Colofon. Eerste druk mei Henny Bos ISBN Uitgeverij Boekenbent

Henny Bos

DE DRAMADRIEHOEK

Colofon Eerste druk mei 2013 © 2013 Henny Bos ISBN 97894-6203-359-7 Uitgeverij Boekenbent www.boekenbent.com Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. All rights reserved.

De Dramadriehoek Henny Bos

Eerder verschenen van Henny Bos de volgende boeken bij uitgeverij Boekenbent: -Spiegels voor de ziel(2008) -Ervaringen van levenskunst(2009) -Anderenwaarde, over codependentie(2012) -Communicatie(2012) -Levensinspiraties(2012) In 2013 en 2014 zullen de volgende boeken van Henny verschijnen: -Levenskunst & geluk(2013) -Gespiegeld worden(medio 2014) -Negatieve emoties(2014) - Op 23-9-2012 is er een gespreksgroep geweest met als thema de dramadriehoek, hier is een CD van gemaakt. - Over codependentie zijn ook diverse CD’s beschikbaar van lezingen van Henny en interviews en gespreksgroepen, ook is er een DVD over codependentie van Henny met 6 korte lezingen - Verder zijn er nog de volgende brochures(ca.40 pagina’s) verkrijgbaar - ‘Controle & codependentie’ - ‘Hoe gaat het?’ - De lezingen over codependentie, waaronder een video over de dramadriehoek, zijn ook te zien op you tube - Een informatiefolder van 8 pagina’s over codependentie is gratis bij Henny te verkrijgen, tevens een informatiefolder over bewustwording. - Op de site van Henny www.hennybos.com is veel informatie te vinden over o.a. bewustwording en codependentie - Om je te uiten en te delen en te leren over je leven heeft Henny een netwerk opgericht: http://codependentie-netwerk.ning.com - Henny is tevens inititiatiefnemer en hoofddocent van de Codependentieacademie.com, www.codependentie-academie.com een schriftelijke opleiding voor geestelijke hulpverleners en mensen die zelf tot interdependentie willen komen.

Inhoudsopgave Voorwoord 1 Voorwoord 2 De dramadriehoek The Karpman Drama Triangle Kenmerken van de rollen in de dramadriehoek Dramadriehoek interacties De oorzaken De gevolgen van de dramadriehoek De dramadriehoekspelers houden niet van zichzelf! Schema dramadriehoek Das Drama-Dreieck Een dramadriehoek discussie en een -dialoog De aanklager/vervolger De Redder/Helper Het slachtoffer Van aanklager/vervolger naar agressor Van helper/redder naar ‘enabler’ Van slachtoffer naar depressie Welk ‘voordeel’ bieden de rollen? Macht en manipulatie Macht over vs onder de macht van Het V-O-M respons patroon Ontkenning Welke rollen spelen wij ten opzichte van onze partner? Schuldgevoel Schuld en schaamte Praten over schaamte Schaamte-web versus connectie-web Schaamteschema The Messiah Trap Drama Spelletjes die mensen spelen

9 11 13 15 18 23 24 27 29 31 32 33 35 39 42 46 49 51 54 56 58 60 62 64 70 72 80 82 84 89 91 93

De dramadriehoek in onze muziekcultuur en de media Kernovertuigingen Interesse Hurt people hurt Aspecten van het slachtoffer Schema in de slachtoffervalkuil of in je persoonlijke kracht Gespreksgroep over de dramadriehoek - 23-9-2012 Hoe je je ongemerkt in de dramadriehoek laat trekken Hoe weet je dat je een redder bent? Hoe weet je wanneer je een aanklager bent? Hoe weet je dat je een slachtoffer bent? Teleurstelling in de dramadriehoek Verandering in de dramadriehoek Waardering Als redder was ik het slachtoffer van de slachtoffers... We zijn slachtoffers van slachtoffers van slachtoffers.. De dramadriehoek is verslavend Respons versus reactie Pas op, gevaar!! Aangepast kind driehoek Piggelmee, de redder/helper Niet alleen kunnen zijn.... Grenzen stellen De tragische gevolgen Regrediëren Slachtoffer, held en schurk Energieën in de dramadriehoek Woede in de dramadriehoek Informatiestroom Schaduwwerk Kwetsbaarheid De rol van overtuigingen en geloof Uit ‘Beyond the Drama Triangle’ Ontdekking van de slachtofferdriehoek Slachtofferdriehoek als fundament voor codependentie

97 100 104 106 109 113 116 119 121 125 127 130 131 133 135 139 141 144 148 150 153 156 158 160 162 164 166 168 170 172 177 180 182 188 190

De Dramacyclus De variaties aan rollen in de dramadriehoek Verlatenheid Een slachtofferbewustzijnseffect De innerlijke dramadriehoek Dramadriehoek en numerologie Ik zou het beter doen als... Nog wat bespiegelingen over de dramadriehoek The Blame Game Verzoening Hoe blijf je uit de slachtofferrol? Subpersoonlijkheden Hoe word je de baas over je subpersonen? De cyclus van slachtofferschap doorbreken Hoe stap je uit de dramadriehoek? Uit de slachtofferrol en dramadriehoek met TED TED 10 gulden regels om uit de drama-driehoek te blijven ACA Herstel driehoek De winnaarsdriehoek De driehoek van gezondheid en welzijn Reddersdriehoek Niveaus van heling The work De rollen ten goede keren Interdependentie Bronvermelding/Literatuur Dankwoord

191 192 194 196 198 200 202 205 210 212 215 219 220 228 231 247 251 253 254 256 257 259 261 263 265 267 269 272

7

8

Voorwoord 1

Dit boek is tot stand gekomen op basis van veel zelfstudie over o.a. mijn eigen rollen in de dramadriehoek, waar ik me steeds meer bewust van word en van het bestuderen van veel materiaal dat ik van internet kon halen, meer dan 350 pagina’s geprint. Verder las ik enkele Engelstalige boeken over victimconsciousness Niets menselijks is me vreemd dus ook het Ouder- en Kindgedrag uit de dramadriehoek niet. Ik ben niet altijd de verstandige en wijze volwassene maar weet dat ik ook dwaas kan doen. Nietzsche zei daarover: ‘Van wijze mensen verwacht men dat ze niet dwaas kunnen doen, wat een schending van de mensenrechten!’. Ik ben het helemaal met hem eens. Een vriend van me zei: ‘Ik doorzie de dramadriehoek nu wel’ en klaagde vervolgens de Theosofen aan om dwaas gedrag in zijn ogen. Ik wees hem op z’n rol van aanklager en vroeg hem of hij zich daarvan bewust was. ‘Nee’ zei hij ‘het is totaal onbewust’, hij was wat beschaamd over deze ontdekking en doorzag de dramadriehoek dus nog niet. Op You tube staat een video die op 10-4-2013 al 1057 keer bekeken, het staat er nu ruim een jaar op. Ik klaag ook wel eens aan en probeer ook wel eens te redden en weet ook wat het is om slachtoffer te zijn en weet ook dat je heel snel kunt switchen tussen die rollen. Op de You tube video over de Dramadriehoek van mij komt dat duidelijk naar voren. Vernon Howard zei over de slachtoffers van de dramadriehoek het volgende: ‘Those who feel they are victims will be most eager to make victims of others’. 9

Dat is helemaal waar en dit boek wil inzicht bieden om daar een halt aan toe te roepen. Ik wens je veel lees- en leerplezier op weg naar nog meer bewustwording over de rollen die je speelt in het levensspel. Doetinchem, Henny Bos mei 2013

10

Voorwoord 2

Door een ervaring met Richard (Zie het artikel The Karpman Drama Triangle) ben ik me bewust geworden van mijn rollen in de Dramadriehoek. Toen ik om me heen keek zag ik dat iedereen die ik kende of wel eens ontmoet had wel eens een of meer rollen uit de Dramadriehoek speelt, vaak zonder dat te beseffen. Ik zocht naar boeken over de Dramadriehoek en kon in het Nederlands niks vinden. Wel een Engels booklet ‘Beyond The Drama Triangle’ van Gill Edwards en verder wat Engelstalige boeken over slachtofferschap. Ook ik was me niet bewust van de rollen die ik speelde en alles waarvan je niet bewust bent kan je kwellen en daar word je ook de slaaf van. Het gedrag in de Dramadriehoek is codependent het is anderenwaarde in plaats van een gezonde eigenwaarde, waarin je zelf de verantwoordelijkheid voor je leven neemt en vrijheid vindt, bevrijding. Dit boek is geschreven met zorg en liefde om de lezer bewust te maken van de rollen die hij speelt in de Dramadriehoek en om zich daarvan te kunnen bevrijden. In het uitgebreide artikel ‘Hoe stap je uit de dramadriehoek’ worden veel aanwijzingen gegeven Ik wens je veel lees- en leerplezier! Doetinchem, Henny Bos mei 2013

11

12

De dramadriehoek

Achtergrond: Onderzocht is dat de meeste mensen 95% van hun tijd aan drama besteden en dus vast zitten in dramarollen die tot uitdrukking komen in de dramadriehoek. Eric Berne schreef: ‘The games people play’. Shakespeare zei ook al dat we allemaal rollen spelen op het levenstoneel. Ik bekeek wat filmpjes op you tube over the drama triangle en leerde daar weer veel van: Het is een rollenspel in plaats van echte informatie-overdracht. We spelen onze schaduwkanten die vaak onbewust zijn uit. Het slachtoffer rechtvaardigt z’n gedrag met de opmerking dat ze het hem allemaal aandoen dat hij er dus niks aan kan doen. De redder/helper zegt dat hij toch goed is dat hij helpt en de aanklager/vervolger gaat uit van de stelling dat de ander niet oké is en dus een lesje geleerd moet worden of hij wil of niet. - Een helper/redder zijn is niet hetzelfde als iemand helpen. - Een aanklager/vervolger is niet hetzelfde als iemand opbouwende kritiek geven. - Een slachtoffer zijn is niet hetzelfde als ergens een keer het slachtoffer van zijn. Men is hongerig naar drama. Zonder een slachtoffer is er geen aanklager/vervolger of redder nodig, dus de laatste twee hebben het slachtoffer nodig en zijn het dus zelf ook. Een slachtoffer werd door een therapeut gevraagd wat hij zou zijn zonder zijn problemen. Hij reageerde onthutst en zei dat hij dan niks zou zijn, slachtoffer was z’n hele identiteit. Als hij geholpen werd 13

wilde hij niet veranderen dus z’n redder/helper werd dan een vervolger/aanklager en dat hielp ook niet waardoor hij vervolgens ook een slachtoffer werd die weer een redder/helper zocht, etc.etc. Alleen intellectueel begrijpen van de driehoek is niet genoeg, je moet voelen dat je vrij wilt zijn van de rollen en de verantwoordelijkheid voor je leven wilt nemen. In de rollen zijn we erg gericht op de ander, dat is anderenwaarde en dus vaak codependent, waarbij we onszelf niet zien of ontvluchten in een rol. Vaak speelt re-enactment ofwel het opnieuw uitspelen en opvoeren van jeugdtrauma’s een rol, vaak is dit proces onbewust en houdt het zichzelf in stand daardoor, bewustwording is een groot begin van de heling om naar interdependentie te komen en los te komen van de dramarollen. Ik ken een therapeute die zich ook privé vooral aangetrokken voelt tot slachtoffers die ze dan kan redden, pas dan voelt ze zich goed en lekker, die partners willen helemaal niet gered worden en dan wordt ze de aanklager en vervolger en ook dat helpt niet en dan eindigt ze weer als slachtoffer en zoekt hulp bij een redder om zelf ook weer te gaan redden en alles begint dan weer opnieuw, ik heb in twee jaar tijd al zo’n 8 relaties van haar zo zien komen en gaan en ze snapt het nog steeds niet en wil ook niet echt geholpen worden en de verantwoordelijkheid nemen want dat is eng en beangstigend.

14

The Karpman Drama Triangle

Karpman beschrijft de rollen die we kunnen spelen, te weten: de redder/helper, de vervolger/aanklager en het slachtoffer. Deze rollen komen veel voor bij codependentie. Ik ken het van heel nabij en maakte het mee bij Richard. Richard is al in de 70 en maakte een wat eenzame indruk op me. Hij vroeg me of hij bij me mocht komen eten. Ik stelde me op als z’n redder. Het was hem teveel moeite om met de trein te komen en hij vroeg me of ik hem uit Zutphen wilde komen halen en brengen, ik stemde toe en reed een half uur heen en een half uur terug en trakteerde hem toen op een heerlijke nasi maaltijd met alles erop en eraan, die hij werktuigelijk op at, er kon nog geen complimentje af. Hij zei tegen me dat ik zulke mooie dingen zei dat ik wel een boek kon schrijven. Ik pakte m’n eerste boek Spiegels voor de ziel en gaf hem dat met de opmerking dat hij het voor de helft van de prijs, dus maar voor een tientje, mocht kopen van me. Hij gunde het boek nauwelijks een oog waardig en gaf het me meteen terug en bedankte voor de eer. Nog steeds in m’n rol van redder dacht ik:’Die Richard zit in ‘ontkenning van behoeften’ als afweer van oude pijn en ik stelde hem voor om de test te doen. Hij scoorde maar liefst 80% op ontkenning van behoeften. Hij gaf me wat ongevraagd advies door te zeggen dat ik bij meditatie het goede moet inademen en het slechte moet uitademen. Ik zei:’Dank je voor je advies, maar ik doe precies het omgekeerde en adem het slechte in en transformeer dat en adem het goede uit dat ik weer aan de wereld geef ’. Met afschuw in z’n stem zei hij: ‘Maar dat is meesterschap!’ en dat kon zijns inziens niet waar zijn in mijn geval.

15

Ik bracht Richard weer naar huis, weer een half uur heen en een half uur terug rijden en had er al m’n bedenkingen over dat ik weer parels voor de zwijnen had gegooid. Ik belde hem een paar dagen later op en hij noemde niet eens z’n naam, zodra hij m’n stem hoorde zei hij bits op felle toon:’IK HEB GEEN TIJD!’, toen was het tijd voor de vervolger en ik werd boos op hem en dat bleek geen enkel effect te hebben dus kwam ik al snel in de slachtofferrol terecht en had wat medelijden met mezelf (na alles wat ik voor hem gedaan heb.....!) Ik las onmiddellijk daarna in een boek over codependentie over het Karpman Drama Triangle en was blij dat ik me er nu bewust van was geworden. Ik laat Richard in liefde los en gun hem het beste, maar ga niet meer slepen met dode varkens en wil stoppen met m’n reddingsacties. Van Neale Donald Walsch kreeg ik een bericht door dat niemand je nodig heeft en daar kon ik het mee doen dat was weer een synchroniciteit van hier tot gunder. Ik had het al kunnen weten toen een reikimaster me vroeg:’Waar ben je bang voor’ en toen meteen antwoordde:’Dat niemand mij meer nodig heeft’. De reikimaster had nog nooit van codependentie gehoord anders had hij me daar wel op gewezen, dan wil je nodig zijn, dat is me vroeger thuis zo geleerd en dat mag ik nu weer afleren. Een Amerikaan zei:’Don’t interfere’, bemoei je er niet mee, meng je niet in andermans aangelegenheden, geef geen ongevraagde adviezen dat is hetzelfde als ongewenste intimiteit, niet gewenst. Zonder dat te beseffen heeft Richard door z’n ondankbare, botte en negatieve houding ervoor gezorgd dat ik tot meer heling kom en het Karpman Drama Triangle heb ontdekt, anders had ik het wellicht niet herkend. Zo zie je maar weer dat een negatieve ervaring heel positief kan doorwerken met de juiste attitude. Toen ik dit verhaal aan m’n vriend Peter de Kock stuurde zei hij dat hij het helemaal herkende. Hij feliciteerde me met m’n bewustwording en was zich er zelf van bewust dat hij z’n dochtertje ook steeds 16

wil helpen en dat ze zich daartegen verzet en het zelf al wil doen. Hij vertelde me over een uitspraak van Paulo Coelho, te weten: ‘anyone who interferes in the destiny of others will never discover his own...’ Ik ken een man die zich heel indringend bemoeid met het leven van anderen en ongevraagd hulp biedt en adviezen geeft en zichzelf inderdaad totaal niet kent, niks weet van z’n codependentie en narcisme en ontkent dat er met hem wat aan de hand is. Het is het karma van de ander waar je je in mengt en wees dus niet zo arrogant dat je denkt te weten wat het beste voor die ander is. Je rechtvaardigt je hulp (dus ook controle) door te zeggen dat je het beste met de ander voor hebt, maar dat kun je niet weten. Je helpt de ander niet door hem te behoeden voor fouten die hij moet maken om van te leren en zelf de verantwoordelijkheid te nemen. Als je continu de kastanjes van de ander uit het vuur haalt wordt hij gemakzuchtig, lui en afhankelijk en leert hij nooit op eigen benen te staan.

17

Kenmerken van de rollen in de dramadriehoek

Met dank aan Geert Huisman, een goede en begaafde vriend van mij, kan ik een schema presenteren dat ik uit het Engels heb vertaald en ook aangevuld met eigen ideeën. Geert schreef daarover in zijn ‘Draaiboek voor het oplossen van problemen’ eind 2012. De rollen in de dramadriehoek, ook wel eens slachtofferdriehoek genoemd, spelen zich af in onbewustheid in duisternis. Comenius zei: ‘Het licht wijkt nooit voor het duister, maar het duister altijd voor het licht’. Het licht is de bewustwording, dan gaat je een lichtje branden en zie je ineens wat is, de realiteit in plaats van de illusie waarin de rollen van de driehoek leven. Patrick Carnes en Debbie Ford hebben het over schaduwwerk en dat is inderdaad heel nuttig. Jung zei: ‘We worden niet verlicht door ons lichtgestalten voor te stellen maar door ons bewust te worden van onze duistere kanten’. Je bewust worden van misvattingen en blokkades is ze opheffen. Achter de dingen kijken naar de echte oorzaken en dat ligt bij de dramadriehoek in codependentie met al z’n complexe aspecten van dien. Voor meer informatie verwijs ik naar mijn boek ‘Anderenwaarde, over codependentie’ en de sites van mij www.hennybos.com en www.codependentie-netwerk.ning.com. In 2013 is er nog een site bijgekomen namelijk www.codependentie-academie.com. Ik weet uit eigen ervaring hoe moeilijk het is om een oud patroon te doorbreken en de weg naar het onbekende te gaan. Jezus zei: ‘Zie ik maak alle dingen nieuw’. Dat is mooi op zoek naar het nieuwe en onbekende zal je bewust maken. Het is beter dan angstig vast te houden aan het oude vertrouwde zelfs als dat je kwelt. 18

Ook het boek van Tsultrim Allione wil ik aanbevelen ze schreef: ‘Bevrijd je demonen’ Ze stelt dat je niet moet vechten tegen je demonen maar ze voor je moet laten werken. Nu volgt het beloofde schema:

19

What you are aware of you are in control of; what you are not aware of is in control of you. == Anthony de Mello, spiritueel leider en auteur Het model van de dramadriehoek We kennen ze allemaal wel. Van die gesprekken die zonder dat je er grip op lijkt te hebben in no time ontaarden in een groot drama. Verwijten vliegen over en weer en er lijkt geen enkele uitweg meer mogelijk. De Amerikaanse sociaal psycholoog Steven Karpman heeft voor dit fenomeen een toepasselijke naam bedacht: de dramadriehoek. Dit model is afkomstig uit de Transactionele Analyse, waarin de interactie tussen mensen wordt bekeken vanuit de verschillende rollen die we in kunnen nemen. Volgens Karpman heeft ieder mens drie egotoestanden in zich: de ouder, het kind en de volwassene. De ouder houdt zich vast aan de uitspraken van de eigen ouders en/of opvoeders uit de eerste levensjaren. Het kind reageert primitief en emotioneel. Dit in tegenstelling tot de volwassene, die in het hier-ennu leeft en dus niet vanuit opgeslagen emoties reageert. De drie egotoestanden Als je een gesprek begint, doe je dat dus altijd vanuit een van de drie egotoestanden. En hetzelfde geldt voor je gesprekspartner. Als we allemaal altijd vanuit de volwassene egotoestand met elkaar zouden communiceren, dan zouden er nog maar weinig ruzies zijn. Helaas is de praktijk heel anders. Maar al te vaak reageren wij op basis van eerdere ervaringen en opgekropte irritaties. Drama ligt altijd en overal op de loer. Een onschuldig bedoelde vraag, kan zomaar de aanleiding zijn voor een fikse ruzie of emotionele botsing. Volgens Karpman is het dan ook niet zozeer de inhoud van de boodschap maar de aard ervan, die bepaalt hoe de ander reageert. Zo sturen wij – zonder ons er misschien bewust van te zijn – voor een belangrijk deel de reactie van een ander.

20

De drie spelers Het model van de dramadriehoek maakt daarom niet alleen onderscheid in de rollen die wij spelen, maar ook in de verschillende posities die we binnen een gesprek in kunnen nemen. De dramadriehoek kent drie ‘dramaposities’: de redder, het slachtoffer en de aanklager. Deze drie verhouden zich volgens een vast patroon met elkaar. De redder is degene die helpt, die meent dat hij of zij weet wat goed is voor een ander en dus vaak uitblinkt in ongevraagd advies. Het slachtoffer vindt deze afhankelijke positie wel prima en neemt zelf liever geen verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd klaagt deze bij anderen wel steen en been over al het onrecht dat hem of haar wordt aangedaan. De derde en de laatste speler is de aanklager. Deze wijst anderen op hun tekortkomingen en wil koste wat kost zijn gelijk behalen. Drama is theater, life, an escape from life, happiness, and sadness all rolled into one. == Rebekah Adams, auteur Ben zacht op de persoon en hard op de inhoud Welke rol je ook inneemt – en dat kan zelfs binnen een gesprek wisselen – het is nooit de juiste. Want de dramadriehoek kent geen winnaars. Wat dat betreft is de overeenkomst met de Bermuda Driehoek groot. Je wordt erin meegezogen en je komt er niet zomaar uit. Al kun je in het geval van de dramadriehoek wel leren om eruit te stappen. Iets wat in het geval van de Bermuda Driehoek nog niemand is gelukt. Dit begint met het erkennen dat je in de dramadriehoek verzeild bent geraakt. Hoe moeilijk dat soms ook is en hoe subtiel de aanwijzingen daarvoor ook zijn. Zodra je beseft dat je de dramadriehoek bent binnengetreden, is er nog maar een ding dat telt. Heel snel wegwezen! Want daar is voor niemand iets te halen. Natuurlijk kun je dit niet altijd voorkomen. Maar je kunt het wel leren sturen. Ben je bijvoorbeeld bewust van wat je zegt, op welke manier je het zegt en hoe een ander dit kan in21

terpreteren. Maar neem zeker geen blad voor je mond. Ben zogezegd ‘zacht op de persoon en hard op de inhoud’. Neem beslissingen met een koel hoofd en een warm hart Neem nooit beslissingen zolang je je in de dramadriehoek bevindt! Beslissingen hoor je namelijk met een koel hoofd en een warm hart te nemen. En niet andersom. Een time out doet dan altijd goed. Slaap er eerst een nachtje over en neem wat constructieve afstand. Maar word niet afstandelijk. Want dan schakel je je emoties uit, en dat is nooit de bedoeling. Bedenk voor jezelf goed wat je wil bereiken en probeer boven de materie te gaan staan. Vraag jezelf daarbij af wat er nu echt aan de hand is en verplaats je ook eens in de positie van de ander. En neem zelf nooit de rol van slachtoffer op je, hoe verleidelijk dit ook kan zijn. Bereik je doelen eerder Zodra je zelf uit de dramadriehoek bent gestapt, is het wel wijs om te kijken of je gesprekspartner daar ook in slaagt. Anders is het als communiceren met iemand die dronken is. Het moet nu eenmaal van twee kanten komen. Maar als je er zelf uitkomt, volgt de ander meestal vanzelf. Gebeurt dit niet, dan doe je er goed aan om het gesprek te beëindigen en je af te vragen of dit contact of deze relatie wel toekomst heeft. Gelukkig hoeft het in de meeste gevallen zo ver niet te komen. Want hoe beter je dit soort gesprekken in goede banen leert te leiden, hoe beter het resultaat. Deze sociale vaardigheid komt niet alleen ten goede aan je maatschappelijke carrière – zo is het een belangrijk instrument bij onderhandelingen – maar ook in de privé-sfeer. Je bereikt je doelen eerder en krijgt er overall een beter leven van. Bron: www.eelcosmit.nl

22

Dramadriehoek interacties

Hieronder nog een schema met de belangrijkste interacties tussen de dramadriehoekspelers onderling. Ik werd geïnspireerd door een schema van Blikopener-coaching, maar besloot toch om een eigen versie te maken. Hier volgt het schema:

QuickTime™ en een -decompressor zijn vereist om deze afbeelding weer te geven.

We zien dat er geen echte dialogen plaatsvinden, het is aanval en verdediging in veel gevallen. Iedere speler probeert zijn eigen ‘voordeel’ te halen, maar heeft niet in de gaten dat dat helemaal geen voordeel is maar een zet in het spel van de dramadriehoek.

23

De oorzaken

Naar mijn mening ligt de belangrijkste oorzaak van het spelen van de rollen in de dramadriehoek bij het opgroeien in een disfunctioneel gezin. Onderzocht is dat 75% van de gezinnen disfunctioneel is en ik denk dat dat cijfer aan de lage kant is dat het veel meer is. In een disfunctioneel gezin leren we om te liegen en spelletjes te spelen, we leren om niet op ons eigen oordeel te vertrouwen, we mogen niet zeggen wat we denken en voelen, vooral de negatieve emoties zijn taboe. We moeten onze gevoelens verdringen naar ons onderbewuste waar ze 9x sterker op ons doorwerken zonder dat we dat weten. Bij mij thuis was het credo: ‘We hangen de vuile was niet buiten’ en ook ‘Wat zullen de mensen er wel niet van denken en zeggen’. Amerikanen zeggen: ‘We are victims of victims of victims’ dus slachtoffers van slachtoffers van slachtoffers en die spiraal mogen we doorbreken. Ik heb de oorzaken van codependentie en de dramadriehoek in beeld gebracht, hier volgt het schema:


24

Omdat we in het disfunctionele gezin niet mochten voelen zijn we in ons denken gaan zitten. De hele westerse wereld zit sinds Descartes (Ik denk dus ik ben) in zijn denken. Kahlil Gibran zei: ‘Waarom hebben we medelijden met de blinden van oog en niet met de blinden van hart!’. Ik gaf een denker op zijn verzoek een klankschaalbad en liet hem in mijn grote schaal van een halve meter staan en sloeg de schaal toen aan. Ik vroeg hem wat hij nu voelde en hij zei heel treffend: ‘Ik denk wel prettig’, hij zal weer in zijn denken. Als vader moeder slecht behandelt mogen we daar niks van zeggen en wordt het zelfs ontkend waardoor onze waarneming wordt gediskwalificeerd als zijnde onjuist. Vader is vaak de aanklager en moeder de redder. Ik weet nog dat ik als kind van ca. 4 jaar bij mijn vader op schoot zat. Ik deed net alsof ik beet en hij zei: ‘Wil je bijten, bijt dan nu!’. Het klonk als een opdracht ik was in twijfel wat nu te doen mijn vader moest ik toch wel gehoorzamen dus ik beet, toen werd mijn vader kwaad en was de aanklager en was mijn moeder de redder die zei dat mijn vader er zelf om had gevraagd. In een disfunctioneel gezin is de stelregel doe wat ik zeg niet wat ik doe en we doen het omgekeerde we imiteren het gedrag van onze ouders, de appel valt niet ver van de boom. Ik kwam trots thuis met allemaal zevens en achten op mijn rapport en maar één vijfje, mag je raden waar de aanklagers over begonnen, precies over dat vijfje, ze leerden me zo perfectionisme, alles moest perfect zijn een onmogelijke opgave die voor veel stress zorgt. Ik durfde later ook mijn zwakke punten niet te laten zien en erkende ze niet, ik voelde me niet goed genoeg.

25

Door dat gevoel niet goed genoeg te zijn werd ik gedreven om diploma’s te halen en te presteren en carrière te maken, ik werd net als mijn ouders een work-a-holic, ik werd gemotiveerd door angst en woede in plaats van door liefde en zat in de dramadriehoek zonder dat te beseffen. In haar booklet: ‘Beyond the drama triangle’ heeft Gill Edwards het over ‘The love triangle’ en dat kon ik pas later in mijn leven waarmaken en val af en toe nog wel eens terug in de dramadriehoek, het valt niet mee om oude patronen los te laten.

26

De gevolgen van de dramadriehoek

De gevolgen voor de deelnemers aan de dramadriehoek zijn onder andere dat men niet eerlijk is naar elkaar. We zeggen dan niet wat we menen en menen niet wat we zeggen. Ook Gurdjieff wees er al op dat mensen mechanisch handelen en liegen. Lao tse zei: ‘Mooie woorden zijn vaak niet waar en ware woorden zijn vaak niet mooi’. We houden het vaak bij mooie woorden en vleien elkaar en zijn bang voor elkaar wat er al toe kan leiden dat we een aanklager worden. Een gevolg is dat we niet de verantwoordelijkheid voor ons leven en ons geluk op ons nemen. De aanklager zoekt de schuld bij de ander, de redder denkt alleen aan de ander om te vluchten voor zijn eigen ellende en het slachtoffer zegt dat hij er niks aan kan doen. Dus allemaal losers. En losers make promises, winners make committents. Een gevolg is dat we angst laten regeren in plaats van liefde. Een leerling vroeg aan een meester: ‘Wat is liefde?’. De Meester antwoordde: ‘Dat wat alle angst uitdrijft’. De leerling zei toen: ‘Waar zijn we dan het meest bang voor’ en de meester zei: ‘Voor liefde!’ Liefde betekent dat je je kwetsbaar durft op te stellen, zelfreflectie hebt en weet dat het niet aan de ander ligt. De dramadriehoekspelers hebben allemaal anderenwaarde in plaats van eigenwaarde. Je eigen rol in het geheel zien, weten dat je zelf de wereld bent en je omgeving de spiegel van jezelf is en niets menselijks je vreemd is leidt tot interdependentie, met een spiritueel gevoel van eigenwaarde. Je voelt je dan niet meer en niet minder dan de ander. Dit zijn zaken waar de dramadriehoekspeler van vervreemd is 27

en wellicht is de vervreemding wel het ernstigste gevolg. De rollen belemmeren en blokkeren de weg naar zelfkennis, zelfinzicht en zelfbesef en zijn destructief ook al wil men dat niet zien. Vooral in soaps zie je de rollen van de dramadriehoek en de mensen zijn gek op soaps het is herkenning, ook de roddelbladen doen daaraan mee en de kranten en TV en dat vinden we leuk. Als je de ander als slecht of incapabel kunt zien zie je jezelf ineens als groot, goed en capabel, het is de vergelijkingsval waar Wayne Dyer zo mooi over schrijft. Je wordt namelijk niet groter als je de ander kleineert het is een illusie, je houdt jezelf en de ander voor de gek.

28

De dramadriehoekspelers houden niet van zichzelf!

Als de aanklager van zichzelf hield zou hij ook wijs zijn en bewust zijn en z’n ellende niet op anderen projecteren. Inayat Khan zei heel mooi dat liefde en wijsheid hand in hand gaan, dat waar liefde is er ook wijsheid is en waar wijsheid is is ook liefde. De aanklager zou leren van de fouten en onvolkomenheden van anderen in plaats van ze daarop aan te vallen. Hij zou weten dat je omgeving de spiegel is van jezelf en er geen anderen zijn, het gaat allemaal om jezelf. Niks menselijks is je vreemd. Hij zou weten dat als je de onvolkomenheid in de ander ziet je eerst moeten denken aan je eigen onvolkomenheid en daar wat aan doen. De aanklager zou zijn woede erkennen en omarmen en transformeren zoals Thich Nhat Hanh zegt in zijn boek ‘Omarm je woede’. De aanklager zou weten dat hij geen aanklager meer is maar wel een klacht mag indienen als er iets niet klopt of onacceptabel is. De redder/helper zou niet min over zichzelf denken en zou de behoeften van anderen niet boven die van zichzelf stellen, hij zou geen martelaar zijn en zichzelf niet leeg geven in de hoop op liefde en waardering van buiten. Hij zou zichzelf liefhebben en het dan van buiten niet nodig hebben en het dan juist het meest ontvangen. De redder/helper zou beter voor zichzelf zorgen in plaats van zichzelf geweld aan te doen. Het slachtoffer zou de liefde en zorg van de redder/helper binnen laten komen in plaats van met argwaan te bejegenen. Omdat het slachtoffer niet van zichzelf houdt kan hij ook niet geloven dat een ander wel van hem houdt en dat afweren.

29

Het slachtoffer zou niet meer manipuleren om hulp te krijgen maar zijn behoeften eerlijk onder woorden brengen in de wetenschap dat de ander het recht heeft om nee te zeggen. Het slachtoffer zou zelf de verantwoordelijkheid voor zijn leven en geluk nemen en niet langer afhankelijk zijn van een redder/helper. Zolang de wil tot macht over de ander er is en je de ander wilt domineren kan er geen liefde zijn, maar is er jaloezie, behoeftigheid, hebzucht, woede, frustratie, etc.

30

Schema dramadriehoek

Jan Collewijn komt met een interessant schema van de dramadriehoek, met wat achtergronden van de deelnemers aan de driehoek, met zijn toestemming laat ik het schema hier volgen:


Bron: Weblog Jan Collewijn: www.jancollewijn.nl

31

Das Drama-Dreieck

Konstuktive konfliktlösung komt nog met wat Duitse dramadriehoeken die ik u niet wil onthouden, hier volgen ze:



32

Een dramadriehoek discussie en een -dialoog

Een typische dramadriehoekdiscussie volgt hierna waarbij A staat voor Aanklager, R voor Redder en S voor Slachtoffer. Jan: A: Marie: R: Jan: A: Marie: S: Jan: A: Marie: R: Jan: A: Marie: R: Jan: S: Marie: R: Jan: S: Marie: R: Jan: A: Marie: R: Jan: A: Marie: A: Jan: S: Marie: A:

‘Niet te geloven dat je het eten weer hebt laten aanbranden dat is al de derde keer deze week’ ‘Ik moest kleine Jan helpen die zich had bezeerd’ ‘Je ontfermt je teveel over hem’ ‘Je zou toch niet willen dat kleine Jan een infectie kreeg?’ ‘Hij is groot genoeg om zelf verband aan te leggen’ ‘Ik wilde niet dat er bloed op het tapijt kwam’ ‘Dat is het probleem met kinderen, ze verwachten teveel van je’ ‘Dat is toch normaal, ze zijn jong’ ‘Ik werk keihard en haat mijn werk’ ‘Je werkt inderdaad hard schat’ ‘En ik krijg nu niet goed te eten’ ‘Ik kan wel even iets anders maken’ ‘En dan weer een biefstuk verspillen’ ‘Jij mag het ook wel even doen’ ‘Je zei daar niks over, hoe kan ik dat weten?’ ‘Alsof je kleine Jan niet kan horen huilen, je negeert hem altijd’ ‘Dat doe ik niet, ik heb alleen tijd nodig om me te relaxen na een dag hard werk, jij weet niet wat dat is’ ‘Zeker alsof huishouden geen hard werken is!’

Wat opvalt is dat er in deze discussie geen begrip zit over en weer, ook geen empathie, beide partijen willen hun gelijk halen en schieten op elkaar en schieten in een reactie in plaats van een respons te geven (zie mijn artikel daarover). 33

Ook zie je dat de rollen wisselen de aanklager wordt slachtoffer en de redder wordt aanklager en slachtoffer. Beidde missen de V van volwassene, die de win-win situatie zoekt en geen discussie aangaat maar een dialoog. Op de terugweg van een heerlijk buffet bij de Bourgondiër in Wehl ontstond de volgende dialoog tussen Peter Jan en mij: Ik: V: Peter Jan: A: Ik: S: Peter Jan: A: Ik: A: Peter Jan: V: Ik: V: (lach)

‘Ik heb nu 2 uur niet gerookt!’ ‘Je zou helemaal niet meer moeten roken!’ ‘Dat voelt niet goed, net of ik het niet goed doe’ ‘(cynisch) ‘moet ik me nu soms schuldig voelen?’ ‘Ja je mag je wel schuldig voelen!’ ‘Gaan we nu het dramadriehoekspel spelen?’ ‘Ja daar lijkt het wel op!

In deze dialoog speelt ook de volwassene (V) mee die ervoor zorgt dat het spel stopt.

34

De aanklager/vervolger

De aanklager is de rol in de dramadriehoek die heel kritisch is en heel sterk oordeelt en veroordeelt en let op de fouten en onvolkomenheden van anderen en ze daarop wijst. Op mijn WC hangt de uitspraak: ‘Als je de onvolkomenheid in de ander ziet denk dan eerst aan je eigen onvolkomenheid’, een raad die de aanklager ter harte zou moeten nemen. De aanklager heeft daar echter geen boodschap aan, hij spuit zijn gal en maakt zijn onvrede kenbaar. Hij gaat uit van de stelling: ‘Ik ben oké, jij bent niet oké’ en handelt daar naar. Hij vindt al snel een stok om mee te slaan en zijn woede-energie af te reageren op de ander in plaats van zijn gebreken als signaal voor verdere bewustwording te zien. De aanklager is niet snel tevreden en vaak een perfectionist die het nooit goed genoeg vindt. Hij laat zich in feite leiden door het gedrag van degeen die hij aanklaagt en is dus in feite een slachtoffer zonder dat te willen weten. Hij schiet in de reactie in plaats van een respons te geven (zie mijn artikel daarover). Een man klaagde de hele mensheid aan door te zeggen: ‘Alle mensen zijn egoïsten!’, ik was toen zo wijs om een keer niet in de dramadriehoek te stappen en ging over op een ander onderwerp. De man leek me zelf namelijk de grootste egoïst, hij interesseerde zich totaal niet voor mijn mooie museum en ook niet in mijn opinies. Toen Wilders : ‘Doe toch eens normaal’ zei zat hij ook in de rol van aanklager en hoopte dat de ander zijn slachtoffer zou worden en hij als winnaar uit de strijd zou komen, de aanklager speelt ik win, jij verliest... 35

De aanklager/vervolger denkt, voelt en zegt: - Ik heb gelijk, jij hebt ongelijk. - Hij zegt altijd en nooit en je moet. - Als je weet wat goed voor je is gehoorzaam je mij. - Nu heb ik je ellendeling. - Jij ook altijd. - Als ik er niet was zou het niet goed gaan. - Dreigt, eist, geeft bevelen. - Accepteert geen nee als antwoord. - Aan jou heb ik ook niks. - Hij wil zijn gram halen. - Je doet het helemaal fout. - Alle mensen zijn.... (iets negatiefs). - Ik moet ook alles zelf doen. - De wereld deugt niet. - Een echte kerel doet zoiets niet/wel. - Allemaal gelul. - Kan niet tegen kritiek. - Wil de controle. - Je moet een schop onder je kont hebben. - Je bakt er weer niks van, dombo. - Wat ben je toch een rare pipo. - Ik wil nu de aandacht. - Je moet goed naar me luisteren. - Ik weet heel goed wat ik zeg. - Sodemieter op. - Schelden en kleineren. - Sarcastische opmerkingen maken. - Humor ten koste van anderen. - Negatieve kritiek leveren. - Het is jouw schuld. - Generaliseren, stigmatiseren. - Mensen een lesje leren. - Wie niet horen wil moet maat voelen. - Agressie, geweld, misbruik, haat. 36

Als de aanklager op zijn beurt door een redder/helper de les wordt gelezen kan hij een slachtoffer worden en ja maar zeggen en zich uitverdedigen. De aanklager kan zich een redder voelen als hij anderen gaart dicteren wat ze moeten doen, denken en voelen. Ik speel nog wel eens het aanklager-spel ‘Nu-heb-ik-je-ellending’. Een vriend vertelde me eens over zijn demonische vader zie hem sloeg en hem zei dat hij een nagel aan zijn doodskist was en dat hij wou dat hij nooit was geboren, etc.etc. en toen zei hij doodleuk: ‘Je lijkt wel op mijn vader’. Ik ontweek die beschuldiging door te zeggen dat zijn vader dan ook op mij lijkt en veel van hem gehouden zal hebben omdat ik ook veel van hem houd en toe zei die vriend niks meer, ik had geestelijke judo toegepast. Het zat me echter toch niet lekker en na een paar jaar vertel ik de vriend dat een vriend me had verteld over zijn demonische vader etc., ‘wat een kootzak’ was dat zei mijn vriend en toen kon ik m’n troef uitspelen en zeggen: ‘Die vriend dat was jij een paar jaar geleden!’. Hij stond als aan de grond genageld. De aanklager klaagt ook graag over alles, de regering, de economie, de kredietcrisis, de slechte mensen, etc., ze roddelen graag en halen anderen naar beneden om zichzelf beter en goed te kunnen voelen. Een vrouw klaagde ook dat haar man vreemd ging ze vond hem een klootzak en zat in de rol van aanklager. Haar therapeute vroeg door en vroeg wat haar aandeel in een en ander was, De vrouw werd erg boos en zei: ‘Mijn aandeel?, ik ga niet vreemd, mijn man gaat vreemd!’. De therapeut liet zich niet het bos insturen en vroeg nu wat gerichter door, ze vroeg: ‘Is er in je jeugd iets gebeurd dat hierop lijkt’. De vrouw schrok en zei dat dat klopte dat haar vader ook altijd met ‘r zussen als het ware vreemd ging en haar links liet liggen. ‘Welke conclusie trok je daaruit?’ vroeg de therapeute. ‘Ja dat ik niet waard was om geliefd te worden’. ‘Precies’ zei de therapeute ‘en die houding van je wordt nu gespiegeld door je man’. De vrouw besloot nu lief voor zichzelf te zijn en te beseffen dat ze het waard was om geliefd te worden. Opvallend was dat haar man daarna niet meer vreemd ging 37

en de relatie zich herstelde. Van aanklager die denkt in termen van ik ben oké jij bent niet oké was ze gaan denken in termen van ik ben oké en jij bent oké, een win/win situatie.

38

De Redder/Helper

De redder/helper voelt zich niet oké en vindt de ander ook niet oké en daarom moet hij helpen, het is obsessief/compulsief gedrag. Eelco Smit zei dat de schaduw van het enneagramtype de helper is: ‘Ik ben niks waard’. Redder zijn doeners en vergeten dat we human beings zijn en geen human doings. Vaak leren we dat helpen al bij onze opvoeding, er wordt ons gezegd dat we de handen uit de mouwen moeten steken en anderen moeten helpen. Een vrouw kwam daardoor in de hulpverlening terecht en iedereen prees haar om haar altruïstische houding, zelf voelde ze zich leeg en gebruikt en weigerde om zelf hulp te vragen. Een therapeute stelde vast dat ze onbewust een afkeer van zichzelf had en zelfs zelfhaat waar ze zich niet bewust van was, ze zocht de anderen op om zichzelf te ontvluchten. Paulo Coelho zag dat goed toen hij zei: ‘Hij die zich inmengt in de levensloop en het levenslot van de ander zal die van hemzelf nooit leren kennen’. In feite is het nogal arrogant gedrag als je denkt te weten wat goed is voor de ander, hoe de ander het best geholpen kan worden, je gaat dan boven die ander staan en dan voel je je even superieur om je minderwaardigheidsgevoelens niet te voelen. Onderzocht is dat 75% van alle geestelijke hulpverleners zich superieur voelt, ofwel overcompensatie van gevoelens van inferieurheid. De redder/helper zegt: - Ik weet wat goed voor je is. - Je redt het niet zonder mij. - Als ik er niet was.... - Je kunt het niet alleen. - Ik weet het beter dan jij. - Laat mij het maar even doen. 39

De helper/redder zorgt er door zijn hulp voor dat de ander afhankelijk van hem blijft en niet leert om zelf de verantwoordelijkheid voor zijn leven te nemen. Veel helpers zijn ‘enablers’ ze houden de ziekte in stand en versterken het zelfs. Ik ken een vluchteling die ook ‘geholpen’ werd door een hulpverleenster van vluchtelingenwerk. Ze deed alles voor hem, ook de dingen die hij zelf gemakkelijk had kunnen doen. Toen die vluchteling tot inzicht kwam zei hij: ‘Ze behandelde mij als slachtoffer en ik ging mij conform gedragen, ze ging ervan uit dat niet capabel was en werd dat dus ook, ik zie nu in dat ik zelf verantwoordelijk ben voor mijn leven en geluk. Veel helpers/redders zetten zich 100% in voor de ander en als ze zelf hulp nodig hebben is er niemand voor ze. Ik stel dat ze worden gespiegeld. Ze helpen zichzelf niet, denken niet aan hun eigen behoeften dus spiegelt de ander dat die hen ook niet helpt en niet tegemoet kunt aan de behoeften van de redder. De helper/redder voelt zich onbewust niet oké en weet dat niet en overcompenseert dat door zich heel gelukkig te noemen. Psychologen noemen dat reactieformatie ofwel in overdreven vorm het tegendeel laten zien van wat er in werkelijkheid is. De helper/redder laat zich gemakkelijk manipuleren door het slachtoffer en voelt zich al snel schuldig als hij niet helpt. De helper/redder wordt dus het slachtoffer van het slachtoffer. De helper/redder zegt en denkt: ‘Ik ben de goede want ik help anderen’ en gaat daarbij voorbij aan zijn eigen pathologie en zijn schaduwkanten. Nietzsche zei: ‘Hoed u voor de goeden want het zijn de giftigste vliegen die steken’. Mensen die zichzelf heel goed vinden denken beter te zijn dan een ander en dat is inderdaad giftig.

