COMMENTATI MEB1CA. D E RACHITIDE, QUA RESPONDETUR AD QU^ESTIONEM, A SOCIETATE ARTIUM ET SCIENTIARUM, TRAJECTI AD RHENUM EST,

COMMENTATI© MEB1CA. D

E

RACHITIDE, Q U A RESPONDETUR AD QU^ESTIONEM, A

SOCIETATE ARTIUM QUM

ET SCIENTIARUM,

TRAJECTI A D R H E N U M E S T , P R O P O S I T A M .

• Qitanam cjl Natura et Indohs Rachitidh? Ouanarn funt Caufie, qua, faciunt, ut prima ütiu\ Initia fa* ro poft tertium atatis annum confpiciantnr? Quanam funt hujus morbi Signa? Qiianam efl lllius PrognofisP dn dantur Remedia, quibus poteft pracaveri? et (i qua dantur, Ouanam? Quanam pro. cateris? ad curandum hunc morbum conveniunt Remedia ? C O N S C R I P T A A V I R O J. M.

F.

D O C T I S S I M O A

C

D . FACULTATIS

K

E

R

M

MEDICI

A

N

N

,

MOGUNTIN^E

ADSESSORE ,

Cui Ao. M D C C X CII, a 'Societatc adfignatum fuit Pramium Nummi Argcntci,

S

Y

M

B

O

NATURAM SENSUS, R E VE LANT. T

L

U

M

ÏULTI

. RATIONE,

E

AD

I S T O £,

F

SC1ENTIAS.UM SOCIETATEM, /.D

ATQÜE

q\J JE

RHENÜM

A

ARTlüM

TRAJECTI

EST.

Q ü s. s T i o , qüam Orbi Literato refolvendarn pro» ponicis, Viri Illustrisfirni! tanti profectö eö,

ut dubitem,

moment

an in vastisfimo Scientite M e -

dica? ambitu materies inveniatur,

quce tantum a i

ftabiliendam generis humani felicitatem conferat. Vultis, ut Racbitidis Natura rite determinetur; uc Caufce indagentur,

q e Rachiddem producant; uc U£

Signa indicentur, qua? huic mörbo propriafint; ut, qui a morbo relinquitur, corporis Habitus deferibatur; u t , cur infantes, fuperato tertio Eecatis anno, vix hoe morbo afficiantur, reddatur ratio; ut, et qua ratione Rachitis pra;caveri posfic,

an,

derfionftre-

tur; ut denique recta Medendi Methodus ftatuatur. His qusefitis uc pro viribus fatisfacerem,

ita circa

gravisfimum hocce negotium verfatus f u m , uc primo, qua fenfibus detegi apud Rachiticos posfunc, accurate retulerim; deïn fubjunxerim ea, qua; ex Obfervatis, Ratione et Judicio, asfequi potueram. A 2

Scrip-

/

A

a o m ®ï M a

Scr ptum in tres Sectiones dispescui: primd R a :

chitidis Indoles explicatur; alter & morbi Caufa? traduntur; ieritó Medendi Ratio exponitur. A d exponendam Rachitidis Naturam

(pramisfis

iis, qua? in aïgrotis infantibus, et in disfectis ex hoe morbo demortuorum cadaveribus obfervantur, phgenomenis,) Phyfiologica quoque Nutritionis principia, qua? ulrimo fsculi detecta funt, eena

1

luflxo Anatomicorurn

induftri^

explicare necesiarium d u x i , ut inde,

demonftrandi

methodo,

morbi Indoles

erui

posfit. Altera Sectione, evolutis morbi Caufis, ü l u m , qui ï Rachitide fuperest, corporis Habitum defcripfi, et, cur.Rachitis, vix uhquam triennem infantem infe(let, rationem fubjunxi.

-

Tertia" denique Sectio. Therapeutica modum, quo Rachitis pnecaveri posfit, et

fimplicisfirnam

fimu!,

. atque tuti>fimam Medendi Methodum coniplecticur. Ve^rum eft,

Viri Illustrisfini' ju'icar;-, an hls

nvis iucn'rationibus fiat.

« q u $ pej„.o;u

Vtfoa;

£uiV

Valete.

S E C -

$ E C T ITO

RACHITIDIS

I.

INDOLES.

C ^ U E M A D M O D T J M in omnibus G r p o r i s Humanï affeccibus ipfam morbi irdolcm cognoscere, et perfpicere perifius, ciifficile ejj, aut plane «fvvonov,

mü

earum, qua? in Corpore prater naturam contingunt, murarionurn cognitionem asfequamur; ica praprimis in expjicanda Rachitidis. Natutf eö dirigenda inquificio. eft, cum hic morbus,

propterea quod inducds toe

tantisque mutationibus fe prodat, fpem faciac, fore, ut circa ejus Indolem et Caufas certa principia ftatui ppsfint.

Si enim occuita hucusque Medicis fuic

plurium morborum Natura; dupiicem prafertim o h caufam id contigit, et,

quod mutatïones corporis

phyfica? vix yllaï ifenfibus patuerint, et, quod Symptpmata generalia a particularibus et characteristicis morbi fignis distinguere, difficilius erat negotium;, ec, pon raro anceps circa hanc rem judicium verfabatur, A 3

C A-

(

C

A

P

6 )

U

T

I.

Infantis RacHtici Habitus. Morbus, quem describendum fumfimus, inter i n fantiles pertinet, neque enim unquam adultos adori* tur, licet Auchorum cornplures morbum quemdam rarisfimum, pariter etiam juvenili, et

virili

aïtati

mfestum, ob Symptomatum quorumdam fmllitudi* nem hoe nomine compellarint. Nunquam congenita Rachitis eft, et, ut plurimum faltem duo, tresve

a nativitate menfes elabuntur,

antequam certa morbi indicia indaganti Medico inn# tescant. (i.) Nature congrua mihi videtur morbi divifio in duo ftadia, quorum posterius, obfervato osfium tumore, ct distoriione inchoatur. C u m caufie occafionales non raro rnaximam morbi partem contineant; ex corporis Habitu fani infantis quam( i ) Connatam Racbitidem obfervavit Sichi,

et Star-

ehitu nonnullos infantes ex utero hunc morbum afferre asferit. V i d . Trnka de Krzowitz,

historia Rachitidis,

pag- 155. Verum hee, et fimiles obfervationes vix fidem merentur, cum vel circa morbi indolem hal/ucinati lint, ?el Rachitis mox poft partum accesferit.

C qaamdpm

ad

7

fufcipiendum

) morbum capacitatera

hariolari Medicis raro licet. Saepisfime infantes Gnisfimi hoe morbo corripiuncur.

U b i morbus inchoatur, infueto dolore vcxatus

phngit infans, et vix ejulatus finem imponit.

Culor

F.iciei primis mox diebus immutatur, et vel pallet infigniter,vel fordide fluvescit; mox Abdomen intumescit et intra exigui temporis fpatium mirum in modum expanriitur; pracipue autem Hypochondrium dextrum infhtur, et infolitam duritiem oftendit; corpus emaciatur, ita fsepe, u t , fi infans antea pinguedinem contraxerat,

nunc rugis defcedetur, et fenicitli figu-

ram referat;

praecipue Extremitates attenuantur, et

ita emarcescunt,

ut vix osfibus haarere videsmur,

N o e m fere nunquam fomnum capiunt, et dormientes fublto

magnis clamoribus excitantur,*

famelici funt,

utpiurimum

et licet cibus potusque continuo in-

gurjntentur, nunquam tarnen fatiantur; Ruccus acidi facili lacris coagulati vomitui junguntur; fenipcr liquida eft; parcibus

heterogeneis

AIvus fere

foeces ex flavo viridesennt, eï componuntur,

quarum altera

fluidaeft,

altera frustulis minimis, fluido innatantibus,

conftat;

Excrementa aridum odorem fpirant; Urina,

jumentofa excernitur. Hoe primum morbi Itadium certo tempore definiri nequit,

cum pro Symptomatum concurfu et Caufa-i

mm vehementtè cidus

aut ferius terminetur. A 4

Au-. g*-

CC

8 ) :

gptar fepe fat cito corporis flaccidicas et marcor, et fumma dein inertia, atque fe movendi irnpotenu> n c c d i t ; infantes pedibus infiftere recufant, et incedentes tiniidi buc iiluc vacillant. . Eodem tempore notatur tumor Articulorum, et Epiphyfium protuberantia, qua? primum ad Extremitatura fuperiomm articulos obfervari folet, cum Radii et Ulnae, qui Carpum excipit, articulus in tumorem eleverur; paulo poft eciam pcdum Malleoli inflantur, moxC ostarum erremitates, quibus cartilaginibus junguntur, in nodos attolluntur, quin et in ipfis Metap r i l et Metacarpi osficuiis tumida non raro capitula adnotantur. U b i eo pertigit mali invalesccntis natura;

capitis

molesaugetur, et formam fingularem, Rachitidis characteristicam, acquirit; Frons nimirum, ubi antrorfum m capillcs tcrminatur, ita protruditur, ut reliqua ejus ' pars obiique verfus ocuJorum orbiras inclinetur;

con-

vcxa, err tundata frontis Forma in planam abit, et ex utroque latere tubera frontalia parumper elevata confpiciuntur;. volumine increscit

Calvaria, ita

ut

insequaies et afymetricre in parte capitis pofteriori protubcrantia; notentur.

Iliant Sutur*, et locus in ver-

tice, quo osfa nondum perfecta cartilaginese natura? membrana junguntur, ampliatur et diducitur.

Hoe

incremento infigne capïti pondus accedir, adeo , uc osusculi eidem attollendo et fuftinendo impares fint, et

(

9

)

er vel caput antrorfum propendeat,

vel in humeros

iners dilabatur. Si res in deterius ruat, et morbi Symptomata invalescant, cerea nunc animadvertitur osfium mollities, qua? a musculis fhccidisfimis, quibus vigor pene nul. lus inest, in varias fotmas curvanturet distorquentur. Incurvantur

primo Extremitates inferiores;

Femur

antrorfum et extrorfum plerumque inflectitur; [Crus flexuram, antrorfum et introrfiim directam, ostendit; Humerus gibbum extrorfum vertic; Antibrachii osfa curvatura anteriora verfus intorquentur. Thorax a latere

comprimitur, et antrorfum in

gibbum elevatur, ita, ut peetons carinati figuram referat, fi complanatis lateribus C o f e obliquo ductu, verfus medium fternum accedant. Columna Vertebralis modo in hanc, modo 'in i l lam partem inflectitur, et progresfu temporis, cum corpus, ut partium aaquilibrium reflituat, voluncario conatu verfus contrariam partem

inclinetur, duplici

flexura' deformatur. Regio Uiaca et Hypogaftrica unius lateris fsepe protrufa; videntur, cum ea?dem lateris oppofiti collap. et quafi vacua? appareant. Dentes folito tardius erumpunt, et, fi emergunt, exigui funt

et curvati, mox nigrescunt,

carie affi-

ciuncur, et exiguo mandendi nifu in frufta disfiliunt, exciduat, et fiepe fit, ut aliis non commutentur.

A 5

YV

C

10

)

Vocem Rachiticoram raucam, et ftridenrem ( 2 ) et babita anatis ratione, multo graviorem ( 3 ) 1

ob-

fèrvamus. ürina cx aïbido fhva, turbida, et 08 jurnentorum fimilis eft; paucas poft mictum horas olorem penctrantisfimum alca.'i voiatiiis fpargit. ( 4 ) Pulfus parvus, debilis, et ftmper naturaii tardior animad vertitur. Aivus per totum hoe morbi ftadium fere femper adftricta eft, ita, ut omni biduo, triduóve ]iqu da? deponantur. ;

Verfus finem

fceces

morbi accedit

Diarrhsei, qua alimenta asfumta', vix immutata, deponuntur.

U b i ad dttjlty pertingit morbus, ïenta F e -

bricula accedit,

et Sudores

aciduli .corpus depas-

cuntur.

corporis,

( f i caput prsegrande,

Macies

et abdomen tumidisfimura

excipias,)

ut cutis fofis osfibus fuperftrata cedunt repetira? narium, farum

ita increscit,^

vide-ri posfit.

et gingirarum

et putrescentium Haemorrhagia;.

Ac-

IpongioObfervan-

t u r A q u a ; , i n cranio et cerebri vemnculis collectas, indicia,

quo pertinet

ampliata,

et ad lucis radios

vix non fenfilis, Pupilla, Sopor comatofus, Paral yfi ex» (a) Wepfler System der pratifchen Arzneikunst, Tom. 3. pag. 128. (3; Rojenjlein, yon den Kinder Kranckheiten, pag. 579.

Leidenfrast, R. Wilkinghof, nonulla de Rachitide, pag. 16.

Disfert. exbibenï

Extremitatum inferiorum ;

accedunt corporis totius

Convulfiones, quas mors cito fubfequitur,

C

II.

A P U T

% Phanomena, in Cadayeribus oi^ervata. Plura fecui Rachiticorum corpora, fectione indagari posfunt, ftudiofe rimatus,

er. eas, quas

flatus naturalis anomalias

pro certo affirmare non dubito,

morbum corporis humani non esfe,

qui tot tantas-

que, ac tam perlpicuas mutationes inducat, et quibus rite collatis tanta de morbi natüra et caufis certitudo elucescat, quam hic corpotis aftectus,

quem inqui-

rendum mihi propofui. Quamquam autem

hsec pathologica phsenomena

enarrans, facile potuisfem eorundem rationem reddere, malui tarnen hic folas obfervationes afFerre, et qua? fenfus circa organorum vitiatorum ftructuram de. tegunt, feorfim defcribere, ne, cum morbi ipfius in~ doles hactenus non innotescat, Obfervationes, judicio confufas, retulisfe videar; et, ut Pathologica, quam ex cadaverum fectionibus refero,

hiftoria rationum,

quas ad eruendas morbi caufas proferam, firma bafis esfe posfit. At-

C i*

)

Atque,.ut ordineprocedam, primo, quse in diverfis corporis cavicatibus prater naturam immucata deprehendi, Organa defcribam. Referato Abdomine, ftatim oculo fe ofFerunt Ventriculus, et Inteftina, aëre contento r a diftenta, ut facta cultello j g n c t u r i cum fibilo erumpat; tenuisapparent||nteftinorum membrana? et

ajbid.sfi-

ma?, adeo ut vix hinc illinc ampliores vaforum fanguiferorum rami peliuceant, reliquis minonbus vasculis fanguine vacuis.

Inteftina tet-uia., cibis ingeftis

fere vacua, non raro magnlAscaridum lumbricpidum catervS obfidentur. Inteftina crasfa alimentis indigeftis fcatent, etinfacco Coli Qeeo non raro vermes plurimi inveniuntur, quorum duos, rresve, in ipfum Vermicularem Procesfum ingresfos, reperi.

Valvula C o -

l i arctisfime claufa eft, neque etiam, Inteftinis vi compresfis, aër in Rectum inteftinum pe.netrat/Inteftinum Rectum coHapftm fepius et flaccidum deprehenditur; et l i mucus, et ingefta cruda, hoe Inteftino contenta' accuratius examinentur, etaqua diluantur, non rarq vermiculos plurimos, et Ascarides verniiculares et trichocephalos illic nidulari deprehendentur. eft

Omentum, omni pingui deftitutum, tenujsfimum et quafi araneam telam refert. Mefenterium aliquando, praterquam quod adipe

plane deftituatur,

nihil prater naturam immutatura

oftendit; fape tarnen glandulis dilatatis et turgentibus

(

13

)

bus fcatet, quas femel in tantam molem increvisfe confpext, ut pugnorum duorum volumen sequarent. Lien quandoque compresfus et durus, quandoque ampliatus et fpongiofus, Idem de Pancreate

deprehenditur.

obfervatur:

hoe viscus

vix prseternaturalem. llructuram monftrac, et in omnibus, qujefecui, Cadaveribus, bis tantum justo majus idem, neque tarnen induratum obfervavi. Hepar in omnibus Rachiticorum corporibus in ftupendam molem excrescit adeo,

ut illud fjepius ad

regionem Hypogaltricam usque pertigisfe viderim; neque tarnen vel exterius luftratum, vel cultro disfecrum quidquam,

quod ftructuraï prseternaturalis fus-

picionem movisfet, oftendit. —

Veficulam Felleam,

interdum omnino vacuam, fere femper fluido mucofo , albo, vix flavescente , quod neque guflu amaroris cujusJam indicium prodidit,

repletam

deprehendi.,

nunquam autem, Cquod et alii Authores teftantur, (5)

Bile naturali plenam Cyffidem inveni, fed vel

mucofa" p a r t i , vel copiofa" dilutisfima\ Ren :s nullo ftructura; vitio laborasfe inveni, ne(

que Veficam urinariam,- licet eandem femper u r M vaLè diltentam invenerim. Ca(S> Haller Diff. de Rachitide in Collect. Difl^Vindob. Tom. I. pag

167/

Vogel Prselecc. pag. 551.

C

14

)

CavumPectoris, rescisfis Coflafom cartilarinibus, et Sterno remoto, humore ferofo, parco tarnen, fe' re ftrnperrepletum vidij P ^ ^ beli, hmc inde collapfi, conftricti et Murati deprehendunmr; faepe vero nullo vitio laborant. Qua, • ad Traeheaa in Bronehia divifionem occurrunt, dm. dufe lymphatiea?, ftre femper turgidse, et quafi ia "num vmjmbüe corpus confkt* cernuntur. Quem Mediafcnum anterius compiectitur, Thymus cum in Face infantili majus volumen ha^at, et vitae decurfu n.ag.s magisque decrescat, in Rachidcis in molem loJito majorem extenditur. u ] n i o n e s

e x i

Cum nonnunquam in Rachiricorum cadaveribus Pul moms cum PleurÉi concretos viderim, hoe quidem non morbi effectum, fed vel tongenitum, ef & causaproductum vitium esfe, hic meminisfe juvabit Cramo feni divifo, Dura Membrana perdnacius «dhaefit; postquam autem „ nifi rf 3dam fuerat, rupta vascula, quae alias inftar punctulorum rubentiumhancmembranam obfident, Lymph*faofe flrus ünguineis intermixtaa, notabilem copiam effudcrunt - SemotaDurÉ membrana, Arachnoidca.ee Vasculofe membrana, cellulis ferum copiofum pelluc^ düm contentum vidi, d praferdm gyris cerebri temisfum, bullas, etveficulas, aqua plenas,refereba, Mmbrana Vasculofa faciJii de cerebri fubftantia detrahitur;i faautem cerebri masfa, pultem referens, cultro disfecand cedit. " g V

o n

qu

a v u ] f t

q u o

me

P

l J O t J

c

v )

Quod autem adnotatione dignisfimura mflii videt u r , quodque a nemine adhuc relatum fcio,

eft,

quod in duobus infantibus Rachidcis, in ipfa" mollisfima Encephali fubftanttè, nodos durisfimos, qui Scir1

rhos quafi mentiebantur, repererim; in puella trium annorum Rachitica* Scirrhus talis cerebri in medultè lobi cerebti anterioris pone nervum Olfactorium delituit; aker in ejusdem. cerebri lobo pofteriore linistro pone

Ventriculi tricornis -cornu pofterius notabacur.

In puero vix non bienni, eandem cerebri in nodum durisfimum concredonem v i d i , qui cerebri fere medium tenebat, et Corpori Striato adjacebat. H i , quos in binis cadaveribus obfervavi, cerebrales Scirr h i , fi cultro disfecantur,

colorem intus cinereum

nigricantem oftendunt, et ftricta" ftipuladque cellulofa" teia componi videntur. Cerebri Ventriculi fere femper aquam continent, et Pia Membrana in Plexum Choroïdem coliecta, Hydatidibus repleta cernitur.

G

A

P

U

T

III.

Osjium Rachiticorum ftructura.

Cum

Osfa

in hoe morbo praecipue afficiantur,

complures Medici primariam morbi caufam in Osfir

bus

• C '16

)

ZTu ^ contrahant, paucis feorfim exponam. q U a m n a m

^

«

q

u o d

e r a o J ] i a m i i r )

Rachitide

ftructu

u [ f i n e

d

. . ffi

ac

.

o R £

e mcurvan atque cultro, Jardi inflar, discindi £*'

H

p o s

-

* ° P ™ t u r a l i s mollities, et cerea flexir£

es ih omnibus corporis hutnani osfibus adnotatur. trerT v

cunt

n

'

C a E x t r e m k a c u m

O ^ . "et Coftarum ex-

Osfa Capzas Mc tóollïtié morbol! minime

r ' ™ Os Frontis mBmas unius anni, quod fiexile , Tf " ™ > tractari et fibi involvi posfit eadem ratmne Maxilla fuperior digitis comprimi potelt, heet cesfante compresfione in formam pristmam elaffice refiJiat. Maxilla inferior duritiem quidem aliquanto majorem oftendir, fed comprimi tarnen poteil; ^ E f t

m i h i

a d

f

i t a

C h a r t

e f t

u t

d i

i d

f o l i

p r a c i p u e

a u t e m

deus, et Coronoideus emolliti inveniuntur. I p f os Capitis durisfimum, quod Auditus Organum indudir, fohditatem priffinam .amifit et culro faciilime lcinditur. um

Si vero Oslium emollitorum indolem, et eorundem 3 naturahlabnormem flmcturam accuratius indage*

mus,

C *ï 3 raus, plura,noratu pröfecto dignisfima}, licet) Medicia hucusque ignota, deprehendemus; nimirum Primo, magna intefcedit

difFerencia

irr'ter

Osfa

Rachitica, et i l l a , quaï, acidis macerata, emolliuntur; ha?c fine ullS alia mutatione

folutis acido - terreis

particulis, et glutine duntaxat remanente, mollia et tractabilia evadunt; illa vero etiam volumine extendunturj et in fpongiofam masfam intumescunr. Secundo, hic Osfium prseternaturalis tumor maxime in iis Osfibus obfervatür, qua? laxam cteteroquin fabricam et ftraeturam cellularem oftendünt. E . G . in Vertebrarum fpina; dorfi Corporibus, et in fpongiofis Tarfi et Carpi Osficulis. —

Corpora Verte-

bralia, cum in medio excavata, verfus inferiorem et fuperiorem fuperficiem

excurrant, in Rachiticis tu-

mefactai fequalis crasfitiei fibi imponuncur, Tertio, Osfium cylindricorum Epiphyfes , etCostarum extrema magis turaent, quam Osfium ifiorum Diaphyfis et Corpus medium.

Ratio tumoris hujus

insquabilis inde petenda eft, quod Epiphyfes in ftatu naturali fabrica laxiore inftruantur; novimus enim, Osfis fubftantiam

eompactam medium tenere, ubi

cellute denfisfima?, et minimie fibi apponuntur; has autem cellulas, prout ad Osfium extrema, qua articulos

conftituunt,

pervenitur,

ita grandescere et

explicari, ut per totam fubftantiam, Osfea? Cellulaï inveniantur, cum e contrario Corpus medium tubum B

fo-

C

18

)

foüdum, Medulla refertum, ostendat.

Cognita pre-

ter ba>c Anatomicis res eft, Osfium Diaphyfes pluribus et

m^oribus arteriis nutritiis- inftructas

esfe,

easque et numero et amplimdine increscere, eo magis, quo fpongiofior Osfium fabrica eft, qua; ingrediuntur. Quarto, cum Osfa Spongiofa, et Cylindricorum Epiphyfes ceiluiis amplioribus interftincta fint; etiam C e l l u i s Perioftei , qua; in ipfas cellulas Osfeafconrinuantur, laxiores funt ,• obfervamus idcirco in i i s , qui malo Rachitico valdopere

afflictentur,

etiam Pe-

.riofteumin membranam turgidam, mucofam, albam, fpongiofisfimam

immutari,

quÉ Osfa emollita, et

eorum prasferdm extrema, inveftiuntur. Ha;c Membrana mucofa faspe etiam Cranii Osfa obtegit, et maxime in Osfe Frontis et Parietalibus animadvertitur; crasfisfiraa eft ad Osfium margines, et fenfim fenfimque attenuata, verfus medium decurrit, quo tarnen nunquam pertingit, cum ibi ob osfificationem perfecdorem Osfis medium majori denfnate inftruatur.

Hac adjectd

membrana

mucofa

Osfa adhuc magis turgent; et Os Frontis Spiritu vini asfervo, quod, ubialtcri, Sutura Frontali, jungitur, dimidii fere pollicis crasfitiem habet. Cum Osfa, qua; Calvaria; fornicem

conftituunt,

trar.facto primo vita; anno, dendculis, et crenisOsfeis

mi®$m

fibi uniamur, ha;c in Rachidgis paululum i

C

19

)

3 fe diftant, et M a r fquammarum tenuium fibi imponuntur. Totius infuper capitis irregularis figura unice ab Osfium Cranii deformitate dependet,

quse non raro

ita a fe invicem remota fuerant, ut ad eorundem Suturas, feparatis eadem Osficulis claudi oportuerit. tfec

Osficula in omnibus Cranii Rachicici Suturis

deprehenduntur»

qua; numero et figura in diverfis

fubjectis variant. Accedit interdum, praafertim, fi malum Rachicicum longo tempore corpus affecit, ut Cranii fundus proprio pondere imprimatur, et Procesfus Bafilaris Osfis Occipiris furfum cedat; hoe autem nunquam fieri,

quin magnum inde in animse facultates detri-

mentum redundet, verofimile videtur,

G Corollaria

A

P

U

T

IV.

quesdam, quee ex Phgnamenis corporis. Rachitici

deducuntur.

Si in Phyficarum fcientiarum campo ulterius pro-gredi conemur, eo labores noftri tendant, necesfe eft, ut primum, qua; Ser.fus cirga objectum, quod inquifidonibus nofiris fubjecimus, detegunt, fola, er,feorfim referamus et deinde, quid circa eadem dic| B a

«J»

(

20

J

ulterius oporteat, deductis rite Ratiociniis, cottcluda-' ' mus.

Hanc femitam fecutus, cum, quse fint Rachi-

tidis Symptomata, et qua; in cadaveribus infantum, ex Rachitide demortuorum, obfervare licuit, retulerim, nunc, quid inde Ratione asfequi posfim, exponam. Macies infantum

Rachitieorum Symptoma

eft,

quod in omnibus, qui hoe morbo laborant, fe pr©dit, et, fi disfectionibus utamur, Cutis pinguedine deftituta; Tela Cellulofa copiofa et flaccida; Musculi pallidi et emarcidi deprehenduntur.

Capitis ftupenda

moles, et AbdoministumidisfimiTOlumen, Tabisuniverfalis fpeciem quidem cxcludunt; verum fi res profundiori fcrutinio fubjiciatur, non hic fubftantia; incrementum,fed potius partium corporis infignem jacturam deprehendemus; Capitis nimirum hiantes Suturaï et Ventriculorum cerebri, aqua" repletorum, pmernaturalis dilatatio; Inteftina Aëre diftenta; Membrana; Inteftinorum tenuisfima?; Musculorum abdominalium diftractorumftrata, chartsevix crasfitudinem fuperantia, Tabem per totum corpus dominari, fatis fuperque evincimr. Hcec univerfalis infantum Rachitieorum emaciatio -corpus necesfaria partium, quas continuo deperdit, redintegratione deftitui, demonftrat: cum igitur infantes Rachitici asfumtis alimentis non nutriantur, a duabus hoe potisfimum caufis pröximis dependet: vel enim Chylusj ex alimentis paratus, ad nutritionem ineptus eft; vel vié obftruuntur, quibus Cbylus ad omnes

(

21

nes corporis partes defertur.

)

In Rachitiris aufan

nulla viarum, quas Chylus tranfitj obftructio obfervatur, quar potius manifefto apparet, Vafa abforbentia,

qua; Mefenterio continentur,

ultra diametrum

confuetum dilatata esfe; neque etiamMefenteriiGlanduke, quas fiepenumero in cadaveribus Rachitieorum in monflxofum volumen extenfas, confpicimus, chylo tranfitum denegant, cum VisOera et Glandulas, qua; m o k increseünt, non obftrueta, fed vafa eorundem potius ampliata esfe, jamdum fufpicatus fit R . A . V O G E L , ( 6 ) et nuper demonftraverit I i x . R E Z I A ( 7 ) :

non ergo ex Glandularum Meferaicarum obftructione et impedito Chyii transgresfu, fed ex eo potius, quod Chylus ad corpus nutriendum, et ad particulas, qusè continuo deperduntur, refarciendas ineptus fit, infaittunï Rachitieorum Tabes et Atrophia derivari deber. Si corpus male nutriatur, inde id potisfimum coi> tingit, quod particute, ad conftituenda Organa necesfaria;, ex fuccis nutrientibus non fecernantur et par« tibus corporis adhsereant. Si de Rachitide fermo eft, eo jam devolvitur quse* ftio: quamam particplse pracipue in corpore infantili, quoii. (6) P r s l e c t : de cognoscendis et curandis morbis. (7) Specim:

Obferv:

Anatom:

et Patholog.

1784. disf. 1. et 2. de V i s c e r u m , quam dicunt, tione cum moKs incremento. $

3,

Ticini, obftruc

%

(

*»

)

quod hoe rnorbo afficicur, defiderentur?

Atque hic

facilis refponfio eft; hujus morbi enim Symptoma primarium et manifeftum txhibent Osfa, qua; ita emolliuntur, ut musculis rmbecillibus diverfimode curvari et inflecti posfint; cum vero Osfium molliaes etflexibilitas unice inde dependeat, quod eadem,. particulis terreis omnnio deflituta., fola Gelatine duntaxat componantur, particulas terreas ad nutiiendum et refarciendum corpus prscipue defiderari, manifefto apparet. Licet vero Osfa propterea, quod maximam partem terreis particulis conftrui debeant, iftis moleculis orbata pra; cseteris corporis humani partibus, morbi naturam prodanc, et terra; nutrientis defectum incufent; Reliquas tarnen corporis partes ex hac terrea; fubftantia; penuria prater naturam immutari debere, certo confequitur; quemadmodum enim Osfa a particularum terrearum

proportione, reliquas

particulas

excedente, robur acquirunt, ut totius corporis bafin et fundamentum conftituant; ita et Reliqnre C . H . partes Organica; a terreis moleculis , qua; compofitionem ingrediuntur,

eam firmitatem et Fibra;

adftrictum

tonum mutuantur, qui ad corporis functiones

rite

exercendas necesfario requiritur; hinc, cum Rachitici terra, adnutritionem apta, plane careant; tanta M u s en lorum laxitas et Lacertorum infiietus pallor; hinc tanta Cutis, et Cellulofi textus flacciditas obfervatur. Sed et ob eandem rationem Membrana; necebfaria ad func-

( n ) functiones rite obeundas folidkate et fibrarüm elateré carent; tubus Inteftinalis idcifco tono vix non omni deftituitur, etextricatüm ex ingeftis alimentis Aërem aut fubigendo, aut expellendo impar, flatibus ita diftenditur i ut abdomen dolii inftar türgeat et percusfum fefonet.

Vaforum Sanguiferorum ductus, licet pulfus

arteriarum lentisfimus cordis vires magnopere imminutas aperte demonflret, oftendit Anatome.

mirum in modum dilatatos

Pari ratione Viscerüm et Glan-

dularum incrercentum hue refèrri debet, quo pracipue fpectat Hepar Rachitieorum, quod femper, et in omnibus, qui ex hoe morbo decesferunt,

infcnci-

bus in ftupendum volumen increvisfe, obfervavi. -Nulla" a M ex caufa ha*c,ad fecernendos Iiquores deftinata, Organa tantopere increscunt, quam, quod vafa eorundem, et Sanguifera, et Lymphatica, mirum in modum extendantur et amplientur.

Atqui hsec vaforum d i -

latatio unice ideo contingit, quod laxisfima, et emni tono atque elafticitate deflituta, Sacguine et Lymphse trajectis facillime cedant, et robur fe contfahendi et in priftinum ftatum reftituendi defit. C u m nunc in Osfibus terrearum particularum inopia notetur, atque exinde eorum mollities et

flexïbihtas

unice dependeat; ab imminuró particularum terrearum ad Reliquas partes conftituentes proportione, laxitatera quoque et flacciditatem Reliquorum Organorum derivandam esfe, prona conclufio eft. B 4

CA-

C C Be Nutritione

A

3+

P

)

U

T

V.

et Secretione pauca,

qua hüc

pertinent.

U t , quaj de Rachitidis indole ftatuenda mihi fumfi, facilius intelligi queant, necesfarium duxi, circa gra* visfimam hanc corporis functionem ex Phyfiologorum recentiorum penu pauca hic interpolare. Corpus humanum,

circa

quod unice quaeftionis

cardo verfatur, particulis conftituentibus, inter fe non tam natura, quam proportione diverfis, companitur. Hucpertinent Osfa, Cartilagines, Musculi, varii contextus Membrana?, et Nervea Pulpa. fica corporis ftructurê

Si de hac Phy-

quEeftio agatur, nulla inter

Phyfiologos controveriïa obtinet; Verum non aque facile fe offert judicium, fi de corporis fabrica Organica fermo fit; cum Organorum primitiva compofitio, eo quod oculj aciem fubterfugiat, denfis adhug tene? bris obvoluta, disquifitionibus Phyfiologiqis

metam

et fines asfignat; neque etiam ullo modo extricare e latebris fe qjis poterit, nifi obfervationibus autoptis experimenta adjungat,

atque, quod duplici hac via

indagare fonfus non potuerunt, Judicip et Ratione nsfequatur, Tex,

C

25

)

Textus Cellulofus ita per totum Corpus Organicum dominatur, uc pars nulla fit, qua; non exinde confletur qua;que in Membranam Cellularem refolvi nequeat. Integumenta Corporis hac Membrana cellulofa manifefto componuntur, qua;, ubi musculos inveftiunc, amplis, et laxis cellulis inftruuntur; minoribus vero et denfioribus, ubi externa; corporis fuperficiei accedunt.

