China en de financieel-economische crisis: korte termijn oplossingen en lange termijn uitdagingen

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2012 – 2013

China en de financieel-economische crisis: korte termijn oplossingen en lange termijn uitdagingen

Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Algemene Economie

Frederik Lantsoght onder leiding van Prof. dr. Merlevede

PERMISSION Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding. Frederik Lantsoght

Woord vooraf Ik wil graag enkele mensen bedanken die een grote bijdrage hebben geleverd bij het tot stand komen van deze masterproef. Ten eerste wil ik mijn vrienden en familie bedanken die mij steeds hebben gesteund tijdens mijn studentenjaren. Verder wil ik nog in het bijzonder mijn promotor prof. dr. Merlevede bedanken voor de hulp om deze masterproef tot een goed einde te brengen. Ten slotte wil ik nog alle professoren waarvan ik les heb gehad bedanken om me te leren "Durven Denken". Frederik Lantsoght Mei 2013

I

I

Inhoudstafel WOORD VOORAF .............................................................................................................................................. I INHOUDSTAFEL .............................................................................................................................................. II LIJST MET FIGUREN ..................................................................................................................................... IV LIJST MET TABELLEN ................................................................................................................................... V INLEIDING ....................................................................................................................................................... VI DEEL 1: HISTORISCH OVERZICHT EN STRUCTUUR VAN DE CHINESE ECONOMIE .................... 1 1.1 DE CHINESE ECONOMIE VOOR 1978 ........................................................................................................................ 1 1.2 DE TRANSITIE NAAR EEN MARKTECONOMIE ........................................................................................................... 2 1.2.1 Eerste fase van de hervormingen ........................................................................................................... 2 1.2.1.1 Plattelandshervormingen .......................................................................................................................................................... 2 1.2.1.2 De Chinese intrede in de wereldeconomie ......................................................................................................................... 3 1.2.1.3 De Chinese staatsondernemingen .......................................................................................................................................... 4

1.2.2 Tweede fase van de hervormingen ........................................................................................................ 5 1.3 BESLUIT ......................................................................................................................................................................... 5 DEEL 2: CONCEPTUEEL KADER ................................................................................................................. 7 DEEL 3: IMPACT VAN DE FINANCIEEL ECONOMISCHE CRISIS OP DE CHINESE ECONOMIE ... 9 3.1 ONTSTAAN VAN DE FINANCIEEL ECONOMISCHE CRISIS ........................................................................................ 9 3.2 IMPACT VAN DE CRISIS OP WERELDECONOMIE .................................................................................................... 10 3.3 IMPACT VAN DE CRISIS OP DE CHINESE ECONOMIE ............................................................................................. 12 3.3.1 Export .............................................................................................................................................................. 13 3.3.2 Import .............................................................................................................................................................. 16 3.3.3 Investeringen ................................................................................................................................................ 17 3.3.4 Private consumptie .................................................................................................................................... 22 3.3.5 Overheidsconsumptie ............................................................................................................................... 26 3.3.6 Andere gevolgen van de economische crisis .................................................................................. 28 3.3.6.1 Verliezen door Chinese banken ............................................................................................................................................ 28 3.3.6.2 De Chinese buitenlandse reserves ...................................................................................................................................... 28 3.4 BESLUIT ...................................................................................................................................................................... 29

DEEL 4: DE CHINESE BELEIDSMAATREGELEN NAAR AANLEIDING VAN DE CRISIS ............... 30 4.1 HET CHINESE EXPANSIEF BUDGETTAIR BELEID .................................................................................................. 30 4.1.1 De Chinese overheidsschuld .................................................................................................................. 32 4.1.2 Kritiek op het Stimulusplan .................................................................................................................... 33 4.1.3 Theoretisch effect van expansief budgettair beleid ..................................................................... 34 4.2 HET CHINESE EXPANSIEF MONETAIR BELEID ...................................................................................................... 35 4.2.1 Theoretisch effect van expansief monetair beleid ....................................................................... 36 4.2.2 Effect van het expansief monetair beleid ......................................................................................... 38 4.3 EFFECT VAN DE CHINESE BELEIDSMAATREGELINGEN ...................................................................................... 42 4.3.1 Herstel van de Chinese export .............................................................................................................. 43 4.3.2 Impact op de private consumptie ........................................................................................................ 44 4.3.3 Impact op de Chinese Investeringen .................................................................................................. 46 4.4 BESLUIT ...................................................................................................................................................................... 46 DEEL 5: LANGE TERMIJN UITDAGINGEN VOOR DE CHINESE ECONOMIE .................................. 48 5.1 DE ONGEBALANCEERDE CHINESE ECONOMISCHE GROEI ................................................................................... 49 5.1.1 Fiscaal Beleid ................................................................................................................................................ 49 5.1.2 Financieel Beleid ......................................................................................................................................... 52 5.1.3 Wisselkoersbeleid ...................................................................................................................................... 53 5.1.4 Prijsbeleid ...................................................................................................................................................... 54

II

II

5.2 DEMOGRAFISCHE EVOLUTIE IN CHINA .................................................................................................................. 56 5.3 DE CHINESE BEGROTING ......................................................................................................................................... 57 5.4 DE CHINESE HUIZENMARKT ................................................................................................................................... 58 DEEL 6: ALGEMEEN BESLUIT ................................................................................................................... 61 DEEL 7: BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................................... 64

III

III

Lijst met figuren Figuur 1. Procentueel aandeel in mondiaal BBP .................................................................................................... 1 Figuur 2. Jaarlijkse groei van het Chinese BBP (%) .............................................................................................. 6 Figuur 3. Totaal volume internationale handel in goederen en diensten ................................................ 11 Figuur 4. Economische groei in China tijdens de crisis .................................................................................... 13 Figuur 5. Exportgegevens China ................................................................................................................................ 14 Figuur 6. De Chinese import en export ................................................................................................................... 16 Figuur 7. Buitenlandse investeringen in China (miljard dollar) .................................................................. 18 Figuur 8. Opdeling van FDI in China ......................................................................................................................... 18 Figuur 9. Overzicht FDI in China na de economische crisis ........................................................................... 19 Figuur 10. Bruto-‐investeringen in China ................................................................................................................ 20 Figuur 11. Aandeel van Bruto-‐investeringen in Chinees BBP ....................................................................... 20 Figuur 12. Bruto-‐investeringen in China, India, VS en de Eurozone .......................................................... 21 Figuur 13. Opdeling Bruto-‐investeringen in China ............................................................................................ 22 Figuur 14. Aandeel van private consumptie in het BBP van China ............................................................. 23 Figuur 15. groei van private consumptie in China ............................................................................................. 25 Figuur 16. Aandeel van overheidsconsumptie in het Chinese BBP ............................................................ 27 Figuur 17. Overzicht Chinese overheidsconsumptie ........................................................................................ 27 Figuur 18. Expansief budgettair beleid ................................................................................................................... 35 Figuur 19. Expansief monetair beleid ...................................................................................................................... 37 Figuur 20. Chinese buitenlandse reserves ............................................................................................................. 41 Figuur 21. Economische groei na het stimulusplan ........................................................................................... 42 Figuur 22. Herstel van de Chinese export .............................................................................................................. 43 Figuur 23. Contributie tot de economische groei (%) ...................................................................................... 55 Figuur 24. Investeringen in de huizenmarkt (% van BBP) ............................................................................. 58

IV

IV

Lijst met tabellen Tabel 1. Groei van het mondiaal BBP ....................................................................................................................... 10 Tabel 2. Aandeel van de private consumptie in het BBP in China, Japan, EU, VS en de wereld ...... 24 Tabel 3. Spaargedrag als aandeel van het beschikbaar inkomen ................................................................ 25 Tabel 4. Structuur van het Chinese stimulusplan ............................................................................................... 30 Tabel 5. Overzicht uitstaande leningen in China ................................................................................................. 39 Tabel 6. Overzicht geldhoeveelheid .......................................................................................................................... 40 Tabel 7. Inflatie in China (CPI) .................................................................................................................................... 40 Tabel 8. Groei wagenverkoop in China ................................................................................................................... 46 Tabel 9. Sociale overheidsuitgaven (miljard yuan) ........................................................................................... 51 Tabel 10. Overzicht mediane leeftijd ....................................................................................................................... 56

V

V

Inleiding In deze masterproef wordt er ingegaan op de impact van de crisis op de Chinese economie. Eerst wordt de structuur van de Chinese economie besproken in een historisch overzicht. Daarna wordt er ingegaan op de impact van de economische crisis op de wereldeconomie en op de Chinese economie. Er wordt een opdeling gemaakt van de verschillende factoren waaruit het BBP van een land is opgemaakt en de impact van de crisis op deze verschillende componenten van de Chinese economie wordt bestudeerd. Daarna wordt er ingegaan op de maatregelen die werden genomen door de Chinese overheid om de economische crisis te bestrijden. Zowel het budgettair als het monetair beleid van China wordt besproken en er wordt nagegaan in welke mate deze maatregelen erin geslaagd zijn om de economische groei op korte termijn te herstellen. Ten slotte wordt er ook nog ingegaan op enkele lange termijn uitdagingen voor de Chinese economie. Een eerste uitdaging die wordt besproken is de onstabiele structuur van de Chinese economie. Er worden enkele beleidsopties voorgesteld die zouden zorgen voor een meer gebalanceerde en duurzame economische groei in China. Ten tweede wordt er ingegaan op de demografische evolutie en de economische gevolgen die hiermee zullen gepaard gaan. Verder wordt er nog ingegaan op de begroting van de centrale en de lokale overheden en ten slotte wordt er kort ingegaan op de investeringen in de huizenmarkt en de daarmee gepaarde economische effecten.

VI

VI

Deel 1: Historisch overzicht en structuur van de Chinese economie 1.1 De Chinese economie voor 1978 Doorheen de geschiedenis heeft de Chinese economie vaak een belangrijke rol gespeeld op het wereldtoneel. Van het begin van de zestiende eeuw tot het begin van de achttiende eeuw was de Chinese economie de grootste ter wereld (The World Bank, 2012, p. 3). De Chinese samenleving was voornamenlijk een rurale samenleving met meer dan 90% van de bevolking die op het platteland woonde en de boeren ontwikkelden bepaalde technologieën om hogere opbrengsten te bekomen op hun gewassen. (Naughton, 2007, pp. 34-‐36). Figuur 1. Procentueel aandeel in mondiaal BBP

Bron: visualizingeconomics.com/blog/2008/01/20/share-‐of-‐world-‐gdp

De sterke economische groei begon in de negentiende eeuw echter zijn limieten te bereiken. De sterke populatiegroei zorgde voor een grote last op de beperkte middelene en tegen het einde van de achttiende eeuw werd bijna elke mogelijke landbouwgrond in China bewerkt. Tijdens de 19de eeuw begonnen buitenlandse grootmachten ook een steeds grotere militaire, politieke en economische impact te hebben op China. China, dat gedurende enkele eeuwen het centrum van

1

1

de geciviliseerde wereld was geweest, werd verdrongen door Westerse landen en hun sterke industrialisatie (Naughton, 2007, pp. 40-‐43).

Op figuur 1 kan men duidelijk zien hoe het aandeel van de Chinese economie over de verschillende eeuwen is gewijzigd. Tussen de zestiende en de achttiende eeuw was China de grootste economie ter wereld met een aandeel van ongeveer 25% van het mondiaal BBP. Vanaf 1820 valt duidelijk op dat het aandeel van China in het mondiaal BBP snel is beginnen dalen van ongeveer 30% van het mondiaal BBP tot minder dan 5% in 1950. China verloor zijn positie als grootste economie ter wereld aan de West-‐Europese landen en de opkomst van de Verenigde Staten als economische grootmacht. Na de oprichting van de Volksrepubliek China in 1949 kwam er een volledige heroriëntatie van de Chinese economie. De Chinese leiders lieten zich inspireren door het economische model van de Sovjet-‐Unie en tussen 1949 en 1956 werd er een planeconomie ingevoerd in China. De nieuwe leiders hervormden de traditionele Chinese economie tot een industriële economie onder directe controle van de overheid. De arbeidsintensieve sectoren werden door de machtshebbers genegeerd en moesten plaats maken voor kapitaalintensieve fabrieken voor het produceren van chemicaliën, machines en metalen. Investeringen stegen snel tot meer dan een kwart van het BBP en 80% van de investeringen waren in zware industrieën. Tussen 1952 en 1978 steeg de industriële output van China met een gemiddelde van 11.5% per jaar en steeg het aandeel van industrie in het totate BBP van 18% tot 44%. Het aandeel van de landbouwsector in het totale BBP daalde in die periode van 51% tot 28% (Naughton, 2007, pp. 55-‐59).