40

Ze dringen hun mening en methode op aan het slachtoffer en geven ongevraagd advies en zeggen daarmee impliciet dat de ander er niet zo best aan toe is dat ze het advies nodig hebben, de redders praten teveel, zijn vaak betweters en dringen zich op aan de ander om enkele dingen te noemen van hun schaduwkant. Helpers/redders kunnen de rol van aanklager/vervolger gaan spelen als hun hulp niet op prijs wordt gesteld of als ze een aanklager tegenkomen die ze berispen vanwege zijn gedrag, in plaats van te vertellen waar zijn behoeften liggen, dat weet de redder niet want hij zit in de afweer van oude pijn die Ingeborg Bosch ‘Ontkenning van behoeften’ noemt. De redder/helper voelt zich vooral aangetrokken tot slachtoffers, gezonde mensen interesseren hem niet zo, daarbij kan hij zich niet superieur voelen dus mijdt hij ze. Ik belde eens zo’n hulpverleenster om uit te wisselen, ze zei eerst ja en belde later terug dat ze er toch van afzag, als ik ‘het geval’ was geweest was ik van harte welkom geweest en had ze alle tijd voor mij gehad. De redder/helper staat vooral op uitzenden in plaats van ontvangen en zijn lerende capaciteit is ook heel beperkt omdat hij denkt het weten al te hebben. Hoed u voor degenen die zeggen de waarheid gevonden te hebben en volg hen die open en eerlijk naar waarheid zoeken en het leven exploreren en ontdekken.

41

Het slachtoffer

In codependentie kennen we de dramadriehoek van Karpman. Een van de rollen die de codependent speelt is dat van slachtoffer. Vaak willen we er niet aan dat we slachtoffer zijn en schieten we door in de rol van helper/redder om aan het slachtoffergevoel te kunnen ontsnappen en ons goed en superieur te voelen. We kunnen ook doorschieten in de rol van aanklager/vervolger om niet te hoeven voelen dat we eigenlijk slachtoffer zijn zolang we vast zitten in de rollen van de dramadriehoek. Sylvia Slegers zegt mijns inziens terecht dat de Volwassene uit de Transactionele analyse niet aan de rollen van de dramadriehoek meedoet, alleen de Ouder en en Kind doen dat. Het slachtoffer zegt/denkt/voelt/doet: - Ik weet het niet. - Ik kan het niet. - Ik snap het niet. - Het is zo moeilijk. - Arme ik. - Ik voel me zo opgejaagd en gestressed. - Ik zeg niet wat ik meen en meen niet wat ik zeg. - Ik durf m’n ware zelf niet te laten zien uit angst voor veroordeling en/of afwijzing. - Het groeit me nu allemaal boven m’n hoofd, ik kan het niet meer aan. - Schop en sla me maar ik verdien dat. - Jij weet het allemaal beter dan ik. - Je zit altijd zo op m’n nek. - Je zeurt/klaagt/dramt altijd zo. - Ik klaag heel vaak en veel. - Ik kan het ook nooit goed doen. 42

- Het ligt allemaal aan mij. - Het is niet mijn schuld, ‘t komt door de omstandigheden. - Ik geeft het op, het heeft geen zin. - Ik kan er niks aan doen. - Het is zoals het is. - Ik ben niet oké, jij bent wel oké. - Het komt door de regering, omstandigheden, anderen dat ik me zo naar voel. - Het leven is lijden. - Ik heb niet om het leven gevraagd. - Ik ben nu eenmaal zo. - Ik ben bang voor veranderingen en het onbekende. - Niemand houdt van mij. - Niemand helpt mij. - Ik vertrouw niemand/iedereen. - Alles zit tegen. - Ik ben een pechvogel. - Ik heb nergens tijd voor, kom nooit aan mezelf toe. - Ik had geen keuze. - Ik werd gedwongen om dat te doen en zeggen. - Ik geef m’n fouten nooit toe. - Ik durf me niet kwetsbaar op te stellen ben al genoeg gekwetst. - De mensen zijn slecht en egoïstisch. - Je bent een egoïst, je moet aan mij denken. - Bij mij mislukt altijd alles. - Ik zeg altijd ja als ik eigenlijk nee moet zeggen en voel me daarna dom en slecht. - Mensen misbruiken me. - Mensen zijn negatief naar me. - Iedereen wil wat van me en ik voel me gebruikt in plaats van geliefd. - Waarom moet mij dit nu weer overkomen? - De behoeften van anderen zijn belangrijker dat mijn behoeften. - Ik ben bang dat mensen er achter komen wie ik eigenlijk echt ben en me dan veroordelen en afwijzen, dus houd ik de schijn op. - Het is ook altijd wat. 43

- Ik voel me er vaak alleen voor staan. - Geluk en welstand zijn niet voor me weggelegd. - Dat rotgeld ook altijd. - Ik ben een echte people pleaser. - Ik durf m’n woede en afkeuring niet te uiten uit angst voor afwijzing en veroordeling. - Ik vind de mening van de ander over mij belangrijker dat wat ik zelf denk. - Het zit me vaak tegen. - Als ik eenmaal............Dan zal ik gelukkig zijn. - Ik heb geen echte vrienden. - Ik voel me meestal niet zo op m’n gemak, niet zo fijn en ontvlucht dat door vertier en amusement en computerspelletjes, tv, etc. - Als iemand negatieve kritiek heeft maakt me dat vaak neerslachtig of boos. - Ik probeer m’n partner/vrienden te veranderen om daardoor gelukkiger te worden. - Ik heb geen tijd voor nieuwe dingen/mensen in m’n leven. - Mij interesseert het niet hoe ik in elkaar zit en mensen zijn dat is me te ingewikkeld. - Als iemand lief voor me is zoek ik daar wat achter of hij wat van me wil. - Als ik een compliment krijg bagatelliseer ik dat en laat het niet binnenkomen. - Dat heb ik nu weer. - Ik houd me meer bezig met drama dan met essentie. - Als ik roddel en kwaad spreek over mensen voel ik me beter ven goed. - Ik voel me hulpeloos en hopeloos. - Er verandert toch nooit wat. - De overheid en managers zijn zakkenvullers. Ik kom mezelf regelmatig tegen bij de uitspraken en besef dat ik af en toe nog het slachtoffer speel, niks menselijks is me vreemd.

44

Ik voel dat deze lijst niet compleet is, wellicht kun je nog aanvullingen bedenken en ik houd me daarvoor aanbevolen. Opvallend is dat het slachtoffer meestal een externe locus van controle heeft. Dat wil zeggen dat hij de omstandigheden, regering, kredietcrisis, anderen de schuld geeft van z’n ellende, waar hij zelf niks aan kan doen (-). Als codependent waren we als kind vrijwel allemaal een slachtoffer, we kregen namelijk niet de aandacht, waardering, liefde, erkenning, etc. waar we zo’n behoefte aan hadden. We gingen toen de conclusie trekken dat dat niet aan onze ouders kon liggen dus dat het onze schuld was en dat we het niet waard waren om geliefd te worden en dat verdrongen we naar het onderbewuste en dat slepen we met onze mee naar ons volwassen leven. Amerikanen noemen dat re-enactment ofwel het opnieuw uitspelen en herhalen van de jeugdtrauma’s, we trekken onbewust een partner aan die ons ook geen liefde, aandacht, waardering, etc. geeft en die spiegelt zo ons eigen gebrek aan liefde voor onszelf waar we ons dan bewust van kunnen worden in plaats van de partner de schuld te geven. Als we ons bewust worden van onze liefdeloosheid naar onszelf kunnen we dat helen en transformeren en heel worden. We kunnen alleen onszelf veranderen als we daartoe tenminste bereid zijn. Shakespeare zei het al: ‘De bereidheid is alles’. Ben je bereid?!.

45

Van aanklager/vervolger naar agressor

Als ik het kernkwadrant moet maken voor de aanklager/vervolger ziet dat het er alsvolgt uit:


Het kunnen ontdekken van fouten en kritiek leveren kunnen kwaliteiten zijn maar als je dat gaat overdrijven dan wordt het agressie en kan het tot misbruik leiden, de uitdaging is dan om liefdevol te worden en de ander te aanvaarden, als je dat weer overdrijft wordt je de people pleaser die alles goed vindt en dat is dan de allergie van de aanklager/vervolger daar kan hij niet tegen. Codependent gedrag waar niks aan wordt gedaan verergert zich, waardoor de aanklager snel een agressor kan worden. De aanklager vindt zichzelf oké en de ander niet dus hij mag die ander straffen en een lesje leren, criminelen denken ook vaak in termen van ik ben oké de ander is niet oké en mag ik dus wel mishandelen of doden. De agressor schendt de grenzen van de ander en heeft geen respect voor de waarden en normen van de ander en dringt z’n eigen waarden aan de ander op. 46

De agressor kan z’n woede niet op een constructieve manier uiten en reageert z’n woede af op de ander vaak met fysiek geweld dat hij rechtvaardigt. De agressor geeft de ander altijd de schuld, als hij een vrouw verkracht dan was dat haar schuld omdat ze het uitlokte, ze vroeg erom zegt hij dan en haalt z’n gelijk en rechtvaardigt z’n gedrag. De agressor heeft geen zelfreflectie en projecteert zijn schaduwkanten op de ander die hij daarvoor straft. Rumi zei: ‘Hij die zijn eigen gebreken niet erkent is zijn eigen vijand’ en dat is de agressor, die zijn vijandschap botviert op z’n slachtoffers. Ik ben ook wel eens een aanklager/vervolger, vooral als ik het spel ‘Nu-heb-ik-je-ellending’ weer eens speel. Ik besef echter nu dat ik dan in een dramadriehoekrol zit en stap er dan snel weer uit om het niet tot fysiek geweld of misbruik te laten komen. Ik mag aan geweldloze communicatie denken en m’n woede zien als een signaal van onvervulde behoeften en mijn behoeften onder de aandacht brengen, al weet ik ook dat woede soms noodzakelijk is om je grenzen ferm aan te geven en niet te laten schenden. Bij een vriend ontmoette ik een man die ik Klaas zal noemen, hij wees m’n vriend op zijn fouten en toonde zich een aanklager/vervolger. Hij noemde zichzelf paranormaal en dacht dat hij een meester was die de anderen moest vertellen wat ze moesten denken, voelen en doen. Ik wees Klaas erop dat hij van mijn vriend veel kon leren over fijngevoeligheid, want dat miste ik bij deze lompe nogal onbehouwen man, Hij haalde minachtend z’n neus op voor m’n suggestie, hij wat leren van zijn slachtoffer was ondenkbaar voor hem. Klaas werd ook de agressor, van mijn vriend hoorde ik dat hij was opgepakt wegens aanranding van jonge meisjes tijden zijn sessies met die meisjes, hij zit nu een gevangenisstraf uit die hij wellicht zelf volkomen onterecht vindt.

47

We kennen allemaal wel de voetbalhooligans die de tegenpartij aanklagen en vervolgens doorschieten naar agressie en elkaar te lijf gaan met kettingen en honkbalknuppels om hun woede af te reageren, het is dus angst waar deze mensen zich door laten leiden en volkomen onbewustheid en domheid. De Roos van Leary geeft al duidelijk aan dat tegen, tegenstand oproept en dat samen samenwerking uitlokt, je veroorzaakt vele reacties zelf. De agressor is zich niet bewust van z’n agressie, woede en angst en daarom zijn die aspecten de baas over hem. Je bent alleen de baas over de dingen die je kent en waar je je bewust van bent, besef van hebt. Je kunt geen meesterschap krijgen over dingen die je ontkent en niet kent..... Een quote over de vervolger/aanklager: Vaak kiest men voor de aanval en maakt met vijanden, om te verbergen dat men zelf zwak staat Friedrich Nietzsche

48

Van helper/redder naar ‘enabler’

Als je een helper/redder bent kun je heel gemakkelijk doorschieten naar een ‘enabler’. Een enabler is iemand die de ziekte, verslaving, afhankelijkheid, etc. in stand houdt en zelfs bevordert door z’n ‘hulp’. De enabler koopt drank voor de partner die alcoholist is om een voorbeeld te noemen. Angelyn Miller schrijft in haar booklet ‘The enabler’ over een vrouw die een enabler is en alles regelt voor haar dochter, het is goedbedoeld, met de beste intenties, maar de dochter blijft zo afhankelijk van haar moeder en krijgt niet de gelegenheid om haar fouten, die leermomenten zijn, te maken. Toen de dochter op kamers ging wonen, maakte de moeder zich ernstig zorgen hoe haar dochter het zonder haar zou redden. Ze bezocht haar dochter en die wist zich redelijk goed te redden en leerde door schade en schande wat ze nog nooit had kunnen leren. De moeder vroeg hoe de dochter het toch voor elkaar kreeg. De dochter zei: ‘Als jij er niet bent vind ik wel een manier om de dingen te doen en als jij er wel bent doe jij het veel beter en efficiënter en dan laat ik het aan jou over en voel ik me incompetent’. Dat was een slag ik het gezicht voor de moeder die juist met haar hulp wilde dat haar dochter verder kwam. De moeder bedacht dat ze haar dochter tegen iedereen had beschermd behalve tegen haar eigen moeder. Daniel Ofman bedacht de kernkwadranten, ik heb er een gemaakt voor de helper/redder, zie het schema op de volgende pagina.

49


Als je het helpen/redden overdrijft kom je in de valkuil van bemoeizucht en controle over de ander, de uitdaging is dan om het weer los te laten en als je dat weer overdrijft kom je bij de allergie, dat is waar de helper/redder niet tegen kan en dat is onverschilligheid. Een vrouw die ik Karin zal noemen begeleidde een vluchteling, ze deed alles voor die vluchteling en hij werd op die manier volledig van haar hulp afhankelijk en deed zelf niets meer en voelde zich dus ook waardeloos en incompetent en werd depressief en dat was z’n redding , daardoor ging hij inzien dat hij zelf de verantwoordelijkheid moest nemen en dat Karin hem als slachtoffer had behandeld en dat hij zich conform was gaan gedragen en dat wilde hij nu niet meer.. Karin was ook een enabler, het was goed bedoeld maar de hulp werkte destructief zonder dat ze dat in de gaten had. Een enabler zorgt ervoor dat de afhankelijke, verslaafde en het slachtoffer niet de consequenties voelen van hun gedrag en daardoor blijft alles bij het oude en kan het zelfs nog erger worden, de beste hulp is vaak geen hulp, geen vissen geven maar de mensen zelf leren vissen.

50

Van slachtoffer naar depressie

Het kernkwadrant voor het slachtoffer heb ik alsvolgt samengesteld:


Het slachtoffer weet niet wat z’n kwaliteiten zijn en dat zorgt voor een negatief zelfbeeld en een lage eigenwaarde en dat kan dan uitgroeien tot stress en depressie, de uitdaging is dan om een gezonde eigenwaarde op te bouwen en tot bewustwording te komen, als we die eigenwaarde weer overdrijven komen we tot arrogantie wat de allergie is van het slachtoffer omdat het hem attendeert op z’n eigen inferioriteitsgevoel. Een slachtoffer die ik kende zei steeds: ‘Ik ben een pechvogel’ en verwachte steeds pech dat dus door the law of attraction op z’n weg kwam en daarna zei hij: ‘Zie je wel dat ik gelijk heb!’. Geen eigenwaarde hebben is ook het kenmerk van de codependente mens die vaak ook slachtoffer is en de omstandigheden, de overheid, anderen, etc. de schuld geeft van z’n ellende en zegt dat hij er zelf niks aan kan doen, dat hij nu eenmaal zo is en zwelgen in zelfmedelijden wat de zaak alleen maar verergert en tot depressie leidt. 51

Ik heb enkele jaren een diepe depressie meegemaakt en voelde me ook een slachtoffer in grote moeilijkheden en de depressie was m’n redding omdat ik me nu bewust werd van m’n slachtofferschap. Een counselor/vriend zei tegen me: ‘Wellicht is je depressie er om je te brengen naar je hogere Zelf, vecht dus niet tegen je depressie maar aanvaard hem en leer ervan’. Die opmerking veranderde m’n blik en inzicht en houding, ik voelde dat ik m’n woede en verdriet nooit geuit had en dat die nu naar binnen waren geslagen en alsnog geheeld en gevoeld mochten worden om uit m’n slachtofferrol te komen. Ik zag m’n uitdaging om tot bewustzijn te komen en dan volgt daaruit de eigenwaarde. Ik ergerde me niet meer aan arrogante mensen, maar begreep dat ik zelf een gepaste arrogantie mocht hebben zonder me meer te voelen dan een ander, maar wel een kind van God, naar Zijn beeld en gelijkenis geschapen. Ik zei tegen een vrouw die duidelijk in de slachtofferrol zat dat ze een slachtoffer was. Ze reageerde nogal fel en zei dat ze een enorme hekel aan dat woord slachtoffer had (-). Waarheid maakt vaak woedend. Ze was zich niet bewust van haar slachtofferrol en die was dus de baas over haar, alles waar we ons niet bewust van zijn speelt de baas over ons en controleert ons. Ze duwde het naar haar onderbewuste en wilde er niks van weten en daardoor werd het nog erger. Ze klaagde veel en zei dat er niks aan te doen was (-), dat ze ‘gewoon’ zichzelf was en dat ze nu eenmaal zo was (-) en dat blijft dus ook zo zolang ze niet bewust wordt. Ik dank Daniel Ofman voor z’n kernkwadranttheorie, waar ik dankbaar gebruik van maak en dank de counselor en vriend die me inzicht bracht op weg naar interdependentie en zelfrealisatie. Ik kan nu nog wel eens het slachtoffer van iets zijn maar trek het me niet meer persoonlijk aan. Als ik geld heb geleend aan iemand die me niet terugbetaalt is dat leergeld voor me en zegt dat meer over de man die leende. Noem een slachtoffer een slachtoffer en hij of zij zal al snel je gelijk 52

bewijzen door uit te verdedigen, noem een gerealiseerd mens een slachtoffer en hij zal zeggen dat hij dat wel eens is, maar nooit lang en snel uit de dramadriehoek stapt waar het slachtoffer een van de rollen is die we spelen.

53

Welk ‘voordeel’ bieden de rollen?

Aan het spelen van de rollen in de dramadriehoek zitten ook ‘voordelen’, anders deden we het niet. Voor de aanklager is dat een gevoel van macht te hebben over de ander en dat doet hem goed. Nietzsche had het al over de wil tot macht. De aanklager kan zijn woede mooi afreageren op het slachtoffer en dan is hij ervan af. De redder/helper voelt zich diep van binnen niet goed genoeg en niet veel waard, door zijn hulp aan het slachtoffer kan hij zich goed en waardevol gaan voelen en dat is zijn voordeel. De helper kan zich zelfs superieur gaan voelen. Onderzocht is dat 75% van de geestelijke hulpverleners zich superieur voelt en dat is pathologisch, het is weer de macht die speelt. Zelfs het slachtoffer heeft voordelen van zijn rol, door namelijk zielig te doen of met vleiende woorden manipuleert hij de redder tot hulp. Een groot ‘voordeel’ voor het slachtoffer is dat hij niet zelf de verantwoordelijkheid over zijn leven hoeft te nemen, de redder haalt de kastanjes voor hem uit het vuur en doet alles voor hem. Een ander voordeel is de ervaring van de bitterzoete melancholie waar je in kunt zwelgen. De voordelen hebben echter een negatieve connotatie, het gaat over macht over de ander in plaats van de macht tot iets. (Zie het artikel over Macht en manipulatie). De mensen die de rollen spelen denken er goed aan te doen en ermee te winnen anders zouden ze het niet doen. Amerikanen zeggen dat de mensen een onzichtbaar bordje op hun voorhoofd hebben met de tekst ‘What is in it for me?!’

54

Ze denken er goed aan te doen, terwijl er alleen maar verliezers zijn en er alleen maar drama is in plaats van essentie. De Bijbel zegt het mooi: ‘We willen het goede maar doen het slechte’. De Here Jezus zei: ‘Heer vergeef het hen want ze weten niet wat ze doen!’. En zo is het er is onbewustheid. Freud had gelijk dat het onbewuste de meeste mensen regeert. Hoe kan dat nou? Zul je je misschien afvragen. Ik denk dat het komt omdat we ons laten leiden (lijden) door ons ego in plaats van een dienaar van hem te maken. De onechte, valse, hebzuchtige, angstige dienaar die het ego is speelt de baas over ons met alle ellende van dien Zeg tegen het ego: e...go!

55

Macht en manipulatie

In de dramadriehoek spelen macht en manipulatie een grote rol. Nietzsche had het al over ‘Der Wille zur Macht’ dat het ego kenmerkt. Het ego dat de hoofdrol wil spelen en speelt in de dramadriehoek. Het ego manipuleert om zijn zin door te drijven en gelijk te willen hebben. Machiavelli zei: ‘Het doel heiligt de middelen’ en dat credo wordt gehanteerd in de driehoek. George Simon Jr. -Ph.D. schreef het mooie boek ‘In sheep’s clothing – understanding en dealing with manipulative people’ George scoort punten als hij zegt dat de wolven zich hullen in schaapskleren en zich onschuldig voordoen. Ze zijn vaak welbespraakt, charmant en kunnen met vleiende woorden je precies daar krijgen waar ze je hebben willen. Ze kunnen je zonder dat je dat in de gaten hebt naar beneden halen en dwarsbomen. Als je dat niet weet kan je dat kwetsen en beschadigen. Alles waarvan je niet bewust bent kan je kwetsen en daar kun je de slaaf en het slachtoffer van worden. De aanklager manipuleert door zijn gedrag en woorden om zelf de macht te hebben. De redder voelt zich diep van binnen niks waard en wil graag de macht over het slachtoffer om zich toch nog wat waard te voelen. Het slachtoffer manipuleert door zielig te doen, te huilen en zijn hulpeloosheid waarmee hij de redder opzadelt met schuldgevoelens om toch maar te helpen. Hij zorgt ervoor dat de redder zich schuldig voelt als hij het slachtoffer niet helpt en zo grijpt het slachtoffer naar de macht. Als het even kan zorgt het slachtoffer er ook nog voor dat de redder zich een slecht mens gaat voelen als hij het slachtoffer niet helpt met zijn ellende, die hij zelf steeds veroorzaakt en die hij een ander laat opruimen. Goethe zei: ‘Het ergste dat een mens kan overkomen is dat hij zich slecht over zichzelf gaat voelen’. 56

Als de redder merkt dat de aanklager het slachtoffer op zijn nummer zet zal de redder de aanklager aanklagen en zo zelf ook een aanklager worden en als dat niet helpt vervolgens een slachtoffer. En zo gaat de cirkel eindeloos door. Alleen hij die zich machteloos voelt wil de macht, we willen vaak dat wat we niet hebben in plaats van blij te zijn en dankbaar met/voor wat we hebben. In de dramadriehoek gaat het over macht over de ander in plaats van de macht tot iets en over jezelf. We spelen in de dramadriehoek spelletjes met elkaar. De aanklager speelt graag het spel ‘Nu-Heb-Ik-Je-Ellendeling’, de redder het spel ‘Kijk-Eens-Hoe-Goed.Ik-Ben’ en het slachtoffer het spel ‘Arme-Ik’ en ‘Kijk-Eens-Wat-Je-Mij-Hebt-Laten-Doen’., dit zijn enkele van de vele spelletjes die we spelen. Eric Berne schreef het boek ‘Games people play’ slecht vertaald in het Nederlands met ‘Mens erger je niet’, het is een aan te bevelen boek om je bewust te worden van de spelletjes die je speelt en je daarvan los te maken en echt en authentiek te worden.

57

Macht over vs onder de macht van

In de dramadriehoek draait het om macht: de macht over de ander hebben of onder de macht van de ander gebukt gaan. Alle spelers kennen beide situaties. Hier volgen de kenmerken: De macht over de ander: - Onderbreken, de ander niet uit laten praten. - Het beter weten. - Zeggen wat de ander moet denken, voelen en doen. - Eisen, bevelen. - Manipuleren, naar je hand zetten. - Woede afreageren. - Je eigen behoeften doordrukken ten koste van de ander. - Je neemt alle beslissingen. - Ongevraagde adviezen, je opdringen. - De ander als incompetent en inadequaat en minderwaardig zien. - Je inbeelden dat je weet wat goed is voor de ander. - Je leest de ander de les. - Misbruik, agressie. - Dominantie, belerendheid, aanmatigendheid. - Geen nee aanvaarden, je zin doordrijven. - Sarcasme, cynisme, humor ten koste van de ander. - Dingen afdwingen, dwang uitoefenen. Onder de macht van de ander: - Je gelooft dat jouw behoeften niet zo belangrijk zijn als de behoeften van de ander. - Je weet niet wat je zelf wilt. - Je bent niet assertief, maar submissief. - Onduidelijke grenzen die je laat schenden en niet bewaakt. - De ander nodig hebben. - Nodig willen zijn. 58

- Goedgelovig, naïef, volgzaam zijn. - De mening van een ander over jou vind je belangrijker dan wat je over jezelf denkt. - Goedkeuring, erkenning van de ander willen. - Met iedereen meepraten en instemmen. - Met alle winden meewaaien. - Zeggen dat je er niks aan kunt doen afhankelijk bent van externe dingen. - Raad vragen aan amateurs die geen expertise hebben. - Meedoen ook al vind je het niet leuk. - Ja zeggen en nee bedoelen. - Geen nee durven en kunnen zeggen. - Je schuldig voelen. - Je niet durven uiten uit angst voor afwijzing, je terughouden. - People pleasing. Bij macht over en onder de macht van zijn de relaties nooit gelijkwaardig er is altijd sprake van een top-dog en een under-dog, je ziet dat heel veel, dat een van de twee de dominante is en als er dominantie is is er geen liefde maar angst in het spel. In een macht tot situatie heb je het gewaarzijn en bewustzijn om tegemoet te komen aan je eigen behoeften zonder dat dat ten koste gaat van de ander. Je hebt empathie en kunt goed luisteren naar wat de ander graag wil en bent bereid daarop in te gaan als het niet ten koste van jezelf gaat. Je zoekt raad en advies bij deskundigen en experts en niet bij Jan met de pet.

59

Het V-O-M respons patroon

Binnen codependentie kennen we de drie rollen die we kunnen aannemen. Carmen Renee Berry noemt ze Victim (Slachtoffer), Offender (Overtreder/aanklager) en Messiah (Messias/redder/helper), samen vormen ze haar V-O-M model. Ze stelt dat de rollen en responspatronen disfunctioneel zijn omdat ze de ervaringen van slachtoffers zijn uit onze jeugd, die niet gezien en opgelost wordt. Sylvia Slegers (site: Espavo) maakt een koppeling met het model uit de Transactionele Analyse, namelijk van Ouder-Volwassene en Kind, ze stelt dat de drie disfunctionele respons patronen uitgevoerd worden door de Ouder en het Kind en dat de Volwassene hier niet aan mee doet, m.i. een heel zinnige opmerking en mooi verband Berry benoemd de rollen en zegt: Het Slachtoffer internaliseert het geslachtofferd zijn en ziet zichzelf als krachteloos en denkt dat het een slechte behandeling verdient De Overtreder/aanklager wijst de ervaring van het geslachtofferd zijn af door zichzelf te zien als krachtig en berechtigd om de grenzen van andere te schenden. De Messias probeert de ervaringen van geslachtofferd zijn af te wijzen door zichzelf als zorgdrager en beschermer te zien en als een controlerende tussenpersoon voor de Overtreder/aanklager.

60

Slachtoffer

Overtreder/ aanklager

Messias

Alternatief

Respons op geslachtofferd worden

Omarmt het slachtofferschap

Ontkent het slachtofferschap

Ontkent het slachtofferschap

Erkent het slachtofferschap

Gevoel van kracht

Laat de controle los

Neemt de controle

Neemt de controle

Handhaaft controle

Gevoel van verantwoordelijkheid

Voelt zich schuldig

Neemt geen verantwoordelijkheid voor eigen gedrag

Neemt verantwoordelijkheid voor alle rollen

Voelt zich alleen verantwoordelijk voor eigen gedrag

Eigenwaarde

Laag

Laag

Laag

Positief

Mogelijkheden om grenzen te stellen

Kan geen Schendt de grenzen stellen grenzen

Kan geen Kan grenzen grenzen stellen stellen

Mogelijkheid tot Gefocussed op Gefocussed op Gefocussed op empathie zichzelf geen zichzelf geen zichzelf geen empathie empathie, ziet empathie anderen als objecten die aan zijn behoeften tegemoet moeten komen

Gefocusssed op zichzelf en anderen empathie

61

Ontkenning

Vaak ontkennen we dat we een of meer van de rollen uit de dramadriehoek spelen en maken we onszelf wijs dat we meesterschap hebben over ons leven, waar we in werkelijkheid vaak een slachtoffer zijn. Onderzocht is dat 80% van de Nederlanders denkt over een bovengemiddelde intelligentie te beschikken, dat zegt al genoeg over onze zelfoverschatting. Freud zei: ‘We zijn beter dan we weten, maar slechter dan we denken’. 5% trekt de kar, 90% zit er bovenop en 5% houdt de kar tegen. De 5% die de kar trekt dat zijn de initiatiefnemers, de ‘achievers’, die de dingen voor elkaar krijgen, de mensen die hun leven op orde hebben, de rest bestaat uit slachtoffers die denken dat ze dat niet zijn. Een Amerikaanse deskundige zei: ‘We are victims of victims of victims’ ofwel we zijn slachtoffers van slachtoffers van slachtoffers en willen daar niet aan, willen dat niet zien, wat dat is te pijnlijk en dan kiezen we liever voor de illusie, ofwel maya zoals de hindoes dat noemen en beschouwen dat als onze werkelijkheid. Noem een aanklager een aanklager en hij zal het ontkennen en zeggen dat hij goed doet om rotzakken op hun nummer te zetten. In mijn rol als aanklager had ik ook het credo: ‘sloop de slopers’, het viel niet mee om daarvan af te komen Noem een redder een redder en hij zal dat ook ontkennen en zeggen dat hij er goed aan doet om anderen te helpen en bij te staan Noem een slachtoffer een slachtoffer en hij zal boos op je worden en zeggen dat hij er niks aan kan doen dat het hem allemaal aangedaan wordt, hij zal de schuld van zijn ellende bij anderen leggen. Er is een verhaal over ontkenning van een meester die uitgebreid 62

verteld over de ellendige situatie van een leerling, zonder zijn naam te noemen, als de meester uitgesproken is zegt de leerling: ‘Wat ben ik bij dat u het niet over mij heeft want degeen die u beschrijft is er ellendig aan toe!’, zo slecht kennen we onszelf. We luisteren niet naar de wijzen en het orakel van Delphi dat zegt: ‘Ken Uzelve’ en verdedigen ons geïdealiseerde zelf uit en zien dat aan voor de waarheid, waar het een illusie is. Lao tse zei: Hij die anderen kent is intelligent, hij die zichzelf kent is verlicht’. Het beste ken een mens zichzelf die weet dat hij zichzelf nog niet kent dat is weer de paradox, hij weet dat er nog veel te ontdekken en exploreren valt en doet dat ook en staat open en ontkent niet. De mensen die zeggen zichzelf te kennen hebben meestal geen enkele notie van zichzelf. Hoe minder mensen weten hoe meer ze denken te weten is een uitspraak van me. De meeste mensen geven geen respons vanuit hun wezen en hart maar schieten in een reactie op de ander en laten hun gedrag dus bepalen door de ander en dan ben je slachtoffer zonder dat te beseffen. Zodra je je bewust wordt van je slachtofferrol kun je dat patroon doorbreken en er boven gaan hangen en vogelperspectief, helicopterview gaan ontwikkelen en naar je eigen gedrag gaan kijken en ervan loskomen. Bewustwording is de sleutel samen met zelfkennis, zelfinzicht en zelfbesef.

63

Welke rollen spelen wij ten opzichte van onze partner?

Uit de Transactionele analyse kennen we de rollen Ouder, Volwassene en Kind, de rollen zitten alsvolgt in elkaar: OUDER:

Als je je gedraagt zoals je ouders/verzorgers deden.

VOLWASSEN:

Als je je gedraagt, denkt en voelt op een manier die past bij de realiteit van het heden en de persoon die je NU bent, overeenkomstig met de mogelijkheden die je NU hebt. (Dit heeft overigens niets te maken met volwassen zijn: een kind van 6 kan ook de volwassen rol aannemen).

KIND:

Als je je gedraagt, denkt en voelt als toen je kind was.

64

Meestal wisselen we veelvuldig van rol, maar er zijn ook mensen die voornamelijk één bepaalde rol spelen en/of een andere rol uitsluiten. Als A in de rol van ouder zit en zich richt op het kind in B, kan B niet als volwassene naar de volwassene van A reageren, maar moet zich of als kind of als ouder opstellen om in contact te komen en rapport te maken. DE BEVESTIGENDE EN DE ONDERMIJNENDE KANT VAN DE ROLLEN: OUDER: VOEDEND: KRITISCH: GRENZEN: VOLWASSEN: POSITIEF: NEGATIEF: GRENZEN: KIND: VRIJ: NEGATIEF: GEHOORZAAM of REBELS: GRENZEN:

zorgen, be- & aanmoedigen, oog hebben voor de ander. verbieden, betuttelen, gebieden, controleren, overstelpen, afkraken, negeren, kleineren, beleren. overschrijd de grenzen van anderen nogal eens. informatie opnemen, de situatie accepteren, logisch denken, plannen, realistisch in het nu, empatisch, liefdevol. berekenen, onbetrokken, afstandelijk, afhoudend gezonde grenzen die open en dicht kunnen als dat nodig is, flexibel en dynamisch. impulsief, spontaan, creatief, lerende capaciteit. eisend, egocentrisch, kinderachtig. volgzaam/aangepast of tegendraads. (= net zo aangepast!). kent z’n grenzen niet

65

DE DRAMA-DRIEHOEK: MACHT & MANIPULATIE (reacties vanuit de rollen OUDER & KIND. De volwassen-rol doet hier niet aan mee). AANKLAGER: Beschouwt de ander als minderwaardig en niet okay. Kleineert de ander. Is beschuldigend Maakt verwijten. Is kwaad zonder positieve wens tot verandering. Schendt de grenzen van de ander De Aanklager zegt & denkt & voelt bijvoorbeeld: “Nu heb ik je...” “Je doet het helemaal fout. “Als jij/de wereld anders was...” “Ik heb je gewaarschuwd....” “Als je niet doet wat ik zeg....” “Aan jou heb ik ook niets...” “Je bent een slechte partner/echtgenoot/vader....” “Ik wil mijn gram halen...” “Jij hebt mij vanalles aangedaan” REDDER: Beschouwt de ander als minderwaardig en niet okay. Reageert door hulp aan te bieden vanuit een superieure positie. Ziet de ander als hulpeloos. Geeft zichzelf het recht/de plicht te helpen (zelfs zonder dat de ander zichzelf helpt). Biedt hulp die afhankelijk houdt/maakt. Overschat zichzelf en onderschat de ander. Schendt de grenzen van de ander De Redder zegt & denkt & voelt bijvoorbeeld: “Ik probeer je alleen maar te helpen” 66

“Waarom doe je niet...” “Wat moet je zonder mij...” “Het is in je eigen belang” “Laat mij het maar doen” SLACHTOFFER: Beschouwt zichzelf als minderwaardig en niet okay. Klaagt zonder verantwoordelijkheid te nemen. Houdt/maakt zich onnodig afhankelijk. Onderschat zichzelf en overschat de ander. Laat z’n grenzen schenden Het Slachtoffer zegt & denkt & voelt bijvoorbeeld: “Ik weet het niet / kan het niet / snap het niet....” “Het is zo moeilijk...” “Arme ik...” “Ja maar....” “Schop & sla & scheld maar, ik verdien het...” “Jij weet het vast allemaal beter dan ik” “Je zit me altijd zo op mijn nek” “Je zeurt altijd zo” “Ik kan het ook nooit goed doen” “Het ligt allemaal aan mij” Slachtoffers Je voelt je slachtoffer van alles om je heen. Je spreekt vaak in termen van ‘ja maar’, ‘ik ben nou eenmaal zo’,’ ik heb het nou eenmaal druk’, ‘ik kan er toch ook niets aan doen’ etc. Kortom: slachtoffers klagen graag en voelen zich vaak minder dan anderen. Ze voelen zich ook vaak wrokkig omdat hun aanpassingsgedrag niet het resultaat oplevert dat ze graag zouden zien, ze cijferen zichzelf weg in de hoop daarvoor beloond te worden en dat lukt niet en dat leidt tot wrok en woede

67

Aanklagers Je valt een ander graag verbaal aan met woorden en zinnen als; ‘wat ben je toch vergeetachtig’, ‘aan jou heb ik ook niets’, ‘ik irriteer me enorm aan jou’, ‘kun je niet eens stoppen met dat gezeur’ etc. Aanklagers vallen anderen aan, weten het altijd beter en plaatsen zichzelf vaak boven de ander. De aanklager zegt de ander wat hij of zij moet denken, voelen en doen en wil de controle over de ander. Redders/helpers Je helpt anderen te veel en te graag en je neemt verantwoordelijkheden op je die niet bij jou horen. Je lost te graag problemen van collega’s op, vindt het moeilijk om te delegeren en houdt erg van harmonie. Redders gaan niet graag conflicten aan. Redders snappen niet dat ze de ander zo nooit leren om zelf de verantwoordelijkheid voor hun leven te nemen, ze nemen het van de ander over en dat is nogal aanmatigend en belerend en arrogant en daar schuilt dus minderwaardigheid onder, de schaduwkant van het enneagramtype de helper is het gevoel ik ben niets waard. Ze denken hun waarde te kunnen ontlenen aan hun helpende gedrag en proberen het dus van buiten te halen, waar het niet te vinden is. De kunst is om de subtiliteit van de rollen in je werk/leven te gaan zien. Dit kan alleen als je heel eerlijk naar jezelf kijkt en ziet dat je elke dag vele malen in de dramadriehoek zit. Ook hierbij wordt van tijd tot tijd van rol gewisseld. Bijvoorbeeld: Het Slachtoffer heeft op een gegeven moment genoeg van de Redder of de Aanklager. Dan kan hij/zij in opstand komen en de rol van Aanklager aannemen. De Redder of Aanklager neemt vervolgens veelal de rol van Slachtoffer aan: “ik probeer je alleen maar te helpen.” (voorheen de Redder) of “Wat heb ik nou toch verkeerd gedaan?!” (voorheen de Aanklager).

68

HOE STAPPEN WE HIER UIT? Tips voor de AANKLAGER: Geef en/of vraag feedback en doe een stapje terug in plaats van het leven van de ander te willen beïnvloeden, beheersen & controleren. Respecteer de grenzen van de ander. Tips voor de REDDER: Help de ander door je hulp af te stemmen op de ander en neem de verantwoordelijkheid voor jezelf i.p.v. alleen voor de ander. En zie in dat de ander zelf z’n verantwoordelijkheden moet nemen en geef alleen hulp als daar om gevraagd wordt en schendt zo de grenzen van de ander niet. Tips voor het SLACHTOFFER: Wees realistisch en verantwoordelijk voor je eigen leven i.p.v. alleen maar naar de ander te wijzen. Let meer op je grenzen, wees assertief en eerbiedig je grenzen. Bron: Espavo - Sylvia Slegers, met heel wat wijzigingen en aanvullingen van mij.

69

Schuldgevoel Veel mensen worden geplaagd door schuldgevoelens. ‘Had ik dat maar niet of juist wel gedaan’. Ze hebben spijt van beslissingen en vinden het moeilijk om te leven met fouten. Ze zien niet in dat fouten maken menselijk is en dat het niets anders dan leermomenten zijn, dat je er juist veel van kunt leren als je openstaat. We weten dat je met schuldgevoelens niemand helpt en dat het een negatieve energie is en toch hebben we schuldgevoelens. In de dramadriehoek projecteren we de schuldgevoelens vaak op de ander omdat we ze niet onder ogen willen zien Manipulators kunnen je heel handig een schuldgevoel aanpraten. M’n ex-vrouw zei altijd:’Je bent een egoïst, je moet aan MIJ denken!!’. Ik kon er wel om lachen het moest dus allemaal om haar draaien en wie was nu eigenlijk de egoïst. Andere opmerkingen kunnen zijn: ‘Je maakt me verdrietig of ongelukkig’ om je een schuldgevoel aan te praten en je te manipuleren tot ander gedrag. Slachtoffers zijn de manipulators bij uitstek en kunnen de redders schuldgevoelens bezorgen. Accepteer en waardeer jezelf ook met je schaduwzijde die hoort er ook bij en mag getransformeerd worden door bewustwording. Als je volledig bewust bent houden schuldgevoelens op te bestaan, omdat je dan vanuit liefde en mededogen handelt. Augustinus zei: ‘Heb lief en doe wat ge wilt!’ Veel mensen werd door hun ouders geleerd dat ze niet kwaad mochten worden, waardoor de woede onderdrukt werd, verdrongen werd en nu vanuit het onbewuste 10x zo sterk doorwerkt. Woede bezorgt ons dan een schuldgevoel omdat het verboden was die emotie te uiten. Ik zeg dat je rustig je woede mag uiten maar reageer hem niet af op een ander, uit het op een constructieve manier en niet zoals de aanklager/vervolger. 70

Je kunt ook schuldgevoelens hebben over de gedachte dat je het niet goed genoeg hebt gedaan dan leg je de lat te hoog. M’n vriend Gerrit zei:’Als je de lat te hoog legt kun je er onderdoor gaan!’. Dat is wat redders vaak doen, ze geven zichzelf leeg, worden de martelaar en kunnen tot een burn-out komen. Schuldgevoel is een aanval op jezelf en niet constructief. Als je iets fout hebt gedaan is het beter om ervan te leren en te zeggen dat je het in de toekomst anders zult doen en eventueel je excuses aan te bieden. Jezelf en de ander oprecht vergeven lost vele schuldgevoelens op, vooral jezelf vergeven dat vergeten we vaak te doen. Het is een liefdevolle daad die zowel onszelf als de ander ten goede komt. Vaak ook ontstaan schuldgevoelens als we niet aan de verwachtingen van anderen hebben voldaan en gaan we volledig voorbij aan de verwachtingen die we van onszelf hebben.. Dat we ervoor zorgen dat we geluk en voorspoed kiezen en dat tot onze eerste prioriteit maken, door bewust te worden en dat is dan ook wat we te geven hebben en dat is beter dan jezelf en de ander te belasten met zinloze schuldgevoelens. In de ogen van God zijn we m.i. nooit schuldig hij is geen rechter en straft ons niet maar heeft ons lief en steunt ons.