Musculi,

Vafa Sanguifera,

Membrana;,

Glanduke et Viscera, unice ex his cellulis compofita, deprehenduntur.

Cerebri cellulofa compages facile

apparebit, fi liquore Morgagni viscus mollisfimum induretur.

Quid? Quod ipfa

corporis Osfa hanc

Fabricam manifefto oftendunt;- fi enim Nitri Acido pars terrea foluta et tiblata fuerit, diduci facile et ampliari Cellula; posfunt. Ha;c Cellulofa Tela, qua; Organorum fubftantiam confticuit, eadem etiam fibi jungit; adeo quidem, ut Cutis cellulofo contextu continuo

in musculos

tranfeat; h i , productis cellulis, intimiore nexu Arteriis jungantur, et in ipfam Osfium cellularem compagem, formata prius denfiori et Osfibus inftratd membrana^ quam Periofteum dicunt, tranfeant. Si in quidam corporis parte Cellularis b:ec, qiü partes corporis conftructje funt, Membrana oculis non pateat; caufa eft , quod cellulis minimis acervatim aggeftjs compofita fit, qua; vel ob infignem dm/idem B

5

dj-

C 16 ) didüci nequeunc, vel ob nimiam fnoilitiem vix coh& rent et diducta; lacerantur; hinc fit, ut partes corporis firmisfima;, Osfa fcilicet, et mollisfima Cerebri Nervorumque Pulpa, cellulis deftituta esfe videantur, qua; tarnen experimentis inftitutis facilline deteguntur. Maximi profecto momenti res eft, de hac primitiva Organici Corporis ftructura" veram ftatuisfe,

cum omnes corporis

notionem

humani mutationes

huc referanrur. Arterie, qua; fanguinem vehunt, ex corde finiftro propagatte, corpus permeant, in ramos piurimos dividuntur,

et capillare lumen

nactse, varies formant

Plexus Retiformes, qui deinde collecti denuo et aliis trunculis conjuncti, fub Venarum nomïne ad cor redeunt.

Q u i huc prtecipue fpectant, Plexus arte-

riofi extremis vaforum divifionibus formantur et minimis arteriolis componuntur, musculo exortis,

ex ultimo arterise ra~

acervatim fibi appofitis,

reflexis

et collectis denuo in trunculum, qui Venute officio fungitür.

Pfec vaseulofa corporis fabrica, inter ulci-

mas arteriolas et venulas intermedia eft, et his tantum arteriofis Plexibus Organa Secernentia immediata conftituuntur;

quemadmoduna "enim

pars corporis

nulla eft, qua? non Cellulis confletur; ita quoque nulla Cellula invenitur, qua; arteriofo ejusmodi Plexu non inftruatur.

Hanc fubtilisfïmam organorum fabricam

carn in partibus Corporis Humani, cera* colorata" replecis, Microscopio vilam, merito admiramur. ( 8 ) In Cellulam unamquamque vafa quoque Abforbentia plura hiant, quorum binos, tres quatuorve detexerunt Anatomici ( 9 ) . Sanguis, cordis impulfu et intrinfecfl arteriarum fe contrahentium yirtute, in vascula minima adigkur, Plexus arteriofos,

fubtilisfimis membranis formatos,

extendit; atque ita accidit, ut tenuisfimus Sanguinis liquor, Serum fcilicet, et coagulabilis Lympha, per minimorum canaliculorum parietes tranfudet et Cellulas impleat. C u m Cellula; particulis variis, diverfa fibi proportione commixtis, conflent; necesfario quoque accidet, ut Cellula;, Lympba et Serq repleta;, has ex liquore particulas attrahanr, easque fibijungant, qua; maxima ad cellulas. affinitate pollebunt: ita particula; glutinofo Musculis; oleofa; Cerebro; terrea; Osfibus pracipue adha;rescant. Hac fola ratione comprehenditur, qui Corpus O r ganicum nutriatur,' cum enim partes corporis animalis ferius, citius, in putredinem inclinent; hac interiore partium decompofidone, materia, Cellulas conltituens, in (8) P. Mafcagni Vaforum Lymphaticorum. C, H . Hiltoria et Ichnographia. Senis 1787. Part I. Sect. II. (9) Ibid. Part I. Sect. III.

( >3 ) in ulteriora fua elementa disfolvitur, ex cohrefione deturbatur et novis, Plexu Arteriofo huc delatis, particulis commutatur. Castéra;, in Cellulas transmisfc, pardcuke, qua; ab ipfis Cellulis non atttahuntur, et illa;, qua; antea Cellulis conjuncta;, nune in ulteriora elementa disfoluta; funt, Vafis Abforbentibus ex cellulis reducuntur, inDuctumThoracicumrefluunt, etfanguini commifbe, vel denuo circulum abfolvunt, vel nutritioni inepta;, Organis excretoriis e corpore eliminantur. Jufta et determinata partium conftituentium proportio requintur, ut Organa corporis idoneam ftructuram nanciscantur,

qua funcdonibus necesfariis de-

fungi posfint; cam autem Organicre corporis humani partes ex Sanguine, coagulabili eftormentur

Vel potius Lympha Sanguinis et

continuo

redintegrentur,

Sanguis autem ex Chylo paretur, res ultimo eo redit, ut liquores ifti corporis alumni incufari debeant, fi particularum nutrientium sequa proportio defideretur.

C A P U T

VI.

Natura Rachitidis explicatur. i C u m infantes Rachitici alimentis iisdem fuftententur, qua; fanis pueris robur et vigorem conciliant; in peculiarijCl^li depravatione conliftere ratio debet, cur

C

29

)

cur tot cum alimentis asfumtte particula; terrese ad corpus nutriendum

reddantur ineptce:

hanc autem

peculiarem Chyli corruptionem morbi Symptomata, et corporis disfecti Phamomena aperte produnt; quidquid enim ex corpore infantis Rachitici excernitur, Acidi indolem manifeftat; huc prrecipue pertinent Alvi excretiones liquida;, ex flavo viridescentes, quas acidum odorem fpirant; Ructus et Vomitus Lactis coagulati acescentis; Tranfpiratio et Sudor manifest» acidus, qua; omnia evincunt, corpus Rachitici totum acore quafi imbutum esfe. Quodfi abdomen infantis, ex Rachitide demortui, aperiatur;

non putredinis alcalinus odor fe manife-

ftat, fed vapores fubacidi, penetrantes, nares feriunc. Similiter et in Ventriculo, et in Inteftinis contenta Acidum redolent,

et chartam , tinctura Heliotropii

coloratam, ingeftis immerfam, rubuisfe , frepius expertus fum. E x his Phamomenis ratio

redditur,

cur terra,

qua; cum alimentis in Chylum tranfit, corpori nutriendo infervire nequeat; ut enim corpus nutriatur, particula; nutrititise Chylo

et

Sanguini Mechanice

commixta; fint, et his liquoribus vitalibus libere i n natent, oportet; ita enim, fi Sanguine per corporis vafa circumacto, Lympha, his particulis fceta, per fubtilisfimos Plexuum

Arterioforum parietes trajicia-

tur, ha; particula; fubito Cellulis Chemica affinitate ad-

(

3o

)

adhserere, atque ita deperditas de compofitiorie ulteriore partes refarcire poterunt.

Si vero particula;,

alias nutritioni aptisfima;, alienis moleculis attracdone majori juogantur, quam qua; inter ipfas particulas nutritias et Cellulas, in quas trajiciuntur, intercedit; non jam ha; particula; cellulis adhasrebunt, fed nutritioni inepta;, Vafis Abforbentibus in masfam Sanguineam rurfus deferentur,

atque excretoriis Organis

e corpore^ eliminabuntur. Acida vegetabilia debiliora terra; calcarea; facile conjunguntur, et Sal neutrum terreum conliituunt, quod aqua I b l v i t u r , et magna ejus copia delui potest.

His Acidis adnumerari debet Acidum L a c d s ,

quod quidem ex liquore, in corpore animali parato, evolvitur, fed cum Acidis vegetabilibus mitioribus in eo convenit, quod terram calcaream facile folvat atque ha;c folutio aqua; non uniatur, quin terra ex folutione fecedat.

Plura Infantum Osfa, repetids v i -

cibus; Acido Lactis immifi, qua;, per octo dies relicta, ita emollita fuerunt, ut fiecti et incurvari, cera; adinilar, potuerint. ( i )

]^ . e

( i ) Faucky et Gcoffroy cochleare eburneum acido lactis ernolluisfe ( H i l t o i r e

de 1'Academie de Paris 1743.

Obf. de Phyf. Cap. 13.)

et Ruysch,

Thefaur. Anat.

Sext. N o . 13. Thefaur. M a x . N o . 1611. Thef. N o v . No.. 129. et Hunold (Hiftoire Je 1'Academie de Sciences de P a r i s ; ) Osfa quoque humana Acido Lactis et Aceto macqrata fuisfe et e m o l l i t a , experimentis invenerunt.

C

3i

)

Neque hxc Acidorum indoles cum terrd calcarea

1

Sal neutrum, aquS folubile, conftituendi, Acidis tantum Vegetabilibus convenit; fed et fortisfima Regni Mineralis Acida nonnulla hac proprietategaudent, maxime, li fali medio terreo Acidi portio non faturata adjiciatur: Ita e. g. Acidum Nitri dilutum terram calcaream .facillime disfolvit, neque calcem dimitcit, quantacunque etiam aqua; copia folutioni affundatur. Ex

altera autem parte plura proftant A c i d a , ex

omni Naturse regno defumta, qua; terra; calcareas facillime quidem uniuntur, fed Selenitem calcareura, aqua" non fblvendum , conflituunt.

Huc

pertinent

Acidum Vitrieli, Acidum Fluoris mineralis, Acidum Sacchari et Acidum Phosphoreiim. C u m Acidum Phosphoreum ïn hominis fani, et animalium corpore, pracipue, et fere unice, invenïa» tur, et terra; conjunctum, Osfium materiem, alcali vero vegetabili nuptum, Sal Microcosmicum confütuat, patet, hoe Acidum in corpore Animaii duntaxac parari. Hoe autem in pueris, Acido laborantibus, non contingit; Acida vegetabilia, et quod ex Lactc cvolvitur, Acidum, cruda remanent, cum Chylo in Sanguinem deferuntur, atque ita ad Cellulas ipfas perdngunt. Quidquid terrearum particularum vel in Chylo vel in Sanguine continetur, crudis his, qua; exinfantium Inteflinis immutata adveniunt, Acidis folvitur et Sal neutrum efformatur,

quod, cum Seri magna copia

folvatur, ineptum redditur Cellulis Osfeis adhrerendi,

aut

aut réiiquorum Organorum compofidonem ingredfcnd i ; quarevafis Abforbentibus, in Cellulas ub/quehiantibus,fuscipitur, Sanguini denuo admiscetur, et Pub monum, Cutis, Renum excretorlis organis ex corpore eliminatur.

Nulla ergo fit particularum terrearum ad

corporis infantilis, pofitio-,

hoe morbo affecti, Cellulas ap-

et hinc ftructura organka prater

naturam.

immutatur. Cum Osfa maximam partem in fanis perfecta; fabrica hominibus Cake Phosphorarê componanturj 'hac etiam in infandbus, in quorum corpore hoe Sal neutrum terreum, nutriendis organis aptisfimum , deff* deratur, maxime immutari debent; tune enim fola fere gelatM nutriuntur,

mollia idcirco et flexibilia

evadunt, et musculis fe contrahendbus, huc, i l k c inflecti et incurvari posfunt. Praterea, cum et vafa Osfium nutricida, et Cellula ipfe particulis terreis priventur, hac tono, et priÉiil foliditate privata, liquoribus, qui peteadem urgentur, cedunt, ampliantur, extenduntur; quo fit, ut ipfum Os intumescat et fpongiofam compagem referat. Cum

réliquorum Organorum compofitio

major,

minorve Calcis Phosphorata quantitas, accedat, qua iisdemrobur et firmitarem conciliat, hac etiam, terreis moleculis orbata, refolventur, atque hinc Musculorumlaxitas, Cutis flacciditas, Abdominis Tympanites et Visceraal pracernaturak incrementum, qua in Rachiticis obfervantur, facik explicantur. S E C -

S

E'

C

T

I

O

II,

RACHITIDIS ^ËTIQLOGIA. C

A

P

Rachitidis

U

T

Caufd

V I I

Generalis.

C U M T e r r a , panes Animales nutrientis, defecte tmice in Chylo confiftac Acescenti; jam non difficileeric, radonem reddere, cur in Infantibus Succus Nutridus, .hoe Acido pracipue impragnatus, inveniatur. Infantes,

qui Rachitide affêcti non funt,

eriamfi

Acidis Vegetabilibus et Lacte animali pascantur; tarnen nulla Acidi excreti figna produnt, quin potius eorundem etChylum et Excreta, in putridam corrupdonem vergere, Senfus et Experimenta commonflrant. A rite peracrê digefdone dependet igitur ratio > alimenta, qua: Vegetabili Acido fcatent, ita commutandi, ut partibus Aaimalibus fimilia, nutriendisiisdem idonea evadant,

Digeltionem autem pracipue fuccis

liquoriKis, in Inteltinis et Visceribus AbdomïnaC

.

li-

C

34

)

libusfecretis, peragi, derconftravit lil: SPALLANZANIUS ( 2 ) .

Si igitur Acida,

quibus infans nutritur,

adjectis

buraoribus digerentibus, in Animalem naturam non immutentur, hos humores corruptos et vitiatos esfe oportét. U b i cultro Anatomico viscera Rachitieorum inquifiyimus etfuccos, ab iisdem fecretos, examinavimus, prse cateris Hepar prsegrande et Veficulam Felleam Bile vappkM, inerte, qua; vix amarorem linguje prodit, repletam, deprehendimus; neque enim Salivam

5

aut Pancreaticum Succum vitiatum unquam in Rachiticis invenisfe m e , memini. Huc ergo Morbi Caufam Generalem referendam esfe, demonftrandum asfumo. Pracipua Organorum digerentium funatio in eo eonfiftit, ut Vegetabilia et cruda Animalium Acida ita immutent, ut nutriendis corporis Organis apta reddantur.

Totius ergo functionis hujus cardo in eo ver-

fatur, utitahtec Acida immutentur, ut, velcumOleo conjuncta, Adipem Animalem conftituant, vel Terra; unita, Sal Neutrum, liquore ferofo infolubile, partibus animalibus nutriendis idoneum , efforment. Hoe vero Sal Neutrum terreum ex Terra Calcarea et Acido Phosphoreo componitur.

Cum vero Terra ca-

(i) Disfertazioni diFifica AnimaleeVegetabile, Tom. I.

C

ss

3

Calcarea omnibus fere alimentis infit, Acidum Phosphori autem in plerisque defideretur;

reliqua Acida

in Acidum Phosphori, in animali digeftionis officinÉ transmutari, fine ullo pracipitis jüdicii metu proiiuntio, maxime cum Acida asfumta, in Excretis animalium bene valentium, non amplius inveniantür. Qua autem ratione Acida asfumta Acidi Phcsphorei 1

indolem acquirant, i d , etiamfi non certis ratiociniis, verofimili tarnen conjecturê, asfequi licet.

Acidum

Phosphori non'tantum cum cateris animalium Euuctis in eo convenit, quod Phlogifto onefetur; verum etiam

hoe Acidum Animale Phlogifto

copiofisfi.no

faturatum esfe, Chemica experimenta evincunt, cum exinde varia corpora, qua;, fi libero aëris accesfui exponantur, igne grant,

fubtilisfimo

Phosphori fcilicec

et purisfimo

conficiantur.

defla-

Quidnam

igitur obftat, quominus Acida ingefta > addito in digeftionis officind Phlogifto

4

in Acidum Phosphori

commutari affirmemus? Quidni dicamus, in eo p r a cipuam digeftionis Acidis

provinciam

crudis magna

pofitam

esfe ,

ut

Phlogifti quantitas accedat,

atque h a c , ifti unita, Animalem naturam induant? Confirmatur hoe egregie Animalium Phytophagorum attenta* contemplatione, quorum

Viscera digerentia

magis compofita atque ampliora,

et Inteftinorum

tractum multo longiorem Anacome detegit. Inter fuccos digerentes corporis Animalis nullus C 2

eft,

C

36

)

eft, qui tand Phlogifti copid inftrücrus fit, ac Bilis, qua; ex Sanguine Vence Portarum atro, lentescente et maxime Phlogiftico paratur,

qua; dein in Cyftide

Fellea ftagnans, majorem adhuc Phlogifti quantitatem evolvit, quod

Bilis cöncrementa et Calculi Fellei

aperte demonftrant, cum igne accendantur et dein, iparfo fumo fugilinofo, deflagrent. A b hujus igitur fucci digerentis, cum Acidis, in Inteftina Animalium delatis, intimiore nexu Acidum Phosphoreum parari, evictum credo. Primo,

quod hoe Acidum extra Corpus Animale

vix unquam inveniatur. Secundo, quod Acida cruda asfumta ex corpore denuo non excernantur. Tertio,

quod

Acidum Phosphoreum Phlogifto

onerari, experimenta fat fuperque evincant. Ouarto,

quod

Bilis

inter

liquores

digerentes

princeps et unicus fit, qui tantam Phlogifti copiam contineat et exinde quafi confletur. Qua; cum ita fint, nullus dubito, quin Medicorum asfenfum asfequar, fi Rachitidis Caufam Generalem in Bile diluta, vappida et inerte

reponam,

maxime, fi expertem pra;judiciis animum alFerant et confiderent,

in omnibus,

quotquot

disfecantur,

Rachitieorum cadaveribus Veficulam Felleam, liquore mucofo albido, qui ne

guftu quidem

amarorem

prodit, plenam inveniri. Hic

C •

37

D

Hïe ergo iners et vappidus liquor, qui Bilis locum

tenet, Acidis vegetabilibus et i l l i , qui ex coagulati ,Lactis Sero extricatur, immutandis ( i . e. Phlogifto faturandis)

ineptus eft,

hinc eadem, Chylo non

mutata commiscentur, Terra Calcarea uniuntur et Sal Medium efficiunt, quod reliquis humoribus A n i malibus, Sero nempe, et Lympba facillime folvitur. •

Cum autem ita folutum, neque Osfibus,

neque

cateris corporis Organis in eorundem cellulas delatum, ob majorem cum Sero affinitatem adharescat, Vafis Abforbentibus, tanquam nutritioni ineptum, in Sanguinis masfam defertur atque inde ex corpore exceunitur. l Quodfi autem, Bile bene conftituta, ex Acidis cru» dis Acidum Phosphori in Animali Corpore paretur, hoe idem Terra Calcarea jungitur, ct cum Sal NeiLtrum, ex hac unione oriundum, aquofis snimalium humoribus folvi• nequeat, fed, eisdem Mechanice tantum commixtum , fanguinjs circulum abfolvat, in cellulas delatum, aliena attractione non impedietur, quominus iisdem, uti nova particula nutriens, adha-, rescat. Prater Acidum Phosphori, quod:, Terra Calcarea" umtum, Selenlten Phosphoreum conftituit et cum Sale Tartari combinatum, Sal Microcosmicum, magna ncjo raro quantitate cum urina . excretum, in iecUndis Corporis Animalis viis, Acidum Pingucdinis e,t V 3

non-.

C

38

)

nonnulla quandoque Acidi Sacchari veftigia deprehenduntur. Acidum Pinguedinis

}

fere femper Oleo unitum,

Adipem conftituit, qui cextus cellulofi repiec

recepracula

Hoe ex aliis Acidis, in nutrimentum asfum-

tis,

addico Phlogifto, parari, nulli dubio fubjicitur,

cum

inftituta a Celeb. CRELLIO circa Pinguedinem

exprimenta, Acidum inde extricatum, vaporibus penetrantisfimis et maxime volatilibus, deftillando, attolli, demonftrent ( 3 ) .

Videtur ergo minori folummodo

Phlogifti contenti proportione ab Acido Phosphori differre,

quod volatili hoe principio quafi fatura-

tum novimus. Hinc fortasfe animalibus,

contingit, ut in iis hominibus et

quibus

Hepar aliquo

modo

cegrotat,

Adeps tantopere augeatur; cum enim Bilis, organo vitiofo fecreta, Acidis crudis tantam Phlogifti copiam, quanta ad conftituendum Acidum Phosphori

requi-

ritur, addere nequeat, Acidum Pinguedinis generatur,

quod Oleo

faturatum, Adipem

Saltem in omnibus obefis

et multo

conftituit.

pingui onus-

tis, Hepatis vitium C l . Viri obfervarunt. Supereft , ut C l . de FOURCOY ( 4 ) circa emollitionem (3) Chemifches Journal, Theil. I. pag.

60,

(4) Mem. de la Societé Royale de Medicifle de Paris X7«2 — 1783. pag. 497.

(

39

)

nem Osfium fententiam refellam. Hic caufam proximam Rachitidis in fuperabundanti Acidi Phosphorici excesfu invenisfe fe, credit; cum enim Terra Calcarea, Acido Phosphoreo faturata, humoribus nostris non folvatur; eadem tarnen facillime folvitur, fi Acidum Phosphori faturationem excedat; ficut idem de Gypfo novimus, quod, licet aquÉ non folubile, tarnen ftatim disfolvitur, fi Acidum Vitrioli affundatur. Verum licet concedam, posfe quandoque. in aliis morbis, in quibus Osfium mollities. obfervatur, e. g. in eo, quem defcribit MORAND C5) et in illo, quem adultorum Rachitidem appellat FRANCK ( 6 ) ex Acidi Phosphorici abundantia hoe Symptoma enafci; in Rachiticis infantibus tarnen Acidum Phosphori non modo non abundare, fed omnino deficere, Osfium gluten, igne aperto deflagrans, et facile in cineres reducendum, aperte demonftrat. Nihil ergo impedit, quin potius omnia Phoenome* na, in Rachitide obfervata, eo reducuntur, ut Acidum pradominans, quod Terram Calcaream ad or» gana nutrienda inhabilem reddit, Rachitidem conftituèce;. Bilis vero inertiam, Generalem morbi Caufam esfe, demonftrent. C

A-

(5) Hiftoire de Ia Maladie Singuliere, Paris X452. (7) Deleccus Opusc. Medic. Tom V . pag. 304. et feqoj

C C

A P

40

)

U T

Rachitidis

V lil

Caufce Remotce:

Morbus nascitur, fi Caufarum, externe in Corpus agentium, ad prsternaturalis ftructura; anomalias fit in veria ratio. Ha; Caufie Externce inter Occafionales numerantur; immutati vero corporis habitus vitia Caufarum Pra> disponentium nomine veniunt. Caufa ProximÉ et Gènerali Rachitidis nobis cognita, prono tramite ad Remotas tranfimus, ac primo quidem PrasdispsRentes, habita tarnen femper Caufa; Generalis ratione, qua; Remotarum immediatus effecras eft, perftringere

liceat.

/Etas infantilis fpla ad morbum Rachiticum fuspiciendum propria fua

Fabrica

disponitur;

nullus

gnim infans eft, in quo non Hepar ad cateras Corporis partes proportioncm multo majorem,

a c

in

adultioribus oftendat, cum in illis, etiam fanisfimis, fere femper ad Umbilicum usque protendatur. Hanc infignem Hepatis aucti amplitudinem unice a Vaforum, quibus totum componitur, majori extenfione

et

dilatatione

oriri,

Ariatome

manifefto

commonftrat; fcilicet, cum in corpore fcetus

or-

gana fola fere Gelatina componantur et Sanguis exPla-

C

41

)

Placenta fubito Hepar ïngrediatur; fortiori ejusdem impulfu hoe viscus pree reliquis dilatatur. Hac

Vaforum Hepatis dilatatione, cum eadem

Bili fecernenda

deftinata fint; necesfario

cönfequi

debet, ut fecretio, hoe viscere peracta, in infantibus diverfa fit ac in adultis; quemadmodum eciam in pueris fanisfimis Bilem multo dilutiorem reperiraus ac in aetatis proveaioris hominibus. E x una parte, hac Hepatis infantilis amplitudine Natura quidem finem fuum optime confequimr,- cum nempe Bilis aquofior alimenta Acidula, quibus fruitur ihfans, omnia in Acidum Phosphori transmutare nequeat; Calcis Phosphorata; minor copia in cor< pore infantili , generatur, habitus

et

ftatura

laxior remanet corporis

incrementum

non

impeditur.

Verum ex alterd parte, hxc necesftria Hepatis infantilis fiructura ad morbum

Rachiticum pnedisponic*

et fi Caufe Occafionales accedant, morbus

reapfc'

lüboritur. Quo laxiori Fibra infantile Corpus infiruitur, eo major .evadit ejusdem ad Rachitidem fuscipiendam capacitas; Viscera enim corumque Vafa eo facilius extenduntur et ampliantur; atque tune Bilis co aquofior fecernitur, ad digeffionem alimentoram prorfus inepta. Hinc infantes, partu pramaturo editi, Rachitide facihus corripiuntur, cum organa eorumdem GelatiC c 2

na

C

4*

)

na* duntaxat fere tota componantur, et hinc vi nimê.ftatimprater naturam diiatentur. Infantes, a parentibus progeniti, quibus laxus eft corporis habitus; qui vitam otiofam et fedentariam ducunt; qui menfa opipara et potu calido abutuntur; qui Venere aut atate exhaufti funt et qui iteratis Gonorrhais obnoxii, procreandis liberis effoetam genituram impenderunt, Rachitide facir le corripiuntur; atque inde fit, ut hic morbus vix robufti agricola progeniem, fed fere femper generoförum cunas infeftet. Sexum fequiorem majori ad Morbum hunc dispofitione inftructum esfe, arfirmare non aufim (7) cum primis vita annis corporis habitus fana; puell a ab illo pueri valentis non diftinguatur, neque obfervationes hujus asferti veritatem commonftrent. Ad Caufas Occafionales enumerandas tranfeo, qua cum Pradisponentibus Rachitidem procreare folent; ac primo quidem fermo fit de Rebus Naturalibus> in corpus infantile inimice agentibus. Pracipua et inter omnes frequentisfima Rachitidis Caufa eft Aër, multis vaporibus aqueis repletus» Increscit Caufa vehementia, fi aër finiul calore rarescat; fi enim infantes, qui,abatate, laxiori corporis (7) Asferit hoe Ie Vacher de la Feutrie Chirurg, Bibl. Theil II. ft, II. pag. 65.

in Richters

(

43

)

poris conftitutione inftruuntur, in Atmosphara humida et calenti vitam degant, non modo non l i bera prohibetur perfpiratio, verum etiam, cum corpus undique vaporibus aquofis circumdetur, magna aqua; copia Vafis Abforbentibus, qua; et in Pulmonum cellulis et in tota externa fuperficie Cutis hiant, in corpus defertur et humoribus admiscetur; quo fit, uc humores fecreti, qui corpori nutriendo deftinantur, ita diluantur, ut laxiorem corporis fibram producant; prasterea autem, et, quod caput eft, Viscerum Vafa ampliantur, et humorem, aqua dilutisfimum, fecernunt, ad functiones praftandas prorfus inutilem. Hepatis itaque Vafa Sanguifera, quorum laxior jam in infantibus ftructura eft, adhuc magis ampliantur et, qui ab his fecernitur, fuccus, aqua copiofa ita diluitur, ut Bilis nomen non mereatur; Ineptus igitur alimentis digerendis,, Phlogifton Acidis addere, atque ita eadem in A n i malem naturam commutare nequit. 1

1

Atmosphasra humida in caufa eft, cur Rachitis in

regionibus

maritimis, in

Anglid,

Hollandia

caterisque tam frequens inveniatur; cur in pauperum tabernis, qui curtam fupellectitilem unico fecum cubiculo includunt, dirus hic morbus grasfet u r ; cur in Civitatibus, mari adfitis, ubi deterioris conditionis homines

a;des

humidisfimas

fubterranea incolunt, infans non

et

loca

inveniatur, qui Ra,

(

44

)

Rachitide affectus non fit; cur denique in Regio» nibus, a mari et paludibus remotioribus; in Civitatibus, hoe malum frequendus raulto- fit, quam in Villis et Oppidis; nimirum, cum urbes plerumque aids moeniis cingantur et tedificia cumulata plateas angufiisfimas complectantur, aëris continua mutado knpeditur, et hinc fiagnans Atmosphara diverfis exhalationibus quafi faturatur. . Mentio quoque

injicienda hic eft

infvlicisfimaa

illius humani generis progeniei, qux profundisfimos Alpium Vallefia;

et

Sabaudia;

quos Cretins patrio idiomate

valles

incolit,"et

appellant.

Summo

iftos Rachitidis gradu corripi, nuper deaionftratum eft ( 8 ) , cum facta Cranii, ad Protuberanriam cerebri Annularem, impresfio, h o s , qui vix figuram hominis referünt,

ratione pr/vet, et v.el ipfis brutis'

animantibus poftponat, • In humidisfiuia valiium Atmosphara et in calore. penetrantisfimo, a radiis folaribus

fixofis

valiium

p'arietibus refljxis orto, hujus mali, cui par nullum exiftit, ratio querenda eft. Alimenta, quibus infantes fustentantut?, fepisfime. morbi Caufam

fistunc;

cum enim Bjlis

infantum

cdam fanisfimorusn dilntor fit; non omnia, qua; 'm&*xi$ash mu ,é^h»

m

i il l

o:- m t

(8) J. F- Ackermann uber die 'Kretinen , eine befon-' dere Menfchenabart i n den A l p e n . Gotha 179c,

(

45

)

geruntur, nutrimenta digeri posfunt; hinc Natura L a o te, raaternis uberibus fecreto, pasci voluit infantes. Sed invaluit jam tanppere

apud nos perniciofa

confuetudo, ut matres etiam fanisfima; prolem Lacte proprio

nutrire recufent,

et conductaj nutritis ad

fustentandum infantem ope. indigeant; magnum certe inde et matri et pracipue tenello infanti detrimentum oboritur; Natura enim Lactis materni indolem vi digerenti neonati ita adaptavit, ut primo aqueus quafi liquor, Colostrum nempe," in matris uberibus fecernatur, et dein, ubi infans state incresclt, Lac fenfim ex tenuiori alimento paulatim fpisfioribus 'particulis componatut. mas prsebet neonato, nas,

Nutrix contra mam-

crasfiore jamdum Lacte ple-

quod, Bile dilutisfinrê

non digeftum, accscit

atque ita Rachitidis principia ponk.

L a c huma-

num multum praftare brutorum Lactibus, plures C l . Viri Chemicis experimentis demonfirarunt ( 9 ) cum Acidis mitioribus, quin et fortisfimis Vitrioli, Nitri et Salis communis Acidis non coaguletur.

Optimum

ergo prabet neonatis infantibus nutrimentum L a c , e materte) Spielman, L e lacte Humane-, opi. infant, nat. aliment. —

recens

Voltelen, Obf. Chemie. M e d . de Lact. H u m . ejusque cum Afinino et O v i l l o num 1775. Cap. l i l

comparatione, Trajecti ad Rhe-

§_ . T

Bergius, Schewd. Abhandl, B . 34. pag. 40.

(

4

6

}

".

'

/

materniis uberibus fuctum, quod neque L a c Vaceinum neque Ovillum adsequat; lac fcilicec animalium, cum, Bilis infantilis digeftione, in nutrimentum fubi» gi nequeatj hümano multo citius acescic. Huc pertinent quoque Pukicula;, qua; cito Acidam Fermentationem fubeunt,

et Saccharata, qua; pra>

terea virtute firê faponaced folidas corporis partes refolvunt et relaxant. Infantes, virium muscularium incrementum quoddam nacti, mom corporis maxime indigent;

hoo

enim fit, ut, Sanguine citius in circulum acto, nutritio celerius peragatur èc tonus firmitasque fibram m increscat.

Est ergo parvulis maxime pernicio-

fum, et non rara Rachitidis Caufa, fi ^ iidemabomni fe movendi conatu

arceantur et claufis fedilibus

captivi detineantur; increscit autem fanitatis detrimentum, fi fella; perforata; imponantur, ubi nudato inferius corpore,

putres Urina; et Excrementorum

vapores denuo reforbent. Plurimum quoque in provocanda* Rachitide, morbi posfunt, qui infantes primis vita; annis adoriuntur, maxime, fi digeftionis inftrumenta la;dant aut fibrse laxitatem inducant.

Huc itaque referri debent

Evacuationes nimia;, Heemorrhagia; fcilicec, Diarrhsea; et Sudores profufi, Dentitio difficilis,

Tusfis

convulfiva, Vermes et ca;teri, quorum Catalogum enumerare, inucile credo

negotium. In-

C

47

)

Inter csetera autem pracipuam neftram attentionem requirit Febris intermittens, pra:fertim autumnalis, quam ftepisfime in infantibus Rachitidem fecutam esfe, teftatur SYDENHAMUS ( I ) ; neque id mirum , cum poft febres intermittentes abdominis Viscera inflari et molis asfequi incrementum, fciamus; Obftructionem id, Medici falfo appellarunt, cum vafa dilatata, et ampliata potius viderit C l . REZIA ('2'); quod etiam fanguine, irritamento febrili per vafa, quorum cohseGo Phyfica ob nutritionis in febre defectum valdopere imminuitur, vehementius circumacto, facile explicatur. Si ergo infantes febris corripiat, citius certe Viscerum, quorum foliditas tantilla eft, vafa extendentur et Hepar increscet, quo Bilis aquofa, digeftioni inepta, paratur et Rachitidis caufa proxima gignitur.

C

A P U

T

IX.

Cur Infantes, qui tertium Annum fuperarunt, Rachitide non corripiantur"?

Indagata Rachitidis Naturk et cognitis morbi Cau1

(1) Opera Med. Genevc 1775. Tom. I. pag. 59. (2) Libro citato.