1.2 De transitie naar een markteconomie De Chinese overgang van een planeconomie naar een markteconomie begon in 1978. Vanaf 1979 werden enkele grote hervormingen doorgevoerd om de Chinese economie richting markteconomie te sturen. Om een instorting van de economie te vermijden maakte China zich slechts langzaam los van de instituties van de planeconomie. In dit deel worden de belangrijkste Chinese hervormingen besproken en wordt er ook ingegaan op de drijvende krachten en determinanten achter de Chinese groei die doorheen de jaren zeer sterk steeg. 1.2.1 Eerste fase van de hervormingen 1.2.1.1 Plattelandshervormingen Het was op het platteland dat de hervormingen een eerste succes kenden wanneer de overheid besloot om de druk op de boeren te verminderen. Inkooptargets werden verlaagd en de prijzen die landbouwers kregen voor hun gewassen werden licht verhoogd. De prijzen die boeren

2

2

ontvingen voor elke extra hoeveelheid geleverde gewassen boven hun target werden sterk verhoogd om extra incentives te creeëren voor de landbouwers. Tussen 1978 en 1984 steeg de productie van graan met één derde en was er genoeg graan om de hele Chinese bevolking te bevoorraden. De hogere graanoutput zorgde er ook voor dat de rurale bevolking meer tijd had voor andere activiteiten. Dit zorgde ervoor dat er op het platteland veel arbeid werd geïnvesteerd in lokale bedrijven die geen landbouwactiviteiten verrichtten. Het aantal arbeiders in lokale township and village enterprises (TVE's) steeg sterk en de output van deze sector groeide ook zeer snel. Deze enterprises maakten geen deel uit van de staatsplannen en hun output zorgde dus voor competitie op de markt. Dit zorgde ervoor dat de TVE's de motor achter het transitieproces van de Chinese economie werden. De tewerkstelling binnen de enterprises steeg tussen 1979 en 1996 jaarlijks gemiddeld met 9% en de TVE's waren in 1996 goed voor één vierde van het BBP. De hervormingen op het platteland zorgden er ook voor dat de rurale inkomens snel stegen (Hu, Khan, 1997, p.5; Naughton, 2007, pp. 88-‐90, 274-‐275). 1.2.1.2 De Chinese intrede in de wereldeconomie Sinds 1949 was de Chinese economie sterk afgesloten voor Westerse landen. Gedurende de jaren vijftig werd de handel met het Westen verminderd en focuste China zich op handel met de Sovjet-‐Unie en de Oostbloklanden. Na strubbelingen met de Sovjet-‐Unie in de jaren zestig daalde de handel met de communistische landen. Dit zorgde ervoor dat de Chinese economie tegen 1978 zeer gesloten was. De binnenlandse economie werd volledig afgesloten van de wereldeconomie door een dubbel luchtslot dat zowel de geldstroom als de goederenstroom controleerde. Het eerste slot was het buitenlandse handelsmonopolie. Slechts twaalf nationale foreign trade companies (FTC's) kregen een monopolie over de import en export van goederen. Een tweede slot was het buitenlandse valutasysteem dat de koers van de Chinese munt constant hield op een bepaald niveau. Individuen hadden geen mogelijkheid om renminbi om te wisselen tegen buitenlandse valuta zonder een speciale toelating. Het systeem was dus gemaakt om de binnenlandse economie volledig af te sluiten van de wereldeconomie (Qian, 2000, pp. 154 -‐155; Naughton, 2007, pp. 379-‐380). Tijdens de hervormingen besloot de regering dan ook om terug de handel met het buitenland aan te gaan en om buitenlandse investeringen toe te laten in China. In 1980 werden vier speciale economische zones opgericht in de provincies Guangdong en Fujian. De zones waren gebieden waar buitenlandse investeringen werden aangemoedigd door voordelige belastingstarieven voor buitenlandse bedrijven, eenvoudige administratieve procedures en belastingsvrije import van goederen. De zones zorgden ervoor dat er in de gebieden een vorm van markteconomie kon ontstaan gedomineerd door privaat eigendomsrecht. Investeerders konden gebruik maken van

3

3

de Chinese arbeid om hun producten te vervaardigen (Naughton, Lardy, 1996, pp.276-‐280; Naughton, 2007, p. 406; Todaro, Smith, 2011, p. 190). 1.2.1.3 De Chinese staatsondernemingen De Chinese staatsondernemingen werden ook onderworpen aan verschillende hervormingen. De overheid experimenteerde met het geven van meer autonomie aan zes staatsondernemingen in de provincie Sischuan. Ondernemingen kregen de toestemming om meer te produceren dan hun quota's en de extra productie mocht dan op de markt worden verkocht tegen marktprijzen en de ondernemingen werden verplicht om hun extra winsten te investeren in verschillende fondsen. Tegen 1980 was het experiment al uitgebreid tot 60% van de staatsondernemingen1 die beschikten over beperkte autonomie (Qian, 2000, p. 155-‐156). De autonomie die aan de staatsondernemingen en landbouwers werd gegeven zorgde ervoor dat er een tweevoudig spoor ontstond binnen de Chinese economie. Goederen hadden twee verschillende prijzen: ten eerste was er de prijs die werd bepaald door de overheid en het geplande systeem en daarnaast bestond er nog een marktprijs voor goederen door de extra productie van de staatsondernemingen en landbouwers. Het tweevoudig spoor zorgde dus eigenlijk voor het gelijktijdig bestaan van zowel een planmechanisme als een marktmechanisme binnen de Chinese economie. Dit systeem zorgde ervoor dat bijna alle staatsondernemingen geïntroduceerd werden aan de markt en zich begonnen aan te passen aan de marktprincipes. In 1984 besliste de Chinese overheid om de allocatie van goederen op een vast niveau te houden en niet meer verder te laten groeien met de economische groei. Door de economische groei en de vaste allocatie van goederen in absolute termen werd de planeconomie relatief gezien steeds minder belangrijk ten opzichte van de markteconomie en kon de Chinese economie uit het plansysteem groeien. Begin de jaren negentig werden de hoeveelheden gealloceerde goederen verminderd waardoor de economie verder uit het plansysteem kon groeien (Lau, Qian, Roland, 2000, p. 142; Naughton, 2007, pp. 91-‐93). De eerste fase van de hervormingen zorgde er dus voor dat het monopolie van de staatseconomie werd verminderd. Dit leidde tot een snelle intrede van nieuwe bedrijven binnen de economie. Deze bedrijven zorgden in combinatie met de intrede van marktprijzen voor competitie dat de hoge winstmarges van de staatsondernemingen stilaan deed verdwijnen. De hervormingen werden geleidelijk aan doorgevoerd en zo kon de economie stap voor stap uit het plan groeien zonder dat er verliezers waren door de hervormingen of grote distorties binnen de economie. De opstanden op het Tiananmenplein zorgden echter voor een abrupte stop van de

1 Dit percentage slaat op 60% van de totale output geproduceerd door staatsondernemingen en niet op

60% van de staatsondernemingen.

4

4

hervormingen in China. De opstanden werden aangestuurd door stijgende inflatie die de reële inkomens sterk deed dalen, woede ten opzichte van corruptie en ongelijke kansen en stijgende verwachtingen tegenover politieke en economische hervormingen (Naughton, 2007, pp. 97-‐ 100). 1.2.2 Tweede fase van de hervormingen Vanaf 1993 brak een tweede fase van hervormingen aan. In de tweede fase van de hervormingen werd de markt terug ééngemaakt en kwam er dus een einde aan het tweevoudige spoor dat gedurende 15 jaar werd gebruikt om de Chinese economie te hervormen. Doordat de economie steeds meer uit het plansysteem groeide waren er ook hervormingen van de wetgeving nodig om een "level playing field" te creëren en om de prijsdistorties in de economie te reduceren. Op fiscaal vlak moesten hervormingen zorgen voor meer inkomsten voor de centrale overheid. Ook het banksysteem onderging hervormingen gedurende de jaren 90. De centrale bank kreeg een nieuw statuut en begon een actieve rol te spelen bij het bepalen en het implementeren van het monetair beleid in China. Dit had een impact op de bankensector waar banken moeilijker geld konden lenen van de centrale bank en dus ook strengere voorwaarden begonnen te stellen aan staatsbedrijven die leningen wilden aangaan bij de banken (Qian, 2000, pp. 160-‐165; Naughton, 2007, pp. 102-‐104). De tweede fase van hervormingen verschilde dus in enkele opzichten van de eerste hervormingen. Terwijl de eerste hervormingen ervoor zorgden dat geen enkele groep slechter af werd door de hervormingen waren er in de tweede fase van hervormingen duidelijk verliezers. Vooral de Chinese arbeiders binnen de staatsondernemingen kregen het zwaar te verduren tijdens de tweede fase van hervormingen. Ze verloren hun gepriviligeerde positie waar ze jaren lang van konden genieten. Vele werknemers van de staatsondernemingen werden ontslaan in een poging om de productie winstgevender te maken en te kunnen concurreren met private initiatieven. De baten van de hervormingen werden dus veel minder gelijk verspreid over de bevolking als tijdens de jaren 80 (Naughton, 2007, pp. 106-‐107).

1.3 Besluit Marktgerichte hervormingen in China hebben voor winstincentives gezorgd bij rurale ondernemingen en kleine private bedrijven. Samen met de grote kapitaalinvesteringen in China heeft dit gezorgd voor een sterke stijging van de productiviteit en dus voor een economische groei. De focus van de Chinese hervormers op rurale ontwikkeling en hervormingen heeft ervoor gezorgd dat er ook plattelandsfabrieken konden ontstaan. Vele landbouwers gingen dan ook aan de slag in de lokale fabrieken op het platteland (Hu, Khan, 1997, pp.6-‐9). Het geleidelijk

5

5

openen van de Chinese economie heeft gezorgd voor buitenlandse investeringen, creatie van jobs en de intrede van China in de wereldeconomie. Buitenlandse investeringen zorgden ervoor dat er nieuwe technologieën en managementpraktijken werden geïntroduceerd in China. Door het openen van de Chinese economie werd er ook steeds meer aan export gedaan naar grote economieën. De hervormingen van de Chinese economie zorgden dus voor een sterke en blijvende economische groei (Yao, 2006, pp. 339-‐340). Tussen 1978 en 2008 was de Chinese economische groei gemiddeld 9%, terwijl de gemiddelde groei voor de hervormingen nog 6% was. (Todaro, Smith, 2011, p. 189). Figuur 2. Jaarlijkse groei van het Chinese BBP (%)

Groei BBP (%) 16 14 12 10 8 6 4 0

1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

2

bron: World Devlopment Indicators, World Bank.

Zoals men kan zien op figuur 2 steeg de Chinese groei bij de start van de hervormingen meteen naar 11.7%. De volgende jaren was de Chinese groei wat minder sterk met een dieptepunt van ongeveer 5% groei in 1981. Vanaf dan begonnen de hervormingen hun vruchten op te brengen en steeg de Chinese groei naar een recordhoogte van 15.2% in 1984. Zoals eerder aangegeven in bovenstaande inleiding waren er op het einde van de jaren 80 grote politieke spanningen en protesten in China door de hoge inflatie. De opstanden op het Tiananmenplein zorgden ervoor dat de hervormingen voor een tijd werden stopgezet. 1989 en 1990 zijn dan ook twee jaren met een lage groei. In de jaren 90 herstelde de Chinese economie zich terug mede dankzij de tweede fase van economische hervormingen. Op figuur 2 kan men duidelijk zien dat de Chinese groei sterk is vanaf de jaren 90 met groeicijfers tussen 1990 en 2007 die geen enkel jaar onder de 7% gaan. Deze sterke groeicijfers hebben ervoor gezorgd dat China sinds 1978 is uitgegroeid tot tweede grootste economie ter wereld na de Verenigde Staten en dat China een onmisbare speler is geworden op wereldeconomisch vlak.

6

6

Deel 2: Conceptueel kader In de inleiding van dit werkstuk werd er besproken hoe de hervormingen van de Chinese economie hebben gezorgd voor een sterke economische groei gedurende de laatste 30 jaar. Bij het begin van de 21e eeuw was de Chinese groei goed voor 8%. Dit cijfer steeg verder gedurende de jaren 2000 tot de spectaculaire hoogte van 13% in 2007 (figuur 2). Tussen 2002 en 2007 was de jaarlijkse gemiddelde groei van de Chinese economie 10,5%. Deze periode kan dan ook gezien worden als de beste periode voor de Chinese economie van de laatste drie decennia (Yu, 2009, p.1). In 2008 brak de financieel economische crisis volledig uit. De banken werden tegelijkertijd geconfronteerd met liquiditeitsproblemen door het opdrogen van de interbankenmarkt als met solvabiliteitsproblemen door de verliezen op de effectenportefeuilles. De crisis verspreidde zich vanuit de VS over de hele wereld en vanuit de overheden kwamen er verschillende reddingsoperaties om de luiqiditeitsproblemen van de banken te herstellen (Vander Vennet, 2009). In de inleiding werd reeds aangetoond dat de Chinese economie zich integreerde in de wereldeconomie en exporteerde naar de Westerse landen. Het is dan ook relevant om na te gaan in welke mate China werd aangetast door de wereldwijde economische vertraging en of de Chinese economie werd meegesleurd in een periode van lage economische activiteit door de crisis. In dit werkstuk wordt er getracht een antwoord te geven op deze vragen. Eerst wordt er kort ingegaan op de wereldwijde impact van de economische crisis. Daarna wordt er besproken in welke mate er nu een synchronisatie bestaat tussen de Chinese economie en die van de Westerse landen en Japan en in welke mate een economische stagnatie in de VS, de EU en Japan een invloed zou kunnen hebben op de Chinese economie. Verder wordt er besproken wat nu juist de impact is geweest van de financieel economische crisis op de Chinese economie. Eerst zal er worden nagegaan wat er met de spectaculaire groeicijfers van de Chinese economie is gebeurd sinds 2008 en nadien wordt er nagegaan hoe de economische factoren die het BBP bepalen zijn gewijzigd. Verder wordt er ook onderzocht welke beleidsmaatregelen er door de Chinese overheid zijn genomen om de crisis te bestrijden. In dit deel wordt de impact van de beleidsmaatregelen ook kort theoretisch besproken via het economische Mundell-‐Fleming model. Daarna wordt nagaan in welke mate deze beleidmaatregelen een impact op de Chinese economische cijfers hebben

7

7

gehad en of ze de impact van de economische crisis op korte termijn succesvol hebben kunnen bestrijden. Ten slotte wordt er in dit onderzoek ook gekeken naar de lange termijn. Er wordt nagegaan wat de structurele zwakheden zijn van de Chinese economie die op lange termijn moeten worden aangepakt en op welke manier die problemen het beste kunnen worden opgelost. Er wordt ook besproken of er reeds beleidsmaatregelen werden genomen door de Chinese overheid om de structurele problemen aan te pakken.

8

8

Deel 3: Impact van de financieel-‐ economische crisis op de Chinese economie 3.1 Ontstaan van de financieel-‐economische crisis Wat in de zomer van 2007 begon als een daling van de huizenprijzen in de VS leidde uiteindelijk tot de instorting van het Amerikaanse financiële systeem en een wereldwijde economische recessie. Gedurende de jaren voor de crisis ontstond een volledig systeem van schaduwbankieren in de VS. Hierbij werden leningen direct geëffectiseerd en ondergebracht in asset-‐backed securities. Een ABS bestaat uit duizenden individuele bankleningen en werd verkocht aan investeerders. Zo slaagden de banken erin om de leningen van de balans te laten verdwijnen. Daardoor verdween voor een deel de incentive bij de banken om hun klanten grondig te screenen alvorens een lening te geven omdat het risico op niet terugbetaling door de effectisering nu bij de investeerders kwam te liggen. Dit in combinatie met de lage rentevoeten zorgde ervoor dat mensen in de VS zeer makkelijk aan een lening konden raken. Er ontstonden al snel allerlei constructies waarbij leningen en hypotheken werden verpakt en doorverkocht aan investeerders. Door de lage rentevoeten in de VS gingen investeerders op zoek naar producten met een hoger rendement zoals ABS en CDO's. Deze producten werden ook systematisch een zeer goede rating toegekend door de ratingbedrijven. Wanneer de Fed vanaf 2005 de rente begon te verhogen volgden de variabele rentevoeten van hypotheken ook. Vele gezinnen konden hun lening daardoor niet meer afbetalen met als gevolg dat hun huis in beslag werd genomen door de bank. Er ontstond een overaanbod op de huizenmarkt en dus een daling van de huizenprijzen. Heel wat investeringsbanken hadden in grote mate geïnvesteerd in deze financiële producten en kwamen daardoor nu in de moeilijkheden. De crisis brak volledig uit in september 2008 wanneer Lehman Brothers failliet ging. Dit zorgde voor paniek op de interbankenmarkt. Heel wat Europese banken die belegd hadden in de financiële producten kwamen ook in de problemen en na verschillende reddingsoperaties door overheden kwamen enkele overheden ook in de problemen, waardoor hun risicopremie op hun obligaties de hoogte inging. Uiteindelijk sloeg de crisis natuurlijk ook over van de financiële sector naar de reële economie omdat banken met liquiditeitsproblemen hun kredietverlening aan bedrijven sterk terugschroefden (Peersman, Schoors, 2012, pp. 22-‐65).