71

Schuld en schaamte

Een codependent weet niet het verschil tussen schuld en schaamte, ik wist het ook niet zo goed vandaar deze informatie Burney is er heel duidelijk over: Schuld is: het is mijn fout, ik zal het rechtzetten Schaamte is: ‘Ik ben fout, er is iets mis met mij!!!’ In de dramadriehoek spelen schuld en schaamte ook een grote rol, alle rollen hebben last van schaamte, van niet oké zijn diep van binnen, ook al doen ze zich anders voor. Voor alle rollen geldt dat het in feite slachtoffers zijn. De schuld leggen ze altijd bij de ander en ze hebben dus een externe locus van controle in plaats van zelf de verantwoordelijkheid te nemen voor hun fouten en misvattingen en ze recht te zetten. Ik laat nu een artikel uit het tijdschrift ‘Groei volgen over schaamte en schuld’. Schaamte Schaamte is een psychosociale emotie waarbij de angst om niet door de groep geaccepteerd te worden centraal staat. Schaamte is daarmee een sterk cultureel bepaald fenomeen. Uitingsvormen zijn onder andere het vermijden van sociaal contact, bijvoorbeeld door het fysiek uit de weg gaan van bepaalde groepen personen, het vermijden van een bepaald (gespreks)onderwerp, of in meer figuurlijke zin door het afwenden van de blik en het vermijden van oogcontact. Gedrag waarvan derden menen dat het niet toelaatbaar is, maar dat desondanks door de gedrager zonder (kennelijke) schaamte wordt 72

gebezigd, wordt door deze derden als schaamteloos omschreven. Naast schaamte voor iemands eigen gedragingen of nalaten, bestaat er ook plaatsvervangende schaamte. Hierbij associeert de persoon die zich schaamt zich met de gedraging van de ander, en voelt zich daarbij onprettig. Dit fenomeen doet zich voor bij gedrag van mensen in de nabijheid van de persoon die zich (plaatsvervangend) schaamt, maar de term wordt ook gebruikt indien mensen zich geconfronteerd zien met de gevolgen van gedrag van iemand waarbij zij zich ongemakkelijk voelen. Schuld Een schuldgevoel is een gemoedstoestand waarbij het geweten een mens plaagt met een onaangenaam gevoel over een bepaalde gedane of juist niet gedane actie. Het wordt vaak gevolgd door gevoelens van berouw of spijt. Schuldgevoel is een gemoedstoestand die men zichzelf oplegt. Schuldgevoel is een veel voorkomende gemoedstoestand in de westerse wereld en is nauw gerelateerd aan de christelijke cultuur. In de christelijke kerk is een schuldgevoel te mitigeren door boete te doen of door een mea culpa, een publiekelijke uiting van schuld. Als er al een verlichting van schuldgevoel mogelijk is, dan kan men zeggen dat een schuldgevoel is te compenseren door excuses aan te bieden, door een gedane doch ongewenste actie ongedaan te maken dan wel door een beloofde doch ongedane actie alsnog te doen, of door verantwoordelijkheid te nemen voor een verkeerde uitgevallen daad (i.e. volledig accepteren van de consequenties). Mensen die lang met een schuldgevoel rondlopen kunnen hierdoor in een depressie komen. Vaak zie je ook bij traumatische ervaringen, zoals seksueel misbruik, dat het slachtoffer onterecht een schuldgevoel heeft. In de oosterse (Aziatische) cultuur is het niet het vanuit zichzelf opgelegde schuldgevoel dat mensen als onprettig of ongewenst be73

schouwen, maar veel meer het gezichtsverlies dat men kan lijden tegenover anderen. Gezichtsverlies is een ernstige vorm van schending van de eer en heeft soms grote sociale consequenties. In uiterste gevallen kan een schuldgevoel leiden tot zelfmoord. Schuld of schaamte? Drs. Wim Rietkerk Schaamte vraagt om een andere genezingsweg dan schuld Iemand omschreef volwassenheid eens als: op gemak zijn bij jezelf. Toen ik dit voor het eerst hoorde, klonk het mij wat simpel in de oren. Wie het echter op zich af laat komen, ontdekt dat dat inderdaad het allermoeilijkste is. Want wat zijn er veel gevoelens die ons verhinderen om vrede te vinden in onszelf. Schuldgevoelens maken dat wij ons niet op ons gemak voelen bij onszelf, integendeel: ik heb het gevoel tekortgeschoten te zijn, ik vind dat ik anders moet zijn, het kan zelfs zo ver gaan dat ik mij schaam voor wie ik ben. Onze onmachtgevoelens zijn in veel gevallen verweven met ons geloof. Wordt ons in de Bijbel niet de hoogste norm voorgehouden? En is er wel een mens die kan zeggen dat hij of zij daaraan beantwoordt? Toch wordt zij ons met heilig gezag en dwingend appèl voorgehouden. Dat moet wel leiden tot een mengeling van onmacht en schuldgevoelens. Ik schiet tekort Onze schuldgevoelens zijn echter in veel gevallen geen symptomen van schuld, maar van schaamte. Als je het gevoel hebt tekortgeschoten te zijn, probeer dan eens eerlijk naar dit gevoel te kijken. Kun je een gebod aanwijzen dat je hebt overtreden? In negen van de tien gevallen lukt dat niet. Je hebt niet gestolen, je hebt niet begeerd, je hebt objectief gezien niemand tekortgedaan. Als je tegen je naaste medemensen dit soort gevoelens zou opbiechten, zouden ze verbaasd zijn en zeggen: maar u bent altijd zo’n fantastische vader of moeder ge74

weest; of: dat heb ik helemaal niet zo beleefd. Hoe komt het dan dat dit soort vage, ongedefinieerde gevoelens bij ons de kop opsteken? De Bijbel noemt dat schaamte. Schaamte is iets heel anders dan schuld. Schuld heeft te maken met het overtreden van een gebod, maar schaamte is het gevolg van teleurgesteld zijn in mijzelf. Oosterse culturen als die van de Arabieren en de Indiërs worden wel schaamteculturen genoemd, maar de westerse cultuur is vanouds een schuldcultuur. In het Oosten is gezichtsverlies - voor de ogen van de mensen je eer verliezen - het ergste wat iemand kan overkomen, in het Westen is dat zonde, overtreden van het gebod. Bij ons draait, of moet ik zeggen draaide, alles om schuld. Want vandaag de dag verandert onze cultuur van een schuld-cultuur in een schaamtecultuur. Je komt nauwelijks meer mensen tegen die geplaagd worden door schuldbesef. Vergeving is daarmee ook voor velen een leeg woord geworden. Maar duizenden zitten met een stuk innerlijke leegte, een gevoel van schaamte: ik schiet tekort, ik heb het niet gehaald, ik ben niet de moeite waard. Genezingsweg Omdat wij schuld en schaamte niet helder onderscheiden, vallen veel christenen in de fout dat zij per abuis (om het een beetje klinisch te zeggen) de therapie die bij schuld past, toepassen op schaamte. Zij maken de verwarring in hun gevoelsleven alleen maar groter, want de genezingsweg die de Bijbel wijst voor schaamte is een heel andere dan die bij schuld past. Omdat wij uit een schuldcultuur komen, hebben wij wel goed geleerd wat de Bijbel zegt over genezing van schuld, maar hebben we nauwelijks gehoord wat de Bijbel leert over schaamte. Het bijzondere van de Bijbel is namelijk dat hij oosters noch westers is. Jeruzalem ligt in het midden. Het evangelie spreekt zowel tot het hart van een schuldcultuur als van een schaamtecultuur. Wist u dat er vijftien van de 150 Psalmen over schaamte gaan en dat het woord ‘beschaamd staan’ 127 keer in het Oude Testament voorkomt? Dat laat al zien dat de Bijbel ons ook veel leert over hoe je moet 75

omgaan met schaamte en dat is een heel andere bevrijdingsweg dan die uit de schuld. Velen zien dat niet in. Ze stuiten in zichzelf op schuldgevoelens, ze belijden ze voor God en vragen vergeving, maar voelen zich nooit vergeven en de volgende dag komen al die schuldgevoelens weer terug. Begrijpelijk, want wie medicijnen tegen griep neemt als hij reuma heeft, merkt ook geen effect. Zo kan het geloof averechts werken. Het is mogelijk dat mijn schuldgevoel door zulk bidden alleen maar erger wordt. Schuilen Welke weg wijst de Bijbel voor schuld en welke voor schaamte? Bij schuld gaat het om een overtreding van een gebod, die ik moet belijden, en dan geeft God ons in Christus vergeving. Zie bijvoorbeeld David in zijn affaire met Batseba en de daarbij passende Psalmen 32 en 51. Bij schaamte gebeurt iets anders, want schaamte is niet een overtreding van een gebod, het is falen tegenover mijzelf. Schaamte heeft met mijn zelfbeeld te maken. Ik ben teleurgesteld in de verborgen verwachtingen die ik had ten aanzien van mijzelf. De uitweg uit schaamte is schuilen. “Heer, bij U schuil ik, laat mij niet beschaamd worden” (Psalm 31). Wat gebeurt er dan als wij dat doen? Dan worden wij in ere hersteld, met al onze zwakheden aanvaard. Dit helpt ons onszelf te accepteren, waardoor wij ons zelfbeeld kunnen gaan bijstellen. Precies deze drieslag (falen aan zelfbeeld, schuilen, aanvaard worden) zien we bij David in Ziklag. Daar ging hij af in zijn eigen ogen en die van de mensen, schuilde bij de Here, en ontving nieuwe krachten (Psalm 31 en 1 Samuël 30:6). Eerherstel Het mooiste voorbeeld van herstel uit zowel schuld als schaamte vind ik in de gelijkenis van de Verloren Zoon. Als de zoon terugkeert, zegt hij twee dingen: “Vader, ik heb gezondigd tegen de hemel en voor u” (schuld), en “Ik ben niet meer waard uw zoon te heten” (schaamte). De vader is zo blij met zijn teruggekeerde zoon dat hij 76

de schuld wegwuift en hem omarmt. De schaamte geneest hij als hij zegt: “Haal vlug de beste kleren, trek ze hem aan en doe hem een ring aan de hand en laten wij feestvieren, want mijn zoon hier was dood en is weer levend geworden” (Lucas 15:22-24). Die ring is het teken van zijn zoonschap. Dat wil zeggen: de zoon krijgt niet alleen vergeving, hij wordt ook weer in ere hersteld, hij wordt opnieuw als zoon aangenomen en zijn vader legt zijn arm om hem heen en zegt: ik ben zo blij dat je er weer bent. Zonder die tweede fase van de liefdevolle aanvaarding zou de zoon wel vergeving hebben ontvangen, maar hij zou zijn schaamte nooit zijn kwijtgeraakt. Hij zou zijn blijven rondlopen met gevoelens van: ik ben tekortgeschoten, ik beantwoord niet aan wat mensen van mij verwachten, ik heb een hekel aan mijzelf. In dit eerherstel ligt een dimensie die verder gaat dan schuldvergeving. Na schuldvergeving komt aanneming tot zoon of dochter. Daar mondt het evangelie in uit. Dat is niet een kwestie van een juridische vereffening van schuld door een God verweg, maar hierin kent God ons hoogst persoonlijk en komt Hij ons eindeloos nabij. Denk maar aan Golgotha: daar heeft Hij in Christus zich vereenzelvigd met onze diepste nood. Dat is de basis voor ons geloof dat wij bij Hem geborgen zijn en door Hem aanvaard. Psalm 31:21 zegt: “Hij verbergt hen in het verborgene van Zijn aanschijn.” Hij wordt voor ieder van ons tot een Vader, die ons persoonlijk bergt in het verborgene van Zijn tent. Wij krijgen een plekje bij God, Hij bergt ons in Zijn hut en zegt tegen ons: je schaamt je misschien over jezelf, maar Ik doe daar niet aan mee, Ik ben blij met jou. Droombeeld Na de bijbelse grondlijn wil ik nu tot slot schaamte psychologisch wat nader uitwerken. Wat is schaamte, wat gebeurt er als ik mij schaam? Ik ga er nu even aan voorbij dat schaamte ook positief kan zijn. Als ze gaaf en zuiver is, is ze zoiets als het bedekken van een geheim, als een daad van liefde zoals Sem en Jafeth deden bij Noachs naaktheid. Maar schaamte is na de zondeval ontspoord en een destructieve factor bij persoonlijkheidsgroei geworden, want schaamte drijft een wig tussen mij en mijzelf. Ik schaam mij. Ik zie mijzelf in mijn 77

ontoereikendheid en ik verwerp mijzelf. In Genesis 3:7 staat: “… en zij bemerkten dat zij naakt waren en zij verborgen zich.” Het is dus iets in de relatie van mij met mijzelf. Naar buiten toe is schaamte gezichtsverlies, naar binnen toe is het afwijzing. Ik wijs mijzelf af omdat ik niet beantwoord heb aan het ideaal dat ik mijzelf had gesteld, aan het droombeeld dat ik van mijzelf koesterde. Veel mensen lijden onder voortdurende schuldgevoelens, omdat ze een volkomen verkeerd ideaalbeeld van zichzelf hebben. Ik geef een voorbeeld: wanneer je leeft in de sfeer van de modebladen en de Amerikaanse tv-series, ga je al gauw als meisje denken dat je niet de moeite waard bent als je jeugdpuistjes hebt of niet zulk mooi golvend haar als de tv-sterren je voortoveren. Je hebt dan je heimelijke zelfbeeld aan de tv ontleend. Wie dan lijdt onder het gevoel tekort te schieten of minder de moeite waard te zijn, moet leren zijn ideaalbeeld te veranderen. Dat ligt voor de hand bij zo’n eenvoudig voorbeeld als dit. Maar wie meent pas dan een goede moeder te zijn als ze dingen precies zo perfect doet als haar moeder, zit met een veel dieper verworteld probleem. Als ik aan zo’n dieper liggend ideaalbeeld niet beantwoord, dan voel ik mij pas echt schuldig; en als ik gelovig ben, loop ik het gevaar bij ieder falen te denken dat ik tegenover God tekortschoot. Uniek Hier kan de scheiding tussen schuld en schaamte hulp bieden. Het is niet God tegenover wie je faalt. Als je Hem om vergeving vraagt, stel je Hem voor een moeilijk parket, want je bent niet schuldig tegenover de geboden. Je schiet tekort ten opzichte van het door jezelf bewust of onbewust aangenomen ideaalbeeld. Wij moeten onze ideaalbeelden laten reinigen, dat is bekering op het vlak van de schaamte. Wij moeten niet gefixeerd blijven luisteren naar de echo in onze ziel van wat onze vaders of moeders zeiden over hoe wij moeten zijn. Wij moeten ons niet laten leiden door wat de tv of krant ons voorhouden. Al onze aandacht moet gericht zijn op wat de Here zelf wil dat wij zijn. Wie dat consequent uitleeft, gaat merken dat de Here zelf met hem of haar omgaat op een heel persoonlijke wijze. Hij verwacht 78

niet van iedereen hetzelfde. Hij kent ons in onze zwakheden. Hij verstaat ons in onze tekorten. Hij bemoedigt ons in de ontplooiing van ieders eigen unieke gaven. Overal waar de Here door Zijn Geest in mensen werkt, creëert Hij geen kopieën, maar originelen. Kijk naar een bloem: hoe meer open naar de zon, hoe unieker de kleur. Dat is het geheim van het werk van de Geest. Het unieke werk van de Geest is dat Hij van de ene christen dit deel van het lichaam maakt, bijvoorbeeld het oor, en van de andere een ander deel, bijvoorbeeld het oog. Zo krijgt ieder zijn plaats en komt het oor niet onder de onmogelijke eis te staan ook het oog te zijn en krijgt ieder vrede in de eigen unieke plaats en gave. Bijbelleessuggestie: * Psalm 31 Om over na te denken / gespreksvragen: 1. Wat is uw ideaalbeeld voor uzelf? Vindt u dat ook een reëel zelfbeeld? 2. Hoe kunt u zicht krijgen op wie u bent, uw unieke persoonlijkheid en gaven? Bewerking: Drs. Marleen Hengelaar-Rookmaaker De informatie op deze pagina is afkomstig uit het tijdschrift “Groei”. U kunt deze informatie online vinden op http://www.groei.org Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Stichting Proclama Postbus 271 3940 AG Doorn Telefoon 0343 - 449 419 Fax 0343 - 449 418 Email : [email protected]

Bezoekadres: “Het Berghuys” Bergweg 1 3941 RA Doorn (alleen na afspraak)

79

Praten over schaamte

Er zijn altijd wel situaties en mensen die je schaamtegevoelens kunnen bezorgen, een gevoel dat je niet oké bent, niet goed genoeg bent of zelfs niet deugt. Vooral de aanklager is er goed in om dit soort van gevoelens over te dragen maar ook de redder kan er wat van met zijn betweterigheid. De redder heeft de neiging om jou te gaan zeggen wat je moet denken, voelen en doen en geeft je daarmee het gevoel incompetent en onvermogend te zijn. Ik ontmoette ooit een vrouw die bij de begroeting zei: ‘Wat zie jij er slecht uit!’. Ik was in mijn kamerjas en had een pyjamadag dus daardoor kon het komen maar ik voelde toch wat schaamte, ze zat in mijn schaamte-web zoals Brené Brown het noemt. Brené Brown heeft het over het ‘shame-web’ dat is het web met de mensen en instanties die veel commentaar op je hebben en je gevoelens van schaamte geven, niet oké te zijn. Brené raadt aan om dan je ‘connection-web’ op te zoeken dat zijn de mensen die je ondersteunen en bemoedigen. Brené presenteert een schema dat ik wat aangepast heb en hier laat volgen:

Als we dichtklappen of afreageren bij schaamte blijven we bij de 0 waarde en we mogen dus onze behoeften en gevoelens ter sprake brengen en dan komen we bij 3. 80

Bron van het schema: ‘I thought it was just me (but it wasn’t) – making the journey from ‘what will people think’ to ‘I am enough’ – Brené Brown.

81

Schaamte-web versus connectie-web

Brené Brown Ph.D heeft zich gespecialiseerd in het onderwerp schaamte. We praten daar liever niet over, duwen het liever weg, we schamen ons voor onze schaamte. Brené heeft het over shame-web and connection-web. Een belangrijk onderscheid. In het shame-web zitten mensen die je naar beneden halen, kleineren, belachelijk maken, kortom die je gevoelens van schaamte bezorgen. In het connection-web zitten de mensen die ons ondersteunen en bemoedigen en opbouwen, die mogen we opzoeken om onze gevoelens mee te delen en onze behoeften kenbaar te maken. Ik heb voor mijn situatie een schaamte-web en connectie-web gemaakt, hier volgt het.

82

Het schaamteweb is de dramadriehoek en het connectieweb is de winnaarsdriehoek (zie mijn artikel daarover) of de driehoek van gezondheid en welzijn (zie artikel). Je ziet dat ik nog te maken heb met de dramadriehoek, maar wel in steeds mindere mate, ik laat de mensen en instanties daaruit steeds meer los in de wetenschap dat ik ze niet kan veranderen en zou dat ook niet willen kunnen. Ik laat ze los, omdat ik vind dat ik een goede behandeling verdien, dat ik dat waard ben en dat ik me niet hoef te laten kleineren of onheus behandeld te laten worden. Zoals je in het schema kunt zien maken de contacten in het schaamteweb je boos of verdrietig en zijn ze teleurstellend en dat wil ik mezelf steeds meer besparen. Mijn connectieweb is veel groter dan het schaamteweb en de contacten zijn intensiever, het connectieweb breidt zich ook steeds verder uit dat is een goed teken.

83

Schaamteschema

Van de tien boodschappen die we in onze jeugd ontvingen waren er negen negatief. Boodschappen in de zin van: ‘Dat mag je niet zeggen, denken of doen’, ‘Je bent stout, niet oké, raar’, etc. Allemaal oordelen die we internaliseren en met ons meeslepen bewust of onbewust. Boodschappen die ervoor zorgden dat we in de dramadriehoek terecht kwamen en onze rollen daarin spelen. Vaak is dat onbewust, want we weten vaak niet wat we doen, Jezus zei dat ook al. Zodra er bewustheid is stappen we uit de driehoek en zijn we authentiek en vrij. Claudia Black zegt over schaamte dat het de accumulatie van pijnlijke gevoelens is die voortkomen uit de overtuiging dat we niet goed genoeg zijn. Ze zegt: ‘We ervaren schaamte als we over ons zelf denken in termen van inadequaat, onvoldoende en minder zijn dan een ander. We zien onszelf als lelijk, vies, dom, beschadigd, etc. De schaamte kan zich ook uiten in een overdreven jacht naar erkenning, die zo typerend is voor de codependente mens. De redder/ helper bijvoorbeeld doet zijn uiterste best om diploma’s te halen om een ‘erkend’ hulpverlener te zijn, alsof hij zo niet goed genoeg is. Hij wil zich superieur voelen omdat hij zich diep van binnen minderwaardig voelt en schaamt. Een man zei: ‘Ik vestig me niet zelfstandig omdat ik geen universitaire titel heb’, typisch voorbeeld van je minder voelen dus schaamte. Ook ik kan me niet goed genoeg voelen en werk dan aan mezelf door me te ontwikkelen en beter te worden dan ik was, dat heeft ook z’n positieve kanten want alles wat niet groeit is dood en Jezus zei: ‘Ik ben niet gekomen voor hen die zichzelf al goed genoeg vinden!’

84

Een vriend van me noemt schaamte en schuld onechte gevoelens en neurose, hij stelt dat hij die gevoelens niet kent en zit volgens mij in de ontkenning. Hij zegt dat schaamte je wordt aangepraat door mensen die je willen manipuleren en daar zit veel in, hoewel je vaak ook zelf de oorzaak bent van je schaamtegevoelens. Brené Brown heeft het over het ‘shame-web’, daar zitten de mensen en instanties in die je schaamtegevoelens bezorgen, vaak zit jezelf ook in dat web. Het is dan zaak om naar je connection-web te gaan van vertrouwelingen waarbij je je gevoelens en behoeften kunt uiten. Over je inadequaat en onvoldoende te voelen heb ik een mooi voorbeeld uit een cursus psychosynthese, ons werd gevraagd een schoolcijfer voor onze levenskwaliteit te geven van de 15 aanwezigen scoorden er 13 een onvoldoende, een 5 of minder en dat zegt al heel veel over schaamte. Hun verdienste was dat ze wel eerlijk waren naar zichzelf. Claudia Black Ph.D. schreef het boek: ‘It will never happen to me’ en nam daarin een shame-schema op dat ik heb aangevuld en vertaald, hier volgt het:

85

In het schema staan rond de cirkel met schaamte kleine cirkels met oorzaken en/of gevolgen van schaamte. Een voorbeeld is van een vrouw met veel verdrongen woede en een lage eigenwaarde en een echt slachtoffer wat ook bleek uit haar uitspraak: ‘Niemand denkt aan mij!’. Toen ik zei dat ze een slachtoffer was werd ze heel boos op me en wilde dat niet horen, ik maakte de verdrongen woede en schaamte in haar los. Een paragnost had tegen mijn jongste zoon gezegd dat zijn vader geen misbruik van zijn goedheid moest laten maken, ik werd boos op die paragnost en besefte pas later dat ik boos was op mezelf dat ik zo naïef en goedgelovig was geweest als redder en nooit wat terugkreeg. Ik had me laten gebruiken door parasieten, klaplopers en manipulators en schaamde me daarvoor. Nu dan het schema:

Vaak kunnen we wel de grootsheid van de ander bewonderen en waarderen en zien we die van onszelf niet, we beseffen niet dat bewondering een positieve projectie is van onze eigen talenten. Schoonheid en waarheid zijn in de ogen van de toeschouwer. Brené Brown kwam ook nog met een schaamteschema en komt met 86

oplossingen om van de schaamte af te komen. Hier volgt haar schema: Brené Brown kwam met nog een schema over de relatie tussen schaamte en empathie dat empathie een oplossing is, hier volgt het schema:

Schaamte = ik voel me niet oké, minder, onvoldoende, niet goed genoeg, niet compleet en dan zoek ik naar iets buiten mezelf dat dat gat in mezelf kan vullen, me een kick kan geven en dat kan zijn: werk, sex, gokken, drugs, helpen, drank, roken, eten, relatie, etc. en dan hebben we daar steeds meer van nodig en dan volgt de verslaving en schamen we ons daar weer voor en zou houdt alles zichzelf in stand, ik heb daar ook een schema voor bedacht dat ik hier laat volgen:

Je ziet het: het is een zichzelf instandhoudend, voedend en versterkend systeem en daarom is het zo moeilijk om van een verslaving af te komen. Het is zelfs zo dat de verslaving en schaamte steeds toenemen, je hebt steeds meer nodig. Ik was een work-a-holic, relatieverslaafd en alcoholist en ben daar nu al vele jaren vanaf het enige dat er nu nog is is mijn rookverslaving, 87

met behulp van mijn goede therapeut/psycholoog John heb ik inmiddels 50% afgebouwd, ik besef nu dat codependentie en schaamte ten grondslag liggen aan mijn verslaving en daar werken we aan. In het boek Thawing – Adult/child syndrome and other codependent patterns van Don Carter kwam ik ook nog een schema tegen over schaamte, hier volgt het:

88

The Messiah Trap

Carmen Renee Berry schrijft over The Messiah Trap ofwel de Messias valkuil, waar we het slachtoffer van kunnen worden. Het gaat om codependent, obsessief en/of compulsief gedrag dat vele vormen aan kan nemen en waar men z’n gevoelens van eigenwaarde (superioriteit?) voor een groot deel aan ontleent, ze noemt: - De Pleaser, die gevoelig is voor degenen die afhankelijk zijn en ongelukkig - De Gever, die gevoelig is voor degenen die in nood lijken te zitten - De Beschermer, die gevoelig is voor anderen die inadequaat zijn en in gevaar lijken - De Redder, die gevoelig is voor anderen die incompetent zijn of in een crisis zitten - De Counselor, die gevoelig is voor hen die verward zijn en in de problemen zijn - De Leraar, die gevoelig is voor hen die zoeken naar waarheid en een held - De Kruisvaarder, die gevoelig is voor hen die onrechtvaardig behandeld zijn of lijken te zijn Opvallend is dat vrijwel al deze rollen om controle draaien over de ander en dat men niet beseft dat je de ander daarmee kunt kwetsen of van z’n eigen verantwoordelijkheid en ontwikkeling kunt beroven. Als je denkt dat de ander je hulp/bescherming/etc. nodig heeft, geef dat dan alleen als het gevraagd wordt en je in staat bent om die hulp te bieden. Denk aan het acroniem NIVEA, dat staat voor Niet Invullen Voor Een Ander. Dus als je weer eens de onbedwingbare behoefte hebt om de Messias te spelen in welke rol dan ook, besef dan dat je de ander daarmee (onbewust) wilt controleren en hem of haar belet om zelf z’n groei 89

en ontwikkeling ter hand te nemen en te leren van z’n eigen fouten. De beste hulp is soms geen hulp, waardoor de ander leert om zelf de verantwoordelijkheid over z’n eigen leven te nemen. Ik herken, als herstellende codependent, veel van de messiasrollen en leerde veel van de goede inzichten van Berry, het is confronterend om te vernemen dat je hulp destructief en kwetsend kan zijn. Ik weet dat m’n intenties goed zijn, zoals bij de meeste mensen het geval is, is m’n ervaring. Als je als codependent helpt met (onbewuste) lage gevoelens van eigenwaarde zal geen enkel compliment of dankbetuiging je helpen, het is net als het nemen van een warm bad, je wordt er even warm van maar koelt ook snel weer af, het heeft geen intrinsieke waarde. Je gelooft de complimenten gewoon niet in verband met je lage gevoelens van eigenwaarde en als je de ander helpt zeg je impliciet dat hij of zij er niet zo best aan toe is dat hij of zij jouw hulp nodig heeft. Intenties kunnen goed zijn, maar de Bijbel zegt het heel mooi:’We willen het goede maar doen het slechte’. Carl Rogers was een man die de Messiah Trap kende en zei dat hij al lang blij was als z’n therapie geen schade aanrichtte, hij stelde NB de cliënt centraal. Berry stelt ook dat je mag beseffen dat wat je geeft iets is dat je zelf graag zou willen ontvangen en je mag je eigen behoeften niet vergeten en wegcijferen ten gunste van de behoeften van anderen dat is echt codependent gedrag, goed bedoeld, dat zeker, maar het werkt tegen je. Bron: Brochure ‘Controle & codependentie’ - Henny Bos, juli 2011, 48 pagina’s

90

Drama

Het thema dat het meest voorkomt in de communicatie van de meeste mensen is drama. Dus ook in de dramadriehoek, die niet voor niets zo heet, komt drama het meeste voor. Onderzocht is dat de meeste mensen 95% van hun tijd besteden aan drama en slechts 5% aan essentie en ik denk dat die 5% nog aan de hoge kant is. Kijk maar naar de massacommunicatie-media, de TV, de kranten, de roddelbladen met hoge oplages, het is vrijwel allemaal drama. De stelling is: ‘Goed nieuws is geen nieuws, alleen slecht nieuws is nieuws’ In de computerindustrie kennen ze de term GIGO ofwel Garbage In - Garbage Out, wat je erin stopt komt er ook weer uit, dus als je je voedt met drama komt er ook weer drama uit je, wat een ellende. Als je vooral gericht bent op drama en dat volgt, denk je dat het met je eigen ellende nog wel meevalt, het is een doekje voor het bloeden, een soort verdoving. Ik belde ooit een man en vertelde hem dat ik iets essentieels over hem en z’n leven had geschreven of hij dat wilde ontvangen en lezen. Hij zei dat hij al veel te veel informatie had en er geen tijd voor had. Ik vroeg door wat hij dan nu aan het lezen was. Hij zei: ‘Over de wereldrampen’. Ik kon met moeite m’n lachen inhouden en zei: ‘Alles wat je aandacht geeft dat groeit, weet je dat?’, hij lachte toen wat schaapachtig en brak het gesprek af. Als je steeds over drama praat en naar drama luistert zul je dat ook meer aantrekken in je leven. Het is the law of attraction die feilloos werkt. Gedachten hebben de neiging zich te materialiseren, dus let 91

op wat je denkt en leest en tot je neemt. Een tarotlerares, die zichzelf heel bewust en spiritueel vond zei dat ze met haar buurvrouwen meeroddelde om erbij te kunnen horen, in plaats van wat essentie in te brengen, ze huilt met de wolven in het bos, niet zo spiritueel. Een kennis zei: ‘Mijn leven is een groot drama en wat geniet ik daar toch van’, hij zal wat masochistische trekken hebben denk ik. Sommige mensen genieten van hun ellende omdat het vertrouwd is, dat is wat ze kennen. Dezelfde kennis zei ook: ‘Het kan altijd nog erger’. Ik zei toen: ‘Ja die hoop is er altijd’...

92

Spelletjes die mensen spelen

Om te ontkomen aan de werkelijkheid en om bijbedoelingen te verhullen en ook verborgen agenda’s te verbergen en om bezigheden te rationaliseren en om te manipuleren en controleren spelen mensen spelletjes met elkaar. Een man die heel getruct was en therapeutje speelde en nog veel meer, ontmoette ik eens en ik zei:’Ach we spelen allemaal wel eens een spelletje’, om hem gerust te stellen. Als door een wesp gestoken zei hij verontwaardigd: ‘Spelletje?, speel jij dan spelletjes?!!!’. Dat zijn de ergste, de mensen die niet willen toegeven dat ze wel eens een spelletje spelen. Heel wat van die spelletjes zijn beschreven in het boek ‘Games people play’ van Dr.Eric Berne, in het Nederlands slecht vertaald als ‘Mens erger je niet’. Een van de spelletjes die hij niet noemt is een spel dat ik nogal eens tegenkom en dat is het spel ‘Kijk-eens-hoe-goed-ik-ben!’.Het wordt vooral gespeeld door narcisten die graag bewierookt willen worden en kritiek afwijzen. Ze scheppen op over hun presaties en overdrijven dat om indruk te maken. Ik denk dan: ‘degeen die indruk op je probeert te maken is onder de indruk van jou!’ en stoor me er dus niet aan. Ik sokkel dat soort mensen meestal op dan snappen ze het wel. Ik speelde dit spel vroeger ook en toen zei een direkteur eens tegen me:’Ach jij weet het ook altijd beter hè!’ en toen kwam ik tot het inzicht dat ik arrogant was en betweterig en deed er wat aan. Het spel ‘Arme-ik’ noemt Berne ook niet en ook dat kom ik nog wel eens tegen. Het is het spel van de klagers, zeurpieten, zeikers en losers en slachtoffers. Ze beklagen zich over alles en geven anderen en omstandigheden daarvan de schuld. Ze hebben een externe locus 93

van controle waar een interne locus van controle ervoor zou zorgen dat ze zelf de verantwoordelijkheid voor hun leven zouden nemen. De ‘Arme-ik’ speler stelt de vraag ‘waarom ik?’ in plaats van te vragen naar Hoe en wat hij kan doen. Er wordt wat afgeklaagd, ondanks de welvaart in dit land. Mensen tellen hun zegeningen niet en zijn vaak niet dankbaar voor wat ze hebben en zijn. ‘Wat ga je er aan doen?’ kan een vraag zijn die deze spelers de ogen opent, ze komen er zelf niet op uit zelfmedelijden. Het spel ‘Nu-heb-ik-je-ellendeling’ noemt Berne wel en dat spel speel ik nog vaak om m’n woede af te reageren en kwijt te kunnen. Andere spelletjes die Berne noemt zijn: - Kijk-eens-wat-je-me-nu-hebt-laten-doen! - Zo-druk (erg actueel!) - Is-het-niet-vreselijk - Ik-probeer-je-alleen-maar-te-helpen - Ze-zullen-blij-zijn-dat-ze-me-gekend-hebben Ik noem nog wat spelletjes waar ik zelf op kwam die Berne niet noemt. Het spel dat vaak wordt gespeeld is ‘Ja-maar.....-ik-kon-er-niks-aandoen’. Fouten worden dan uitverdedigd en men leert er dus niet van en herhaalt de fout weer (l’histoire se repète). Een magazijnchef zei tegen me:’Je bent de enige manager die z’n fouten eerlijk toegeeft en er van leert, wanneer word je direkteur’. Confucius zei:’Helaas ik heb nog geen mens gezien die z’n gebreken heeft opgemerkt en er zich innerlijk over gegispt heeft’. Rumi zei:’Hij die z’n gebreken niet erkent is zijn eigen vijand’. ‘Ja maar...’ zegt de speler van dit spel dan en denkt het weer beter te weten en gelijk te hebben. Een NLP-trainer zei dat fouten niet bestonden alleen resultaten. Hij schreef Boeda op de flipover, ik wees ‘m op de foute spelling dat het Boeddha moet zijn, hij zei dat het niet fout was maar zijn manier om het te spellen en was heel eigenwijs en leerde dus niks en verbetert z’n leven dus niet, heel dom. Een spel dat ik ook nogal eens tegenkom is ‘Ik-ben-je-te-slim-af ’. Onderzocht is dat 80% van de Nederlanders denkt dat ze een boven94

gemiddelde intelligentie hebben, dus dit spel wordt vaak gespeeld. Je slimmer achten dan een ander is de zekerste manier om bedrogen uit te komen, de ander zal het niet accepteren. Ik doe het ook wel eens op een onschuldige manier als een vriend op bezoek is en ik zin aan koffie heb, vraag ik of hij nog koffie voor zichzelf wil halen en als hij dan ja zegt vraag ik slim of hij dan voor mij meteen een beker meeneemt, we kunnen erom lachen. Een spel dat mensen onbewust vaak spelen is ‘Geef-me-het-gevoeldat-ik-belangrijk-ben’. Een Amerikaan zei dat mensen een onzichtbaar bordje op hun voorhoofd hebben met de tekst ‘Make me feel important!’. Het is een spel dat vooral door codependenten wordt gespeeld die hun waarde ontlenen aan hoe anderen over hen denken en ‘t gedrag van die ander dus manipuleren en proberen te beïnvloeden en controleren om hem gunstig te stemmen, om zichzelf goed te kunnen voelen. Hoeveel bevestiging je ook geeft het zal niet veel helpen, want ze hebben een negatief gevoel over zichzelf en geloven je niet. Ze moeten naar binnen keren en eigenwaarde ontwikkelen en dan gaat het goed. Het spel ‘Ik-weet-wat-goed-voor-je-is’ wordt gespeeld door de arrogante betweter die je ongevraagd advies geeft en daarmee impliciet zet dat je er niet best aan toe bent dat je z’n advies nodig hebt. De dwaas staat meteen klaar om je adviseren, waar de wijze vragen zal stellen om je zelf de antwoorden te laten vinden en veel terughoudener zal zijn met advies. Dit spel wordt dus vooral gespeeld door dwazen die denken dat ze wijs zijn. Ze zeggen doodleuk wat je moet denken, voelen, doen en zijn alsof ze de wijsheid in pacht hebben en dat kunnen weten, nogal aanmatigend. Het spel ‘Advocaat-van-de-duivel’ is geliefd bij de dwarsliggers die het altijd voor de tegenpartij opnemen en altijd het andere uiterste kiezen en nooit met je instemmen, het is passief-agressief gedrag om de eigen verdrongen woede niet te hoeven voelen. 95

Het spel ‘Mooi-weer-spelen’ deed ik vroeger heel veel. Ik zei altijd ‘prima’ op de vraag hoe het met me ging, ik had geleerd dat je de vuile was niet buiten hangt en was dus niet eerljk in m’n antwoord en vond dat ook prima. Ik kan het boek van Eric Berne aanbevelen, je zult net als ik ook op het idee van spelletjes komen en de bewustwording alleen al is al heilzaam, veel plezier ermee en lach erom en om jezelf!

96

De dramadriehoek in onze muziekcultuur en de media

In de muziekcultuur en de media kom je heel vaan drama tegen, het resultaat van een paar uur radio luisteren en wat nadenken over muzieknummers en media leverde een lijstje op dat hier volgt: You are everything – Diana Ross Please release me – Engelbert Humperdinck Love hurts – Nazareth You’re no good – Linda Ronstadt How can this be love – Andrew Gold Evil ways – Santana Shout – Tears for fears Bruises – Train Laat me nu toch niet alleen – Clouseau You raise me up – Westlife Please please me – The Beatles Such a cad am I – Les Baroques No more drama – Mary J. Blige Last exit to eden – Amanda Marshall You are the victim – Victim willing Another victim – 88 Keys Because I love you – Stevie B. Crazy – Icehouse Say you will – Foreigner Holding back the years – Simply Red Can’t live without you – Scorpions I don’t want to live without you – Foreigner Maneater – Hall & Oates Born to make you happy – Britney Spears En dan heb ik het nog niet over al die liedjes met: ‘zonder jou kan ik niet leven, je bent de zin van mijn bestaan, je bent alles voor me, ik 97

ben geworden wat jij wou, kom maar bij mij, volg mij, etc.’ Als je in de dramadriehoek zit ben je ook gek op dramadriehoekmuziek die daarbij hoort en op de media die druk bezig zijn om vooral drama over het voetlicht te brengen. Ik denk dat het komt omdat als we horen dat het met anderen heel slecht gaat wij het gevoel krijgen dat het met ons nog wel meevalt het is een soort troost, als we zouden horen hoe goed het anderen gaat zouden we een naar gevoel van afgunst krijgen dus dat willen we niet. We worden zo omgeven door drama dat we het zelfs niet meer waarnemen we zijn als de vis die niet weet wat water is, totdat hij op het droge komt... Brené Brown schrijft in haar boek ‘Daring greatly’ over een onderzoek dat is gedaan naar de ontwikkelingen in de muziekcultuur. Er is een daling in woorden ten aanzien van verbondenheid en positieve emoties en een stijging in woorden over woede en antisociaal gedrag. `Ook blijkt dat het minder gaat om wij en ons en meer om Ik en Mij en dat is een tendens naar narcisme en dat is in feite de schaamte en de angst om heel gewoontjes te zijn schrijft Brown. De aanklager en de redder hebben narcistische trekken en vinden zichzelf heel goed en overcompenseren daarbij diepere gevoelens van minderwaardigheid en zich niet oké voelen. Brown schrijft ook over het schaarstebewustzijn dat al begint als we vinden dat we te weinig geslapen hebben en zich vervolgt met het feit dat we te weinig tijd hebben om te doen wat we willen doen, het is schaarstebewustzijn. In de muziekcultuur is het te weinig liefde hebben en dat tekort komen. Daar is een mooi verhaal over. Een antropoloog spreekt met een opperhoofd over de liedjes van de indianen. De antropoloog zei: ‘Opvallend dat bijna al jullie liedjes over water gaan, hoe komt dat?’. Het opperhoofd antwoordt: ‘Ja, water is schaars en van levensbelang, dat is de reden, maar mag ik u op mijn beurt vragen waarom al die 98

liedjes in het westen over de liefde gaan is dat soms schaars en van levensbelang bij jullie?!’ Opvallend is dat nu ik dit schrijft op de radio een smachtende stem zingt ‘Oh my give me love, give me love!’. Men wil weer krijgen even vangen in plaats van te geven en te delen wat echte liefde is en dan pas ontvangen. Vragen om liefde is zijn als een bedelaar die een andere bedelaar vraagt om een gunst in plaats van te geven van zijn rijkdom. In de media treft je de dramadriehoek continu aan zowel op TV, in de kranten en tijdschriften, roddelbladen, GTST, the bold and the beautiful, detectives, veel romans, films, computerspelletjes, alles zit vol met drama, we krijgen waar we om vragen...

99

Kernovertuigingen

Als je in de dramadriehoek zit is er iets mis met je kernovertuigingen, die zijn dan negatief en tegen jezelf gericht. De shit waar je in zit kan de mest worden die voor verdere groei en ontwikkeling zorgt in plaats van je in de shit en ellende te wentelen met zelfmedelijden. Lynne Forrest heeft het in haar prachtige boek ‘Beyond victim consciousness’ over het ophelderen van je overtuigingen, ze stelt de volgende vragen: 1. wat vertel ik mezelf? 2. welke gevoelens vloeien voort uit deze gedachten en overtuigingen? 3. zijn mijn gevoelens van een lage- of hoge frequentie? 4. welke gedachten zitten er achter deze gevoelens? 5. wat projecteer ik, waar geef ik anderen de schuld van? 6. op welke manier neem ik nu geen verantwoordelijkheid voor mezelf? 7. wat moet ik nu doen om de verantwoordelijkheid te nemen? 8. wat zijn de onderliggende overtuigingen achter deze gedachten? Ze komt met de suggestie om een kernovertuigingen- Cirkel te maken en te werken met The Work van Byron Katie en te letten op lichaamssignalen als oplossingen. Pijn en nare gevoelens zijn vaak het signaal dat we in de dramadriehoek zitten. Als we een waarnemend bewustzijn hebben zullen we luisteren, kijken en voelen t.a.v. deze pijn en ervan leren. We gaan bovendien letten op onze onvervulde behoeften die vaak een jeugdtrauma als oorzaak hebben. Mijn kernovertuigingen die ik opbouwde vanaf m’n jeugd waren:

100

- ik ben niet goed genoeg, moet beter mijn best doen en moet er wat voor doen om geliefd en geaccepteerd te worden (dus geloof in voorwaardelijke liefde) - ik moet nodig zijn en de ander redden en helpen - ik ben bang om afgewezen te worden om wie ik ben en doe aan people pleasing en mister nice guy en bouw een ideaal ik op om in de smaak te vallen - ik mag geen fouten maken want daarvoor word ik gestraft. - ik moet onafhankelijk zijn, kan niet rekenen op de ander, die laat me in de steek. - ik moet geven, zelfs al zijn het parels voor de zwijnen - de ander weet het beter. Hier volgt een kernovertuigingcirkel uit het boek van Forrest heb ik het vertaald.

101

In het schema staat een (0) bij pijnlijke gevoelens omdat dat een signaal is dat er wat mis is en dat je in de dramadriehoek zit en dus wat moet doen. Je kunt dan naar (1) gaan de onbevredigde behoeften die vaak schuil gaan achter gevoelens van frustratie, woede, angst, etc. In de geweldloze communicatie treft je veel informatie aan wat er achter je gevoelens schuilgaat, zeer aan te bevelen om je daarin te verdiepen. Gevoelens komen voort uit je gedachten beweren vele wijzen. De Boeddha zei: ‘Je bent het resultaat van alles wat je altijd hebt gedacht’. In het achtvoudige pad wijst de Boeddha op juist denken. De these is negatief denken, de antithese is positief denken en de synthese is juist denken. Dat is denken dat onze groei en ontwikkeling ten goede komt. Als je, zoals ik, dacht dat je niet goed genoeg bent komen er gevoelens van minderwaardigheid, kleinheid en ik overcompenseerde dat met arrogantie, omdat ik het niet wilde weten. Na mijn crisis ontdekte ik dat er achter mijn arrogantie minderwaardigheid zat en ik zocht nog verder want daar weer achter zat een gevoel van niet mogen zijn en dus kon ik er nu wat aan doen. Het doorzien van je geïdealiseerde zelfbeeld dat je hebt gemaakt omdat je je reële zelfbeeld niet kon uitstaan is van groot belang. Het geïdealiseerde zelfbeeld lijkt te helpen maar zorgt er in werkelijkheid voor dat je je reële zelfbeeld nog minder kunt uitstaan en accepteert en dus wijs je jezelf af, een daad van geweld naar jezelf. Om het nog mooier te maken meten we ons ook vaak nog een Ideaal ik aan om in de smaak te vallen bij de ander en zo onszelf en de ander te misleiden. Gurdjieff wees er al op dat veel mensen leugenachtig zijn zonder dat te beseffen. We doen ons anders (beter?) voor dan we zijn, vaak uit angst dat ons ware zelf zal worden afgewezen of veroordeeld. Cindy Lauper zingt 102

heel mooi: ‘You show your true colours and that’s why I love you’. Wees dus dapper en eerlijk en laat je ware kleuren zien dat is het mooiste en het beste voor iedereen.