C Caufis, hanc quoque Viri

48

)

llluftrisfim.il

quam drbl

literato proponitis, quaftionem refölvere annicar. Embryo, primis a Conceptione menfibus, M u c o conftat, totus tehuis et pellucidus, neqüe etiam, übi ad vita uterina medium pertigit, ftructura ejusdem organica prater Gelatinam paulo compactiorem, alia materia componi videtur.

Natura igitur obfer-

vationibus confentaneum eft, fi prima hominis Iineamenta ' M u c o , quem fanguinis Materni coagulabilis Lympha fuppeditat, nutriri, asferamus.

E t , primis

quidem graviditatis menfibus, Placenta vafis, non nifi hac fubtilisfima fanguinis Lympha in foetum transmittur; pro ut autem Placenta et ümbilicalia Vafa increscunt,

etiam

catera

fanguinis materni partes,

Oleofa fcilicet et T e r r e a , in foetum tranfeunt; minor Tarnen femper harum partiurh ad plasticam Lympham proportio in foetum trajicitur et in adulta; matris fanguine detinetur; demonftrat hoe infantis neonati habitus, in quo partium foliditas ea, qua; in adultioris atatis hominibus obfervatur, omnino defidératur;

Musculi gelatinofi tendinibus

deftituuntur;

Osfa roborc ac firmitate carent, et fibris rare fibi appofids conflata,

facilius inflecd,

quam

diffringi

pofliint. Quando autem utero exclufus infans vita propria gaudet, aerern refpirat et alimentis, per os ingeftis, nutritur, alia fubito apparet rerum facies.

Si aptis nu-

C

49

)

nutrimeriris vescatur ec in aere puro vitam degat,' pedetentira corpus increscic ec majorem folidicatem atque intenfius robur acquirit; Si vero alimenta ipfi, digefiu difficilia, ingerantur, vel fi alia caufa; externa habitum corporis, caceroquin laxum, adhuc magis refolvanc, Rachicide afficitur infans et corporis nucritio atque incrementum impeditur. Si infans, primis vitaannis, congruis cibis pascatur, atque inde indies crescat corporis vigor; Osfa majorem foliditatem nanciscentür; F i b r a musculares numero augebuntur, magis rubescent et extremitatibus

inftruentur;

Viscera,

tendineis

qua

cavis

Corporis continentur, et primis vira annis laxiora

et ampliora

erant, l'his nutrimentis tonum et

elafticitatem majorem acquirent;

hinc Vafa eorun-

dem coarctabuntur, et totum Visceris volumen ibïmmuetur.

Jam vero iftud, quod corpori accedit,

majus et

intenfius

robur Terrearum molecularum

appofitione fieri, in aprico eft,

cum Terrre majori

proportione, M u s c u l i , Osfa, Membrana adultiorum ab infantilibus diftinguuntur. Quo magis autem Viscera compinguntur et confolidantur, eo magis, fucco ipfis proprio, aqua non diluto, puro, fecernendo idoneaevadunt: ita Hepar, in fubftantiam compactam redacta,

Bilem

flavam,

concentratam, amarescentem, ductibus fuis effundet, D

non

C 5» ) nón vappidam et aquofam amplius, quam Jecinore infamili laxo et fpongiofo fecretam novimus. Ha;c autem Bilis concentrata alia quoque alimenta, digeftu difficiliora, fubigit; in Animalem naturam commutat; Phosphori Acidum, addito Phlogisto, productum, Terra; commiscet,et ha;cTerra, organis Animalibus addita, illa magis magisque firmat, ftabilit atque ad functiones proprias exercendas indies aptiora reddit. Si ergo Corpus infantile paulatim alimentis, digeftu facilioribus, educatur et inimicis Caufarum E x ternarum

in fe actionibus eximatur,

pedetentim,

et quafi per gradus, omne Rachitidis periculum effugiet, c u m , confolidatis digeftionis organis, ita jam disponatur Corporis habitus, ut Caufas Externas er Occafionales facillime eludat,

et licet nunc eadem

tanta v i in Corpus agant, quanta in Junioribus R a chitidem certe procreasfent,

fartum tarnen tectum-

que fervetur.

C puamnam

A P U T Corporis

X.

conformationem Rachitis

poft fe felinquat. Si CoPporis dispoficio, faventibus circumftantiis, aut

C

51

)

aut Medici ope immutetur, vel fi Caufie Occafionales cesfent; Rachitidis Syraptomata paulatim imrni-» nuuntur et ager fanitati feftituitur. Organa, digefiioni infervientia, fuceesfu temporis magis magisque confolidantur, et hinc fit, ut alimenta, nunc bene fubacta, in Corporis nutrimentum cedanr.

Osfa, qua ob Terrearum molecularum de-

fectum penit'us emolluerant, nunc novis accedentibus Terreftribus particulis, firma et robufta evadunt; Musculi tonum et vigorem acquirunt;

Membrana

et Vafa, exinde compofita, majori cohafionis gradu et elnfticïtate donantur; increscit eadem ratione partium Irritabilitss et Vaforum fe contrahendi potentia, atque hinc liquida fecundum Oeconomice animalis leges denuo moventur, partium aquabilis

nutritio

perficitur et fic fanus corporis habitus refficuitur. Ubi

Rachitidis

Symptomata

cesfant et res in

melius abit, fingulare phanomenon obfervatur. Osft -cylindrica, prius incurvata et vario modo intorta, non raro in prifHnum ftatum redeunt; id contingit particularum Terrearum appofitionè, eo nutritionisinchoata ftadio, ubi Osfa, prius emollita, nunc denuo tonum aliquem fibi acquifiVerunt et propriS elafticitate priftinam fibi formam

vindicant.

Rachitis longo tempore duraverit

et M u s c u l i , qui

Afi fi

Extremitatum alterutrum latus tenent, breviores jam evaferim; tune Osfa, ita mflexa, retinentur; neque D

2

fpes

C

)

fpesulla fuperefr., ut deformitari Rachitics, Naatura aut Ars medeatur. In ipfo morbi Rachitici decurfu non raro accidit, ut Columna Vertebralis fpongiofa, Musculis ex «na parte validius agentibus, in hoe latus paululum detorqueatur; póftea vero, ubi Museuli, Rachitide fuperata, virtute majori inftruuntur, major quoque evadit museulorum unius lateris, ad vires lateris alteriusi ratio ; atque pedetentim Vertebrarum Corporibus ex una parte diminutis et quafi detritis, tota Columna in hanc partem propendet.

H o m o , hoe

vitio laborans, eum corpus lined directionis excideret, fi tota columna; longitudo inductam a curvatura direetionem fequeretur, fubito continuis aufibüs Corpus verfus oppofitam partem

inclinat;

atque,

hoe immutato corporis fitu, sequilibrium quidem reftituit, verum Rachitide etiam omnino fanata, alteramSpina; Dorfi curvaturam fibi conciliat, adeo, ut jam Vertebralis Column» flexura literam S referac. Scoliofm

hane deformitatem

appellant,

unice ex

Rachitide oriundam, qua Thorax anterius et Dorfum retro in gibbum attollitur. Rachitidis Caufa Proxima'fublatd, Osfa, qnce, per morbi decurfum emollita, in fpongiofam masfam intumuerant, nune, ubi Terra nutriendis iisdem impenditur , ob- Vafa Osfium nutritia, valdopere dilatata , magnti fubito Terra; eopia replentur, et intra exigui tem-

C

53

)

temporis fpatium majorem foliditatem acquirunt quam acquifivisfent, fi morbo hoe affecta nunquam fuisfent.

Manifefto id videtur in Osfibus adultorum,

qui prima atate Rachitide correpti fuerant; talia enim Osfa fubfiantia tam denfa et compactÉl inflracta funt, ut ferra non nifi maximo labore adhibito dividi posfint, et divifa eburneam denfitatem referant. Major quoque Osfium, Rachitide longo jam tempo? re fyperata, crasfities invenitur, iisdem enim altera Jamella denfisfima osfea, ex Periofieo fpongiofo conflata, fupernumeraria imponitur. Cum autem, ubi Rachitis defiit, parvo temporis fpatio,, infignis molecuiarum Terrearum copia, vafiq nutrientibus dilatatis, ad Osfa feratur, hac ftatim ita confolidantur, ut per totum reliqua vita ulterius corporis incrementum

decurfura

impediatur, et hac

ex caufa" accidit, ut homo, qui primis annis Rachi, tide laboravit, nunquam poltmodum ad eam ftatur a proceritatem pertingat, quam, fi morbp expert manfisfet, asfecutus certe fuisfet. Patet exinde, cur homines, qui hoe morbo non pereunt, maxime fi ultra quintum vita annum ma^ lum duraverit, pofiea gibbofi, nani, curvi aut alig. ?nodo deformes,

fuperfint.

C C „;/;. )jV/ft;ï ;)

54

)

A P U T .

,->.''..: ood o

M o r s ex

XI. ö

Rachitide.

f

i* jki'/DinpCh-:'

Morbi plurimi, et vix non omnes, qui genus humanurn infefhint, fi machinam deftruant

et disfol-

vant;

contingit.

i d putrida

partium

corrupcione

Contrarium obfervamus in iis, qui Rachitide correpti decedunt; lllorum enim cadavera etiam poft mort e m , non Alcalinum putredinis odorem, fed Acidos vapores exhalant, manifefto argumento, longe alirt ratione ac in cseteris morbis, mortertv illis infantibus 'obtigisfe,

Confinratur hoe quoque Symptomatum,

qua; per morbi decurfüm. obfervantur,

differentie.

In morbis CEeieris enim, qui in machina; interitum tendunt, particu'ce corporis computrescere incipiunt, atque, dum in fua elementa

refolvuntur,

evoluti igniculi, corporis ealorem fummopere adaugent, et particularum putrescehtium volatilium acrimonia C o r et Vafa irritat atque Febrem accendit. InRachiticis vero corporis partes, Acido imbuta;, ab omni putredine arcentur,

atque hinc etiam ca-

lor Corporis vix ullus advertitur, fed artus frigidi et pallidi obfervantur. Pulfus non acceleratur, fed infra naturalem deprimitur et retardatie et per totum morbi decurfum nulla Febris, (fi lemam , qua; fub morbi finem quandoque accedit, Febriculam excipias,) obfervatur. Si

C

55

)

Si in reliquis morbis, ex variis caufis, qua organa, disfolutis partibus, defiruunt, mors acceleretur ; Rachitici abl longe ex caufa decedunt, vitiatam digeltionem et

Acidi crudi

nimirum ob abundantiam,

prater vappidum Mucum nihil, ad nutriendum corpus impenditur; quo fit, ut Tabes umverfalis accedat; Fibra relaxetur et refolvarur, et

omnis pede-

dentim defiruatur ïrritabilitas; cum autem ab hac fola vita hominis dependeat; eadem deftructd, mors infèquatur necesfe efi; artcria enim, fanguini virtute infica promovendo impares, Cordi obicem ponunt, quem fuperare musculus vitalis, fibris jam tantopere debilitatis, nequit.

Cesfat ergo Sanguinis circulus,

cesfac vita. Lenta, qua fub morbi finem accedit, Febricula, non a fanguin s putriui particulis irritantibus, (ficuc ;

id in caateris morbis contingit.), provenit, fed a Cordis conatibus, quibus refistentem et ab Arteriis, in quibus omnis jamjam

ïrritabilitas de.lructa efr,

non promotum fanguinem propellere annititur, derivari debet.

Accedit, quod Sanguinis crculo tan-

topere retardato, particula corrupta organis excretorüs purgantibus e corpore non eliminentur, remaneant et paulatim quoque putredinis initia contrahant, quod dejectiones alvi putrida fcetentes, quas, fub morbi finem obfervantur, aperte demonftrant.

D 4

S E Qi

M

S E C T I O

III.

RACHITIDIS THERAPIA. C

A P U

T

XII.

Enumerantur Remedia, ad fanandam Rachitidem a Mtdicis commendata.

CUM,

quse circa Rachitidis Diagnofin et Progno-

fin hic loei dicenda forenc, fatis fuperque

a Viris

Clarisfimis, qui de hoe morbo fcripferunt, prolata fint; cum Celeb. Summi

SWIETENIUS

BOERHAVI Commentator

fpaftam hanc fiere totam exhauferit ( 3 ) ;

eum denique in propofita QusefHone hoe argumentum, utpote fat cognitum et dilucidatum, urgeri non

videatur;

ftatim

nunc,

Rachitidis Indole et

Caufis expofitis, ad partem Therapeuticam tranfeo, ac primo quidem, qua a variis Autoribus Rachitidi oppofita fuerunt, Remedia recenfeo.

Plu(3) Comment. in H.

Boerhaave Aphorismos de cog-

nosc. et curandis morbis. T o m , V . pag. 5 9 2 et feq.

(

57

)

Plurima, qua; ad Rachitidem curandam propofita funt, Medicamenta, e Regno Vegetabili depromuntur. Rhabarbarum a GLISSONIO pracipue extollitur ( 4 ) et ab aliis quoque Autoribus quamplurimis in hoe morbo exhibetur. ( 5 ) FORDYCE

Rachitieorum

complures,

datp

cmni mane pulvere ex Rhei granis tribus ad fex, et Salis Polychrefti granis decem fanavit; maxime autem hoe Medicamento ventrem fubfedisfe afiirmat (6). cum

Z E V I A N I vero Rhei radicem nunquam, nifi Ente Veneris conjunctam,

falutares

effectus

edere affirmat ( 7 ) . Radicem Rumicis Aquatici, qua; Rhabarbari quandoque vires fupplet,

contra Rachitidem quidquarn

posfe, fuspicatur R O S E N S T E I N I U S ( 8 ) . Rubia; Tinctorum radix, cum eandem ipfa osfa fubire et colore rubro imbuere, experimentis conftitisfet, etiam ad Rachitidis,, quam pro Osfium tantum (4) Tractat. de Rachitide. (5) Strack, de Rachitide in Act. Phyf. Med. Hasfïacis. Vol. I. Art. 24, (6) New inquiry into the caufes of putrid and inflammatory Fevers. (7) Dclia cura dei

Bambini attacati della Rachitide:

Veron. 1761. et in Couiment. Lipf. Vpl. 13. pag. (8) Loco citato. pag. 596". Ö 5

4 I Q

.

C

58

)

tum morbo venditarunt M e d i c i , curationem translata fuit.

Primus hanc radicem ufui interno accommo-

davic L E V R E T ,

qui cum Tartari folubilis uncia

dimidia, radicis R u b i a tantundem, quatuor aqua libn's decoqui curavic et, addito Melle, infancibus propinavk ( 9 ) . Plures habuit fectatores, inter quos iïl. ROSENs T EI N, Decoctum hujns Radieis, aqua copiofiore dtlutum, et Foeniculo atque Aurantiorum Cortice conditum, pro potu ordinario fubminiftrari voluit. (1)

Rachiticis

Infufum R u b i a Radicis Dccocto pra-

fert H A L L E R O)- Nutrici propinatum hoe Mcdicimenturn, fi infans tenellus amarum decoctum

re-

fpuat, falutare invenk SICHI ( 3 ) . Saxifragam, & Medicis Anglis tentatam, eventu

frequenter

in hoe

refpondisfe

morbo memink

HALLER (4). Herbas Scolopendria et R u t a muraria ad drachmas fex, aqua ad unciarum decem remanentiam decoctas, Rachiticis prebet C l . HART MAN N ( 5 ) . Idem (9) 1'Art des Accouchemens. pag. 280. (1) L . C. pag 594-

L - C. pag. 197. (3) Vid. Frnka, L . C. pag. 262. (4) L . C pag. 197(5) Formulaï Remediorum Lipf. I77i- No. 697. (2)

C

59

)

Idem etiam Corticem Tamarisci, aqua infufum, cmolumento fuisfe refert (6), Cicutam contra Rachitidem laudat III. S T Ö R K , et puerum, qui ah'is remediis curari non potuerat, hoe remedio perfecte reffituisfe fe affirmac, cum intra octiduum ad grana fex per diem dofin auxis(7) J poftea Extractum Cicutee cum Sapore Veneco ec Syrupo Fumaria; in pilularum formam redactum, cumfuccesfu adhibuit (8).

f e c

Idem etiam Aconiti Extracto Rachitidem et Spinam Ventofam omnino fublatam asferit (9). Afam Foetidam magnis laudibus extollit et hac fola binos fratres Rachiticos omnino fanatos esfe memorat H A L L E R ( O . .

Glandium tostarum lene Decoctum, cujus virtutem tot morbis profligandis opponit S C H R Ö E D E R , ab Eodem etiam, ut idoneum Rachitidi curandas Medicamentum, celebratur (a). Corticem Péruvianum plurimum in hoe infantum rcor(6) L . C. pag. 771. (7) Libell. de Cicuta. Vindob. i $§. Cafu 23 et 24. 7

(8) Mediz. pract. Unterricht fur Feld und Landwundarzte, Wien. 1776. theil II. pag. 197. (9) Libell. de Stramonio, Hyosciamo, Aconito. Vienns 1762. pag. 110. (1) L . C. pag. 197. (2) Von.den Wirkungen der Eichlen pag. 28 — 33.

morbo valere, obfervationibus evictum teftatur de HAEN

(3).

Verum ob infignem Pharmaci amarorem, infantibus fat magnd quantitate ingeri uon posfe, doluit CULLEN

(4).

Sale Esfentiali China;, per novem menfes quotidie ad grana decem porrecto, morbum fe profil-» gasfe affirmat R O S E N S T E I N ( 5 ) . , W E P S T E R Fomentis et Enematibus Corricis De» coctum cum fuccesfu adhibuit. ( 6 ) Huc quoque referri debent Cordces, Herba;, Radices planrarum indigenarum, qua; faspius in Corticis Peruviani locum fubftkuta cum fructu fuerunt; Cordces fcilicec Quercüs, Salicis, (7) Radix Gei urbani, Tormencilla; et herba; Trifolü Fibrini, Centaurii minoris &c. Akeri Medicamencorum clasfi, qua; ex Regno Fosfili defumuntur, accenfentur Martialia: Crocus Martis, Abforbentibus additus, vaidopere a C A M P E R O celebratur. Cl. (3) Ratio medendi. (4) First lines of praetics of Phyfick, Tom. IV. ( ) L . C. pag 5

i

589.

(<5) L . C. pag- 148. (7) Ex Corticis Salicis Capreas balnea confecit, et dér

cocmm Salicis Vitellin» pro potu exllibuit Guntz., i a disfert. de Cort. Salicis.

C &

)

C l . S T R A K Limaturam Ferri cum Rhefradice coramiscet, atque bis de die grana decem porrigif (8). Sunt, q u i ,

ob Ventriculi infantum

Rachitieorum

debilitatem, Martem in fubftantiÉ disfuadent et ideo eundem, Acidis Vegetabilibus folutum, exhibent. —• Vinum Martis, ( q u o d prajparavit BOERHAAVIUS , ) idem V i r C l . ut remedium, Virginibus puerisque incomparabile prorfus, deprsedicat (9)

Varia

Vina Medicata, ex Chalybe, Aromatibus, Herbis Amaris et BOERHAVE

Adftringentibus

(i),

confecta,

ARMSTRONG

commendanc

(2>etHALLER, (3).

Si Vinum Martiale ingeri infantibus nequeat, Aquas Minerales, Ferratas, naturales vel arte factas, ponit R O S E N S T E I N

(4)

_

pro-

Flores Salis Ammoniaci

Martiales, feu (quod idem e f t , ) Ens Veneris Boy. lei, tanquam fpecificum Rachitidis remedium, proponuntur; femper fe hoe Pharmaco feliciter ufum esfe, teftatur

ZEVIANI

(5)

et

BOERHAAVIUS,

illud

ad'

gra» (.&) Loco Citato. (9) Elementa Chemia-. L . B. Tom. II. (1) Mater. Medic. ad § i g . 4

p

3

g

...

9

(2) Uber die gewohnliche Kinder Kranckheiten deren behandlung. pag. 103. (3)

L . C . pag. 197.

(4) L . C. pag.

598.

(5) L . C. pag. 129. et feq.

und

(

62

)

gfana duo praafcripfic ec hanc dofin cmni die

exhi-

buic ( 6 ) . Flores Salis Ammoniaci, Cupri paciculis fcetos, dedic B E N E V O L I ,

neque Mecicamentum fuccesfu

caruit, ut referc S W I E T E N I U S ( 7 ) . Mercurialia,

a plerisque, tanquam perniciofa, in

hoe morbo rejiciuncur;

celebrantur tarnen a

Cl.

B R O M F I E L D in inicio morbi, qui glandularum ob-

ftructiones hoe remedio referari, fibi falfo

perfua-

det ( 8 ) . Quando

eolluvies

verminofa Rachitidi jungitur,

Mercurialibus uti fuadet V O G E L Antimonialia funt:

itidem

in

(9).

hoe

Sulphur Auratum Antimonii,

morbo

tentata

nempe Kermes

Mineralis, et Vinum Antimoniatum 'Huxhami. — U N Z E R , loco bellariorum, Morfulos Antimoniales infantibus Rachiticis porrigi fuadet (i). Alumen, inter Salia media, in Rachitide debellanda quidquam posfe,

virtus confhïngens et roborans

hujus Medicament! commonftrare videtur:

adhibetur aqua,

(6) Mat. Med, ad g. Cit. (7) In Comment. Tom. V . pag. 628. (8)

Chirurgical obfervations and Cafés, vid.

Chirurg. Biblioth. B. II. ft. 2. pag. 137. (9) Praslect. Cit! pag. 552. (1; Der Artz. Tom. 8. pag. 187.

Richten

C

63

)

aqua aut fero Lactis folutum,

pro potu ordiiiario»

1

vel

inajori Aluminis quantitate balneura paratur a

qulbusdam Anglia; Medicis ( 2 ) . Terrea, Acidum abforbentia, cum primum morbi effectum tollunt; plurimum illis a Medicis tributum eft.

Huc pertinet Creta, Lapides Cancrorum,

Tefhe Ovorum & c . Solo Oftracodermatum pulvere muitos Rachiticos a fe curatos, refert de HAEN

( 3 ) , licet C U L L E N I U S

ex hoe Medicamento

nullum effectum fe vidisfe teftetur ( 4 ) \ affirmat interim H A L L E R U S ,

folis adhibitis Terreis Rachiti-

cum fanitati reftitutum fuisfe ( 5 ) . Alcalina Abforbentibus Terreis prafert R O S E N S T E I N , qui folutionem femiuncia; Salis Tartari in aqua; l i bra un3 infantibus ad guttas 2 0 — 1 0 0 propinar, ( 6 ) . Decocto Corticis Periviani et Rubia; radicis Sal

Tartari addidit A B I L G A R D , atque hoe Medica-

mento puerum Rachiticum,

ulceribus defoedatum,

prorfus reftituit ( 7 ) . Pauca funt, qua; ex Regno Animali, ad Rachitidem debellandam idonea, repererunc Medici. FeU (2) Vid. Wepfter I. c. pag. 149.

(3) L . C. Tom. IX. pag. 248. (4) L. C. pag. 256. (5) Disf. citat. pag. jg6. (6) L. C. pag. 596. et feq. (7) Societ. Med. Havnienfis Collect. Vol. I. pag. 1,1

C Felle ufi

Tauriuo, in

funt P Y O S E N S T E I N

64

)

Pilularem forrriam et K N A C K

dum fuccum commendat M E T Z E R

redaetö,

( ? ) . Millepe^

(9).

[Chirurgia quoque olim ad fanandam Rachitidem partes fuas contulit: Vena; fectiones, aurium in concha Scarifkationes, Hi'rudines, Cucurbitulas, Fonticulos, Veficatoria, (quis credidisfet!) a veteribus Medicis in hoe morbo

tentata refert G L I S S O N I U S

Fricdones, qua; panno laneo, fumo

(I).

Mafhches,

Olibani, Styracis, Benzoës, impragnato, inftituun,tur, LER

udles in Rachitide et falutares invenit M A L (2).

HARTMANN fuperficei,

varia Linimenta externse corporis

maxime Abdomini et Spins dorfi illiniri

vult ( 3 ) . —

H A L L E R Unguento de Styrace, Afa

Fcedda, Spiritu Salis Ammoniaci, Spiritu Cochlearia; et Oleo Cinnamomi utitur ( 4 ) . —

Scoti O l e o , ex

Hepate Scatinaa confecto, Rachiticos inungunt, eademque methodo plures fanasfe fe fcribit W E P S T E R ( 5 ) . C A(8) L . C. pag. (9)

Eritwurff

597. einer

Lipf. Tom 27. pag.

Medicina Ruralis in

98.

(1) L . C. pag. 340 et Sequ. (2) L . C. pag. 199. (3) L , C. No.

603.

(4)

200.

L , C. dag.

(5) L . C. pag. 149 et Sequ.

Comment.

(

C

A

P

)

U

T

X I I r.

Remediorum Antirachiticorwn Si de Remediorum

Epicrifis.

in morbis effieactè ftatuere

cerd quid velimus, edam circa morbi Indolem et Caufas ac circa Remediorum in corpus ageiidi modum edocti fimus , . oponet.

Quantum vero ab hac D o g -

m a n d Medicinam excolendi mefhodo abfimus, non eft Medicus cordatus, qui nesciat, aut confiteri erubescac; plurima certe Medicamenta incertis Empy-' ricorum periculis debemus; multa felix, fed fbrtuitus eventus fancivit; pauca funt, q u a , adjuta Ratiocinüs Obfervatio decexit» • Remediorum, qua ad

debellandam Rachitidem

commendantur, cumulus idcirco pnecipue in tantam molem increvit, quod, iis adhibids, morbus non raro defiit; verum fapisfime non Medicamentis profligatus, fed vel Caufis Occafionalibus remotis, vel dispofidone corporis infandlis, faventibus circumftandis, immutanl Parum certe, etaufim affirmare, nihil ad fanandam Rachitidem contulerunt Herba; Scolopendria, Ruca Muraria,

Saxifraga,

Rumicis

Aquadci; cum vis

harum plantarum adftringens tanciUa fit, ut organis, tantopere relaxads, conftringendis et roborandis impares merito haberi debeant. ^

Afam

(

66

)

Afam fcetidam , Cicutam, Aconitum, quse tanquarö Antirachitica ab HALLERO et STOERKIO extolluntur, plus certe nocuisfe in hoe morbo, quam profuisfe, arBrraare non dubito; cum enim öb partium tonum imminutum Irritabiiitas in corpore infantili Rachiticojam penitus dellructa fit; quid, qusefo, emolumenti ex his Pharmacis exfpectare posfumus, quorum particulis vaporofis vim nerveam tantopere infringi, experimentis et obfervationibus conftat?

Mercurialia

huic morbo minime congruunt; cum

enim Muco-Animali illa unice fere folvantur atque eundem dein immutatum diverfis viis

e

corpore

educant, Mucus autem unicum fit infantis Rachitici nutrimentum;

hoe etiam

fublato, cesfare

nutritio et mors accelerari debet;

profunt

penitus tarnen

in Rachitieorum Pasdarthrocace, externe applicata. Antimonialia,

c u m , maxime, fi Acidis folvantur,

^ tubum Inteflinalem fumma irritatione afficiant; magnam humorum copiam illue alliciunt et,

his imbe-

cilli corpori fubtractis, robur ejusdem adhuc magis iniringunt et nutritionem, vix non penitus cesfantem, omnino deftruunt.

Hinc e Remediorum Antirachici-

corum numero proscribenda funt, nifi ea exhibeantur quantitate, qua fcilicet alvum non movent, fed circulatïonem perfpirationemque adaugent' Terra

Abforbentes et Alcalina

Acidi vires infringant,

emolumenti

Remedia, cum pluriraum in Ra-

C

6?

)

Rachitide afFerre, Medici crediderunt; neque fcficior, aliquando ad fimandam Rachitidem panes fuas contulisfe;

verum radicicus exffirparum malum his

remediis esfe, non mihi quis facile perfuadeat, cum primaria; morbi caufa; tolienda; idonea

non fint,

licet pro rcmpore Acidum auferant. ' Qua?, ad vincendum morbum, Chirurgia

fuppe-

ditavic, Subfidia, perniciofisfima Rachiticis infantibus font ; cum enim corporis Rachitici conditio a ftatu inflammatorio, ob fibra; animalis cohafionem maxime imminutam, remodsfima fit; Venafectiones, Scarificationes, Fondculi etiam non tantum nihil ad fanandum morbum conferent,

fed, detracrê humorum copia,

malum potius augebunt. Cum corporis Frictiones,

moderata irritatione,

tonum folidis partibus inducanc, Irritabilitatem augeant, fanguinis Circulum promoveant; in Rachitide certe non funt negligenda;; fed Inuncdones Oleorum Linimentorum & c , c u m , poris obfiructis, perfpiranonem imminuant, damnanda; et rejicienda; funt. Cum Primaria et Proxima morbi Caufa in Hepatis volumme, prater naturam aucto; vafis ejusdem dilatatis; Bile inerti etaquofa, hoe organo fecreta, confiftat;

omnia illa Medicamenta,

qua; huic orrano

pnfiinam foliditatem conciliant, efficiënt,

ut Bilis

concentratai digerendis alimentis idonea, fecernarur atque ita morbum profligabunt. E

2

Qu»

( 68 ) Q u a Regnum Vegetabile fubminiftrat, Medicar menca Amara et Adftringentia, huic fcopo maxime conveniunt, quo referri debent Herba Gentiana, Centaurii, Menyanthes trifoliata, Cortices Quercüs, Salicis & c . Radices R h e i , pracipue vero Cortex C i n c h o n a ; qua;, humoribus IntefHnorum inquilinis extracta, fanguinï admiscentur, fibram Animalem roborant et adftringunt.

Praefentisfimum vero in hoe morbo Remedium Martialia

exhibent, utpote, qua; non tantum fibras

conftringendi virtute pollent, fed crudis etiam IntefHnorum Acidis

facillime

folvuntur et

magnam

Phlogifti quandtatem in Inteftinis extricant, quod in Rachiticis tantopere defideratur.

C A P U T Qua Ratione

Rachitis

XIV. prcecaveatur.

Corpus Sanum a morbis Pharmaca tueri nequeunt, cum hac ipfa infigni corpus immutandi vi polleant; atque ideo, quemadmodum virtute fua corpus agrutn ad fanitatem perducunt; ita fanum morbofe afficient. Pracavetur itaque morbus, non porrectis Medicamentis, fed remotis, qua;, una cum peculiari corporis indole, morbum creant, Caufis. • Si

i

6

9

)

Si vero corporis habitus ita jam prater naturam immrtatus

fit,

ut ad morbum producendum foté

Caufa Occafionali indigeat, hac morbofa Dispofitio utique" Medicamentis corrigenda erit; autem

hac

cognpscitur

infantum ad fufpiciendam Rachitidem

proclivitas, fi Cutis flaccidior, rugofa dependeat; fi Facies tumore aqueo pallido inflétur; fi morofus infans fit et planctus femper continuet; fi pedibus infistere recufet; aut, ubi jam incesfit, nunc fubito ignavus ab incesfii defiitat; fi efuriens cibos femper appetat, et iisdem, licet magna copia ingurgicatis, faturari tarnen nequeat; fi alvus liquida fit et vermes dejichr. Nulla atas ad fuscipiendum hunc morbum idonea eft, prater primam infantiam; ha;c autem indoles corporis infantilis Natura legibus convenit, nee alia esfe, poteft;

quin ad

alios morbos

dispofitio nascatur,

laxus nimirum corporis habitus; Jecinoris

infigne volumen; qua in infantibus omnibus, etiam fanisfimis, obfervantur, ita funt huic atati propria, ut abesfe ab ed, fine mmmo fanitatis detrimenco, nequeant; cum enim corporis infantilis fanitas unice in eo pofita fit, ut vegetet; atque nutritione indies aucta\ Organa ad quemdam perfectionis gradum cito pertingant, fi Medicamentis laxum corporis habituru. immutare, aut Organorum fabricam jufto magis confolidare tentemus,

incremento corporis, ac proia

fanitati infantis fummum dammum inferemus; j d ö a E 3

(

o )

7

enim pracipue Hepar infantis tantum volumen complectitur, ut BÜis dilutior fecernatur, q u a , ad generandam

Acidi Phosphorei

majorem

quantitatem

inepta, efficit, ut Organa non tam cito C a k e Phosphorata impleantur atque ita corporis incrementum impediatur. — • Pater ex his, illum corporis habit u m , qui ad Rachitidem pradisponit,

fanisfimam

fapeesfe corporis infantilis conftitudonem, ac proinde Medicamentis Prophylacdcis u t i , perinde esfet, ac aliud perniciofius malum creare. Methodus igitur infantes fanes a Rachitide pracavendi fola fuperest^ ut Caufa Occafionales removeantur, q u a , in corpus infantile fat fortiter agentes, hunc morbum necesfarïo producunt. loco venit Atmosphara corporis ftructuram

humida

Inter has primo et

laxisfiraara reddit,

calida,

qua

fecretiones

vitiat atque ita Rachitidem provocat. In Regionibus Batavis, ubi aqua inundantes et in vapores refoluta;, aërem replent; ubi proin Atmofphara humidisfima incolarum corpus circumdat; ubi omni momento infignem aqua copiam et Cutis et Pul monum Abforbendbus Vafis

fuscipiunt,

contra

tamfrequentem vehementempue morbi Caufam parum potest Medicina; multum certe Magiftratus posfent, fi ftagnantes aquas exficcari aut alia ratione amoveri, juberent, Quantum

non increscunt hujus mali Caufa, fi Ci-

(

?i

)

Civitates, in his Provinciis ficas, confideremus ? Aër in iftis jam vaporum aquoforum copia icacer; alcis praterea'momiis includitur; domus elatiores anguftas placeas complectuntur; ftagnat itaque Aër ec tot incolarum halitu ac perfpiratione

de novo inficitur;

accedunt vapores Paludum ec Fontium; Pecudura ftabulantium exhalationes; Cloacarum putrescentium foeda effluvia, atque inde Acmosphara, jam aqueis particulis

feta,

his peftiferis halitibus impragnatur

et quafi faturatur; his moeniis

ita accidit, ut corpus hominum,

detentorum,

neque fe partibus

neque libere perfpiret,

corruptis exoneret,

fed novas

continuo partes aquofas et putrescentes reforbeat. S i denique in Civitatibus iftis populatisfimis pauperum

domicilia

fubterranea,

(angufta,

fordida ,

aquis fiagnantibus immerfa,

infpiciamus;

humidisfi-

m a ) ; mirum certe non eft, fi, ita aucta mali Caufa , 1

in pauperum

tabernis

infans non

inveniatur, qui

vitio Rachitico immunis exiftat. C u m , quo magis augetur populus, tanto' magis quoque increscat

civium gibboforum,

curvorum ,

nanorum numerus, qui ad labores publicos inhabiles,, fibi alendis impares, aare publico fuftentari debeant; eo fane omnis Magiftratuum cura dirigënda foret, ut hoe malum, quod magis in dies, non fine fummo, Reipubiics detrimento , ingravescit et generis humani progenieru corrumpit, imminuatur. E 4

Nihil hic M e d i CM

C

72

)

cina prodest, cum Caufas, continuo in corpus agen_ tes, removere nequeat, cum ingens hic conveniat Caufarum caterva, quas aut corrigcre aut deftruere vclic, labor aque inanis esfet, ac Rhenum fluvium exbaurire. Licet vero

tollere Caufas omnino nequeamus,

facilius tarnen easdem evitare et earundem perniciofum effectum fugere pobfumus.

