussen het aangaan van een hechte relatie met het kind enerzijds en het stimuleren van de autonomie anderzijds, bleek het antwoord bij het kind te liggen. De gedeelde ervaring leerde dat wie goed kijkt en luistert naar het kind, die balans vanzelf vindt. Deeln emer:

“Wanneer je een kind serieus neemt, dan merk je wat het wil en kan leren.” Hoewel de kinderen dus leidraad zijn, vraagt het wel wat van de leerkracht die de signalen moet observeren en interpreteren. Empathie, echtheid en aanvaarding zijn belangrijke leraareigenschappen, evenals de vaardigheid om observaties om te zetten in professioneel handelen. Opbrengsten En de opbrengsten dan? Want de inspectie wil ook wat zien. Hierdoor wordt de belevingswereld van de kinderen nog wel eens naar de achtergrond gedreven. Een aantal aanwezigen deelden de ervaring dat dit struikelblokken kunnen zijn. Maar zij deelden ook de ervaring dat wanneer EGO gedreven wordt door echtheid en empathie, de opbrengsten vanzelf komen. En dat de inspectie daar óók in meegaat.

“Maak een kind deelgenoot van wat het gaat leren.” Zelfreflectie Na drieëndertig jaar actief te zijn geweest als onderwijsadviseur bij OBD Noordwest in de regio Noord-Holland, was de middag in Schagen voor Jeanne een passend afscheid. Zij wilde geen middag met speeches en complimenten. Jarenlang heeft zij zich ingezet

om het gesprek over onderwijs te laten gaan over het belangrijkste onderwerp ervan: kinderen. Dit heeft geleid tot een middag vol zelfreflectie waarbij het belang van het kind centraal stond. Maar Jeanne zou Jeanne niet zijn als ze daarmee de deur achter zich dichtslaat. Ze zal de komende tijd nog steeds regelmatig bij OBD Noordwest aanwezig zijn en met eenieder die daarvoor open staat het gesprek aangaan. Jeanne van Vliet: [email protected]

EGO draait om twee belangrijke begrippen: • Het welbevinden bepaalt de emotionele ontwikkeling van een kind. Een kind moet zichzelf kunnen zijn en zich emotioneel veilig voelen. Dit uit zich in spontaniteit, vitaliteit en innerlijke rust. •  De betrokkenheid bepaalt het verloop van het ontwikkelingsproces. Een kind heeft plezier in het leren en het ontdekken. Het beleeft activiteiten intens en kan zich goed concentreren waardoor het het meest uit zichzelf haalt. EGO is niet aan een bepaalde methode of een specifiek onderwijsconcept gebonden. Het baseert zich op eigenheid, echtheid en empathie en dat is binnen iedere methode en binnen ieder concept toe te passen.

Een leerkracht die EGO goed toepast vraagt zichzelf altijd af: • Hoe ervaart dit kind een gebeurtenis? • Waarom stelt het deze vraag? • Waarom vertoont dit kind bepaald gedrag? • Wat bedoelt dit kind met deze opmerking? • Wat gaat er in dit kind om? En vervolgens: wat betekent dat voor mijn onderwijs?! Deeln emer:

“Alleen wanneer je een goede relatie met een kind hebt, kun je het naar autonomie sturen.”

Voor meer informatie over EGO kunt u terecht bij Bea Bakkers E: [email protected] M: 06 466 461 25

5

Kennis van de wereld

Aan de slag met Wetenschap en Techniek Samen op onderzoek uit In het basisonderwijs gaat het om meer dan taal en rekenen. Kinderen worden zich steeds bewuster van de wereld om hen heen. Is bij de kleuters nog alles zichtbaar en dichtbij; in de hogere groepen wordt de wereld steeds abstracter. Deze wereld zit vol wetenschap en techniek: wat ooit een probleem was, hebben mensen geanalyseerd en er een oplossing voor bedacht. Zo zijn er in ieders leven allerlei uitvindingen die er voor zorgen dat iets sneller of makkelijker gaat. Als je de aandacht van kinderen hierop richt vinden ze het enorm interessant, weten OBD Noordwest onderwijsadviseurs Tessel van der Linde en Nanette Wagenaar. Een brood bakken, een lamp aandoen, voetballen; het zijn alledaagse dingen die niemand ingewikkeld vindt. Toch vinden zij allemaal hun oorsprong in iets wat velen wel ingewikkeld in de oren klinkt: wetenschap en techniek. W&T zijn de basis van vrijwel alle eenvoudige en ingewikkelde dingen in ons leven. Daarom is het zo belangrijk kinderen er al in een vroeg stadium kennis mee te laten