103

Interesse

Ik sprak met mijn goede vriend Peter Jan en hij zei me: ‘Interesse dat is inter en esse ofwel tussen en zijn, tussen weten en niet-weten’, Ik vind dat heel mooi. De spelers van de dramadriehoek hebben geen echte interesse voor elkaar en om meer te weten te komen, want ze denken het weten al te hebben. Vernon Howard zei: ‘Er is een nieuw leven maar het oude leven toont zelfs nog niet eens de interesse om het te onderzoeken’. Er is een winnaarsdriehoek (zie artikel) maar de dramadriehoekspelers zitten gevangen in hun drama, waar ze zo aan gewend en gehecht zijn dat ze het niet los willen laten. Het doet me denken aan de gevangenen in de Bastille in Frankrijk tijdens de Franse revolutie, die gevangenen zaten daar al tientallen jaren in ketenen in het donker en werden bevrijd door de revolutionairen, maar de gevangenen waren helemaal niet blij, ze konden niet wennen aan het licht en niet slapen zonder hun ketenen, zo is het ook met de dramadriehoekspelers. Diverse slachtoffers zeiden tegen me:’Van jou kan ik nog veel leren, ik neem snel contact op’. Ik hoorde nooit meer wat van ze, ze zeggen niet wat ze menen en menen niet wat ze zeggen. Slachtoffers doen beloftes die ze niet nakomen. Voor mij is dat een voordeel want zo word ik niet meer in de reddersrol getrokken door de manipulerende slachtoffers, die geen enkele interesse in echt authentiek leven tonen. Ik nodigde echte redders uit voor een gespreksgroep over de dramadriehoek, waar ze veel van hadden kunnen leren, maar ze toonden geen enkele interesse en vroegen mij zelfs niet eens waar de gespreksgroep over ging, ze zeiden nee tegen iets waarvan ze niet eens 104

wisten of het hen voordeel zou kunnen bieden, ze waren druk. Als ik een slachtoffer was geweest hadden de meteen klaargestaan om me te helpen. Aanklagers staan op zenden en leren de ander een lesje en tonen geen enkele interesse om zelf ook eens les te nemen en wat te leren, ook zij denken het weten al te hebben. Op mijn WC hangt mijn uitspraak: ‘Hoe minder mensen weten, hoe meer ze denken te weten!’ Ze tonen dus geen enkele interesse meer want ze weten immers al (-). Hier nog wat quotes over interesse: Er zijn geen oninteressante dingen alleen ongeïnteresseerde mensen. – Chesterton Als je belangstelling hebt vind je genoeg interessante dingen om te doen. – Walt Disney Company De mensen zijn pas echt geïnteresseerd als ze over zichzelf kunnen en mogen praten. – Henny Bos ‘Ik ben een interessante man’ zei hij en wachtte toen af of er iets interessants ging gebeuren. – Henny Bos Mensen die geen interesses hebben zijn vaak oninteressant. – Henny Bos Mensen die geen interesses hebben vervelen zich vaak en dat zijn vervelende mensen. – Henny Bos 105

Hurt people hurt

Ofwel gekwetste mensen kwetsen en alle deelnemers aan de dramadriehoek zijn gekwetste mensen. Ze hebben de beste intenties in de meeste gevallen maar doen vaak het slechte. De Bijbel stelt dat ook en zegt: ‘We willen het goede maar doen het slechte..’. Slachtoffers worden vaak daders. Als je pijn hebt denk je alleen aan jezelf en geef je je pijn door aan de ander. Als je vreugde en geluk kent dan wil je dat delen met anderen en is dat wat je te geven hebt. De aanklager reageert onbewust zijn woede af op de ander. De redder wil zich niet niks voelen en probeert zich door zijn hulp nog een beetje goed te voelen en is dus egoïstisch zonder dat te beseffen. Het slachtoffer is in het verleden vaak gekwetst en blijft daarin hangen en dat geeft hij dus weer door. Let maar eens op wat mensen zeggen en hoe ze het zeggen. De Fransen zeggen zo mooi: ‘C’est le ton qui fait la musique’. Een vrouw die over haar geluk en liefde sprak deed dat met een grafstem en treurige blik, er klopte niks van, ik vroeg door en toen bleek dat ze absoluut niet tegen fouten kon en ze ontkende en er dus niks van leerde en nog steeds een slachtoffer was. Ze zei ‘Zo kom ik de dag wel door’, alsof het een lastige opgave is. Ik werd moe van die vrouw, haar energie was heel negatief en zwaar het was van een lage frequentie en ze was een energievreter. Ik zal verder contact met zo iemand mijden, want een slachtoffer wil altijd gelijk hebben en staat niet open voor de mening en ideeën van anderen, contact heeft dan geen zin. Ze willen hun gelijk in plaats van hun geluk. Het zijn ook de mensen die beweren schuldloos gescheiden te zijn en dus niet erkennen dat ze zelf wellicht ook fouten hebben gemaakt en dus slachtoffer blijven, als beloning levert hen dat aandacht en hulp op. 106

Osho had het over bedelaars die niks hebben en bij elkaar bedelen om de liefde en aandacht die ze niet te geven hebben omdat ze het niet ontwikkeld hebben, niet de moeite hebben genomen om zichzelf te ontwikkelen en bewust te worden en een gever en deler te worden. Ze projecteren hun eigen ellende op de ander. Je bent wat je ziet en doet. Op school vroeger zeiden we al: ‘Wat je zegt ben je zelf!’, een grote wijsheid waarvan we de waarde toen nog niet beseften. Soms is het zo dat iemand die zelf gekwetst werd niemand meer wil kwetsen en een people pleaser wordt en dus oneerlijk is en een ander niet durft te confronteren met zijn slechte gedrag en het onacceptabele accepteert en dat is codependent gedrag. Het is ook: Hurt people get hurt’. Als je gekwetst bent word je sneller gekwetst, want dat is zo vertrouwd en bekend. De Bijbel zegt: ‘De waarheid zal je vrij maken’, dat is helemaal waar, maar voor gekwetste mensen is het zo dat de waarheid ze woedend maakt en hen kwetst, ze verzetten zich ertegen. Ik noemde een slachtoffer een slachtoffer en ze werd boos en zei dat ik haar daarmee kwetste in plaats van bewust te worden van haar slachtofferschap en er wat aan gaan doen, weerde ze alles af en dacht er zelfs niet eens over na. Vernon Howard zei: ‘Er is een nieuw leven maar het oude leven toont nog niet eens de interesse om het zelfs maar te onderzoeken’...Een Amerikaan zei: ‘Some people get better others get bitter’. Gekwetste mensen raken sneller verzuurd, verbitterd en gefrustreerd., ze kwetsen zo ook nog een keer zichzelf. Gekwetste mensen zijn vaak heel bang om weer gekwetst te worden (en angst trekt het gevreesde aan!). Ze bouwen muren om zich heen ter bescherming en opvallend is dat als je een beschermende en afschermde houding hebt je niet kunt leren en niet openstaat, er kan niks binnenkomen, dus de ellende hou je zo in stand. Amerikanen noemen dat re-enactment ofwel het herhalen en opnieuw uitspelen van je jeugdtrauma’s, met alle ellende van dien voor jezelf en de ander. 107

Bovendien werkt de wet van de aantrekkingskracht. Gekwetste mensen trekken gekwetste mensen en kwetsingen aan!, zonder dat te beseffen. Het zal steeds meer worden tot de bodem wordt bereikt en degeen die het betreft inziet dat hij moet veranderen. Tot die tijd is er angst voor verandering en weerstand. De aanklager raakt snel gekwetst door anderen en heeft een kort lontje en gaat dan over tot de tegenaanval. De redder kwetst zichzelf door geen aandacht te besteden aan zijn eigen behoeften en helemaal op de ander gericht te zijn. Het slachtoffer is een en al kwetsing, waar hij zijn beklag over doet en veel zelfmedelijden heeft in plaats van er wat aan te doen. Ze willen allemaal begrip zonder zelf begrip te hebben voor zichzelf en de ander. Gandhi zei heel mooi: ‘Wees zelf de verandering die je in de wereld wilt zien!’, een wijs en goed advies.

108

Aspecten van het slachtoffer

Enkele aspecten van het slachtoffer zijn me opgevallen en wil ik hier benoemen: 1. Externe locus van controle Het slachtoffer zoekt de oorzaak en schuld van zijn problemen en ellende buiten zichzelf. Hij kan er niks aan doen, is ‘onschuldig’, onmachtig en is nu eenmaal zo. De overheid, de kredietcrisis, de anderen zijn verantwoordelijk voor zijn problemen en hij kan er dus niks aan doen (-). 2. Gelijk willen hebben Het slachtoffer is zo onzeker dat hij dat overcompenseert met een schijnzekerheid waar je niet aan mag komen die hij koste wat kost uitverdedigt. Nieuwe informatie een andere mening zijn bedreigend voor zijn status quo en weert hij dus af en zo haalt hij zijn ‘gelijk’, durft zijn fouten niet toe te geven en leert er dus niks van... 3. Manipuleren Vooral door de ander de schuld te geven en door zielig te doen of door te dreigen manipuleert het slachtoffer de ander in een greep naar de macht. 4. Rigide Het slachtoffer houdt vast aan een eenmaal ingenomen standpunt, durft niet van mening te veranderen ziet dat als een teken van zwakte en onzekerheid. 5. Geen zelfreflectie Het slachtoffer kijkt alleen naar buiten en niet naar binnen. Jung zei daarover: ‘Wie naar buiten kijkt droomt, wie naar binnen kijkt ontwaakt.’ 109

6. Projectie Het slachtoffer projecteert zijn schaduwkanten en negatieve aspecten op de ander om er zelf niet mee geconfronteerd te hoeven worden en mee af te rekenen. 7. Geen lerende capaciteit Het slachtoffer zit in een beschermende, afschermende houding, bouwt muren om zich heen en dan kan er niks binnen komen, ook het goede niet en dan is leren onmogelijk geworden en blijft alles bij het oude vertrouwde ook al kwelt hen dat. 8. Oordelen Het slachtoffer staat snel klaar met een oordeel over alles en denkt het weten te hebben.... 9. Ongevraagde adviezen De dwaas staat meteen klaar om de ander te adviseren. De wijze zal de ander vragen stellen om hem in de gelegenheid te stellen zelf zijn antwoorden te vinden. Het slachtoffer handelt als de dwaas. 10. Controle Het slachtoffer wil altijd de controle omdat hij voelt dat hij machteloos is en dan wil je de controle over de ander als je het niet over jezelf hebt. Hij vergeet dat alles wat je wilt controleren jou controleert. 11. Parasiteren Het slachtoffer heeft het credo: ‘What’s in it for me?!’ en kan niet goed voor zichzelf zorgen en parasiteert dan op een ander en profiteert van de goedheid van de ander zonder veel terug te geven. 12. Geen verantwoordelijkheid Het slachtoffer neemt niet de verantwoordelijkheid voor zijn eigen leven, heeft meer codependente anderenwaarde dan eigenwaarde. Hij laat de ander de kastanjes uit het vuur halen en is gemakzuchtig en soms zelfs lui. 110

13. Angst voor verandering Grote angst voor het onbekende heeft het slachtoffer, hij mijdt dat en laat alles bij het oude vertrouwde zelfs als kwelt dat hem, hij weet nu waar hij aan toe is en laat het daarbij 14. Illusie Het slachtoffer heeft geen oog voor de realiteit en noemt zijn illusie de waarheid en werkelijkheid. Hij denkt dat hij zijn ego is en weet niks van essentie. 15. Hebzuchtig Gandhi zei: ‘Er is genoeg voor ieders behoefte maar niet voor ieders hebzucht’. Het slachtoffer heeft nooit genoeg en is nooit dankbaar en tevreden met wat hij is en heeft. 16. Fout denken en voelen Het denken en voelen van het slachtoffer is van een lage frequentie en wordt geregeerd door angst in plaats van liefde. Vaak is er een negatieve self-talk en sub-personen die over hem de baas spelen, hij vereenzelvigd zich ten onrechte met zijn sub-persoonlijkheden en heeft een sterke innerlijke criticus die genadeloos is. Hij vindt zichzelf klein en raakt depressief of blaast zichzelf op en wordt arrogant en is geen gulden middenweg. 17. Geen zelfrespect Het slachtoffer respecteert zichzelf niet en wil dus het respect van anderen afdwingen om dat gat te vullen. Lao Tse zei: ‘Ik hoef geen respect want ik respecteer mezelf.’ 18. Dualiteit Denkend in goed versus slecht, wit versus zwart, mooi versus lelijk leeft het slachtoffer in de dualiteit in plaats van zich één te voelen met alles en de kosmos en in en/en termen te denken in plaats van of/of, hij denkt niet in termen van neti-neti, ofwel niet dit niet dat en identificeert zich met de dingen in plaats van onthecht te zijn. 111

De opsomming is zeker niet volledig en uitputtend ik houd me aanbevolen voor aanvullingen.

112

Schema in de slachtoffervalkuil of in je persoonlijke kracht

Dit schema geeft een indruk waar je zit in de slachtofferrol of in je persoonlijke kracht en maakt de overgang naar je persoonlijke kracht wat inzichtelijker. Slachtoffervalkuil/rol

Persoonlijke kracht

Stabiliteit

Chronische crises

Stabiel met episoden van crises

Persoonlijke kracht

Geeft zichzelf en anderen de schuld

Houdt zichzelf en anderen aansprakelijk

Gevoel voor de realiteit Geïsoleerd en onrealistisch Flexibel en gedeelde realiteit Identiteit

Misbruik in ’t verleden

Succesvol

Grenzen

Te rigide of te doordringbaar

Stelt grenzen vast en bewaakt ze

Groeicapaciteit

Herhaalt z’n fouten

Leert van z’n fouten

Verander-capaciteit

Rigide, gesloten, onrealisti- Open, realistische verwachsche verwachtingen, angst tingen, juicht verandering voor verandering toe

Oplossing-capaciteit

Hangt aan anderen, ziet geen oplossing

Vindt z’n oplossingen

Capaciteit om te vergeven

Excuses, zoekt wraak

Vergeeft en herstelt

Mate van tevredenheid

Ondankbaar en ontevreden Dankbaar en tevreden

Gemotiveerd door

Angst

Liefde

Eigenwaarde

Lage eigenwaarde

Spirituele eigenwaarde

Leercapaciteit

Leert niks, schermt af

Lerende capaciteit, leert graag

Waarnemingsvermogen Ziet niet, projecteert

Ziet zuiver en helder

113

Oordelen

Oordeelt over alles

Neemt waar zonder oordeel

Macht/kracht

Wil macht over

Wil macht tot

Acceptatie

Accepteert het onacceptabele of accepteert niks

Acceptatie van wat is

Verantwoordelijkheid

Neemt geen verantwoorde- Neemt verantwoordelijklijkheid of neemt het voor heid de ander-

Sociaal

Alleen, kan niet alleen zijn Goede sociale vaardigheden

Houding

Vermijden, ontvluchten, ontkennen, afgescheiden

Aangaan, oplossen, accepteren, open Ondersteunt anderen

Instelling

Parasiteert, manipuleert

Bewustzijn

Onbewust, onwetend denkt Bewust van het feit dat hij dat hij bewust is veel niet ziet

Opmerkzaamheid

Niet opmerkzaam van zijn, Opmerkzaam onopmerkzaamheid

Financieel

Vaak zwak, heeft nooit genoeg

Vaak gezond, genoeg

Werk

Middelmatige werker, of geen werk

Succesvolle werker

Begrip

Wil begrepen worden maar Heeft veel begrip begrijpt zichzelf niet

Overtuiging

Dat men niet oké is en de Dat men oké is en de ander ander ook niet, of dat men ook zich oké voelt en de ander niet oké vindt

Win/win

Verlies-win of win-verlies of verlies-verlies

Win-win

Controle

Wil controle

Vertrouwen

Contacten

Niet in staat verbinding Kent verbinding en intimiaan te gaan. Oppervlakkige teit, diepgaande contacten contacten.

Houding t.a.v. het verleden

Slachtoffer van het verleden Ervaren geworden door ’t verleden, laat zich er niet door leiden/lijden

114

Dit schema is voor ongeveer 20% een vertaling van een schema uit het boek ‘Who’s to blame – escape the victim trap’ van Carmen Renee Berry en Mark W. Baker Ph.D., de meeste aanvullingen zijn van mij. Ik merk aan mezelf dat ik nog niet 100% in mijn persoonlijke kracht zit en ken ook niemand die dat heeft. Ik oordeel bijvoorbeeld nog regelmatig en wil ook nog wel eens de controle. Dr. Hew Len van Ho’oponopono zou zichzelf trakteren op de dag dat hij niet zou oordelen hij is nu al op leeftijd en heeft zichzelf nog niet kunnen trakteren.

115

Gespreksgroep over de dramadriehoek - 23-9-2012

Henny heet Els, Joop, Justine en Wil van harte welkom en zegt dat we ongemerkt vaak een rol spelen in de dramadriehoek, dat Shakespeare al zei dat we allen een rol spelen op het levenstoneel. Als je je daar niet van bewust bent ben je slaaf van die rollen. Henny leest het artikel ‘The Karpman drama triangle’ (zie artikel) voor als opwarmer. De deelnemers herkennen er veel van. Henny heeft het over disidentificatie van de rollen, neti-neti noemen de Hindoes dat ofwel niet dit en niet dat en dan ben je vrij. Wil vertelt dat hij veel met veranderingsprocessen te maken heeft gehad en kwam de dramadriehoek vaak tegen en Wil zegt dat je er dan buiten moet gaan staan. Justine zegt dat je er boven moet gaan staan ze noemt dat piramidelook, anderen zeggen helicopterview en vogelperspectief. Justine zegt: ‘wees maximaal betrokken met optimale distantie’ en dat je naar de onderliggende behoeften moet kijken in communicatie. Els heeft in haar leven de nodige klappen gehad en is nu herstellend slachtoffer. Henny zegt dat hij het heel dapper en moedig van Els vindt dat ze haar kwetsbare kant durft te laten zien. Els is de redder/ helper, die zichzelf wegcijfert en dus ook slachtoffer is. Henny vertelt over een vrouw die iedereen hielp maar er niks voor terug kreeg. Hij vertelde die vrouw dat ze gespiegeld werd, ze hield niet van zichzelf dus de anderen ook niet. Als je jezelf wegcijfert is dat een daad van geweld naar jezelf. Wil zegt dat je niet erkend hoeft te worden. Justine zegt tegen Wil: ‘Dan heb je kennelijk een andere behoefte’. Wil zegt dat hij graag 116

dingen leert aan mensen en graag dingen helder maakt. Wil heeft behoefte aan vrijheid en voelt zich nooit een slachtoffer. Joop zegt dat hij alle rollen uit de driehoek wel kent en dat het pas een probleem wordt als je je erop fixeert en dat de rollen ook een belonende kant hebben en daar zit het gevaar in. Joop zegt dat de bevestiging een grote behoefte is en dat je het verwacht van mensen die niet in jouw schoenen staan dus wat heb je eraan? Henny zegt- ‘Kijk naar het leven dat degeen die jou advies geeft leidt (lijdt) en dan weet je meteen wat je met dat advies moet doen!’ Justine zegt: ‘Ga er een nachtje over slapen dan komt het antwoord wel’, dat is ook de ervaring van Henny. Joop zegt dat als je zegt dat je je minderwaardig voelt je niks hoeft te doen en op de bank kunt blijven liggen. Wil zegt dat hij nooit een slachtoffer is en fouten meteen toegeeft en ervan leert zonder de dupe ervan te worden. Joop zegt tegen Wil dat hij angst voor afhankelijkheid heeft en dat klopt volgens Wil. Henny heeft het over interdependentie. Dat hij afhankelijk is van de bakker voor brood en dat dat helemaal niet erg is maar dat hij voor zijn geluk niet van een ander afhankelijk is wat bij velen wel zo is. Joop zegt dat er vaak afhankelijkheid is en dat dat gebrek aan creativiteit is en in jezelf geloven. Wil zegt dat hij zichzelf de opdracht geeft dingen te doen die hij aanvankelijk niet durfde te doen en dat geeft hem zelfvertrouwen. Henny zegt dat tegen Oprah Winfrey werd gezegd dat ze geen TV persoonlijkheid had en dat Oprah geloofde in zichzelf en doorzette. Els zegt dat tegen haar werd gezegd dat ze alles moest kunnen en 117

werd een perfectionist daardoor. Henny zegt dat ze bij hem thuis zeiden: ‘Kan niet ligt op het kerkhof en wil niet ligt ernaast’. Els vertelt dat ze vroeger thuis al moest helpen omdat ouders ziek of onvermogend waren zo werd het bij haar met de paplepel ingegoten om te helpen en redden. Henny zegt dat als je een innerlijke dramadriehoek hebt met o.a. een innerlijke criticus je hem buiten je ook zult kennen. Justine heeft moeite met woede te uiten, dat mocht ze vroeger thuis niet werd dan in een donkere kast opgesloten, vandaar dat ze nu zo bezig is met geweldloze communicatie. Justine had het over iemand die jakhalsde (communiceerde met geweld) waar ze niet zo goed raad mee wist. Ze weet dat de jakhals ook een plaats in je heeft om een compleet mens te zijn en ze zegt dat ze niemand kent die alleen maar een giraf is (geweldloze communicatie). Joop zegt dat hij provocatief coachen mooi vindt dan leer ermee omgaan. Justine zegt dat boosheid niet persé jakhalsgedrag hoeft te zijn. De CD-opname van 70 minuten is verkrijgbaar bij Henny Bos voor belangstellenden ([email protected]). De kosten zijn inclusief verzendkosten 15 euro.

118

Hoe je je ongemerkt in de dramadriehoek laat trekken

Het slachtoffer is het gevaarlijkst met zijn vaak vleiende woorden en lieve blikken. De Bijbel zegt het al: ‘Mooie ogen en vleiende woorden komen u duur te staan!’ Woorden als: ‘Ik kan zonder jou niet leven’, ‘Jij bent de enige die me begrijpt’, ‘Alleen jij kunt me helpen’, Ik heb je nodig, red het niet zonder jou hulp’, ‘Jij bent de enige die ik vertrouw en waarop ik kan rekenen’, etc. Deze woorden kunnen je ego strelen en verleiden tot redder/helpersgedrag. Je doet dat om je eigen onbewuste machteloosheid uit de weg te gaan, je ziet die machteloosheid in het slachtoffer en projecteert die van jezelf daarop. Het slachtoffer speelt de onschuldige, die er niks aan kan doen, men doet hem alles aan en hij is dus zielig en staat alleen en wekt zo je medeleven en zelfs medelijden op en je zit zo weer in de rol van redder/helper. Het slachtoffer liegt en bedriegt als een junk om aan zijn aandacht en hulp te komen, en je hoort het maar al te graag die leugens. Fleetwood mac heeft een lied met de tekst: ‘Tell me lies sweet little lies!’ De aanklager kan je door zijn beschuldigingen in de verdediging drukken. Als je je verdedigt voel je je aangevallen en ben je al gauw slachtoffer. Don Miguel Ruiz zei: ‘Vat niks persoonlijk op!’, een wijs advies. Schiet niet in een reactie maar geef een respons vanuit je wezen en je hart, dat is heel wat beter. Als je in de reactie schiet heeft de aanklager je precies waar hij je hebben wil: in de slachtofferrol.

119

Zowel de aanklager als het slachtoffer kan je schuldgevoelens geven o.a. dat je niet voldoende doet, niet goed genoeg je best doet, niet beter zorgt, door hun aanval, dreigen of klacht dringen ze je in de slachtofferrol. Ga niet in op beschuldigingen en dreigementen, laat je eigenwaarde er niet door aantasten en naar beneden halen, als je dat wel doet heb je meer codependente anderenwaarde dan eigenwaarde.... Als je merkt dat je steeds 90% van alles voor je rekening neemt en de ander maar 10% heb je jezelf tot slachtoffer gemaakt, die van zich laat profiteren. Je hoeft geen boekhouder te worden die alle uitgaven en inkomsten bijhoudt, maar je mag wel een balans opmaken en ervoor zorgen dat de ander 50% van de initiatieven en het werk voor zijn rekening neemt, zo niet dan parasiteert hij wellicht op je en ben je slachtoffer. De redder kan je in de dramadriehoek trekken door dingen voor je te doen die je zelf zou kunnen en moeten doen, hij maakt je dan van hem afhankelijk en gemakzuchtig, je neemt dan zelf steeds minder het initiatief en mijdt verantwoordelijkheid. De redder kan je als slachtoffer benaderen en je gaat je dan wellicht conform gedragen, ik heb dat al vaak zien gebeuren. De Bijbel zegt: ‘We willen het goede, maar doen vaak het slechte’ en dat geldt zeker ook voor de redder. Conclusie De dramadriehoekspelers zijn in feite slachtoffers die hun best doen om van anderen (jou?) ook een slachtoffer te maken

120

Hoe weet je dat je een redder bent?

Je bent een redder als je moeite hebt met nee zeggen, dat is een codependente trek. Je voelt je dan al snel schuldig als je nee zegt en de ander niet helpt. Ook laat je je gemakkelijk paaien en bent je gevoelig voor vleiende en complimenteuze woorden, je bent eenvoudig te manipuleren. Je voelt je pas iets, wanneer je de ander helpt. Je helpt de ander omdat je denkt dat hij het zonder jouw hulp niet redt en dat is nogal aanmatigend. Je voelt je verantwoordelijk voor het geluk van de ander en denkt dat je de ander kunt veranderen en gelukkig kunt maken. Als je je aangetrokken voelt tot slachtoffers en veel van je vrienden en kennissen slachtoffer zijn kun je er zeker van zijn dat je een redder bent. Je denkt dat je altijd het voortouw moet nemen en de kar moet trekken en bent vaak bazig zonder dat te willen. Je kunt niet tegen onrecht en onrechtvaardigheid, daar vecht je tegen en tegen roept tegen op volgens de roos van Leary. Een vrouw die een redder was zei: ‘Ik moet in relaties altijd de baas spelen en daar baal ik van’. Ik vertelde haar dat ze een controlefreak was en liet haar een test doen, ze scoorde heel hoog op controle. De ontkenning van de eigen behoefte is ook een kenmerk van de redder. Hij vindt de behoeften van de ander belangrijker dan zijn eigen behoeften. Overdreven medelijden en medeleven met de ander leidt ook tot reddersgedrag. Het diepe, vaak onbewuste oordeel over jezelf, dat je 121

niet oké bent, niet goed genoeg bent, niks waard bent, zorgt er ook voor dat je een redder wordt om je goed te kunnen voelen. Als jouw ouders in het disfunctionele gezin onvermogend waren en je al vroeg bij moest springen en moest helpen, alsof je al een volwassene was, is het redden je met de paplepel ingegoten en ben je geconditioneerd om redder te zijn in het heden. De verwachting dat als je goed doet je ook goed ontmoet, dat als je de ander ‘pleast’, hij jou ook zal ‘pleasen’ is een oorzaak van reddersgedrag. Het is een foute denkwijze en je bent dan ook niet aan het geven maar aan het investeren om meer terug te krijgen dan je geeft. Omdat je niet goed voor jezelf `zorgt en jezelf niet liefhebt zul je gespiegeld worden en niet geliefd worden door een ander en de ander zal dan ook niet voor jou zorgen. Redders maken zich vaak overdreven zorgen over anderen of het wel goed met ze gaat en ze willen de ander behoeden voor fouten, die die ander nu juist nodig heeft om van te leren De redder is een verbeteraar, hij denkt te weten wat het beste is voor de ander en probeert hem te ‘verbeteren’ wat nogal arrogant, belerend, betweterig en aanmatigend is... De redder is behoeftig en afhankelijk van zijn slachtoffer, hij is bang dat het slachtoffer hem in de steek laat en heeft dus een probleem met onthechten en loslaten. De redder heeft het slachtoffer nodig om zich goed te kunnen voelen en zelfs superieur te voelen (75% van de geestelijke hulpverleners voelt zich superieur wat pathologisch is).. De redder is codependent en wil de liefde, erkenning en waardering, die hij zichzelf onthoudt, van buiten halen, een ander moet het gat in de redder vullen. Almaas had het in zijn werk ook al over gaten vullen.

122

De redder denkt van zichzelf dat hij tot de goeden behoort en ziet niet dat hij vaak het slechte doet en een ‘enabler’ wordt, ofwel de verslaving, afhankelijkheid en ziekte in stand houdt of zelfs verergert, ondanks zijn goede bedoelingen. De Bijbel zegt: ‘We willen het goede maar doen vaak het slechte’. In het disfunctionele gezin waar de redder opgeroeide werd niet tegemoet gekomen aan zijn behoeften. Hij trok daaruit de conclusie dat zijn behoeften niet belangrijk waren en niet vervuld konden worden en dus ging hij de behoeften van anderen vervullen en werd zo een redder die een slachtoffer van het slachtoffer wordt. We are victims of victims of victims zei een Amerikaan. De redder zit in de afweer van oude pijn die ze in PRI (Past Reality Integration) ‘Ontkenning van behoeften’ noemen, de moeilijkst te bestrijden afweer omdat je dan zegt dat er met jou niks aan de hand is en anderen het veel erger hebben en dat je niks nodig heb.t De redder is grootgebracht met drama en voelt zich dus aangetrokken tot drama en crises om op te lossen en te fixen. Drama is vertrouwd voor hem en we hebben de neiging om jeugdtrauma’s te herhalen. Freud noemde dat herhalingsdwang en Amerikaanse deskundigen hebben het over re-enactment. We omarmen het bekende zelfs als ons dat kwelt en tot slachtoffer maakt. De redder denkt dat hij bewust is, maar is in werkelijkheid onbewust, weet niks van zijn essentie, zijn ware wezen. Als hij dat wel zou weten zou hij geen redder zijn, maar een volwassene die geeft en deelt van zijn liefde, zonder dat dat ten koste gaat van hemzelf, zoals bij de redder het geval is Als je je eigenwaarde baseert op het redden en helpen ben je een redder. Als je hulp ten koste gaat van jezelf, van je eigen levensgeluk en welzijn dan ben je een redder. 123

De redder is vaak extreem hard voor zichzelf en gunt zichzelf vrijwel niets en mag dus liefdevoller en zorgzamer voor zichzelf worden en zich los maken van zijn rol als martelaar. Als je niet lekker in je vel zit als je niet kunt redden/helpen en er als het ware aan verslaafd bent om te helpen, ben je een redder.

124

Hoe weet je wanneer je een aanklager bent?

Een aanklager projecteert zijn schaduwzijden en negatieve kanten en woede op de ander en geeft de ander de schuld en maakt verwijten. Hij kan openlijk agressief zijn maar ook passief-agressief en ‘the silent treatment’ toepassen. De aanklager speelt graag advocaat van de duivel en vindt het leuk om een ander klem te zetten en naar beneden te halen. Om zijn eigen woede niet te hoeven voelen zal hij proberen een ander kwaad te maken om de ander zijn woede te laten uitspelen. Vaak te laat komen is geen respect voor de ander en ook een teken van verdrongen woede, die zo kenmerkend is voor de aanklager. Dingen ‘vergeten’ te doen voor de ander is ook zo’n voorbeeld, het lijkt heel onschuldig maar is het niet. Dwarsliggen en in de contramine zijn is een favoriete bezigheid van de aanklager. Hij is graag tegen iets en weet niet dat tegen zijn ook tegenwerking oproept en zo wordt hij slachtoffer van zijn eigen gedrag. De aanklager sublimeert zijn woede zodat het niet zo opvalt en sociaal geaccepteerd wordt. Gelijk willen hebben is ook een kernmerk van de aanklager, die vaak een betweter is en erg belerend kan zijn. Hij zal altijd het laatste woord willen hebben om zijn ‘gelijk’ af te dwingen. Chantage is ook iets van aanklagers, dreigen met repercussies als je niet doet wat ze willen, mensen onder druk zetten.

125

Humor die ten koste gaat van anderen en galgenhumor is ook echt iets van de aanklager en wijst ook op verdrongen woede. Kritiek leveren en dan het liefst negatief dat doet de aanklager graag om zichzelf beter te voelen dan de ander. Het veroordelen en oordelen is heel sterk bij de aanklager, in plaats van dingen en mensen te accepteren zoals ze zijn en worden veroordeelt hij ze, hij neemt niet zelf de verantwoordelijkheid over zijn leven. De aanklager beschuldigt en kleineert graag. Vergelding, haat en wrok zijn ook kenmerken van de aanklager, hij is niet in vrede en harmonie en snapt niet dat vergeven iets is dat je in de eerste plaats voor jezelf doet.

126

Hoe weet je dat je een slachtoffer bent?

Je bent een slachtoffer als je een externe locus van controle hebt wat betekent dat je de reden van je eigen ellende en problemen buiten jezelf zoekt en anderen, onder andere de overheid, de kredietcrisis, de bazen, God, de schuld van alles geeft. Het slachtoffer voelt zichzelf onschuldig en zegt: ‘Ik kan me niet voorstellen dat ik wat verkeerds heb gedaan’ en mist dus elke zelfreflectie. Hij heeft een geïdealiseerd zelfbeeld opgebouwd waarin hij zijn gedrag rechtvaardigt en altijd gelijk wil hebben in plaats van zijn geluk. Het slachtoffer is afschermend en heeft een beschermende houding en staat dus niet open om te leren, waardoor alles zich herhaalt en zelfs erger wordt. Freud noemde dat herhalingsdrang, Amerikanen noemen het re-enactment het steeds opnieuw herhalen van je jeugdtrauma’s en steeds dezelfde fouten maken. Het slachtoffer heeft zelfmedelijden en wentelt zich daarin, het is de bitterzoete melancholie. Ze zeggen ‘Arme ik’ en ‘Ik kan er niks aan doen’ en ‘Het overkomt me’ en laten alles bij het oude want dat kennen ze, dat is vertrouwd ook al kwelt het hen. Je bent een slachtoffer als je overdreven afhankelijk bent van anderen of van een activiteit of substantie, voor je ‘geluk’. Je bent dan een verslaafde en ontkent dat. De ander, de activiteit of substantie bepaalt hoe je je voelt en dan bepaal je je gevoel dus niet zelf. Je hebt de kicks nodig van buiten om je ‘goed’ te voelen. Een slachtoffer heeft nooit genoeg het is het verhaal van Rupsje Nooitgenoeg, hij wil steeds meer en het vervult hem niet en hij is niet tevreden en dankbaar. 127

De crisis en ellende duurt maar voort bij het slachtoffer. Hij zou niets zijn zonder zijn problemen en ellende en dus klampt hij zich daaraan vast en is het zijn enige identiteit. De angst om los te laten is te groot ook om te disidentificeren, dat durft het slachtoffer niet en daar denkt hij zelfs niet eens over na. Het slachtoffer werkt met schuldgevoelens. Hij is er heel goed in om een redder te manipuleren met schuldgevoel of vleiende woorden of dreigementen en wat dan ook om zijn zin te krijgen. Angst voor verandering en angst in het algemeen is een aspect dat het slachtoffer beheerst en dat maakt liefde onmogelijk, het levert behoeftigheid, eisen, bezitterigheid, etc. Op. (Je bent van mij!) in relaties, onvoorwaardelijke liefde is het slachtoffer vreemd. Een slachtoffer denkt vrijwel nooit dat hij een slachtoffer is zo slecht kent hij zichzelf en zit hij in de ontkenning. Hij zal zeggen dat hij ‘gelukkig’ is met wat er is en het zo laten. Er is geen zelfkennis, zelfinzicht en zelfbesef, er is vervreemding en illusie die het slachtoffer voor de werkelijkheid houdt. Slachtoffers houden een boekhouding bij van wat ze voor je gedaan hebben en werpen je dat voor de voeten om meer van jou gedaan te krijgen. Ze geven dus niet maar investeren en willen er meer uithalen. Ze zullen hun voordelen en goede dingen opsommen en willen niks weten van hun schaduwzijde en negatieve kanten, ze verdringen dat naar het onderbewuste dat vandaar uit 9x sterker doorwerkt en z’n destructiviteit laat gelden. Freud zei ook al dat ons handelen meestal uit het onbewuste voortkomt. Ze hebben geen idee dat ze de slaaf zijn van de dramadriehoek en willen zich daar ook niet in verdiepen, want nieuwe informatie en nieuwe inzichten zijn een bedreiging voor hun status quo en dat wil hij koste wat kost handhaven. Hij verbergt zijn onzekerheid achter een façade van zekerheid. De wijze Lao tse zei: ‘Misschien ben ik wel het enige warhoofd, want iedereen is altijd zo zeker van zijn zaak’... 128

Het slachtoffer creëert zijn eigen ellende en problemen door onjuist denken, voelen en handelen. Er is een verwrongen beeld van de realiteit die het slachtoffer aanziet voor de enige realiteit. Hij werkt niet met de genade mee. Door negatief denken en voelen trekt hij het negatieve aan. De Bijbel zegt dat ook: ‘U geschiede naar uw geloof ’. Als je gelooft dat je een pechvogel bent zul je je gelijk halen en veel pech kennen. Het slachtoffer ziet de moeilijkheden in de mogelijkheden in plaats van de mogelijkheden in de moeilijkheden te zien en zal het dus moeilijk hebben. Tegen de redder zegt hij vaak: ‘Ja maar’, dat het niet werkt, etc. In plaats van de lekken in zijn levensboot te dichten schept hij steeds water uit de boot en is daar dan heel druk mee en heeft geen tijd voor iets anders en klaagt dat het probleem niet weggaat... Het slachtoffer wil de controle en beseft niet dat alles wat je wilt controleren jou juist controleert. De ‘waarom-vraag’ wordt door het slachtoffer gesteld (Waarom moet mij dit nu overkomen?) wat leidt tot allerlei speculaties. Hij vergeet de ‘wat-vraag’ te stellen: ‘Wat kan ik in dit geval doen?’ Het slachtoffer durft zijn ware zelf niet te laten zien en houdt de schone schijn op en kent dus geen intimiteit. In het Engels klinkt intemacy fonetisch als into-me-see en dat is een brug te ver voor het slachtoffer. Hij houdt het bij oppervlakkige contacten en klaagt dan dat niemand hem begrijpt in plaats van zelf begrip te hebben. Slachtoffers verwarren medelijden met liefde, ze wekken medelijden op en denken dan liefde te ontvangen.

129

Teleurstelling in de dramadriehoek

Alle deelnemers in de dramadriehoek zijn of raken teleurgesteld vanwege te hoog gespannen en onrealistische verwachtingen. De aanklager denkt dat door zijn verwijten de ander zal veranderen en als dat niet gebeurt (wat meestal zo is) raakt de aanklager teleurgesteld en wordt hij de redder/helper of een slachtoffer. De redder/helper heeft de verwachting dat hij het slachtoffer gelukkig kan maken wat natuurlijk niet lukt en dan is er teleurstelling en wordt de redder/helper een slachtoffer (na alles wat ik voor hem gedaan heb!) of een aanklager. Het slachtoffer heeft de verwachting dat de redder/helper zijn problemen oplost en hem zal redden en geluk zal brengen en ook dat is niet erg realistisch wat teleurstelling tot gevolg heeft en dan wordt het slachtoffer een aanklager. De deelnemers in de dramadriehoek hebben verwachtingen van de ander in plaats van zichzelf en ze stellen dus zichzelf teleur. Als de deelnemers en cursus willen volgen over omgaan met teleurstelling zullen ze horen dat de cursus nu niet doorgaat en volgend jaar pas plaatsvindt (grapje).

130

Verandering in de dramadriehoek

Echte veranderingen zijn er niet in de dramadriehoek, men zit vast aan zijn rollen en er is alleen verandering van tactiek, als het slachtoffer merkt dat vleiende woorden niet helpen kan hij zielig gaan doen of iets anders om te krijgen wat hij wil. Men zegt: ‘Elke verandering is nog geen verbetering’ en vergeet dat elke verbetering een verandering is. Hij denkt dat de redder hem kan veranderen en hij dat dus niet zelf hoeft te doen, een heilloze weg dus. De redder zal veranderingen aanbrengen in zijn hulp om resultaat te bereiken namelijk dat het slachtoffer naar hem luistert en de aanklager ook slachtoffer wordt. De redder vergeet dat je alleen jezelf kunt veranderen en niet de ander, het is zelfs zo dat als je vijanden wilt maken je moet proberen om de ander re veranderen. Alle rollen zitten in een beschermende en afschermende houding en dan sta je niet open voor nieuwe informatie en nieuwe inzichten en kun je niet leren en dus niet veranderen. Het is zelfs zo dat als je niet in een open en lerende houding zit je nooit wat leert. De waarheid is dynamisch en vaak paradoxaal en verandert steeds, net als een stromende rivier die zich ook steeds vernieuwt. De spelers in de dramadriehoek proberen de waarheid te fixeren en in pacht te hebben vooral de aanklager en de redder. Confucius zei: ‘Je kunt de waarheid niet naar de mensen brengen je moet de mensen naar de waarheid voeren’. Nietzsche zei: ‘Aan hoeveel waarheid waagt een mens zich, hoeveel; waarheid durft hij aan en kan hij verdragen’. Lao tse zei: ‘Ware woorden zijn vaak niet mooi en mooie woorden zijn vaak niet waar’. 131

De Bijbel stelt dat de waarheid je vrij zal maken ik voeg daaraan toe dat de waarheid je vaak eerst kwaad zal maken, want het tast je illusie aan. De waarheid maakt je vrij van je conditioneringen en je rollen in de driehoek. De meeste mensen worden niet bewust omdat ze denken dat ze al bewust zijn en dus niks hoeven te doen, dat alles vanzelf gaat. Ze groeien niet en ontwikkelen zich dus niet. Echt leven is verandering per definitie en daarvoor moet het oude verdwijnen om plaats te maken voor het nieuwe. Jezus zei: ‘Zie ik maak alle dingen nieuw’ en dat is verandering in optima forma.

132

Waardering

De deelnemers aan de dramadriehoek hebben en tonen over het algemeen geen waardering voor de ander, er is geen dankbaarheid. Het gezegde luidt: ‘Dankbaarheid is een bloem die in weinig tuinen bloeit’ en zo is het. Geluk leidt niet altijd tot dankbaarheid, maar dankbaarheid leidt altijd tot geluk. We zouden er dus meer op mogen letten en het begint met waardering. Judy Widener schrijft in haar artikel: ‘The politics of appreciation’ over redenen waarom we geen waardering geven, ze zegt: 1. Vergelijken: Jij hebt meer dan ik en als ik je dus erkenning en waardering geef voeg ik nog meer aan je toe en lijkt wat ik heb minder en kleiner daarmee vergeleken. Er is een onderzoek gedaan onder studenten, ze mochten kiezen: A: 50.000 dollar per jaar verdienen, waar anderen 25.000 verdienden B: 100.000 dollar verdienen, waar anderen 250.000 verdienden Ze kozen massaal voor optie A en wilden zich meer voelen dan de ander ook al kostte het hen veel geld. 2. Ik eerst: Je moet eerst mij waarderen voordat ik jou waardeer 3. Competitie: Er is schaarste dus hoe meer ik aan je geef hoe minder ik heb en ik wil meer hebben dan jij. 4. Rancuneus zijn: Je pakte van me af (geld, liefde, respect) dus ik geef je niks 5. Oordeel: Ik denk dat je het niet verdient, waardering moet verdiend worden 6. Verwachting: Je verwacht het van me en dan is het niet speciaal meer 7. Angst voor afwijzing: ‘Ik ben bang dat je mijn waardering belachelijk zult maken en afwijzen dus geef ik het niet 133

Doorzie deze foute tactieken en corrigeer e.e.a en geef eens een oprecht compliment als blijk van waardering. Marianne Williamson zei: ‘Zie iedere ontmoeting als een heilige ontmoeting’. Als je zo kijkt zal je de ander waarderen en respecteren en dat tonen.

134

Als redder was ik het slachtoffer van de slachtoffers...

Als redder voelde ik me altijd aangetrokken tot slachtoffers, tot de underdog, de mislukkelingen, ik trok ze dus ook aan want slachtoffers hebben een neusje voor redders die ze voor hun karretje kunnen spannen en de kastanjes voor ze uit het vuur haalt. Ik liet me manipuleren door gevlei, want het is moeilijk om het oneens te zijn met iemand die je vleit en complimenteert, je ego zwelt ervan op en vindt het fantastisch. Ook dreigementen dat ze me zullen verlaten hadden hun impact op me met mijn afwijzingsangst en verlatingsangst, ze hadden me er goed mee te pakken en dat wisten ze ook... Ook schuldgevoelens werkten bij mij sterk door. Het slachtoffer gaf me dan het idee dat ik het niet goed deed om hem of haar van z’n problemen af te helpen, het werden zelfs schaamtegevoelens dat ik een slecht mens was en niet deugde als ik hen niet zou helpen. Toen ik nog getrouwd was zei mijn vrouw tegen mij: ‘Je bent een egoïst, je moet aan MIJ denken!’, het is tragikomisch. Verder noemde mij niemand een egoïst, ze wist dat daar een pijnpunt van me lag dat dat m’n allergie was, ik vond het vreselijk om zo genoemd te worden en ze manipuleerde me ermee. Ik voelde me verantwoordelijk voor het geluk en het welzijn van het slachtoffer en zag niet dat dat een onmogelijke opgave is en dat de ander alleen zichzelf gelukkig kan maken. Je kunt niemand het geluk opdringen. Ik dacht: ‘Als ik niet help dan doet niemand dat en loopt alles in de soep’. Ook de tranen van het slachtoffer wisten me te raken en dan redde 135

ik de ander weer. Het slachtoffer zei: ‘Je bent de enige die ik vertrouw dus moet je me helpen’ en dan ging ik weer door de bocht. Ik besefte niet dat al die tijd geen of nauwelijks aandacht had voor mijn eigen behoeften en die van de ander veel belangrijker vond, dat leverde rancune op, ik werd geleefd, liet me leven en nam niet zelf de verantwoordelijkheid voor mijn welzijn en geluk en leven. Ik zag mezelf niet als slachtoffer, ik was daar blind voor en projecteerde het op de slachtoffers. Je kunt pas iets veranderen als je je bewust bent geworden van iets. De redder voelt zich superieur ten opzichte van zijn slachtoffer en dat is onterecht en pathologisch. Woede en agressie werden ook tegen me gebruikt om me te manipuleren, omdat ik een conflictmijder was. Vroeger ging ik onder de tafel zitten als er ruzie was thuis, ik vluchte daarvoor en dat werd later ook mijn gedrag bij conflict. Slachtoffers weten dat en gebruiken dat tegen je. Drama opvoeren is ook iets waar ik gevoelig voor was, ik leefde daar volledig in mee en liet me meeslepen in de dramadriehoek, ik had medelijden in plaats van medeleven. Ook kritiek leveren deden de slachtoffers om je te veranderen, er moest steeds meer worden gedaan, het was nooit genoeg, de slachtoffers stelden zich op als Rupsje Nooitgenoeg. Wat ik niet wist is dat slachtoffers slachtoffers maken. Amerikanen zeggen: ‘Hurt people hurt’, ofwel gekwetste mensen kwetsen. Je kunt alleen geven van wat je hebt en als dat problemen zijn en ellende is is dat wat je geeft. Soort zoekt soort dus de redder, die ook een slachtoffer is zoekt de slachtoffers ten koste van hemzelf. Het over en weer kwetsen gebeurt geheel onbewust, er is geen kwade opzet of 136

gemene bedoeling in het spel. Jezus zei het al: ‘Heer vergeef het hen want ze weten niet wat ze doen!’ Het slachtoffer is de loser en losers make promises en winners make commitments, losers have excuses en winners have reasons. Het slachtoffer zal je altijd vertellen dat het niet kan, niet lukt en niet mogelijk is, etc. Ford zei: ‘Zij die zeggen te kunnen en zij die zeggen niet ten kunnen hebben beide gelijk.’ Wat ik niet wist en leerde van Brené Brown is dat slachtoffers zoeken naar sympathie en niet naar empathie of gedeelde ervaringen of intimiteit. Empathie en intimiteit vinden ze eng, je zou er eens achter kunnen komen hoe het werkelijk met ze gesteld is, nee dan kiezen ze liever voor sympathie en medeleven en medelijden opwekken, ze zoeken erkenning voor hun uniekheid en hun gelijk. Volgens Brené Brown is empathie het tegengif tegen de schaamte, die verborgen ligt achter het sympathie zoeken. Marki McMillan schreef: ‘Empathie is een gave en gift van bevestiging en bekrachtiging die, hoe vaak het ook wordt gegeven, altijd naar ons terugkeert als onze eigen waarheid. Empathie heelt een ander op het zelfde moment als het mij heelt. Hier volgt een schema van Brené Brown:

Samenvatting Samenvattend zou je kunnen zeggen dat ik me gemakkelijk liet manipuleren door vleierij, tranen en verdriet, woede, dreigen met weggaan, inspelen op mijn afwijzingsangst, kritiek, mij de verantwoordelijke maken, drama, schuld- en schaamtegevoelens. 137

Mij een egoïst noemen, agressie, inspelen op je behoefte om nodig te willen zijn, zielig doen, je een slecht gevoel geven, etc. Door mijn studie van de dramadriehoek heb ik me grotendeels bevrijd van de rollen en dat voelt heel bevrijdend. Ik help nog wel mensen maar alleen als ze het zelf niet kunnen en als het niet ten koste gaat van mezelf. Ik geef geen vissen maar leer ze vissen.