Magnum certe Pro-

vinciarum emolumentum foret, fi Reipublica A n Hffites amp'um extra mcenia domicilium exffrui curarent, in quo infantibus, primis vita annis, degere liceret, donec, corpore fatis firmato, omne Rachitidis periculum evafisfent.

Ampla h s c domus fit,

oportet, et loco elariori fita, aëri pateat,

libero tranfitus

atque omnia aquarum ftagnantium

procul arceantur.

effluvia

Ita certe continget, ut, imminuto

civium deformium numero,

exiguis his fumptibus,

majores Respuhlica effugiat. Ditiores iftarum Civitatum Incola; neonatos infan, -tes non hypocaufto, terra; vicino, includant, fed in elatiores adium panes transportent.

Cubiculum,

quo primis vita annis infantes detinentur, fit amp l u m , fpadofum,

ventilatoribus et camino inflruc-

tum, ut aê'r continuo renovetur.

Fundus arena , 1

furno calentisfimo exficcata, confpergatur,

cum ex-

perientia evictum fit, arenam ficcam vapores, aëre folutos, potentius attrahcre, atque ita Atmospharam. pu1

C puriorem reddi ( 6 ) .

73

)

Abfint odores Maftiches, Sty-

racis et Fumigationes quacunque,

qua humidis et

heterogeneis particulis aërem replent, atque ita liberiorem perfpirationem impediunt; juvat interim J peri frutex,

i

u n

v M Mamma deflagrans, quo, cubicuii

aere rarescente, particula heterogene* pracipitantur.

r

Infans non lecto, ex plumis confecto, foveatur, fed reponatur facco, paleis repleto, quorum plures ad manus fint, ut, fi nus urina madeat, altero taaie commutari queat. U

Maxima

vero parentibus

corpus non diu

madidis

humtdo, immoretur;

cura

linteis aut

novis femper

fit,

ut infantis

lecto,

urina

commutentur,

neque madida in eodem cubiculo exficcentur A d alimenta quod attinet, et qua etiam non raro Caufam Racbit,dis Remotam fistunt, L a c maternum opamum

eft

„eonato alimentum,

ut jam

%

r

a

demonftravi; fi vero mater lactare infantem omnino non

posfit; conducatur ipfi nutrix'fana,

qua eodem circiter tempore,

ac mater

robufta peperit'

nihil enim Lacte • veterano efFceta nutricis infami perniciofius.

Si infantes dimidio anno majores fint, ,

quan-

C6) H o e folo Remedio S c o r b u t ™ , ergaflalo monafte n e n ü femper mfcfldm, M A

N

N

,

p

e

n

i

t

u

s

p r o f l

,

V i d . Tractatus V o m S C H A R B O C K

E

5

1

'

e

"

(

74

)

quandoque Vim' rubri hauftus, Ienia Aromata, pulcibus, ex Lacte ec Pane biscocto confectis, admifta, ac repetita fapius corporis Frictiones conducent.

•C A P U T Oua Ratione

XV.

Rachitidi medeamur*

Si de curd Rachitidis agatur, duo hujus morbi ftadia necesfario diftingui debent. Primum

eft: Si corporis infantilis Tabes et Iner-

tia obfervatur; fi Abdomen infletur; fi Perfpirado acidum redoleat; fi Foeces viridescentes alvo dejiciantur. 'Alterum

eft: S i hac Symptomata augeantur,

fi Osfium Epiphyfes intumescant; fi Coftarum extrema nodofa obferventur; fi Frontis pars fuperior protrahatur; fi Capitis moles augeatur 'atque in latus alterutrum devolvatur; fi Alvus penitus obftruatur; fi Osfa incurventur; fi denique lenta Febricula et Sudores Acidi profufi accedant. In primo, morbi ftadio, "ad fanandum morbum, Pharmacis non indigemus, fed, fubfidiis Diateticis ut plurimum perfecta fanitas reftituitur.

Quare primo

ab humidaet fimul calida Atmosphara infantes arceantur, atque ratione loei, quo dednentur, ita tracxentur, ficiu priori Capite indicavi.

In

C

75

)

In initio morbi Bilis diluta tantum eft,

neque di-

geftioni adeo idonea; verum non omnino deficit5 demonftrant hoe Excrementa alvina, qua; ideo viridescunt, quia Bilis, Acido commixta, viridem colorem asfumere folet. Lac ergo infantibus, in primo morbi ftadio conftitutis, fubito fubtrahatur, et jam non amplius, nee Lacte materno nee Lacte pecudnm pascantur, cum indigeftum acescat et morbum adaugeat. Neque etiam Jus carnium, neque Panis biscoctus aqu^ maceratus, infantibus iftis convenit; cum, ut experientia novimus, hascjuscula cito acidam fermentationem fubeant et hinc, BiJe aquofiori non fubacta, morbum deteriorem reddant. Optimum et, quod par fibi non habet, nutrimentum infantibus in primo Rachitidis ftadio conftitutis eft, Emulfio, qua; paratur Ovi Vitello, fi parva facchari quantitate addita, cum aqua; libra una conteratur et infantibus pro potu

ordinario fubminiftretur.

Primis vita; menfibus, Laciftudartificialefufficit, neque ulterius quidquam ad nutitrionem requiritur; Si vero primos menfes jamdum excesferit infans; tune etiam Ovi albumen, Saccharo tritum, in cibum prsberi poteft; ptasterea autem foilicite caveatur, ne Vegetabilia 'quaecunque aut cibi infantibus ingerantur, qui fua in ventriculo mora acescunt;

omnis potius cura in eo

verfetur, ut victu Animali infantes vescantur, qui fe pu-

C 76 ) Putridam potius corruptionem, quam in Acidam fermentationem, abit. H a c , ex Ovo Gallinse parata, Rachiticis alimenta, pluries optimum effectum edidisfe, expertus fum; jam enim fubito Acidum

non eructabatur amplius;

cesfavit Diarrhaa viridescens; laxus corporis habitus, fpe citius,

disparuit

agilitas rediit. —

et priftina fanitas artuumque

Neque etiam mirum hoe cuiquam

videri poteft, qui perpenderit, imbecilles esfe digeftionis in infantibus

vires, et nihil certe digeflu

difficilius esfe Acidis Vegetabilibus, cum hac unica fint, qua;, peracta fani horninïs digeflione, penitus immutata reperiuntur. Óvum autem Gallina; nunquam acescit, fed, fi corrumpitur,

computrescit; atque

ideo ventriculo infantili immisfum, quirit digefiionis vires, c u m , ex

tantas non requibus. confiat,

elementa proxima jam ad nutriendum corpus aprisfima fint, neque ulteriori digeflione aut immutatione indigeant. C u m in Rachitidis curatione Vegetabilia quacunque, Lacticinia , Jura carnium et Panis Biscocti pultes, omnino, ut perniciofa, damnem ac prohibeam; fi infans Rachiticus jam anno dimidio major fit et ad fuftentationem

majorem alimentorum copiam requi-

rat, tenellas animalium carnes ita adaptatas, ut ingeri facile queant,

reliquis cibis prafero:

maxime commifiio alba C L E R K U ,

pertinet huc quam tarnen

C

77 )

ita immuto, ut huic morbo mngis congruat; Carnis nempe albi Caponis, aut Gallina asfata fine pelle et pinguedine unciam unam, additis Ovi Vitellis duobus, in mortario lapideo cum aqua fontana librS una conteri in pultem,

et dein Eleofaccharo Citri condire

cibum, jubeo; ex hoe pulmento ter vel quater de die congrua quantitas infantibus ingeri potefi; facile illum asfumunt et facillime digerunt atque inde corpori vires et fanitas brevi tempore refiituitur. Nihil hic Medicamenta juvant, qua difficulter infantibus ingeruntur et primam morbi Caufam vix unquam auferunt. Peccant autem graviter Medici plerique, q u i , cum Ructuset Vomitus infantum Rachitieorum atque iteratas et acescentes videant alvi Dejectiones, fordibus expurgandis unice intenti, repetitis vicibus vel Rhabarbaro vel Sapone Veneto vel alio Medicamento purgante, alvum ducunt;

non enim hi morbi Caufam

tollunt, fed contra morbi Effectum militant, continuo rediturum, fi a Purgante defistant; quid? quod Inteftina adhuc hac medendi methodo magis debilitant ac digeftionis vires infringunt atque ita pejorem morbi ftatum relinquunt. N o n equidem inficior, non nunquam in hoe morbo Medicamentis alvum laxantibus opus esfe; q in imo U

non rari funt cafus, ubi infefta fordium Symptoma. ta tale Medicamentum necesfario requirunt; maxime,

fi

C 78 1 fi Vermium magna copia Inteftina vebementius ïmtet. Si figna Vermium adfint, tune utique primo aut Seminis Santonici decoctum, aut Fel Tauri, aqua folutum, adjecto Melle, prabeo et deinde ex granis Refinse Jalappa; tribus ad quinque et Ovi V i telli fufficiente quanticate emulfionem confectam ingeri jubeo. Hoe autem Medicamento non utor, nifi id necesfitas poftulet; neque enim eo adducor, fi Vermes alvo excernantur; non enim ignoro, eosdem Muco inteftinali vappido generari et hinc morbi Effectum esfe, qui non, nifi fublata Caufa, cesfat. Balnea quzecunque infantibus Rachiticis perniciofa funt; juvat autem, eos fiepius aqua; frigidisfima; fubito immergere et retrahere celeriter; panno dein laneo corpus fricare; hac enim ratione tonus partium refolutarum reftituitur et ïrritabilitas augetur. Ubi autem ftadium morbi fecundum apparuit; Osfa emollita et tumefacta filmmam non tantum organorum laxitatem, fed et corruptam omnino nutritionem indicant; Terreis enim particulis deficientibus, vappidus ubique Mucus cellulis apponitur, id, quod crufia mucofa, qua Osfa inveftiuntEr, manifefto demonftrat. Ut ergo in hoe ftadio cura perficiatur, duplex facienda indicatio est: primo, ut morbi Caufa Proxima tollatur; deinde, ut Corporis partes, tantopere relaxatse, confolidentur. Quod ut fiat, circa Caufas Externas amovendas et circa prsefidia DisetetiI* ca

C 79

)

ca idem obfervandum, quod ad prsecavendam R a chitidem fuafi et qua; in primo morbi ftadio adhibenda propofui. Iuvat deinde Medicamentis Amaris ec Adftringentibus curam abfolvere, inter qua; primo confideranda veniunt

Herba;, Cordces et

Radices Amarse,

qua; a variis Medicis in hoe morbo laudata,

jam

fupra memini. Notandum tarnen, qua; ex his Vegetabilibus parantur, Tincturas et Extracta, eisdem in fubftantia' exhibids, multum anteponenda esfe,

cum pulvis,

ventriculo et ïnteftinis ingeftus, Vappido M u c o quafi involvatur et, indigestus, iterum alvo excernatur. Prasftant Tinctura Rhei aquofa,

Extracta Corticis

Peruviani, Gentiana;, Trifolii Fibrini & c . aqua" foluta, addito Syrupo quocunque,

Qua;,

propinentur.

E a tarnen tantum iflorum Medicamentorum quantitas infantibus ingeratur, qua; alvum non folvat, cum inde plus damni, quam emolumenti, criatur; fiquidem magna humorum copia in inteftina alliciatur atque alvo dein excernatur. Inter omnia vero Medicamenta Antirachitica principem locum tenent Martialia; cum enim

digeftio-

nis vires in Rachiticis tantopere infractse fint, Vegetabilia quascunque, quin ipfa etiam Plantarum Amararum Extracta, longiore in ïnteftinis mora,

Aci-

dum cantrahent.

Quas

C Qua

vero

ex

Bo

Chalybe

) parantur,

Pharmaca,

idcirco prarogadvam merentur: primo, quod A c i dum non generent, fed potius reforbeant; fecundo, quod, Acidis foluta, maximum conftituant Adftringens et Roborans

Medicamentum; tertio,

quod

eadem, cum Acidis unita, magnam Phlogifti copiam extricent, quod in corpore infantili Rachitico tantQpere defideratur. Atque

inde

etiam,

licet omnino non negem,

posfe Martialibus, fuccis Vegetabilium vel Vino folutis, optatisfimos in Rachitide effectus'edi; ego tarnen Chalybem in fubftantia' prafero, atque Limatur a Martis Alcoholifata grana duo ad decem, pultaceis infantum, ex Animali regno defumtis, Medicamentis commifta,

ter,

quaterve quoddie ingeri jubeo.

A q u a Ferrata Pyrmontana, Swalbacenfes, Emfenfes et catera ad fanandam Rachitidem jure merito commendantur; c u m , Acido tantum aëreo folutus, Chalybs, magna adhuc Phlogifti quantitate gaudeat et Acidis crudis,

qua primis infantum Rachitieorum

viis continentur, relicco Acido Aëreo, facile uniatur. Si infans, Rachitide laborans, Dentibus jam inftructus fit, curandum eft, ne carie exedantur; cum enim halitus Rachitieorum Acidis particulis plurimis impragnatus fit, vapores autem Acidi ipfam Vitream Dentium fubftantiam corrodant; hac unica ex caufa fit, ut Dentes penitus deftruantur; ficut uberius demon-

(

8i

)

nionftravit///. W E D E K I N D , ( 8 ) pnrfervari aütem a cane facile posfunt, fi bis terve per diem p r d ^ vere Dentifricio Abforbente aut Alcalino dentes fficentur; prafcripfic hunc in finem Vi

r

Celeb. pul*

verem ex Corallorum Rubrorum et radicis Calami Aromatic* fëraiuncM, vel crufiam panis tofiam, cum Tabaci cineribüs mifiam, aut Oleum Tartari per deïiWum,

aqua dilutum, ( ) quibus palliativis auxiliis 9

lentes a corruptione potentisfimum pratièrvantur. Si frequens adfit Alvi FIuxus; vel Medicamentis Amans vel Aqua Calcis, largius eport, fflbtur, ne tanta bumorum jaarna- malum indies ingravescat, .

SÏ vero alvus pertinacius obfiructa fit, exbibeatur

TmcturaRhei, Vino Martis adjecto, ut tonus ïntes"norum

reftituatur

augeaturve;

pra

caateris vei*

i T O f i o n e s in «quam frigidam et frictiones,

fe

piu9

repetitaa, commendari merentur. E %, (8) Auffttze uber verfchiedene wichtige der Arzne.jwisfenfchaft. p . 382. a g

(9) Ibidem pag, 385.'

F

gegentodö S^«««as

EXPMCATllO- T A B U L A E .

ETIAM s i

fuperfluum

videri posfet,

hanc de

Rachitide Commentationem Tabutó illuftrare; vereor tarnen magnopere, ne, qua; circa fingularem osfium Rachitieorum

Indolem

retuli,

fatis

intelligantur,

cum a nemine adhuc Medico has maximi momenti Obfervationes

aut inftitutas aut evulgatas memini;

atque idcirco F i g . I.

Os Frontale fani infantis trium circiter

menfium exhibet, ut Osfis totius et denfitas et naturalis crasfides appareat; maxime autem, ut Sutura: Frontalis, qua; hoe tetatis termino adhuc fuperest, vera conditio confpiciatur. F i g . II. Os Frontale infantis Rachitici setatis oftenditur.

ejusdem

H i c ftatim oculo fe exhibet

a.) Spongiofa illa fabrica, qua; tam in parte cranii exteriore, quam b. ) ad interiorem Osfis Frontalis laminam obfervatur.

Hanc Spongiofam fabricam, maxime lamina;

mucofa; fupernumeraria;, ipfis laminis osfeis denfiorïbus et compactioribus impofita;, deberi, fupra (Capite III.) memini. c. c . )

C

83

)

c. gc.) Siiht confinia hujus lamina, quse, fenfirn fenfimque attenuata, verfus denfiorern Osfium fubftantiam definit. d. d.) Pradpue autem noftram attentionem tneretur Sutura praternaturalis

crasfities, q u a , fi cum

illa fani infantis ( F i g . I. delineatÉÏ) conferatur, triplo volumihe increvic.

Spongiosfima Osfis boe loco

fabrica eft, et lacunis porisque interjectis confpicua' Maximam partem a fupernumerariis laminis

efforma-

tt&s ficut exhibet > F i g . III. Idem Os Frontis reprafentatur concavi wteriore parte, ut lamina fupernumeraria appareat. Scilicet, fi Sutura Frontalis infpiciatur, et calvaria externam convexam partem et interiorem concavam, hac lamina vel potius membrana mucofa inveftiri, adnotatur. Cultro idcirco has utrasque, Osfeo Cranio adharentes, Membranas feparavi, et hic depingi curavi* videtur in hac F i g u r a , fi Sutura Frontalis luftretur' a. a. lamina Mucofa exterior, qua albida et porofa M fubftantia a denfiori Osfe fubjecco facile diftinguitur. Maxime autem confpicua exhibetur Cfufta Mucofa Rachitica, qua totam interiorem Osfis Frontis fu« perficiem tegit, et qua b

- b. hic, pro parte reflexa, exhibetur, ut, h i c

femouï, vera osfis interior et denfior lamina appareat. F

a

In-

C

8

4

)

Infignis adeo eft Spuria "hujus Crufla ut fere dimidiam crasfitiei Sutura porofa,

fpongiofisfima,

qua,

oculorum Orbitis evanescit.

crasfities,

partem efficiat

fenfim attenuata, in U b i illam cultro dïs-

cidi, tres fere Iineas crasficie continet, et ubi interiori osfea

lamina adharet, tota lacunofa eft et

rarisfimam compagem oftendit. Osfa Rachitica, qua hic depinxi, per annum jam et quot excedit,

diluuori Vini fpiritu asfervo, qui

Cupri particulis impragnatus fuit.

A c i d o , quo C u -

prum folutum fuit, Terra Calcarea Osfis conjuncto et pracipitatis Cupri particulis, Os viridem colorem indu'it, cum Crufla M u c o f a , Osfi viridi fuperftrata, alba

remanfisfet.

Quando Rachitis defiit et corrjoris nutritio reftituitur,

hac firata mucofa,

qua

Osfibus corporis

plerisque, hoe morbo affec'tis, infiernuntur, magna fubito

materia

Terrea

copia

replentur et

in Os

denfisfimum commutantur. Hinc Osfa, Rachitide prius afféeta, denfisfima Cranium

et quafi

eburpea

evadunt.

poflmodum Eft mihi

Foemina 50 annorum, qua in infantia

Rachitide laboravit, quod, ultra pollicem crasfum , totum

ex

compacta

ponderofisfimum. rofiorem

—

osfea

fubftantia

conflatur,

Crasfiorem et multo ponde-

calvariam Collectio Academia Imperialis'

N . C , continet Erfordia. Fig.

C

85

)

F i g . I V . Os Occipitis pueri quinquennis repraïentat, q u i

?

longo tempore Rachitide affectus, alio

poftea ex morbo decesfit. Notatu dignisfima eft hac Osfis deformitas, quam Rachitis induxit: a. a. b. b. fuperfunt quibus

adhuc diftincta veftigia,

B B . panes Osfis Occipitis Condyloidea, ab A . procesfu hujus Osfis Bafilari et a C . parte Occipitali feparantur. Panes Condyloidea ab intèriori latere, Foramini Occipitali vicino,

tota intrbpresfa

confpieiuntui;,

adeo ut ex utraque parte d. d. fovea fat notabilis appareat, atque hinc fit, ut Synchondrofes a. a. b. b. diducta, nondum in unum continuüm os coaluerint. H a c partium Condyloidearum praternaturalis intropresfio necesfario efficit, ut et Cerebellum, et Protuberantia cerebri Annularis comprimatur, atque in hac partium Rachitidis caufa quari

debet,

cum

Encephali panes nobilisfima afficiantur. Caterum, fi morbus non per annos continuaverit,

tanta Cranii deformatio non reperietur,

et e

contrario aucta Capitis moles efficiet, ut homineC hoe morbo antea affecti, nunc ingenio et fagacitate excellant. F

I

N

I

S.

GENEESKUNDIGE VERHANDELING O V E R

D E

ENGELSCHE ZIEKTE, TER

V

BEANTWOORDING DER

R.

A

V A N

A

G

H E T

PROVINCIAAL UTRECHTSCH GENOOTSCHAP FAN KUNSTEN EN WETENSCHAPPEN. „ „ „ „ „ „ „

„ W e l k e is de Aart van de RACHITIS of zoogenaamde E N G E L S C H E Z I E K T E " ? W e l k e zijn hare Oorzaken? Welke zijn de Redenen, dat dezelve z i g doorgaans in de allereerfte Kindsheid ontdekt, zo dat men de eerfte beginfelen zelden naa het derde levensjaar der Kinderen befpeurt? W e l k e zijn hare Kenmerkend W e l k e hare Toevallen? W e l k e is hare Voorzegging? Kan menze voor eenige Midde-

len voorkomen, zo ja, door welke? W e l k e zijn de „ beste Middelen tot hare Geneezing? Onder de Zin ff reuk N A T U R A M SENSUS, R A T I O N E F U L T I ,

REVELANT.

D O O R

J.

F»

ACKEHMANI,

M- E, Medelid van het Geneeskundig Genootfchafi . te Mcntz. T^aar aan in het jaar MDCCXJCII. eene Zilveren Medaille als een Accesfit is toegewezen.

Uit

het Latijn overgezet.

B R I E F AAN

H E T GENOOTSCHAP TEN

Te

EN

V A N KUNS-

WETENSCHAPPEN

U T R E C H T .

T E E R . Vermaarde Mannen! Het Vraagftuk, door U der geleerden Waereld ter oplosfing voorgefteld, is voorwaarvan zo groot een gewigt, dat ik twijfele, of er in het zo uitgebreide vak der Geneeskunde eene ftoffe te vinden z i j , die zo veel tot welzijn van 't menschdqm kan toebrengen. Gij begeert, dat de Azn dtx Engelfche Ziekte juist bepaald; hare Oorzaken en eigenaartige Kenmerken aangetoond werden; Dat men de gefteldheid des lighaams, naa de Ziekte, affcïietfe en voldoende Reden geve, waarom deeze ziekte zelden kinderen, boven drie jaaren o u d , aantast; enaantoone, of* en boe, deeze kwaal kan voorgekomen worden; eindelijk welke de beste Middelen ter Geneezing zijn. Om aan deeze Vraagftukken, naar mijn vermogen, te voldoen, heb ik dezen gewigtigen taak dus aangevangen; dat i k , ceritelijk, nauwkeurig opgeve, wat men bij deeze Lijderen door onze zinnen ontdekken kan en daarna bij voege, wat ik uit Waarncemingen door de Reden, en met mijn Oordeel héb kunnen afleiden. Ik

C 90 ) v ' Ik heb deeze Verhandeling in drie deelen onderfcheiden: in de Eerfle Afdeding word de Aart der Engelfche Ziekte ontvouwt; de Tweede bevat haare Oorzaken; in de Derde word de Genees-kundige Verhandeling 'opengelegt. T e r ontvouwing van den Aart der Engelfche Z i e k t e , heb ik nodig geoordeeld, (naa de ^verfdiijnfelen, d i e , zo wel in de zieke Kinderen, zelfs als in de Ontlede Lijken van de Kinderen, die aan deeze Ziekte geftorven z i j n , waargenomen worden, te hebben laten voorafgaan) de Phijfiologifche grondftellingen der V o e d i n g , zo als die in de laatfte vijf jaren door de vlijt der Ontleedkundigen ontdekt zijn, uit te leggen, om daar uit den Aart der ziekte zelve te kunnen afleiden. In het volgend Hoofddeel heb i k , na ontwikkekeling der Oorzaken, de geftelheid des Lighaams, die na de Engelfche Ziekte overblijft, befchrever? en te gelijk Reden .gegeven, waarom deeze Ziekte zo zelden een driejarig kind aantast. Eindelijk heb ik in de laatfte Afdeeling de wijz e , waarop de Engelfche Ziekte kan voorgekomen worden te gelijk met haare eenvouwigfte en veiïigfte Geneeswijze opgegeven. Het zij U , zeer Vermaards Mannen! ter beoordeeling overgelaten of deeze mijne pogingen aaia U w billijken wensch voldoen. Vaart W e b

EEG

EER.STEIAFDEELING. De Aart der Engelfche - Ziekte.

DA

AR het in

alle Ziekten des menfchelijken

lighaams moeijelijk o f zelfs volflrekt onmogelijk i s , den Aart der ziekte zelve te kennen en te doorgronden, ten zij men de Veranderingen, die het lighaam tegennatuurlijk ondergaat, regt bevatte; zo is het vooral noodzakelijk, ter ontwikkeling van den Aart der Engelfche Ziekte, daar op te letten;

vermits

deeze Ziekte, die zich zelve, door zo veele en zo groote veranderingen in het lighaam ontdekt, hoop geeft, dat men omtrent haar Aart en Oorzaken zekere grondftellingen zal kunnen bepalen. — Want dat de

Aart

van veele Ziekten tot nu toe den G e -

neeskundigen onbekend i s ; moeten wij dit vooral in deeze twee redenen zoeken; deels, omdat bijna geene Phijficke veranderingen

in het lighaam zig

lieten zien; deels, omdat het moeijelijk was de. algemeene Toevallen van de bijzondere

eigenaartige

Kenmerken der Ziekte te onderfcheiden; waardoor niet zelden de beoordeeling zelve twijfelagtig was.

E E R -

C E E R S T E De Gefieldheid

92

)

H O O F D - S T U K . van een Kind,

dat de

Engel-

fche Ziekte heeft. D e Ziekte, die ik mij voorgenomen, heb te befchrijven,

behoort

tot de ziekten der Kinderen;

immers tast zij nooit Bejaarden aan, offchoon veele Schrijvers, eene zeer zeldzame Ziekte,

waar voor

Jongelingen zo wel als Volwasfenen bloot liggen, uit hoofde der overeenkomst van zommige Toevallen, met den zelfden naam beftempeld hebben. D e Engelfche Ziekte is nimmer aangeboren

en

er verlopen meestal ten minften twee o f drie maanden naa de geboorte, eer de zekere Kenmerken der Ziekte zich aan den Geneesheer

éloen zien. ( 1 )

Naar het mij voorkomt, kan deeze Ziekte

zeer

eigenaartig in twee Tijdperken verdeeld worden, waar ( 1 ) S1 c H 1 heeft

eene aangeboren Engelfche Ziekte

waargenomen, en S T O R C H I U S verzekerd, dat er zommige kinderen mede ter waereld komen. KRZOWITZ

Zie T R N K A

Hiftoria Rachitidis. pag. 1 5 5 .

— Dan

deeze en gelijkzoortige Waarneemingen zijn naauwlijks geloofwaardig, vermits zij of over den Aart der Ziekte getwijfeld hebben, of deeze Ziekte is kort na de geboorte ontftaan.

(

93

)

waar van het laatfte met de zwelling en kromming der Beenderen begint. Daar de aanleidende Oorzaken

niet

zelden het

grootfte gedeelte der Ziekte bevatten; gebeurd het zelden, dat de Geneesheer, uit de lighaamsgefteldheid van een gezond kind, eenige Voorgefchiktheid tot deeze Ziekte kan vermoeden. Zeer dikwijls tast deeze Kwaal de gezondfte kinderen aan; als dezelve begint, fchreeuwt het kind, door eene ongewoone pijn

gemarteld, bijna zon-

der ophouden; — de kleur van zijne tronie veranderd reeds in de eerfte dagen bleek o f morsfig geel;

en is o f

uitermate

weldra zwelt de buik op

en binnen weinig tijds is zij uitermaten zeèr gefpannen;

vooral

is de bovenbuik aan de

zeer opgezet en buitengewoon

regterzijde

hard; het lighaam

vermagerd, zo zelfs dat een kind , dat te voren vet was, nu lelijk werd van de rimpels en daante heeft van een oud mannetje;

de

ge-

vooral ver-

magerende ledematen en teeren zodanig uit, dat zij als uit Beenderen

alleen fchijnen te beftaan;

des nagts flapen zij bijna nooit, en als zij fiapen, ontwaaken zij fchielijk met groot gefchreeuw; zij zijn meeftal hongerig, en hoewel zij geftadjg eeten en drinken, worden zij eehter nimmer verzadigt; zuure

oprispingen

zijn

gepaard

met gemakkelijk

braken van de geftremde melk; hun, afgang beftaat' • ui:

C

94

)

uit verfchillende deelen, waarvan andere vloeibnar zijn,

en waarin kleine ftukjes drtjven;

de

afgang

riekt zuur; de Pis is ftrak, gelijk die der runderen! M e n kan niet zeker bepalen, hoe lang dit eerfte Tijdperk duurt, vermits hetzelve, na mate er veele Toevallen te famen lopen en het geweld der Oor* zaken verfchillend,

vroeger o f later

eindigt. —

Dikwerf neemt de fletsheid des lig haams en de vermagering zeer fpoedig toe,

en daar

komt eene

groote logheid en onmagt tot beweeging b i j , willende deeze kinderen niet Haan en gaande zelfs waggelen zij met zekere bevreesdheid. Ter zeiver tijd befpeurd men zwelling in de gewrigten en uitpuiling van de aengroeijfelen der Beenderen , die gewoonlijk het eerst in de gewrigten der bovenfte ledematen

ontdekt word,

vooral in het

gewrigt der Voorhand met de Radius

en

Ulna-

t

kort daarna zwellen de Enkels; dan zetten de einden der R i b b e n , daar zij zich met de Kraakbeenderen vereenigen ,

als knobbeltjes uit, en men vind niet

zelden de hoofdjes der kleine beenderen van de A g terhand en Agtervoet gezwollen. Wanneer de Ziekte dus verre gevorderd is; word het Hoofd grooter en krijgt eene bijzondere daante, die deeze Ziekte kenmerkt.

ge-

Want het

Voorhoofd puilt, ter plaatfe daar het hoofdhair begint, zodanig uit, dat het overige fchuins naar de Oog-

( Oogholten inloopt. — des voorhoofds

95

)

De bolle en ronde gedaante

word plat, en van weerenskanten

zijn de voorhoofdsbuilen eenigermate verheven. Het bekkeneel word grooter, z o , dat er ongelijke en niet

geëvenredigde uitpuilingen in het agterfte

gedeelte des hoofds befpeurd worden — de Naden gapen

en de Fontanel

word wijder;

door deeze

uitzetting word het hoofd aanmerkelijk zwaarder, zo dat de fpieren het zelve njet opbeuren den kunnen,

waardoor

het

nog ophou-

hoofd o f voor over

hangt o f zijdelings op de Schouders nedervait. Wanneer de Ziekte erger word, en de Toevallen zwaarder worden, dan bemerkt men eene wasagtige weekheid in de

Beenderen,

welke door

door de Spieren, die zo flap en bijna

kragteloos

zijn, op onderfcheidene wijzen gekromd en verdraaid worden; men befpeurd dit het eerst in de onderfte Ledematen; het Deijbeen word naar voren en gewoonlijk buitenwaards gebogen,- het Been CCrus') werd voorwaards werd

naar binnen;

en

de Opperarm

buitenwaards gekromd; en de Voorarmbeen-

deren worden voorwaards gedraaid; de Borst, werd zijdelings te zamen gedrukt; ze rijst van voren in een bult, z o , dat ze naar de kiel van een fchip gelijkt, vermits de Ribben, zijdelings plat, fcbums naar het Borstbeen lopen. D e Rugflreng vind men dan eens naar deeze, dan

C 96 ) dan naar geene zijde gebogen, en word mee der tijd,

als het lighaam,

tot herftel van het even-

wigt, naar de tegengeftelde zijde overheid,

door

eene dubbelde kromming oncciert. Den Onderbuik vind men dikwerf aan eene der zijden uitpuilende en aan de andere als ledig ingezonken. D e Tanden botten langzamer uit dan bij gezonden, en zijn dan nog klein en met kerfjes; weldra worden zij zwart en ze bederven; zij zijn zeer bros, zo dat zij zelfs, als men maar zagtkens kaauwt, in ilukken fpringen;

zij vallen ligtelijk'uit,

en men

ziet dikwerf, dat zij niet. door anderen verwisfeld worden. D e Stem dezer Kinderen is hees en knersfende

(a)

en naar mate der jaaren veel te zwaar. ( 3 ) D e Pis is geelagtig wit, troebel gelijk die der dieren en verfpreid, weinige uuren na dat zij geloost is,

eene zeer

doordringende

van vlug loogzout ( 4 ) .

lugt, gelijk als die

D e Pols is klein, zwak,

en altijd langzamer dan natuurlijk. De ( 2 ) W E P S T E R Sijstem der Practifchen T o m . 3. pag. 128. Q3) R O S E N S T E I N

von

der Kinder

Arznijkunsf.