9

9

3.2 Impact van de crisis op wereldeconomie Om nu de exacte impact van de economische crisis na te gaan maken we gebruik van de world economic outlook database van het IMF. Daaruit valt op hoe sterk de gevolgen zijn geweest van de economische crisis voor de mondiale economische groei. Tabel 1. Groei van het mondiaal BBP Groei mondiaal BBP World economic

2007

2008

2009

2010

2011

2012

4.985%

3.910%

3.028%

4.213%

4.784%

4.796%

5.116%

2.998%

-‐1.059%

3.102%

4.194%

4.441%

5.339%

2.834%

-‐0.577%

4.766%

4.220%

4.451%

5.413%

2.785%

-‐0.663%

5.110%

3.955%

3.997%

5.412%

2.801%

-‐0.574%

5.137%

3.833%

3.278%

outlook, 2008 World economic outlook, 2009 World economic outlook, 2010 World economic outlook, 2011 World economic outlook 2012 Bron: World Economic Outlook Databank, IMF

In tabel 1 staan de mondiale groeiprognoses van het world economic outlook van het IMF vermeld. Hieruit kan men concluderen dat de economische crisis een groot effect heeft gehad op de globale economische groei. Terwijl de mondiale groei voor 2008 in het rapport van 2008 nog geschat werd op 3.9% werden deze resultaten in het rapport van 2009 sterk herzien tot een een mondiale groei van slechts 2.9%. Voor 2009 werd er eerst een groei voorspeld van ongeveer 3%, maar na het uitbreken van de economische crisis werd dit cijfer al snel herzien. In het rapport van 2009 werd er een daling van de mondiale economische groei van ongeveer 1% voorspeld. In latere rapporten werd dit cijfer echter bijgesteld tot ongeveer 0.6%. De impact van de crisis was dus zeker en vast niet te onderschatten. De crisis zorgde ervoor dat de constante mondiale economische groei werd omgezet in een negatieve groei. In de figuur kan men duidelijk zien dat de mondiale groei zich na 2009 terug heeft hersteld. In 2010 was er terug een economische groei van om en bij de 5%, maar in 2011 en 2012 slaagde de mondiale economische groei er niet in om terug het niveau van voor de crisis te bereiken. Tegen het einde van 2008 begon de economische crisis een effect te hebben op de wereldwijde handel. Het uitbreken van de crisis zorgde voor een daling van de mondiale handel. Deze daling kan men duidelijk zien op figuur 3. Tijdens het tweede en het derde kwartaal van 2008 ligt het

10

10

totaal volume van de internationale handel in goederen en diensten nog rond de 3950 miljard dollar. In het vierde kwartaal van 2008 kan men op de figuur echter een sterke daling van bijna 250 miljoen dollar opmerken. Tijdens het eerste kwartaal van 2009 zakte de wereldwijde handel nog verder tot een niveau van 3378 miljard dollar om dan tijdens het tweede kwartaal van 2009 zeer lichtjes te stijgen tot 3390 miljard dollar. Figuur 3. Totaal volume internationale handel in goederen en diensten

Internationale handel in goederen en diensten (miljard dollar) 4100 4000 3900 3800 3700 3600 3500 3400 3300 3200 3100 3000

Bron: OECD statistical database.

In de inleiding werd er aangetoond dat de Chinese groei voor een groot deel steunde op de groeiende export. De jarenlange promotie van export naar Westerse landen heeft de Chinese economie echter voor een deel afhankelijk gemaakt van Europese landen, de Verenigde Staten en Japan. Men kan dan dus ook verwachten dat de daling van de internationale handel een sterke impact gehad heeft op de Chinese economische groei. Uit onderzoek blijkt dat de er een positieve correlatie bestaat tussen de economische groei in China enerzijds en de groei in de VS, Japan en de EU (G3) anderzijds. Volgens Liu (2009) is er een synchronisatie tussen de conjunctuurcycli van China en de G3-‐economieën wat aanwijst op een grote mate van economische verbinding tussen de landen. De auteur vindt voor de periode van 2000 tot 2005 een positieve correlatie van 0.34 tussen de conjunctuur van China en de G3-‐ landen (Liu, 2009, pp. 6-‐7). Volgens Fidrmuc en Korhonen echter zijn de correlaties van de conjunctuurcycli tussen China en de verschillende OESO-‐landen in de meeste gevallen laag of zelfs negatief en de auteurs vinden geen duidelijk patroon in de correlaties. De auteurs zijn echter wel van mening dat de intensieve handelspatronen tussen de opkomende Aziatische economieën en de OESO-‐landen zorgen voor hogere correlaties van de conjunctuurcycli tussen

11

11

de landengroepen (Fidrmuc, Korhonen, 2010, pp. 301-‐302). Door de Chinese afhankelijkheid van de Westerse landen voor de export van goederen en de daaruitvolgende synchrone conjuctuurcycli is China echter zeer kwetsbaar voor externe schokken. De meeste auteurs gaan er dan dus ook vanuit dat door de verbinding tussen de Westerse economieën en China de economische crisis en de daaruitvolgende negatieve economische effecten in de Westerse landen verregaande gevolgen hebben gehad voor de Chinese economie. Volgens Liu zou een simultane economische vertraging van 1% in de G3-‐landen zorgen voor een vertraging van de Chinese economische groei met 0.73% binnen het jaar (Liu, 2009, p. 9). Volgens N'Diaye et al. zou een daling van de economische groei van 1% in de VS en de EU en een daling van 0.5% in Japan voor een groter effect zorgen op de Chinese economie. De auteurs schatten dat dit een economische vertraging van 1.5% zou veroorzaken in China. Dit effect zou nog kunnen vergroten tot 2% wanneer de economische vertraging in de G3-‐landen gepaard zou gaan met financiële verstoringen. De Chinese blootstelling aan de financiële markten zou het effect dan vergroten waardoor het negatieve effect in China dubbel zo groot zou zijn als in de G3-‐ landen (N'Diaye, Zhang, Zhang, 2010, pp. 26-‐29).

3.3 Impact van de crisis op de Chinese economie Zoals uit bovenstaand deel blijkt heeft de economische crisis dus een grote impact gehad op de wereldeconomie. De instorting van het financieel systeem in de VS zorgde ervoor dat de wereldwijde economische groei zware klappen kreeg en door de sterke banden tussen de Chinese economie en de economieën van de Westerse landen was de kans groot dat ook China zou worden geconfronteerd met economische gevolgen. In dit deel wordt nagegaan of de crisis ook een impact heeft gehad op de Chinese economie en in welke mate China werd getroffen door de financieel-‐economische crisis. Op onderstaande grafiek (figuur 4) kan men duidelijk zien dat de Chinese groei een sterke daling heeft gekend bij het uitbarsten van de economische crisis. Terwijl de Chinese economie in 2007 nog groeide met 13% ontstond er in 2008 een plotse daling van de economische groei. In de eerste drie kwartalen van 2008 vertraagde de Chinese groei van 10% naar 9%. In September brak de economische crisis echter volledig uit na het faillissement van Lehman Brothers met als gevolg dat de Chinese groei sterk daalde in het vierde kwartaal van 2008 tot 6.8%. In het eerste kwartaal van 2009 daalde de Chinese groei nog verder tot 6.2%. In totaal daalde de Chinese groei mede door de economische crisis dus met 4 procentpunten in één jaar (Yu, 2010, pp. 9-‐11).

12

12

Figuur 4. Economische groei in China tijdens de crisis

Groei BBP (%) 14 12 10 8 6 4 2 0 2008 2008 2008 2008 2009 2009 2009 2009 2010 2010 2010 2010 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

Bron: National Bureau Of Statistics Of China

Om de oorzaak van de daling van de Chinese economische groei na te gaan moet men kijken wat er nu precies wordt bedoeld met het BBP van een land en uit welke factoren het BBP wordt opgemaakt. Het BBP wordt gedefinieerd als de totale finale output van goederen en diensten geproduceerd door de economie van een land, binnen het grondgebied van dat land. Dit kan zowel zijn door inwoners van dat land als door niet-‐inwoners en buitenlandse bedrijven (Todaro, Smith, 2011, p. 14). Het BBP van een land wordt uit vier factoren samengesteld. Ten eerste is er de private consumptie (C), dit is de consumptie van de gezinnen. Daarnaast bestaat het BBP ook uit de investeringen (I), dit zijn zowel investeringen van gezinnen, bedrijven als van de overheid. Ten slotte is er de overheidsconsumptie (G) en bestaat het BBP ook uit de netto-‐ export. Hieronder verstaat men het verschil tussen de totale export van een land en de totale hoeveelheid geïmporteerde goederen en diensten (X-‐M) (Heylen, 2004, p. 68).

BBP = C + I + G + (X-‐M) 3.3.1 Export Zoals in de inleiding van dit werkstuk werd aangegeven, was de stijgende export van de Chinese economie een belangrijke drijfveer achter de constante economische groei gedurende drie decennia. Het waren vooral de kustzones, waar een open economisch beleid werd gevoerd, die hebben gezorgd voor de sterke stijging van de export (sun, parikh, 2001, p. 192). Tegen 2002 was de Chinese economie uitgegroeid tot de vijfde grootste exporteur ter wereld en tegen het einde van het decennium was China het land met het meeste export ter wereld. Enkel de Europese Unie samen als groep had een hogere export als China (Yao, 2006, p. 344).

13

13

Figuur 5. Exportgegevens China

Bron: World Development Indicators, World Bank.

Het uitbreken van de crisis heeft er echter voor gezorgd dat heel wat Westerse landen in de problemen kwamen. In 2007 waren de twee grootste afzetmarkten van de Chinese export de Europese Unie en de Verenigde Staten, maar dit waren nu juist de twee gebieden die het hardst werden getroffen door de economische crisis. Volgens Yu kan de sterke daling van de Chinese export gezien worden als de belangrijkste oorzaak van daling van de Chinese groei vanaf het einde van 2008 (Yu, 2010, p. 11). Op figuur 5 kan men een overzicht zien van de Chinese exportcijfers. In het linkerluik kan men zien dat de groei van de Chinese export is gedaald. Er ontstond een lichte daling van de export in 2007 waarbij de exportgroei met ongeveer 4 procentpunten omlaag ging van om en bij de 23% naar 19%. In 2008 daalde de exportgroei verder met iets meer dan 10 procentpunten. In 2009 werd het effect van de crisis op de Chinese economie duidelijk. Door de economische problemen bij de belangrijkste handelspartners van China ontstond er een sterke daling van de Chinese export. De daling was zodanig intensief dat de exportgroei negatief werd. In 2009 was er een inkrimping van de Chinese export van 10%, wat een daling van om en bij de 18 procentpunten ten opzichte van 2008 was. In het rechterluik van figuur 5 kan men ook vaststellen dat het aandeel van de export in het Chinese BBP is gedaald. Terwijl in 2007 de Chinese export nog goed was voor 38.5% van het BBP daalde dit aandeel in 2008 tot net iets meer dan één derde van het Chinese BBP. In 2009 ontstond er net als in het linkerluik een sterke daling van het aandeel van de export in het BBP tot ongeveer één vierde van het Chinese BBP (26.7%). Op de figuur kan men echter ook merken dat er in 2010 terug een sterke stijging van de export ontstond en dat de daling van het jaar voordien bijna volledig terug werd goedgemaakt. Volgens de Chinese overheid werd de vraaguitval naar Chinese export niet enkel en alleen bewerkstelligd door de slechtere economische toestand in de VS en de EU, maar ook door verschillende beleidsmaatregelen die werden getroffen in deze landen om Chinese exportproducten van hun markten te weren. In de VS werd er beslist om hogere heffingen aan te

14

14

rekenen voor autobanden die werden geïmporteerd uit China. De heffingen werden gezet op 35% in het eerste jaar, 30% in het tweede en 25% in het derde jaar. De VS beargumenteerde deze beleidsmaatregel door te beweren dat de banden niet voldeden aan de veiligheidsnormen. De VS besliste ook om heffingen van tussen 10.36% en 15.78% in te voeren op de import van oliepijpen die werden geproduceerd in China wegens oneerlijke Chinese subsidies. Ook de Europese Unie besliste om anti-‐dumping tarieven te heffen op Chinese naadloze stalen pijpen. De tarieven lagen tussen de 17.7% en de 39.2%. Verder besliste de EU ook nog om de tarieven op leren schoenen geproduceerd in China voor 15 maanden te verlengen (Chinese government, 2009a). De daling van de vraag naar Chinese exportproducten vanuit de Westerse landen heeft ook zijn impact gehad op de Chinese productie. De daling van de export zorgde voor een daling van de Chinese industriële productie in het derde kwartaal van 2008. De groei van de industriële productie halveerde in vergelijking met dezelfde periode in 2007 en kwam op een niveau van 8.6%. De groeicijfers van vele belangrijke productiesectoren kregen ook klappen door de economische crisis en zakten van dubbele groeicijfers naar negatieve groeicijfers. De staalindrustrie werd het hardst getroffen door de economische crisis en de productie van staal daalde zeer sterk. Deze sector is in grote mate afhankelijk van de export met één vierde van de totale productie van staal die bestemd was voor de export in 2008. In het eerste kwartaal van 2009 was de Chinese staalproductie goed voor een export van 5.5 miljoen megaton afgewerkte staalproducten, wat een daling van 51.8% was ten opzichte van het eerste kwartaal van 2008 wanneer er nog 11.4 miljoen megaton afgewerkte staalproducten werden geëxporteerd. Deze daling kwam vooral door de lagere vraag vanuit de Westerse landen die hard werden getroffen door de crisis. In totaal kan de daling van de externe vraag voor meer dan 60% de daling van de staalproductie verklaren (Yu, 2010, pp. 9-‐11; Yu, Yang, 2010, pp. 6-‐8). De daling van de export zorgde ook voor heel wat werkloosheid. Dit komt omdat de exportsector een arbeidsintesieve sector is die veel ongeschoolde arbeiders tewerkstelling biedt. De lagere productiecijfers van vele Chinese bedrijven zorden ervoor dat vele fabrieken de deuren moesten sluiten en dat er vele arbeiders ontslaan werden. Het waren vooral fabrieken in de kustregio en meer specifiek in de delta van de parelrivier die moesten gesloten worden door de vraaguitval naar exportproducten vanuit de Westerse landen. De werkloosheidsgraad van de stedelijke hukou-‐arbeiders steeg van 4% in september 2008 tot 4.2% op het einde van het jaar.2 Het waren echter de migranten vanuit het platteland, die geen stedelijke hukou hebben, die het zwaarst

2 Het Hukou systeem is een registratiesysteem van huishoudens in China dat werd opgericht om massale migratie van

het platteland naar de steden tegen te gaan. De stedelijke arbeidsmarkt wordt door het systeem gescheiden met die van het platteland.