138

We zijn slachtoffers van slachtoffers van slachtoffers..

In de dramadriehoek zijn alle spelers ook slachtoffer er zijn geen winnaars in de dramadriehoek, die ook wel slachtofferdriehoek wordt genoemd. Diane Zimberoff schrijft in haar boek ‘Breaking free from the victim trap’ over de slachtoffers, ik heb het vertaald: ‘De belangrijkste hint die we ons moeten realiseren is dat onder de stoerheid van de aanklager een slachtoffer zit en onder de ‘we hebben het voor elkaar’-opstelling van de redder, die daardoor kracht veinst zit, ook een slachtoffer. Deze acties zijn pogingen om een gevoel van kracht te krijgen uit de zwakheid van de ander. Dit is de essentie om het syndroom te kunnen begrijpen. Elke persoon is symbiotisch gebonden en voedt zich met de zwakheid van anderen. In de dramadriehoek voel je je pas sterk als je ziet dat de ander zwak of zwakker is. Dat gedrag is ons aangeleerd door onze opvoeders die op hun beurt weer slachtoffer werden van hun opvoeders en zo wordt het steeds overgedragen. Wij mogen de negatieve spiraal doorbreken door uit de dramadriehoek te stappen en vrij te worden. Zie het artikel : ‘Hoe stap je uit de dramadriehoek’ voor aanbevelingen en tips. We leren ons slachtoffergedrag in het disfunctionele gezin, waar geen of te weinig liefde, erkenning, waardering, warmte en koestering voor je was. Daar reageerde je op en werd een aanklager, redder of slachtoffer. Je voelt je niet oké, niet goed genoeg en overcompenseert dat vaak naar het tegendeel, namelijk dat jij oké bent en de rest niet, we projecteren dan onze eigen negatieve gevoelens op de ander 139

en geven anderen de schuld van onze ellende. In de psychologie hebben ze het over ‘learned helplessnes; ofwel aangeleerde hulpeloosheid van het slachtoffer dat je was en niet wilde zijn. Een vriend had tijdens zijn opvoeding veel te maken met de pijn van slecht behandeld te worden en zei me dat hij had geleerd van de pijn te gaan houden om het te overleven, dat noemen ze secundaire winst uit het disfunctionele gezin. Hij zei me: ‘Mijn leven is een groot drama en wat geniet ik daar toch van’, hij lacht als er pijn is en nare dingen gebeuren, hij lacht het weg weet zich geen houding te geven en is nu wat masochistisch. Omdat onze ouders of opvoeders ons nooit onvoorwaardelijk liefhebben en accepteren hebben we delen van onszelf verdrongen, namelijk die delen die niet geaccepteerd werden en zo vervreemdden we van onszelf en werden niet heel. Slechts de delen die wel geaccepteerd werden, werden ontwikkeld. Bij velen is het innerlijke kind volkomen verdrongen en naar een koude kelder verdreven. Ik mis bij die mensen de speelsheid, humor, creativiteit en lerend vermogen die zo eigen zijn aan het kind Door hun opvoeding werden we de ouder (aanklager of redder) of een hulpeloos kind (slachtoffer) of een gekwetst kind (aanklager) of een hulpvaardig kind (redder) en geven dat weer aan onze kinderen door, door ze niet onvoorwaardelijk lief te hebben en volledig te accepteren en fouten in ze te zoeken en ze daarop te wijzen in plaats van hun verdiensten te prijzen.

140

De dramadriehoek is verslavend

De redder zal zich steeds weer aangetrokken voelen tot een slachtoffer en het slachtoffer zal steeds weer een redder en/of aanklager aantrekken en dan zeggen dat hij gelijk heeft en er niks aan kan doen. Ontkenning is vaak eigen aan verslaving. Een alcoholist zal zeggen dat hij een gezelligheidsdrinker is en er zo mee kan stoppen. We houden echter vast aan het bekende en dat is ook de rollen spelen in de dramadriehoek, we zijn verslaafd aan het drama, om onze eigen lege levens mee te vullen, onze gaten te vullen en onze pijn te kunnen vergeten. De redder/helper wordt al snel een helpaholic en voelt zich niet lekker als hij niet kan helpen. De aanklager voelt zich pas goed als hij zich op de ander kan afreageren dat geeft hem z’n kick. Het slachtoffer wentelt zich vaak in zelfmedelijden en ziet zichzelf als onschuldig en hij houdt van de bitterzoete melancholie. Er werd tegen een slachtoffer gezegd: ‘Wat zou je zijn zonder je problemen?!’. Het beschamende en onthutsende antwoord was: ‘Niets’ en dat niets is beangstigend. De spelers worden ook ‘beloond’ voor hun spel in de dramadriehoek, anders deden ze het niet, zie mijn artikel daarover. Dat de voordelen op een illusie berusten kan de spelers niks schelen. De dramadriehoek is codependent gedrag, en codependentie leidt meestal tot weer andere verslavingen om de oude pijn maar te verdoven en net te hoeven voelen. Amerikanen zegge: ‘No pain, no gain’ en ‘You have to feel to heal’. Door je pijn steeds te verdoven heb je steeds meer van die verdoving nodig en blijf je dus verslaafd en onbewust. 141

Angst voor verandering houdt de verslaving in stand. Alleen liefde kan de angst uitdrijven zegt ook de Bijbel. Een leerling vroeg: ‘Wat is liefde?’. De meester antwoorde: ‘Dat wat alle angst uitdrijft’, ‘Waar zijn we dan het meest bang voor?’ vroeg de leerling. ‘Voor liefde’ zei de meester. John Bradshaw gaf een mooie definitie voor verslaving Hij zei: ‘A mood altering event, experience, relationship or substance which initially gives you a euphoric feeling and later on leaves you feeling dependent, out of control and helpless, the purpose of it is to avoid feelings.’ Verslaving is ook iets waar je niet buiten kunt om je goed te voelen, je denkt dat je het nodig hebt voor je geluk, waar het meestal tegen je werkt, je maakt jezelf wijs dat je het van buiten kunt halen en vergeet naar binnen te kijken. Jung zei: ‘Wie naar buiten kijkt droomt, wie naar binnen kijkt ontwaakt.’ Als je verslaafd bent geef je de voorrang aan je wensen en verlangens en plaats je ze boven je behoeften. De wijze Mencius werd gevraagd wat hij anders zou doen als hij het leven over mocht doen hij zei: ‘Ik zou veel minder op mijn verlangens letten en veel meer op mijn behoeften!’ Diane Zimberoff schrijft in haar boek: ‘Breaking free from the Victim Trap’ over verslaving, ze zegt: ‘Gezinnen die verslaafd zijn aan het spelen van het slachtofferspel zijn als een stofzuiger: ze proberen iedereen in hun spel te zuigen’. Als je niet mee wilt spelen word je automatisch de slechterik of de aanklager genoemd. Als je wel meespeelt zal je ook eindigen als ‘slechterik’ of aanklager.’ Je doet het dus nooit goed bij mensen die in de dramadriehoek-verslaving zitten en dan weet je dat je je uit de voeten moet maken en uit hun buurt moet blijven. De verslaafde belooft altijd beterschap maar daar komt meestal niks van terecht.

142

Het spelen in de dramadriehoek is verslavend omdat het vertrouwd is een gewoonte is geworden, diep ingesleten en het is het enige dat de spelers kennen en waarbij men zich veilig voelt. Anders reageren zou te bedreigend zijn voor de status quo, voor de comfortzone waar ze nu in denken te zitten. Dus blijft men hetzelfde gedrag voortzetten en leert niks.

143

Respons versus reactie

In de dramadriehoek geven de spelers geen respons maar schieten in een reactie op de ander en laten zich dus in hoge mate door de ander bepalen. De aanklager voelt zich bijvoorbeeld aangevallen en gaat als reactie daarop beschuldigen en over tot een tegenaanval. De redder ziet de hulpeloosheid van het slachtoffer en voelt zich schuldig als hij niks doet, dus ook hij reageert door te helpen. Het slachtoffer wordt door de redder gezien als incompetent en hulpeloos slachtoffer en daardoor gaat hij zich conform gedragen en reageert dus ook in plaats van een respons te geven. Op You tube zag ik een Nederlands filmpje over de dramadriehoek, aan de presentatrice werd gevraagd hoe het nu gaat als er twee aanklagers tegenover elkaar staan. Ze wist het antwoord niet en in plaats van dat toe te geven zei ze dat het niet bestaat, niet voorkomt... Ik hoef alleen maar aan de laatste jaren van mijn huwelijk te denken, mijn vrouw en ik waren beiden aanklager en verweten elkaar van alles, het was oorlog en in een oorlog vallen er slachtoffers, ik kreeg een psychose en depressie en delfde het onderspit. In de politiek zie je ook vaak twee aanklagers in het debat, ieder schiet op de ander om maar zijn gelijk te halen in plaats van te zoeken naar een win/win oplossing. Door in een reactie te schieten wisselen we ook steeds van rol van redder naar aanklager naar slachtoffer, etc.

144

Als je een volwassen respons geeft vanuit je hart met liefde en wijsheid dan ben je constructief en stap je uit de dramadriehoek. Je respons vertelt dan alles over je overtuigingen en mate van zelfrealisatie, het komt van binnenuit en Jung zei al: ‘Als je naar binnen kijkt ontwaak je en als je naar buiten kijkt droom je’. Bovendien is het zo dat daar waar echte liefde is ook wijsheid is en omgekeerd, Inayat Khan wees daar mijns inziens terecht op. Mijn ervaring met mensen is dat de meesten geen respons geven maar reageren op de ander en dus meer anderenwaarde dan eigenwaarde hebben, omdat de ander hun gedrag in hoge mate bepaalt. Nelson Mandela en de Dalai Lama zijn mooie voorbeelden van mensen die een respons geven en niet in een reactie schieten. Schitterende mensen die navolging verdienen. Niet reageren is geen zwakte, maar een kracht. Een ander woord voor niet reageren, is ‘vergeven’. Vergeven betekent dat je iets door de vingers ziet, of beter: erdoorheen ziet. Eckhart Tolle Ik heb gaandeweg een schema bedacht om de verschillen tussen reactie en respons nog wat duidelijker te maken, je ziet in het schema dat de reactie de kern van ik en jij niet raakt alleen de buitenkant, het is van hoofd naar hoofd communicatie, alleen via respons kunnen we elkaars hart en kern bereiken.

145

Hier volgt het schema:

Voorbeeld van reactie versus respons: Jij: ‘Je bent een eikel’ (these, aanval, aanklager) Ik: ‘Je bent zelf een eikel’ (reactie: antithese, verdediging door tegenaanval, aanklager) Een respons zou kunnen zijn: ‘Er zit je iets dwars dat je niet bevalt aan mij, om wat ik heb gezegd of gedaan. Ik zal oprecht luisteren naar je grieven zonder in de verdediging te schieten, dus spreek je maar uit, door jouw opmerkingen kan ik mogelijk mijn leven verbeteren’. Ik krijg dan informatie en de ander kan zijn grieven aan me kwijt, waardoor hij het niet achter mijn rug hoeft te doen, dat is een win/ win situatie. De respons komt voort uit de liefde en wijsheid van het hart en is oplossingsgericht in plaats van conflictzoekend en agressief. 146

Bij reactie gaat het vaak om aanval, de aanklager en redder spelen of de verdediging door het slachtoffer of tegenaanval door een aanklager. De reactie bestaat uit: vechten, vluchten of bevriezen in plaats van uit het bedenken van oplossingen. Bij reactie wordt niet echt geluisterd en ter harte genomen, maar wacht men af tot de ander is uitgesproken om dan zelf snel in te komen, vaak onderbreekt men zelfs de ander. Er is geen constructieve dialoog. Bij respons kun je denken aan het Engelse responsible, of wel verantwoordelijk, je neemt dan de verantwoordelijkheid voor je leven en geluk en laat dat niet afhangen van een ander, je laat je niet negatief beïnvloeden. Verantwoordelijkheid wil zeggen dat je antwoord verantwoord is en je beseft wat het effect is van je communicatie, wil je afscheiding of toenadering en verbinding, de keus is aan jou. Je ziet bij respons in dat elke ontmoeting er een is om liefde te delen, geven en ontvangen en als dat niet lukt of kan het is om van te leren en dan ben je altijd winnaar en geen slachtoffer meer van aanklagers, redders of slachtoffers.

147

Pas op, gevaar!!

De mensen die in de dramadriehoek zitten zijn vaak gevaarlijk voor je. De dramadriehoek wordt ook wel slachtofferdriehoek genoemd en slachtoffers maken slachtoffers er zijn alleen maar verliezers. De aanklager reageert zijn woede op je af met alle gevaren van dien, bovendien projecteert hij zijn eigen negatieve kanten op jou en geeft jou de schuld. De redder behandelt je als een mindere, een slachtoffer en berooft je van je verantwoordelijkheid voor je eigen leven en dan ga je je ook als slachtoffer gedragen. Het slachtoffer is het gevaarlijkst want hij manipuleert je door je een schuldgevoel te bezorgen als je niet helpt of hij geeft je het gevoel dat je een slecht mens bent, een egoïst als je niet helpt en zijn problemen niet oplost. Goethe zei: ‘Het ergste wat een mens kan overkomen is als hij slecht over zichzelf gaat denken’ en daar zorgt het slachtoffer wel voor. Pas dus op voor dat gevaar. Als iemand je aanvalt mag je geestelijke judo toepassen en gebruik maken van de kracht van de aanvaller om hem uit balans te brengen. Als iemand je wil helpen met dingen die je zelf ook kunt doen, de hulp beleefd en beslist afwijzen ook afzien van het opvolgen van de vele ongevraagde adviezen. Oscar Wilde zei heel grappig: ‘Het beste dat je met een advies kunt doen is het zo snel mogelijk weer doorgeven. Ik zeg: ‘Kijk naar het leven dat iemand leidt (lijdt) die jou een advies geeft dan weet je meteen wat je met dat advies moet doen!’ De deelnemers aan de dramadriehoek voelen zichzelf vaak minder 148

dan jij omdat ze in termen van meer en minder denken en in de dualiteit zitten. Ze kunnen zich dus bedreigd voelen door jou en in de aanval gaan en agressief worden. De rat is een heel sociaal dier en zal je nooit aanvallen behalve als je hem in het nauw drijft. Ze zal ook een deelnemende aan de dramadriehoek uit angst je aanvallen. Stel dan duidelijk je grenzen en ga weg uit een bedreigende situatie of roep hulp in. Probeer de spelers van de dramadriehoek niet te veranderen want dat stuit alleen maar op weerstand en tegenwerking. Als je vijanden wilt maken moet je proberen de ander te veranderen. Je stelt je dan superieur op en dat zal je zeer kwalijk worden genomen. Er is een oud Hollands gezegde dat luidt: ‘Als u iemand gispt stijft ge hem er slechts is’ Met andere woorden als je iemand verwijten maakt zal hij in zijn gedrag volharden. Als de ander niet goed voor je is laat hem of haar dan in liefde los en ga op zoek naar mensen die wel goed voor je zijn.

149

Aangepast kind driehoek

In het Engels vond ik op internet een tekst en schema over het aangepaste kind, ik heb het vertaald de bron is: http://www.internet-ofthe-mind.com/searching-for-intimacy.html In de transactionele analyse is de ego-staat van het aangepaste kind het deel van de persoonlijkheid van het kind dat zich heeft aangepast aan het disfunctionele van het gezin. Binnen deze ego-staat zijn er weer 3 ego-staten, te weten: - boos/opstandig kind (A- = Aanklager) - kritische ouder (R- = Redder) - kwetsbare/behoeftige kind (S- = Slachtoffer) Hier volgt het schema:

Het kwetsbare/behoeftige kind (S-) is een ego-staat en deel van de persoonlijkheid van het kind dat de pijn draagt van onvervulde 150

behoeften toen het afhankelijk was, de oorspronkelijke pijn van verlatenheid als kinderen niet hun afhankelijkheidsbehoeften vervuld krijgen lijden ze emotionele pijn. Met intensiteit en herhaling zal de pijn toenemen en creëert verlatingsissues als: verlatingsangst, angst voor intimiteit, faalangst. Deze ego-staat is steeds op zoek naar intimiteit in een relatie. De kleine professor ego-staat is het deel van de persoonlijkheid van het kind dat zich later zal ontwikkelen tot de volwassene. Het is het creatieve deel van het kind dat dingen uitzoekt en beslissingen neemt voor zichzelf en anderen over oké en niet oké. De kleine professor is verantwoordelijk voor het helpen van het kind om te overleven door intimiteit te zoeken. Als gevolg van het opgroeien in een niet koesterend gezin is de kleine professor beladen met schaamte. De kleine professor is de dirigent van het orkest en dirigeert de 3 hoeken van de driehoek. De muziek klink niet zo mooi omdat de schaamte van de kleine professor beperkende overtuigingen creëert van emotionele gewondheid. Ik ben niet oké en/of de wereld is niet oké. Het boze/opstandige kind (A-) is de ego-staat en deel van het kind dat zich ontwikkelt tussen 9 en 13 jaar. Kinderen bouwen dan meer ontwikkelde defensiemechanismen. Als de minachting van het boze kind is geïnternaliseerd valt het boze kind het kwetsbare kind aan in een poging het te controleren, als de minachting extern is zal het boze kind anderen aanvallen om wraak te nemen en ze een lesje te leren. De kritische ouder (R-) is het deel van het kind dat de stem heeft opgenomen van moeten, zullen, kunnen van de ouders. De externa151

liserende kritische ouder heeft minachting voor anderen en oordeelt hard over hen met schaamteloosheid. De internaliserende kritische ouder heeft minachting voor het kwetsbare kind en oordeelt hard over hem en bezorgt hem schaamte. Ik ken het verhaal van de kleine professor precies, ook ik probeer alle deelnemers aan de driehoek aan te sturen, maar ze weigeren hun medewerking, ik mag er gewoon uitstappen omdat het ook een dramadriehoek is.

152

Piggelmee, de redder/helper

Als kind las ik vroeger geboeid het verhaal van Piggelmee en het tovervisje. Piggelmee was een kabouter en woonde met zijn vrouw aan zee in een schelp. Ik parafraseer het verhaal want weet het niet precies meer, de essentie nog wel. Zijn vrouw vroeg aan Piggelmee om een nieuw bankstel en Piggelmee ging dat vragen aan het tovervisje en het tovervisje zei dan:’ Ga maar naar huis het bankstel staat er al’. In plaats van dankbaar en blij te zijn vroeg zijn vrouw nu om een nieuwe kast en Piggelmee ging weer naar het tovervisje. Het verhaal ging uit van van Nelle koffie moet je weten, want het vrouwtje bleef onverzadigbaar en vroeg tenslotte om andere koffie dan van Nelle en toen nam het tovervisje ze alles weer af. Ik zag de voorspellende waarde van dit verhaal pas veel later. Ik trouwde, net als Piggelmee, met een vrouw die ook steeds meer wilde tot het ook fout ging. Ik stelde me steeds op als de redder/helper in de hoop zo haar liefde te winnen, ik wist toen nog niks van de dramadriehoek en hoe je je eigen behoeften op de tweede plaats kunt stellen in de hoop er meer voor terug te krijgen. Naderhand voelde ik me misbruikt en gemanipuleerd en voelde dat ik dat ook zelf in de hand had gewerkt door mijn gedrag. Ik ging scheiden van mijn vrouw en dacht mijn lesje nu wel geleerd te hebben. Een vrouw vroeg me even later om een droom van haar uit leggen ik besteedde daar ruim 2 uur aan en kwam met 4 vellen A4 met duiding, ze was ontroerd door e.e.a. en borg het verslag zorgvuldig op en bedankte me, toen dacht ik: ‘Hoeveel tijd besteed ik eigenlijk aan de uitleg van mijn eigen dromen?’ Je raadt het al: 5 minuten! Circa 4 jaar na mijn scheiding ontmoette ik een leuke vriendin en ik deed verdorie weer hetzelfde!, was weer Piggelmee, weer de redder/ 153

helper die zich aangetrokken voelt tot het hulpeloze slachtoffer. Ik werd door veel te lezen over de dramadriehoek bewust van mijn rol en dat de redder/helper ook een slachtoffer is en ermee moet stoppen. Net als Piggelmee dacht ik door mijn gedrag de liefde, waardering en erkenning te krijgen in plaats van dat aan mezelf te geven. Ik probeerde het van buiten te halen en dat is codependent gedrag. Ik zei mijn vriendin dat ik haar niet meer financieel zou kunnen steunen en ze zei niet dat ze me niet wilde missen en ervoor zou zorgen dat ze financieel onafhankelijk van me zou worden.....nee ze beschuldigde me ervan dat ik haar de afgrond in dreef om me schuldig te laten voelen en me weer te manipuleren, ik zei dat ik mezelf de afgrond inwerk als ik zo doorga, dat maakte geen enkele indruk op haar, haar reactie zegt al heel veel... Ze zei: ‘Ik kan me niet voorstellen dat ik iets verkeerds heb gedaan..’, en toen zei ik: ‘Ik kan me heel goed voorstellen dat ik veel verkeerd heb gedaan en ga dat rechtzetten’. Ik was een enabler die de afhankelijkheid bevorderde en in stand hield en ook haar lage eigenwaarde. Ik bekrachtigde gedrag dat slecht voor m’n vriendin was, niet zo best van me. Ik voelde me als redder/helper aangetrokken tot slachtoffers en stop daar nu mee. Het slachtoffer wil altijd gelijk hebben en dan heeft communicatie geen zin. Ik hoop dat ze zich nu zelfstandig kan redden en trots op zichzelf kan zijn en meer eigenwaarde opbouwt en geen slachtoffer meer is. Een vriend zei: ‘Wees je vriendin dankbaar, ze heeft je bewust gemaakt van je reddersrol en dat kun je nu loslaten en dat is bevrijding’ Daar zit veel in. Ik zeg nu dank je wel Elly, ik hou van je, maar moet je nu loslaten en dus loslaten wat me het liefste is, een moeilijke opgave, maar het moet. Ik moet mijn grenzen stellen en bewaken en respecteren en zij mag dat ook doen.

154

Don’t try to please the unpleasable zeggen Amerikanen en tegen beter weten in deed ik dat toch, ik bracht ook weer parels naar de zwijnen. Ik had dat kunnen weten want toen Harm Edens op bezoek was voor een TV programma vroeg hij mijn vriendin: ‘Wat heb je van Henny geleerd?’. En toen werd het lang heel stil, het was genant. Wat is het toch lastig om een gewoontepatroon te doorbreken! Ik wil de mensen die van me profiteerden niks verwijten en niks kwalijk nemen, ze waren wat hebberig, maar vrijwel alle mensen hebben het credo ‘What’s in it for me?!’. Ik heb ook hele fijne tijden met ze meegemaakt zeker met m’n vriendin die ook altijd voor me klaarstond en haar best deed. Ik maakte de fout dat ik de redder en helper wilde zijn en de verantwoordelijkheden van de ander op me nam waar ze niet thuishoren. Ik was een enabler en hield de afhankelijkheid in stand en dat mag ik mezelf kwalijk nemen en heb dat nu rechtgezet. Ik leer nu om ‘NEE!’ te zeggen zonder me schuldig te voelen. M’n vriend en numeroloog Gerrit Jansen zei: ‘Word nu Henny NEE!’. Er is een grap over: Hoe noem je een codependent die nee kan zeggen en zich niet schuldig voelt?. Antwoord: Gezond!

155

Niet alleen kunnen zijn....

De spelers in de dramadriehoek kunnen niet alleen zijn, ze voelen zich snel eenzaam, verlaten, afgekeurd en niet verbonden. Liever een negatief contact dan geen contact is dan het devies en credo. Erich Fromm stelde dat een van de grootste problemen van deze tijd is dat de mens niet met zichzelf alleen kan zijn. Als je niet alleen kunt zijn in harmonie en vrede kun je ook geen goede relatie aangaan want dan ben je te behoeftig en afhankelijk. Als je je bevrijdt van de dramadriehoek en interdependent wordt voel je je altijd verbonden en kun je genieten van je alleen zijn, ofwel al één zijn, één met het al. Vooral helpers/redders en het slachtoffer hebben elkaar nodig om de ziekte in stand te houden. Van verveling zoeken de spelers van de dramadriehoek de medemensen op en die zijn daar dan mooi klaar mee om ze te moeten vermaken, mensen die zich vervelen zijn vervelende mensen. Een aanklager had het erover dat er in Doetinchem niks te beleven was en dat hij zich verveelde, hij moest door anderen vermaakt worden om aan zijn eigen leegheid en lusteloosheid te kunnen ontsnappen. The Eagles zingen heel mooi in Hotel California: ‘Some dance to remember, some dance to forget’. De dramadriehoekspeler wil zichzelf, zijn essentie niet kennen en zoekt afleiding en vertier om te kunnen vergeten.... Ik woon al vele jaren in Doetinchem en heb me nog nooit verveeld en zou me in andere steden of dorpen ook niet vervelen omdat ik 156

mijn innerlijke rijkdom meeneem en goed alleen kan zijn en daar erg van geniet. Een aanklager zei dat Amerikanen heel oppervlakkig zijn en dat was een projectie van zijn eigen oppervlakkigheid die hij niet wilde erkennen en onderzoeken. Ik ben een week in Amerika geweest en heb het er enorm naar mijn zin gehad, ik vond de Amerikanen aimabel, ze waren zeer geïnteresseerd in veel dingen en wisten veel te waarderen. Die aanklager is eenzaam en weet niet hoe hij zich moet verbinden met de ander en geeft de ander daarvan de schuld zoals een aanklager betaamt. Als je niet alleen kunt zijn in vrede, liefde en harmonie kun je dat ook niet van buiten halen, zul je de weg naar binnen moeten gaan en niet anderen lastigvallen met je verveling. In Nederland zijn er ca. 1 miljoen mensen eenzaam en ik denk dat ze geen enkel initiatief nemen om wat aan hun eenzaamheid te doen. Yvonne Keuls trof zo’n eenzame vrouw in het bejaardentehuis aan die zat te wachten op haar dood en klaagde over haar eenzaamheid. Yvonne zei: ‘Neem nu eens contact op met alle mensen die je nog kent en vraag hen of je iets voor hen kunt doen’. Na enkele maanden kwam Yvonne weer bij de vrouw en zag nu een levenslustige bejaarde vrouw die tijd te kort kwam en heel blij was, ze had het advies opgevolgd.

157

Grenzen stellen

Als je besluit om uit de dramadriehoek te stappen zul je enkele persoonlijke grenzen gaan stellen en het onacceptabele niet langer accepteren. Gezonde mensen zullen je daarmee complimenteren, maar bij de deelnemers aan de dramadriehoek zult je op veel verzet stuiten, ze zullen negatief reageren want ze profiteerden zo fijn van je, ze zullen zich aangevallen voelen en zeggen : ‘Wat heb ik toch fout gedaan?’ of ‘Wat ben je toch veranderd ik ken je niet meer terug’ of zielig gaan doen en op je gemoed werken om je op andere gedachten te brengen of ze zullen in de aanval gaan. Laat je niet van de wijs brengen en respecteer en bewaak je grenzen, ze garanderen je vrijheid en welzijn. Nietzsche zei: ‘Niets wordt je zozeer kwalijk genomen dan dat de mensen hun beeld ten aanzien van jou moeten veranderen!’.... Veel mensen zullen niet blij zijn met je verandering en je proberen te manipuleren om je grenzen weer te laten vallen. Je grenzen zijn er voor je eigen welzijn en veiligheid en dus van groot belang! De aanklager heeft vaak te hoge en ondoordringbare grenzen en overschrijdt en schendt de grenzen van anderen. De redder heeft vaak te lage grenzen en laat zich gemakkelijk manipuleren en controleren door het slachtoffer. Het slachtoffer heeft zelfs geen benul van grenzen en staat daar niet bij stil en laat ze dus schenden en schendt ze. Als we in contact met de ander gedachten en gevoelens krijgen in de zin van: schuld, schaamte, angst, pijn, vermoeidheid, minderwaardigheid, kleinheid, etc, waar we die gevoelens normaal niet hebben, kunnen we ervan uitgaan dart de ander onze grenzen overschrijdt en 158

schendt en ons in de dramadriehoek wil trekken, dus naar beneden wil halen op zijn niveau, bewust of onbewust dat doet er niet toe. Laat dat niet toe schiet niet in de reactie maar geef een respons vanuit een vredig, assertief hart. Accepteer nooit het onacceptabele en wijs de ander op zijn verantwoordelijkheden en stel hem aansprakelijk voor zijn daden en woorden. Als je met een dramadriehoekspeler te maken krijgt kun je er zeker van zijn dat hij je grenzen niet respecteert en zal proberen te schenden, wees dus op je hoede en alert in zo’n geval en ga niet in op beschuldigingen en verwijten van de aanklager, belerend gedrag van de redder en geklaag en zielig doen van het slachtoffer. Sta stevig in je eigen essentie en pas psychische hygiène toe. Durf nee te zeggen zonder je schuldig te voelen en pas ‘The Broken Record’ methode toe, herhaal steeds je mededeling zonder je te laten verleiden tot verklaringen of verantwoording, waar de ander op kan inspelen om je om te krijgen.

159

De tragische gevolgen

Het deelnemen aan de dramadriehoek heeft alleen maar tragische gevolgen: het is deelnemen aan conflictsituaties. Intimiteit wordt vervangen door conflict, vroeger bij mij thuis was dat ook zo, je kreeg pas aandacht als je pijn had of conflict zocht en zo leerde ik pijn en conflict te associëren met liefde (love hurts). In de dramdriehoek is er geen intimiteit alleen controle en gecontroleerd worden, top-dog en under-dog en dat vertrouwde spel geeft een gevoel van leven en dat is de ellende. Diane Zimberoff schrijft in haar boek ‘Breaking free from the victim trap’: ‘Omdat Bill niet het bekende slachtofferspel om gevecht en controle wilde spelen vond Sandy hem maar saai en maakte het uit (!). Een van de meest tragische elementen van de dramadriehoek is dat mensen die gewend zijn aan liefde die pijn doet de echte liefde niet leren kennen en niet herkennen als het voorbij komt en zich aandient. Soort zoekt soort dus als je in de dramadriehoek zit zoek je een partner die het spel meespeelt in plaats van een gezonde volwassene die daar buiten staat. Nietzsche had gelijk met zijn wil tot macht. In de dramadriehoek willen mensen macht in plaats van liefde te geven, delen en ontvangen. Ik belde een kennis die opnam en meteen zei: ‘Niemand houdt van mij’, een typische slachtoffer uitspraak. Hij had mijn aandacht ook als een vorm van liefde kunnen zien en kunnen ontvangen. Voordat ik een gesprek met hem kon beginnen zei hij: ‘Mijn dokter kan zo bel160

len dus ik moet ophangen’. Geen melding van bel me zo even terug of ik bel jou zo terug nee hij kapte alles resoluut af en wentelde zich in zelfmedelijden. In de dramadriehoek houden we niet van onszelf, zie mijn artikel daarover. We vallen dan voor een partner die onze houding spiegelt en dus ook niet van ons kan houden en laten we ons gebruiken of zelf misbruiken en geven de ander de schuld. Tegen Richard een kennis van me zei ik: ‘Voel je mijn liefde voor jou?!”. Hij zei: ‘Ik doe mijn best’ en voelde het dus nog niet en ging mij vertellen wat ik moest doen, hij zegt dat hij al in de vierde dimensie zit en hij denkt dat ik nog maar in de derde dimensie zit. Hij is de redder/helper/slachtoffer uit de dramadriehoek en hij scoorde 80% op de test ontkenning van behoeften. Als je in de dramadriehoek zit vervreemd je van jezelf en dat is wellicht nog wel het meest tragische je weet niet meer wie je echt bent en leeft in een illusie.

161

Regrediëren

Regrediëren betekent dat we terugkeren naar een vroegere ontwikkelingsfase uit ons leven en dat doen de spelers in de dramadriehoek voortdurend. Ze worden weer het veeleisende kind (aanklager) of de geïnternaliseerde terechtwijzende ouder (aanklager) of de geïnternaliseerde zorgende ouder (redder/helper) of het misbruikte of verontachtzame kind (slachtoffer). Jeru Kaball schreef in zijn Clarity Process al over het feit dat we allemaal in essentie nog zijn als het 5 jarige kind en dat onze essentie zich niet verder heeft ontwikkeld en daar zit veel in. We ontwikkelen vaak alleen maar onze persoonlijkheid zonder veel aandacht aan onze essentie te besteden. Gurdjieff wees er ook al op dat we te weinig aan onze essentie werken en met hem vele wijzen. We luisteren niet naar de wijzen en denken het zelf beter te weten. Bruno Groening zei: ‘Hij die de raad van de wijzen in de wind slaat is niet meer te helpen’. Zo iemand blijft hangen of schiet terug in een vroegere ontwikkelingsfasen en regredieert dus. Als we beledigd worden of onheus bejegend triggert dat vaak onze oude pijn uit het verleden en reageren we op basis van die oude pijn in plaats een respons te geven vanuit ons volwassen zelf. In de reactie op de ander is er vaak sprake van overdracht en verplaatsing. We behandelen dan de onschuldige ander alsof hij het is die ons wat aangedaan heeft, terwijl het in net verleden door een ander gebeurde dat is weer regrediëren. Het komt vrij veel voor en de meesten van ons kennen niet eens het woord het komt zelfs niet eens voor in mijn dikke Van Dale!. 162

We mogen ons innerlijke kind koesteren, maar hoeven niet kinderachtig te worden en als een kind te reageren nu we volwassen zijn. Als we volwassen reageren stappen we daarmee automatisch uit de dramadriehoek, want daar doet de volwassene niet aan mee. Amerikanen hebben het over re-enactment ofwel het opnieuw uitspelen van oude onverwerkte jeugdtrauma’s die we verdrongen hebben. Dat gebeurt net zo lang totdat we inzien wat er aan de hand is. Freud had het over de herhalingsdwang en de Fransen zeggen: ‘L’histoire se repète’. Tijdens regressietherapie keren we bewust terug naar onze jeugd om je alsnog bewust te worden van je jeugdtrauma’s en ze nu te verwerken en transformeren. Als we niks doen lopen we weg van de oude pijn uit onze jeugd en verdringen we dat naar het onderbewuste dat 9x sterker is dan het bewuste en dus ons gedrag vaak bepaalt met alle nare gevolgen van dien. Verwerk en transformeer dus je jeugdtrauma’s in plaats van ze in de dramadriehoek uit te spelen, schakel eventueel een counselor, coach of therapeut in, maar doe wat, kan ik aanbevelen.

163

Slachtoffer, held en schurk

In sprookjes zijn er 3 soorten karakters, namelijk die van slachtoffer (de princes, of de maagd in nood), de schurk (de draak, de heks, de reus) en de held (de prins op het witte paard, de ridder). We zien dezelfde karakters op de pagina’s van de kranten, de TV en in films terug en raken ermee vertrouwd. Vaak zien we onszelf graag als het onschuldige slachtoffer of de held en hebben we geen oog voor onze schurk-kant, onze negatieve zijde, de schaduwzijde die projecteren we liever op anderen, waardoor die zijde ons blijft beheersen. De Bijbel zegt het alsvolgt: ‘We willen het goede, maar doen het kwade’. Als we onszelf als slachtoffer of held zien creëren we automatisch schurken in onze conflicten. Op internet bij www.joy of conflict.com vond ik een schema van de drie karakters en hun probleem en ik heb het schema aangevuld, hier volgt het:

164

De cirkel in de driehoek raakt de hoeken niet maar zit in het midden. We zullen dus de ander in het midden moeten ontmoeten om de dialoog aan te gaan over het probleem en om tot een oplossing te komen, We zullen moeten luisteren en vertellen (de ik-boodschap). Zo komen we uit de drama driehoek. Ook de Boeddha wees al op de middenweg. We vinden de driehoek in vele detectives op TV en in actiefilms. De schurken die het slachtoffer wat aandoen en dan komt de politie of de actiefilmheld het slachtoffer redden en mogen er veel doden vallen want hij zijn toch maar schurken. In een film van Schwartzenegger zegt de vrouw die zijn vrouw speelt:’ Heb je veel mensen gedood?’, waarop hij antwoord: ‘Ja’, maar het waren allemaal slechterikken’. Zo kan de held ook een schurk worden en het doden goed praten. Ze zien we de dramadriehoek dagelijks op TV, in kranten en tijdschriften en in de bioscoop. We zien niet dat het disfunctioneel is en destructief, we zijn er vertrouwd mee het is ons bekend. Een puber heeft op zijn 15e al 10.000-den moorden gezien en het doet hem niks meer, integendeel op zijn computer speelt hij geweldsspelletjes om zijn woede af te reageren. Soaps spiegelen ons ook de dramadriehoekwereld, waarbij de slachtoffers er zo erg aan toe zijn dat wij denken dat het met ons slachtofferschap nog wel meevalt. En zo dromen we verder en worden we in slaap gehouden, we dromen weg bij de held uit het verhaal, een ideaal dat we zelf niet kunnen of willen waarmaken en zo blijven we gevangen in de dramadriehoek.

165

Energieën in de dramadriehoek

In de dramadriehoek gaat het vooral om energieën met een lage frekwentie, zoals gevoelens van angst, woede, minachting, frustratie, afkeer, jaloezie, haat, etc. In haar boek ‘Beyond victim consciousness’ schrijft Lynne Forrest: ‘Onze gedachten bepalen onze frekwentie, als we geloven dat we overgeleverd zijn aan een harteloze, vreeswekkende wereld zien we onszelf als slachtoffer en ervaren we een lage frekwentie van gedachten en gevoelens te weten: angst, depressie, isolatie, wrok, jaloezie, etc.’ ‘Als we geloven dat we beschermd worden en geliefd worden, bewogen door een liefdevolle Bron, ervaren we een hoge frekwentie aan gedachten en gevoelens zoals liefde, veiligheid, acceptatie, vreugde, vrede, voldoening, etc. De frekwentie die we kiezen om te voelen (de mate van verbondenheid) bepaalt de kwaliteit van ons leven’. Als je erop gaat letten zul je de energieën gaan voelen, de energie van de ouder en het kind is heel anders dan die van de volwassene. In de driehoek opereren de ouder en het kind, de ouder die gebiedt en verbiedt en het kind dat wil ontvangen, nemen en eist, de energieën zijn lomper, minder fijngevoelig of helemaal niet zelfs. Energieën die te maken hebben met harmonie, vrede, dankbaarheid, voldoening en liefde horen bij wat Forrest het waarnemend bewustzijn noemt, met als tegenhanger het slachtofferbewustzijn. In het slachtofferbewustzijn is er veel stress en dat kun je ook merken aan de non verbale communicatie van de deelnemers in de dramadriehoek die allemaal slachtoffer zijn die slachtoffers maken.

166

Je kunt het ook horen aan de stem, intonatie, de dynamiek, de geluidsterkte, de melodieusheid, het tempo, de pauzes of het ontbreken daarvan, de klankkleur, etc., het zijn allemaal energieën die je kunt voelen, daar hoef je geen fonosoof voor te zijn. Alles heeft energie elk voorwerp, elk huis, elke auto, zelfs elk woord en elke afbeelding. Tijdens een managementtraining kreeg ik een mooi voorbeeld van de energie van woorden en afbeeldingen. Hier volgen twee afbeeldingen en twee woorden:

Vrijwel iedereen zegt mamboela tegen de linkertekening die zacht is en het woord klink ook zacht, Takete is hard en klinkt ook zo. Mamboela is liefde, een hogere energie en Takete is angst, woede, haat en lagere energie. Als je zegt op de vraag hoe het met je gaat: ‘Uitstekend’ heeft dat een hoog Takete gehalte het steekt nogal uit. ‘Heel goed’ is meer een Mamboela antwoord. De energie die je uitzendt komt ook weer naar je terug wees dus alert op wat je zegt, denkt en doet en voelt. De Fransen zeggen: ‘C’est le ton qui fait la musique’. Het is inderdaad de intonatie, de manier waarop je iets zegt, de energie die erin zit....

167

Woede in de dramadriehoek

Woede is wellicht de meest onderdrukte en verdrongen emotie omdat we in ons disfunctionele gezin niet kwaad mochten worden gingen we die emotie verdringen naar ons onderbewuste waar het doorwerkt op ons doen en laten zonder dat we dat weten. De aanklager heeft heel wat woede in zich die hij afreageert op de ander en hij projecteert z’n woede ook op anderen om zijn eigen woede maar niet te hoeven voelen en verwerken, hij maakt ook anderen woedend door zijn opmerkingen en houding. De aanklager zal zich bewust moeten worden van zijn woede en verantwoordelijkheid moeten nemen voor het verwerken en transformeren ervan. De redder/helper richt de woede tegen zichzelf en zegt tegen zichzelf dat hij niet goed genoeg is, niet oké is en dus moet helpen, ook de redder kan het slachtoffer woedend maken door hem als minderwaardig en incompetent te behandelen. De redder/helper mag zijn woede transformeren naar liefde en vrede. Schuld is ook een gevoel van woede naar zichzelf en schuldgevoelens zijn de grootste drijfveren van de redder/helper. Het slachtoffer heeft ook verdrongen woede die hij af en toe uit en dan wordt hij de aanklager van de redder, omdat hij de hulp niet goed genoeg of onvoldoende vindt, ook als poging tot manipulatie van de redder kan het slachtoffer woede inzetten. Het slachtoffer kan ook de woede naar zichzelf richten en dan komt hij in een depressie terecht, waar hij veel van kan leren als hij het constructief benaderd. 168

Ik was ook woedend op mezelf en de wereld, wilde er hard tegenaan gaan om te knokken voor mijn plek. Tijdens een opname had ik met mijn voet zo hard tegen een deur geschopt dat ik hem had gekneusd en nauwelijks meer kon lopen, tijdens een opname kwam de woede naar buiten en zag ik pas hoeveel er daarvan in me opgeslagen was en kon het gaan verwerken en transformeren. M’n vriendin Elly zei: ‘Henny ging van hard naar hart’, mooi gezegd. De redder/helper maakte ik tijdens de opname mee in de vorm van de psychiaters en verpleegsters. Een psychiaters zei met een nare intonatie: ‘Voel je je nu pas een mislukkeling?!’, alsof hij daarop hoopte, ik zag veel woede in de man. Woede wordt vaak gesublimeerd, in een aanvaardbare vorm gegoten in de vorm van sarcasme, advocaat van de duivel spelen, te laat komen, minachting, kleineren, negatieve kritiek uiten, dwarsliggen, humor ten koste van de ander, dingen ‘vergeten’, betweterigheid, etc. etc. Je mag je realiseren dat woede een deel van je is maar dat agressie en keuze is...