Kranckheiten

pag- 579(4)

LEIDENFROST.

R.

WILKINGHOFP.

exhibens nonnulla de Rachitide, pag. 16.

Disfert.

C

97

)

•-

De Buikontlasting is, gedurende dit tijdperk-de* ziekte, bijna altijdgeftremd', zo dat om den tweeden of derden dag vloeibare doffen geloost worden. — Tegen het einde der Ziekte befpeurt men Buikloop, waardoor de fpijzen, bijna onveranderd, ontlast worden.

Wanneer de Ziekte tot den hoogden trap ge-

degen is, bemerkt men een Sluipkoortsje en eeii zuuragtig Zweet verteerd het lighaam; de vermagering van het lighaam, (het Hoofd en den Buik uitgezonderd) neemt zo toe , dat men, als het ware, vel over been ziet; hierbij komen herhaalde Bloedigen uit de Neus en uit het Tandvdeesch, dat fp n> 0

gieus en rottend is. —

Men befpeurd Kenmerken

van Water in het Bekkeneel en in de Holligheden der Harsfenen,

waartoe behoort eene verwijderde

en voor de iiehtffralen pel;

—

bijna ongevoelige Oogsp.

Slaapziekte; —

Ledematen;

Lamheid der

Stuiptrekkingen van het

onderfte geheeld

hghaam, die fpoedig door den dood gevolgd worden.

T W E E D E

H O O F D - D E E L .

VerJchijnjelen, die in de Lyken zijn waargenomen. Ik heb veele Lighamen geopend van Kinderen, die de Engelfche Ziekte gehad hadden, G

e

n

heb die af-

C afwijkingen

der

93

)

natuurlijke gefteldheid,

dewelke

door de Ontleding kunnen nagefpeurd worden, vlijtig onderzogt, en durve verzekeren, dat er geene Ziekte des menfchelijken lighaamsis, die zo veele, zo groote en zulke klaarblijkende veranderingen te weeg brengt, 1

en uit welker vergelijking zo veel

licht over den Aart en Oorzaken der Ziekte verIpreid word, dan in deeze kwaal. Alhoewel ik in het verhaal der Ziektekundige Verfchijnfien

gemakkelijk de Redenen daar van zoude

hebben kunnen opgeven, heb ik echter liefst verkozen , thans alleen hier de Waarnemingen bij te brengen,

en het geen in het zamenftel der beledigde

werktuigen ontdekt word,afzonderlijk te behandelen, op dat ik niet fchijne, de Waarneemingen, verward met dcrzelver beoordeeling, te hebben voorgedragen , terwijl de Aart der Ziekte zelve dus verre onbekend is;

en,

op dat de Ziektekundige opgave

der Redenen, die ik uit

de Ontledingen afleide,

tot een vasten grondflag ter ontwikkeling van hare Oorzaken, verftrekken moge. Ten einde hierin eene geregelde leiding te gen, zal ik een begin maken met de

vol-

befchrijving

der Werktuigen, die ik in de onderfcheidene holligheden des

lighaams bevonden hebbe,

tegenna-

tuurlijk gefield te zijn. Den Buik geopend hebbende, doen zich terftond de

C de Maag

99

en de Darmen

) voor, zodanig door dé 1

L u c h t , die zij bevatten, uitgezet, dat dezelven mefl de punt van een mesje doorftoken zijnde, de lucht er met eene fijffeling uitgaat;

de vliezen der Dar-

men zijn zeer dua en zo, dat zelfs de grotere takken der bloedvaten op zommige plaatzen naauwlijka doorfchijnen,

zijnde de overige

zonder bloed. -

de Dunne

kleindere

Darmen,

geheel

bijna geheel

zonder fpijs, zijn niet zelden met veele lange M a den, (Ascarides Darmen

Lumbricoides)

bezet; de Dikke

zijn met onverteerd voedzel opgevuld, eri

in den zak van het Ccecum (den Blinden

Darm)

vind men niet zelden zeer veele Wormen, waarvan ik er twee o f drie in het Wonnwijze ingekropen vond.

Aanhangfel

Het Klapvlies van den

keldarm is zeer naauw gefloten in den Regten Darm

Kron-

en de lucht driegt

niet door, offchoon men de

Darmen zelfs fterk drukt. —

Den Regten

Darm

vind men dikwerf zamengevallen en flap, en wanneer men de Slijm en rauw voedzel, in denzelven bevat,

door water

verdund, naauwkèürig onder-

zoekt,, ziet men niet zelden veele kleine en Maden

Wormpjes

van dat zoort, welker hoofdjes zo dun

zijn als een hair, Het Darmnet Spinne Webbe. Het Darmfcheel

(TricliocephaW). ZO

nder vet,

dun, gelijk

een

levert foms, behalven dat het G

2

zon-

(

iep.

)

zonder vet is, niets onnatuurlijks o p ; dikwerf echter zijn deszelfs Klieren vergroot en opgezet, en deeze heb ik eens tot nomen gezien,

zulk eene grootte

toege-

dat zij de dikte hadden van twee

vuisten. D e Milt

is zomwijlen te zaraen gedrukt en hard;

foms ziet men ze vergroot en fponsagtig. Het zelve neemt men in het Alvlees

waar,

het

welk bijna niet ontaart; en ik heb het zelve in alle de

Lijken,

die ik geopend hebbe, flechts twee

malen iets groter

gevonden, dan gewoonlijk, dog

echter niet verhard. De

Lever

word in alle Kinderen, die

gelfche Ziekte hebben,

de E n -

verbazend groot,

zo dat

ik zomwijlen gezien heb , dat ze den Onderbuik zelfs bereikte; ze vertoonde nogthans zo min uit- als inwendig iets tegennatuurlijks in haar maakzel.

—

D e Galblaas heb ik zomtijds bijna geheel ledig gevonden,

meelbal gevuld met een wit flijmerig vogt,

bijna niet geel, nog bitter; — nimmer heb ik bij deeze Lijderen, het ^ welk ook andere

Schrijvers

getuigen ( 5 ) , de Galblaas, met natuurlijke G a l geh

HALLES

MATH.

Disf. de Rachitide

Disf. Vindob. T o m . L pag. 167. V O G E L Prtelect. pag. 551.

-

vuld

in

Collect.

(

IOI

)

vuld gezien, irmr zij bevatte o f weinig en flijma. rig vogt, o f veel, maar zeer dun. De Nieren heb ik nimmer gevonden dat eenig gebrek in hun Zamenflel hadden; ook niet de Pisblaas, alhoewel ik die altijd met Pis zeer opgezet gevonden heb, '.

B i

J

d e

°P

ik dezelve

e n i n

S van de holligheid der Borst, vond

bijna

altijd gevuld door een weijagtig

vogt, offchoon weinig in hoeveelheid;

te'Longen

zijn zomwijlen klein, naauwlijks rood, hier en daar samengevallen, zamengétrokkenen verhard; dikwerf i gezond; — de Waterklieren, die bij de verdeeling derLuchtbuizen, CBronchia)

zich voordoen, zijn bijna

altijd uitgezet en als een ongelijk lighaam vergroot; de Thijmklier,

die in de. Kinderen

groóter is en

bij het toeneemen der jaren kleiner word, vind mco in dee^e Lijderen uitermaten groot. Daar ik de aangroeijng der Longen aan het Borstvlies zomwijlen in de Lijken deezer Kinderen heb waargenomen, zal het nodig zijn, hier te herinneren, dat dit geen gevolg deezer ziekte, maar dat het of een aangeboren kwaal is, of dat het het door. eene andere oorzaak is te weeg gebragt. Het Bekkeneel doorgezaagt hebbende, vond ik dat het harde Harsfenvlies, vrij fterk daar aan geheet was; en nadat dit, niet zonder eenig geweld, er* afgefcheiden was., liep er uk de gebroken vaatjes, '. G

3

die

102

(

)

die zïg anders als roode puntjes. in dit vlies verwonen, eene groote hoeveelheid weijagtig vogt met bloederige ftreepjes doormengd; het harde Hersfenvlies weggenomen hebbende, vónd ik in de Celletjes van het Spinnewebsvlies (Araclmoidea') en het Dunne Herfenvlies ( P M Mater) zeer veel heldere W e i j , die vooral in de Vooren tusfchen de kronkelingen der Hersfenen zich als waterblaasjes voordeed; het Dunne Hersfenvlies was zeer gemakkelijk van de Hersfenen aftefcheiden; de Hersfenen zelve, waren als pap en weken voor het Ontledend mes weg.

D a n , dat mij opmerkenswaardig voorkomt, en dat dusverre van niemand is aangetekend, is, dat ik bij twee Kinderen, in de zo weeke

zelfstandigheid

zelfs der Hersfenen, zeer harde knobbels als Knoesten (Scirrhi)

gevonden heb; bij een driejarig

meisje, dat de Engelfche Ziekte had gehad, vond ik zo een Scirrhus in het M e r g der voorfte Hersfenkwabbe,

agter

de

Reukzenuw verhelen? een

tweeden in de agterfte linker kwabbe, agtérde agterfte hoorn van de drichoornige holligheid (Ventriculus tricornis). In een jongetje, nog niet volkomen twee jaaren oud, heb ik dezelfde verharding der Hersfenen waargenomen, bijna in derzelver midden bij het Corpus Striatum; Deeze Scirrhi der Herfenen, die ik in twee Lijken heb waargenomen door-

C doorgeleden

zijnde,

zwart, en fchenen

103

)

waaren

inwendig grifeaptia

als uit eene vaste, digt in [een;

gepakte Cellulofa te beltaan. De

Holligheden der

Hersfenen

bevatten altijd

eenig Water in zig en het dunne Hersfenvlies vind men bij de Plexus

Choroides

altijd

met

Water-

blaasjes bezet.

D E R D E Het

H O O F D - D E E L ,

maakzel der Beenderen in Kinderen, Engelfche

die de

Ziekte hebben.

Dewijl de Beenderen, in deeze Ziekte het meest aangedaan worden, hebben

veele

Geneeskundigen

gedagt, dat de Hoofdoorzaak: der Ziekte, daar i n , hare zitplaats had;

ik

aehte het dus der moeite

waardig, afzonderlijk in 't kort optegeven de wijze, waarop

de Beenderen tegennatuurlijk ontaarten en

welk een gefteldheid zij door de Engelfche Ziekte herkrijgen. De

eerfte en voornaamfte

verandering

in de

Beenderen, die door deeze Ziekte zijn aangedaan, is dat zij week worden, zodat zij zonder gevaar van te breeken gebogen en gekromd, ja met een mes, als fpek, kunnen worden doorgefnedeo. — G 4

Deeze re-

C

104

)

tegennatuurlijke weekwording en w^schagtige buigzaamheid befpeurd men in aiie de Beenderen lighaams, en de toevallen der

des

ziekte leeren ons,

dat eerst de Cylindrique Beenderen der uiterfte Ledematen en de einden der Ribben; daarna de Wervelen van de Ruggegraat, en eindelijk de Beenderen van de Voorhand en de einden der Voorvoet, week worgden. •— Zelfs zijn de Beenderen van het Hoofd hiervan niet uitgezonderd: Ik bezit een Voorhoofdsbeen van een éénjarig k i n d , 't w e k zo buigzaam is, dat het als papier behandeld en opgerold kan worden \ desgelijks kan ook de Opperkaak

met de • vingers

t'zamen gedrukt worden, alhoewel ze, na de drukking, zich door derzelver veerkragt in haare vorige gedaante herfteld. — D e Onderkaak komt mij eenigzints harder voor, maar kan echter ingedrukt worden^ vooral zijn de Procesfus ronoidëi

zeer week. —

Condyloidëi

Zelfs heeft

en Co-

het hardde

Been van het Hoofd, 't welk het Zintuig van het Gehoor bevat, deszelfs vorige hardigheid verloren en kan gemakkelijk met een mes gefneden D a n , wanneer

wij den aart der

worden.

weekgeworden

Beenderen, en, het" onmatig verfchil met derzelver natuurlijke gefteldheid nauwkeurig gadeflaan, vinden wij daar in zeer veel dingen, die, offchoen ze tot dus verre den Geneeskundigen nog ' onbekend zijn, waarlijk opmerkenswaardig zijn.

Te weten Voor-

C Vmeent;

105

)

is er een groot onderfcheid tusfchen

de door de Engelfche Ziekte aangedane Beenderen en die, welke door de Zuuren geweekt, zagt worden. —

Deeze worden, na de, ontbinding der aard-

deelen, door het Zuur, (wanneer het Gluten alleen overig blijft) zagt en handelbaar, zonder eenige verdere verandering te ondergaan;

geene worden

te

gelijk meer uitgezet en zwellen als een fponsagtigen klomp. Ten

Tweede; men befpeurd

lijke zwelling vooral in die

deeze tegennatuurBeenderen,

maakzel los en Celluleus is, ( b .

welker

v . ) in de Lj'g-

hamen der Rugwervelen en in de fponsagtige Beentjes der Voorhand en Voorvoet.

M e n vind

bij deeze Kinderen de Lighamen der Wervelbeendie gewoonlijk in derzelver

bovenfte

en

onderfte oppervlakte uitgehold z i j n ,

deren,

uitgezet

en

overal van eene gelijke dikte. Ten derde; de Aangroeijfelen (Epiphyfes)

der

lange Beenderen, en de einde der Ribben zijn meer , gezwollen, dan het beenig einde (Diaphyfis) het lighaam of midden der Beenderen.

en

D e reden

deezer ongelijke zwelling moet men in het natuurlijk tester zamenltelder Aangroeijfelen zoeken. Het is immers bekend, dat de vaste zelfilandigheid van het been in deszelfs midden is, daar de Celletjes klein en t' zamen nauw vereenigd zijn; dat deeze C e l G

5

let-

(

ic6

)

letjes, naar mate zij nader komen aan de einden der Beenderen,

die de gewrigcen maken,

worden en zig zo uitbreiden,

zo groot

dac deeze Celletjes

door de geheele zelfftandigheid van het Been gevonden worden;

daar in tegendeel het middelde

gedeelte der Beenderen zich als eene vaste, merg gevulde buis voordoet. —

met

Daar en boven is

het den Ontleedkundigen bekend, dat de uitfteekende einden der beenderen ( Diaphijfes

osfium ) meer-

dere en grootere voedende flagaderen hebben,

die

des te wijder en meerder in getal gevonden worden,

hoe fpongieufer het zamenweefzel der Been-

deren i s , waar zij ingaan. Ten

vierde;

vermits de fponsagtige Beenderen

en de Aangroeijzelen der lange Cijlindrique Beender e n , wijder Celletjes hebben,

zo zijn ook de C e l -

letjes van het Beenvlies, die in de beenagtige zelve overgaan,

van een losfer zamenweefzel;

men ook het Beenvlies bij hun,

waarom

die de Engelfche

Ziekte fterk hebben, in een gezwollen, flijmig, w i t , zeer fpongieus Vlies ontaart vind, waarmede de weeke Beenderen, vooral derzelver einden, bekleed zijn. Men vind het Bekkeneel ook dikwerf met dit flijmig Vlies bedekt, vooral het Voorhoofdsbeen en de Opperhoofds - Beenderen: —

het is 't dikfte bij

de randen der Beenderen en word allengskens dunner,

hoe nader het komt na het midden van het Been,

C io

7

)

Been, dat het echter nimmer bereikt, vermits het midden des Beens, uit hoofde der meer gevorderde Beenwording, harder en vaster is.

Door dit flijmig

Vlies zijn de Beenderen nog meer gezwollen, en ik bewaar een Voorhoofds-Been in Brandewijn, dat ter plaatfe, waar het met de andere helft door de Voorhoofds Naad vereenigd w o r d , bijna een halven duim dik is. Daar de Beenderen, die het gewelf van het Bekkeneel uitmaken» na verloop van het eerlie jaar, met tandjes en beenige kerfjes zeer nauw vereenigd worden, vind men bij Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, dat zij een weinig van den anderen afflaan, en als dunne fchubbetjes op den anderen liggen. Daar en boven hangt de geheele onregelmatig gedaante des Hoofds eeniglijk af van de mismaaktheid der Beenderen,

die het Bekkeneel uitmaken

welke zomwerf zo verre van den anderen geweken zijn, dat de Naden gefloten worden

door

afzonderlijke

Beentjes

Waarom men dezelve in alle

de Naden van de Hersfenpan deezer Lijderen vind offchoon ze in getal en gedaante bij onderfcheiden voorwerpen zeer verfchillende zijn. Zomwerf gebeurd het, vooral, wanneer de Ziekte reeds verouderd i s , dat de Bodem van het Bekkeneel door zijne eigene zwaarte word ingedrukt, en

de

Pro-

C Procesfut

Bafilaris

boven wijkt. —

108

)

van het Agterhoofdsbeen, na D i t kan egter waarfchijnlijk niet

gefchieden, zonder veel hinder aan de Zielsvermogens toetebrengen. V I E R D E Eenige

gevolgen,

H O O F D S T U K . getrokken

uit de

len, die bij deeze Lijderen

Perfchijnfe-

worden

waargenomen,. Wanneer wij verder in het veld der Natuurkundige Wetenfchappen willen uitweiden, moeten wij al onze vlijt daar heenen

wenden, dat wij eerst alleen en

afzonderlijk opgeven,

wat men omtrent een voor-

werp, dat wij ter onderzoek genomen hebben, ontdekt, en, dan na de zaak-wel beredeneerd te hebben, het befluit opmaken, wat er omtrent dezelve nader moet gezegt en bepaald worden. — voetlpoor volgende , zal i k , daar

Dit

ik reeds de toe-

vallen der Engelfche Ziekte en de Waarnemingen in de Lijken, door deeze kwael weggerukt,

heb opT

gegeven, nu voortbrengen, wat ik uit dit alles zal kunnen afleiden. De vermagering deezer Kinderen is een algemeen toeval in deeze Ziekte, en zo wij de Ontleding raadr pleegen, vind men de Huid zonder Vet^ het Vetvlies zeer

C

i°9

)

zeer overvloedig en fiets; de Spieren bleek en uitgeteerd. —

Offchoon de verbazende grootte des

Hoofds en de zo gezwolle Ffc& eene algeraeene uitteering fchijnen uittefluiten, zo blijkt echter bij nader onderzoek, dat m e i bier geene vermeerdering, maar eerder eene vermindering en verlies der deelen befpeurt; dewijl de gaping der Naden; de tegennatuurlijke verwijding van de met water opgevulde holligheden der Hersfenen;

de opfpanning der Darmen

doorlucht en de verdunning van haare Vliezen, als ook de Euikfpieren, die naauwlijks dikker dan papier zijn ,

genoegfame

kenmerken van eene algemeene

uitteering zijn, waar- door geheel het lighaam ondermijnt word. Deeze algemeene vermagering der Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, toont aan, dat het lighaam van de nodige voeding en herftel der verlorene deelen verftoken word; daar nu deeze Kinderen door de gebruikte fpijzen niet gevoed worden, hangt dit hoofdzakelijk van deeze twee Naaste Oorzaaken af: want of de uit het voedzel bereide Chijl is tot de voeding onbekwaam, of de Wegen, waardoor de Chijl naar alle de deelen des Jighaams gevoerd word, zijn verftopt. —

D o g men bemerkt bij deeze Kinderen

geene verltopping in deeze Wegen, en zelfs fchijnen de opflurpende Vaten, die in het Darmfcheel zijn integendeel meer dan gewoonlijk verwijd te zijn; -

.

.

e

n

C

HO

)

en de Darmfchcels-ldieren, die dikwerf in de lijken der Kinderen, die de Engelfche Ziekte hadden, tot eene wanfchapene grootte zijn opgezet, beletten den doorloop van de Chijl ook niet,- daar R . , VeG E L (6) reeds vermoedede, en R E z IA ( ) onlangs bewezen heeft, dat de veruitgezette Ingewanden en Klieren niet verftopc, maar eerder verwijderd zijn; men moet dus de vermagering en uitteering deezer Lijderen niet toefchrijven aan de verftopping der Darmfcheel-klieren en belette doorvloeijng van de Chijl, maar veeleerder aan deszelfs onvermogen en ongefchiktheid tot voeding van het lighaam en herflel der verlorene deelen. A

7

Wanneer het lighaam kwalijk gevoed word, i dit er vooral de reden van, dat de deeltjes, die tot onderhoud der Werktuigen nodig zijn, uit de voedende fappen niet worden afgefcheiden en aan de deelen des lighaams hangen blijven.

9

Indien wij nu dit op de Engelfche Ziekte toepasfen, dan komt bier de vraag op uit: welke deelen worden in het lighaam van een kind, dat door deeze Ziekte aangetast is, voornamelijk vereischt? dit (6) Prfclectiones de cognoscend/s et curandi* morbis. (7) Specimen Obferv. Anatom. et Patholog. Ticini 1784. disfert. i . et . de Viscerum, quam dicunt, obflructione cum molis incremento. 2

C m

)

dit valt niet moeijelijk te beantwoorden. Beenderen

—

De

leveren het voornaamfte en duidclijkfte

Toeval op in deeze kwaal, daar dezelve zo week worden, dat zij door de zwakke Spieren op onderfcheide wijze kunnen gekromd en gebogen worden; vermits

nu deeze weekwording en

buigzaamheid

der Beenderen alleen daarvan afhangt, dat z i j , geheel verlfeken van de Aard-deelen, als 't ware^ enkel uit lijmige doffe bedaan, blijkt het klaar, dat de Aard-deelen tot voeding en herdel deslighaams voornamentlijk vereischt worden ; alhoewel nu de Beenderen, daarom

dat zij meerendeels uit Aard-deelen

gevormd worden, nu van dezelve ontbloot, dan de overige deelen des lighaams, den

meer, aart der

Ziekte ontdekken, en het gebrek der Aard-deelen aanduiden , volgt echter zeker, dat ook de overige deelen door gebrek van dit aardagtig beginfel, moeten ontaarten; want, gelijk de Beenderen aan eene ^rotere hoeveelheid

der Aard-deelen, in evenredigheid tot

de overige bedaandeelen, hunne devigheid verfchuldigd zyn , om als een gronddag en deun voor

het

overige lighaam te verdrekken; zo verkrijgen ook de overige deelen uit haare

dit zelfde beginzel,

zamendelling medewerkt,

dat tot

die vastigheid en

kragt der ve.zelen, die tot oeffening der werkingen van-het lighaam noodzakelijk vereischt word; hier van daan is het, dat in deeze Lijderen, uit een voldrekc *

•

1

<™„

C

)

gebrek van die aardagtig beginfel tot de voeding gefchikt, eene zo groote flapheid der Spieren en buitengewoone bleekheid der Spiervezelen befpeurd word; van hier die groote fletsheid der Huid en van het Vetvlies. — M a i r ook om dezelfde re^den ontbreekt aan de Vliezen die vastigheid en veerkragt der vezelen, die zij ter behoorlijke oeffening hunner werking zo zeer benodigt hebben; — daarom is ook de Darmbuis bijna geheel kfagteloos, en word door de L u c h t , die uit de Spijzen losgelaten word, (het zij de Darmen die niet t' onder kunnen brengen, of omnagtig zijn om ze te Ioozen) zodanig uitgezet, dat de Buik als een 5

ton gefpannen is en klinkt, als men 'er op flaat. D e Bloedvaten zijn, offchoon de de langsfame Polsflag genoeg de zwakheid van het

Hart aanduid,

wonderbaarlijk verwijderd, zo als de Ontleding aantoont. — hier toe moet ook gebragt worden de uitzetting der Ingewanden en Klieren, vooral van de • Lever, die men altijd en in alle Kinderen, die aan deeze Ziekte geftorven zijn, verbaazend groot vind.D e oorzaak, dat deeze, tot afleheiding der vogten gefehikte, Werktuigen zodanig vergroot worden, is alleen gelegen

in de verwijding en uitzetting van

derzelver Bloed- en Watervaten, het welk wederom veroorzaakt word door derzelver

flapheid

en ge-

brek van veerkragt, waardoor dezelve voor het doorlo-

ii

(

3

)

lopend Bloed en Weijvogt ligtelijk wijken,

e n

geen

vermogen hebbén om i c h te kunnen « m e n n e k k e n , Z

en in hunnen vorigen ftaaft te hertellen. Daar er nu in de Beenderen gebrek van Aarddeelen befpeurd word, en daar van alleen derzelver weekheid en buigzaamheid afhangt, zo volgt van , dat van de verminderde evenredigheid der' Aard-deei „ o t

d e

o v e r i g e

b e f t a a

d e e ] e n

rfe

en zwakheid der overige Werktuigen afgeleid worden. V

Y

F

VfTr

D

?

H

H O O F D . S T U K .

E

°

m d e r

Ver

en over d

d e

Affcheiding der Vochten, dat tot dit ftuk

S

behoort. Op da

t

m

e

n

g

e m a k k e ] | j k e r

b

h e £

n

op n^j genoden had, over de bepaling van den Aart d

Engelfche Ziekte te zeggen, heb ik nodig g £

oordeelt, aangaande deeze voorname

werking des

Lighaams, eenige weinige „ukken, uit de nieuwfte ondekkmgen der Natuurkundigen, hier in te lasfen. Het menfehelijk Lighaam, waaromtrent eigenlijk alleen de Vraag verkeerd, worJ zamengedeld uit b ftaandeelen, die „ J b Q

i e t

z o

z e e r

M

deren K T^' ^ °* * deren, Kraakbeenderen, Spieren, Vliezen van onder; H

fehei-

Beet .

(

"4

)

fcheiden maakzel en het Zenuwmerg. Omtrent deeze natuurlijke vorming des Lighaams, verfchillen de Natuurkundigen niet; dan het is zo.gemakkelijk niet, het werktuiglijk zamenflel des Lighaams wel te beoordeelen, overmits de oirfprongelijke vorming der werktuiglijke deelen, doordien deeze niet on der het oog valt, nog zo duifter i s , dat de N a tuurkundigen tot dus verre het hier moeten opgeven; en men kan deeze verborgenheden op geene andere wijze ontwikkelen, ten zij men Proeven met eigen Waarneemingen paare, en het geen door deeze twee wegen niet ontdekt kan worden, met ons Oordeel eh door de Reden uitvorfche.

Het „Cèlluleufe of Vetvliës, heeft zo de overhand in alle werktuiglijke deelen van ons lighaam, dat er geen deel z i j , of het word er uit zamengefteld, en kan in dit Vlies weder

ontbonden

worden,

i—

D e Bekleedzelen des lighaams beftaan klaarblijkelijk uit zulk een celluleus Vlies",

't welk, daar het de

Spieren bekleed, uit wijde, losfe celletjes beftaat, die hoe meer zij aan de "oppervlakte des lighaams kom e n , des te kleiner en meer zamengepakt worden.; — uit het zelve Celluleus Vlies, zijn

de

Spieren, Bloedvaten, Vliezen, Klieren en Ingewanden volftrekt eeniglijk zamengefteld; — dat de Hersfenen van gelijkzoortig maakzel zijn, blijkt klaar, als.men

dit weeke ingewand door het vogt van Mor-

C Morgagni Iiard maakt.

"5

)

Ja zelfs de Beenderen to-

nen dit maakzel ons duidelijk aan, want zo dra de Aard-deelen door het Salpeterzuur

ontbonden en

weggenomen zijn, kunnen de Celletjes gemakkelijk verwijderd en uitgerekt worden.' Deeze Cellulofa, die de zelfltandigheid der werk;

tuiglijke deelen uitmaakt, vereenigd zich tefLns met dezelven, zo zelfs, dat de Huid door dit Celluleus zamenweefzel in de Spieren overgaat;

deeze wor-

den hierdoor wederom naauw met de Slagaderen vereenigd en gaan zelfs in het Celluleus maakzel der Beenderen o v e r , na vooraf een dik Vlies, dat de Beenderen bedekt, gemaakt te hebben, dat men het Beenvlies (Periofteum)

noemt.

E n wanneer men dit Vlies in eenige deelen des Eigaaams niet ontdekt,

moet men dit toefchrijven

aan eene meerdere ophooping der kleinere Celletjes, die,

o f door haare gewoone

hardigheid niet kun-

nen van den anderen ' gefcheiden worden, o f door te groote weekheid naauwlijks zamenhangen, en dus afgefcheiden

zijnde,

fcheuren;

daardoor

fchijnen

deeze Celletjes in de Beenderen en in het weeke merg der Hersfenen en Zenuwen als geheel te ontbreken,

alhoewel men dezelve, bij het neemen

van Proeven, weldra ontdekt. D e Slagaderen, die het bloed voeren, uit de Imker holligheid van het Hart voortgefproten, door-

C

iio-

)

lopen geheel het lighaam; verdeelen zich in zeer veele takken en zo fijn als hairtjes gewor en zijn:

d e , maken zij verfcheiden Netsgewijze Vlegtelingen, (Plexus

Retiformes'),

vervolgens op nieuws za-

men gelopen en met andere hoofdcakjes vereenigd zijnde, keeren zij onder den naam van Aderen naar het Hart te rug — De Slagaderlijke Vlegtingen, die hiertoe

voornamentlijk

behoren,

worden uit de

laatfte .verdeelingen der Vaten gemaakt en btfhan uit dekleinfte Siagadertjes, gefproten uit de laatfte verdeeling van den Slagader,

die met den anderen

vergaderd, te rug lopende en wederom vereenigd, eindelijk in eenen tak verzameld worden, die den Ader uitmaakt. *—

D i t zamenweefzel der Vaten,

vind men rusfchen de laatfte verdeeling der Slagaadertjes en Adertjes, en uit deeze Vlegtingen beftaan onmiddeiijk alle affcheidende Werktuigen; want daar er geen deel des Lighaams is, of het beftaat uit Cellulofa, zo is er geen Cellulofa,of men vind er dusdanige Slagaderlijke Vlegtingen i n ; dit zo fijn maak? zei der werktuigen ontdekt men door het

Micros-

coop, als men de Vaten met gekleurde Wasch opfpuit ( 8 > In ieder Celletje vind men ook verfcheiden Opflur(8) P. MASCAGNI Vaforum Lijmphaticorum C. H . Hiftom e t Ichniographia. Senif. 1787. part, I. Sect. II.

C

117

flurpende Vaten, tot twee,

)

drie en vier in getal',

volgens de Waarneemingèn der Ontleedkundigen ( ) . 9

Door de voortftuwende kragt van het Hart, en door het zamentrekkend vermogen der Slagaderen, word het bloed tot in de kleinlte Vaten voortgedreven, en de zo fijne Slagaderlijke Vlegtingen, die door zeer fijne Vliezen gemaakt worden, uitgezet; en daar door is het, dat het vloeibaarlle gedeelte van het bloed, de Weij namelijk (Serum), en het ftrembaar

Watervogt (Lympha)

door de kleïrifte

buisjes als uitzweet en de Celletjes vervuld. Daar

nu de Celletjes beflaan

uit

verfcheiden

deeltjes, die in verfchiliende evenredigheid zijn t' zamen vermengt, moeten deeze Celletjes, door drembaar Weijvogt (Lympha) en Weij (Serum) gevuld, uit deeze vogten noodwendig die deeltjes aantrekken, die met dezelve de meeste overeenkomst

hebben-

zo dat de Lijmige voornamelijk aan de Spieren; de Olieagtige aan de Hersfenen; de Aardagtige aan de Beenderen vastkleven. Op deeze wijze alleen kan men bevatten, hoe het Mei-fehelijk Lighaam gevoed word. — Want dewiil de Deelen van het Dierlijk Lighaam' vroeg o f laat tot verrotting overhellen; zo word door deeze inwendige ontftentenis der deelen de fioffe,

die de Celletjes uit-

(9) Ibid. part. I. fect. III. H

3

'

(

"3

)

uitmaakt, geheel tot haare eerde beginzelen ontbonden,

uit haaren

zamenhang

gedreven en

nieuwe

deeltjes, die door de Slagaderlijke Vlegtingen worden aangevoerd, verwisfeld. D e overige Deeltjes, die in de Celletjes worden aangevoerd, dog daar doorniet worden aangetrokken, worden te gader met die, welke te voren met de Celletjes vereenigd, nu tot haare eerde beginzelen ontbonden zijn, door de Opflurpende Vaatjes naar de Chijlbuis (Ductus

Thoracicus)

en met het bloed vermengd;

te rug gevoerd

o f door het lighaam

\veder omgevoerd; of, als tot de voeding ongefchikt, door de ontlastende Werktuigen des lighaams geloosd. Tot de gefchikte vorming der werktuiglijke deeden, waardoor deeze hunne werkingen volbrengen, word eene juiste en bepaalde evenredigheid der be,ftaandeelen vereischt; Blojd,

daar nu deeze deelen uit het

of liever uit deszelfs drembaar Weijvogt

(Lympha)

gevormd en aanhoudend vernieuwd wor-

den ; en het bloed uit de Chijl bereid word; komt het eindelijk daarop neder, dat men deeze voedende Sappen des lighaams als de Oorzaak der ziekte moet aanmerken, wanneer namelijk de juiste evenredigheid der voedende deelen ontbreekt.

ZES-

C n Z E S D E

9

)

H O O F D - D E E L .

