Communicatie: wat en waarom

Help(t) Communicatie!? BOSK-Landelijke informatie- en ontmoetingsdag 18 november 2006

TOTALE COMMUNICATIE

Totale communicatie; filosofie, visie en basishouding Wilma Scheres & Esther Oskam

Communicatie: wat en waarom • Veel definities gaan over de vorm en het proces van communicatie.

FILOSOFIE, VISIE EN BASISHOUDING • Wilma Scheres • Esther Oskam

• Wij waren met name geïnteresseerd in het waarom van communicatie. • Als je het waarom begrijpt van communicatie krijg je meer grip op het proces en kun je dat proces positief beïnvloeden.

De (taal) filosofie en de psychologie gaven antwoord:

• HORA:Om zichzelf te begrijpen heeft een mens het nodig om door een ander begrepen te worden. Om door een ander begrepen te worden heeft een mens het nodig om die ander te begrijpen. Communicatie voorziet in die behoefte. • Desanne van Brederode: Een mens kan niet leven of groeien zonder begrepen te worden. Begrijpen en begrepen worden ligt aan de basis van ons bestaan. Begrijpelijkheid verdient de voorkeur boven vorm.

Wat is taal en wat is communicatie?

Taal

Communicatie

Taal is een gemeenschappelijk regelsysteem van een gemeenschap. Taal is in dienst van de communicatie van de gemeenschap. Je kunt met taal genuanceerd communiceren met leden van je taalgemeenschap. Met niet-leden wordt het lastig.

• Je kunt met iedereen communiceren zonder taal. • Communicatie kent ontelbare universele signalen die taalgrenzen overstijgen. Kortom: alle gedrag is communicatie. • Communicatie is meer dan taal. • Communicatie gaat vooraf aan taal. • Taal is één van de vormen om mee te communiceren.

1



Voorwaarden voor communiceren

Totale Communicatie

• Bewust ervaringen opdoen: je vult je model van de wereld met inhoud. • Bewust ervaren dat op jouw actie een reactie volgt en andersom. • Bewust ervaren dat communicatie wederzijdsheid/uitwisseling betekent. • Bewust ervaren dat er communicatiemiddelen zijn. • Bewust in contact en dialoog met je omgeving.

• De intentie hebben om de ander te willen begrijpen en moeite doen om je aan te passen aan het communicatieniveau. • Vanuit die intentie en attitude ga je meer bewust en tegelijkertijd gebruik maken van alle mogelijke uitingsvormen en bejegening op maat van de cliënt. • Daarmee stimuleer je gericht de communicatieve ontwikkeling en daarmee de algehele ontwikkeling. En dat is de visie op communicatie van de KEGG.

Wat betekent de visie van TC • De cliënt kan en mag zichzelf zijn. • Verschillende vormen/middelen voor verschillende situaties, aangepast aan mogelijkheden en beperkingen. • Communicatievormen hebben zelf geen niveau. • TC gaat de hele dag door. • De omgeving leert de cliënt kennen met al zijn unieke mogelijkheden en beperkingen kennen om vervolgens voortdurend af te stemmen op de cliënt in iedere situatie.

Wat bereik je met TC • Je geeft afgestemde informatie. • Je biedt veiligheid, overzichtelijkheid en structuur. • Je vergroot de zelfstandigheid en zelfredzaamheid en keuzegedrag. • Je lokt interactie/conversatie uit. • Je bevordert sociale vaardigheden en contacten.

Vorm: Welke communicatievormen zijn er en hoe kun je ermee communiceren?

Gedrag

2



Vorm:

Vorm:

Gedrag

Gedrag

Voorwerpen

Voorwerpen Foto’s

Vorm:

Vorm:

Gedrag

Gedrag

Voorwerpen

Voorwerpen

Foto’s

Foto’s

Tekeningen

Tekeningen

pictogram

Pictogrammen

Vorm: Gedrag

Vorm: En natuurlijk...

Voorwerpen

Woorden

Foto’s

Geluiden

Tekeningen Pictogrammen

Etc.

Gebaren

3


Toepassingen


Individuele communicatiemiddelen - Communicatieboek met foto’s of picto’s, of tekeningen - Pictogenda - Voorwerpen - Communicatieborden - Spraakcomputer

Communicatieborden

Visualiseren van ruimte, tijd en opdrachten

- Horizontaal/verticaal?

- Stappenplan

- Groepsbord of individueel?

- Hoeveelheden

- Tijd of thema visualiseren?

- Aangepaste klok

- Vormen?: Foto’s, picto’s, tekeningen?

- Inrichten van de

- Inhoud en toepassing afhankelijk van

ruimte

communicatieniveau

Sociaal emotioneel • • • • •

Visualiseren van emoties en gedrag Voorbereiden op gebeurtenissen Vastleggen van ervaringen Levensboek, doodboek, blootboek, Ik-project

MCG/ EMB en TC • Waar hou je rekening mee tov vormen en middelen bij MCG: • Zintuiglijke beperkingen: visus, gehoor, motoriek, vragen aandacht (visio/kegg). De complexiteit aan beperkingen kan gevolgen hebben voor de verwerking van prikkels. • Bewegingsmogelijkheden. Hoe moet je communiceren, bijvoorbeeld in gedrag als je bewegingsapparaat het slecht doet? Hoe moet je gericht op iets wijzen?