169

Informatiestroom

De spelers van de dramadriehoek zijn geblokkeerd of schermen zich af uit angst, waardoor informatie en inzichten niet bij ze binnenkomen. Vooral de aanklager en de redder denken zelf al het weten te hebben en dan sta je niet meer open voor nieuwe inzichten want je weet het immers al. Het slachtoffer is bang en heeft vooroordelen en wil niet leren, wil zijn gelijk hebben en is ook geblokkeerd en/of afgeschermd en dan kun je niet leren, je kunt alleen leren in een vrije en open opstelling. Ik heb er een schema van gemaakt dat ik hier laat volgen:

De spelers in de dramadriehoek gaan de mist in vanwege het feit dat ze zich vergissen ten aanzien van hetgeen goed voor ze is. Ze denken en doen niet de goede dingen, maar denken van zichzelf dat ze het wel goed doen en leven dus in een illusie die ze voor de realiteit houden.

170

Als je geblokkeerd bent of afgeschermd laat je je leiden door angst en foute interpretaties en foute conclusies. Iemand zegt dan tegen je: ‘Ik vind je lief ” en je interpreteert dat als: ‘Hij moet wat van me hebben’, want je vindt jezelf niet lief dus hoe zou iemand anders dat dan kunnen vinden, je gelooft hem niet en laat het goede niet binnenkomen. Door traumatische gebeurtenissen uit het verleden kunnen we geblokkeerd en afgeschermd raken om niet weer de pijn te hoeven voelen, we zijn dan wel veiliger maar ook in een isolement , we bouwen dan muren om ons heen. Jan Foudraine schreef daar een boek over ‘De Bunkerbouwers’. Als je geblokkeerd en afgeschermd bent ga je achter lopen bij de realiteit van de wereld die dynamisch is en steeds verandert en groeit, ook daar heb ik een schema van dat hier volgt:

De vervreemding ten aanzien van de echte wereld neemt steeds toe als je geblokkeerd bent en geen nieuwe informatie meer opneemt. Een stel zal in crisis. Hij maakte het uit want hij zag in dat hij de redder was en zij het slachtoffer en hij wilde niet meer verantwoordelijk zijn voor haar leven en geluk. Ze begreep dat niet en zei: ‘Ik wil dat alles weer wordt zoals het was’. Hij zei toen:’Dan hebben we niks geleerd en dat zou dom zijn’. Zij begreep daar niets van wilde alles bij het oude vertrouwde houden en niet groeien. 171

Schaduwwerk

De spelers in de dramadriehoek verdringen hun schaduwzijden, waardoor die de macht over ze hebben. Alles waar je je niet bewust van bent heeft de macht over jou, daar word je de slaaf en het slachtoffer van zonder dat je dat weet. Alleen bewustwording kan je bevrijden. Pia Mellody zei: ‘You have to hug your demons or they will bite you in the ass!’. Heel mooi. Ook Tsultrim Allione heeft het over goed zijn voor je demonen en je ermee verzoenen ze schreef het boek: ‘Bevrijd je demonen’. Jung zei: ‘We worden niet verlicht door ons lichtgestalten voor te stellen maar door ons bewust te worden van onze duistere zijden’. Ook Patrick Carnes heeft het over schaduwwerk. In de schaduw zitten de diamanten en het goud. We hebben vaak niet de moed om onze duivel onder ogen te komen en projecteren hem liever op anderen of buiten ons als een entiteit. Dan denken we ervan af te zijn maar het tegendeel is waar. Gurdjieff zei dat we de God en de duivel in ons moeten verzoenen. Heel mooi is dat. Geen dualiteit meer door goed en slecht te benoemen, maar eenheid. Geen of/of maar en/en. Als je inziet dat je een slachtoffer bent is dat de eerste grote stap richting bevrijding. Uit de ontkenning komen. Zolang een alcoholist ontkent dat hij dat is blijft zijn alcoholisme in stand en zal het zelfs toenemen. Erkenning en het zien is een voorwaarde voor herstel en bevrijding.

172

Liz Greene zegt dat de paradox is dat de aard van de schaduw een container is van het duister, maar ook de baken richting het licht. Onze schaduw kan begraven potentieel voor ons openen, dingen die we verdrongen hebben kunnen we dan bewust maken en dan hebben we er de controle over en kunnen we het ten gunste van onszelf gebruiken. Schaduwwerk is nagaan wat je irriteert en ergert in/aan de ander en dan gaan zien dat het een aspect is van jezelf dat je nog niet wou zien. The Work van Byron Katie (zie artikel) is dan nuttig. Als je je niet bewust bent van je eigen schaduw en negatieve kanten word je het slachtoffer van de negatieve kanten van de ander die je dan niet ziet en waarvoor je geen intern waarschuwingssysteem hebt, dat gebeurt continu in de dramadriehoek en we geven dan elkaar de schuld. Vaak zijn we onze eigen ergste vijand zonder dat te weten. ‘Hij die zijn eigen gebreken niet erkent is zijn eigen ergste vijand’ is een uitspraak van Rumi. Mary J. Blige zingt in ‘No more drama’: ‘The enemy was me!’ en kwam erachter dat ze haar eigen vijand was geweest. Als je je schaduw overwint zie je dat niets menselijks je vreemd is en projecteer je niet meer. Afhankelijk van de omstandigheden zou je ook een dief of moordenaar kunnen zijn. Door je er bewust van te zijn ben je extra alert om dat niet te worden en kun je e.e.a. onder controle houden. We kennen allemaal wel het verhaal van de man die zijn gezin uitmoorde en toen zelfmoord pleegde, toen men de buren en familie over de man ondervroeg zeiden ze dat het altijd zo’n rustige man was geweest die nooit kwaad werd (-). Zo’n man verdringt z’n schaduw en woede en wordt dan een vulkaan die ineens tot uitbarsting kan komen en dan is het te laat... 173

Jung zei dat we dankbaar mogen zijn voor onze vijanden, want hun duisternis en schaduwzijde staat me toe te ontsnappen aan die van mezelf. De Bijbel zegt ook niet voor niets dat je je vijanden lief moet hebben. Je vijanden attenderen je op je zwakke punten want daar vallen ze je op aan waardoor je je bewust kunt worden van die zijden en er wat aan kunt doen Mijn vriend Wil zegt dat hij dingen doet waar hij bang voor is en dat het dan meestal meevalt en zo bouwt hij steeds meer zelfvertrouwen op. Vaak zijn we bang voor onze schaduwkant maar nog banger voor het licht in ons. Een Chinees gezegde is: ‘Je kunt beter een kaars aansteken dan te vloeken op de duisternis’. Vechten tegen je schaduw, tegen de duisternis heeft geen zin en versterkt het alleen maar, je moet het licht aandoen dan is het duister er niet meer en dat licht is het licht van je bewustzijn. Het duister verdrijft nooit het licht , maar het licht verdrijft altijd het duister. Omarm zowel het licht als het donker, maak geen onderscheid, geen dualiteit, geen of/of denken, accepteren is beter. Een etmaal bestaat ook uit een dag en een nacht uit licht en donker en zo is het goed. Pas de voice dialogue techniek toe en vraag je schaduwkanten wat ze van je willen, wat ze denken voor jou te doen, hoe ze je denken te beschermen en zeg dan dat je het zelf van ze wel zult overnemen met dank voor hun inspanning. De duisternis is alleen de afwezigheid van licht, wees dus aanwezig en het licht zal schijnen. Wayne Dyer zei: ‘Sterf niet met je muziek nog in je’. Uit je, afzien van expressie leidt tot depressie en dat is de duisternis ten top.

174

In het duister is alles zwart/wit en als je zo denkt zit je in de duisternis. Frank Boeijen zingt heel mooi: ‘Denk niet zwart, denk niet wit, maar met heel de kleur van je hart’. Ik vond nog wat interessante quotes over de schaduw en demonen die ik hier laat volgen: ‘If you don’t have any shadow you’re not in the light. – Lady Gaga ‘Karakter is een boom en reputatie is zijn schaduw, we denken dat we de schaduw zijn waar de boom het echte is. – Abraham Lincoln ‘You can only come in the morning through the shadow’. – J.R.R. Tolkien ‘Gedachten zijn de schaduwen van mijn gevoelens, altijd donkerder, leger en simpeler. – Nietzsche ‘Ik heb geen vriend nodig die verandert als ik verander, die knikt als ik knik, mijn schaduw doet dat veel beter’. – Plutarchus ‘De meeste schaduwen in het leven worden veroorzaakt omdat we onze zonneschijn in de weg staan. – Emerson ‘De ogen worden altijd gevangen door het licht, maar schaduwen hebben meer te zeggen’. – Gregory Maguire ‘If I got rid of my demons, I’d lose my angels’. – Tennessee Williams 175

‘In the very depths of Hell do not demons love one another? – Anne Rice ‘Nothing captures human intent more than human tragedy. – Dan Brown ‘Writers are the exorcist of there own demons’. – Mario Vargas Liosa ‘Ik moest door een hem om de hemel te leren kennen, vaak leren we de dingen kennen door hun tegendeel’. – Henny Bos ‘De duisternis kan het licht van een klein kaarsje niet tegenhouden. Ik zou willen dat ik je, wanneer je eenzaam bent en in duisternis, je verbazingwekkende licht van je eigen wezen zou kunnen laten zien. Je eigen duisternis kennen is de beste methode om om te kunnen gaan met de duisternis van anderen’. – Jung Iedereen is een maan en heeft een duistere zijde die hij nooit toont aan anderen. – Mark Twain Alleen in het donker zie je de sterren. – Martin Luther King jr.

176

Kwetsbaarheid In de dramadriehoek is kwetsbaarheid een taboe, men laat z’n zwakke en negatieve kanten niet zien, je moet ervoor in je kracht staan en zelfbewust zijn en de moed hebben je kwetsbare kanten te laten zien, ze maken je vaak juist mooi en aimabel. Kwetsbaarheid betekent voor mij dat je je bloot durft te geven. Je zwakke plekken durft te laten zien, je schaduwkanten durft te openbaren. Rumi zei:’Wie in zichzelf geen gebreken ontdekt is z’n eigen ergste vijand’. Die gebreken, die afwijkingen maken je juist mooi, we zijn volmaakt onvolmaakt. Dat is ook de gedachte achter het Japanse wabi sabi dat ik nu tot me neem. Ik weet van mezelf dat ik nog snel oordeel over mensen en dus ook over mezelf, ondanks het feit dat de Bijbel zegt: ‘Oordeel niet opdat ge niet geoordeeld zult worden’. Ik leerde als manager te oordelen in functionerings-gesprekken en bij het afnemen van sollicitatiegesprekken, ik moest dan oordelen oké of niet oké en dat ben ik blijven doen, het gaat heel snel. Als ik iemand ontmoet voel ik meteen de energie en oordeel of hij of zij oké is of niet in plaats van te accepteren wat er is. De ander hoeft niet perfect te zijn en heeft ook z’n karma uit te werken. Ik leerde tijdens en na m’n crisis in 1992 me wat meer kwetsbaar op te stellen. Ik was in het psychiatrisch ziekenhuis van Warnsveld opgenomen en m’n medepatiënten zeiden:’Henny, je zit hier niet voor je zweetvoeten dus vertel maar wat er aan de hand is’. Dat was even slikken voor mij. Ik had geleerd om de vuile was niet buiten te hangen en altijd prima te zeggen op de vraag hoe het met me ging. Ik hield de boot af als het om kwetsbaarheid ging. Nu moest ik m’n geestelijke ellende naar buiten brengen en deed dat ook en tot m’n 177

verbazing werkte dat bevrijdend. Ik merkte dat ik er niet door werd afgekeurd, maar juist door werd gewaardeerd. Cindy Lauper zingt heel mooi: ‘You show your true colours and that’s why I love you’. Bij je ware kleuren horen ook de duistere tinten die je mag laten zien en delen en dan stel je je kwetsbaar op en dan kom je pas echt in je kracht te staan als je dat durft. Steven Harrison zei: ‘De spirituele crisis die zich vaak tegelijk aandient met de ware aard van de werkelijkheid, wordt over het algemeen waanzin genoemd’.... Jung zei:’Je wordt niet verlicht door je lichtgestalten voor te stellen maar door je bewust te worden van het duister in je’. Ik dacht dat het een teken van zwakte was om je kwetsbaar op te stellen en het tegendeel bleek waar te zijn, zoals zo vaak. Nietzsche wees daar al op. Ik kan nu beter omgaan met kritiek, omdat ik m’n geïdealiseerde zelf heb afgebroken en de voorkeur geef aan m’n reële zelf van goed en kwaad en weet dat niets menselijks me vreemd is. De spelers in de dramadriehoek beschouwen het tonen van kwetsbaarheid als een teken van zwakte, iets voor losers, waar het in werkelijkheid een teken van kracht is. Kwetsbaarheid tonen zorgt voor toenadering, voor echte intimiteit, die er anders niet kan zijn. Vooral de aanklager en de redder tonen nooit hun kwetsbaarheid en houden de ‘schone’ schijn liever op. Brené Brown schrijft in haar mooie boek ‘Daring greatly’: ‘Kwetsbaarheid is het laatste dat ik wil dat je van me ziet en het eerste waar ik naar kijk en zoek in jou’. Veel dramadriehoekspelers zijn vroeger zo gewektst dat ze zeggen: ‘Dit gebeurt mij niet weet!’ en bouwen zo muren om zich heen, wel veilig, maar ook eenzaam en geïsoleerd, onbereikbaar voor echt contact. Een Amerikaan zei: ‘You have to feel to heal’. 178

Het slachtoffer zou het meest kwetsbaar moeten zijn, maar is dat ook niet. Hij geeft namelijk alles en iedereen de schuld van zijn ellende en toont dus geen enkele zelfreflectie, geeh inzicht in het eigen functioneren. Ik denk dat de redder nog het meest kwetsbaar is in zijn contacten met de slachtoffers die slaxchtoffers maken. Kwetsbaarheid tonen is ook je demonen laten zien en transformeren. Pia Mellody zei: ‘You have tot hug your demons or they will bite you in the ass’. Tsultrim Allione schreeft het boek : ‘Bevrijd je demonen’ en zegt dat je je met ze moet verzoenen. Af en toe word ik nog geconfronteerd met de dramadriehoek dan probeert iemand me daar in te trekken, ik ben nu echter beter gewapend tegen die pogingen en ben op m’n hoede en probeer eruit te blijven, het lukt nog niet altijd. Ik vond nog een aantal interessante quotes over kwetsbaarheid: ‘Eerlijkheid en oprechtheid maken je kwetsbaar, wees desondanks eerlijk en oprecht’. – Kent M. Keith ‘Als je open bent en kwetsbaar en openhartig dan is het waarschijnlijk dat dat wordt beantwoord en muren naar beneden gaan’. – Susan Scott ‘The strongest love is the love that can demonstrate its fragility’. – Paulo Coelho ‘Uit je kwetsbaarheden zal je kracht komen. – Freud ‘We zijn nooit zo kwetsbaar als wanneer we iemand vertrouwen maar paradoxaal genoeg is het zo dat als we niet kunnen vertrouwen we geen liefde en vreugde vinden’. – Frank Crane 179

De rol van overtuigingen en geloof

Als je verstrikt zit in de rollen van de dramadriehoek heeft dat te maken met je overtuigingen en geloof. De Bijbel zegt het al: ‘U geschiede naar uw geloof ’. Als je gelooft dat je een pechvogel bent ben je al een slachtoffer van je eigen overtuiging en zul je veel pech aantrekken door de Law of Attraction en zeg je ‘Zie je wel dat ik gelijk heb!’. Een therapeut die zich ook medium noemt wil iedereen naar het licht brengen en is een echte helper/redder. Ze trekt steeds partners aan die slachtoffer zijn en kickt daarop. Ze voelt zich dan superieur in de helpende rol en denkt die slachtoffers van hun verslaving of ander destructief gedrag af te kunnen helpen. Tegen mij zei ze: ‘Ik ga natuurlijk dieper dan jij op de zaken in’ en dat is een uiting van ‘r superioriteitsgevoel dat pathologisch is en minderwaardigheid die ze overcompenseert. Ze deed erg haar best om indruk op me te maken (en is dus kennelijk onder de indruk van mij anders deed ze dat niet) en geeft veel ongevraagde adviezen. Ze is ervan overtuigt dat zij al in het licht is en anderen daar ook naar toe moet helpen, dat dat haar missie is. Ze stapt steeds weer in dezelfde valkuil van de dramadriehoek en heeft dat niet in de gaten. Ze is blind voor haar eigen onvolkomenheden door haar arrogantie en doordat ze zo gefocussed is op de ander. De aanklager is ervan overtuigt dat hij het beter weet dan de ander en dat hij de ander de les moet lezen. De redder voelt zich diep van binnen niets waard als hij niet helpt en kan zich zelfs schuldig voelen als hij niet helpt en laat zich dus gemakkelijk door schuldgevoelens manipuleren. 180

Als je denkt het weten te hebben ben je de weg flink kwijt. Goethe zei: ‘Als we geen notie hebben van het geheel beseffen we niet hoe fragmentarisch onze waarneming en kennis is’ We nemen per moment maar enkele tientallen bits aan informatie waar van de vele bits die zich aandienen. Op mijn WC hangt de uitspraak van mij: ‘Hoe minder mensen weten hoe meer ze denken te weten’ Test of je geloof en overtuigingen waarheid bevatten of dat het leugens zijn die je ooit zijn verteld en die je hebt geïnternaliseerd en nu herhaalt, leugens en illusies die je voor de realiteit bent gaan houden.

181

Uit ‘Beyond the Drama Triangle’

Gill Edwards schreef het mooie booklet ‘Beyond the Drama Triangle’, hier volgt een bloemlezing uit dat boek met enkele aanvullingen en bespiegelingen van mij. Een dramadriehoek is altijd een slagveld en niemand wint, iedereen loopt schade op... Als er iets gebeurt met een ander dat je achterlaat met gevoelens als: gekwetstheid, woede, schuld, vrees, angst, gevangen, gewond, verplicht, gecontroleerd, gebruikt, verraden, jaloers, onbegrepen, bevroren, bedompt, verraad, inadequaat, hulpeloosheid, hopeloosheid, ergernis, slechtheid, gevoelloosheid, beschaamdheid dan kun je er zeker van zijn dat je in een dramadriehoek wordt getrokken. Dit herkennen is de eerste stap om je uit de dramadriehoek los te maken en in staat te zijn te ontsnappen aan de pijn. Als je in de dramadriehoek blijft steken wordt je groei geblokkeerd, je blijft dan defensief en de wonden uit het verleden worden nog dieper. Als je geen innerlijk drama hebt kun je niet in de dramadriehoek worden getrokken door anderen. Gill noemt de aanklager de schaduwvader, de helper de schaduwmoeder en het slachtoffer het kind. Ik denk dat de aanklager zowel de ouder als het kind kan zijn en de helper de ouder maar ook het kind, het slachtoffer kunnen we allemaal worden en zijn we ook zolang we in de dramadriehoek zitten. Als we verder komen in onze ontwikkeling zullen we merken dat we alle rollen kunnen spelen, als we ons daarvan bewust zijn kunnen we 182

tijdig stoppen met het spel en uit de driehoek stappen de de volwassen en interdependente rol aannemen. De aanklager - Aanklagers groeiden op in een gezin waar het gevaarlijk was om je kwetsbaarheid te laten zien, ze mochten hun gevoelens niet uiten en hebben een hoop woede opgeslagen dat ze nu afreageren op een ander. - Ze identificeren zich met de kritische ouder die anderen de schuld gaf en de controle wilde. Ze zien zichzelf als slachtoffer van de ander en ontkennen hun tactiek om anderen de schuld te geven. - Aanklagers zien de wereld als zwart of wit, goed of slecht (en meestal als slecht), ze denken in vriend of vijand. Voor aanklagers is de wereld een gevaarlijke plek om te zijn dus zijn ze vaak defensief. - De aanval zien ze als de beste verdediging. Aanklagers geven hun fouten niet toe, want dat maakt ze kwetsbaar, ze noemen schuld en schaamte onechte emoties en doen daar niet aan. Samenvattend zijn de kenmerken van de aanklager: - Oordelen, kritiek, de schuld geven. - Zelfrechtvaardigende woede. - Zwart/wit denken. - De controle willen. - Gevoelens van superioriteit en arrogantie. - Voelen zich gerechtigd om ander zich te laten gedragen als zij willen. - Willen gezien worden als perfect, staan boven elk verwijt, kennen geen schaamte of schuld. - Ontkenning van hun kwetsbaarheid. - Niet bij hun gevoel, denkers.

183

De redder - De redder gelooft dat alleen als ze voldoende zorgen voor de ander en zichzelf wegcijferen, ze geliefd zullen worden. - Ze maken hun eigen behoeften niet kenbaar aan anderen, voelen zich niet gewaardeerd en opgebrand. - Ze voelen zich verantwoordelijk voor het geluk en het welzijn van de ander, ze mijden conflict. - Opgegroeid in een gezin waar ze al vroeg leerden helpen, werd het reddersgedrag met de paplepel ingegoten. - Redders streven vooral naar perfectie en denken dat anderen het zonder hun hulp niet redden. Het gebrek aan liefde en aandacht dat de redder voor zichzelf heeft wordt vaak gespiegeld door zijn partner of vrienden die hem dat ook niet of te weinig liefhebben en aandacht geven. - Redders zijn er slecht in om hun woede te uiten, wat betekent dat ze vaak aangetrokken worden tot aanklagers die de woede wel uiten (en voor hen uitspelen, waardoor ze het zelf niet hoeven doen), de redder kan dan zijn woede dan projecteren en ontkennen. De zelfzorg van de redder is heel slecht. Samenvattend zijn de kernmerken van de redder: - Gericht op anderen ten koste van de eigen behoeften. - Nemen de verantwoordelijkheid voor het geluk en welzijn van de ander op zich. - De vrede handhaven, mijden conflict. - Proberen liefde te verdienen door goed te zijn en vriendelijk en hulpvaardig. - Ontnemen anderen de verantwoordelijkheid voor hun leven door te bemoederen. - Vermijden van moeilijke dingen en net doen alsof alles goed is. - Gecontroleerd door schuldgevoelens, verplichtingen en verantwoordelijkheden.

184

- niet in staat om hun behoeften uit te drukken er zelfs niet bewust van zijn, niet weten wart ze zelf willen Het slachtoffer - Het slachtoffer voelt zich machteloos en kwetsbaar, klaagt veel. Ziet zichzelf als het slachtoffer van omstandigheden of het gedrag van anderen. - Als je je gekwetst, verraden, gebruikt, gemanipuleerd, verlaten, onbegrepen, gecontroleerd voelt of zelfmedelijden hebt ben je een slachtoffer. - Kan moeilijk beslissingen nemen, komen gemakkelijk tot verslavingen en afhankelijkheid. Samenvattend zijn de kenmerken van het slachtoffer: - Zich hulpeloos, zwak, kwetsbaar en fout voelen. - Zichzelf zien als slachtoffer van omstandigheden waar ze niks aan kunnen doen. - Het gevoel geen beslissingen te kunnen nemen en voor zichzelf te zorgen. - Uitkijken naar hulp,zorg,support buiten zichzelf. - Ja, maar zeggen. - Soms in een fantasiewereld leven. - Paniek,angstig en als een kind voelen. - Gevoelens van schaamte en inadequaatheid. De aanklager zoekt de controle De redder zoekt goedkeuring Het slachtoffer zoekt veiligheid en zekerheid Aanklagers wijzen woorden van kritiek af Redders wijzen schuld en zelfontkenning af Slachtoffers wijzen angst en schaamte af

185

De liefdesdriehoek

In de liefdesdriehoek voel je je vrij en ben je je echte, authentieke zelf. De drie rollen in de liefdesdriehoek werken samen er is geen aanval en geen verdediging nodig maar een open communicatie In de liefdesdriehoek koesteren we ons innerlijke kind dat zich veilig voelt en zich geliefd weet, we tonen onze kwaliteiten zoals de lerende capaciteit, het spelen, de spelvreugde, de spontaniteit, de creativiteit, etc. Mannelijk kan zowel een kenmerk zijn van een man als van een vrouw, het zelfde geldt voor vrouwelijk. Mannen die hun anima hebben ontwikkeld kunnen veel vrouwelijke gevoelens hebben en omgekeerd vrouwen die hun animus hebben ontwikkeld zullen hun mannelijke kant eren. In de liefdesdriehoek is er onvoorwaardelijke liefde, aanvaarding, harmonie, vrede, etc. We proberen dan niet de ander te veranderen 186

naar ons beeld zoals in de dramadriehoek, maar kiezen ervoor om zelf steeds te veranderen omdat we onszelf accepteren, dat is de paradox hoe meer je jezelf accepteert hoe meer veranderingen er zullen zijn. En als jij verandert zul je zien dat je hele wereld om je heen verandert, heel wonderbaarlijk maar waar weet ik uit eigen ervaring. Je komt in de dramadriehoek door je angst te laten varen, angst is de tegenhanger van liefde. Amerikanen zeggen: ‘Fake it until you make it!’. Ga liefdevoller denken, voelen en handelen dan volgt de rest vanzelf.

187

Ontdekking van de slachtofferdriehoek

Bron: ‘Codependent no more’ van Melody Beattie

Ongeveer een jaar nadat ik begonnen was aan mijn herstel van codependentie, realiseerde ik me dat ik nog steeds iets weer deed dat me pijn bezorgde. Ik vermoede dat het patroon iets te doen had met vele van mijn relaties die slecht afliepen. Maar ik weet niet wat ‘het’ is wat ik deed, zodat ik niet kan stoppen het te doen. Op een zonnige dag wandelde ik met mijn vriend Scott. Ik stopte en keek hem aan en vroeg: ‘Wat is het dat codependente mensen steeds weer doen?’ ‘Wat is het dat we ons zo slecht voelen?’. Hij dacht na over mijn vraag en zei toen: ‘Codependente mensen zijn zorgers, redders. Ze redden en klagen dan aan een eindigen als slachtoffer. Studeer op de Karpman Drama Triangle’ het werk van Stephen B. Karpman’. Wat hij zei klonk me niet erg zinnig in de oren, maar ik ging naar huis pakte therapieboeken en studeerde. Na een tijdje ging er een licht op in mijn hoofd. Ik zag, ik begreep. En ik voelde Alsof ik het vuur ontdekt had. Dit was het!. Dit was mijn patroon. Dit is ons patroon. Dit is wat we herhaaldelijk doen met vrienden, familie, kennissen, cliënten en iedereen rond ons. Als codependent kunnen we veel doen, maar dit patroon doen we het best en vaakst. Wij zijn redders, de ‘enablers’. Wij zijn de grote peetmoeders en peetvaders van de hele wereld, zoals Earne Larssen zei. We komen niet alleen tegemoet aan de behoeften van de mensen we anticiperen op hen. We fixen, zorgen en maken ons druk om anderen. We maken 188

beter, lossen op en zorgen voor, we doen dat zo goed. Jouw wensen zijn mijn bevel is mijn thema. Jouw probleem is mijn probleem is mijn motto, wij zijn de zorgdragers.

189

Slachtofferdriehoek als fundament voor codependentie

Hierbij een Engelstalig schema dat de relatie legt tussen de dramadriehoek of ook wel slachtofferdriehoek en codependentie.

190

De Dramacyclus

Drama heeft de neiging in een cyclus te verlopen en zichzelf in stand te houden en zelfs te versterken. Hier een afbeelding van die cyclus die ik maakte:

Ook Gurdjieff had het er al over dat mensen alleen hun persoonlijkheid ontwikkelen en niks doen aan hun essentie en zichzelf dus totaal niet kennen. Het orakel van Delphi zegt: ‘Ken Uzelve’, maar we luisteren daar niet naar. Wat ons het meest aantrekt is drama kijk maar naar de media, het is zelfs zo dat de media zeggen dat goed nieuws geen nieuws is alleen slecht nieuws is nieuws en dat zie je dan ook vooral. Op TV zie je vooral drama en daar voed je je dan mee en dat komt er dan ook weer uit en dat leidt tot de dramadriehoek en dat weer tot codependentie met alle ellende van dien. 191

De variaties aan rollen in de dramadriehoek

Geïnspireerd door de Roos van Leary kwam ik op het idee om de variaties aan rollen in de dramadriehoek in kaart te brengen en mijn eigen rol daarin te erkennen, hier volgt een schema met uitleg.

A = Aanklager (zie de artikelen: De Aanklager en Uit Beyond the Drama Triangle) AR = Aanklager/Redder ofwel 75% van de kenmerken van de aanklager en 25% van de kenmerken van de redder RA = Redder/Aanklager ofwel 75% van de kenmerken van de redder en 25% van de aanklager 192

R = Redder (zie de artikelen: De Redder en Uit Beyond the Drama Triangle) RS = Redder/Slachtoffer ofwel 75% van de kenmerken van de redder en 25% van de kenmerken van het slachtoffer SR = Slachtoffer/Redder ofwel 75% van de kenmerken van het slachtoffer en 25% van de kenmerken van de redder S = Slachtoffer (zie de artikelen: Het slachtoffer en Uit Beyond the Drama Triangle) SA = Slachtoffer/Aanklager ofwel 75% van de kenmerken van het slachtoffer en 25% van de kenmerken van de aanklager AS = Aanklager/Slachtoffer ofwel 75% van de kenmerken van de aanklager en 25% van de kenmerken van het slachtoffer Ik zat en zit soms nog vooral en meestal in de Redder/Slachtoffer positie, omdat ik vertrouwen geef en me open opstel en dus gekwetst kan worden, desondanks blijf ik vertrouwen en stel ik me open en kwetsbaar op, ik kan wel tegen een stootje en verwerk e.e.a. meestal snel, ben veerkrachtig. Ik kan soms ook in de Aanklager/Redder positie zitten dan ben ik belerend en lees ik de anderen de les en vertel ik ze wat ze moeten denken en doen en ben ik wat aanmatigend, ik probeer dat zoveel mogelijk te beteugelen, maar dat lukt niet altijd.

193

Verlatenheid

Claudia Black schrijft in haar boek ‘It will never happen to me’ over abandonment ofwel verlatenheid. Ze schrijft: ‘Verlatenheid wordt ervaren bij ouderlijke onverschilligheid voor de behoeften en wensen van het kind of als de ouders emotioneel niet beschikbaar zijn. Ze geven het kind geen steun en liefde dat het kind zo nodig heeft’ ‘Verlatenheid treedt op als we een deel van onszelf moeten verbergen om geaccepteerd te worden of om niet afgewezen te worden. Deze delen zijn o.a.: fouten, gevoelens, behoeften en successen’ ‘Verlatenheid + vervormde/ongedefinieerde grenzen = schaamte en angst’, tot zover Black. Op verlatenheid reageert het slachtoffer met ‘arme ik’ en zelfmedelijden, hij gaat ervan uit dat hij de liefde niet verdient en wordt daarin gespiegeld door zijn omgeving en stelt dan dat hij gelijk heeft want dat is wat hij wil, hij stelt dat hij niks aan zijn omstandigheden kan doen, machteloos is en hulpeloos. De redder reageert op verlatenheid door de conclusie te trekken dat zijn behoeften niet van belang zijn dat zijn aandacht gericht moet worden op de behoeften van anderen en dat is dus wat hij doet om zijn eigen ellende en verlatenheid te ontvluchten want daar wil hij niks van weten. De aanklager is de rebel waar het gaat om verlatenheid, hij protesteert en klaagt aan en ligt dwars en wordt woedend en die woede reageert hij af op de ander, zonder zich daarvan bewust te zijn, hij denkt dat hij er goed aan doet om anderen de les te lezen. 194

Verlatenheid komt veel voor, ik werd vroeger ook verlaten. Mijn ouders hadden een slagerij waarin ze altijd aan het werk waren, ze waren er nooit voor mij, ik werd opgevoed door dienstmeisjes, die waren wel aardig voor me, maar je mist toch je eigen ouders, Ik reageerde daarop met redder/slachtoffer gedrag en ook met rebels gedrag en speelde dus alle rollen uit de driehoek. Mijn moeder was de aanklager die tegen me zei toen ik ‘Raket 77 landt op de maan’ las: ‘Jongen lees toch niet van die rare dingen, dat bestaat helemaal niet, je bent een rare jongen!’. Ik voelde me daardoor niet gesteund en verlaten en toen ging ik ook mezelf in de steek laten en dat werd natuurlijk weer gespiegeld door mijn omgeving, totdat ik het spel in de gaten kreeg en me er bewust van werd en goed voor mezelf ging zorgen als volwassene en toen veranderde mijn hele wereld om me heen door mijn verandering, dat is magisch maar waar.

195

Een slachtofferbewustzijnseffect

Lynne Forrest schrijft in haar boek ‘Beyond victim-consciousness’ over slachtofferbewustzijn en dit geldt voor vele mensen die last hebben van codependentie. Ze schrijft dat deze mensen een negatief zelf-oordeel hebben en dat niet willen weten en dus gaan ontkennen, vervolgens verdringen ze het zelfs en tot slot projecteren ze het op anderen. Het gaat dus niet om een (negatief)zelf-oordeel maar begrip voor jezelf en je schaduwkanten en de transformatie daarvan of acceptatie als transformatie nog niet lukt. Een voorbeeld van een negatief zelf-oordeel is: ‘Ik ben slecht’, dat willen we niet erkennen dus ontkennen we dat en zeggen dat we goed zijn, vervolgens verdringen we de slechte aspecten in onszelf en projecteren dat: ‘De anderen zijn slecht’ of ‘De wereld is slecht’ Bovendien is het zo dat als je het negatieve in jezelf verdringt je dat niet kunt waarnemen in de ander en dus een slachtoffer wordt van zijn negatieve aspecten omdat je het niet ziet. Je wordt de slaaf van de dingen waarvan je je niet bewust bent. Je kunt geen meesterschap hebben over de dingen die je niet kent en waar je je niet bewust van bent. Het onbewust regeert vaak en dat gaat nog wel eens ten koste van ons welzijn. Freud zag dat al dat het onbewuste bij de meesten van ons regeert. Slechts 10% is bewust, het topje van de ijsberg, het is aan ons om daar respectievelijk 20%, 30% en meer van te maken door open te staan voor nieuwe inzichten.

196

Ik was me niet zo bewust van berekenende manipulatietechnieken en werd dus het slachtoffer van de manipulatie van anderen totdat ik het boek ‘In sheep’s clothing’ las over manipulatieve mensen en technieken ik zag het nu ineens en leerde nee te zeggen zonder me schuldig te voelen een bevrijding was dat. Ik manipuleerde zelf als people pleaser ook en zat in de ontkenning daarvan en verdrong het en projecteerde het op anderen, zonder te weten wat het was. Ik werd dus weer eens gespiegeld en mocht daar een dure les uit leren! Freud zei: ‘We zijn beter dan we weten, maar slechter dan we denken’.

197

De innerlijke dramadriehoek

Tijdens een gesprek met mijn goede vriend Peter de Kock wees hij me op de innerlijke dramadriehoek die er moet zijn voordat er een uiterlijke drama driehoek is. Ik heb het alsvolgt in beeld gebracht en geef er wat toelichting bij:

De innerlijke criticus is de stem in ons die zegt dat we niet oké zijn, niet goed genoeg zijn, dom zijn geweest, etc., hij haalt ons naar beneden. Het is vaak de geïnternaliseerde kritische ouder die nog door ons spreekt. De bemoediger is de stem in ons die zegt: ‘Kom op je kunt het best’ en ‘Nog even doorzetten en dan gaat het goed’, hij steunt ons en staat ons bij. De dupe/de loser is het slachtoffer van de innerlijke criticus, de pispaal. Hij maakt beloften maar komt ze niet na. Een Amerikaan zei: ‘Losers make promises and winners make commitments’. De dupe/ de loser zegt niet wat hij meent en meent niet wat hij zegt. Hij zegt 198

‘Ik kan het niet’, maar bedoelt vaak dat hij het niet wil. Waar een wil is daar is een weg zei ik ook tegen mijn vriend Wil van Groningen. Met de innerlijke criticus moeten we de dialoog aangaan en hem vragen wat hij van ons wil en waartegen hij ons wil beschermen en hem dan bedanken voor zijn inspanningen en hem met verlof sturen en hem zeggen dat we hem zullen roepen als we hem weer nodig hebben. De bemoediger is de koesterende en zorgende ouder in ons en ook die leraar, baas, partner of collega die in ons geloofde en ons prees voor onze inzet en ons zijn.

199

Dramadriehoek en numerologie

Mijn vriend en numeroloog Gerrit Jansen vertelde me het een en ander over de numerologie van de dramadriehoek, ik heb dat aangevuld met wat inzichten en bespiegelingen. Gerrit zei: ‘Driehoek dat is cijfer 3 en dat is heel opvallend, het is van Vader, Zoon en Heilige Geest, vader, moeder en kind, denken, voelen en doen en lichaam, geest en ziel’ Ik bedacht me dat het nog veel meer voorkomt ook: Brahma (de schepper), Shiva (de vernietiger) en Vishnu (de verzoener), en de drie guna’s: sattva (puurheid en weten), rajas (actie en passie) en tamas (onwetendheid en inertie) en dan is er nog verleden, heden en toekomst. In de Transactionele analyse kennen ze de driehoek van Ouder, Kind en Volwassene. Gerrit zei: ‘Dramadriehoek is een 4 en dat staat voor de logica. Ja het is ook logische te verklaren dat het pathologisch gedrag is in de driehoek, dat het vooral onbewust gedrag is. Verder zei hij dat drama cijfer 1 is en dat staat voor nieuwe ideeën, het levert veel op. Ja ik bedenk me dat we vaak pas wat leren als er drama is geweest een crisis. Johannes Tauler zei: ‘De pijnen van de crisis zijn de weeën van God’s geboorte in je’ en Steven Harrison zei:’De spirituele crisis die zich vaak tegelijk aandient met het inzicht in de ware aard van de werkelijkheid, wordt over het algemeen waanzin genoemd’, het is tragikomisch. Ik kan zowel de uitspraak van Tauler als die van Harrison omarmen en beamen, in mijn leven heb ik dat meegemaakt. Gerrit zei: ‘Slachtoffer is een 5, dat betekent er tussenin zitten, in een spagaat zitten. Aanklager is een 7, dat is analyseren, uitzeven, de ander wordt dan uitgenodigd om naar zijn onderbewuste te kijken. De 200

redder is een 9, dat staat voor altruïsme en mededogen, niet de ogen laten uisteken en misbruik van je laten maken. De winnaarsdriehoek is een 1 staat voor de inventiviteit, het vernieuwende. Ik denk dan aan de uitspraak van Jezus: ‘Zie ik maak alle dingen nieuw’, waar velen alles bij het oude laten dat zo vertrouwd is. Gerrit zei : ‘De volwassene is een 6, de verantwoordelijke, zorgzame. De spelers in de driehoek nemen niet hun verantwoordelijkheid.

201

Ik zou het beter doen als...

Op basis van een e-mail van Lynne Forrest is dit artikel ontstaan, ik heb het bewerkt en aangevuld, ze schrijft in het kader van victim vocabulary zoals ze dat noemt, ze schrijft: Wellicht denk of zeg je, zoals zovelen van ons, dingen als: - Ik zou het beter doen als ze me niet tegen zouden zitten. - Mijn ouders/partner/vrienden houden me tegen. - Als ze uit de weg zouden gaan zou ik slagen. Herken je de slachtoffermentaliteit in deze uitspraken? Zulke uitspraken komen rechtstreeks uit de slachtofferovertuiging. Waarom? Omdat we geloven dat iemand anders de kwaliteit van ons leven bepaalt. Om de ander te zien als iemand die je in de weg staat op weg naar vooruitgang is onszelf overgeven aan de genade van anderen, mat andere woorden: we zien onszelf als slachtoffer (en handelen codependent). Ik kan sommige van jullie horen protesteren: ‘Wat als het waar is Lynne?!’, ‘Wat als iemand me echt tegenhoudt?!’ Laat me duidelijk zijn. Ik zeg niet dat mensen niet doen wat ze doen. Misschien handelen ze express op een controlerende manier naar je, dat wil ik niet betwijfelen. Echter de simpele waarheid is dat we het aantrekken en uitnodigen dat andere mensen met ons omgaan op een manier die onze eigen overtuigingen reflecteert. Met andere woorden. Als we geen zelfde geloof in onszelf zouden hebben als wat door hun gedrag gereflecteerd wordt zouden we niet die relatie met ze hebben.

202

We trekken dingen aan die onze eigen overtuigingen reflecteren, vanwege een universele wet die zegt: ‘Wat we ervaren in ons leven zal altijd een projectie zijn van onze eigen gedachten en overtuigingen’. Het betekent dat als we geloven dat we slachtoffer zijn we anderen zullen zien als degenen die ons slachtofferen. We projecteren onze overtuigingen onbewust op de mensen en situaties rondom ons en dan handelen we alsof dat waar is, we zullen altijd bewijzen dat het waar is wat we geloven. Een man zei: ‘Ik ben een pechvogel’ en trok inderdaad daardoor veel pech aan en toen zei hij: ‘Zie je wel dat ik gelijk heb!’ Je denkt dat je niet acceptabel bent, dat anderen niet houden van zoals we zijn, je houdt niet van jezelf en je denkt dat je niet kunt krijgen wat je graag wilt. We handelen daardoor conform door onze uitingen te remmen, ons te verbergen voor anderen, het mijden van risico’s, geen kansen aangrijpen en ons terugtrekken en terughouden. Als je jezelf niet toestaat om je dromen of doelen te volgen vraag je dan af wat je gelooft over jezelf dat je weerhoudt. Stop met de verantwoording bij de ander te leggen. De uitspraak ‘Als ze me niet tegenwerken gaat het beter’ noemt Ingeborg Bosch ‘Valse Hoop’, dat is een afweer van oude pijn om die maar niet te hoeven voelen. We zeggen dan:’Als we eenmaal de juiste partner hebben zal ik gelukkig zijn’, het is altijd als..dan..Fout: Als je nu niet gelukkig bent zul je het dan ook niet zijn en blijven verwijten en klagen een rol spelen in je leven en zo blijf je slachtoffer. De als...dan formule is gebaseerd op valse hoop en hoop is dope zei Osho. Hopen doe je altijd op dat wat er niet is en haalt je dus uit het hier en nu en dan leeft je in een illusie. Vertrouwen is beter dan hoop, maar met vertrouwen heeft het slachtoffer vaak grote moeite omdat 203

hij zichzelf ook niet vertrouwt. Als commentaar op wat Lynne schrijft wil ik zeggen dat we allemaal wel een keer het slachtoffer kunnen zijn, maar niet in zelfmedelijden blijven hangen en veerkracht tonen. Als je je open en kwetsbaar opstelt kun je ook gekwetst worden als je vertrouwen geeft kan dat beschaamd worden en dat doet pijn, dan ben je wellicht te goedgelovig en naïef geweest en mag je e.e.a. bijsturen. Robin Norwood schreef het boek: ‘Women who love too much; in het Nederlands vertaald met: ‘Als hij maar gelukkig is’ Dat is ook magisch slachtofferdenken weer als..dan...Denken dat je de macht hebt om een ander gelukkig te maken is waanzin, je pay off geloof je te halen in het feit dat de ander dan op zijn beurt jou gelukkig gaat maken. Dat schiet niet op. De ondertitel van het boek is ‘vrouwen die teveel investeren in de liefde; en dat is precies wat ze doen investeren dan wil je rendement het is zaken doen en voorwaardelijke liefde die dus helemaal geen liefde is. Het is angst vermomd als liefde en dus bedrog. De Norwood-vrouwen zijn redders/slachtoffers en denken het goed te doen. Het slachtoffer wil altijd zijn gelijk halen, zelfs als zit hij of zij er helemaal naast dat interesseert hem of haar niet. Om te kunnen veranderen moet je bereid zijn om je oude overtuigingen los te laten en dat vinden slachtoffers heel eng, daar zijn ze bang voor. Dus toch maar doen waar je bang voor bent, als je het oude loslaat komt er ruimte voor het nieuwe.