Over den Aart der Engelfche Ziekte. Vermits Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben,

met het zelfde

voedzel opgebragt

worden,

waardoor gezonde Kinderen kragt en. fterkte bekomen, moet de reden, waarom zo veele Aard-deelen, die met het voedzel in het lighaam komen, tot de' voeding onbekwaam worden, alleen in eene ontaarting van de Chijl gezogt worden; dit toonen ook de toevallen der Ziekte en de verfchijnzelen in de Lijken duidelijk aan, daar al wat uit het lighaam deezer kinderen geloost w o r d , Tekenen van Zuur aankondigen ; hiertoe behoren vooral de dunne Afgang, die uit den geelen groenagtig is en Zuur ruikt; de' O p rispingen en Brakingen van Zuuragtig, geftremdZog; de Uitwafeming en het Zweet, dat duidelijk Zuur ruikt; en dit alles geeft een klaar bewijs, dat het geheele lighaam deezer Kinderen als van het Zuur doortrokken is. E n , wanneer men de Buik opent van een K i n d , dat aan de Engelfche Ziekte g e u W e n is, befpeure men geene Loogzoutige flank van Verrotting, maar eene doordringende Zuuragtige

ftank

D e ftoffen,

die men in de Maag en Ingewanden vind,

ruiken

ook Zuur, en ik heb menigmaal met de HelioircH 4

ÊÏWk

C

I20

)

pium geverw%apier, in deeze ftoffe gedoopt, rood zien worden. Uit deeze vcrfchijnzelen kan men de reden afleiden, waarom de Aard-deelen, die met het voedzel i n d e Chijl overgaan,

bij deeze Kinderen tot de

voeding onbekwaam zijn; want daartoe word vereischt, dat de voedende deelen mee de Chijl en het Bloed vermengd worden, en in deeze levensvogten vrijelijk drijven; dus kunnen deeze Deeltjes (als het ftrembaar Weijvug:, met dezelve bezwangerd,

te

gelijk met het Bloed door deeze zo fijne Slagaderlijke Vlegtingen doorvloeid,) fchielijk aan de Celletjes door eene Chemifche aantrekking vastkleeven, en dus de Deelen, die door verdere ontwikkeling verloren zijn, hertellen.

Maar, wanneer de Deeltjes, die

anderzints zeer gefchikt zijn tot de voeding, door eene meerdere aantrekkingskragt met vreemde Deelen vereenigd worden, dan die, welke plaats

heeft

tusfehen de voedende Deeltjes en tusfehen de Celletjes, waar in zij werden overgeftort,

zo zullen

deeze

Deeltjes zig nu niet aan de Celletjes vasthegten, maar worden, als ongefchikt tot de voeding, door de opilurpende Vaten in het bloed te rug gevoerd, en door de ontlastende Werktuigen des lighaams geloosd. De fl«ppere Zuuren uit (Acida

Fegetabilia)

het Rijk

der Planten,

vereenigen zich ligtdijk met de

Kalkaarde, en maken, een Middenzout, dat zich in wa-

(

m

)

water laat oplosfen, en door eene groote hoeveelheid van het zelve kan gefmolten worden : tot deeze Zuuren behoort het Zog of het M e l k - z u u r , dat, offchoon het uit een vogt, dat in een Dierlijk lighaam voortkomt, bereid word, echter met de Plant-Zuuren daarin overeenkomt, dat het de Kalkaarde gemakkelijk ontbind, welke ontbinding zich met het Water vereenigd, zonder de Aarde lostelaten. meermalen' verfcheiden

Ik heb

Beenderen van Kinderen in

het M e l k - Z u u r gelegd, die binnen agt dagen zo week waren geworden, dat zij als Wasch gebogen en gekromd konden worden ( i ) . Deeze eigenfchap

der Zuuren komt egter niet

alleen aan de Zuuren toe uit het Rijk der Planten, maar ook zommigen der fterkfte Minerale Zuuren hebben^ het

zelfde

vermogen,

vooral,

wanneer

er bij een Aardagtig Middenzout een onverzadigd gedeelte van dit

Zuur bijgedaan word: b. v. Het

verdunde Salpeter-zuur ontbind gemakkelijk de Kalkaar(i) FAUCHY

en

GEOFFROY

hebben

gevonden,

dat

een

ijvoren lepel in het M e l k z u u r week was g e w o r d e n , (Hiftoire de 1'Academie de Paris 1 7 4 3 . O b f e r v . de Phyf. cap. en No

R U I S C H . Thefaur. Anatom. V I N o iön.

Thef.

nov.

N.

1 3 . Thefaur.

1 2 9 . en H U N O L D

1'Academie des Sciences de P a r i s ) heeft ook men

proeven

bevonden,

M e l k - z u u r en A z i j n

dat

5

(Hiftoire

de

door geno.

Menfchenbeenderea

waren week geworden,

H

13.) Max.

in

C

122

)

aarde, en Iaat de Kalk niet los, hoe zeer men ook het zelve met water aanlengt. Daar en tegen vind men ook in alle Rijken der Natuur veele Zuuren, die wel met de Kalkaarde zich vereenigen,

maar eene,

in water

onoplosbare ,

Selenites Calcarea zamenftellen. Hiertoe behoren het Vitriool-Zuur, de Fluor Mineralis, het Zuiker- en Phosphorisch Zuur. Daar nu het Phosphorisch Z u u r , voornamelijk en bijna uileeg, in het lighaam van een gezond Mensch en andere Dieren gevonden word, en het zelve met Aarde vereenigd, de fïoffe der Beenderen; maar met het Loogzout van Planten, een Sal Microcosmicum (Menfchelijk

Zout) uitmaakt,;

zo blijkt het,

dat

dit Zuur alleen in het Dierlijk Lighaam bereid word. —

D i t gcfchied echter niet in Kinderen, die met

het Zuur gekweld zijn; de Zuuren der Planten en het Z u u r , dat uit 't Z o g ontwikkeld word, blijven raauw; worden met de Chijl in het bloed gevoerd en komen alzo in de Celletjes zelve. Dus al wat van deeze Aard-deelen in de Chijl of het Bloed bevat word, word door deeze rauwe Zuuren, die uit de Darmen

onveranderd

aangevoerd

entbonden en maaken een Midden-Zout uit,

zijn, dat,

als het door veel Weij word ontbonden, ongefchikt word om aan de beenige Celletjes vast te kleeven, ofte tot

het

zamenftel der overige Werktuiglijke dee-

C

123

)

deeJen te kunnen dienen; waarom het door de opOurpende Vaatjes, die zig overal in de Celletjes openen, word opgenomen,

wederom met het Bloed

vermengd, en door de L o n g , Huid en Nieren geloosd word.

E r worden dus in het lighaam van een

K i n d , dat deeze Ziekte heeft, geene Aard-deelen aan de Celletjes aangezet, en daardoor word de Werktuiglijke vorming tegennatuurlijk

veranderd.

Daar nu de Beenderen in gezonde menfchen voornamelijk uit eene gephosphoreerde Kalk

beftaan;

moeten deeze in die Kinderen, in wier lighaam dit Aardagtig Midden-zout, zo gefchikt tot de voeding der werktuiglijke deelen,

ontbreekt,

noodzakelijk

grote veranderingen ondergaan; want zij worden dan alleen door het Lijmige gedeelte gevoed, worden daarom zagt en buigzaam, en kunnen de Spieren, zich zamentrekkende, naar alle zijden gebogen en gekromd worden. Daarenboven

terwijl

de

voedende

Vaten

der

Beenderen en de Celletjes zelve, van deeze Aard-deelen verltoken worden, worden die tclFens van heure kragt en vorige lievigheid beroofd,

waar door zij

voor de vogten, die daarin voortgeftuuwd worden, wijken en wijder worden en uitzetten; het geen ten gevolge heeft, dat het Been zelve zwelt', en als eene fponsagtige gedaante aanneemt. Nademaal nu het lamenftel der overige Werktuig. lij-

C

»4

)

Iijke Deelen eene meerdere of mindere hoeveelheid van deeze gephosphoreerde Kalk, waardoor zij heure kragt en vastigheid verkrijgen, erlangt, zo worden deeze nu ook door gebrek der Aard-deelen ontbonden ; hier door werd de flapheid der Spieren; de fletsheid van de Huid; de Trommelzugt en tegennatuurlijke groeij der Ingewanden, die wij in de K i n d e ren, die de Engelfche Ziekte hebben, waarneemen, gemakkelijk verklaard.

TWEE-

TWEEDE

AFDEEL1NG.

De Oorzaken der Engelfche Ziekte.

Z E V E N D E

H O O F D - D E E L .

De Algemeene Oorzaak deezer Ziekte.

V V ER MITS

bet gebrek van Aard-deelen, waar-

door bet Dierlijk Lighaam gevoed word, alleen aan de Zuuragrige Chijl moer wor.Jen toegekend; zal het nu niet moeijelijk zijn, reden geven, waarom het voedend Zap bij deeze Kinderen met dit Zuur zo zeer bezwangerd is. In Kinderen, die de Engelfche Ziekte niet hebben, offchoon zij met Planten - Zuuren en Melk o f Zog gevoed worden,

befpeurd

tekenen van geloosd Zuur,

men echter geene

maar in tegendeel be-

merkt men, (en dit bevestigen ook de Waarneeminen ook de Proefneemingen,) dat en derzelver Chijl en de Ontlastingen eerder tot de verrotting overhellen. Het hangt dus van eene goede Spijsverteering af, dat de Spijzen, zelfs die veel Planten-Zuur in zich bevatten, zodanig veranderd worden, dat zij gelijk Dier-

C dierlijke deelen worden.

tot

126

)

voeding derzelven

bekwaam

Dat nu de Spijsverteering voornamelijk

gefchied door de Sappen en Vogten, die in de Darmen en Ingewanden

der Buik afgefcheiden

wor-

den, heeft S P A L L A N Z A N I aangetoont. ( 2 ) Wanneer dus de Zuuren,

waarmede

het

Kind

gevoed word, door deeze ombindende Vogten riet in een Dierlijken Aart veranderd worden, volgt het, dat deeze Vogten bedorven en ontaart zijn. Als ik de Ingewanden deezer Kinderen ontleed en derzelver afgefcheiden Vogten onderzogt heb, dan heb ik vooral de Lever zeer groot, en de Galblaas met eene bedorve kragtelofe G a l , die bijna geene bittere fmaak heeft, gevuld gevonden; maar het Speekzei en het Alvleesch-fap (Succus P ancreaticus) heb ik nimmer, zo veel ik mij herinneren kan, ontaart gevonden. Dus neme ik aan te bewijzen, dat de Algemeene Oorzaak der Ziekte, hiertoe gebragt moet worden. De

voornaamfte Werking

der

Spijsverteerende

Deelen beftaat daarin, dat zij de Planten en rauwe Dieren-Zuuren zodanig veranderen, dat ze tot de voeding der Werktuigen des lighaams bekwaam worden.

Het komt derhalven hierop aan, dat deeze

Zuuren zodanige verandering ondergaan, dat deeze o f met Olie vermengt het dierlijk Vet maken, of met Aard(2) Disfertazione di Fifka animale e Vegctabile, Tom. I.

C

1*7 )

Aard-deelen vereenigd, een Midden-zout zamenftellen, dat in het Weijvogt onoplosbaar i s , en gefchikt tot de voeding der Deelen van het Dierlijk Lighaam. D i t Aardagtig Midden-zout beftaat uit Kalkaarde en Phosphorisch Z u u r : daar nu de Kalkaarde bijna in alle Spijzen is, maar het Phosphorisch Zuur in de meesten ontbreekt, durve i k , zonder eenige vrees van een overhaaftig Oordeel, gerust Hellen, dat de overige Zuuren in de Spijsverteerende Deelen, tot een Phosphorisch Zuur overgaan,

temeer,

daar men in de

ontlastingen van gezonde Dieren geene overblijfzelen der ingenomen Zuuren verder, ontdekt, i Hoe nu de Zuuren die wij gebruiken , den Aart van het Phosphorisch Zuuraanneemen, kan men, offchoon niet zeker, echter met zeer veele waarschijnlijkheid nai gaan.

Het Phosphorisch Zuur komt met de overigé

Deelen, die men uit het Dierlijk lighaam ontlast, niet alleen daarin overeen,

dat het zelve met zeer' veel

Phlogiston bezwangerd i s ; maar dit Dierlijk Zuur is zelfs, volgens Scheikundige Proevneemingen, met zeer veel Phlogiston verzadigd,

vermits daardoor

onderfcheiden lighamen, die aan de vrije lucht worden blootgefteld, als dooreen allerfijnst, zeer zuiver vuur,

door Phosphorus namelijk,

verbranden

verteerd worden. Wat belet ons dus, te Hellen

en dat

de gebruikte Zuuren, door het bijkomend P h l o - i üon m de fpijsverteerende deelen, in een Phosphorisch

C

128

)

risch Zuur veranderen? ja zelfs, waarom zouden wij niet zeggen,- dat daarin het voornaamfte der fpijsverteering gelegen z i j , dat er bij de rauwe Zuuren veele Phlogifton komt en dat deeze, met het Phlogifton vereenigd, den Dierlijken aart aanneemen. — D i t bevestigen de Plant-eetende Dieren; daar men bij derzelver Ontleding ontdekt, dat hunne Spijsverteerende Werktuigen meer zamengefteld en ruimer, en dat ook hun Gedarmte veel langer is. Onder alle de Spijs verteeren de Sappen van het Dierlijk Lighaam is er geen, dat zo veel Phlogifton in zig bevat, als de G a l , die uit het zwarte, dikke Bloed van den Poortader en vooral uit het Phlogifton ber e i d , in de Galblaas ftilftaande, hoe langs hoe meer Phlogifton ontwikkelt, hetgeen de ^verdikking der Gal en de Galfteentjens duidelijk aantonen; vermits deeze in het vuur vlam vatten, en eindelijk, na eene zwavelagtige damp verfpreid te 'hebben, verbranden. Ik meene dus overtuigend bewezen te hebben, dat door de nauwere vereeniging van het fpijsverteerend Vogt met de Zuuren, die na de Darmen gebragt

worden,

het

Phosphorisch Zuur

geboren

word. Eerjlelijk:

O m dat dit Zuur bijna nooit buiten

het dierlijk Lighaam gevonden word. Ten Tweeden: O m dat de rauwe ingenomen Zuuren niet wederom uit het Lighaam geloosd worden. Ten

C Ten Derde:

129

)

O m dat de genomen proeven over-

vloedig bewijzen, dat het Phosphorisch Zuur met Phogifton bezwangerd is. Ten Vierde:

Om dat de G a l , boven alle de Spijs-

verteeren de vogten, het voornaamfte en eenigfte i s , dat zo veel Phlogifton bevat, en, als het ware', uk hetzelve beftaat. . Daar het nu hier mede dus gelegen i s , twijfele ikgeenzints, of de Geneeskundigen zullen met mij gereedelijk M e m m e n , wanneer ik de naaste oorzaak deezer Ziekte in de verdunde, bedorven en kragteloozeGal ftelle; vooral, zo zij onbevooroordeeld te werk gaan en in agt neemen, dat de Galblaas in alle ontleden Lijken der Kinderen, die aan deeze Ziekte geftorven zijn, gevuld is met één lijmig witagtig vogt, waarin de fmaak niets bitters ontwaart.

&

D i t kragteloos en ontaart vogt, dat men in plaatfe der Gal v i n d , i

dus onbekwaam, om de Plan-

s

ten-zuuren, als ook het Z u u r , dat uit de geftremde Weij van de Melk o f het Z o g ontwikkel word, te veranderen, dat i s , met het Phlogifton te verzadigen; waardoor dezelven onveranderd met de Chijl vermengd worden en met de Kalkaarde vereenigd, een Middenzout maken, dat in de overige Dierlijke' vogten , in het Weijvogt namentlijk en deftrembare W e i j , gemakkelijk ontbonden word. Daar nu dit Z o u t , dus ontbonden, uit hoofde der *

I

meer-

C

130

)

meerdere verwandfchap o f overeenkomst

met

het

Weij vogt, nog aan de andere werktuigelijke deel e n , offchoon in derzelver Celletjes gevoerd, vastkleeft, zo word hetzelve door de opflurpende Vaatjes, als ter voeding ongefchikt, in het Bloed te rug gevoerd en uit het Lighaam uitgevoerd. Daar nii het Phosphorisch Zuur, wanneer de G a l wél gefteld is, uit de rauwe Zuuren in het Dierlijk lighaam bereid word;

en het zelve, met Kalkaarde

vereenigd, een Midden-Zout uitmaakt, dat in de Dierlijke vogten onoplosbaar is , doch met de zeiven flechts Mechanisch vermengt, met het Bloed rond gevoerd word, zal hetzelve in de Celletjes gebragt, door geene andere aantrekking verhinderd, aan dezelven, als een nieuw voedend Deeltje, vastkleeven. Behalven het Phosphorisch Zuur, 't welk met de Kalkaarde

vereenigd

een

Selenites

met het Wijnfteen-Zout (Sal Tartari) zogenaamd Sal Microcosmicum,

Calcarea

en

maakt, een

dat niet zelden in

eene groote hoeveelheid met de Pis geloosd word, zo vind men ook in de tweede Wegen van het Dierlijk Lighaam, het V e t - Z u u r , (Acidum nis)

Pinguedi-

en zomwijlen eenige fpooren van het Zuiker-

Zuur (Acidum

Sacchari).

Hét Vetzuur, meest altijd met Olie vermengd, maakt het Vet uit, dat men in het Vetvlies Irana

Cellulofa)

vind:

dat

hetzelve

(Mem-

uit andere Zuu-

C

131

)

Zuuren, toe ons voedfel gebruikt, bereid word door' bijkomst van het Phlogifton, is buiten allen twijffel, doordien

de

proefneemingen

van den

beroemden

C R E L L I U S met het Vet genomen, aantonen, dat dit Zuur door de Destillatie ontwikkeld en losgemaakt, onder de vorm van doordringende en vlugge dampen word opgeheven ( 3 ) . Her zelve fchijnt dieshalven ^ van het PhosphorischZuur, dat wij weeten met dit vlugge beginfel als verzadigd te zijn, alleen in mindere hoeveelheid van Phlogifton te >/erfchillen. E n dit is mogelijk de reden, waarom men in die Menfchen en Dieren, welker Lever eenigzints ziekelijk i s , eene zo groote aanwas van Vet waarneemt; want daar de G a l , die in een kwalijk gefteld werktuig bereid is, niet zo eene genoegzame hoeveelheid van Phlogifton bij de rauwe Zuuren voegen kan, als er tot bereiding van het Phosphorisch Zuur vereischt w o r d , zo word het Vetzuur geboren, dat met Olie verzadigd, het Vet uitmaakt > ten minften hebben voorname Mannen in alle vette menfchen en die in het Vet als begraven zijn, een of ander ongemak in de Lever waargenomen. N u moet ik nog het gevoelen van den beroemden FOURCROY,

( 4 ) aangaande de weekwording der Been-

(3) Chemifches Journal, Theil. I. pag. 60. (4) Memoires de la Societé Royale de Medicine de Paris 1782 — 1783. pag. 497-

I 2

C 13a 3 Beenderen, wederleggen.

Deeze meent gevonden te

hebben, dat de naaste oorzaak der Engelfche Ziekte in den al te grooten overvloed van het Phorphorisch Zuur gelegen i s ;

vermits de Kalkaarde, met dit

Zuur verzadigd, in onze Vogten niet ontbonden word en dat

deeze Aarde gemakkelijk

word

opgelost,

zo dra het Phosphorisch Zuur boven het punt van verzadiging gaat; zo als dit omtrent de Gijps bekend i s , die, offchoonin het Water onoplosbaar, echter, door het bijdoen van Vitriool - Z u u r , dadelijk ontbonden word. —

D a n , offchoon ik nierontkenne,

dat in zommige Ziekten, waarin eene weekwording der Beenderen

word waargenomen,

welke M O R A N D welke F R A N K

( 5 ) befchrijft,

(b. v. in die, als ook in d i e ,

C6) de Engelfche Ziekte der vol-

wasfenen noemt,) dit Toeval aan eene overvloed van het Phosphorisch Zuur moet

worden

toegekend,

blijkt het echter klaar uit de verbranding van het L i j m der Beenderen in het open Vuur en derzelver fpoedige

Aschwording, dat

in Kinderen,

die de

Engelfche Ziekte hebben, het Phosphorisch Z u u r , niet alleen, niet in eene te groote hoeveelheid word gevonden, maar dat het ten eenemaal ontbreekt. Niets belet dus, en zelfs komen alle de Toevallen deiCs) Hiftoire de Ia Maladie Singuliere, Paris 1452. (6) Delectus Opusc. Medic. Tom V . pag. 304 et feqq.

C

133

)

der Engelfche Ziekte daarop uit, dat het heerfchende Zuur, waardoor de Kalkaarde tot de voeding ongefchikt word, de Engelfche Ziekte veroorzaakt,

en

dat het onvermogen der Gal de naaste oorzaak der Ziekte is. ACHTSTE De verwijderde

HOOFD-DEEL.

Oorzaken Engelfche

(Caufcs Remota)

der

Ziekte.

Als de Oorzaken, die uitwendig op het Lighaam werken, in eene wederkeerige betrekking ftaan met de tegennatuurlijke ongefteldheden, die reeds in het Lighaamsgeftel aanwezig zijn, dan ontftaat er eene Ziekte. Deeze uitwendige Oorzaken worden onder de Aanleidende (Occafionalef)

gefield; maar de ontaafting

van het veranderd Lighaams - geftel behoort tot de Voorbcfchikkende (Prcsdisponentes). D e algemeene en naaste Oorzaak deezer Ziekte ons thans!bekend zijnde, gaan wij tot de Verwijderde over, en zullen het eerst over de Voorbefchikkende handelen,

zonder evenwel de Algemeene Oorzaak,

die het onmiddelijk gewrogt

der Verwijderde

is,

uit het oog te verliezen. D e Kindsheid alleen is door deszelfs

eigenaartig

geftel, tot de Engelfche Ziekte voorgefchikt; men I 3

vind

(

134

)

.vind immers in alle Kinderen de Lever, in evenreedigheid tot de andere Deelen des Lighaams, veel , grooter als in de Volwasfenen, en zij is, zelfs bij de gezondfte Kinderen, altijd bijna tot aan den Navel uügeftrekt» Dat deeze aanmerkelijke vergroting van de Lever, alleen van de meerdere uitzetting en verwijding der Vaten, waaruit zij geheel beftaat, afhangt, leert ons de Ontleedkunde duidelijk, daar immers in de Vrugt alle werktuiglijke Deelen, als bijna geheel uit eene geleiagtige ftoffe zijn zamengefteld, en het Bloed uit de Nageboorte regtsftreeks naar de Lever vloeit, zo moet dit Ingewand door deeze fterke aandrang meer dan de anderen vergroot worden. Deeze verwijding der Vaten moet,

daar dezel-

ven tot de affcheiding der Gal dienen, noodwendig ten gevolge hebben, dat de affcheiding in dit Ingewand bij Kinderen onderfcheiden is, VolwasLnen. —

van die der

Z o als men ook in de gezondfte

Kinderen zelfs vind, dat de Gal veel dunner is, dan in meer bejaarden. Dobr deeze uitzetting van de Lever bereikt wel de Natuur aan den eenen kant haar oogmerk uitneemend wel, nademaal deeze wateragtige Gal niet magtig is, pm alle de Zuuragtige Spijzen, waarmede het Kind gevQed w o r d , in Phosphorisch Zuur te veranderen, waardoor eene mindere hoeveelheid van Phosphorifche Kalk

C Kalk

135

)

in het Lighaam van deeze Kinderen bereid

word, hec Lighaamsgeftel lo fer blijft, ;

en dus de

groeij des Lighaams niet verhinderd word.

Dan

deeze zo noodzakelijke gefteldheid van de Lever maakt, aan den anderen kant, eene voorgefchiktheid tot de Engelfche Ziekte, waardoor dezelve, zodra de Aanleidende Oorzaken medewerken, dadelijk geboren word. Hoe flapper de Vezelen van het Lighaam in de Kinderen zijn, des te meer zijn zij vatbaar voor de Engelfche Ziekte; wanc de Ingewanden en derzelver Vaten worden ligter uitgezet en verwijd, waardoor eene meer wateragtige G a l , tot de Spijsverteering ongefchikt, word afgefcheiden. Daarom worden de te vroeg geborene Kinderen door deeae Ziekte eerder aangetast, vermits hunne werktuigelijke Deelen als dan nog geheel en al uit eene lijmige ftoffe befraan, en derhalven zeer ligt tegennatuurlijk verwijd worden. Kinderen, geboren uit Ouders, welker Lighaamsgeftel flap en week is; die een lui en zittend leven, lijden; die overdadig eeten en te veel warme dranken gebruiken; ouderdom

die reeds door uitgeput zijn,

den minnehandel

en die

meermalen

of een

Druipert gehad hebbende, met hun uitgemergeld Zaad Kinderen hebben verwekt; zijn aan de Engek fche Ziekte het meest onderhevig. — 1. 4

E n daarvan, k

C

136-

)

is het, dat men deeze Ziekte ook bijna nooit ontmoet onder de Hevige landlieden, maar meestal onder de groote en aanzienlijke lieden. Dat de vrouwelijke kunne meerdere gefchiktheid tot deeze Ziekte heeft, durve ik niet Hellen ( y 7

vermits in de eerfle leeftijd het Lighaams -geftel vari een gezond Meisje, met dat van een frisfen Jongen niet verfchilt; ook

bevestigen

de

Waarneemingen

deeze Helling niet. N u ga ik over, om optetellen, welke de Aanleidende Oorzaken z i j n ,

die met de Voorgefchikten

deeze Ziekte voortbrengen; wij zullen het eerst handelen over de Natuurlijke Dingen, die verkeerd en als vijandelijk op het Lighaam van het Kind werken. D e vbornaamfte en meest voorkomende Oorzaak deezer Ziekte is de Lucht,

als ze met veele waterige

Dampen bezet i s ; en ze krijgt des te meer vermogen, gezet.

wanneer ze te fgelijk door de Warmte is uitWant, indien de Kipderen, die in deeze

hunne leeftijd reeds van eene flappe en weeke L i g . haamsgefteldheid zijn,

in eene vogtige en warme"

Lucht leeven, word niet alleen de vrije uitwafeming verhinderd, maar zelfs, daar het Lighaam als door Waterdampen omringd js, word er door de opflurpen0 ) Dit zegt DE VACHIR DE LA FEUTRIE in RICHTERS

Chirurg. Bibliotb. Theil. II. St. II. pag. 0 . 5

(

137

)

pende Vaatjes, die zo wel in de Celletjes der Longen alsdegeheele oppervlakte des Lighaams openftaan, veel Water in het Lighaam gebragt,

en met de

Vogten vermengd, waardoor de afgefcheiden Vogten, tot de voeding beftemd, zo verdund worden, dat ze de Vezelen van het Lighaam daardoor flap en week maken; maar daar en boven, (en dit is wel het voornaamfte,) worden hierdoor de Vaten wijder en zij fcheiden een Vogt af, dat, door het Water zeer verdund, en tot deszelfs werking ongefchikt is. D e Vaten der Lever, die in de Kinderen reeds van een losfer maakzel zijn, worden dus wijder en het Vogt, dat zij affcheiden, word door het Water dermate verdund, dat het den naam van Gal niet verdiend, en kan dus, onbekwaam tot de Spijsvertéering, geen Phlogifton bij de Zuuren bijdoen; dus kan de Spijs geen Dierlijken aart verkrijgen. Deeze vogtige Luchtsgefteldheid is Oorzaak, dat deeze Ziekte in de Landen, die nabij de Zee liggen, als Engeland, Hofland en anderen, zo dikwerf voorkomt; —

en dat men deeze droevige kwaal zo

veelvuldig aantreft in de hutten der armen, die al hunne Huisraad te gelijk met zich in één klein flaap-' vertrekje hebben. — — Hier van daan, dat men i

n

de Steden, die nabij de Zee gelegen zijn, waar de fchamele Inwoonderen in zeer vogtige Huizen, ja zelfs in Kelders woonen, geen Kind vind, * 5

of'het heeft

C

138

heeft de Engelfche Ziekte. —

) D i t is ook de reden,

waarom zelfs in ftreeken, die verder van de Zee en Moerasferi afgelegen

zijn,

deeze kwaal algemeener

in de grootere

Steden

plaats vind, dan op het

Platte Land en in Vlekken ; overmits de groote Steden gewoonlijk met hoge Muuren omgeven zijn, en de Huizen digtbij den anderen gebouwd, naauwe Straaten bevatten, waardoor de Lucht niet gedurig vernieuwd w o r d , en de fïilftaande Dampkring met verfchillende uitwafemingen, als 't ware, overladen word. Hier moet ik ook gewagen van die allerongelukkigfte aframmelingen van het menfchelijken gellachr , die de diepfte valleijen der Valoifer en Savoijer Alpen bewoonen, en in hunne eigene taal Cretins gekaamd worden; waarvan onlangs berigt is, dat deeze door de Engelfche Ziekte in den hooglte trap worden aan* getast ( 8 ) , overmits de indrukking van het Bekkeneel , ter plaatfe van de Ringswijze Uitpuiling der Hersfenen (Protubsrantia

Annularis

Cerebri) deeze

menfched, die naauwlijks eene menfchelijke gedaante hebben,

van alle Reden berooft, en beneden de

Dieren fielt. E n de Reden deezer K w a a l , die haars gelijke niet heeft, moet men zoeken in den zo vogtigen Dampkring ,(8) J. F. ACKERMANN übcr dieKretinen, eine bifor.der? Menfchenaart in de Alphen.

C

139

)

kring deezer Valleijen, en de doordringenfle Hitte, die door de weeromkaatzing der Zonneftraalen op de rotsagcige gronden der Valeijen veroorzaakt word. Het voedzel, waarmede de Kinderen gelaafd worden,

is dikwerf de Oorzaak der Ziekte;

want,

doordien de G a l , zelfs in de gezondfte Kinderen dunner is, kunnen zij niet alle Spijzen verteeren, waarom dan ook de Natuur hun de Moeder-melk tot voedzel bereid heeft. — Dan daar de verderfelijke gewoonte bij ons zo zeer ingekankerd is, dat zelfs de gezondfte Moeders weigeren hun eigen Kroost te zoogen, en daartoe zig van eene gehuurde

Minne

bedienen, ontftaat daar door waarlijk voor de M o e der,

maar

vooral voor het

Kind

veel nadeel;

want de Natuur heeft in de Moeder-melk zulk een aart gelegt, dat ze juist met de verteerings - kragten der Jonggeboornen zo geëvenredigd i s , dat in de, Borften eerst een Wateragtig vogt, dat men Colostrum o f Biest noemt, word afgefcheiden en daarna, als het Kind ouder word, het Z o g langzamerhand' als uit een dunner Voedzel, in een dikker en lijmiger overgaat. —

D e Minne in tegendeel, bied aan

het eerstgeboren Kind Borften aan, die reeds dik Zog bevatten, dat, door de dunne'kragtelooze Gal niet kunnende verteerd worden, verzuurdt, en dus de beginfelen der Engelfche Ziekte maakt. — _

Dat

de Vrouwen-melk beter is dan die der Dieren, is doo

r

(

140

)

door de Scheikundige proefneemingen van zeer vermaarde Mannen bewezen ( ) . Daar ze door de zagtere Zuuren; ja zelfs door de fterkfte V i t r i o o l , Salpeter en Zeezout - Zuuren niet geftremd word. — Het Z o g is dus het beste voedzel voor Jonggeboornen, waarbij de Koemelk, Ezelinne en Schapenmelk niet komen. Want de Dieren-melk word eerder Zuur dan de Vrouwen - melk, vermits zij door de Gal in de Kinderen niet tot voedzel bereid kan worden. 9

Hier toe behoort ook de Pap, die fchielijk eene Zuute gisting ondergaat, en de gezuikerde Spijzen, die daar en boven door hunne Zeepagtigen aart de vaste Deelen des Lighaams verflappen en ontbinden. Wanneer de Kinderen eenige kragt in de Spieren hebben

gekregen,

is

hun de lighaamsbeweeging

hoogstnoodzakelijk; daardoor immers word de omloop des Bloeds bevorderd, en ge volgelijk ook de voeding: — daar en boven vermeerdert de kragt en Hevigheid der 'Vezelen.

hier door Het is

derhalven voor deeze kleine Kindertjes zeer nadeelig, en (9) Spielman de lacte humano optimo infantum reccns natorum alimento: Foltelen,

obf. chemie,

med.

de

lacte hum. eju^que cum afinino et ovillo compar. Traj. ad Rnenum 1775- Cap. III $ 1. Abhandl. B. 34.. pap. 40.

Bergius Schew<4.

(

Hl

)

en dit is niet zelden de Oorzaak deezer Ziekte, als men hun alle lighaams beweeging onthoud, en ze in de Zitlloelen als opgefloten houd; vooral wanneer zij aanhoudend met de blote Billen boven den Pot zitten, waardoor de rottige uitwafeming van de Pis en DrekltofFen weder worden opgeflurpt. Ziekten, waardoor de Kinderen in hunne allereelfe jeugd worden aangetast, vooral zo daardoor de Werktuigelijke Deelen der Spijsverteering worden aangedaan, of het Lighaam verzwakt word, verwekken ook zeer dikwijls deeze Ziekte; hiertoe nu behoren al te fterke Ontlastingen, als Bloedftora'ngen, Buikloop en fterk Zweeten, het moeijelijk uitbotten der Tanden, Kinkhoest, Wormen en meer anderen, die ik onnodig achte optenoemen. Vooral moeten wij de tusfchenpoozende Koorts, (Febris Intermittens) bijzonder in de Herfst-tijd' niet uit het oog verliezen; die volgens getuigenis van S Y D E N H A M (O zeer dikwijls in de Kinderen door de Engelfche Ziekte gevolgd word; en geen wonder, daar wij weeten, dat na deeze Koortfen de Buiks-Ingewanden als opgeblazen en grooter worden; dit hebben de Geneesheeren verkeerdelijk Verpopping genaamt, daar de beroemde R E Z I A < » de (O O p e " M e d i c a , Geneva 177?. T o m . I. pag. 50. ( a ; L i b r o Citato.