Tessel van der Linde en Nanette Wagenaar

maken. Medicijnen ontwikkelen en nieuwe machines uitvinden; dat komt later wel. Voor nu is het voldoende ze nieuwsgierig te maken naar de dingen om hen heen, ze te leren de juiste vragen te stellen en ze naar oplossingen te laten zoeken. Inspireren Tessel en Nanette helpen scholen en leerkrachten om W&T een plek binnen het onderwijs te geven. “Dat begint vaak met het

Techniekpact 2020 Onlangs sloten overheid, onderwijs en andere belanghebbende partijen het Techniekpact 2020. Dat betekent dat vanaf 2020 scholen verplicht zijn techniek standaard aan te bieden. Vanaf 2014 controleert de onderwijsinspectie de voortgang hiervan. De reden voor het pact is onder meer dat de komende jaren 70.000 mensen uit de technische sector met pensioen gaan. Om te zorgen dat hier nieuwe aanwas voor komt, is het van belang om de interesse van kinderen voor wetenschap en techniek te stimuleren. Dat begint met het integreren van W&T in het basisonderwijs.

6

ontwikkelen van een visie en het aanschaffen van materiaal. Maar ook als die stappen al genomen zijn, blijkt de toepassing in de praktijk soms nog lastig”, weten zij. “Wij proberen scholen en leerkrachten vooral te inspireren daadwerkelijk met W&T aan de slag te gaan. We laten ze bijvoorbeeld zien dat je met een simpele tube tandpasta heel wat kan. Laat kinderen vragen formuleren. Waarom poetsen we onze tanden? Wat gebeurt er als we het niet doen? Waarom heeft tandpasta drie verschillende kleuren? Laat kinderen zelf antwoorden en hypothesen formuleren en vervolgens de tube openknippen en proefjes en experimenten doen. Laat ze de resultaten in tabellen zetten. Je prikkelt zo hun nieuwsgierigheid, je laat ze onderzoeksvragen formuleren en zelf naar antwoorden zoeken. Je kunt zelfs een link leggen naar andere vakken: hoe maakten mensen

vroeger hun tanden schoon, wanneer is de tandpasta uitgevonden? Met een simpele, herkenbare tube tandpasta kun je W&T al handen en voeten geven.” Integreren Nanette en Tessel benadrukken dat zij niet aangeven hóe een school W&T in het onderwijs moet integreren. “We zoeken met het team naar een manier die het best bij de school past. Sommige scholen kiezen ervoor techniek als apart vak te geven. Andere scholen bieden W&T liever thematisch aan of willen er met projectweken vorm aan geven. Wij vinden het vooral belangrijk dat leerkrachten echt met W&T aan de slag gaan en dat het een succes wordt. We

denken mee hoe dat het best kan, wat het best bij de visie van de school past en wat een leerkracht daarvoor nodig heeft.” Uitdagen Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en ondernemend. Door een uitdagende invulling is het niet moeilijk ze warm te laten lopen voor Wetenschap en Techniek. “Sterker nog, door een uitdagende invulling merken we in de praktijk dat ook leerkrachten steeds enthousiaster raken. Het leuke is: je hoeft als leerkracht niet alle antwoorden klaar te hebben liggen, je gaat er samen met je leerlingen naar op zoek. Zo ontdek je als leerkracht ook steeds weer nieuwe, interessante dingen!”

OBD Noordwest adviseert scholen en schoolbesturen over het vaststellen en het vormgeven van een beleid en een praktische invulling t.a.v. Wetenschap en Techniek. We doen dit onder meer in samenwerking met de Ipabo en de Vrije Universiteit.

Voor meer informatie over Wetenschap en Techniek kunt u terecht bij Nanette Wagenaar E: [email protected] M: 06 466 460 99 of Tessel van der Linde E: [email protected] M: 06 523 482 79.