15

15

werden getroffen door de crisis. Deze migranten worden niet opgenomen in de officiële Chinese statistieken. Vele van de migranten keerden vroeger dan normaal terug naar huis voor het Chinese Nieuwjaar te vieren omdat ze hun job hadden verloren in het vierde kwartaal van 2008. Van de 140 miljoen rurale migranten keerden de helft terug naar huis voor het Lentefeest. Daarvan keerden slechts 56 miljoen arbeiders terug naar de steden na de feestdagen. Schattingen over de werkloosheid bij migranten van het platteland werden geschat op minstens 23 miljoen arbeiders ofwel 16% van de totale rurale migranten3 (Cai, Chan, 2009, pp. 518-‐523). 3.3.2 Import Niet enkel de exportcijfers hebben een invloed op het BBP van een land, maar ook de importcijfers zijn belangrijk. Hoe groter de import van een land, des te lager het BBP van dat land zal zijn zoals men kan zien in de formule van het BBP. Figuur 6. De Chinese import en export


In figuur 6 kan men ook een daling opmerken van de groei van de Chinese import na het uitbreken van de crisis. Bij de Chinese import was er echter geen inkrimping zoals bij de export, die bij het uitbreken van de crisis negatief werd. Terwijl de Chinese import in 2007 nog steeg met 13.9% kreeg de Chinese import in 2008 enkele klappen te verduren en zakte de groei van de import met meer dan 10 procentpunten tot een niveau van 3.7%. In 2009 steeg de groei van de import dan weer lichtjes tot een niveau van 4.1%. In het rechterluik van figuur 6 kan men zien dat het aandeel van de import in het Chinese BBP is gedaald. Die daling was er al voor de economische crisis, maar de crisis heeft gezorgd voor een versnelling van die daling. Het aandeel van de Chinese import in het BBP daalde van 29.6% in 2007 naar 27.2% in 2008. In 2009 daalde het aandeel sneller tot 22.3%. De sterke daling van de exportcijfers door de vraaguitval vanuit de Westerse economieën biedt dus een goede verklaring voor de daling van de Chinese groeicijfers na het uitbreken van de

3 Bij deze berekeningen werd aangenomen dat de 70 miljoen arbeiders die niet naar huis keerden voor het Lentefeest

hun job konden behouden.

16

16

crisis. In het algemeen worden de slechtere exportcijfers dan ook aanzien als de belangrijkste reden voor de daling van de Chinese groei (Yu, 2010, p. 11). Zoals men uit de formule van het BBP kan afleiden heeft import een negatief effect op het BBP van een land. De daling van de Chinese import heeft dan ook voor een deeltje het negatief effect van de dalende export kunnen neutraliseren. Op figuur 6 kan men echter ook zien dat de daling van de import een stuk kleiner was dan de daling van de export en dat het aandeel van de import in het BBP ook kleiner was dan dat van de export. Men kan besluiten dat er een daling van de netto-‐export is opgetreden als gevolg van de economische crisis. 3.3.3 Investeringen Zoals in de inleiding van dit werkstuk reeds werd aangegeven werd de sterke groei van de Chinese economie onder andere gerealiseerd door de constante stijging van de investeringen in china, zowel vanuit het buitenland als vanuit China zelf (Yao, 2006, pp. 339-‐340). De golven van buitenlandse investeringen vanuit het Westen kwamen er door de opportuniteiten die Westerse bedrijven zagen in de Chinese economie. De toevloed van buitenlandse investeringen zorgde voor een verregaande interactie tussen het Chinese binnenlandse economische beleid en het buitenlandse economisch beleid die steeds dichter bij elkaar kwamen te liggen. In figuur 7 kan men de evolutie van de buitenlandse investeringen in China zien. Wat duidelijk opvalt is dat de buitenlandse investeringen kort na de hervormingen nog zeer laag waren en slechts sterk begonnen te groeien vanaf de jaren 90. In de jaren 80 waren de buitenlandse investeringen in China nog beperkt en evolueerden van 0.43 miljard dollar in 1982 tot 3.4 miljard dollar in 1989. De grote toestromen van buitenlandse investeringen manifesteerden zich vanaf de jaren negentig wanneer de binnenlandse hervormingen wezenlijke successen hadden geboekt. (Naughton, Lardy 1996, pp. 277).

17

17

Figuur 7. Buitenlandse investeringen in China (miljard dollar)

FDI net inglow (Miljard dollar) 200 150 100

2007

2008

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1988

1987

1985

1986

1984

1983

0

1982

50

Bron: World Developmen Indicators, World Bank.

In 1992 stegen de FDI in China van 4.3 naar 11.1 miljard dollar. Daarna volgde er nog een sterke stijging in 1993 naar 27.5 miljard dollar. De FDI stegen gedurende de jaren negentig verder en bereikten een niveau van 54.9 miljard dollar in 2004. daarna volgde een spectaculaire stijging tot 104 miljard dollar in 2005 en een verdere stijging tot 171 miljard in 2008. China slaagde erin om te evolueren van een zeer gesloten economie tot de economie met het hoogste aantal buitenlandse investeringen van alle ontwikkelingslanden (Zhang, Song, 2000, p. 386). Als men gaat kijken naar de opdeling van de FDI toestroom (figuur 8) kwam in de eerste helft van 2008 slechts 9% van de buitenlandse investeringen in China direct vanuit de EU of de Verenigde Staten. vanuit Hong Kong kwam er een spectaculaire hoeveelheid aan investeringen in China. Dit komt omdat vele Europese, Japanse en Amerikaanse bedrijven een afdeling hebben in Hong Kong van waaruit de investeringen in China worden gedaan. Dus een groot aandeel van de investeringen vanuit Hong Kong wordt ingenomen door westerse multinationals met een vestiging in Hong Kong. Figuur 8. Opdeling van FDI in China

VS 3%

Instroom FDI in China (januari -‐ september 2008) EU 5%

Japan 4%

Andere 44% Hong Kong 44%

Bron: Liu (2009). Impact of the Global Financial Crisis on China: Empirical Evidence and Policy Implications.

18

18

Door de zware economische crisis in 2008 kreeg de Chinese export rake klappen. Er bestaat echter een sterke link tussen de stromen van buitenlandse investeringen en de export van een land (Zhang, Song, 2001, pp. 394-‐395). Buitenlandse investeringen van multinationals met een internationaal netwerk kunnen onder andere de toegang tot vreemde markten voor het gastland vergemakkelijken. Verder kunnen buitenlandse investeringen zorgen voor nieuwe technologieën zodat het ontvangende land een competitievere positie kan innemen op de internationale markt (Cuyvers, Dejonghe, Embrechts, Rayp, 2010, pp. 211-‐217). In het voorgaande deel werd er echter vastgesteld dat de Chinese export hard werd getroffen door de economische crisis en dat er een vraaguitval naar Chinese exportproducten is ontstaan vanuit de Westerse economieën. Westerse landen en bedrijven werden zeer hard getroffen door de crisis en men kan dan dus ook verwachten dat dit een effect zal hebben gehad op de buitenlandse investeringen in China. Figuur 9 geeft de toestroom van buitenlandse investeringen in China weer na het uitbreken van de crisis. In de figuur valt een duidelijke daling te merken van de toevloed van buitenlandse investeringen in 2009. In 2008 waren de FDI nog goed voor 171 miljard dollar, maar de buitenlandse investeringen daalden in 2009 met 40 miljard dollar tot een niveau van 131 miljard dollar. Figuur 9. Overzicht FDI in China na de economische crisis


In het rechterluik van figuur 9 wordt het aandeel van de FDI in het Chinese BBP weergegeven. Hier kan men zien dat het aandeel van de FDI is gezakt na het uitbreken van de crisis van 4.5% in 2007 tot 3.8% in 2008 om uiteindelijk in 2009 een laagste punt sinds 1991 te bereiken van 2.6%. Ondanks de daling van de buitenlanse investeringen door de economische crisis was er toch nog een groei van de bruto-‐investeringen in China. Dit valt te zien in de volgende figuur die de bruto-‐investeringen in China weergeeft.

19

19

Figuur 10. Bruto-‐investeringen in China

Groei Bruto-‐investeringen (%) 25 20 15 10 5 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011


In figuur 10 valt duidelijk op dat de bruto-‐investeringen zijn blijven groeien tijdens de economische crisis ondanks de daling van de buitenlandse investeringen in China. In de figuur kan men wel zien dat die groei even werd vertraagd door de crisis. Terwijl de groei van bruto-‐ investeringen in 2007 nog goed was voor 13.5% daalde de groei naar 9.6% in 2008. Wat opvalt is dat er in 2009 een spectaculaire groei van 22.9% was van de bruto-‐investeringen. Waarschijnlijk komt dit door het grotschalige stimulusplan dat de Chinese overheid op het einde van 2008 introduceerde om de crisis te bestrijden. De constante groei van de bruto-‐ investeringen in China boven de groei van het BBP heeft ervoor gezorgd dat de investeringen een groter deel van het Chinese BBP zijn gaan innemen tijdens de economische crisis. Dit kan men zien in figuur 11. Terwijl het aandeel van de bruto-‐investeringen in het totale BBP voor de crisis steeds rond de 40% lag steeg dit aandeel tijdens de crisis tot een 45.9% in 2009. Figuur 11. Aandeel van Bruto-‐investeringen in Chinees BBP

Aandeel bruto-‐investeringen in BBP (%) 50 40 30 20 10 0 2003

2004

2005

Bruto-‐investeringen

2006

2007

2008

2009

Bruto-‐investeringen private sector

Bron: World Development indicators, World Bank.

20

20

Ook het aandeel van de private investeringen binnen het Chinese BBP is blijven groeien tijdens de crisis ondanks de daling van de buitenlandse investeringen in de Chinese economie. Terwijl het aandeel van de export door de crisis daalde, steeg het aandeel van de private investeringen tussen 2007 en 2009 met 4 procentpunten om in 2009 goed te zijn voor één vierde van het Chinese BBP.

Figuur 12 geeft nog maar eens duidelijk weer in welke mate de bruto-‐investeringen van groot belang zijn voor de groei van de Chinese economie. Zo is het aandeel van de investeringen in het Chinese BBP meer dan dubbel zo hoog als in de Eurozone waar het aandeel de laatste jaren steeds rond de 20% schommelde. Het verschil met de Verenigde Staten is nog groter. Op de figuur kan men zien dat het aandeel van de bruto-‐investeringen in het Amerikaanse BBP de laatste jaren is gedaald tot ongeveer 15%. Ook in vergelijking met andere groeilanden is het aandeel van de investeringen in het Chinese BBP zeer groot. Zo kan men op de figuur zien dat een land als India, dat ook een sterke economische groei kent, een investeringsaandeel heeft van ongeveer 30% van het BBP wat nog steeds slechts twee derde is van het Chinese aandeel. Figuur 12. Bruto-‐investeringen in China, India, VS en de Eurozone

Aandeel bruto-‐investeringen in BBP (%) 50 40 30 20 10 0 2003

2004

2005 China

2006 India

2007

2008 VS

2009

2010

2011

Eurolanden


De World Development Indicators bieden informatie over de totale hoeveelheid bruto-‐ investeringen en de hoeveelheid private bruto-‐investeringen in de Chinese economie. Men kan dus makkelijk de cijfers voor de bruto-‐overheidsinvesteringen van de Chinese overheid bekomen door de twee indicatoren van elkaar af te trekken. Figuur 13 geeft een overzicht weer van de totale investeringen, de private investeringen en de bekomen resultaten voor de overheidsinvesteringen in China. Deze figuur geeft nog maar eens weer dat ondanks de daling van de buitenlandse investeringen door de economische crisis de investeringen in de Chinese

21

21

economie zijn blijven groeien. In de figuur kan men zien dat de private investeringen in China sinds 2005 sterk zijn gestegen. Tussen 2005 en 2009 zijn de private bruto-‐investeringen verdriedubbeld van ongeveer 2300 miljard yuan in 2005 tot bijna 7700 miljard yuan in 2009. Ook de overheidsinvesteringen zijn de laatste jaren sterk gestegen. Tot 2006 schommelden de overheidsinvesteringen steeds rond de 5000 miljard yuan. In 2007 stegen de overheidsinvesteringen lichtjes tot 5461 miljard yuan om dan in 2008 en 2009 sterk te stijgen tot respectievelijk 6603 en 7976 miljard yuan. Een logische verklaring voor de stijgende overheidsinvesteringen is het grootschalige stimulusplan dat de Chinese overheid heeft aangekondigd eind 2008 na het uitbreken van de economische crisis. Wat verder nog opvalt in de figuur is dat de overheidsinvesteringen erin geslaagd zijn om ongeveer even groot te worden als de overheidsinvesteringen. Figuur 13. Opdeling Bruto-‐investeringen in China

Bruto-‐investeringen in China (miljard yuan) 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2003

2004

Totale investeringen

2005

2006

Private investeringen

2007

2008

2009

Overheidsinvesteringen


3.3.4 Private consumptie Zoals uit de formule om het BBP van een land te berekenen blijkt heeft ook de private consumptie (C) een invloed op het BBP van een land. Om een overzicht te krijgen waaruit de private consumptie allemaal wordt opgemaakt maken we gebruik van de keynesiaanse consumptiefunctie. Volgens deze functie bestaat de private consumptie uit volgende onderdelen.

