Disclosure belangen spreker
MSMS 25 november 2014, Christine Westerweel, GZ-psycholoog
(potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven • Sponsoring of onderzoeksgeld • Honorarium of andere (financiële) vergoeding • Aandeelhouder • Andere relatie, namelijk …
Geen Bedrijfsnamen • nvt • nvt • nvt • nvt
MS en veranderde cognitie en stemming met een beperkt ziekte-inzicht: how to cope? MSMS 2014, 25 november 2014 Christine Westerweel, GZ psycholoog Sophia Revalidatie , locatie Den Haag
2
Sophia Revalidatie en PRV
Inhoud van deze presentatie:
-MS binnen Sophia een belangrijke doelgroep
MS en veranderde cognitie en stemming met een beperkt ziekte-inzicht: how to cope?
-Expertgroep MS -Ontwikkeling zorgpad MS
-Sophia Revalidatie
-Sophia brede scholing
-Expertgroep MS
-Onderzoek
-Casus mw. Y
-Ketenzorgontwikkelingen
-Take-home message?
3
4
Cognitieve stoornissen bij MS
MS en veranderde cognitie en stemming met een beperkt ziekte-inzicht: how to cope?
-Komen voor bij 43 – 70 % van de patiënten
Zie Richtlijn MS (2012)
(Benedict 2006)
Analyse van knelpunten:
-Op de voorgrond staan stoornissen op het gebied van een
-Mensen met MS kampen met cognitieve stoornissen en
snelheid van informatie verwerken*, leren en geheugen*,
deze worden onvoldoende onderkend
executief functioneren (plannen, organiseren) en visuele
-De aanwezigheid van Depressies wordt onderschat en
perceptuele en visuospatiele functies.
worden onder-behandeld
*hoogste prevalentie (Benedict 2006)
-Vermoeidheid bedreigt kwaliteit van leven
5
6
Cognitieve stoornissen bij MS
Cognitieve problematiek, enkele voorbeelden
(en associatie met het niveau van neurologische beperkingen ) Bij NPO vaak cognitieve stoornissen vastgesteld,
-Moeite met het oproepen van eerder opgeslagen
ongeacht
informatie
ernst van de ziekte, ziektebeloop en ziekteduur
-Moeite met het volgen van gesprekken -Moeite met het omgaan met tijdsdruk
Stoornissen omvangrijker en ernstiger, wanneer
-Moeite met het houden van overzicht
bij aanvang al cognitieve stoornissen waren
-Moeite met het flexibel reageren bij veranderingen
vastgesteld
>> Invloed op kwaliteit van leven is groot
(Amato 2001)
7
8
Cognitieve stoornissen bij MS en samenhang met
Cognitieve problematiek bij MS:
andere problematiek
diagnostiek (zie Aanbevelingen Richtlijn )
-Fysieke factoren
-Voorlichting over mogelijke cognitieve stoornissen bij MS wordt op prijs gesteld (Studie Heesen 2006)
-Medicatie -Diagnostiek direct bij de start van de revalidatie en -Stemmingsklachten, zoals depressie en angst
herhaalonderzoek wordt aanbevolen
-Vermoeidheid kan cognitie negatief beïnvloeden
-Cognitief functioneren kan variëren, o.a. tijdens een Relaps
9
10
Casus mw. Y
Casus mw. Y. -Mw. is geboren in 1951 -Bekend met de diagnose sinds 2002
-Heeft een arbeidsverleden als onderwijzeres
-Is door haar neuroloog verwezen voor poliklinische revalidatie van Sophia Revalidatie
-Is alleenstaand
-Bij start PRV kennismakingsgesprek met de revalidatiearts -Op basis van vermoeden van cognitieve stoornissen door
-Woont zelfstandig
de revalidatiearts naar de psycholoog verwezen
11
12
Casus mw. Y. en intake psychologie
Casus mw. Y, Neuropsychologisch Onderzoek
-Gesprek over ervaren problemen:
Bij het NPO worden de volgende cognitieve beperkingen
“alles gaat langzamer, vergeet wel eens wat, maar ik red
geobjectiveerd:
me nog best”
-tempo van informatieverwerking
“ik vind het onduidelijk spreken vervelend, en daarom mijd
-aandachtstekort vooral bij complexe taken
ik bezoek. Dat maakt me wel eens somber.”
-geheugenbeperkingen -oriëntatie in tijd
-Mw. stemt in met diagnostiek
-en is er bij mw. Y. ook sprake van psychische klachten?
-NPO: Objectivering van het huidig cognitief functioneren,
-en wat is het effect van vermoeidheid op haar cognitie?
nu als 0-meting
-is er sprake van een beperkt ziekte-inzicht? Hoe is de coping? 13
14
Psychische problematiek bij MS
Psychische gevolgen, diagnostiek
-Geschatte prevalentie depressie bij 27 – 54% bij MS
-Aanbevolen diagnostiek (HADS, IDS, BDI)
patiënten (Patten 2003) -Geschatte Prevalentie angststoornissen bij 25 – 41%
-BDI als screeningsinstrument voor depressie verbetert met
(Janssens 2003)
weglating van items ‘vermoeidheid, zorgen om de gezondheid’
-Meest in de eerste jaren na de diagnose -Meer bij een progressief verloop van de ziekte
-HADS als screeningsinstrument is geschikt voor diagnosticeren van ‘major depression’ en een gegeneraliseerde angststoornis.