4


MCG/ EMB en TC • Veel MCG kinderen hebben een verstoorde prikkelverwerking. Er is sprake van over-/ ondergevoeligheid. De communicatieprikkels moeten soms intenser zijn: aanrakingen, kleuren, tastbare communicatievormen. • Soms heeft het kind juist last van intense prikkels: tactiele afweer, afweer van scherpe licht/geluidsprikkels. Soms heeft het kind een voorkeurszintuig.


MCG/ EMB en TC Wat is belangrijk: • De zintuiglijke beleving • De omgeving en de ruimte • Herhaling en rituelen • Een goede interpretatie van de begeleiders • De omgeving is vaak het communicatiemiddel, durf dat te zijn

Het communicatieniveau

De instrumenten van het communicatieprofiel

• Voordat je een keuze gaat maken voor communicatiemiddelen is het belangrijk dat je eerst het communicatieniveau van de cliënt kent. • Het communicatieniveau van de cliënt breng je samen met de omgeving in kaart met behulp van een communicatieprofiel. • Het profiel houdt rekening met alle individuele mogelijkheden en beperkingen.

Persoonsbeeld en de sociale situatie • Stemmingen, wilskracht, motivatie, gewoon gedrag, opmerkelijk gedrag, gebeurtenissen die impact hebben gehad etc. Persoonsbeeld werkt met gerichte vragen. • Omgevingssysteem van de persoon; milieus, relaties, contacten, begeleiders.

De ontwikkelingsmogelijkheden

Het communicatieschema

• Zijn er testgegevens over de sociaal emotionele ontwikkeling en/of de leerbaarheid: vermogen tot abstractie? • Zijn er gegevens over het vermogen tot zintuiglijk waarnemen en verwerken van prikkels? • Motorische beperkingen/mogelijkheden?

• Over welke inhoud (begrippen) communiceert de cliënt actief en passief met welke vormen op welk niveau? • Voor deze communicatieniveaus ontwikkelden wij een communicatiemodel, een kader: een model, voor alle mensen met een communicatieve beperking.

5



Situatieniveau I

Het communicatiemodel

Veiligheid ruiken

• Situatieniveau 1 en 2: Veiligheid en Vertrouwen (herkenning)

proeven

• Signaalniveau 1 en 2: Vertrouwen (herkenning) en Variatie

brood eten

voelen

Signaal onbewust

Signaal onbewust

Signaal onbewust

Signaal onbewust

• Symboolniveau 1 en 2: Variatie en Vrijheid

Brood in de keuken Anderen aan tafel

Gerammel van bestek

Situatieniveau II Veiligheid/vertrouwen/herkenning

Signaalniveau I vertrouwen/herkenning

handelen

rode drinkbeker

tafel

dienblad bewegen

drinken

1:1

geluid keuken

moeder

buiten spelen op KDV

theepot foto

woord gebaar

1: meer

drinken bij de buurvrouw

foto 1:1

voorwerp 1:1

buiten spelen bij oma

woord 1:1

gebaar 1:1

woord 1:1

foto 1:1

Symboolniveau I variatie zwemmen

Signaalniveau II vertrouwen/variatie

Drinken kopen

drinken thuis

1:1

op dinsdag of vrijdag in binnenbad

zwemles

met papa

zwemmen in zee op vakantie

z w e m b ro e k

zwembroek kopen

Limo, thee, koffie drinken op een terras

Zwemwedstrijd op tv

modelvoorwerp

6


Symboolniveau II vormgeving zwemmen op dinsdag en vrijdag

zwemles

zwemmen in zee op vakantie

met papa

z w e m b ro e k

zwembroek kopen

zwemwedstrijd op tv een duikcursus volgen


Terug naar het communicatieprofiel Het communicatieschema geeft dus het volgende inzicht: • Met welke vormen communiceert deze persoon over welke inhoud, dus over welke begrippen uit zijn wereld en op welk niveau.

reddingsbrevet halen

Andere instrumenten Ervaringenschema : • Nu gaat het om de sociaal emotionele omstandigheden. • We kijken met dit instrument naar de wijze waarop veiligheid, vertrouwen/ herkenning, variatie en vrijheid invloed hebben op gedrag/ communicatie.

Communicatieplan • Na een interpretatie kom je tot een communicatieplan op maat, waarbij je vormen zoveel mogelijk afstemt op de inhoud en de mogelijkheden van de cliënt. • Moeten we toe naar: beeldvorming, behandeling, ontwikkeling of onderhoud? Of een combinatie hiervan.

Functieschema • Functieschema: gebruik van communicatie: vragen, opmerken, weigeren, informatie zoeken, uitdrukken van gevoelens etc. • Hoe doet iemand dat en op welk communicatieniveau.

Hulpvraag, Doel en Werkwijze • Zowel de cliënt als diens omgeving heeft een hulpvraag: • Voor beide partijen stel je SMART doelen op. • Hoe, wat, waar, wanneer en waarom verwerk je in een werkwijze!

7



Vraagt u maar!

8

Communicatie: wat en waarom

Recommend Documents