C= Co + c Yd De private consumptie bestaat ten eerste uit een vast deel: de autonome consumptie. Deze autonome consumptie is steeds groter dan 0 en is niet afhankelijk van het inkomen. De autonome consumptie omvat de invloed van alle mogelijke relevante factoren naast het

22

22

beschikbaar inkomen op de consumptie. Zo kan bijvoorbeeld een wijziging van de toekomstverwachtingen een effect hebben op de autonome consumptie en zorgen voor een wijziging ervan. Ten tweede wordt de private consumptie ook bepaald door het beschikbaar inkomen en door de marginale consumptiequote (0
Private consumptie (% van BBP) 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011


In vergelijking met de VS, de EU en Japan is dit aandeel van om en bij de 35% zeer laag. Binnen de EU en Japan ligt het aandeel van de private consumptie in het BBP steeds net iets onder de

23

23

60%. Het Amerikaanse aandeel is ongeveer dubbel zo hoog als in China met waarden van om en bij de 70%. Ook het mondiaal gemiddelde ligt een stuk hoger als in China. Tabel 2. Aandeel van de private consumptie in het BBP in China, Japan, EU, VS en de wereld

2007

2008

2009

2010

China

36%

35%

33.9%

34,6%

Japan

57.3%

58.3%

60.1%

59.2%

Europese Unie

56.9%

57.1%

58.3%

58.2%

Verenigde Staten 70%

70.6%

70.8%

70.8%

Wereld

61%

61.8%

61.6%

60.4%


Een belangrijke verklaring voor het lage aandeel van de private consumptie is eerder structureel. In China, vooral in de rurale streken van het land, heerst er nog steeds zeer veel armoede en is het beschikbaar inkomen van de meeste mensen nog steeds zeer laag. Het gemiddelde beschikbare inkomen in China is veel lager dan in de Westerse landen. Zoals in de Keynesiaanse consumptiefunctie werd besproken is de consumptie afhankelijk van het beschikbaar inkomen, wat in China laag is. Hierdoor is de consumptie van de Chinese gezinnen ook een stuk lager ten opzichte van Westerse landen. Ongeacht het niveau van de marginale consumptiequote zal het niveau van de consumptie altijd laag blijven wanneer het beschikbaar inkomen zeer laag is. Het aandeel van het beschikbaar inkomen van de gezinnen in het Chinese BBP is de laatste jaren gedaald van 66% op het einde van de jaren 90 tot 57% op het einde van de jaren 2000 wat ervoor zorgde dat het aandeel van de private consumptie in het BBP ook is gedaald (Baker, Orsmond, 2010, pp. 13-‐16; Marianera, 2010, p. 3). Verder wordt er ook zeer veel gespaard door de Chinese bevolking. Het spaargedrag van Chinese gezinnen is veel hoger als dat van Westerse gezinnen. Tabel 3 geeft een vergelijking tussen het spaargedrag in China en dat in enkele andere landen. In de Tabel kan men duidelijk opmerken dat het Chinese spaargedrag zeer hoog is, Chinese gezinnen spaarden ongeveer steeds 20% van hun beschikbaar inkomen met 2008 als uitschieter wanneer men 27.5% van het beschikbaar inkomen spaarde. In de VS was het spaargedrag van de gezinnen dan weer zeer laag in de jaren voor de crisis. Gezinnen spaarden steeds ongeveer 2% van hun beschikbaar inkomen. De crisis heeft het spaarpergedrag in de VS wel verhoogd naar ongeveer 5%. Dit kwam neer op een verdubbeling van het spaargedrag van de Amerikaanse gezinnen, maar dan nog was dit slechts één vijfde van het aandeel dat de Chinese gezinnen spaarden. In de tabel kan men zien dat het spaargedrag van de Japanse gezinnen nog lager is dan in de Verenigde Staten.

24

24

Tabel 3. Spaargedrag als aandeel van het beschikbaar inkomen

2006

2007

2008

2009

China

20.8%

19.9%

27.4%

19.7%

Verenigde Staten

2.6%

2.1%

5.4%

4.7%

Japan

1.1%

0.9%

0.4%

2.4%

Verenigd Koninkrijk

3.1%

2.7%

3.1%

7.8%

Bron: OECD Statistical Database; Wang, Wen (2012). Housing Prices and the High Chinese Saving Rate Puzzle.

De neiging om zoveel te sparen bij de Chinese gezinnen komt door het beperkte sociale zekerheidssysteem in China. Chinese gezinnen sparen doorheen de jaren geld om een soort van eigen sociaal vangnet de creeëren voor in moeilijke tijden en als een soort van pensioen voor later (Baker, Orsmond, 2010, p. 13-‐16; Marianera, 2010, p. 3). Volgens Lardy (2012) was de daling van het aandeel van de private consumptie in het Chinese BBP voor 75% verklaarbaar door de daling van het beschikbaar inkomen en voor één vierde te verklaren door de stijging van het spaargerdrag van de Chinese gezinnen (Lardy, 2012, p. 114).

In het bovenstaand deel hebben we gezien dat de crisis heeft gezorgd voor heel wat werkloosheid in China en voor lagere Chinese productiecijfers. Men zou kunnen verwachten dat dit een effect zou hebben op het inkomen van de Chinese bevolking en dus dat de economische crisis via een daling van het beschikbaar inkomen een negatief effect zou hebben op de private consumptie in China. Figuur 15. groei van private consumptie in China

Groei private consumptie in China (%) 25 20 15 10 5 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-‐5

Bron: World Development Indicators, World Bank

Figuur 15 geeft een overzicht van de private consumptie in China. Op de figuur valt op dat er een lichte daling is van de private consumptie tijdens de economische crisis. De private consumptie

25

25

bleef tijdens de economische crisis stijgen maar wel aan een trager niveau. Wat het meest opvalt aan de figuur is de sterke stijging van de private consumptie in 2009. Deze piek in de data komt overeen met de piek die werd gevonden bij de groei van de bruto-‐investeringen (figuur 10). Net zoals bij figuur 10 komt deze piek waarschijnlijk door het stimulusplan dat de Chinese overheid op het einde van 2008 introduceerde om de effecten van de crisis tegen te gaan. Er werden verschillende maatregelen genomen door de overheid om de Chinese private consumptie op te trekken en om de hoge Chinese spaarcijfers naar beneden te helpen. Het stimulusplan zou dan gezorgd hebben voor een hogere autonome consumptie, een hogere marginale consumptiequote of een verhoging van het beschikbaar inkomen in China met een stijging van de private consumptie als gevolg. Wat echter ook nog opvalt is dat ondanks de sterke groei van de private consumptie in 2009 het aandeel van de private consumptie in het BBP dat jaar daalde (figuur 14). Een mogelijke verklaring daarvoor is de bruto-‐investeringen die tijdens de crisis een groter deel van het BBP zijn gaan innemen ten koste van de export en de private consumptie. 3.3.5 Overheidsconsumptie De overheidsconsumptie is de laatste component die het BBP bepaald die hier wordt besproken. De overheidsconsumptie bestaat uit de bestedingen van de overheid. Er moet echter wel een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen bestedingen van de overheid en investeringen, die als overheidsinvesteringen bij de categorie van de investeringen worden geplaatst bij de bepaling van het BBP. De overheidsconsumptie bestaat dus uit alle uitgaven van de overheid voor de aankoop van goederen en diensten, hierbij worden ook de lonen van de ambtenaren gerekend en de militaire uitgaven van de overheid die niet worden aanzien als investeringen. In België maakt de component van de overheidsbestedingen ongeveer 21% van het BBP uit en in de Verenigde Staten is het aandeel van de overheidsconsumptie binnen het BBP om en bij de 17%. Bij vele landen zijn de uitgaven van de overheid echter hoger dan de inkomsten. Dit zorgt ervoor dat de landen een begrotingstekort oplopen en dat er een overheidsschuld wordt opgebouwd (Heylen, 2004, pp. 113-‐114). Figuur 16 geeft een overzicht weer van het aandeel van de overheidsconsumptie in het Chinese BBP. Wat opvalt in de figuur is dat het aandeel van de Chinese overheidsconsumptie ongeveer even hoog is als dat van België en van de Verenigde Staten. Verder kan men in de figuur ook zien dat het aandeel van de overheidsconsumptie in het Chinese BBP de laatste jaren licht is gestegen. In het begin van de jaren 2000 was het aandeel nog om en bij de 17%, maar het aandeel steeg geleidelijk aan om de laatste jaren tot een niveau te komen van bijna 19% in 2007. De economische crisis zorgde ervoor dat de overheidsconsumptie een groter deel van het BBP is gaan innemen. In 2008 steeg het aandeel tot iets meer dan 20% en in 2009 was de overheidsconsumptie zelfs goed voor meer dan 23% van het Chinese BBP. Dit kwam

26

26

waarschijnlijk door het uitgebreide stimulusplan dat de Chinese overheid introduceerde na het uitbreken van de economische crisis en de sterkere groei van de overheidsconsumptie in vergelijking met de groei van het Chinese BBP Figuur 16. Aandeel van overheidsconsumptie in het Chinese BBP

Chinese overheidsconsumptie (% van BBP) 25 20 15 10 5 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Bron: World Economic Outlook Database, IMF.

Figuur 17 geeft een overzicht weer van de Chinese overheidsconsumptie. Op de figuur kan men zien dat de overheidsconsumptie tijdens de economische crisis is blijven stijgen, maar wel aan een trager tempo als voor de crisis. Men kan ook zien dat tussen 2006 en 2007 de overheidsconsumptie groeide met een gemiddelde van 20%. Na het uitbreken van de economische crisis steeg de groei van de overheidsconsumptie nog tot 27.5% in 2008. De overheid kondingde echter op het einde van 2008 hun stimulusplan aan waarbij er nog heel wat overheidsuitgaven werden verricht in 2008. In 2009 daalde de groei van de overheidsconsumptie wel tot 23.75%. Figuur 17. Overzicht Chinese overheidsconsumptie

Bron: World Economic Outlook Database, IMF.

27

27

Men kan dus uit grafiek 17 concluderen dat de groei van de overheidsconsumptie vertraagde in 2009 na het uitbreken van de economische crisis ondanks het stimulusplan van de Chinese overheid om de economie uit het slop te halen. Dit komt waarschijnlijk doordat het stimuluspakket voor een groot deel bestond uit investeringen. Toch kan men opmerken dat de groei van de overheidsconsumptie tijdens de economische crisis nog steeds zeer hoog bleef. 3.3.6 Andere gevolgen van de economische crisis Naast de gevolgen van de crisis voor de factoren die het Chinese BBP bepalen waren er nog enkele specifieke gevolgen van de crisis voor de Chinese economie. Hieronder wordt ingegaan op de verliezen die moesten worden gedragen door de Chinese banken als gevolg van de ineenstorting van het Amerikaanse financiële systeem en de impact van de crisis op de Chinese buitenlandse reserves. 3.3.6.1 Verliezen door Chinese banken Chinese banken waren ook in het bezit van toxische activa zoals de mortgage backed securities (MBS) en collateral debt obligations (CDO's) die werden gekocht van enkele Amerikaanse investeringsmaatschappijen. Door de beperkte Chinese internationale investeringen waren de verliezen die moesten worden gedragen na het uitbreken van de crisis beperkt. Zo had de bank van China op het einde van 2007 4.9 miljard dollar aan subprime leningen in zijn bezit. Het totaal aantal subprime effecten in handen van de Chinese commerciële banken werd in 2008 geschat op 15.9 miljard dollar. Daarvan werden door de crisis ongeveer 7.28 miljard dollar aan effecten afgeschreven als verliezen. De verliezen die de Chinese banken hebben geleden door de economische crisis waren al bij al dus nog relatief beperkt in vergelijking met de verliezen die moesten worden gedragen door sommige Amerikaanse en Europese banken. Dit kwam vooral door de relatief kleine hoeveelheid aan subprime leningen die door de Chinese banken werden gekocht in de aanloop naar de de economische crisis (Yu, 2010, pp. 3-‐4). 3.3.6.2 De Chinese buitenlandse reserves Over de jaren heen heeft China een enorme hoeveelheid aan buitenlandse reserves opgebouwd. Het grootste deel daarvan bestaat uit dollargerelateerde activa. In het midden van 2009 had China een totale hoeveelheid van 2.1 biljoen dollar aan buitenlandse reserves waarvan ongeveer 1 biljoen dollar aan dollargerelateerde activa. Dit waren vooral Amerikaanse schatkistcertificaten. De grote impact van de crisis op de economie van de Verenigde Staten zorgde voor paniek bij de Chinese overheid met betrekking tot de veiligheid van de Chinese buitenlandse reserves. Om de Amerikaanse economie uit het slop te halen kondingde de overheid verschillende stimulusplannen aan. Deze plannen zouden voor een hoog fiscaal deficiet zorgen en om de

28

28

reddingsplannen te financieren waren er slechts twee mogelijkheden voor de Amerikaanse overheid. Ten eerste kon de VS meer schatkistpapier uitgeven om de plannen te financieren. Er bestond dan echter een kans dat de vraag naar schatkistpapier niet langer het aanbod zou kunnen volgen met een daling van de marktwaarde als gevolg. Dit zou voor China, als grootste bezitter van Amerikaans overheidspapier, voor grote verliezen zorgen. Ten tweede bestond er nog de mogelijkheid om overheidsobligaties aan de Fed te verkopen wanneer er geen bereidheid zou zijn van andere investeerders om Amerikaanse overheidsobligaties te blijven kopen. Dit zou zorgen voor een uitbreiding van de geldhoeveelheid en een onvermijdbare stijging van de inflatie met een mogelijke depreciatie van de dollar tegenover andere valuta als gevolg. De depreciatie van de dollar zou dan zorgen voor een daling van de koopkracht van de Chinese portfolio van dollargerelateerde activa (Zhang, 2009, pp. 3-‐4). China had ook heel veel aandelen opgekocht van de Amerikaanse hypotheekbedrijven Freddie Mac en Fannie Mae. Moesten deze Amerikaanse hypotheekbedrijven niet door de Amerikaanse overheid zijn gered dan was China ongeveer 400 miljard dollar van hun buitenlandse reserves verloren bij de instorting van beide bedrijven. De verliezen op de Chinese buitenlandse reserves door de crisis vielen uiteindelijk nog goed mee (Yu, 2010, p. 4).