204

Nog wat bespiegelingen over de dramadriehoek

Zonder slachtoffer kan noch de aanklager noch de redder functioneren, het slachtoffer speelt dus de centrale rol. De dramadriehoek treedt in werking elke keer als we anderen verantwoordelijk maken voor hoe we ons voelen (dat is dus codependent gedrag). Als we geen verantwoordelijkheid voor onze gevoelens nemen spelen we een rol in de driehoek. Drama Triangle Role Victim Rescuer Persecutor

Winners Triangle role vulnerable caring assertieve

Skill to develop probleem solving listening assertiveness

Persecutor: self hate ---------self determinator Rescuer: self protectivc--------self love Victim: self pity----------self awareness Shalespeare zei: ‘Ik speel vele rollen, maar geen enkele raakt de kern’. Aanklager - redder:

Aanklager beschuldigt redder en redder is arrogant naar de aanklager Redder – slachtoffer: Redder houdt het slachtoffer hulpeloos, het slachtoffer roept medelijden op en manipuleert Aanklager – slachtoffer: Aanklager beschuldigt slachtoffer, slachtoffer toont irritatie De aanklager neemt geen verantwoordelijkheid voor de invloed die hij uitoefent op de levens van anderen. De redder lijkt dus wel de verantwoordelijkheid te nemen,maar dat 205

is slechts schijn en niet zijn verantwoordelijkheid maar die van de ander. Het slachtoffer neemt geen verantwoordelijkheid voor zijn eigen leven meer verwijst naar anderen van wie hij afhankelijk is en tegenover wie hij machteloos denkt te staan. What you are aware of you are in control of, what you are not aware of is in control of you – Anthony de Mello Zacht zijn voor de persoon en hard op de inhoud. Al te vaak reageren we op basis van eerdere ervaringen, trauma’s en opgehoopte irritaties. Vooral de aanklager is daar goed in, maar het slachtoffer kan er ook wat van. Jane weet dat ze geen enkele suggestie zal aannemen die haar wordt gedaan, toch geeft ze een probleem aan. Paul weet dat Jane elke suggestie van hem zal afwijzen en toch geeft hij ze. Jane wil zich hulpeloos voelen en alleen klagen (slachtoffer) en Paul wil zich compassievol voelen (redder). Lynne Forrest stelt dat we allemaal de neiging hebben om als slachtoffer te reageren, vaak onbewust. Re-enactment van schaamte en schuld is dat. De redder is het schaduwaspect van het moederprincipe, in plaats van gepaste uiting te geven aan support en koestering is de redder bezig met controle, overweldigen en manipulatie, natuurlijk voor het eigen bestwil van degene die ze ‘redden’. De redder is codependent en houdt de ziekte in stand en zorgt ervoor dat het slachtoffer niet leert zijn eigen verantwoordelijkheid voor zijn leven te nemen. De aanklager is het schaduwaspect van het vaderprincipe, door autoritair gedrag en terechtwijzing wil hij anderen een lesje leren en op 206

het ‘goede’ spoor zetten, desnoods met dwang. Hij heeft het weten en deelt de lakens uit. Hij heeft superioriteits-gevoelens en dat duidt op de onderliggende aanwezigheid van minderwaardigheid, het is reactie-formatie ofwel in overdreven vorm het tegendeel laten zien van wat er is. Het slachtoffer is het schaduwkindprincipe dat behoeftig is en niet voor zichzelf kan zorgen. Wat een redder zoekt is waardering, erkenning en bijval en dat is hetgeen een slachtoffer het meest tegenstaat omdat het een herinnering is aan de eigen tekortkomingen. Ze bieden dus weerstand aan de hulp die hen wordt gegeven. Helpen/redder = externe focus Aanklager/vervolgers = externe focus Slachtoffer = interne focus De externe focus moet ervoor zorgen dat je de interne focus ontvlucht in externe activiteiten die je moeten afleiden van je problemen en interne pijn die je liever niet wilt voelen en verwerken. Het slachtoffer heeft de meeste kans op herstel omdat hij voelt dat er wat mis is en dan dingen kan gaan ontdekken. Aanklager Innerlijke gevoelens: woede naar de wereld omdat hij gekwetst is (ze voelen zich geslachtofferd) en er is een diep liggende angst om opnieuw gekwetst te worden dus zoeken ze de aanval als beste verdediging. Overtuigingen: dat de wereld een vijandige plek is gevuld met mensen die alleen willen pakken. Ze beschermen zichzelf door het idee van: Ik pak jou voordat jij mij pakt. Redder Innerlijke gevoelens: angst en verlatenheid of niet van belang te zijn, 207

verborgen schaamte en inadequaatheid, grote behoefte om erkend te worden. Overtuigingen: Dat zijn behoeften niet van belang zijn dat het gaat om de behoeften van anderen die ze moeten redden om zelf iets te zijn. Slachtoffer Innerlijke gevoelens: woede om de kwetsingen die hen zijn aangedaan, machteloosheid en hulpeloosheid, zelfmedelijden Overtuigingen: Dat ze beschadigd zijn en hulpeloos en niets kunnen doen om hun lot te veranderen, dat het hen wordt aangedaan Twee soorten slachtoffer: -de zielige, jammerlijke, zegt arme ik en heeft zelfmedelijden -de boze zegt: ‘Kijk wat je me aangedaan hebt’ Beiden geven anderen de schuld van hun ellende Slachtoffer : ‘Ik ben onschuldig’ Redder: ‘Ik ben goed’ Aanklager: ‘Ik heb gelijk’ Dramadriehoek rollen Gezond gedrag - creëren drama en chaos - probleemoplossers - anderen beschuldigen - verantwoordelijkheid - smoesjes maken - eerlijk zijn - slechte grenzen - handhaaft grenzen - het niet willen zien van de- consequenties aanvaarden schade die men veroorzaakt - illusie - realiteit - narcistisch of martelaar - zelfrespect en respect voor de ander - ‘weten’ wat het beste is - onderzoeken, afwegen - dualiteit - eenheid - manipuleren - open en eerlijk - alles willen hebben - tevreden

208

- monoloog - controleren - angst - onbewust

- dialoog - samenwerken - liefde - bewust

209

The Blame Game

The Blame Game noemen Amerikaanse deskundigen de beschuldigingen die de deelnemers aan de dramadriehoek uiten. Het geeft ze een gevoel van macht over de ander, maar maakt ze juist machtelozer, omdat ze de schuld van hun eigen ongenoegen en ellende bij de ander leggen, die ze niet kunnen veranderen, al proberen ze dat wel, ze zijn dus slachtoffer van de ander. De aanklager maakt van beschuldigen en aanklagen zijn hoofdwerk en hij projecteert zijn eigen schaduwzijde en ellende op de ander om er zelf niets aan te hoeven doen en alles blijft dus bij het oude vertrouwde ook al is dat pathologisch, maar daar is hij zich niet van bewust. De redder/helper beschuldigt het slachtoffer impliciet dat hij incapabel is en onverantwoordelijk is en dus de reddende hulp van de redder/helper nodig heeft. Het slachtoffer beschuldigt de redder/helper dat de hulp niet goed genoeg is, onvoldoende is, omdat het slachtoffer nooit tevreden is en nooit genoeg heeft, hij wil steeds meer en manipuleert met schuldgevoelens. Als je je lot in handen legt van de ander bent je codependent en afhankelijk van die ander. Je neemt dan niet zelf de verantwoordelijkheid voor je leven en welzijn op je. Als je er niks aan doet wordt het alleen maar erger tot je de bodem raakt en in gaat zien dat het anders moet of dat je iets gaat leren dat je bewust maakt dat verandering en transformatie noodzakelijk zijn. Don’t blame, don’t explain zeggen Amerikanen. Beschuldig niet en je hoeft ook niks uit te leggen of te verklaren aan de ander, je bent 210

alleen jezelf verantwoording schuldig. Door verklaringen te geven aan de beschuldiger kan hij je daarop weer pakken en laat je je in de dramadriehoek trekken. Trap daar niet in! Zeg dank je wel, hier wil ik het bij laten, ik zal erover nadenken en navoelen op mijn tijd. Beschuldigingen komen vaak voort uit onverwerkte woede uit het verleden. We kunnen bij de ander dingen triggeren waardoor er woede ontstaat en wij daarom ontrecht worden beschuldigd. Ik maak dat soms ook mee en ging er soms op in en zat dan in de dramadriehoek met alle ellende van dien. Als je vaak wordt beschuldigd is de kans groot dat je gespiegeld wordt en zelf ook vaak beschuldigingen uit. Kijk daar maar eens naar. De Bijbel zegt: ‘Oordeel niet opdat ge niet geoordeeld worde’. Mensen die gevangen zijn in de dramadriehoek beschuldigen liever dan naar zichzelf te kijken, zelfreflectie is ze vreemd. In plaats van te kijken naar hun eigen onverwerkte oude pijn geven ze anderen de schuld. En blijven ze slaaf en slachtoffer van hun foutieve gedachten en handelingen en onwetendheid en onbewustheid.

211

Verzoening

In het artikel ‘De cyclus van het slachtofferschap doorbreken’ zien we dat de keuze voor het leven leidt naar mogelijkheden tot verzoening. De Hindoegod Vishnu staat voor de verzoening naast Brahma (de schepper) en Shiva (de vernietiger). Gurdjieff zei dat we God en de duivel in ons moeten verzoenen. Met toestemming van Gerrit Gielen volgt hier een artikel van hem over het verzoenen van je innerlijke dader en slachtoffer: By Gerrit Gielen Dader en slachtoffer Van groot belang hierin is een energetische uitwisseling tussen dader- en slachtofferlevens. We zijn binnen het scala van onze uiteenlopende levens zowel dader geweest, degene die macht misbruikt en agressief optreedt, als slachtoffer, degene die gekwetst wordt door machtsmisbruik. We hebben beide rollen vervuld. Zonder dit bewustzijn zijn we niet compleet. Daderlevens worden vaak weggedrukt. Mensen maken in het algemeen veel makkelijker contact met een slachtofferleven. Contact maken met daderlevens is moeilijker, omdat je je eigen donkere kant liever niet ziet. Toch is dit zeer belangrijk. Juist in daderlevens zitten, naast egocentrisme en agressie, vaak ook veel talenten en krachten verborgen. Door een daderleven weg te drukken, wordt het kind met het badwater weggegooid. Onderdrukking van daderlevens leidt vaak tot het onderdrukken van de eigen assertieve mannelijke energie en het vasthouden aan gevoelens van machteloosheid en slachtofferschap. 212

De innerlijke dialoog tussen dader en slachtoffer werkt vaak enorm bevrijdend. Concreet breng ik die dialoog op gang door cliënten in contact te brengen met beide soort levens en hen in regressie de instructie te geven om hun ene hand liefdevol uit te strekken naar het slachtoffer en de andere naar de dader. De rest gaat vrijwel vanzelf. Die twee kanten van jezelf willen graag herenigd worden omdat zij behoren tot dezelfde ziel. Iemand die een probleem heeft ervaart dat probleem, hij kan kiezen: hij kan zich identificeren met het probleem of met zijn bewustzijn dat het probleem ervaart. Doet hij dit laatste dan identificeert hij zich niet langer met het probleem maar met de oplossing. Bron: Gerrit Gielen, www.gerritgielen.nl

Mijn goede vriend Geert stuurde me nog een mail over de machtspositie en rolwisseling tussen dader en slachtoffer, veel slachtoffers worden daders en omgekeerd. Hier volgt het betreffende stuk: Cliënten die zich als slachtoffer aanmelden, zullen zichzelf snel in de onmachtspositie plaatsen: “Bij mij gaat alles mis en ik kan er zelf niks aan doen.” Dadercliënten zullen zich sneller in de machtspositie plaatsen: “Ik heb nergens last van, het zijn de anderen die een probleem hebben.” Toch zijn dit slechts twee verschillende uitingen van een zelfde onveiligheid in het hechtingsmodel. Soms is het trouwens verbijsterend om te zien hoe abrupt cliënten van positie kunnen wisselen. Zoals het incestslachtoffer dat haar therapeut de huid vol scheldt als die haar aanspoort beter voor zichzelf te zorgen; of de stoere cliënt met dadergedrag die opeens met een klein stemmetje aan zijn therapeut vraagt of ze toch niet kwaad op hem is. Tot zover de mail van Geert. Het is goed om te weten dat we niet moeten denken dat we bewust213

zijn hebben maar dat bewustzijn ons heeft. Er is alleen bewustzijn de rest is illusie. Ik moest me verzoenen met de arrogante bal die ik was, ik wilde daar na mijn crisis niks meer van weten en gooide het kind met het badwater weg en verloochende zo een deel van m’n verleden dus van mezelf. Mijn vriend Gerrit zei: ‘Je mag gepast arrogant zijn, dat is prima’. Ook met egoïsme moest ik me verzoenen dat was mijn allergie. De aanklager is de dader in ons die mogen we verzoenen met het slachtoffer, beiden zijn gewonde zielen die ons mededogen en begrip verdienen. De redder kan ook een dader zijn en vraagt ook ons begrip. Inayat Khan wees ook op het belang van begrip. Alles begrijpen doet alles liefhebben. Als we stoppen met oordelen en veroordelen kunnen we tot verzoening komen. De Bijbel zegt: ‘Oordeel niet opdat ge niet geoordeeld zult worden’. Het klinkt gemakkelijker dan het gedaan is, ik betrap me elke dag nog wel op oordelen die ik vel en dan ben ik een soort aanklager en vaak ook redder die zich bemoeit met anderen, ik mag dat nog transformeren, het is levenswerk.

214

Hoe blijf je uit de slachtofferrol?

19 september 2012, Pieter Miltenburg Persoonlijke ontwikkeling Ken je dat, iemand die altijd negatief is naar jou toe, kritiek levert, jouw tijd verspilt met triviale zaken en zelf de credits claimt voor werk dat jij gedaan hebt? Je voelt je geïrriteerd, ondergewaardeerd of gekwetst en aan de kant geschoven. Helemaal pijnlijk als die ander onze leidinggevende is. Hoe ga je daar mee om? Ieder mens heeft de behoefte er toe te doen. We willen gewaardeerd worden, ons waardevol voelen. Het is een basis voor ons welzijn. Wat anderen van ons vinden, over ons zeggen en hoe zij naar ons handelen, raakt ons. Dit kan positief zijn zoals bijvoorbeeld bij complimenten of negatief bij kritiek, zeker als deze verkeerd wordt verwoord. Wat gebeurd er in onze hersenen? Eerder schreef ik over wat er gebeurd in de hersenen bij onveiligheid. Wat ik daar beschreef gaat ook op voor andere negatieve emoties en situaties. In deze situatie gaat het over onze status in de groep en of we ons veilig verbonden voelen met de mensen om ons heen. Ook onze autonomie kan onder druk staan, we worden onzeker en ervaren de situatie als oneerlijk. Stuk voor stuk omstandigheden waardoor die de delen van de hersenen worden gestimuleerd die samenhangen met negatieve emoties en het ingesleten geheugen (oude ervaringen en automatische reacties). In de delen van onze hersenen die geassocieerd worden met rationeel en bewust denken, neemt de activiteit dan af. Slachtofferrol Het lijkt erop dat onze hersenen ontwikkeld zijn om in de slachtofferrol te stappen. Het is een aantrekkelijke keuze, een vorm van zelfbescherming. Wat er ook fout gaat, het is niet mijn schuld. Het is de 215

ander die verantwoordelijk is. Het voelt goed de verantwoordelijkheid elders te leggen. Wij hoeven dan niets te doen. Onze hersenen, die inherent lui zijn, kunnen rust nemen. Helaas heeft deze houding veel negatieve effecten. De negatieve emoties blijven langer hangen. Vaak klagen we veelvuldig en houden de emotie zo alleen maar in stand. We doen afstand van onze mogelijkheden om de omstandigheden te veranderen. We leggen de verantwoordelijkheid om de situatie te veranderen bij diegene waardoor we ons slecht voelen. Wat is zijn of haar motivatie om iets aan de situatie te doen? Jij kunt die ander niet veranderen, je kunt alleen zelf anders omgaan met de situatie. Wat kun je doen? Als we in staat zijn vroegtijdig de emoties te herkennen, kunnen we ingrijpen. Zoals emoties het rationele en bewuste denken remmen, worden omgekeerd de emoties geremd door het rationele en bewuste denken. Als we tijdig de emoties herkennen, kunnen we anders naar de realiteit kijken, oplossingen vinden en leren van de situatie. Ieder van ons ziet de werkelijkheid op zijn of haar manier. De manier waarop wij naar de werkelijkheid kijken is geleerd en voor een groot deel automatisch gedrag geworden. Toch hebben we nog steeds de keuze op een andere manier de realiteit te zien, ook al zal dit in begin lastig zijn. Als we vroegtijdig ingrijpen kan de bewuste rationele inspanning daarvoor de negatieve emoties al verminderen. We moeten dan wel echt op een andere manier kijken en niet in een cirkel ronddraaien. Hoe doe je dat? Het is makkelijk gezegd: “kijk anders naar de situatie”, maar hoe doe je dat? Hier een aantal tips die jou daarbij kunnen helpen: Vragen Stel jezelf twee vragen en denk daar goed over na. Wat zijn de feiten in deze situatie? En wat vertel ik mijzelf daarover? Door de feiten en jouw interpretatie daarvan uit elkaar te halen, bied jij jezelf de 216

mogelijkheid los te komen van de emotie en de voor jou gebruikelijke manier om te reageren. Daarnaast opent dit de weg om op een andere manier naar de werkelijkheid te kijken. Een andere vraag met soms een vergelijkbaar effect is: “Hoe zou ik hier reageren als ik op mijn best ben?” Andermans perspectief Wat ik zelf altijd als krachtig heb ervaren is de situatie bekijken vanuit het standpunt van de ander. Hoe ziet de ander de situatie, wat voelt de ander en welke betekenis heeft dat voor hem of haar? Je zet op dat moment je empathie in, wat op zich al kalmerend werkt. Daarnaast kun je door het begrip anders reageren en de ander erkenning geven zonder je eigen standpunt los te moeten laten. Door de ander erkenning te geven, nemen zijn of haar negatieve emoties af wat de gehele situatie ten goede komt. Leren voor de toekomst Wanneer de situatie echt slecht is en bovenstaande oplossingen niet helpen, is er nog een invalshoek die jou verder kan brengen. Benoem kort voor jezelf jou emotie maar blijf er niet bij stilstaan. Vraag je vervolgens af wat je van deze situatie en ervaring kunt leren. Het benoemen van de emotie zonder er te lang bij stil te staan remt de emotie. Het helpt ook om op den duur sneller de emoties te herkennen en daardoor vroegtijdig in te kunnen grijpen. Door na te denken over wat je kunt leren uit de situatie stimuleer je wederom je rationele en bewuste denken. Daarnaast gebruik je de slechte situatie op een manier waar je zelf iets aan hebt in de toekomst. 1. Hoe ga jij om met negativiteit om je heen? 2. Kun jij omgaan met kritiek? 3. Hoe zorg jij voor een realistisch en positief zelfbeeld?

217

Pieter Miltenburg is Personal-, Team- en Organisatie-Coach voor mensen en organisaties die stuur willen zetten op hun ontwikkeling en meer willen halen uit hun kwaliteiten. Met scherp analytisch vermogen, luistervaardigheid en systemisch denken, zet hij mens en organisatie in beweging. www.b-committed.nl

218

Subpersoonlijkheden

Je kunt de rollen in de dramadriehoek ook bekijken als subpersoonlijkheden die de baas over je proberen te spelen. In plaats van te zeggen: ‘Ik ben een aanklager’ is het beter om te zeggen ik heb een subpersoon in me die de aanklager heet, maar dat ben ik niet. Je disidentificeert je dan van de aanklager. Wat ook goed is is om een visualisatie van je subpersoon te maken, is het een man of een vrouw, hoe kleedt hij of zij zich, etc. Daarna kun je via een dialoog vragen stellen aan je subpersoon en meer te weten komen over zijn of haar bedoelingen. Word zelf de dirigent en regisseur van je leven in plaats van je subpersoonlijkheden de baas te laten spelen. Tegen een vriend die graag advocaat van de duivel speelt zei ik dat hij een subpersoon in zich heeft die advocaat van de duivel is en speelt, ik zei dus niet dat hij een advocaat van de duivel was. Hij begon te lachen en herkende het wel. Ik wees hem op de verdrongen woede van een aanklager die daar achter zit. Hij zei dat hij de dramadriehoek nu wel doorzag, maar speelde nog steeds de aanklager zonder zich daarvan bewust te zijn. Als je meer dan één subpersoonlijkheid hebt, en meestal is dat zo, kun je aan je vrienden vragen om die rollen te spelen om meer inzicht te krijgen, vrienden zien vaak ook beter dan jij welke subpersonen er in je zitten. De Bijbel zegt het al: ‘We zien wel de splinter in het oog van de ander maar niet de balk in ons eigen oog’. Bewustwording is de weg naar vrijheid van je subpersoonlijk-heden. Zie daarvoor het artikel: ‘Hoe word ik de baas over mijn subpersoonlijkheden. 219

Hoe word je de baas over je subpersonen?

Het valt niet mee om na vele jaren van de zelfmisleiding dat je de baas bent over jezelf de realiteit inziet dat je subpersonen de baas over jou spelen, We zijn vaak niet zo moedig en wijs als Socrates die zei: ‘Nu weet ik dat ik niks weet!’. Zo kon hij tot ware wijsheid komen door de dingen te onderzoeken en daartoe wil ik u ook uitnodigen. De aanklager, redder en het slachtoffer in ons zijn in feite ook subpersonen die de baas spelen en ervoor zorgen dat we in de dramadriehoek zitten. Om tot een oplossing te komen heb ik de volgende aanbevelingen en tips: 1. Bewustwording en benoemen van je subpersonen Allereerst zullen we ons bewust moeten worden dat we subpersonen in ons hebben, want alles waar we ons niet bewust van zijn domineert ons en maakt je tot slaaf en slachtoffer, bewustwording komt dus als eerste en is van het grootste belang. Daarna kunnen we de subpersonen benoemen, een naam geven, liefst een naam die tot de verbeelding spreekt. Als je zelf niet op het idee komt welke subpersonen het zijn vraag het dan aan een goede vriend of vriendin. De Bijbel zegt terecht dat we wel de splinter in het oog van de ander zien maar niet de balk in ons eigen oog. 2. Personificatie Vervolgens mogen we een beschrijving van de subpersonen maken, is het een man of een vrouw en jongen of een meisje, hoe oud, hoe gekleed, waar houdt hij of zij van, met welke andere subpersoon is hij bevriend en met welke in strijd

220

3. Oordeel, credo, filosofie Wat is het oordeel en credo van je subpersonen. Bij mijn generaal was dat de uitspraak van Nietzsche: ‘Een man zonder plan is geen man’, zijn filosofie was dat je alles moest plannen en strategisch moest aanpakken altijd zorgen voor een B-plan, etc. Bij mijn nummer 9 was het credo: ‘Je moet scoren’, z’n filosofie was dat je zo goed bent als je prestaties... 4. Voice dialogue Ga de dialoog met je subpersonen aan en zie ze niet als vijanden maar als entiteiten met een goede intentie. Vraag ze wat ze van je willen, waartegen ze je willen beschermen en neem het dan zelf over en bedank ze voor hun inspanning. Mijn innerlijke criticus (aanklager) wilde me ‘hard’ maken om tegen de harde wereld te kunnen, ik dankte hem voor z’n inspanning en zei dat ik het liever met liefde in plaats van angst aanpak. 5. Vrije associatie Associëren over adjectieven die je te binnen schieten bij de subpersonen, ten aanzien van de aanklager kan dat zijn: hard, gemeen, wantrouwend, belerend, betweterig, bemoeizuchtig, etc. 6. Visualiseren, lucide dromen Probeer te visualiseren hoe je subpersonen eruit zien, maak er een filmpje van, doe het eventueel onder begeleiding van een therapeut, de psychosynthese therapeuten kunnen dat heel goed. In mijn geval zag ik tijdens een cursus psychosynthese mijn generaal uit de bus stappen in Frankrijk. Het was een stratego- generaal met rood, goud en blauw, ik zie hoe ik op hem afloop en hem begroet en we gaan naar een terras waar ik rustig met hem praat en hem bedank voor z’n diensten en hem met een welverdiend pensioen stuur en zeg dat ik hem zal roepen als ik hem nodig heb.

221

7. Wat is de pay-off, het belang, het voordeel? Wat schieten de subpersonen ermee op als ze handelen en denken zoals ze dat doen, welk voordeel heeft dat voor ze en kun je dat vervangen door een ander voordeel, bijvoorbeeld liefde of aandacht. 8. Wat is het favoriete spel van je subpersonen? Eric Berne beschreef in zijn mooie boek ‘Games people play’ over de spelletjes die we met elkaar spelen. In het Nederlands is het slecht vertaald met ‘Mens erger je niet’. De aanklager speelt graag het spel advocaat-van-de-duivel en ook nu-heb-ik-je-ellendeling. Het slachtoffer is meer voor het spel ‘arme-ik’ en kijk-eens-wat-je-mij-nuhebt-laten-doen. 9. Familie-opstellingen Dit gebeurt onder begeleiding in groepsverband. Je selecteert iemand uit de groep die jou speelt en dan stelt de leider van de sessie de mensen op die in jou verhaal meespeelden en kun je waarnemer zijn van jezelf en je aspecten. 10. Projectie terug nemen Vaak projecteren we de aspecten van onszelf die we niet willen aanvaarden en niet willen zien op de ander, vaak zijn dat de negatieve aspecten van onszelf, we willen onze schaduwzijde vaak niet aanvaarden en als we ons dus ergeren aan gedrag van anderen mogen we weten dat we aspecten en deelpersonen van onszelf zien en de projectie terug nemen. 11. Geluidsopname maken – disputing Neem een voicerecorder en maak een opname waarin je stelt dat je nu afstand gaat nemen van je subpersonen dat je nu zelf de leiding neemt en zelf de verantwoordelijkheid over je leven en geluk neemt en speel dat regelmatig als mantra af en als affirmatie.

222

12. Groepswerk Ga met 4 mensen aan de slag en laat elk van de 4 een subpersoon van jou spelen, laat ze allemaal hun zegje doen en op een gegeven moment mogen ze naar eigen inzicht praten en zullen elkaar gaan overschreeuwen en roep dan stop en neem het over en zeg dat je nu genoeg herrie hebt gehoord. 13. Van de doe-modus naar de Zijn-modus De subpersonen zijn vooral doeners die je aanzetten tot ander gedrag en hun zin willen doordrijven, ga dan van de doe-modus naar de Zijn-modus en bedenk dat we human beings zijn en geen human doings. 14. Dirigent – regisseur Wordt de dirigent van het orkest dat bestaat uit je subpersonen en stuur ze aan neem de leiding en word de regisseur van je leven. 15. Disidentificatie Je los maken van je identificaties van je subpersonen, je bent niet het slachtoffer maar hebt een slachtoffersubpersoon in je die je een halt toe kunt roepen. Ik leerde van disidentificatie dat je gevoelens hebt maar niet je gevoelens bent en dat je gedachten hebt maar niet je gedachten bent dat je een lichaam hebt maar niet je lichaam bent, dat is disidentificeren. 16. Een brief aan je subpersoon schrijven Alles in de brief zetten dat je niet bevalt aan de subpersoon, echt lekker mopperen in de brief. Als je alles hebt opgeschreven neem je afscheid van de subpersoon en verbrand of begraaf je de brief en behoort dat tot het verleden. Dit idee komt van Simon Speyer die ik ooit in Amsterdam ontmoette. 17. The Law of Attraction (LOA) De wet van de aantrekkingskracht (LOA) zorgt ervoor dat we dat aantrekken waarop we afgestemd zijn, wat onze overtuigingen zijn 223

wat ons geloof is. De Bijbel zegt het ook al: ‘U geschiede naar uw geloof ’.. We moeten ‘clear’ worden ofwel congruent met een constructief denken, voelen en handelen dat op één lijn ligt, alle subpersonen moeten instemmen met je gedrag anders gaan er een paar de boel saboteren. 18. Dankgebed Dank God, Tao, de kosmos voor al je zegeningen en het zal meer worden. Dankbaarheid trekt voorspoed en geluk aan en geluk komt naar der daarop voorbereide geest die openstaat en niet gedreven wordt door subpersonen die ego-gericht zijn. 19. Meditatie Het dankgebed is een gesprek van jou met God en dan is meditatie een gesprek van God met jou, als we stil van binnen worden en ons denken dat vaak wordt beheerst door subpersonen even stilzetten kunnen we de stem van God horen, eerder niet. 20. Overdrijven Stel je voor dat je subpersonen het helemaal overnemen en maak het dan nog erger, wat kan je gebeuren, je zult bij de bodem komen waarbij de enige weg nog omhoog is en dan zie je het licht. 21. Plan maken If you fail to plan, you plan to fail zeggen de Amerikanen. Nietzsche zei: ‘Een man zonder plan is geen man’. Je kunt het best een plan maken dat bestaat uit hapklare brokken, elke dag een klein beetje doen. Goethe wees daar ook al op toen hij zei dat de jeugd alles in één dag klaar wil hebben terwijl de wijze ouderen weten dat de beste dingen langzaam tot stand komen door elke dag wat toe te voegen. Vaak plannen we onze vakantie beter dan dat we ons leven plannen en dat zegt veel over ons.

224

22. Collage maken Maak met behulp van foto’s uit tijdschriften, kranten en folders een collage van wat je nu allemaal bezighoudt en check daarna de invloed van je subpersonen daarop, en stel dan vast of je dat eigenlijk wel wilt. In mijn collage kwam er veel werk naar voren dat was de work-a-holic in me die altijd wilde werken en presteren en daar wilde ik wel af, alleen al de bewustwording heeft me enorm geholpen. 23. Angst voor verandering Vaak is er bij mensen angst voor verandering, angst voor het onbekende, waar alleen het bekende je bang kan maken. Namelijk het bekende dat je subpersonen je domineren en je leven er niet gemakkelijker op maken. Verandering zal noodzakelijk zijn om je subpersonen tot dienstverleners te maken in plaats van bazen over je. 24. Nee leren zeggen Nee zeggen tegen subpersonen is ook een manier, dat niet hun zin maar die van jou wordt gevolgd. Codependente mensen hebben vaak moeite met nee zeggen, voelen zich dan al snel schuldig. Mijn vriend Gerrit zei tegen mij: ‘Word nu eens Henny-Nee, het zal je goed doen’, een wijze raad was dat. 25. Vergeven Je subpersonen vergeven dat ze de baas wilden spelen en het loslaten in dankbaarheid die je naar de vrijheid brengt. Vergeven doe je altijd voor jezelf om je te bevrijden van wrok, rancune, wraak, haat, woede, etc. Het opvallende is dat een ander je de te vergeven subpersoon in beeld brengt. Als je bijvoorbeeld moeite hebt met dominante mensen heb je moeite met je eigen dominantie en zie je dat als negatief waar het heel nuttig kan zijn 26. Affirmatie Dit zijn positieve, constructieve boodschappen aan jezelf in de tegenwoordige tijd gesteld zonder ontkenningen, bijvoorbeeld: - Ik ben nu de baas over mijn subpersonen. 225

- Mijn subpersonen zijn mijn dienaren. - Ik ben de dirigent van mijn leven. Als je het niet gelooft herhaal het dan heel vaak net zolang je het gelooft. Amerikanen zeggen: ‘Fake it until you make it’. 27. Onthechting en loslaten Boeddhisten hebben het over onthechting, detachment. Onbewust kunnen we nog gehecht zijn aan onze favoriete subpersonen en dan willen we ze zelfs niet loslaten en beheersen ze ons leven. Ik ken een man die advocaat van de duivel als subpersoon heeft die heel dominant is en hij moet die rol steeds spelen en beleeft daar ook nog eens veel plezier aan, ik wees hem erop dat daar veel woede achter schuilgaat en dat hij zichzelf verstopt achter die subpersoon, dat bracht verandering. Loslaten is geen verlies maar eerder bevrijding van het oude dat je kwelt en zo maak je ook plaats voor het nieuwe in je leven. Je hebt vaak zoveel geïnvesteerd in je subpersonen dat je het niet los wilt laten. Het is beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. 28. Contemplatie, getuige zijn Plaats een beeld, foto of tekening die je subpersoon uitbeeldt voor je neus, en concentreer je erop dat je je ervan wilt losmaken, observeer het beeld, de foto tot je je er één mee voelt en tot empathie en begrip komt en het vervolgens achter je kunt laten. 29. Liefde sturen, begrip hebben Stuur liefde en begrip naar je subpersonen ook al zijn het nog zulke lastposten. Ga ervan uit dat je subpersonen goede intenties hebben. Tsultran Allione schreeft het boek: ‘Bevrijd je demonen’ en zei ook dat je ze niet moet bestrijden maar in je op moet nemen. Gurdjieff zei ook dat je de duivel en God in je moet verzoenen. De duivel niet meer projecteren op anderen maar je ermee verzoenen en voor je laten werken.

226

30. Geestelijke judo toepassen Net als bij judo kun je gebruik maken van de kracht van de ander om hem uit balans te brengen en te verslaan. De innerlijke aanklager kan bijvoorbeeld zeggen: ‘Je deugt niet’. Dan zegt je dat is nog mild uitgedrukt je zult nog wel meer slechts te vertellen hebben en kom er maar mee en zo put je hem uit tot het belachelijk wordt en je het los kunt laten 31. Vertrouwen Hoop is dope, vertrouwen is beter. Je hoopt altijd op dat wat er niet is en dat haalt je uit het hier en nu. Heb vertrouwen in de goede afloop in het besef dat alles ten goede is voor je zielenheil Met God is alles mogelijk. 32. Reframing Reframing is op een nieuwe manier naar het oude kijken. We kunnen het verleden niet veranderen maar wel de manier waarop we er naar kijken. Als je door je disfunctionele opvoeding subpersonen hebt ontwikkeld die je dwars zitten, kun je e.e.a omzetten naar constructieve en positieve boodschappen, bedenk dat er ruim 20 positieve boodschappen nodig zijn om één negatieve boodschap te neutraliseren, geef dus niet te snel op. 33. Niet compleet De lijst met aanbevelingen is niet compleet, je hoeft niet alle methoden te volgen kies voor de methode die het best bij je past en ga ermee aan de slag, durf de tijd voor jezelf te investeren, vaak heb je wel tijd voor de ander maar niet voor jezelf dat mag je nu veranderen.

227

De cyclus van slachtofferschap doorbreken

Met grote dank aan mijn goede vriend en inspirator Geert Huisman presenteer ik hier een schema hoe je uitbreekt uit de cyclus van agressie en slachtofferschap. De tekst die hij ook doorgaf was: ‘Breaking free requires a NEW thought’.

Het uitbreekpunt ligt bij de woede en de keuze die daaruit volgt namelijk om je gevoelens (verdriet) te onderdrukken en in het slachtofferschap te volharden of je gevoelens tot uitdrukking te brengen en te kiezen voor je leven en vrijheid. Amerikanen zeggen: ‘You have to feel te heal’.

228

We kunnen in de zichzelf voedende cyclus blijven hangen en slachtoffer blijven of ervoor kiezen te leren van onze ervaringen in plaats van verbitterd te zijn. Een voorbeeld is het verhaal van de samoerai die een wijze vroeg naar wat de hemel en wat de hel is. ‘Je bent een dwaas’ zei de wijze. Daarop trok de samoerai zijn zwaard en wilde het hoofd van de wijze eraf hakken. ‘Dat is de hel’ zei de wijze toen, daarop deed de samoerai zijn zwaard weg en vroeg: ‘Onderwijs mij!’ ‘En dat is de hemel’ lachte de wijze. Ik kreeg tranen in mijn ogen toen ik het schema voor het eerst echt goed bekeek en besefte dat ik mijn gevoelens ook vaak had verdrongen en weggedrukt, dat was me vroeger thuis zo geleerd, gevoelens en dan vooral de negatieve waren taboe en verboden en werden weggerationaliseerd. Ik verdrong dat dus naar mijn onderbewuste waar het 9x sterker doorwerkte en me tot slachtoffer maakte. Agressie/slachtofferschap is angst en de tegenhanger daarvan is liefde, als we onze gevoelens eerlijk gaan uiten zonder bang te zijn om niet geaccepteerd of afgewezen te worden kiezen we voor het leven en de vrijheid en gezondheid en kunnen we tot de reconciliation ofwel verzoening komen, Gurdjieff zei al dat we God en de duivel in ons moeten verzoenen, een wijs advies Ik vind het Engelse schema toch wat onduidelijk vandaar dat ik een vertaling heb gemaakt die ik op de volgende pagina laat volgen.

229

230

Hoe stap je uit de dramadriehoek?

Voor het slachtoffer (en dat zijn de aanklager en de redder in feite ook) betekent uit de driehoek stappen dat hij zelf de regie in handen neemt over z’n leven. Hij kan het boek ‘Het heft in eigen handen’ van Wayne Dyer gaan lezen en ter harte nemen en zich eventueel laten begeleiden door een coach of counselor die hem leert zelf de verantwoordelijkheid voor z’n leven te nemen en hem leert dat hij niet reddeloos verloren is en er niks aan te doen zou zijn. Hij kan gaan letten op z’n innerlijke dialoog, z’n ‘selftalk’ en z’n manier van denken (zie Het slachtoffer). en corrigerend optreden en op een constructieve wijze over zichzelf gaan denken en voelen. ‘Fake it until you make it’ zeggen de Amerikanen. De redder zal moeten inzien dat de beste hulp vaak geen hulp is en dat de ander zelf verantwoordelijk is voor z’n leven en geluk en fouten kan en mag maken om daarvan te leren hoe het wel moet. De helper mag inzien dat hij oké is ook al doet hij niets. We are human beings not human doings. De redder mag, net als het slachtoffer, z’n eigenwaarde gaan voelen samen met een coach of goede en begaafde vrienden. De aanklager mag de uitspraak ‘Don’t interfere’ serieus gaan nemen. Je niet bemoeien met andermans zaken en niet in de reactie schieten maar respons geven en zelfreflectie hebben en niet altijd gelijk willen hebben, maar inzien dat je een schaduwzijde hebt en die niet op de ander projecteren.. De aanklager mag z’n oordelen gaan opschorten en inhouden en denken aan de uitspraak: ‘Als je de onvolkomenheid in de ander ziet denk dan eerst aan je eigen onvolkomenheid’. Voor alle drie de rollen geldt dat je je niet langer door je ego moet laten leiden (lijden), maar dat ze het ego dienaar laten zijn en naar het Zelf gaan dat vredevol, liefdevol, harmonieus is in tegenstelling 231

tot het ego dat zich laat leiden door angst en woede. Geef een respons vanuit je hart in plaats van in een reactie te schieten op de ander, want dan laat je je leiden (lijden) door de ander en heb je dus meer codependente anderenwaarde dan eigenwaarde. Zelfacceptatie,met inbegrip van je schaduwkanten levert de grootste veranderingen en transformaties op. Het is paradoxaal maar waar is m’n ervaring. Als je uit de dramadriehoek stapt zul je vaak op tegenstand stuiten omdat je omgeving alles bij het oude vertrouwde wil laten. Nietzsche zei terecht: ‘Niets wordt je zozeer kwalijk genomen dan dat de ander z’n mening ten aanzien van jou moet veranderen’. Na m’n crisis zei een collega: ‘Zo Henny alweer de oude’. waarop ik zei: ‘Nee, ik ben nu de nieuwe, de oude wil ik niet meer zijn’, hij haalde vol onbegrip z’n schouders op. De spelers in de dramadriehoek mogen meer interne locus van controle hebben dan een externe locus van controle waarbij je alles van buiten de schuld geeft van je ongenoegen en ellende. Melody Beattie raadde de HOW-formule aan ofwel: Honesty-Opneness-Willingness, Shakespeare zei ook al dat de bereidheid alles is. Geïnspireerd door o.a. het booklet ‘Beyond the dramatriangle’ van Gill Edwards en het boek ‘Beyond victim consciousness van Lynne Forrest, met veel (de meeste) aanvullingen van mij, heb ik de volgende tips om uit de dramadriehoek te stappen: Tips voor de aanklager/vervolger: - Neem de verantwoordelijkheid voor je angst en woede. - Adem diep in en uit en kalmeer voor je wat zegt, tel eerst tot 10. - Stop met je behoefte om gelijk te willen hebben en de controle te willen. - Neem je projecties terug en heb oog voor je schaduwzijden. 232

- Claim je vrouwelijke energie. - Geef je aanklager een naam. - Kijk naar je kwetsbaarheid. - Voel je (oude) pijn en heel die, reageer dat niet af op een ander. - Je gedrag niet laten bepalen door een ander door in een reactie te schieten in plaats van een respons vanuit je hart te geven. - Minder oordelen en meer aanvaarden. - Jezelf niet superieur voelen. - De schuld niet bij de ander zoeken, maar ook je eigen aandeel zien - Niet altijd gelijk willen hebben, je ongelijk toegeven. - Lenin zei: ‘Vertrouwen is goed, controle is beter’, volg hem niet. - Denk niet dat de aanval de beste verdediging is. - Denk niet: ‘Let’s do it to them before they do it to us’. - Minder dominant en meer sociaal willen zijn. - De Roos van Leary geeft duidelijk aan dat tegen zijn tegenwerking oproept en het is dus beter om voor samen te kiezen dat samenwerking uitlokt. - De aanklager/vervolger bouwt vaak muren om zich heen en heeft dus hoge, vaak ondoordringbare grenzen, dan ben je wel veilig, maar ook eenzaam in een isolement en kan het goede ook niet binnenkomen. De muren afbreken en flexibele grenzen hebben is een oplossing. Vertrouwen hebben in de loop der dingen. - Als je de onvolkomenheid in de ander ziet, denk dan eerst aan je eigen onvolkomenheid, want daar kun je wat aan doen. - Weet dat je van iedereen kunt leren in plaats van zelf alles beter te willen weten. Confucius zei: ‘Als ik met een goede man en een slechte man op pad ben kan ik van beide leren, van de eerste hoe het moet en van de tweede hoe het niet moet. - Wees geef perfectionist maar excelleer als je kunt, niet om beter te zijn dan een ander maar om beter te worden dan je was. - Laat de ander in zijn waarde en accepteer en respecteer hem of haar om wie hij of zij is. - Verdedig je niet uit met ja maars, zie kritiek als een vorm van gratis advies waar je verder mee kunt komen, zie kritiek niet als een aanval op je persoon. 233

- Zie in dat sarcasme, negatieve kritiek, humor ten koste van de ander, beledigingen, advocaat van de duivel spelen, dingen ‘vergeten’ voor een ander te doen, te laat komen, een ander belachelijk maken en kleineren, sneren, spotten, ridiculiseren, etc. sublimeringen zijn van je verdrongen woede en omarm je woede en transformeer dat naar mededogen. - Als kind werd tegen de aanklager gezegd: ‘Grote jongens huilen niet’ en ‘Wees eens wat flinker’ en ‘Wij zijn oké, de anderen zijn niet te vertrouwen en deugen niet’. Hierdoor is de aanklager zijn schaduwkant gaan projecteren op de ander, er werd ook nog gezegd: ‘We hangen de vuile was niet buiten’. Nu mag de aanklager wel huilen en zijn kwetsbaarheid tonen en zijn projecties terugnemen en aan zelfreflectie doen. - Uit de DAS-test komt de aanklager als dominant naar voren, met een lagere score op afstandelijkheid en hij scoort nog lager op sociaal gedrag, hierdoor ontstaat een glijbaan, dat wil zeggen dat alles van hem afglijdt, hij zich niks aantrekt van anderen, in beeld gebracht zie dat er alsvolgt uit:

Tips voor de redder/helper: - Neem je leven in eigen handen. - Stop met het zoeken naar goedkeuring door voor anderen te zorgen. - Leer nee te zeggen en stel je grenzen vast en respecteer ze.

234

- Bemoei je met je eigen zaken (Paulo Coelho zei: ‘Hij die zich inmengt in de levens - en lotsbestemming van de ander zal die van zichzelf nooit leren kennen’). - Stop met het beschermen en overdreven ondersteunen van anderen. - Wees eerlijk en authentiek, spreek je waarheid. - Uit je woede op een constructieve manier. - Heb meer plezier in het leven, wees niet alleen maar plichtsgetrouw - Wees liever gelukkig dan te proberen goed en perfect te zijn. - Voel je oude (onverwerkte) pijn en heel die werk aan een gezond en spiritueel gevoel van eigenwaarde (In het enneagram van Eelco Smit is de schaduwkant van de helper het credo: ‘Ik ben niks waard’). - Bedenk dat we human beings zijn en geen human doings. - Je gedrag niet laten bepalen door een ander, je niet door schuldgevoel,ed, laten manipuleren. - Geen pathologisch altruïsme meer en een overdreven medeleven en medelijden. - Geen ongevraagde adviezen meer geven maar informatie. - Niet denken dat de ander het zonder jouw hulp niet kan. - Jezelf niet superieur achten dat is pathologisch. - De ander zelf z’n verantwoordelijkheid laten nemen en z’n fouten ofwel leermomenten gunnen. - Aanvaarden en inzien dat de ander verantwoordelijk is voor z’n eigen leven en geluk. - Er niet van uitgaan dat je beter weet wat goed is voor de ander en je onthouden van uitspraken als ‘Ik heb alleen maar het beste met je voor’ (alsof je kunt weten wat dat is). - Het opgeven van de dwangmatige behoefte om nodig te willen zijn - Je niet laten manipuleren door: boosheid, zieligheid, vleierij, verwijten, people pleasing, hopeloosheid, onmacht, ontevredenheid, smeken, dreigementen, etc. van het slachtoffer. - Helpen is goed maar het mag niet ten koste gaan van jezelf. - Geen vissen geven, maar ze leren vissen. - De behoeften van de ander niet belangrijker vinden dan je eigen behoeften. 235

- Geen hulp geven als de hulpvrager het ook zelf kan doen. - Aangeven waar je grenzen liggen, zonder een slecht geweten te krijgen. - Je niet verantwoordelijk voelen voor het levensgeluk van de ander - Wees geen ‘enabler’ die de ziekte, verslaving en slachtofferschap in stand houdt en zelfs bevordert. - Mooie ogen en vleiende woorden komen u duur te staan (De Bijbel – spreuken). - Geen parels voor de zwijnen gooien, het goud niet naar de honden brengen (Bijbel). - Nee leren zeggen op een besliste manier, zonder je schuldig te voelen. - In een relatie niet 90% van de initiatieven nemen, de ander ook laten komen - De redder/helper scoort in de DAS-test (Dominant-AfstandelijkSociaal-test) vaak hoog op dominantie en sociaal, in beeld gebracht ziet dat eruit als een put.