Aankondiging

16 oktober 2013 Informatiemiddag Wereldoriëntatie in de 21e eeuw! De digitale omgeving wordt steeds belangrijker in ons leven. Welke toegevoegde waarde hebben deze ontwikkelingen voor het onderwijs? Hoe pas je dit toe binnen je onderwijs en vooral binnen de zaakvakken? Welke vaardigheden hebben kinderen nodig? Onderwijs in de 21ste eeuw gaat naast ICT-vaardigheden en mediawijsheid over een nieuwe manier van leren, leven en werken. De nieuwe ontwikkelingen en de toepassing daarvan binnen de methoden staan centraal tijdens de informatiemiddag. Samen met de educatieve uitgeverijen geven wij informatie over: • De methode Argus Clou (Malmberg), • De methode Verderkijken (ThiemeMeulenhoff), • De methode Zaken (Nieuwe Zaken, Tijdzaken, Wereldzaken, Natuurzaken) (Zwijsen) • Interactieve werkvormen bij wereldorientatie door Nanette Wagenaar (onderwijsadviseur OBD Noordwest) Aanmelden: U kunt zich aanmelden via de website: www.obdnoordwest.nl/aanmeldformulierwereldorientatieinde21eeeuw/

De informatiebijeenkomst staat gepland voor: Datum:  woensdag 16 oktober 2013 Tijd: 13.30-16.00 uur Locatie: OBD Noordwest, James Wattstraat 4, 1817 DC ALKMAAR Prijs: € 50,00

Voor meer informatie kunt u terecht bij Ella Ruigrok E: [email protected] T: 0229 25 93 80

7

Laatste kans om de cursus dyslexiespecialist te volgen! De cursus Dyslexiespecialist op school wordt in het schooljaar 2013-2014 voor de laatste keer aangeboden in de huidige vorm.

• Module 2: Diagnosticeren van dyslexie • Module 3: Omgaan met dyslexie in de groep

Wilt u als gecertificeerde dyslexiespecialist aan de slag binnen uw school? Meld u dan aan voor de volledige cursus, die start op dinsdag 10 september aanstaande in Alkmaar.

Resultaten na de cursus: • U heeft een actueel theoretisch kader • U kunt leerlingen met (ernstige) lees-/spellingproblemen en dyslexie signaleren • U beschikt over een dyslexie onderzoeksmap • U kunt onder supervisie van een Orthopedagoog / (GZ-)psycholoog een dyslexieonderzoek afnemen en een diagnose stellen

De cursus bestaat uit drie modules en omvat 13 bijeenkomsten. De onderwerpen die aan bod komen, zijn: • Module 1: Theorie, achtergronden en signalering

• U krijgt feedback en praktische tips van uw cursusleider en medecursisten op uw eigen casuïstiek • U krijgt schriftelijke feedback op uw eigen dyslexieonderzoek • U kunt het onderwijsaanbod (vroegtijdig) afstemmen op deze leerlingen • U heeft de ingrediënten voor uw eigen dyslexiebeleid Voor meer informatie over de cursus dyslexiespecialist of dyslexie kunt u terecht bij Daniëlle van der Werf E: [email protected] M: 06 461 973 92

Nog enkele plaatsen vrij voor de cursus Kids’ Skills! Kids’ Skills is een speelse oplossingsgerichte methode voor kinderen om hun problemen te overwinnen. Uitgangspunt van deze aanpak is dat bijna elk probleem wordt gezien als een vaardigheid die nog geleerd of verbeterd kan worden. Met de vijftien stappenmethode kan een kind de vaardigheden ontwikkelen. Het kind bepaalt zelf welk probleem het wil aanpakken, hoe en van wie hij/ zij steun wil. Kids’ Skills versterkt

OBD Noordwest Postbus 80 1620 AB Hoorn T (0229) 25 93 80 E [email protected] I www.obdnoordwest.nl

Locatie Hoorn (centraal bureau) Blauwe Berg 3A 1625 NT Hoorn Locatie Alkmaar James Wattstraat 4 1817 DC Alkmaar

de motivatie, het zelfvertrouwen en verbetert de leerprestaties van kinderen aanzienlijk. In eenvoudige stappen ontstaat een prettige en dynamische samenwerking tussen kind, ouders en school. Aan de orde komen: • Het 15-stappenplan van Furman • Het stellen van oplossingsgerichte vragen • Oplossingsgerichte taal • Gespreksinterventies

Redactie: OBD Noordwest / Sandra Dijk (4C Communicatie) Vormgeving & druk Second Opinion

Resultaat na de cursus: • U kunt oplossingsgerichte gesprekken met kinderen voeren volgens de methode Kids’ Skills De cursus Kids’ Skills start op 25 september aanstaande in Hoorn. U kunt zich nog aanmelden! Voor meer informatie over Kids’ Skills kunt u terecht bij Kitty Broers-Jongenelen E: [email protected] M: 06 116 260 29

Voor meer informatie over al onze uitgaven en diensten kunt u terecht op onze internetsite: www.obdnoordwest.nl. U kunt ook onze gidsen opvragen per telefoon of per e-mail: T: (0229) 25 93 80 E: [email protected]. Wij komen op verzoek graag bij u langs voor een adviesgesprek.