3.4 Besluit De economische crisis heeft ervoor gezorgd dat de zwakheden van de Chinese economische structuur werden blootgesteld. Door de sterke exportafhankelijkheid was de Chinese groei gekoppeld aan de groei van de grootste afzetmarkten van China zoals de VS, Japan en de EU. De vraaguitval vanuit de Verenigde Staten en de EU zorgde ervoor dat in 2008 de groei van de export sterk daalde en dat er zelfs een inkrimping van de export ontstond in 2009. De daling van de export werd echter voor een deel geneutraliseerd door een daling van de groei van import. Deze daling was echter een stuk kleiner als die van de export waardoor er toch een daling ontstond van de netto-‐export. De daling van de export was de belangrijkste factor in de zwakkere Chinese economische groei op het einde van 2008 en gedurende de eerste kwartalen van 2009. Ook de groei van de bruto-‐investeringen in China en de buitenlandse investeringen daalden na het uitbreken van de economische crisis. De groei van de private consumptie daalde ook in 2008 en het aandeel van de private consumptie in het Chinese BBP daalde verder om een laagste niveau in jaren te bereiken. De groei van de overheidsconsumptie ging achteruit, maar tegelijk is de overheidsconsumptie wel een belangrijkere rol gaan innemen in de samenstelling van het BBP. Dit kwam omdat de groei van de overheidsconsumptie sterker was dan die van het Chinese BBP. De Chinese banken en de internationale reserve's werden slechts licht getroffen door de economische crisis.

29

29

Deel 4: De Chinese Beleidsmaatregelen naar aanleiding van de crisis In dit deel worden de verschillende beleidsmaatregelen besproken die door de Chinese overheid werden genomen om de economische crisis te bestrijden en de Chinese economie terug uit het slop te helpen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen budgettair beleid en de monetaire beleidsmaatregelen die werden genomen door de Chinese overheid. Daarna wordt er gekeken in welke mate deze maatregelen erin geslaagd zijn om de negatieve effecten van de economische crisis om te keren.

4.1 Het Chinese expansief budgettair beleid Na de ineenstorting van Lehman Brothers wachtte de Chinese overheid niet lang om de effecten van de crisis tegen te gaan. In november 2008 kondigde de Chinese overheid dan ook een stimuluspakket aan van 580 miljard dollar (4 biljoen yuan) (Schmidt, 2009, p. 2). Het bedrag was goed voor 14% van het Chinese BBP in 2008 en er werd meteen al een som van 100 miljard yuan opzijgezet om nog in het vierde kwartaal van 2008 te spenderen. In vergelijking met het Amerikaanse herstelplan dat pas in februari van 2009 werd goedgekeurd door de senaat en president Obama handelde China dus zeer snel na het uitbreken van de crisis. Ook de omvang van de het Chinese stimuluspakket in verhouding tot de omvang van de Chinese economie was hoger in vergelijking met het Amerikaanse stimulusplan. In onderstaande tabel wordt de structuur van het plan weergegeven. Tabel 4. Structuur van het Chinese stimulusplan Opdeling Chinese stimulusplan

Miljard yuan

%

Constructie betaalbare woningen voor gezinnen met laag inkomen

280

7

Verhoogde bestedingen plattelandsinfrastructuur en verhoging van

370

9

1800

45

Investeringen in gezondheidszorg en educatie

40

1

Uitgaven ecologische ontwikkeling

350

9

Technische innovatie en economische herstructurering

160

4

Wederopbouw aardbeving Sichuan

1000

25

Totaal

4000

100

plattelandsinkomens Investeringen in transportnetwerk en infrastructuur

Bron: Liu (2009). Impact of the Global Financial Crisis on China: Empirical Evidence and Policy Implications.

30

30

In tabel 4 kan men duidelijk zien dat het grootste deel van het stimulusplan was voorbestemd voor de Chinese transportinfrastructuur zoals spoorwegen, snelwegen, luchthavens, irrigatieprojecten en stedelijke elektriciteitsnetten. Omdat de Chinese economie vaak geconfronteerd werd met overcapaciteit werden infrastructuurprojecten gekozen boven investeringen in nieuwe fabrieken die de Chinese productiecapaciteit verder zouden opdrijven. Ook de heropbouw van de schade door de aardbeving in de Chinese provincie Sichuan nam ongeveer één vierde van het budget van het stimuluspakket in. Het stimulusplan trachtte ook te zorgen voor een boost van de private consumptie in China om zo de Chinese afhankelijkheid van export af te bouwen door te investeren in onder andere de gezondheidszorg en de plattelandsinfrastructuur. Zo trachtte de Chinese overheid om het grote spaargerdrag van de Chinese bevolking zoals in het vorige deel werd besproken te verminderen. De investeringen in de gezondheidszorg en sociale zekerheid maakten echter slechts 1% uit van het totale plan (Chinese Government, 2010a). Het stimulusplan werd voor één vierde gefinancierd door de centrale overheid via rechtstreekse subsidies en via rentesubsidies. De projecten gesteund door de centrale overheid die goedkeuring kregen van de nationale ontwikkelins-‐ en hervormingscommissie werden volledig gefinancierd door het ministerie van financiën. Daarnaast is bankkrediet de tweede belangrijkste financieringsbron voor het stimulusplan en werden er ook overheidsobligaties uitgegeven om het begrotingstekort te dekken. Naast het stimulusplan van de centrale overheid hebben de lokale overheden ook een stimulusplan voorgesteld ter waarde van 18 biljoen yuan. De meeste betrokken projecten bij dit lokale stimulusplan waren projecten die reeds in opbouw waren of die al geruime tijd gepland waren, maar waarvoor de nodige financiering nog ontbrak. Voor de lokale projecten werd er door de centrale overheid een uitgifte van 200 miljard yuan aan overheidsobligaties namens de lokale overheden gedaan. Verder was bankkrediet ook een belangrijke bron van financiering voor lokale projecten (Yu, 2009, p. 10). Verder werden er in 2009 nog eens extra maatregelen genomen om de Chinese economie te steunen. Er werden belastingsreducties ingevoerd voor exporterende bedrijven. Voor 2009 werden er 670 miljard yuan kortingen voor exporterende bedrijven gepland, maar al snel werd dit bedrag verhoogd en werden de kortingen voor 2009 geschat op 800 miljard yuan (Yu, 2010, p. 17). De extra maatregelen genomen door de Chinese overheid moesten er ook voor zorgen dat de Chinese private consumptie een boost zou krijgen. Begin 2009 werd er beslist om de

31

31

aankoopbelasting op wagens te halveren naar 5% tot en met het einde van het jaar.4 Later werd er beslist om de verlaging van de aankoopbelasting ook in 2010 te behouden, maar wel tegen een hoger tarief van 7.5%. Een subsidieprogramma voor de aankoop van huishoudtoestellen dat in 2007 werd geïntroduceerd in 3 provincies op het platteland werd in februari 2009 verder ingevoerd over het hele land. Dit beleid werd in juni 2009 versterkt met een plan waarbij 2 miljard yuan werd vrijgemaakt om in negen steden waaronder Peking en Shanghai gezinnen aan te moedigen om nieuwe huishoudtoestellen aan te schaffen. De gezinnen kregen een subsidie ter waarde van 10% van de aankoopprijs van nieuwe huishoudapparatuur. Ook computers, frigo's, televisies en wasmachines vielen onder deze nieuwe subsidies (Chinese Government, 2010b). Op het platteland werden er in maart 2009 ook nog eens subsidies ingevoerd voor de aankoop van lichte vrachtwagens. Tot het einde van 2009 kregen plattelandsbewoners 10% subsidies bij de aankoop van een minivan of een lichte vrachtwagen. In 2010 werd dit programma met één jaar verlengd. Boeren die een motorfiets kochten tussen februari 2009 en eind januari 2013 kregen van de overheid 13% van de aankoopprijs terugbetaald. Er stond wel een maximum van 650 yuan op het terug te werven bedrag. Begin 2010 kondigde de Chinese overheid aan dat het subsidies zou geven aan boeren om de output van graan, aardappalen, gerst en pindanoten te verhogen. Ook voor de aankoop van landbouwmachine's en voor bouwmaterialen zouden subsidies worden gegeven (Chinese Government, 2010b). 4.1.1 De Chinese overheidsschuld Het Chinese stimulusplan zorgde natuurlijk voor hoge kosten voor de overheid wat zich manifesteerde in de Chinese begroting. In 2009 werd het totale Chinese begrotingstekort geschat op 950 miljard yuan (139 miljard dollar) wat meteen ook het grootste Chinese begrotingstekort was in 6 decennia. In vergelijking met het Chinese begrotingstekort in 2008 van 111 miljard dollar was dit een sterke stijging, maar toch slaagde de Chinese overheid erin het tekort in 2009 op 3% van het Chinese BBP te houden. China kon zich het expansief budgettair beleid makkelijk veroorloven omdat het doorheen de jaren steeds slechts een klein begrotingsdeficiet had. Ook de lage Chinese schuld die niet boven de 20% van het BBP was zorgde ervoor dat de Chinese overheid veel ruimte had om expansief budgettair beleid te voeren om de daling van de Chinese export op te vangen (Yu, 2009, pp. 9-‐10). De lokale overheden in China hebben de laatste jaren echter hoge schulden opgebouwd. Deze schulden zijn ontstaan door de soepele voorwaarden voor kredietverlening die de centrale

4 De verlaging van de aankoopbelasting was enkel van toepassing op wagens met een verbruik van minder dan 1.6 liter.

32

32

overheid implementeerde bij het uitbreken van de economische crisis. De schulden van de lokale overheden worden vandaag de dag geschat op een bedrag tussen de tien en de twintig biljoen yuan (tussen de 1.6 en 3.2 biljoen dollar). Deze schuldenberg zou dan gelijk staan aan een waarde van tussen de twintig en de veertig procent van de omvang van de Chinese economie. De totale overheidsschuld die niet alleen rekening houdt met de uitstaande schulden van de centrale overheid, maar ook met de impliciete lokale schulden zou dan ook een stuk hoger zijn dan de 20% van het BBP dat door de Chinese overheid wordt gerapporteerd. De soepele kredietverlening heeft er ook voor gezorgd dat er zeer veel geld in omloop kwam in China met het risico op inflatie. Dit heeft ervoor gezorgd dat het ratingagentschap Fitch besliste om de kredietwaardigheid van China te verlagen van AA-‐ naar A+ in april 2013. Het ratingbureau gaf als reden voor de wijziging van de Chinese waardering aan dat het gemiddelde inkomen in China nog steeds zeer laag was, de kredietverlening zeer sterk was gestegen de laatste jaren en dat de schuld van de lokale overheden gevaarlijke proporties had aangenomen (China-‐Briefing, 2013; De Tijd, 2013; Financial Times, 2013a, 2013b). De lokale overheden hebben geen mogelijkheid om zelf schuld uit te geven. Verschillende lokale overheden hebben dit echter omzeild door via special purpose vehicles obligaties uit te geven om infrasturctuurwerken te financieren. De investeringsbedrijven die eigendom waren van de lokale overheden verkochten in het eerste kwartaal van 2013 voor 283 miljard yuan aan obligaties wat meer dan het dubbel was als in het eerste kwartaal van 2012. Ondanks deze hoeveelheid verkochte obligaties vertraagde de Chinese groei in het eerste kwartaal van 2013 naar 7.7%. Dit kwam omdat met het opgebrachte geld steeds investeringen werden gedaan, zoals het aanleggen van wegen, die geen directe winsteffecten konden voortbrengen. Er wordt dan ook gevreesd dat de lokale overheden enkel hun schulden zullen kunnen terugbetalen door meer schuld uit te geven en zo in een vicieuze cirkel zullen terechtkomen. Volgens verschillende bronnen worden er ook door de Chinese ratingbureau's consistent te hoge ratings gegeven aan de obligaties uitgegeven via de SPVs omdat men aanneemt dat de achterliggende provincies en steden die deze obligaties uitgeven ervoor garant staan (Financial Times, 2013a). Dit alles heeft ervoor gezorgd dat het systeem van schaduwbankieren in China de laatste jaren sterk is uitgebreid en proporties heeft aangenomen dat gelijkenissen vertoont met het systeem van schaduwbankieren in de VS voor de crisis. 4.1.2 Kritiek op het stimulusplan Er ontstond ook kritiek op het Chinese stimulusplan. Ten eerste was er zoals reeds aangehaald kritiek op de sterke groei van de leningen en de geldhoeveelheid in China. Dit hield het risico in dat er een stijging van de inflatie zou optreden. Critici van het plan beweerden ook dat de sterke groei van investeringen wel eens zou kunnen zorgen voor een overcapaciteit in de

33

33

industriesector, wat dan weer voor neerwaartse druk op de prijzen zou zorgen. Verder kwam er ook kritiek dat het stimulusplan niet genoeg focus zou leggen op de transformatie van een economie gesteund op export en investeringen naar een economie gesteund op private consumptie. Volgens de critici zou het stimulusplan dan ook maar zorgen voor een tijdelijke stijging van de economische groei omdat het stimulusplan voor onvoldoende oplossingen zorgde voor de onderliggende structurele problemen van de Chinese economie. Ten slotte waren sommige critici ook van mening dat het stimulusprogramma de rol van de staat zou verhogen ten koste van de private sector. Het merendeel van de bankleningen ging naar de staatsbedrijven in de industriesector terwijl de private sector het moest stellen met minder bankleningen (Lardy, 2012, pp. 11-‐13). 4.1.3 Theoretisch effect van expansief budgettair beleid Vanuit theoretisch oogpunt zou het expansieve budgettaire beleid van de Chinese overheid moeten zorgen voor meer economische groei. We bekijken het effect van expansief budgettair beleid hieronder vanuit het Mundell-‐Fleming model. Bij analyse via dit model moeten men ook rekening houden met het feit dat China in 2008 besliste om de renminbi te koppelen aan de dollar tegen een vaste waarde van 6.83 yuan per dollar. We bekijken dan ook het effect van expansief budgettair bij een vaste wisselkoers omdat de Chinese nominale wisselkoers vanaf 2008 gedurende een tijd werd vastgepind aan de dollar. Deze koppeling van de renminbi aan de dollar duurde 22 maanden tot op het einde van juni 2010. Daarna liet de Chinese centrale bank toe dat de renminbi geleidelijk aan een appreciatie ten op zichte van de dollar onderging. De Chinese reële wisselkoers schommelde natuurlijk wel gedurende de periode wanneer de renminbi werd vastgekoppeld aan de dollar. In dit model zorgt een expansief budgetair beleid, via een verhoging van de consumptie en de investeringen (G en I) van de overheid, voor een toename van de vraag naar goederen en diensten waardoor er een verschuiving van de IS-‐curve naar rechts zal ontstaan. Er treed een toename van de rentevoet op waardoor er buitenlands kapitaal wordt aangetrokken en de economie in een situatie van betalingsbalansoverschot terechtkomt (punt 2). Hierdoor zal er een opwaartse druk op de nationale munt ontstaan waardoor de nationale bank genoodzaakt zal zijn om in te grijpen om de vaste waarde van de munt te behouden. De nationale bank zal de eigen munt verkopen waardoor de geldhoeveelheid zal toenemen en de LM-‐curve naar onder verschuift. Hierdoor zal de rente dalen wat zal leiden tot extra bestedingen en kapitaaluitvoer waardoor het reëel product verder zal toenemen en het betalingsbalansoverschot terug zal verdwijnen (punt 3). Het effect van het budgettair beleid zal dus groter zijn dan bij de initiële verschuiving van de IS-‐curve. Volgens de theorie zal de netto-‐export echter lager liggen na het

34

34

budgettair beleid omdat de toename van het reëel product zorgt voor een stijging van de import van goederen en diensten (Heylen, 2004, pp. 339-‐340). Figuur 18. Expansief budgettair beleid

bron: Heylen (2004). Macro-‐economie

Vanuit een theoretisch oogpunt zou het Chinese stimulusplan dus zorgen voor een hoger reëel product en dus een hogere groei van het Chinese BBP.