‘somber, het grootste gedeelte van de dag, bijna elke dag en langer dan
-De vraag “Bent u depressief?”
twee weken; nauwelijks meer kunnen uitkijken naar iets leuks, weinig eetlust, slaapproblematiek’ 15
Vermoeidheid bij MS
16
Vermoeidheid bij MS, impact
-Waarschijnlijk de meest voorkomende klacht (76% - 92%)
Invloed van vermoeidheid op cognitie, zoals snelheid van informatieverwerking en reageren en duur van het kunnen volhouden van een activiteit
-Kan gedurende het hele ziekteproces voorkomen -Kan niet worden verklaard vanuit de ernst van de
Invloed van vermoeidheid op stemming neurologische beperkingen -Consensus over een definitie van vermoeidheid ontbreekt.
Invloed van cognitie en stemming op het ervaren van de vermoeidheid.
“A subjective lack of physical and mental energy that is perceived bij the individual or caregiver to interfere with usual or desired activity”. (Krupp et al. 2001)
17
18
Casus mw. Y
Casus mw. Y, en psychische problematiek
Uitslaggesprek na het NPO: Op basis van gesprekken en de uitkomsten van de Mw. herkent zich niet in de uitkomsten
afgenomen vragenlijsten zijn er aanwijzingen voor een
-Mw. verklaart de geobjectiveerde cognitieve
(milde) depressieve stemming (HADS, IDS)
achteruitgang door haar vermoeidheid tijdens de Familielid meldt soms ontremd (dwang?)huilen
testsessies en het felle zonlicht op die dagen -Mw. aarzelt over de mogelijkheid deel te nemen aan bijvoorbeeld een geheugentraining
Mw. heeft steeds meer moeite met het leren leven met
-Psycholoog en het behandelteam hebben vragen over de
haar ziekte, m.n. de vermoeidheid:
stemming, de coping en het ziekte-inzicht van mw.
“Hoe kom ik de dag door? Ik zie steeds minder mensen. Hoe moet ik verder?”
Is gedragsverandering mogelijk?? 19
Casus mw. Y, en haar coping:
20
Casus mw. Y en mw. X en dhr. Z en ziekte-inzicht en MS,
-Copingstijlen zijn in kaart gebracht met de Utrechtse
enkele voorbeelden:
Coping Lijst; aangevuld met anamnese en heteroanamnese
Iemand realiseert zich niet de omvang van de problemen en overschat of onderschat de eigen mogelijkheden
-Mw. hanteert de volgende copingstijlen: vermijdend en zich afwachtend opstellen t.a.v. toekomst
“Ik rijd nog steeds heel goed auto en denk er niet aan om
en afleiding zoeken door veel televisie te kijken , en
te stoppen”
vermoedelijk veel te drinken.
“Iedereen vergeet wel eens iets, zeker als je ouder wordt.” “Ik heb geen therapie nodig en thuis oefenen doe ik
-Mw. staat (nog) niet open voor onze adviezen in het kader
eigenlijk nooit”.
van cognitieve revalidatie en thuishulp aan te vragen
“Ik wil het gewoon niet weten” 21
Ziekte-inzicht bij MS, diagnostiek
22
Casus mw. Y dateert van 2012
-Patient Competence Rating Scale, die wordt ingevuld door de patient, door een familielid en door een behandelaar.
-DEX-vragenlijst, een vragenlijst over ervaren executieve problemen, met antwoorden van de patiënt en van een familielid
-Observaties tijdens afname NPO “Denkt u dat u deze opdracht kunt maken?” “Hoe vindt u dat het is gegaan?”
23
24
Casus mw. Y, hoe is het verder met haar gegaan?
Discussie: MSMS 2014
-Vervolggesprek met revalidatiearts, mw. Y. en haar zuster
Mw. Y. start binnenkort in uw team voor een
-Bij navraag blijkt medicatie-ontrouw
revalidatietraject, in eerste instantie met mogelijke
-Maatschappelijk werk brengt een huisbezoek
cognitieve achteruitgang en stemmingsproblematiek.
-Mw. besluit deel te gaan nemen aan een gespreksgroep
U vermoedt een beperkt ziekte-inzicht.
voor patiënten met een chronische, progressieve ziekte.
Als revalidatiearts wilt u volgens de Richtlijn MS een
-Nadat mw. enkele malen thuis gevallen is, staat mw. open
diagnostisch traject en behandelplan opstellen.
voor fysiotherapie.
Hoe zou het revalidatietraject anno 2014 kunnen verlopen?
25
26
Casus mw. Y, 2014
Diagnostiek -NPO of screening van cognitieve functies? Herhaalonderzoek
Dank voor uw aandacht !
-Stemmingsonderzoek -Coping en bereidheid tot gedragsverandering -Regie kunnen nemen? Ziekte-inzicht
Behandeling -Module cognitieve revalidatie -Module verwerking (groepsgewijs?) -Betrekken systeem 27
www.SophiaRevalidatie.nl