In deze put gooien anderen hun rotzooi, problemen en ellende waar de redder dan mee blijft zitten. De redder zal z’n afstandelijkheid zijn rationaliteit moeten opvoeren om te kunnen schakelen. Als je de put blijft trek je daarmee energievreters en energievampiers aan die je moe maken en tot slachtoffer maken. - Accepteer nooit het onacceptabele door teveel begaan te zijn met de overtreder, accepteer geen misbruik. 236

- Door je gedrag en houding leer je de ander hoe hij je moet behandelen. - Laat je niet opsokkelen en dan misbruiken voor het doel van de ander. - Denk niet dat je beter weet wat goed is voor de ander, vraag om wat de ander nodig heeft en overleg dan. - Laat je niet alleen leiden door gevoelens van medelijden en barmhartigheid en altruïsme, denk ook na over wat het juiste is om te doen of het de groei en ontwikkeling van de ander ten goede komt of niet. - De drang tot controle over de ander loslaten. - Niet denken dat als jij niet helpt er niks van de ander terecht komt - Denk aan de NIVEA- regel: Niet-Invullen-Voor-Een-Ander. - Geluk komt tot je als je werk en woorden ten goede komen aan jezelf en aan de ander (Boeddha). - Ga geen therapeutje spelen, laat dat over aan de professionals. - Luister geen uren naar geklaag, gezeur, gezeik, gedram, gezanik, etc. van de ander, stel een tijdslimiet en ga dan op zoek naar oplossingen, door de ander zijn eigen antwoorden te laten vinden. - Leer jezelf lief te hebben in plaats van te proberen de liefde van buiten te halen. Liefde van buiten kan een toegevoegde waarde zijn, maar wees er nooit afhankelijk van voor je levensgeluk. - De beste hulp is vaak geen hulp, zodat de ander zelf leert de verantwoordelijkheid voor z’n leven te nemen. - Een man uit India zag meteen dat ik een helper/redder was en zei me: ‘In de Bhagavad Gita staat dat het een zonde is om tijd, energie en aandacht te besteden aan mensen die daar niets mee doen, want het betekent dat je die tijd, energie en aandacht onthoudt aan mensen die je daar heel dankbaar voor zouden zijn en er veel van zouden leren. - Niet denken dat de ander door jouw hulp zal veranderen, want je kunt de ander niet veranderen alleen jezelf kun je veranderen en dat is al moeilijk genoeg. - Je kunt de ander niet gelukkig maken, stop daar dus mee. - Don’t try to please the unpleasable. 237

- Niet doen: ‘Please please me, like I please you’ (The Beatles) - De redder/helper voelt zich vaak onbewust aangetrokken tot slachtoffers en wordt zo zelf ook een slachtoffer, onderzoek dit: doe je dat om je superieur te voelen en voel je je dus eigenlijk inferieur, anders zou je de behoefte niet hebben om je superieur te voelen... - Veel redders/helpers moesten vroeger thuis in het gezin al helpen omdat ouders ziek of incompetent waren, het werd ze geleerd dat dat goed was, terwijl ze beroofd werden van hun jeugd, breek met deze helpgewoonte/verslaving en wordt vrij. - Zeg niet steeds ja uit angst voor afwijzing of angst om verlaten te worden, angst roept het gevreesde op. - Als kind hoorde de redder zeggen dat hij geen egoïst moest zijn en aan anderen moet denken, terwijl hij alleen maar zijn behoeften uitsprak, daardoor ging hij alleen maar aan anderen denken en helpen met veronachtzaming van zijn eigen behoeften. Nu mag hij dus weer zijn behoeften erkennen en uitspreken en vervullen in de wetenschap dat dat niet egoïstisch is maar liefde voor jezelf. - Door onvermogendheid of verslavingen van de ouders moest de redder als kind al helpen en redden het werd hem met de paplepel ingegoten, nu mag hij inzien dat de ander verantwoordelijk is voor zijn eigen geluk en leven. Tips voor het slachtoffer: - Neem je kracht opnieuw in bezit en neem de verantwoordelijkheid over je leven en geluk. - Leer goed voor jezelf te zorgen. - Erken je sterke punten en talenten en verwerf nieuwe. - Exploreer de foutieve overtuigingen die je gevangen houden. - Laat de trauma’s uit het verleden los, en verwerk ze. - Wees een liefdevolle ouder voor je innerlijke kind. - Bouw aan een positieve toekomstvisie. - Wees assertief. - Ga in dialoog met je innerlijke criticus en stuur hem met pensioen. - Heb een interne locus van controle in plaats van een externe locus van controle waarbij je de omstandigheden, overheid, anderen, etc. 238

de schuld geeft van je ongenoegen en ellende. - In plaats van angst te hebben voor verandering, deze liefdevol verwelkomen door jezelf te accepteren - Je kwetsbaarheid durven tonen zonder slachtoffergedrag. - Zelfmedeleven en liefde voor jezelf hebben in plaats van je wentelen in zelfmedelijden... - Je kunt in het verleden zoveel pijn hebben gehad dat je hebt geleerd ervan te houden en het als vertrouwd te zien en onvermijdelijk. Breek met dat jeugdtrauma en met je masochisme. - Als je zegt: ‘Niemand houdt van me’ zegt je dus ook dat je niet van jezelf houdt, begin dus met van jezelf te houden dan trek je meer liefde aan. - Als kind kreeg het slachtoffer te horen: ‘Ik wou dat je nooit geboren was’, ‘Zoek jij maar een ander huis;, ‘Je bent een nagel aan mijn doodkist’, ‘Door jouw schuld hebben we problemen’, etc. Het jonge slachtoffer heeft deze boodschappen geïnternaliseerd en gelooft ze en dat zit heel diep. Nu mag hij dat loslaten en tegen zichzelf zeggen dat hij oké is zoals hij is. - In het DAS-model scoort het slachtoffer heel laag op dominantie, ietsje hoger op afstandelijkheid en hoog op sociaal gedrag (hij vraagt veel aan mensen), dan ontstaat er een berg als je het in beeld brengt en daar loop je alleen met moeite tegenop en dat is wat het slachtoffer doet, tegen de stroom in, in beeld gebracht ziet het er alsvolgt uit:

239

In codependentie hebben we meestal anderenwaarde en dat kan heel subtiel verstopt zijn, bijvoorbeeld door onze reactie op anderen, die vaak bepalen hoe we ons voelen, opmerkingen als ik voel me gekleineerd, verlaten, aangevallen, niet gerespecteerd, niet begrepen, gemanipuleerd, geïntimideerd, veroordeeld, afgewezen, gedwongen, becritiseerd, etc.etc.zijn allemaal reacties op de ander en die ander triggert alleen maar onze oude en vaak onverwerkte pijn, we mogen het dus bij onszelf houden, want daar kunnen we wat aan doen, de ander is niet onze zaak, dat is zijn verantwoordelijkheid, hij kan hooguit het beeld dat hij van ons heeft beledigen, maar dat zijn wij niet. Wat Peter zegt over Paul zegt meer over Peter dan over Paul. Noem een gemeen mens gemeen en hij zal al snel je gelijk bewijzen, noem een zelfgerealiseerd mens gemeen en hij zal zeggen dat hij inderdaad wel eens gemeen kan zijn maar dat meestal niet is en niet boos op je worden. Hij ziet in dat niets menselijks hem vreemd is ook z’n schaduwzijden zal hij erkennen. Een waarnemend bewustzijn of getuige bewustzijn hebben in plaats van het ego-slachtofferbewustzijn is een weg uit de driehoek. Als je wordt aangevallen door een vervolger/aanklager of een redder wil je persé ‘redden’ ga dan niet in de verdediging, want dan voel je je aangevallen en kom je in de slachtofferrol. Vraag wat ze nog meer te zeggen hebben en willen doen en dank ze dan voor hun bijdragen en zeg dat je het in beraad zult nemen en zelf de verantwoordelijkheid voor je leven op je neemt. Voorbeeld: ‘Een aanklager of redder zegt: ‘Je doet ook nooit iets goed!’. Vraag dan wat ze nog meer van je vinden, als er dan nog meer negatiefs komt, stuur het gesprek dan bij en vraag: ‘Welke positieve eigenschappen zie je in me?!’. Als ze dat niet kunnen aangeven dank ze dan voor kun kritiek, die je beschouwt als een vorm van gratis advies en met de beste intenties gegeven en stop met het gesprek. Pas geestelijke judo toe en gebruik de kracht van de ander om hem 240

uit z’n evenwicht te brengen. Voorbeeld: De aanklager zegt: ‘Je bent een slechte moeder’. Jij zegt dan: ‘Dat is nog vriendelijk uitgedrukt ik kan een monster zijn, een demoon en deug vaak nergens voor’. Grote kans dat de ander dan zegt: ‘Nou zo erg is het toch ook niet je bent ook best goed’. Zie alles, elke ontmoeting, alle omstandigheden als iets om lief te hebben en van te genieten en als dat niet lukt om van te leren en je zit in de winnaarsdriehoek. De winnaarsdriehoek zou er alsvolgt uit kunnen zien:

241

In de DAS-test ziet het beeld van de ‘winnaar’ ofwel de interdependente persoon er alsvolgt uit:

Op alle aspecten scoort de winnaar hoog, waardoor hij flexibel kan schakelen van dominant naar afstandelijk naar sociaal afhankelijk van de omstandigheden, vandaar dat de lijn flexibel is gemaakt om dat te benadrukken. Als je nu niet weet hoe je scoort op de aspecten kun je googlen: dominant afstandelijk sociaal test en daar vind je de testen die je kunt doen om inzicht te krijgen, erg interessant! Verder wil ik melden dat Lynne Forrest in haar boek ‘Beyond victim consciousness’ schrijft dat het niet egoïstisch is om eerst aan jezelf te denken, ja dat het zelfs een voorwaarde is om uit de dramadriehoek en je slachtofferbewustzijn te stappen. Vaak werd ons geleerd dat we eerst aan de ander moesten denken, maar als we niet goed voor onszelf zorgen en onszelf niet liefhebben hoe kunnen we dan zorg en liefde geven...., je kunt alleen geven van wat je hebt. Met een gezond egoïsme zorg je goed voor jezelf en kun je er ook pas echt goed voor een ander zijn. Als je niet goed voor jezelf zorgt ben je afhankelijk van de zorg en hulp van de ander die je daarmee belast en ook jezelf belast omdat je jezelf de kans ontneemt om verantwoordelijkheid voor je eigen leven en geluk te nemen. 242

Egoïsme was m’n allergie in het kernkwadrant dat er alsvolgt uitziet:

Ik was bang dat mensen me egoïstisch zouden noemen en was de ‘people pleaser’, ‘mister nice guy’ en deed m’n best om het de ander naar de zin te maken. Niemand noemde mij trouwens egoïstisch behalve mijn vrouw toen ik nog getrouwd was met haar, ze kende m’n zwakke plek en raakte me daarmee en manipuleerde me. Ze zei: ‘Je bent een egoïst je moet aan MIJ denken! Het is tragikomisch. Na mijn scheiding vroeg ik me af wat ik nu eigenlijk zelf wilde, daar had ik nooit zo bij stilgestaan en ik moest diep graven en wist het eerst niet en moest mezelf terugvinden en mijn behoeften de aandacht geven en in vervulling brengen en mijn angst onder ogen zien voor het feit dat ik egoïstisch zou kunnen en mogen zijn en inzien dat angst een slechte raadgever is. In een Engels boek kwam ik The buried self tegen dat ik vertaald heb en aangevuld en in beeld heb gebracht. In codependentie en ook in de dramadriehoek dus wordt het echte zelf overwoekerd door lage eigenwaarde, schuld, schaamte en angst. Velen laten zich door angst leiden in plaats van door liefde.

243

Hier volgt het schema:

Vaak is er ook sprake van gebroken grenzen of te lage grenzen of te hoge grenzen in plaats van flexibele grenzen die het slechte buiten houden en het goede toelaten zoals de huid. Ik leerde over de win/win strategie die het beste is voor alle partijen in de dramadriehoek spelen de spelers vaak andere, minder constructieve tactieken, die ik in het schema op de volgende pagina weergeef.

244

De aanklager wil zelf winnen ook al gaat dat ten koste van de ander, dat interesseert hem niet, ook al kan dat wrok en ergernis bij de ander opleveren. De helper cijfert zichzelf weg en wil wel verlies nemen als degene die hij helpt maar wint. Bij het slachtoffer is er alleen maar verlies en de volwassene kiest voor de beste oplossing de win/win strategie. De deelnemers aan de dramadriehoek hebben en tonen over het algemeen geen waardering voor de ander, er is geen dankbaarheid. Het gezegde luidt: ‘Dankbaarheid is een bloem die in weinig tuinen bloeit’ en zo is het. Geluk leidt niet altijd tot dankbaarheid, maar dankbaarheid leidt altijd tot geluk. We zouden er dus meer op mogen letten en het begint met waardering. Judy Widener schrijft in haar artikel: ‘The politics of appreciation’ over redenen waarom we geen waardering geven, ze noemt: 1. Vergelijken: Jij hebt meer dan ik en als ik je dus erkenning en waardering geef voeg ik nog meer aan je toe en lijkt wat ik heb minder en kleiner daarmee vergeleken. Er is een onderzoek gedaan onder studenten, ze mochten kiezen: - A: 50.000 dollar per jaar verdienen, waar anderen 25.000 verdienden - B: 100.000 dollar verdienen, waar anderen 250.000 verdienden Ze kozen massaal voor optie A en wilden zich meer voelen dan de ander ook al kostte het hen veel geld. 245

2. Ik eerst: Je moet eerst mij waarderen voordat ik jou waardeer 3. Competitie: Er is schaarste dus hoe meer ik aan je geef hoe minder ik heb en ik wil meer hebben dan jij. 4. Rancuneus zijn: Je pakte van me af (geld, liefde, respect) dus ik geef je niks 5. Oordeel: Ik denk dat je het niet verdient, waardering moet verdiend worden 6. Verwachting: Je verwacht het van me en dan is het niet speciaal meer 7. Angst voor afwijzing: ‘Ik ben bang dat je mijn waardering belachelijk zult maken en afwijzen dus geef ik het niet Doorzie deze foute tactieken en corrigeer e.e.a en geef eens een oprecht compliment als blijk van waardering. Marianne Williamson zei: ‘Zie iedere ontmoeting als een heilige ontmoeting’. Als je zo kijkt zal je de ander waarderen en respecteren en dat tonen.

246

Uit de slachtofferrol en dramadriehoek met TED

Met toestemming van Patrick Schriel laat ik hier een mooi artikel van hem volgen. De slachtofferrol aannemen, wat is dat precies? Hoe verhouden de rollen van slachtoffer, redder en aanklager zich tot elkaar in de dramadriehoek, en hoe stap je eruit? Dit artikel gaat hier dieper op in. by PATRICK on AUGUST 25, 2012 De slachtofferrol aannemen Maar al te vaak leven mensen hun leven vanuit de slachtofferrol. Als slachtoffer voel je je machteloos en zie je alle dingen die jou overkomen als een probleem, en wanneer je dit probleem probeert op te lossen krijg je er weer een ander probleem voor terug. De slachtofferrol staat niet alleen en is onderdeel van de dramadriehoek waarin naast het slachtoffer ook plaats is voor de aanklager en de redder. De dramadriehoek: slachtoffer, redder en aanklager Het slachtoffer is de centrale figuur in de dramadriehoek. Een slachtoffer ziet het leven als iets wat hem overkomt en voelt zich machteloos door alle problemen die hij tegenkomt. Om slachtoffer te zijn heb je een aanklager nodig, dit is de volgende rol in de dramadriehoek. Een slachtoffer heeft de aanklager nodig om hem de schuld te geven van zijn lijden. De aanklager is vaak een persoon maar dit kunnen ook de omstandigheden zijn waarin het slachtoffer verkeert of dit kan bijvoorbeeld ook een ziekte, ramp of ongeluk zijn. Wanneer een slachtoffer een aanklager tegenkomt gaat hij op zoek naar zijn redder, dit is de laatste rol in de dramadriehoek. De redder neemt het op voor het slachtoffer om zijn lijden weg te nemen. Een slachtoffer wil dat de redder hem redt, of in ieder geval zijn lijden lichter maakt. Een redder kan een persoon zijn, maar ook verschil247

lende vormen van vluchtgedrag of verslavingen zoals gokken, alcohol, computerspelletjes of zelf TV kijken. In de dramadriehoek wisselen mensen dikwijls van rol. Iemand die jarenlang redder is geweest kan opeens aanklager worden. Een slachtoffer kan gaan redden en een aanklager kan slachtoffer worden. Alle combinaties zijn mogelijk en zonder het te beseffen zit men nog steeds gevangen in de dramadriehoek. Uit de slachtofferrol en de dramadriehoek Zoals gezegd ben je als slachtoffer probleem-georiënteerd. Je ziet alleen problemen en niet de oplossingen. Wil je uit de dramadriehoek, dan dien je je focus te verleggen en verantwoordelijkheid te nemen over jouw eigen leven. En in plaats van anderen de schuld te geven, van alles wat er mis gaat in jouw leven, kun je je gaan richten op jouw eigen missie, visie en de doelen die je wilt halen. TED: Schepper, uitdager en coach Opnieuw aansluiten bij je dromen en verlangens, en de acties om deze te bereiken, vereist een verandering in denken voor de meeste mensen. TED staat voor “The Empowerment Dynamic” en kent drie rollen: schepper, uitdager en coach. TED is als het ware het tegengif voor, en de weg uit, de dramadriehoek. Hiermee ben je in staat om je leven te leiden vanuit kracht, met een duidelijk doel, en met mededogen naar jezelf en naar anderen. Wanneer je in staat bent te veranderen en je kunt verplaatsen in de schepper, uitdager of coach rol dan leef je bewuster en krijgt hierdoor meer keuzes en mogelijkheden in je leven. Van slachtoffer naar schepper Centraal in TED staat de schepper rol. Een schepper neemt verantwoordelijk voor zijn eigen leven. Een schepper gebruikt zijn persoonlijke kracht om zijn eigen beslissingen te nemen als reactie op zijn leefomstandigheden. Gericht door het doel wat hij wil bereiken is een schepper gefocust op het resultaat. 248

Terwijl het slachtoffer bezwijkt aan het gevoel van machteloosheid, zal een schepper handelen vanuit de wetenschap altijd een keuze te hebben, zelfs als hij wordt geconfronteerd met de onvermijdelijke problemen die horen bij het mens zijn. De schepper rol is resultaatgericht, en scheppers gaan bewust en weloverwogen om met hun huidige omstandigheden terwijl ze bezig zijn het leven voor zichzelf te creëren dat ze willen leiden. Van aanklager naar uitdager Scheppers zijn in staat om hun perspectief tegenover de moeilijkheden die ze ondervinden, met mensen of omstandigheden, te transformeren naar uitdagingen. Dit zijn uitdagingen die ze hierdoor aankunnen en kunnen overwinnen. In tegenstelling tot een slachtoffer, die iedere uitdaging ziet als een aanklager, zal een schepper uitdagers (en uitdagingen) zien als iets waar hij wat van kan leren. Uitdagers roepen op tot actie en het ondernemen van actie leidt tot groei. Uitdagers zijn gefocust op groei en houden een schepper verantwoordelijke terwijl ze ook het leren en het actie en stappen ondernemen aanmoedigen. Een uitdager geeft opbouwende feedback als alternatief voor kritiek, iemand de schuld geven, of iemand willen controleren. Sommige uitdagers zijn bewust, constructief en meelevend. Terwijl anderen meer confronterend kunnen zijn. Wat het ook mogen zijn, een uitdager spoort aan om nieuwe vaardigheden te leren, beslissingen te nemen of actie te ondernemen richting een bepaalt doel of verlangen. Van redder naar coach Een coach helpt een schepper om de gewenste resultaten te halen. Met mededogen en door goede vragen te stellen helpt hij hem een goede visie en actieplan te creëren. Een coach geeft aanmoedigingen en steun in plaats van iemand te willen “redden”. In tegenstelling tot een redder, die de machteloosheid van een slachtoffer zal versterken, zal een coach de kwaliteiten en talenten van een schepper erkennen en hem hierbij ondersteunen. Coaches helpen 249

nieuwe mogelijkheden te ontdekken en doelen te verduidelijken. Een coach help een schepper ook om zo nauwkeurig en eerlijk mogelijk de huidige situatie de beoordelen, middelen en hulpbronnen te identificeren, en oplossingen te creëren. Coaches houden scheppers verantwoordelijk voor de stappen die noodzakelijk zijn om vooruit te komen. Meer over TED Meer informatie over TED – The Empowerment Dynamic, en hoe je uit de slachtofferrol en dramadriehoek kunt komen is te vinden op http://powerofted.com/, of in het boek The Power of TED van David Emerald. Bron: www.patrickschriel.nl

250

TED

TED staat voor The Empowerment Dynamic en werd bedacht door David Emerald. Met toestemming van David Emerald plaats ik hierbij zijn schema en vertaal ik e.e.a. TED is een positief alternatief voor de dramadriehoek. Hier volgt een schema van TED versus de dramadriehoek:

251

Creator ofwel schepper is de centrale rol in TED, die put uit een innerlijke staat van passie. De schepper is gericht op de gewenste uitkomst, en nodigt de deelnemer uit om baby-stapjes te nemen naar wat hij wil creëren. Een schepper geeft een respons op de levensomstandigheden. Challenger ofwel uitdager is gericht op leren en groei, en houdt de schepper aansprakelijk voor zijn bemoediging om tot lerende actie te komen. De uitdager bouwt anderen op, als een positief alternatief voor het naar beneden halen van mensen door kritiseren, de schuld geven en controle. Coach ofwel coach gebruikt compassie en vragen om de schepper te helpen een visie en een plan op te bouwen. Een coach geeft bemoediging en support in plaats van te redden. Bron: http://powerofted.com

252

10 gulden regels om uit de drama-driehoek te blijven

Vooraf: neem de tijd om stil te staan bij wat je voelt, denkt en doet! 1.

Herken dat je de drama-driehoek bent ingestapt; dit is een belangrijk begin! 2. Als je het idee of het gevoel hebt dat je uitgenodigd wordt om in de drama-driehoek te stappen, geef dan een onverwachte reactie. 3. Overdrijf je eigen mogelijkheden en onmogelijkheden niet. 4. Manipuleer anderen niet door ze aan te klagen of te redden. 5. Overdrijf de mogelijkheden en onmogelijkheden van de ander niet. 6. Laat je niet manipuleren door anderen die het hulpeloze slachtoffer spelen. 7. Geef niet veel op een negatieve manier aandacht aan anderen, zeg wat je waardeert. 8. Besteed meer tijd aan gezonde en open relaties en minder aan allerlei politieke en strategische spelletjes. 9. Stop met energie in te zetten voor dingen die je zelf als negatief ervaart. 10. Begin met geloof te hebben dat het prima is plezier te hebben in je leven en in je werk. Uit de Libelle, Bron: CPS onderwijsontwikkeling en advies (naar een idee van Ger Heester)

253

ACA Herstel driehoek

ACA staat voor Adult Children of Alcoholics and other disfunctional families, het is een 12 stappen programma. Ik vond deze tekst op internet, de bron is: www.internet-of-the-mind.com/searching-forintimacy. Ik heb het schema vertaald in het Nederlands, hier volgt het:

De gezonde volwassene vervangt de kleine professor (zie Aangepast kind driehoek) niet, hij integreert met de creativiteit, intuïtie en het vernuft van de kleine professor, die nu geheeld is van de schaamte die hij zo lang droeg. De gezonde ouder ego-staat bestaat uit: - De beschermende ouder die bescherming en persoonlijke kracht biedt en ons assertief doet zijn en grenzen laat stellen en de innerlijk kracht te hebben die voortvloeit uit het weten hoe je voor jezelf zorgt. 254

- De koesterende/opvoedende ouder zorgt voor de mogelijkheid om uit te reiken met compassie, zorg en empathie en om je gerust te stellen, je te bemoedigen en toe te staan aan het innerlijke kind om te exploreren, voelen, spelen en meningen te hebben en zich goed te voelen. Het innerlijke kind is een ego-staat die gezonde creativiteit kent, die hoop en dromen heeft, spontaan is en liefdevol en kwetsbaar kan zijn om te kunnen komen tot een authentieke intimiteit

255

De winnaarsdriehoek

In de winnaarsdriehoek is het slachtoffer in zijn kracht gaan staan en durft hij zijn kwetsbare kanten te laten zien en neemt hij de verantwoordelijkheid voor zijn leven en geluk. De redder is liefdevol geworden en zorgzaam en behandelt de ander als een gelijkwaardige in plaats van hem of haar te beleren en er boven te gaan staan. Hij is nu koesterend en warm. De aanklager is nu de assertieve die eerlijk durft te zeggen wat hij denkt en voelt zonder de ander te kwetsen. Hij komt met de ‘Ik-boodschap’ in plaats van de ander te beschuldigen en verwijten te maken. In schema gebracht ziet dat er alsvolgt uit:

Uitgangspunt is: ‘Ik ben oké, jij bent oké’, een win/win situatie. 256

De driehoek van gezondheid en welzijn

Lynne Forrest introduceert een alternatief voor de dramadriehoek ze noemt het de driehoek van gezondheid en welzijn, hier volgt die driehoek.

Asserter = de getransformeerde aanklager Nurturer = de getransformeerde redder Observer = de gezonde, interdependente volwassene, met een waarnemend- of getuige bewustzijn. Gurdjieff noemde dat objectief bewustzijn In deze driehoek bekrachtigen de rollen de ander in plaats van ze afhankelijk te maken. In deze driehoek is er geen slagveld meer om de macht maar staan de rollen in hun kracht en hebben oog voor de ander.

257

Getuige- of waarnemend bewustzijn is zien. De meeste mensen kijken maar zien niet. Kahlil Gibran zei: ‘Waarom hebben we medelijden met de blinden van oog en niet met de blinden van hart?!’. Vernon Howard werd gevraagd wat het verschil is tussen een gewone man en een verlichte hij antwoordde: ‘De gewone man denkt en de verlichte ziet.

258

Reddersdriehoek

redder

slachtoffer

achtervolger

Willen redden kan leiden tot achtervolgen en tenslotte tot slachtofferen. Als het redden niet lukt ga jij je ergeren en de ander vervelend vinden en/of achter de broek zitten dat hij/zij toch vooral moet doen wat je zegt voor zijn/haar eigen bestwil. En als dat dan niet gebeurt, ‘voel’ jij je slachtoffer. Je hebt je uitgesloofd en je hebt er niks mee bereikt. Redden is: 1. Iets op je nemen, dat eigenlijk bij de ander hoort, c.q. door de ander gedaan zou moeten worden. 2. Niet duidelijk zijn over wat jij denkt of voelt of wilt. Je wordt oververantwoordelijk. We doen dat omdat we denken dat: - De ander het niet kan. - Het vlugger gebeurt als we het zelf doen. - Er anders ruzie van komt of moeilijk gedoe. - De ander het niet aankan, het teveel is voor die persoon. - We niet zomaar kunnen zeggen wat er in ons omgaat. Het is goed bedoeld en het werkt averechts. Al gauw ga jij je ergeren of boos en machteloos voelen (zij doet ook nooit eens wat) want: - De ander blijft niets doen (weet vaak ook nergens van). - Het wordt te zwaar voor je, want je hebt teveel op je genomen. En dan ben je dus slachtoffer (waaraan heb ik dit nu verdiend?). 259

Dit kun je doorbreken door te kijken waar jij begonnen bent met redden; wat staat je nu te doen vanuit dit nieuwe inzicht? Dit kun je voorkomen door verantwoordelijkheid te nemen voor je gedachten, gevoelens en behoeften. Justine Mol Auteur van ‘De giraf en de jakhals in ons’. www.justinemol.nl

260

Niveaus van heling

Om uit je slachtofferschap te komen zijn er niveaus van heling die Lori Rekowski beschrijft in haar boek: ‘A victim no more – how to stop being taken advantage of ’. We mogen bedenken dat de aanklager en redder in feite ook slachtoffers zijn, mensen die zich door angst laten leiden (lijden). Lori zegt: Idee + emoties = slechte beslissing Idee + emoties + logica = gezonde beslissing Hier volgt haar schema dat ik vertaald heb: 1.

Gewaar zijn, je identificeren met het slachtoffergedrag

2.

Committent om de oude patronen te veranderen en te beginnen met het in de praktijk brengen van helende methoden

3.

Stap voor stap beginnen om de vruchten te zien van het gebruik van de methoden.

4.

Je bent nu aan het ‘processen’ en integreren van je nieuwe inzichten en het loslaten van oude patronen

5.

De wil wordt sterker om meer balans in je leven te creëren

6.

Verhoogd gewaarzijn van je mogelijkheden om het leven dat je wilt te manifesteren.

7.

Je eigenwaarde groeit significant

261

8.

Je bent gestopt met het creëren van drama’s en je trekt mentoren aan in je leven.

9.

Zelfvertrouwen om je leven te ‘handelen’ en aan te kunnen

10. Ervaringen van meer plezier, geluk, helderheid en vrede in je dagelijkse leven. In de eindfase is er een overgang. Als slachtoffer weet je heel weinig en denk je het weten te hebben en in de eindfase weet je dat je niet weet en dus mag onderzoeken. Socrates zei dat ook: ‘Nu weet ik dat ik niks weet’ en Einstein zei: ‘Hoe meer ik weet hoe meer ik ontdek dat ik niet weet’. Je werkt dan met de genade mee en ziet alles als een liefdevol geschenk of iets om van te leren, niets is zonder waarde en betekenis voor je. Op m’n WC hang mijn uitspraak: ‘Hoe minder mensen weten, hoe meer ze denken te weten’ en dat is de valkuil en opstap naar ellende in de dramadriehoek, waar we ons dan niet bewust van zijn. Het gaat dus om afleren van alle destructieve en negatieve patronen. Inayat Khan de grote soefimeester had het ook al over ontleren en dat is moeilijker dan leren. Het is lastig om ons te disidentificeren van ons oude gedrag want we zijn er zo aan gewend dat het vertrouwd is. Het gaat erom van angstmotivatie naar liefdemotivatie te gaan.

262

The work

Gebaseerd op het werk van Byron Katie met veel aanvullingen van mij het volgende over de reacties van de deelnemers aan de dramadriehoek. Voorbeeld: ‘Hij laat me in de steek!’. De aanklager zal de ander aanvallen en z’n beklag doen. De redder zal denken: ‘Dus laat hij zichzelf in de steek, ik zal hem redden en helpen’. Het slachtoffer zal zichzelf beklagen en zich in zelfmedelijden wentelen en denken: ‘Hij houdt niet meer van me, arme ik’. In The work draait Byron Katie het om, nadat ze de vragen heeft gesteld of het waar is, of je echt kunt weten dat het waar is en hoe je je voelt daaronder en hoe je je zou voelen zonder dat idee. De omdraaiing is dan bijvoorbeeld: ‘Hij laat me niet in de steek’ of ‘Ik laat mezelf in de steek’. We worden vaak gespiegeld door onze partner en omgeving, als wij niet van onszelf houden, houdt onze partner ook niet van ons, die zoeken we dan feilloos uit. De these is ‘Hij laat me in de steek’. De antithese is: ‘Ik laat mezelf in de steek’ en de synthese is: ‘Ik mag beter voor mezelf zorgen en mezelf niet in de steek laten’. Als je jezelf niet in de steek laat zal ook dat gedrag gespiegeld worden. De vraag of je echt kunt weten of de ander je in de steek laat is ook heel goed, de ander kan het even druk hebben met zichzelf, heb dan geduld en vertrouwen en twijfel niet meteen aan te ander. Lynne Forrest zegt ik haar boek ‘Beyond victim consciousness’ dat ze veel heeft gehad aan The Work om uit haar slachtofferrol te stappen en ze zegt ook dat alle rollen in de dramadriehoek slachtofferrollen zijn.

263

Als je zegt ‘Ik laat mezelf in de steek’ neem je zelf de verantwoordelijkheid op je voor je eigen welzijn en laat je dat niet afhangen van een ander, waardoor je meer anderenwaarde zou hebben dan eigenwaarde en je je codependent gedraagt. Je kunt de ander nu eenmaal niet veranderen, jezelf veranderen is al moeilijk genoeg vanwege de vaste patronen die ingesleten zijn en doorbroken moeten worden. Ik moest ook een paar keer flink op m’n bek gaan voor ik tot het inzicht kwam dat ik een redder/helper was en dus ook een slachtoffer van de manipulatie van een slachtoffer. Ik zette m’n eigen behoeften op de tweede plaats en mijn kernkwadrant zag er alsvolgt uit:

Ik mocht leren dat gezond egoïsme me niet zou afstoten en geen allergie voor me zou zijn, maar dat het goed was om eerst aan mijn eigen behoeften te denken en goed voor mezelf te zorgen en mezelf lief te hebben om dat vervolgens weer door te kunnen geven. Je kunt alleen geven van wat je hebt.

264

De rollen ten goede keren

De aanklagersrol kan ten goede werken voor de ander als de kritiek de ander verder helpt in zijn groei en ontwikkeling en de kritiek met betrokkenheid wordt gegeven. Het is ‘caring enough to confront’, genoeg om de ander geven om hem te confronteren met slecht gedrag. Een vrouw was steeds heel boos en somber en stootte daardoor alle mensen om haar heen af, die mensen beklaagden haar, toonden hun oppervlakkige medeleven of probeerden haar te troosten maar zeiden verder niks, ze huilden met de wolven in het bos, wat de meesten onder ons doen. Een broer van de vrouw confronteerde haar en durfde haar kritiek te geven op haar destructieve gedrag, waardoor ze er oog voor kreeg en het kon veranderen. De reddersrol kan ten goede zijn als de hulp bijdraagt aan de groei en ontwikkeling van de ander en hem niet berooft van zijn verantwoordelijkheid en hem niet afhankelijk maakt of zich slachtoffer laat voelen. Soms is inmenging in het leven van een ander goed als het uit echte liefde en compassie plaatsvindt. De slachtofferrol kan zelfs ook nog ten goede zijn als je daardoor tot de bodem komt en gaat inzien dat het anders moet. Johannes Tauler zei: ‘De pijnen van de crisis zijn de weeën van God’s geboorte in je’. Mijn depressie, waarin ik veel zelfmedelijden had, bracht me ook tot de bodem, op een gegeven moment is the only way up. Het bracht me uiteindelijk tot meer inzicht in m’n ware wezen en tot liefde voor mezelf en de ander. Juist door een crisis, waarin je slachtoffer bent kun je tot grote transformaties komen en vallen blokkades om te veranderen weg. Harrison zei: ‘De crisis die vaak gepaard gaat met een goed inzicht 265

in de werkelijkheid, wordt vaak waanzin genoemd’, ik ken dat heel goed. Een kennis van me zat in de 2e wereldoorlog in een Jappenkamp en werd dagelijks met stokken afgeranseld tot hij bont en blauw zag, bovendien werd hij geestelijk vernederd en zou een PTSS hebben opgelopen als hij als slachtoffer niet over voldoende veerkracht had beschikt om er wat aan te doen en de hulp van een goede therapeut in te schakelen, hij leeft nu heel goed zonder trauma en heeft nu meer empathie en liefde voor zichzelf en z’n medemens dan menig ander mens die nog nooit iets heeft meegemaakt. De dwaas denkt dat de wijze een dwaas is en voelt zichzelf een meester, waar hij in werkelijkheid een slachtoffer is die er niks van leert, zelfs niet van een meester en een wijze, die hij afwijst. Gröning zei: ‘Hij die de raad van wijze in de wind slaat is niet meer te helpen’. Van slachtoffer kunnen we uitgroeien tot een ware meester als we over voldoende veerkracht en inzet beschikken en lerend vermogen hebben.

266

Interdependentie

Interdependentie ofwel zelfactualisatie of zelfrealisatie is de weg die uit de dramadriehoek leidt. Volgens Maslow is het onze hoogste behoefte, hij staat bovenaan in zijn behoeftenpiramide, maar dat is ook de smalste ruimte, daar zitten maar weinig mensen. In Amerika hebben ze het over de top 2% dat zijn de achievers die de dingen voor elkaar krijgen en een gelukkig, bewust en vrij leven leiden. Vrij zijn is voor mij beseffen dat niet menselijks je vreemd is, je kunt dan ook niet beledigd worden omdat je beseft dat mensen hun beeld ten aanzien van jou beledigen en dat ben jij niet. Je hebt zelfrespect en dan heb je het niet van anderen nodig en ontvang je het juist het meest: Lao tse zei: ‘Ik hoef geen respect, want ik respecteer mezelf ’... We zijn naar het evenbeeld van God geschapen zegt de Bijbel en ook dat we goden zijn, dat realiseren we ons pas echt als we interdependent zijn. God is liefde voor mij en liefde zie ik als de hoogste realisatie en daar heb je geen universiteit voor nodig, maar zelfkennis, zelfinzicht en zelfbesef. Vernon Howard zei: ‘Er is een nieuw leven, maar het oude leven toont nog niet eens de interesse om het zelfs maar te onderzoeken’. En dat komt omdat mensen denken het weten al te hebben en dat sta je niet meer open voor onderzoek. Socrates zei: ‘Nu weet ik dat ik niks weet’ en kon zo tot wijsheid en inzicht komen. Einstein zei: ‘Hoe meer ik te weten kom, hoe meer ik ontdek dat ik maar weinig weet’, dat zijn de ware onderzoekers. De Bijbel zegt dat ook: ‘Onderzoek alles en behoud het goede’.

267

Hoogleraren in de psychiatrie zeggen dat ze maar 10% kennen en daar doen ze het mee. Lao tse zei: ‘Hij die anderen kent is intelligent en hij die zichzelf kent is verlicht’. Mijns inziens kent de mens zichzelf het best als hij weet dat hij zichzelf nog niet helemaal kent omdat hij weet dat het bewuste oneindig is, zoals ook de Boeddha al wist. De mensen die de waarheid beweren te kennen zitten vast in rigide en foute ideeën en concepten, omdat waarheid dynamisch is een stromende rivier en Heraclites zei al dat je nooit tweemaal door dezelfde rivier kunt stappen. Dankbaar zijn voor alles wat op je weg komt leidt tot geluk en vrede en is de weg van de interdependente mens, geluk leidt nog niet altijd tot dankbaarheid, maar dankbaarheid leidt altijd tot geluk. De interdependente mens omarmt de winnaarsdriehoek (zie artikel) en laat zich leiden door liefde in plaats van angst. Hij heeft in tegenstelling tot de meeste mensen meer aandacht voor essentie dan voor drama. Jezus zei: ‘Zie ik maak alle dingen nieuw’ en dat is ook het kenmerk van de interdependente mens die innovatief is en creatief en vernieuwt en flexibel is. Op You tube staat van mij een video over interdependentie, veel kijk en luisterplezier.

268

Bronvermelding/Literatuur

- The Karpman drama triangle - Henny Bos - The Drama triangle in international relations - Stuart Yates - Healing with language - the drama triangle -Joel P Bownan and Debra Busham - The drama triangle and the winners triangle - The redecision triangle - Stephen Karpman - The cycle of compassions - Melody Brooke - Drama driehoek, www.habla con ella.nl - Een blik op de dramadriehoek, Blikopener coaching - Daring greatly - Brené Brown - Het model van de dramadriehoek, Eelco Smit coaching - In de dramadriehoek onderscheiden we drie posities - Waarom de naam dramadriehoek? - Lastige emoties, sociaal-psychologische ‘spelletjes’ en de dramadriehoek van Karpman - André H. Roosma - Hoe blijf je uit de dramadriehoek? - Brenda Gil Toresano en Adri van den Brand - Welke rollen spelen we t.o.v. onze partner - Henny Bos en Sylvia Slegers - Knaplastig dramadriehoek, Monique Sanders - The dramatriangle and how to escape it - Escaping the drama triangle, Llike Merey - Staying out of the dramatriangle, Jim Hagerty-The drama triangle - Stephen Karpman’s triangle and K-formula - Difficult emotions, social-psychological games and the karpman drama triangle-Roosma - The three faces of victim, an overview of the drama triangle - Lynne Forrest - Dramadriehoek, het ziekteverzuim en motivatie, Peter van der wijngaard - Het slachtoffer - Henny Bos 269

- De dramadriehoek - Henny Bos - Spelletjes die mensen spelen - Henny Bos - Dramatriangle & victim consciousness, Janae B. Weinhold & Barry K. Weinhold - The dramatriangle in addiction treatment, Peter Powis - Stepping out of the chaos, Marsha Utain M.S. - New drama triangles - The Karpman drama triangle -Coachingsupervision academy - The drama triangle” the three roles of victimhood Lynne Namka - Manipulation and relationship triangles, www.therapyideas.net - Het V.O.M. respons patroon - Henny Bos - Booklet: Beyond the dramatriangle - Gill Edwards, 52 pagina’s - Gespreksgroep over de dramadriehoek 23-9-2012 bij Henny Bos met in totaal 6 deelnemers/sters. - New Drama Triangle - Internet-of-the-mind.com - The Drama Triangle -Internet-of-the-mind.com - Codependency in relationships- Internet-of- the-mind.com - The Drama Triangle & games people play melmenzis.co-uk - The resilient programme - understanding the drama triangle - Drama Triangle - creatinginsight.co-uk - Fairy tales and script drama analysis - Stephen Karman MD - Compassion for the drama triangle, tramahealed.com - The drama triangle: persecutor, rescuer and victim - Patricschiel. com - Drama (emotional) triangle - truthortradition.com - Conflict drama - victim, villain and hero - joyofconflict.com - The history of the drama triangle - Stephen B. Karpman MD - The drama triangle and how to escape it - whakate.com - The drama triangle - excecutive - The drama trangle - tobilythe.com - Karman drama triangle - wikipedia - Searching for intimacy -internet-of-the-mind.com - Victim vocabulary: responsibility to vs for Lynne Forrest - De reddersdriehoek - Justine Mol - Hoe blijf je uit de slachtofferrol - Pieter Miltenberg 270

-

Das drama dreieck – Konstuktive Konfliklösung Schema dramadriehoek – Jan Collewijn 10 gulden regels om uit de dramadriehoek te blijven – Libelle Discovering the victim triangel – Melody Beattie Uit de slachtofferrol en dramadriehoek met TED – Patrick Schriel Dader en slachtoffer – Jan Collewijn Connection gem of the week: Authority vs power over/power under -La Shelle Lowen-Chardé - Victim vocabulary diverse artikelen van Lynne Forrest - You tube: video’s over de dramadriehoek (incl.eentje van mij) en drama triangle - Booklet: The Enabler - Angelyn Miller, 104 pagina’s - Boek: In Sheep’s clothing - understanding and dealing with manipulative people - George Simon Jr. Ph.D - Boek: Beyond Victim consciousness - Lynne Forrest - Boek: Byron Katie The work - Boek: ‘Who’s to blame, escape the victim trap & gain personal power in your relationship - Carmen Renee Berry & Mark W. Baker Ph.D - Boek: Energievreters - Ingelill Roos - Boek: Breaking free from the victim trap - Diane Zimberoff - Boek: A victim no more - Lori Rekowski - Boek: I thought it was just me (but it wasn’t) - Brené Brown - Boek: It will never happen to me – Claudia Black Ph.D. - Boek: The Power of TED - the empowerment triangle is a highly original and effective escape from the Drama triangle - David Emerald

271

Dankwoord

Een woord van dank richt ik in de eerste plaats aan Richard Frentz, die me, zonder zich daar wellicht bewust van te zijn, op het spoor van de dramadriehoek bracht. Dat leverde me vele inzichten, eyeopeners en bewustwording op. Verder wil ik mijn vrienden (innen) en bekenden danken, te weten: Peter de Kock, Geert Huisman, Hans Bogers, Jan Collewijn, Peter Jan Swagerman, John Versluis, Helmi van Oosterhout, Arthur Manuel Paulo, Wil van Groningen, Pallas Hendriks, Annelies Spaargaren, Gido Mullink, Gerrit Jansen, Christy Holkenborg, Joop Roelofs, Justine Mol, Els Doorn, Jan Bos, Elly Wensink, Patrick Schriel, Gerrit Gielen en Riemke de Boer Ik dank ze voor hun inspiratie en medeleven en hun steun bij mijn werk dat zonder hen niet tot stand gekomen zou zijn. Ook wil ik de vele auteurs van artikelen en boeken danken, in het bijzonder Lynne Forrest, Gill Edwards en George Simon Jr., hun werk inspireerde mij zeer. Last but not least wil ik Jo-Ann Snel van uitgeverij Boekenbent hartelijk bedanken voor haar goede werk en service, het is een groot genoegen om met haar samen te werken. Doetinchem, Henny Bos, mei 2013

272

Henny Bos, kwam in 2007 tijdens een studie counseling specialisatie in aanraking met codependentie en hij herkende daar heel veel in. In 2012 richte hij het codependentienetwerk op, inmiddels zijn er na 11 maanden al 80 leden in februari 2013. Per 1-1-2013 is Henny’s codependentie-academie ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel Een van de aspecten van codependentie is deelname aan de drama driehoek van Karpman. Er is niets over geschreven in het Nederlands en dat is onvoorstelbaar omdat we allemaal wel eens rollen uit de dramadriehoek spelen, we zijn allemaal wel eens aanklager, redder of slachtoffer, maar vaak is dat onbewust en dat werkt dan heel negatief door. Dit boek leidt naar bewustwording en je vrij maken van de driehoek.

www.hennybos.com

Colofon. Eerste druk mei Henny Bos ISBN Uitgeverij Boekenbent

Recommend Documents