4.2 Het Chinese expansief monetair beleid Naast de budgettaire beleidsmaatregelen die werden genomen heeft de Chinese overheid naar aanleiding van de crisis ook heel wat monetaire beleidsmaatregelen getroffen om het effect van de economische crisis op de Chinese economie tegen te gaan. De eerste stap in het expansief monetair beleid van de Chinese overheid bestond erin om het aanbod van verleenbaar kapitaal te verhogen. De Chinese overheid besliste om de quota op de kredietverlening van de banken af te schaffen. Deze quota beperkten de mogelijkheden van de banken om te voldoen aan de vraag naar leningen door hun klanten en werden in 2007 ingevoerd om de boom in de vastgoedsector af te remmen. Om zeker te zijn dat de banken voldoende kapitaal ter beschikking hadden om de vraag naar leningen aan te kunnen werd de verplichte reserveratio dat de banken bij de centrale bank moesten aanhouden meerdere malen verlaagd. De reserveratio voor grote financiële instellingen werd verlaagd met 2 procentpunten en die voor kleinere financiële instellingen werd met 4 procentpunten verlaagd. Zo kwam de vereiste reserveratio voor grote banken op 15.5% te staan en die voor kleine banken werd

35

35

13.5%. Deze lagere vereiste reserveratio voor de banken werd ook gedurende 2009 behouden. Verder werd ook nog de depositorente van overtollige reserves van financiële instellingen bij de centrale bank verlaagd met 0.27%. Dit werd gedaan om de banken aan te sturen om meer leningen te geven in plaats van hun reserves bij de centrale bank te parkeren (BIS, 2011, pp. 2-‐3; Lardy, 2012, pp. 7-‐11; PBOC, 2009, p. 31). De overheid nam ook stappen om de vraag naar leningen te verhogen. Dit werd voornamelijk bewerkstelligd door de tarieven waartegen gezinnen en bedrijven konden lenen bij de banken te verlagen. Verschillende keren werden de benchmark rentes verlaagd. De benchmark rente op een lening van vijf jaar werd bijvoorbeeld verlaagd van 7.74% naar 6.67%. Ook de rentes op hypothecaire leningen werden verlaagd. Voordien was de rente voor hypothecaire leningen voor de aankoop van een huis 0.85 keer de benchmark rente. In september besliste de regering om deze rente te verlagen naar 0.7 keer de benchmark rente. Ook de minimum aanbetaling voor alle hypothecaire leningen werd verlaagd tot 20%. Verder besliste de Chinese overheid om de rente waartegen de banken voor één jaar liquiditeiten konden lenen bij de centrale bank te verlagen met 1.35 procentpunten, van 4.68% naar 3.33%. Dit moest ervoor zorgen dat banken goedkoper konden lenen van de centrale bank en dus ook aan voordeligere rentes verder konden uitlenen. Verder werden er nog eens extra voordelige rentes voorzien voor mensen die werden getroffen door de aardbeving in Sichuan voor herstellingswerken aan hun huis of voor de aankoop van een nieuw huis (Lardy, 2012, pp. 7-‐11; PBOC, 2009, p. 31-‐32). Om de dalende vraag naar Chinese export op te vangen besliste de Chinese overheid om de Renminbi terug vast te koppelen aan de dollar. Door de Chinese munt aan de dollar te koppelen tegen een waarde van 6.83 yuan hoopte de Chinese overheid dat de export terug zou stijgen door de lage wisselkoers. 4.2.1 Theoretisch effect van expansief monetair beleid Theoretisch gezien zorgt expansief monetair beleid voor een daling van de rente. Dit wordt bekomen door de geldhoeveelheid uit te breiden. De geldhoeveelheid (Ms) wordt in de litteratuur als volgt voorgesteld:

Ms =

(1 + κ) MB (κ + ρ)

Hierbij staat de κ voor de geldvoorkeur van het publiek, ρ staat voor de reservecoëfficiënt die de banken moeten aanhouden bij de centrale bank en MB staat voor de geldbasis. Om de geldhoeveelheid te bekomen wordt dus de geldbasis vermenigvuldigt met de geldbasismultiplicator (

(1 + κ) ). Als de centrale bank de geldhoeveelheid wil verruimen heeft het (κ + ρ)

36

36

dus de keuze om dit te doen via de geldbasis of via de geldbasismultiplicator, door in te spelen op de geldvoorkeur van het publiek of de reservecoëfficiënt, of een combinatie van beiden. Zoals hierboven werd aangegeven heeft de Chinese overheid gebruik gemaakt van de geldbasismultiplicator. Door de verplichte reserveratio van de banken bij de centrale bank meerdere malen te verlagen werd de geldbasismultiplicator hoger. Banken hadden meer liquiditeiten ter beschikking die anders op een rekening bij de centrale bank moesten staan en die men nu kon gebruiken om extra leningen te verschaffen. De centrale bank trachtte ook om de geldbasis te verhogen via het verlagen van de rentes. Het expansief monetair beleid van de Chinese centrale bank zorgde voor een verhoging van de geldhoeveelheid. In het Mundell-‐Fleming model zorgen deze twee factoren ervoor dat de rente zal verlagen. Dit komt neer op een verschuiving van de LM-‐curve naar onder. De lagere rente zorgt echter voor een kapitaalvlucht waardoor er een tekort op de betalingsbalans ontstaat. De verschuiving van de LM-‐curve zal zorgen voor een nieuw snijpunt van de IS-‐curve met de LM-‐ curve dat gelegen is onder de BP-‐curve (punt 2). Dit punt zal echter nooit worden bereikt, want van zodra er een daling van de rente is en een betalingsbalanstekort zal er druk ontstaan op de munt. Om de waarde van de munt constant te houden zal de centrale bank moeten overgaan tot een wisselmarktinterventie om de eigen munt te ondersteunen. De centrale bank zal de eigen munt opkopen met internationale reserves. Dit zal zorgen voor een verlies aan reserves en een geldverkrapping waardoor de LM-‐curve terug naar boven zal keren naar het oude niveau. Er zal dus uiteindelijk geen toename zijn van de economische activiteit (Heylen, 2004, pp. 338-‐339). Figuur 19. Expansief monetair beleid

Bron: Heylen (2004). Macro-‐economie.

37

37

In deze situatie van afnemende internationale reserves kan de centrale bank de geldhoeveelheid op pijl houden door een uitbreiding van de binnenlandse kredietverlening door te voeren. Bij dit sterilisatiebeleid neutraliseert de centrale bank het effect van een betalingsbalansonevenwicht op de geldhoeveelheid. De nieuwe LM-‐curve die wordt bekomen door de verschuiving van de LM-‐curve naar onder zal dan worden behouden. Een dergelijk sterilisatiebeleid is echter slechts mogelijk op korte termijn omdat het betalingsbalanstekort steeds blijft bestaan. De noodzaak tot wisselmarktinterventie blijft dan dus ook bestaan waardoor de centrale bank geleidelijk aan haar internationale reserves zal verliezen en de LM-‐curve dus uiteindelijk zal moeten terugkeren naar het oude niveau (Heylen, 2004, pp. 338-‐339). In het geval van China werd er in het vorige deel nog ingegaan op de grote hoeveelheid aan internationale reserves waarover het land beschikt. Er was dus in China een grote ruimte om expansief monetaire beleidsmaatregelen te nemen onder een systeem van een vaste wisselkoers. China heeft zoals hierboven reeds werd aangegeven tijdens de crisis meerdere malen beleidsmaatregelen genomen om de binnenlandse kredietverlening uit te breiden en zo de economie te stimuleren. 4.2.2 Effect van het expansief monetair beleid De beleidsmaatregelen genomen door de centrale bank vertaalden zich in een sterke stijging van de geldhoeveelheid en het aantal uitstaande leningen in China. De financiële condities in China waren echter verschillend van die in de VS en de EU. Zoals eerder aangegeven werd het Chinese banksysteem veel minder hard getroffen door de crisis. De verliezen die moesten worden gedragen door de Chinese banken waren dan ook veel minder erg als in de VS en sommige Europese landen. Het feit dat het Chinese banksysteem relatief gezond bleef zorgde ervoor dat er geen echte credit crunch ontstond in China en dat de geldbasismultiplicator veel minder daalde als in de VS. De Chinese financiële instituties werden niet aangetast door de plotse stop van de kredietverlening in de Westerse landen en bevonden zich dus in een goede positie om het aanbod van kredietverlening sterk uit te breiden om de Chinese groei te steunen. De grote hoeveelheid aan liquiditeit die bij de banken terecht kwam werd dan ook omgezet in een sterke stijging van het aantal leningen en de geldhoeveelheid (Yu, 2010, p.19). Tabel 5 geeft een overzicht van de uitstaande leningen in China. Het aantal uitstaande leningen in China steeg van 25.4 biljoen yuan in 2007 tot 30.3 biljoen yuan in 2008, dus een groei van 18.8% ten opzichte van 2007. In de eerste helft van 2009 steeg het aantal uitstaande leningen in China zeer spectaculair met 7.4 biljoen yuan aan nieuwe leningen. In de tweede helft van 2009 was de stijging iets minder sterk wat resulteerde in een totaal van 9.59 biljoen yuan aan nieuwe bankleningen op het einde van 2009. Dit kwam omdat de Chinese centrale bank enkele maatregelen nam midden 2009 om de groei van leningen tegen te gaan. De sterke stijging van

38

38

het aantal leningen was voor het grootste deel te danken aan de stijging van het aantal hypothecaire leningen. Het aantaal uitstaande hypothecaire leningen in 2009 was goed voor 1.4 biljoen yuan (Lardy, 2012, pp. 10-‐20; PBOC, 2009, p. 34). Tabel 5. Overzicht uitstaande leningen in China

Uitstaande leningen (biljoen yuan)

Groei

2007

25.5

16.1%

2008

30.3

18.8%

2009

39.9

31.7%

Bron: PBOC, Annual Report 2008 en 2009

Door de sterke groei van de kredietverlening en de zwakkere groei van het Chinese BBP steeg de ratio van de kredietverlening ten opzichte van het Chinese BBP sterk. Terwijl deze ratio op het einde van 2008 nog 129% was steeg de ratio tot 195% in het eerste kwartaal van 2013. De sterke groei van deze ratio sinds het uitbreken van de crisis geeft aan dat de Chinese economische groei sinds de crisis meer is gefinancierd via kredietverlening (Financial Times Alphaville, 2013; Financial Times, 2013c). Ook de geldhoeveelheid ging omhoog dankzij de maatregelen die werden getroffen door de Chinese centrale bank. Tabel 6 geeft een overzicht van de geldhoeveelheid M1 en M2 in 2008 en 2009. De geldhoeveelheid (M1) steeg in 2008 met 9.1% naar een niveau van 16.6 biljoen yuan. Dit kwam neer op een vertraging van 13 procentpunten ten opzichte van de groei in 2007. De geldhoeveelheid (M2) steeg in 2008 met 17.8% naar 47.5 biljoen yuan. Dit was een groei van 1.1 procentpunt meer als in 2007. Ook in 2009 steeg de geldhoeveelheid in China verder. De M1 steeg naar een niveau van 22 biljoen yuan of een stijging van 32.4% ten opzichte van 2008. De M2 groeide met 27.7% tot een hoeveelheid van 60.6 biljoen yuan. Dit was een groei die ongeveer 10 procentpunten hoger lag als in 2008. In 2010 en 2011 was er terug een minder sterke groei van de geldhoeveelheid mede door enkele ristricties die werden opgelegd door de centrale bank om de geldhoeveelheid onder controle te krijgen. Zo werden de reservevereisten van de banken drie maal verhoogd in het begin van 2010. De groei van de geldhoeveelheid M2 daalde zo in 2010 met 8 procentpunten en met iets meer dan 6 procentpunten in 2011. Op onderstaande tabel kan men zien dat ze zeer sterk daalde in 2010 en 2011 (Lardy, 2012, pp. 14-‐15; PBOC, 2009, p. 33; PBOC, 2010, p. 32; PBOC, 2011, p. 33; PBOC, 2012, p. 28).

39

39

Tabel 6. Overzicht geldhoeveelheid

M1 (biljoen yuan)

groei M1

M2 (biljoen yuan)

groei M2

2008

16.6

9.1%

47.5

17.8%

2009

22

32.4%

60.6

27.7%

2010

26.7

21.2%

72.6

19.7%

2011

29

7.9%

85.2

13.6%

Bron: PBOC, Annual Report 2008, 2009, 2010 en 2011.