C

142

)

de Vaten eerder verwijd en uitgezet gevonden heeft, het geen men ligtelijk kan afleiden, daar de omloop van het Bloed door de Vaten, wier natuurlijke lievigheid door gebrek van voedfel gedurende de Koorts minder word, door de prikkeling der Koorts fterker word.

Wanneer dus de Koorts een Kind aan-

tast, zullen de Vaten der Ingewanden,

die nog zo

weinig vastigheid hebben , eerder uitgezet en de L e ver grooter worden, waardoor eene wateragtige G a l , tot de Spijsverteering onbekwaam, word afgefcheiden en dus de Naaste Oorzaak der Ziekte word voortgebragt. N E G E N D E

HOQFD-DEEL.

Waarom Kinderen, loven drie jaren oud, deeze Ziekte niet krijgen. N a den Aart en Oorzaken der Engelfche Ziekte te hebben nagegaan, zal ik tot dit Vraagpunt overgaan. D e Vracht beflaat in de eerfte dagen na de bezwangering uit Slijm, geheel dun en doorfchijnend, en zelfs fchijnt het zamenflel des Lighaams, op de helft der Dragt, uit geene andere ftoffe dan uit eene dikkere Lijmige ftoffe te beftaan. overeenkomftig

met

Het is dus

de "Waarneemingen , als wij ftel-

C

143

)

{tellen, dat s'Menfchen eerfte beginzelen door Slijm, dat het ftrembare Weijvogt van het Moederlijk Bloed oplevert, gevoed worden.

E n wel in de eerfte

Maanden der Zwangerheid word door de Vaten der Moederhoek niets, dan dit ftrembaar, zeer dun Weijvogt naar de Vrucht gevoerd ; dan na mate de M o e derhoek en de Navelftrengs Vaten grooter

worden,

vloeien er ook andere Deelen, als Olie en Aardagtige Deelen door; die echter, in evenredigheid tot het ftrembare Weijvogt, in eene mindere hoeveelheid naar het Kind gevoerd worden, dan er in s'Moeders Bloed bevat is.

D i t bevestigd het Lighaams-

geftel van een Jonggeboren K i n d , nademaal die vasten Hevigheid der vastere D e e l e n , die bij volwasfefen werd waargenomen, in deeze geheel ontbreekt; zijnde de Spieren lijmagtig en als ontbloot van Peezen; de Beenderen zwak en flap, en uit los vereenigde Vezelen beftaande, zo dat dezelve eerder gebogen dan gebroken kunnen worden. Dan zodra het Kind geboren is, en zijn eigen leven, (onafhangelijk van de Moeder:) leeft, dat is de Lucht inademt en door Spijzen gevoed word, die het door den Mond neemt,

befpeurt

men weldra

verandering. — Wanneer het door gefchikte Spijze gevoed w o r d , en in eene zuivere Lucht leeft, groeit het lighaam meer en meer o p , en word t'e gelijk ftevig en fterk. — Maar zo men het voedfel geeft, dat

C

144

)

dat moeijelik te verteeren is, o f dat het nog flappe Lighaams -geftel door andere uitwendige verder ontbonden w o r d ,

Oorzaken

dan krijgt het Kind de

Engelfche Ziekte, en de voeding word tcffens met den groeij des Lighaams verhinderd. Wanneer het Kind

in de eerfte jaaren goed en

gefchikt voedfel krijgt, en daardoor de Lighaamskragten dagelijks toeneemen, dan worden de Beenderen

fteviger;

de Spiervezelen worden meerder,

zij worden rooder,

en krijgen Peezige Einden; de

Ingewanden, die in de holligheden

van het

Lig-

haams bevat zijn, en in de eerfte jaren losfer en meer uitgezet waren,

verkrijgen

door dit voedzel

haare vastigheid en grootere veerkragt. — Hierdoor worden haare Vaten naauwer en het geheele Ingewand kleinder; dat nu deeze vermeerderde vastigheid en kragt,

die het Lighaam verkrijg:, aan de

Aard-deelen moet toegekend worden, is uitgemaakt, daar de grootere evenredigheid van

Aard-deelen,

de Spieren , de Beenderen en Vliezen van volwasfen Menfchen van die der Kinderen onderfcheit. Hoe vaster en fteviger nu de Ingewanden worden, des te meer worden zij tot de affcheiding van hunne eigene, zuivere en door Waterdeelen min verdunde, Sappen

gefchikt:

dus zal de

Lever, vaster van

maakzel geworden, eene geele, fterke^ bittere Gal uitftonen, niet meer zo ontaart en Waterig als die door

C

145

)

door de fiappe, fpönsagtige Lever iri de JongèKinderen bereid word. Deeze

kragtige

verteering der Spijzen;

Gal is nü

anderzints

ook gefchikt

bezwaarlijk

1

to'C

verteerbare

zij verandert die in een Dierlijken Aart,;

zij vermengt het Phosphorisch Z u u r , dat door het bijgevoegde

Phlogifton gemaakt i s ,

met Aarde,»

welke aan de Werktuiglijke Deelen langs hoe meerder Hevigheid geeft, en maakt die ter verrigdng van hun eigen Werking van dag tot dag gefchikter. Indien dus het Kinderlijk Lighaam langzamerhand gevoed word met eeten, dat gemakkelijker verteer^ en het word tellens behoed voor de fchadelijke uit- , werking der uitwendige Oorzaken, zal het als bij trappen het gevaar der Engelfche Ziekte ontduiken> 5

terwijl het Lighaam door meerdere kragt der Spijsverteerende Deelen nu zo gefield word, dat hee ligtelijk de uitwendige en Aanleidende Oorzaken teloor fielt, en dat, offchoon die Oorzaken met zo vee! kragt op het Lighaam werken, als waardoor zij iri jongere Kinderen de Engelfche Ziekte zouden hebben te weeg gebrage, dit nu egter onbefehadigc! blijft.

C T I E N D E

146-

)

H O O F D - D E E L .

Gefteldheid Van het Lighaam, na de Engelfche Ziekte. Wanneer het Lighaamsgeftel door gunftige omftandigheden,

of door

de hulp des Geneesheers

verandert, ofce de Aanleidende Oorzaken ophouaen, verminderen de

Toevallen der

Engelfche

Ziekte

langzamerhand en de Lijder word herfteld. De

Werktuiglijke

Deelen der

Spijsverteering

worden door verloop van tijd Merker, en daar door gaan de Spijzen, nu wel verteerd, tot beter voedfel voor het Lighaam over. — D e Beenderen , die door gebrek der Aardagtige Deelen geheel week waren geworden,

verkrijgen ook nu door toevoer

van nieuwe Aarddeelen vast- en Hevigheid; de Spieren krijgen fterkte en kragt;

de Vliezen

en

de

Vaten, die uit dezelven 't zamengefteld zijn, worden vaster en meer veerkragtig; desgelijks vermeerdert ook de Prikkelbaarheid der Deelen en het Zamentrekkend Vermogen der Vaten; daardoor worden de Vogten, volgens de Wetten der Dierlijke Huishoud i n g , op nieuw rond gevoerd;

de Deelen worden

gelijkelijk gevoed,"%i dus word de gezonden ftaat des Lighaams herfteld. Als de Toevallen deezer Ziekte ophouden, en de Ziek-

C

Ï47

)

Ziekte word beter, befpeurt men een bijzonder verfehijnfel, namelijk de te voren gekromde en verdraaijde lange Beenderen krijgen niet zelden hunne vorige gedaante weder; de Oorzaak daarvan moet gezoge worden in den toevoer der Aard-Deeltjens, in dat

tijdperk der begonnen voeding, waarin de

Beenderen, die eerst week geworden waren, wederom eenige kragt hebben bekomen, en nu door hunne veerkragt hunne vorige gedaante herkrijgen. — — D a n , wanneer de Ziekte lang geduurd heeft, en de Spieren aan de eene zijde der Ledematen opgekrompen zijn, dan blijven de Beenderen zo gebogen, en alle hoop op herftel deezer wanftaltigheid, zo door de Natuur als door de Konst, is geheel verloren. In den loop deezer Ziekte gebeurd het niet zeld e n , dat de Ruggegraat, die fponsagtig is, door de' Spieren, die aan één der Zijden fierker werken, een: weinig na die kant overhelt en gekromd word. Maar daarna^ wanneer de Spieren, na de

Ziekte,

meerder kragt bekomen, zo worden ook de Spieren van die eene Zijde fterker dan die der andere, waardoor de Ruggegraat, om dat de Lighaamen oer W e r vel beenderen aan de ééne zijde als afgefchuurd zijn^ naar die zijde; overhelt. — -

Die aan dit gebrek on-

derhevig is, zal, wanneer zijn Lighaam buiten den Haak raakt, de

en de geheele langte der Colom van

Ruggegraat

de leiding, die K 2

deeze door de' krom-

C kromte gekregen

H8

heeft,

)

volgt, hetzelve door ge-

durige pogingen naar de

tegenovergeftelde Zijde

overbuigen, e n , door déeze verandering

van het

postuur van zijn Lighaam, herfteld hij wel deszelfs evenwigt, maar,

nadat de

Engelfche Ziekte ge-

heel genezen i s , veroorzaakt hij zig eene tweede kromte van de Ruggegraat, zo dat deszelfs buiging een S maakt. ~

Deeze wanftaltigheid, die alleen

uit de Engelfche Ziekte ontftaat, word Scoliofis genaamt, waardoor de Borst van voren en de R u g van achteren als een Bult uitpuilen. D e Naaste Oorzaak der Ziekte weggenomen zijnde, worden de Beenderen, die gedurende de Ziekte week en fponsagtig geworden waren, nu ("als de Aarde tot derzelver hoofde van de

voeding gebezigd w o r d ;

verwijding der

voedende

uit

Vaten,

fpoedig door veel Aarde gevuld, en verkrijgen in korten tijd meerdere vastigheid, dan zij zouden gehad hebben, wanneer zij door deeze Ziekte nimmer waren aangedaan geweest. — in de Beenderen van eerfte jeugd

D i t blijkt duidelijk

volwasfenen,

die in hunne

de Engelfche Ziekte gehad hebben,

dewelke van acne zo dikke en vaste zelfftandigheid zijn, dat zij niet dan met zeer veel moeite konnen doorgezaagd worden, en dan vind men dezelve zo hard als Yvoor. _

M e n vind ook de Beenderen,

na dat de Ziekte reeds voor langen tijd genezen i s , dik-

C H9 ) dikker,

doordien het fponsagtig Beenvlies als eene

zeer dikke Btenige Korst op het Been ligt.

\

D a n , vermits, na de Ziekte, in zo korten tijd, eene zo groote

hoeveelheid

Aard-deelen door de

verwijde voedende Vaten, naar de Beenderen gevoerd word, verkrijgen dezeïven zo fpoedig zodanig eene vastigheid, dat daardoor de groei des Lighaams gedurende het

geheel leven verhinderd word; dit

is de

waarom

reden,

zij, die in

hunne eerfte

jaren de Engelfche Ziekte gehad hebben, nimmer tot dien trap van vollen wasdom geraken,

die zij

zouden bereikt hebben, indien zij van deeze Ziekte waren bevrijd gebleven. Uit dit alles kan men de reden opmaken, waarom z i j , die door deeze Ziekte niet worden weggerukt, vooral zo de kwaal tot na het vijfde jaar geduurt heeft, Bultig, Dwergagtig, Krom of anderzints mismaakt zijn, E L F D E

H O O F D - D E E L ,

De Dood, door de Engelfche

Ziekte veroorzaakt*

D e meeste en bijna alle Ziekten, waardoor het Met fchelijk gedacht verwoest w o r d , doen dit, wanneer door dezelven het Lighaam ontbonden en ver' nield word, door de verrotting der Deelen. — Het tegendeel befpeurd men in deeze Ziekte; want deeze Lijken rerfpreiden in plaats van eene Loogzoutige & 3,

WJH

jtottige L u c h t , Zuuragtige Dampen; een klaar be^ wijs, dat de dood in deeze Ziekte op eene geheel andere wijze veroorzaakt word, als in andere Ziekten: dit bevestigd ook het verichilder Toevallen gedurende den loop der Ziekte, Want in de overige Ziekten, waardoor het L i g haam vergaat, beginnen de Deeltjes van het L i g haam te verrotten en, wanneer zij in hun hoofd-, beginfelen ontbonden worden; dan vermeerderen de ontwikkelde Vonkjens zeer de warmte des Lighaams, en de fcherpheid der vlugge rottende Deelen prikkelt het Hart en

de Vaten, waardoor de Koorts word

veroorzaakt. Dan in deeze Lijderen word de Verrotting der Deelen, door het

Zuur doortrokken,

verhinderd,

waarom men ook bijna geene warmte des Lighaams befpeurt,

maar veel eer koude en bleekheid

der

Ledematen. D e Pols word niet radder, maar langzaamer dan de natuurlijke en traager, en gedurende den gebeelen loop der Ziekte is er geen Koorts, uitgezonderd een Sluip koortsje, dat er zomtijds op 't einde der. Ziekte bijkomt. W o r d de Dood in andere Ziekte verhaast door verfchillende Oorzaken, waardoor de Werktuiglijke Deelen door onbinding van derzelver beftaandeelen vernield worden; zo fterven deeze Lijders door eene andere Oorzaak, te weten, door bedorven Spijsverteering

ring en overvloed van raauw Zuur; bebalven eene * bedorven Slijm, word er toe de voeding van het L i g haam niets anders aangewend; hierdoor word eene algemeene Uitteering, Verflapping en Ontbinding der Vezelen veroorzaakt, en langzamerhand vergaat alle de Prikkelbaarheid: daar nu hiervan alleen s' M e n fchen leven afhangt, is de D o o d , na dat de Prikkelbaarheid uitgebluscht i s , onvermijdelijk; want de Slagaderen, onbekwaam door hunne eigen kragt het Bloed voorttefluwen, maken een hinderpaal voor het Hart, cat door de groote verzwakking van deszelfs Vezelen

deeze

hindernisfe niet

kan overwinnen,

en dus houd met den omloop des Bloeds te gelijk het Leven op. Het Sluipkoorrsje, dat men op het einde der Ziekte befpeurd, word geenzints door de Prikkelende Deeltjes van het verrotte Bloed, (gelijk in ander Ziekten) veroorzaakt, maar hangt af van de pogingen van het Hart, om het weerftandbiedende Bloed, dat in de Slagaderen, die reeds alle Prikkelbaarheid verloren hebben, als Itil ftaat, voort te ftuuwen. — — Hier bij komt, dat, wanneer de omloop des Bloeds zo aanmerkelijk vertraagd i s , de bedorvene Deelen door de Ontlastende Wegen niet geloosd worden, en langzamerhand

beginnen

verrotte (tinkende

te

rotten,

het welk do

Buiksontlastingen, die men aan

\ einde der Ziekte waarneemt, klaar aantoonen.

SC 4

DER-

.PERDE

AFDEELING;

De Geneezing der Engelfche

T W A A L F D E

Ziekte.

H O O F D - D E E L ,

De Middelen ter Geneezing deezer Ziekte, de Artzen

door.

aangeprezen.

J3AAR het geen er wegens het Onderfcheid

deezer

Ziekte en haare Voorzegging hier te zeggen Hond, reeds genoeg door zeer Vermaarde Mannen, pkte

hefchreeven

hebben,

gezegd

die deeze i s , en van

ETEN, de Uitlegger van den Grooten BOERHAVE, deeze taak bijna geheel afgedaan heeft ( ) 3

en op dit ftuk in de opgegeve Vrage,

als genoeg

bekend en klaar, niet word aangedrongen; zo gaa ik dadelijk, na den Aart en Oorzaken der Engelfche Ziekte

behandeld te

hebben,

Geneeskundige Behandeling;

m

over g e V

tot derzelver

e eerst de G e , aees-

(3) Comment. in H. Boerhaavt Aphorismos de cogn. et cur. morbis. T o m V . p . { ' 5

9

2

e t

e q >

(

153

)

neesmiddelen op, die door onderfcheiden Schrijvers tegen deeze Ziekte zijn aangeprezen. De

meeste Middelen, die ter genezing der Engels

fche Ziekte voorgetteld worden, zijn uit het Rijk

Planten-

genomen.

G L I S S O N I U S voornamentlijk prijst zeer de Rhabarber aan ( 4 ) , gelijk ook meer anderen doen ( 5 ) . WILLAM zen

F O R D Y C E heeft veele Lijders gene^

met eene gifte van drie tot fes grein Rhabarber

en tien grein Sal Polychrest, alle ochtend toegediend, waardoor vooral de ZEVIANI

Buikloop verminderde

verzekert,

(6),

dat de Rhabarber nimmer

goede uitwerking doed, ten zij vereenigd met het Ens

Veneris

(7).

R O S E N T E I N is in vermoeden, dat de Water Patick (Rutnex Aquaticus),

die foms in plaats van de

Rhabarber gebezigd kan worden, wel eenig vermogen tegen de Engelfche Ziekte heeft ( 8 ) , ' D e Meekrap, (Rubia

Tinctorum')

die tot in

de Beenderen doordringt en dezelven volgens ge-

no? (4) Tractatus de Rachitide.

fc

(5) Strack; de Rachitide in Act. Phyf. Med. Hasfiacis. Vol. I. Art. 24. (7)

New inquiry into the

Caufes of putrid and in-

fl*mmatory Fevèrs. (7) Della cura dei

Bambini attacati delle Rachitide:

Veran. 1761. et in Comm. Lipf. Vol. 12. pag. 413. (8) Loco citato. pag.

596.

K

5

C

154

)

nomene Proeven rood verwt, is ook tot de Genezing deezer Ziekte, die flegts als eene Ziekte der Beenderen befchouwt is, gebruikt. LEVRET heeft deeze Wortel het eerfte inwendig voorgefcbreven; hij liet een Once Tartarus Soluhilis en even zo veel Meekrap met 4 pond Water koken, cn dan gaf hij dit na er Honing te hebben bijgevoegd, den Kinderen te drinken (9). Hij heeft veele navolgers gehad, waaronder den Vermaarden R O S E N S T E I N , die gew.lt heeft, dat men het afkookfel van deeze Wortel met veel Water aangelengt en met Venkel als ook Oranjefbhjllen fmakelijk gemaakt, den Kinderen tot hunnen gewonen Drank zoude geven ( , ) . H A L E E R verkiest de Infufie deezer Wortel boven het Afkookzel (2). S i c H I (3) heeft waargenomen, dat dit middel, in gevalle het Kindje dit bitter Afkookzel tegenftaat, aan de Minne ingegeven, heilzaam is. H A L L E R tekent aan, dat de Steenbreke (Saxifraga) door de Engelfchen in deeze Ziekte gebezigd, dikwerf zeer wel aan de verwagting heeft beantwoord (4^. (9) 1' Art des Accouchemens. p. 280. (1) L. C. pag. 594. (2) L. C. pag. 197. (3)

Vid.

Frnka,

L. C.

(4) L. C. pag. 197.

pag.

262.

C HARTMANN

155

)

( 5 ) geeft deeze Lijders de Hert-

ftonge (Scolopendria) en Steen-Ruite (Ruta Muraria) tot fes Drachmen, gekookt met Water tot twaalf Oneen. Hij tekent ook aan, dat de

Tamarifc- bast, in

Water afgetrokken, met vrugt is toegediend ( 6 ) . S T Ö R K prijst de Dolle Kervel, (Cicuta') tegen de Engelfche Ziekte aan, en verzekerd, dat een Jongetje, die andere Middelen vrugteloos gebruikt had, daar door volmaakt herfteld is, hebbende in 8 dagen de gifte tot 6 grein daags gebragt ( 7 ) , daarna heeft hij met nut gebruik gemaakt van Pillen uit het Extract van Dolle Kervel, Spaanfche Zeep en Sijroop van Duiven - Kervel ( Syrupus Fumarice) ( 8 ) . Hij verzekert

o o k , dat door het Extract

van

Munnikskappen (Aconitum) de Engelfche Ziekte en de Winddoorn (Spina Ventofa) geheel Zijn

genezen

(9).

H A L L E R prijst de Duivelsdrek, {Afa -Fcetida) zeer aan, door welke alleen twee Broeders, die de E n gelfche Ziekte hadden, volmaakt herfteld zijn ( 1 ) . Het (5) Formula: Remediorum Lipf. 1771. No.

697.

(6) L . C. No. 771. (?) Libell. de Cicuta. Vindob. 1761. Cafu 32 et 24. (8)

Mediz. Pract. Unterricht

fur

Feld

und

v

Land

Wundartze, Wien. 1776. theil II. pag. 197. (9) Libellus

de

Stramonio,

Vien. 1762. pag. 110. (1) L . C. pag. 197.

Hyosciamo ,

Aconito

C

156 )

Het zagte Afkookzel van gebrande Eikels, wel ker vermogen door SCHRÖOER eer geneezing van zo, ce e2gekten beproefd i s , word door H e m , als een V

gefehikt Geneesmiddel tegen de Engelfche Ziekte zeer aangeprezen ( 2 ) . DE

H A E N getuig

' d a t

h e t

d

o

o

r

m

m

^

e

j?en gebleken i s , dat de Koorts-bast (Cortex

P

eru

vianus) zeer veel in deeze Ziekte der Kinderen ver, mag ( 3 ) . Dan

C U L L E N beklaagt zig, dat men dezelve,

uit hoofde der fterke bitterheid, in geene grote hoe, veelheid aan de Kinderen kan inge.en ( J 4

PVOSENSTEIN verzekert, dat Hij door het Sal Esfentiale van de Kina, gedurende negen Maanden, tot tien grein dagelijks toegediend, deeze Ziekte heeft genezen (5). W E P S T E R heeft Stovingen en Clijsteeren uit het Afkookfel van te Kina niet een goeden uitllag gebruikt (6). 5

Hiertoe behooren ook de Inlandfche Basten

K-ui

den en Wortels, die dikwerf in plaatfe der Koorts bast met vrugt zijn toegediend (t. w.) de Eike en

mi(2) V o n den Wirkungen der Eichlen pag 28 (3) Ratio medendi. ' P

§

5 Ï 3 S

(4) First Lines o f Fracties o f Phyfick, Tom. I V (5) L . C . pag. 589. (6; L . C . pag. 148.

'

C

157

)

Willlgebast ( 7 ) de Nagelwortel (Radix Gei Ur« lani),

Zevenblad (Tormentilla)

(Irifolium

Fibrinum);

& c . Waterkers

kleine Santorij (Centau*

rium Minusj & c . Tot de tweede Clasfe der Geneesmiddelen, uit het Rijk der Delfftoffen genomen, De Staal-middelen: C A M P E R

behoren roemt uitermate

zeer de Crocus Martis met opflurpende Middelen vereenigd* STÖRCK

mengt het Vijlfel van Staal met de

Rhabarber Wortel, en geeft daarvan tweemaal des daags tien grein ( 8 ) » E r is er, die het gebruik van het Staal in fubftantie^afraden, uit hoofde der zwakheid der Maag in deeze Lijdertjens, hetzelve, dienen. bereiden

en

verkiefen daarom

liefst

in een Planten-Zuur ontbonden, toe te B O E R H A E V E prijst den, door hem Staalwijn,

als

een voor

Vrijsters en

Jonge Kinderen onfchatbaar, Geneesmiddel,

zeer

aan ( 9 ) . BOSR-

(7) G U N T Z heeft uit de Cortex Salicis Cuprece Badftovingen gemaakt, Vücllina

tot

en

het

Afkookfel

van

de Salix

Drank gegeven, zie deszelfs Disfert. de

Cort Salicis. (8; Loco Citato. (9) Elementa Chemiss. L , B. 1732- Tom. II. pag. 445-

j.T^TJ

C

153

}

0

CVi ^

CO en H A L Genees = wijnen

A R M S T R 0 N G

"

0 n d e r f c h e

(Vma Medicata) \ u

t

n e

, c

^n

r a a

,

*

..

J n e n

en 7 n u / rr ' P " J e n , bittere! enzamentrekkende Kruiden gemaakt, aangeprefen. i m P

S

ece

t f o

*•» knjgen, dan raad R o

S

E

N

S

T

E

l

N

'J"

d e

" » aan CO. & # o r « Salis Ammoniaci Marti*. '«ofie anders gezegt het *W, V

tó

bedtcnd C5), en B O E R H A V E heeft het zelve tot twee grem daags voorgefchreven ( 6 ) B E . E V O L X heeft de F / Salis Amnoniaci met Koperdeeltjes bezwangerd, met goed gevol, I - n gebruiken, volgens getuigenis O

W

JvJsZ"

De Kwikmiddelen worden vin A, wuraen van de meesten als . ichaN

(1) Mater. Medic. ad § i g . (2) Uber die gewohüche Kinder Kranckhei'en naderen behandlung pag. . «ncsneKen unê 4

0

1 0 3

(3) L. C. pag. . (4) L. C. pag. 598. (5) L. C. pag. 129. et feq. (6) Mat. Med. ad § Cit. I 9 7

(7) In Comm. Tom. V. pag. 028.

(

159

)

fchadelijk in deeze Ziekte, verworpen. — prijst ze de Hoogl. B R O M F I E L D ,

Echter

in 't begin der

Ziekte aan, die in het verkeerd denkbeeld Hond, dat hij door dit Middel de Klierverltoppingen losmaakte

(8).

V O G E L raad,het gebruik der Kwikmiddelen aan, wanneer de Engelfche Ziekte met Wormen vergezeld is ( 9 ) . De in

Spiesglasmiddelen (Antimonialia)

deeze Ziekte beproefd:

Auratum

Antimonii

Antimoniatum

zijn ook

te weten het

Sulphur

de Kermes Mineralis,

Vinurn

Huxhami}

UNZER

raad aan om

deezen Kinderen in plaatze der Snoeperijen en Zoetigheden liever Spiesglas - Koekjes te geven ( 1 ) . Dat

de Aluin,

onder de Middenzouten iets ver-

mag ter Geneezing deezer Ziekte, fchijnt deszelfs zamentrekkende, en verfterkende kragt aan te duiden: men geeft het in Water o f in Weij van Melk ontbonden, voor den gewoonen drank. —

Zommige E n -

gelfche Geneesheeren bereiden een Bad uit eene'grootere hoeveelheid Aluin ( 2 ) . Aan (8) Chirurgical Obfervafions and Cafés, vid. Richttrs Chirurg. Biblioth. B. II. ft. 2. pag. 137. (9) Praslect. Cit. pag. 552. (1) Den Artz. Tom. 8. pag. 187. (2) Zie Wepjler 1. c. pag. 149;

(

ïöo

)

Aan de Aardagtige Middelen, die het Zuur p flurpen, word, daar ze het eerfte gewrogt der Ziekte wegeemen, door de Artfen zeer veel toegefchreven: hier toe behooren Krijt, Kreeftoogén, Eijerfchalen enz. - D E H A E N verhaalt, dat Hij door het Poeder van Gecalcineerde Oesterfchelpen alleen, veele Kinderen die de Engelfche Ziekte hadden, genezen > (3)- alfchoon C Ü L L E N getuigt, hiervan pene de minfte uitwerking te hebben gezfen ( 4 ) , mtusfchen verzekerd H A , dat alleen door het gebruik van Aardagtige Middelen een Kind, dat de Engelfche Ziekte had, herfteld is ( 5 ) . 0

h e e f c

L

L

E

R

P V O S E N S T E I N verkiest de Loogzoutigtn boven de Opjlurpenie Aardagtige Middelen: hij ontbind een halv Once Zout van Wijnjieen in een pond Water en geeft daar van aan de Kinderen van o tot 100 druppen (6). A B I L G A R D heeft bij het Afkookfel der Koortsbast en Meekrap het Zout van Wijdteen gedaan, met dat gelukkig gevolg, dat hij een Jongetje, dat de Engelfche Ziekte had, en overal met Zweeren bezet was, volkomen herfteld heeft (jy. 2

(3) L . C. Toni. IX. pag. 248. (4) L . C. pag. 256. (5) D i s f citat. pag. 195. (6) L . C. pag. . _ S 9 Ö

e t

ft(J

(7) Societ. Med. Havnianfis Collcct. Vol. L pag,

I m

Uit het Dieren.rijk

hebben de GenéesRuridlgéiW

weinig Middelen ter Genezing deezer vonden.

Ziekte

ge

<

R osENsTEïN

eh K N A C K

(8}

fengal bij wijze van Pillen gebruikt,

hebben de

Os-

en M E T Z G E R

beveelt het Zap van Pisfebedden aan ( 9 ) . Voormaals heefc de Heelkunde ook het haare ter Genezing der Engelfche Ziekte GLISSONTUS

toegebragt.

•

tekent aan, dat door de Oude G e -

necsheeren, ten dien èinde, Aderlatingen, Searificatien in de Schulp van het O o r , Bloedzuigers, Koppen, Etterdragten en Spaanfche Vliegen, ( wie zoude dit immer geloofd hebben!) beproefd zijn ( 1 ) . H A E L ER' heeft de Wrijvingen met een Wollen' Lap,

doortrokken

met den Damp van Mastik/

Wierook, Stijrax, Benzoë, nuttig en heilzaam bevonden

in de Engelfche Ziekte(2).

H A R T M A T S ' N w i l , dat men uitwendig verfcheiden fmeeringen doe, vooral op den Buik Ruggegraat

en de

( 3 ) . M A L L E R gebruikt daar toe het'

Unguentum de Styrace, de Duivels-drek, denGeest (8>L. C. pag. 597. (9) Entwurff einer Medicina Ruralis in Cornmerit,' Lipf. Tom. 27 pag. 98. (1) L , C. pag. 340 et feq* (2) L . C. pag. 199. O ) L . C. No. 603, L

Geest van het Ammoniak Zout, den Geest van L e pelblad en de Kaneel-olie ( 4 ) . de Schotten fmeeren de Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, met het Oleum Hepatis Scatina, waarmede WEPSTER veelen genezen heeft ( 5 ) . D E R T I E N D E

HOOFD-DEEL.

Beoordeeling der Geneesmiddelen tegens de Engelfche Ziekte. Wanneer men iets zekers omtrent de kragt der Geneesmiddelen in de Ziekten bepalen wil 5 moet men den Aart en de Oorzaaken der Ziekte, als ook de wijze, waarop

de Middelen

op i é t Lighaam

werken, wel kennen; dan hoeverre wij van deeze wijze van beoeffening der Geneeskunde afzijn, weet en erkent ieder rondborffig Geneesheer, en Hij zal dit zonder bloofen, niet kunnen lochenen: zeker is het, dat wij veele Geneesmiddelen aan de onzekere proeven der Kwakzalvers verfchuldigd zijn; een gelukkige, ingevoerd;

dog toevallige, uitkomst heeft er veelen weinigen zijn

er door

beredeneerde

Waarneemingen ontdekt,

\ (4.) L . C. dag. 200. (5) L. C. pag. 140 Sequ.

De

De

menigte van Geneesmiddelen, die tegen dS

Ëngelfehe Ziekte werden aangeprezen, is daarom zo groot geworden, omdat de Ziekte onder defzelVer gebruik niet zelden ophield; dan meestal is de Kwaal niet door deeZe Middelen t'ondergebragt, maar ze is o f door het wegneemen der Aanleidende Oorzaken , o f door eene gunftige verandering in het L i g haam te weeg gebragt. De

Hertstong (Scolopendrid), Steehruit (Ruta

Muraria),

Steenbreek (Saxifraga),

Water Patick

(Rumex Aquaticus) hebben weinig, ja ik dürve Verzekeren, niets tot de Genezing deezer Ziekte toegebragt; vermits derzelver zamentrekkende kragt zo gering i s , dat ze met recht onvermogend moeten gehouden worden, om de zo zeer verzwakte Deelen zamen te trekken en te verlïerken. De

Duivelsdrek (Afa

(Cicuta)

fcetida),

Dolle Kervel

en Munnikskap (Aconitum),

die doof

H A L L E R en S T O R K , zo zeer tegen de Engelfche Ziekte geprezen worden, durve ik zeggen, dat in deeze Ziekte meer kwaad dan goed gedaan heb* ben. — Want vermits de prikkelbaarheid in het lighaam van een kind, dat de Engelfche Ziekte heeft, uit hoofde der afgenomen kragt der deelen (tonus) vernietigd is, wat voordeel, bid ik u , kan men van deeze Middelen verwagten, die door hunne uitdampende deelen, uitwijzens de gedane Proeven L

<2

ert

Waai 1

C

164

)

Waafneemingen, het vermogen der Zenuwen zo zeer krenken ? D e Kwikmiddelen

zijn voor deeze Ziekte geheel

niet dienftig, daar dog deeze bijna alleen in de Dierlijke Slijm ontbonden worden en die daarna,

on-

veranderd, langs onderfcheiden wegen uit het L i g haam uitdrijven, en daar die Slijm het eenige voedfel is van een K i n d , dat de Engelfche Ziekte heeft, moet gevolgelijk, als men de Slijm nog wegneemt, de voeding geheel ophouden, en de dood verhaast worden; zij zijn echter uitwendig van nut in een Beeneeter bij Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben. D e bereidingen uit het Spiesglas,

(Antimonium)

'Zijn, vooral in Zuuren ontbonden, vermits zij het gedarmte fterk prikkelen, en veele Vogten daar na toe lokken, nadeelig, vermits daar door de kragten van het zwak Lighaam nog meer gekraakt worden, en de voeding, die reeds bijna ophoud, geheel en al wegneemt,

daarom behoort

men deeze uit het

getal der Geneesmiddelen tegen de Engelfche Ziekte geheel uit te fchrappen, ten zij ze in zulk een gift werden toegediend,

dat daardoor niet de Buikont-

lasting, 'maar wel % omloop van het Bloed en de Uitwafeming bevorde>> werd. D e Geneesheeren hebben gelooft, dat de opflurpende Aarde en de Loogzouten zeer voordeelig zijn, ver-

C

165

)

vermits daardoor de kragt van het Zuur bedwongen word; en ik wil niet ontkennen,

dat zij zomwerf

het hunne tot Genezing der Engelfche Ziekte hebben toegebragt; dan men zal mij niet ligt wijsmaken, dat door deeze Middelen de Engelfche Ziekte in den grond genezen is, vermits zij de Hoofdoorzaak niet kunnen wegneemen, olfchoon het Zuur voor een korten tijd door dezelve getemperd wórJ. D e Hulpmiddelen, die de Heelkunde ter Genezing deezer Ziekte aan de hand geeft, zijn voor de L i j ders allernadeeiigst; want, doordien het Lighaamsgeftel, uit hoofde der zo zeer verminderde zamenhang der Vezelen, zo ver af is van den ftaat van ontfteeking; zullen de Aderlatingen; de herhaalde Infnijdingen CScarifieatien'); de Etterdragten, en wat dies meer i s , niet alleen geen nut doen, maar. veel eer, door verlies der Sappen, de kwaal verzwaren; maar daar de Wrijvingen van het Lighaam,

door

eene matige prikkeling der vaste Deelen, meerder kragt geven,

de Prikkelbaarheid vermeerderen en

den omloop des Bloeds bevorderen, moeten ze in de Engelfche Ziekte niet verzuimd worden. — Dan, de Olieagtige Smeeringen, vermits ze door de verpopping der Poren de Uitwafeming beletten, zijn aftekeuren en te verwerpen. Vermits de Eerfte en Naaste Oorzaak der Ziekte, in de tegennatuurlijke vergroting der Lever door de L ^ •

C m ) verwijding van haare Vaten; en in eene kragteloofe en wateragtige G a l beftaat; zo zullen alle die M i d delen , waardoor dit Ingewand meerder kragt bekomt, uitwerken, dat er eene fterkere G a l , die tot de Spijsverteering bekwaam i s , afgefcheiden,

en dus de

Ziekte t'ondergebragt word. Aan dit oogmerk voldoen de Bittere Zamentrekkende Geneesmiddelen, die het Plantenrijk oplevert; als de Bitterwortel ( Gentiana),

kleine Santorij

(Centaurium minus), Waterklaver (Menyanthes Tfifoliata)

de Eijken en Willigen bast enz. de

Rhabarber, boven al de Koortsbast, die in de V o g en van het gedarmte afgetrokken, met het Bloed vermengd, de Vezelen verfterken en zamentrekken. De

kragtigfte Geneesmiddelen in deeze Ziekte,

leveren de Staalmiddelen o p , niet alleen uit hoofde van haare zamentrekkende kragt, maar ook omdat ze ligtelijk in de raauwe Zuuren, die in de Ingewanden zijn, ontbonden worden en veel Phlogifton in het Gedarmte ontwikkelen, dat in de Kinderen, die

de Engelfche

Zjekte hebben,

hoofdzakelijk

pptbreekf.

VEER,

(

i6

V E E R T I E N D E

7

)

H O O F D - D E E L ,

Voorbehoeding tegen de Engelfche Ziekte. Een gezond Lighaam kan door geen Geneesmiddelen tegen Ziekten beveiligd worden, vermits die het vermogen hebben om het Lighaam aanmerkelijk te veranderen; en daarom even zp als zij een Ziek Lighaam door haar vermogen herftellen; zo maken ze ook een gezond Lighaam Ziek.

D e Ziekte word

dus niet afgewend door toegediende Geneesmiddelen, maar door het wegneemen

der Oorzaken, die te

gelijk met eene bijzondere Lighaams-gefteldheid de Ziekte veroorzaken, Maar wanneer het

Lighaamsgëftel reeds tegen-

natuurlijk zo veranderd is, dat het alleen eene Aanleidende Oorzaak nodig heeft ter voortbrenging der Ziekte, dan moet deeze Ziekelijke Voorgefchiktheid zekerlijk door

Geneesmiddelen verbeterd

worden.

Deeze Voorgefchiktheid der Kinderen tot de Engelfche Ziekte nu, kan men ontdekken, als de Huid flap en gerimpeld; het Aangezigt bol en bleek i s ; als het Kind knorrig is en aanhoudend fchreeuwt; als. het niet ftaan w i l ; of, als het reeds gelopen heeft, en op eens loom word, en niet meer lopen w i l j als het altoos hongerig is, en hoe veel het ook eet, L 4

vmr-

C

168

)

nimmer kan verzadigd worden; als het een dun, pen afgang heeft en Wurmen loost. Geen Leeftijd is voor deeze Ziekte vatbaar, dan de eerfte Kindsheid, en deeze 'Lighaams-gefteldheid d,er Kinderen komt met de Wetten der Natuur overeen, en ze kan niet anders zijn, of er ontftaat eene Voorgefchiktheid tot andere Ziekten; het flappere Lighaams-geftel dog en de zo groote L e v e r , zelfs in de gezondfte Kinderen, zijn aan deeze Leeftijd zo Oigen, dat z j , zonder het grootfte nadeel voor de ;

gezondheid, niet anders kunnen zijn;

daar nu de

gezondheid van het Lighaam van een Kind eenig* lijk hierin gelegen i s ,

dat hetzelve groeit en de

Werktuiglijke Deelen,

door de voeding dagelijks

qene?mende, fchielijk tot een zekeren trap van volkomenheid geraken; zullen wij aan den groei van het Lighaam, en aan de gezondheid van het Kind het grootfte nadeel doen, indien wij door Geneesmiddelen het flappe Lighaams-geftel veranderen, of hét maakzel der Werktuiglijke Deelen meer,

dan behoorlijk,

tragcen te verfterken; want de Lever is in Kinderen' ypornamentlijk

daarom zo groot, op dat er eene

dunnere Gal zoude afgefcheiden worden, dJe, ongefchikt tot bereiding wan eene grotere hoeveelheid Phosphorisch Zuur, oorzaak is, dat de Deelen niet IQ g o e d i g met gephosphoreerde

Kalk gevuld woi> den.

C

169

)

den,

en dus de groei des Lighaams belet wor-

de'.

.

Dus blijkt het hier u i t , dat de gefteldheid van het Lighaam, waardoor het tot de EHgelfche Ziekte voorgefchikt word, dikwerf de gezondfte ftaat is van het Lighaam der Kinderen; en dus zoude het gebruik der voorbehoedende Geneesmiddelen even eens zijn, als eene andere kwaal te veroorzaken, die nog fchadelijker was. Dus is de eenige wijze van Voorbehoeding deezer Ziekte,

de Aanleidende Oorzaaken, die, op het

Lighaam van het Kind fterk werkende,

deze Ziekte

noodzakelijk voortbrengen, aftewenden en wegteneemen;

onder deeze verdient eene vogtige warme

Lucht de eerfte plaats, die het Lighaams - geftel zeer flap maakt,

de affcheidingen verhinderd en dus de

Engelfche Ziekte veroorzaakt.' In de Nederlanden, daar de overftromende'Wateren de Lucht met de opgeheven dampen bezwangeren, waar dierhalven de inwoohderen in eene vogtige Lugtsgefteldheid leeven en de opflurpende vaten der Huid en Longen aanhoudend veel water opneemen; vermag de Geneeskunde tegen eene zo algemeene en vermogende oorzaak weinig. —

Hier kan de Over-

heid meer doen , met die Plasfen uit te droogen o f op eene andere wijze wegteneemen. Dan hoe zeer heemen de Oorzaken deezer Ziekte L

5

niet

niet toe, wanneer wij de Steden, in die Provinciën gelegen,

nagaan?

De L u c h t , reeds met veele

Waterdampen bezwangerd, word in dezelven door de hoogeMuuren als ingefloten; de hooge Huizen bevatten enge Straaten;

dus ftaat er de Lucht in ftil, en

word aanhoudend door de menigvuldige inwoonderen en uitwafemingen verder bedorven.

Hier bij komen

nog de dampen van Moerasfen en Waterbronnen, de uitademingen der Beesten in de Stallen en Hinkende Riolen, waardoor de vogtige Dampkring met deeze fchadelijke Dampen nog meer vervuld en als verzadigt word; en dit is oorzaak, dat de bewoonderen deezer Steden niet vrij uitwafemen en hun Lighaam zich van die bedorven deelen niet ontlast, maar zelfs op nieuw waterige en verrotte deelen opflurpt. Wanneer wij nu nog eens de Huisjes der arme ;

Lieden in die zo bevolkten Steden bezien;

(die

klein, morsfig, en onderaardsch zijn en die in ftilftaand water liggen en zeer vogtig z i j n , ) zo behoeven wij ons niet te verwonderen, dat men, wegens deeze vermeerderde oorzaak der Ziekte in de fchamele Hutten der Armem geen Kind vind, dat van de Engelfche Ziekte vrij is. Daar nu, hoe een Stad meer bevolkt i s , het getal der Geboggelden, Krommen en Dwergen ook grooter w o r d ,

die ongefchikt tot werken,

onbe-

kwaam zijn om voor zich de kost te winnen, door het

het Gemeen moeten onderhouden worden;

moest

de zorg der Overheid vooral daar heen zig uitftrekk e n , om deeze Kwaal j die dagelijks, tot het grootst nadeel van het Gemeenebest, toeneemt en het menfchelijk geflagt ondermijnt, te verminderen. — Hierin kan de Geneeskunde niets doen, daar ze de Oorzaken,

die aanhoudend op het Lighaam werken,

niet kan afweeren;

daar er hier een groote hoop

van Oorzaken bij een komt, welken te verbeteren o f te vernietigen, eene zo dwaaze onderneeming zoude zijn, als den Rhijn te willen uitputten. D a n , offchoon wij de Oorzaken niet geheel kunnen wegneemen, kunnen wij ze egter gemakkelijker vermijden en haare fchadelijke uitwerking voorkomen; het zoude daarom een groot voordeel voor de Provinciën zijn, als de Overheid buiten de Steden een groot Gebouw maken liet, waarin de K i n deren J n

de eerfte jaren van hun leven mogten

woonen, tot dat zij fterkei geworden zijnde, het gevaar deezer Ziekte ontworsteld waren. — D i t Huis moet ruim en hoog gelegen zijn, de Lucht moet er een vrijen doortogt door hebben en in den omtrek geen dampen van ftilftaand Water zijn.

Z o zoude

het Gemeenebest, door met deeze geringe onkosten het 'getal van mismaakte Burgers te verminderen, grotere uitgiften fparen. D e rijkere Inwoonders moeten hunne jonggeboren Kin-

C

17*

Kinderen in geen warme ten,

) Benedenvertrekken opflul-

maar op Bovenkamers doen huisvesten;

Kamer moét ruim en groot zijn,

de

met Winddrijvers

en een Schoorfteen voorzien, opdat de Lucht geftadig vernieuwd worde; de grond moet beflrooijd worden met Zand, dat bij eene heete Kachel gedroogd is , vermits de ondervinding geleerd heeft, dat het drooge Zand de vogtigheid der Lucht zeer fterk naar zich trekt en dus de Lucht zuivert ( 6 > Men moet zig van den reuk vanMastik en Styrax,' alsook van allerlei berookingen , die de Lucht met vogtige en vreemde uitwafemingen befmetten hinderen , onthouden.

en de Doorwafeming verIntusfcben is Jenever in den

brand geltoken, zeer voordeelig; daardoor word de Lucht in het vertrek verdund,

en de fchadelijke

Deelen zakken naar den grond. Het Kind moet in geen Vederbed gebroeid worden, maar men moet het op eene Matras van Stroo leggen, en er verfcheiden bij de hand hebben, om dezelven, als zij door de Pis nat geworden zijn, te ver-, fchoonen. — - Vooral moeten de Ouders zorgen, dat de Kinderen niet lang met nat Linnen, o f in een ' Bed, (6) Door dit Middel alleen is de Scorbut, die in het Munsterfche Rasphuis zeer fterk heerschte, geheel verdreven, C. L . H o F M A w w . S C H A K I o QK.

Zie de Verhandeling vaa

(

'73

O

Bed liggen, dat door de' Pis vogrig is geworden j zij moeten altijd met nieuwe verwisfeld,

en hét

vogtige buiten het vertrek gedroogd worden. Wat het Voedfel aangaat, dat niet zelden de Aanleidende Oorzaak deezer Ziekte i s , daarop moet men naauwkeurig agt geven 5 de Moeder - Melk is, zo als ik te voren reeds heb aangetoond, het beste voedfel voor jonggeboren Kinderen; en kan de M o e der zelve het Kind niet zogen, dan moet men zich van eene gejonde fterke Minne voorzien, die bijna gelijktijdig met de Moeder bevallen i s , want niet3 is voor een Kind fchadelijker dan oud Z o g van eene bejaarde Minne. — - Zijn de Kinderen boven het half jaar oud, Specerijen,

dan is een teug rode Wijn en zagte

bij een uit Melk en Befchuit gemaakte

Pap gemengt, met herhaalde Wrijvingen van hel Lighaam zeer nuttig. V IJ T I E N D E

H O O F D - D E E L .

Geneeswijze der Engelfche Ziekte. Bij de Genezing deezer Ziekte moet men haare twee Tijdperken wel in agt neemen. Het eerfte is: wanneer men vermagering van het Lighaam en Loomheid befpeurt, de Buik opzet, de Uitwafeming Zuur riekt, en de Buiksontlasting groen

C

i?4

)

is. — Het tweede: Als deeze Toevallen verergeren* de einden der Beenderen zwellen en die der Ribben knobbelig worden;

het bovenfte gedeelte van het

Voorhoofdsbeen uitpuilt; het Hoofd grooter word en naar een der Zijden overhelt; de Buiksontlasting opftopt, en de Beenderen krom worden, en er eindelijk een Sluipkoortsje en fterk Zuurriekend Zweet bijkomt. In het eerfte Tijdperk heeft men geene Geneesmiddelen nodig,

doordien eene goede

levenswijze

gewoonlijk tot herftel der gezondheid voldoende is! men moet dus deeze Kinderen voor eene vogtige warme Luchtsgefteldheid behoeden, en, ten opzichte van hun verblijfplaats, zo handelen, als ik te voren heb

opgegeven.

In het begin der Ziekte is de Gal dun, en tot de Spijsverteering

ongefchikt,

egter ontbreekt zij-

niet geheel en a l ; dit immers bewijzen de groene Buiksontlastingen, vermits de Gal met

het

Zuur

vermengd, een groenen kleur aanneemt. M e n moet dus in dit Tijdperk der Ziekte, den Kinderen met dën eerften de Melk onthouden, zo wel de Moeder-melk als die der Dieren, doordien die onverteerd zijnde, Zuur word, en dus de Ziekte verergert. Ook is de Bouillon en Befchuit, in Water geweekt,

deezen Kinderen nadeelig; vermits de onder-

(

»75

dervinding geleerd heeft,

)

dat deeze fpoedlg eetie

Zuure gisting ondergaan, en dus, door de wateragtige Gal niet te

ondergebragt zijnde, .aanleiding

geven tot verergering der Ziekte. Het beste voedfel, en dat zijns gelijk niet

heeft,

dat men in dit Tijdperk der Ziekte deezen Kinderen kan geven, is eene (Emulfie),

zogenaamde Amandel-melk,

die uit een

Doijer van een Eij met

een weinig Zuiker, in een pond Water gewreven, gemaakt word.

i s , die hun tot gewonen drank gegeven In de eerfte levensmaanden is deeze, door

konst bereiden, M e l k ,

voldoende, en daar is niets

meer tot de voeding nodig; maar is het Kind ouder, dan kan men het ook het W i t van het Eij geven, dat met Zuiker gewreven i s ; men moet intusfchen zorgvuldig toezien, dat men het Kind geen Groenten

geeft, o f zulke Spijzen, die in de Maag Zuur

worden; liefst moet men den Kinderen Vleesch geven, dat eerder tot de Rotting overgaat, als tot Zuure gisting. Ik heb dikwerf de beste uitwerking van zulk een Voedfel,

dat uit Hoender -Eijeren bereid word,

gezien; daardoor heb ik de Zuure Oprispingen en groenen Buikloop fpoedig overwonnen;

de flappe

Lighaams gefteldheid was, buiten verwagdng, ras verdwenen, en de vorige gezondheid en vlugheid der Ledematen herfteld , en men zal zich hierover niet ver-

C verwonderen,

i6

)

?

als men overweegt,

dat de

kragten

ter Verteeririg der Spijzen in de Kinderen zwak zijn, en dat er niets moeielijker te verteeren is dan de Planten-Zuuren, die deeenigfte zijn, welke, na de Spijsverteering, in een gezond Mensch geheel Onveranderd gevonden Worden, ——- Dan de Hoendereijeren verzuuren

nimmer, maar, als zij bederven,

zo verrotten ze; zij hebben dus in Kinderen zó veele kragten verteering,

doordien derzelver

van zelfs tot de

de M a a g der

niet nodig tot Hoofdfïoffen

hunne reeds

voeding des Lighaams gefchikt

zijn, en dus geene verdere verteering ofte verande-' ring nodig hebben. Daar ik nu in de Groenten,

Genezing der

Ziekte alle

Melkkost, Vleeschfoupen' en

Befchuir>

pappen als fchadelijk veroordeele en verbiede; zo verkieze ik egter, als het Kind meer dan een half jaar oud is, en tot de Voeding meer voedfel nodig heeft,

boven

ander eeten, Malsch Vleesch, zo

toebereid, dat het gemakkelijk kan gebruikt worden, hiertoe behoort vooral de Commijïio

Alba CLERCKII,

die ik egter dus verandere, dat ze voor deeze Ziekte meer gefchikt z i j ; ik laat namelijk, één Once wit Capoenen of Hoender Vleesch, zonder vel of ver, met twee Doijers van Eijeren, en één pond zuiver Water in een Mortier zamen wrijven, en doe er als dan voor den aangenamen fmaak Olie van Citroenfchil-

(

i?7 )

fchillen met Zuiker gewreven (Elceofaccharum tri)

Cu

bij; waarvan ik drie of viermaal des daags eene

genoegfame hoeveelheid aan het Kind laat toedienen; zij gebruiken het gemakkelijk en verteeren het zeer gemakkelijk, wordende daardoor de Lighaamskragten en de gezondheid fpoedig herfteld. Hier helpen geene Geneesmiddelen, die men den Kinderen zeer bezwaarlijk kan inkrijgen, en die ook zeer zelden de Eerfte Oorzaak der Ziekte wegnee• men. D e meeste Geneesheeren doen zeer kwalijk, wanneer zij de Zuure Oprispingen en herhaalde Zuurs Buikontlastingen ziende, zich alleenlijk tot de ontlasting der DrekftofFen

bepalen; en hun herhaalde

Purgatien uit Rhabarber, Spaanfche Zeep of andere 'Buikzuiverende Middelen toedienen. —

Hierdoor

immers neemen zij de Oorzaak der Ziekte niet w e g ; maar" integendeel word de kwaal door deeze M i d delen erger, en zal gedurig weder befpeurd worden, zodra men met de Buikontlastende Middelen ophoud; daarenboven worden de Ingewanden door deeze Geneeswijze zeer verzwakt, de kragten der Spijsvertèering verbroken , en dus laten ze de Ziekte in veel flimmer ftaat. Ik wil egter niet ftellen, dat

in deeze \Ziekte

nimmer Buikzuiverende Middelen nodig zijn: er zijrt zelfs

zommige gevallen, waarin ze zeer dienftigM

Zijn,,

(

i78

)

zijn, vooral wanneer veele Wormen de Darmen fterk Prikkelen. —

Zijn 'er tekenen van W o r m e n , dan

geve ik o f een afkookfel van het Wormkruid, of Osfengal,

in Water ontbonden,

met Honig;

en

daarna laat ik ze eene Emulfie gebruiken uit drie tot vijf grein van de Refina Jalappse, met eene genoegfame hoeveelheid van Eijerdoijers; van dit Middel egter bediene ik mij nimmer buiten noodzakelijkheid; ook

niet, wanneer er Wormen

geloosd worden,

daar het_ffiij niet onbekend is, dat zij uit bedorven .Darmflijm

voortkomen, en dus een gewrogt

der

Ziekte zijn, dat niet, dan na wegneeming der Oorzaak, ophoud. Alle Baden zijn voor deeze Kinderen zeer nadeel i g , dan het is zeer nuttig, 'hen dikwerf fchielijk in koud Water te dompelen, en zeer fpoedig uittehaalen; daarna het Lighaam met een Wollen Lap te wrijven; want hier door herkrijgen de flappe Deelen hunne veerkragt, en de Prikkelbaarheid vermeerdert. Wanneer de Ziekte in haar Tweede Tijdperk is ingetreden, dan toonen de week geworden en gezwollen Beenderen niet alleen eene grote flapheid der werktuiglijke Deelen aan, maar oók dat de Voeding bedorven is.

geheele

Want, daar . de Aard-

deelen ofctbreeken, zo word er een bedorven Slijm In de Celletjes gebragt, het geen de flijmige Korst, die- de Besnieren bedekt, klaar bewijst. In

(

'79

O

In de Geneezing van die Tijdperk moet men op twee aanwijzingen agt geven: Naaste Oorzaak der Ziekte

Voor eerst; dat dë worde

weggenomen,

vervolgens, dat de zo zeer verzwakte Deelen des Lighaams gefterkt worden; hiertoe moet men o m trent het afweeren der Uitwendige Oorzaken en de Levenswijze hetzelfde in agt neemen, dat ik tot béhoeding der Ziekte aangeraden,

en in het Eerfte

Tijdperk der Ziekte aangeprezen heb. Daarna moet men door Bittere, Zamentrekkende Middelen de Geneezing volmaken; onder deeze zijn de bittere Kruiden, Basten en Wortels, door verfcheiden Geneesheeren in deeze Ziekte aangeprezen, /en waarvan ik te voren de voornaamften gemeld hebbe. D e Tincturen egter en Extracten, die uit deeze Planten bereid worden, zijn verre te verkiezen boven derzelver gebruik in fubftantie , vermits het Poeder , in de Maag en Darmen, in de bedorven flijm als Omwonden,

onverteerd

geloosd word. •

De

Tinctura Rhei Aquofa; het Extractum Córticis Peruviani, Gentiance, Trifolii Fibrini, &c ' 0

zijn uitmuntend; men geeft ze in Water ontbonden, met eene bijgevoegde Sijroop: men moet dezelven in zo eene hoeveelheid toedienen,. dat ér de Buikontlasting niet dcor bevorderd worde; meer fchade dan nut zoude M

2

nadien dit

toebrengen,

Vermits'

d0

.

C

Ï8O

)

daardoor veel Vogten naar de Ingewanden gebkt en geloosd worden. Maar onder alle de Middelen voor de Engelfche Ziekte zijn de voornaamften,

de

Staal-Middelen;

want daar ,de kragten der Spijsverteering in deeze Lijders zo zeer verzwakt zijn, zo worden alle Planten, en zelfs de Extracten der bittere Planten, door hun langer verblijf in het Gedarmte, Zuur. Dan de Middelen, die uk het Staal bereid worden,

verdienen daarom de voorkeur.

Voor eerst:

orn dat zij geen Zuur veroorzaken, maar het ze ve eerder opflurpen;

ten, tweeden: om dat z i j , in

Zuuren ontbonden, het allerfterkst samentrekkend en verfterkend

Geneesmiddel

uitmaken; ten

derden:

om dat zij, met Zuuren vereenigd, zeer veel Phlogifton uitlaten, het geen in het Lighaam van een K i n d , dat de Engelfche Ziekte heeft, vooral vereischt word. E n daarom offchoon ik niet ontkenne,

dat het

Staal, in Plantfiippen of in Wijn ontbonden, allergewenschte uitwerkingen in deeze Ziekte heeft, is het, dat ik het Staal in fubftantie verkiefe; en ik late de Limatura

Mortis,

Alcoholifata,

drie of

viermaal daags, van twee tot tien grein, gemengd met Pap en met Geneesmiddelen, uit het Dierenrijk genomen, ingeven. — D e Staalwareren, als die van Pijrmont, Swalbach, Ems en anderen worden daarom'

C

181

)

óm te regt ter geneezing deezer Ziekte aangeprezen; vermits het Staal alleen in het Lugt-Zuur ontbonden, nog veel Phlogiston bevat,

en zich met de rauwe

Zuuren, die in de eerfte Wegen der Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, gevonden worden, met het overgebleven Lucht-Zuur, gemakkelijk vereéhigen. Wanneer een K i n d , dat de Engelfche Ziekte heeft, reeds Tanden heeft,

moet men zorg dragen, dat

deeze door Beenbederf (Caries) riet aangedaan worden;

daar dog de adem deezer Lijders met veele

Zuurdeelen bezwangerd is en de zuure Dampen de verglaasde Korst der Tanden wegvreeten, is dit de eenige Oorzaak, dat de Tanden geheel verteeren, zo als de vermaarde W E D E K I N D dit in het breede heeft aangetoond ( 8 ) . Zij kunnen echter voor het bederf ligt behoed worden, als zij twee o f driemaal daags met een opflurpend o f loogzoutig Tand-Poeder

gewreven

worden; tot dat einde heeft hij een Poeder voorgefchreven uit Rood Coraal en den Calmus Wortel (Calamus Aromaticus,~) van ieder een half Once; of gebrande Korst van Brood met Tabaksasfche; o f (Oleum tartari per deiiquium') met Water gelengd ( 9 ) , door welke verzagtende Middelen de Tanden zeer kragtig tegen het bederf worden voorbehoed. 'Als (8) Aufzatzeu ' ber verfchiedene wichtige gegenftande der Arzneij-Wisfenfchaft.

Pag. 382. '

Cp) Ibidem pag. 385-

M 3

(

18a

)

Als een K i n d , dat de Engelfche Ziekte heeft, dik, wijis aan den Afgang is, dan moet die of door bittere Geneesmiddelen, of door eene ruime teug Kalkyvater gedopt worden, op dat door het verlies van zo veel Vochten de Ziekte niet dag aan dag toeneeme. Maar heeft het bij aanhoudenheid geen ontlasting, dan moet men de Tinctuur van Rhabarber met den x Staal wijn geeven, om de veerkragt der Darmen te hertellen; vooral verdienen de dompelingen in koud Water en dikwijls herhaalde Wrijvingen zeer te werden aangeprezen.

U I T-

U I T L E G G I N G

DER P

L

OFSCHOON

A

A

T.

het overtollig moge fchijnen, deeze

Verhandeling over de Engelfche Ziekte met een Plaat optehelderen; vreeze ik echter zeer, dat men, het geene ik omtrent den bijzonderen aart der Beenderen, die door de Engelfche Ziekte zijn aangedaan, gezegt hebbe, niet genoeg verftaan z a l , daar ik niet wete, dat deeze Waarneemingen, die van het grootlïe aanbelang zijn, tot dusverre door een Geneeskundigen gedaan of uitgegeven zijn; en daarom vertoont 1. Afb.

h t Voorhoofds-Been van een gezond e

K i n d , dat bijna drie maanden oud is; op dat daardoor de vastigheid en natuurlijke dikte van het geheele Been blijke; maar vooral, op dat de waare ftaat van den Vborhoofds-Naad, zo als die in dien leeftijd nog aanwezig is, gezien werde. II.

C //.

Afd.

184

)

vertoont het Voorhoofdsbeen van een

Kind van gelijken ouderdom, dat de Engelfche Ziekte heeft: hier doet zig aanftonds op a. ) dit Sponsagtig maakzel, het welk zo wel aan het uitwendig gedeelte van het Bekkeneel, als b. ) aan de inwendige zijde van het Voorhoofdsbeen te zien is.

Ik heb te voren (in het 111 Hoof-

deel) reeds gezegt ,

dat dit Sponsagtig maakzel

. grootendeels zijn oirfprong heeft van de flijmagtige boventallige PlaSt, die op de vastere en meer zamengepakte Been - Plaatjes ligt. c. c . ) zijn de einden van deeze Plaat, die langzamerhand dunner geworden,

daar, waar de zelfftan-

digbeid der Beenderen vaster word, eindigt; d. d.) Vooral verdient onzen aandagt de tegennatuurlijke dikte van den Naad, dewelke, vergeleken met die van een gezond Kind, in Afb.

I. afgetekend,

driemael dikker is. — Hier

terplaatze is het maakfel van het Been zeer Sponsagtig en door Holletjes en Poren, die er tusfehen bei'en zijn, duidelijk te zien: grooten deels word het uit; overtallige plaatjes geformd, zo als de MI. Afb.

aantoont,

waarin het zelfde

Voor-,

hoofdsbeen voorkomt, met deszelfs inwendige holle Zijde, opdat de overtollige Plaat zig vertoone. Te weten: als men den Voorhoofds-Naad beziet, dan zal men bemerken,

dat en het uitwendige bolle ge-

(

ï8

5

)

'

gedeelte van het Bekkeneel en het inwendige holle gedeelte met deeze Plaat o f liever met dit flijmig Vlies bekleed word. Ik heb daarom beide deeze, aan het beenig Bekkeneel vast gehegte, Vliezen met een Mes afgefcheiden, en hier doen afbeelden; men ziet het in deeze Afbeelding, als men den Voorhoofds - Naad beziet. a. a.) Is de uitwendige flijmige Plaat, die door haare witagtige en poreufe zelfltandigheid zig van het onderliggende vaster Been Iigtelijk onderfcheidt. Vooral vertoont zig de flijmige Korst, die geheel de inwendige oppervlakte des Voorhoofdbeens bedekt, zeer zigtbaar. b. b.) Hier is dezelve gedeeltelijk' omgeflagen, op dat, na het wegneemen daar van , de waare i n wendige en vastere Been-Plaat zig vertoone. D e dikte van deeze bastaard of valfche Korst is zo aanmerkelijk, dat zij bijna de helft der dikte van den Naad uitmaakt; zij is Poreus en zeer Sponsagtig, en' dunner geworden, eindigt ze aan de Oogholten: — daar, waar ik ze doorgefneden heb, heef; zij bijna de dikte v

a n

drie Lijnen, en, waar ze aan de inwen-

dige Plaat van het Been vastzit, is ze vol holligheden en vertoont een zeer ijl maakzel, De Beenderen,

die door de Engelfche Ziekte zijn

aangedaan, die ik hier heb afgebeeld,

heb ik reeds

ten minnen een jaar, in gelengde Brandewijn, die met

C

186

)

met eenige Koperdeeltjes bezwangerd was, bewaard; het Zuur, waarin fk de Kcperdeeitjes in opgelost heb', zig met de Kalkaarde van het Beeft,vereenigd, en de Koperdeeltjes losgelaten hebbende/ heeft het Been eene groener kleur gekregen, daar de flijmige Korst, op het groene been liggende, is wit gebleven. Wanneer de Engelfche Ziekte over is, en de voeding van het Lighaam herfteld word, dan worden deeze flijmige Lagen, die de meeste Beenderen des'Lighaams, die door deeze Ziekte aangedaan zijn, dekt, fpoedtg met eene groote hoeveelheid van Aardftoffe gevuld, en in een zeer vast Been veranderd. Hierdoor worden de Beenderen, die tevoren door de Engelfche Ziekte waren aangedaan, naderhand zeer vast en als IJ or. - Ik heb een Bekkeneel van eene Vrouw van 50 jaaren oud, die in haaren jeugd de Engelfche Ziekte had gehad, dat meer dan een duim dik is en geheel en al uit eene vaste beenige • zelfftandigheld beftaat, dat zeer zwaar weegt. In de verzameling der Keijzerlijke Academie der Natuurenderzoekeren te Erford word er een bewaard, dat nog dikker en veel zwaarer is. TO

IK Afb. vertoont het Agterhoofcfebeén van eenvijfjarigen Jongen, die lang aan de Engelfche Ziekte gekwijnd had, en daarna aan eene andere Ziekte is geftorven. De

(

i8

7

)

De mismaaktheid van dit Been, die door de E n gelfche Ziekte is veroorzaakt, is zeef opmerkelijk. a. a. b. b. zijn

duidelijke overblijffelen,

waar-

door B . B . de Knokvormige gedeelten van het Agterhoofds-Been (Partes Condijloidece) van A . deszelfs Wiggebeensuitfteekfel,

en van het

C« Agterhoofds gedeelte gefcheiden worden. D e Knokvormige gedeelten ziet men aan de inwen- ' dige zijde, digt bij het Agterhoofdsgat, geheel ingedrukt, zo dat er van weerskanten d. d. eene zeer aanmerkelijke

groeve i s ,

die

maakt, dat de Kraakbeenige zamenvoegingen a. a. b. b. van den anderen verwijderd, nog niet tot een doorgaand Been vereenigd zijn. Deeze tegennatuurlijke indrukking der Knokvormige gedeelten moet noodwendig ten gevolge hebben, dat de kleine Hersfenen en de Ringwijze Uitpuiling der groote Hersfenen gedrukt worden; in deeze verandering der deelen moet men de reden zoeken, waarom men in Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, niet zelden eene (lompheid van Geest befpeurd, vermits hierdoor de edelfte gedeelten van de Hersfenen aangedaan worden. Voor 't overige, wanneer de Ziekte niet veel jaren geduurd heeft, z i l men zulk eene groote wanftaltigheid

C

188

)

heid van het Bekkeneel niet vinden; in tegendeel zaï de meerdere groote van het Hoofd maken, dat menfchen,

die te voren door deeze Ziekte zijn aangetast

geweest, nu in verftand en fchanderheid uitmunten. E I N D E .

VERHANDELIN* VAN

H E T

VERHANDELING VAN

ft

HET

Prov. Vtr. Gen.

[Prov. Utr. Gen.

7 D . 2ile Stuk.

7 D . ide Stuk.

J.

F . ACKERMANN OVER

DB

J.

F.

AcKERMANN

OVER

DE

ENGELSCHE

ENGELSCHE

ZIEKTE.

ZIEKTE.