Voor de crisis voerde de Chinese overheid een strak monetair beleid om inflatie tegen te gaan en om de economische zeepbel die in aanmaak was op de huizenmarkt af te koelen. De sterke groei van de geldhoeveelheid door het lakse monetair beleid van de centrale bank na het uitbreken van de crisis zorgde er echter voor dat men moest rekening houden met het risico op inflatie. Dit risico ontstond omdat de geldhoeveelheid veel sterker groeide dan het Chinese BBP. Tussen 2008 en 2011 groeide de Chinese economie steeds tussen de 9.2 % en de 10.4% terwijl de geldhoeveelheid (zowel M1 als M2) zoals in bovenstaande tabel werd weergegeven zeer sterk groeide. Ondanks de pogingen van de centrale bank om de groei van de geldhoeveelheid in 2010 en in 2011 in te perken was ze nog steeds groter dan de groei van het Chinese BBP5. Dit zorgde er dan ook voor dat de Chinese inflatie in 2010 de hoogte inging. Terwijl de inflatie in 2009 nog negatief was steeg ze tot ongeveer 5% in de laatste maanden van 2010. De gemiddelde inflatie in 2010 was 3.17% en in 2011 steeg de gemiddelde inflatie in China verder naar 5.53% met waarden boven de 6% van juni tot en met september 2011. Tabel 7. Inflatie in China (CPI)

2008

2009

2010

2011

Inflatie

5.97%

-‐0.72%

3.17%

5.53%

Bron: www.inflation.eu.

De uitbreiding van de geldhoeveelheid in China, door het expansief monetair beleid, heeft dus gezorgd voor een hogere inflatie. Het is natuurlijk niet correct om te stellen dat de sterke groei van de geldhoeveelheid en het Chinese stimuluspakket de enige verklaringen zijn voor de hogere inflatie in 2010 en 2011. Zo was de stijging van de inflatie vooral te danken aan stijging van de headline inflatie terwijl de core inflatie slechts licht steeg. Ook was de stijging van de CPI vooral te danken aan een stijging van de voedselprijzen. De voedselprijzen begonnen vanaf

5 In 2011 slaagde de centrale bank er echter wel in om de groei van M1 (7.9%) lager te houden dan de groei van het Chinese BBP (9.3%).

40

40

midden 2010 sterk te stijgen wat ervoor zorgde dat tegen het einde van 2010 de voedselprijzen waren gestegen met 10%. Tegen het begin van 2011 was er al een stijging van 41% in vergelijking met het midden van 2010. De stijging van de inflatie in China reflecteerde dus ook de internationale trend van stijgende voedselprijzen. Ook het feit dat de groei van de geldhoeveelheid in 2011 sterk was gedaald in vergelijking met 2010, maar dat de inflatie in 2011 boven de 5.5% ging wijst erop dat niet enkel de geldhoeveelheid en het expansief monetair beleid van de Chinese centrale bank gezorgd hadden voor de stijgende inflatie (IMF, 2011, p. 37; Lardy, 2012, p. 16). Het expansief monetair beleid had ook een impact op de internationale reserves van China. De Chinese overheid besliste om de yuan vast te koppelen aan de Amerikaanse dollar en moest dan ook optreden bij het voeren van expansief monetair beleid. Zoals in de theoretische uiteenzetting werd uitgelegd moet een land met een vaste wisselkoers interveniëren wanneer de munt onder druk komt te staan om de wisselkoers te behouden. Bij expansief monetair beleid moet men tot een interventie overgaan om het betalingsbalanstekort op te vangen. Hierdoor zullen de internationale reserves verminderen. Door het expansief monetair beleid van de Chinese overheid in een poging om de effecten van de economische crisis te verminderen zou men dus een daling of op zijn minst een vertraging van de groei van de internationale reserves van China moeten constateren. De volgende figuur geeft een overzicht van de Chinese internationale reserves. Figuur 20. Chinese buitenlandse reserves

Chinese buitenlandse reserves (biljoen dollar) 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

Bron: PBOC

Op figuur 20 kan men duidelijk zien dat de stijgende Chinese buitenlandse reserves zijn beginnen afvlakken vanaf september 2008 wanneer de economische crisis volledig losbarstte.

41

41

Wat opvalt in de figuur is dat er twee maal een daling van de internationale reserves voorkomt. De eerste daling was er in oktober 2008. Deze daling kwam er waarschijnlijk door de verliezen die werden geleden door het faillisement van Lehman Brothers. Ook in januari 2009 was er een daling van de Chinese internationale reserves van 1.946 biljoen dollar naar 1.913 biljoen dollar. Deze daling van de Chinese buitenlandse reserves en de afvlakking van de groei van de reserves vanaf het vierde kwartaal van 2008 zijn deels te wijten aan het expansief monetair beleid van de centrale bank en het behoud van de koppeling van de renminbi aan de dollar. Ook de daling van de export, die in het vorig deel werd besproken, zorgde ervoor dat de Buitenlandse reserves van de Chinese overheid minder sterk groeiden. Ook de daling van de buitenlandse investeringen in China zorgde ervoor dat er minder buitenlands geld China binnenkwam en dat de buitenlandse reserves minder snel stegen.

4.3 Effect Van de Chinese beleidsmaatregelingen Hierboven werd al kort ingegaan op de effecten van het Chinese expansief monetair beleid op de leningen in China, de geldhoeveelheid en de internationale reserves. In dit deel wordt nu specifiek ingegaan op het effect van alle beleidsmaatregelingen op de Chinese economie en de economische groei. Door de snelle reactie van de Chinese overheid op de economische crisis en het uitgebreide stimuluspakket van 4 biljoen yuan slaagde de Chinese economie erin om als eerste grote economie te herstellen van de economische crisis. De Chinese groei bereikte een dieptepunt in het vierde kwartaal van 2008 en het eerste kwartaal van 2009 om daarna terug sterker te groeien. Dit kan men duidelijk zien in figuur 21. Figuur 21. Economische groei na het stimulusplan

Economische groei na stimulusplan (%) 14 12 10 8 6 4 2 0 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2


Op figuur 21 kan men zien dat de Chinese economische groei in het eerste kwartaal van 2009 een dieptepunt bereikte met een groei van slechts 6.2%. Door de reeds besproken beleidsmaatregelen steeg de Chinese economische groei terug sterker in het tweede kwartaal

42

42

van 2009 met een groei van 7.9%. Vanaf dan bleef de economische groei in 2009 sterk stijgen om in het vierde kwartaal van 2009 te komen tot een economische groei van 10.7% wat het niveau van het eerste kwartaal van 2008 voor de crisis volledig uitbrak oversteeg. In het eerste kwartaal van 2010 steeg de Chinese groei verder tot de spectaculaire hoogte van 11.9%. Dit was een groot verschil met de Amerikaanse economie die gedurende 2009 wel verbeterde maar nog werd gekenmerkt door een negatieve groei en er pas op het einde van 2009 in slaagde om positieve groeicijfers van slechts 1.4% te kunnen bereiken. 4.3.1 Herstel van de Chinese export Ook de Chinese export die bij het uitbreken van de economische crisis zeer harde klappen kreeg begon terug te groeien dankzij de beleidsmaatregelen die werden genomen door de Chinese overheid om de export te stimuleren zoals de koppeling van de renminbi aan de dollar en de belastingsverminderingen voor exporterende bedrijven. Vanaf maart begon de Chinese buitenlandse handel terug te groeien en was de export zijn dieptepunt voorbij, maar ondanks deze groei was er in 2009 een inkrimping van de Chinese export van 10%. In 2010 begon het Chinese beleid echter zijn vruchten af te werpen en was er een groei van de export van 27.7% tegenover 2009. De sterke recuperatie van de Chinese export valt duidelijk op te merken in figuur 22. In de Figuur valt de groei van de export op na de dip in 2009. De export is er wel niet in geslaagd om het niveau van voor de crisis terug te bereiken en het aandeel van de export in het Chinese BBP was na de crisis niet meer zo hoog als voordien (zie figuur 6). Dit betekent dat de structuur van de Chinese economie voor een deel is gewijzigd en dat de afhankelijkheid van de export voor een deel is afgenomen. Dit spreekt de kritiek op het stimulusplan, dat zogezegd niets aan de exportafhankelijkheid zou doen, tegen (Chinese Government, 2009b). Figuur 22. Herstel van de Chinese export

Export na stimulusplan (miljard dollar) 2500 2000 1500 1000 500 0 2008

2009

2010

2011


43

43

Ook de industriële productie kreeg een boost door het stimulusplan van de Chinese overheid. Dit was mede dankzij de beleidsmaatregelen om de export te stimuleren, maar ook door de investeringen van de Chinese overheid in infrastructuur, de constructie van betaalbare woningen en de investeringen om de schade van de aardbeving in Sichuan te herstellen. In de eerste twee maanden van 2009 was de groei van de industriële productie slechts 3.8%, maar vanaf april 2009 begon de industriële output in China terug te versnellen om op het einde van 2009 een niveau van 19.2% te bereiken (Chinese Government, 2009b). Via de verhoogde investeringen in de plattelandsinfrastructuur is de Chinese overheid er ook in geslaagd om werkgelegenheid te creëren op het platteland om de stijgende werkloosheid in de exportsector op te vangen. Zo werden er in 2009 tien miljoen nieuwe jobs gecreëerd op het platteland. De stedelijke werkloosheidsgraad die tijdens de crisis van 4% naar 4.3% was gestegen bleef gedurende 2009 constant. In de steden zorgden investeringsprojecten in de constructiesector ervoor dat de werkloosheid in de exportsector voor een deel kon worden opgevangen. Begin 2010 kwam er dan toch een daling van de stedelijk werkloosheidsgraad naar 4.2% en op het einde van 2010 kwam er nog een lichte daling naar 4.1%. Zoals eerder aangegeven in dit onderzoek waren er heel wat mensen in de steden aanwezig zonder stedelijke hukou die niet worden meegerekend in de officiële stedelijke werkloosheidscijfers waardoor men de data met enige voorzichtigheid moet interpreteren. Vele van de rurale migranten keerden definitief terug naar het platteland waar de Chinese overheid via het stimulusplan trachtte om hen aan een job te helpen (Chinese Government, 2009b). 4.3.2 Impact op de private consumptie In het vorige deel werd reeds aangehaald dat de groei van de private consumptie in China licht daalde, met ongeveer 3 procentpunten, door de economische crisis. Om de daling van de export op te vangen en om de Chinese economie minder afhankelijk te maken van export nam de Chinese overheid dan ook heel wat maatregelen, die hierboven reeds werden besproken, om het spaargedrag van de Chinese gezinnen te minderen en om de private consumptie in China te stimuleren. De belangrijkste waren subsidies voor de aankoop van wagens en huishoudtoestellen, de verdere uitbouw van het sociale zekerheidssysteem in China en de verhoging van leningen aan huishoudens. Deze maatregelen hebben dan ook een effect gehad op de private Chinese consumptie. Zo kan men in figuur 14 in het vorige deel zien dat het aandeel van de private consumptie in het Chinese BBP terug lichtjes steeg in 2010 tot 34.6% nadat het in 2009 met 33.9% het laagste niveau in

44

44

jaren had bereikt. In 2010 en 2011 stabiliseerde het aandeel van de Chinese consumptie binnen het BBP op een niveau van om en bij de 35%. In figuur 15 kan men dan weer opmerken dat de private consumptie zeer sterk is gegroeid in 2009 (20.8%) nadat er in 2008 een dip was ontstaan in de groei van de private consumptie (3.8%). Deze sterke groei in 2009 komt door de beleidsmaatregelen genomen door de Chinese overheid om de private consumptie te stimuleren. Zo steeg het aantal verkochte wagens in 2009 met 38.8%. Ook het feit dat, ondanks de werkloosheid, de nominale lonen in de formele sector stegen met 12% in 2009 kan een mogelijke verklaring bieden voor de stijgende private consumptie in China. De Chinese overheid nam ook maatregelen om de sociale zekerheid te verbeteren. Zo vervolgde ze de lopende programma's om de pensioenen te verhogen en om de transfers aan gezinnen met de laagste inkomens te verhogen. Het gecombineerde effect van de stijgende lonen, pensioenen en de transfers naar de gezinnen met laagste inkomens zorgde voor een gemiddelde stijging van 9.5% van het beschikbaar inkomen van de Chinese gezinnen. Dit zorgde voor een sterke grondslag om de groei van de private consumptie te laten stijgen en het aandeel van de private consumptie in het BBP op te krikken wat ook gebeurde (Lardy, 2012, pp. 22-‐26). In 2010 was er een negatieve groei van de private consumptie van ongeveer -‐3.5%. Dit kwam waarschijnlijk omdat vele van de beleidsmaatregelen die de Chinese overheid nam om de consumptie te stimuleren tijdelijk waren. zo was de belastingsvermindering voor wagens eerst enkel gepland voor 2009. In december 2009 werd er pas beslist om deze maatregel ook nog in 2010 toe te passen. Ook het plattelandsbeleid waarbij er 10% van de aankoopprijs van lichte vrachtwagens door de overheid werd terugbetaald werd pas in december 2009 verlengd met één jaar. Omdat deze verlaging van de belasting eerst slechts voor 2009 geldig was kan men dan ook verwachten dat de groei van verkochte auto's in 2009 veel sterker was dan in 2010. Onderstaande tabel geeft een overzicht weer van de groei van de wagenverkoop in China. In 2009 groeide de verkoop van voertuigen met 27 procentpunten ten opzichte van 2008 tot een niveau van 38.8%. In 2010 groeide de verkoop van voertuigen slechts met 32.4% wat een vermindering van meer dan 6 procentpunten betekende ten opzichte van 2009. In 2011 kwamen de meeste maatregelen om de verkoop van wagens te verhogen tot een einde wat men ook kan zien in de verkoopcijfers. Zo was de groei van de wagenverkoop in China in 2011 slechts 2.5% (China Car Times, 2012). Ook de maatregel om een deel van de aankoopprijs van huishoudtoestellen terug te betalen had waarschijnlijk het eerste jaar meer succes als in 2010.

45

45

Tabel 8. Groei wagenverkoop in China

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Groei

15.2%

12.8%

22.9%

21.8%

11.8%

38.8%

32.4%

2.5%

Autoverkoop Bron: (2011). China Car Times.

4.3.3 Impact op de Chinese Investeringen Ook de investeringen in China kregen een boost door het stimulusplan van de Chinese overheid. Zoals in het vorige deel al werd besproken daalde de groei van de bruto-‐investeringen in China in 2008 met bijna 4 procentpunten (figuur 10). Het stimulusplan van de Chinese overheid bevatte heel wat maatregelen om de economie te stimuleren. Deze maatregelen hebben ook een impact gehad op de investeringen in de Chinese economie omdat er werd geïnvesteerd door zowel de centrale als de lokale overheden in grote infrastructuurprojecten. Zo kan men op figuur 10 duidelijk zien dat de bruto-‐investeringen in China in 2009 spectaculair zijn gestegen met een groei van 22.9% wat een stijging van meer dan 13 procentpunten betekende ten opzichte van 2008. Het aandeel van de investeringen in het Chinese BBP dat al zeer hoog was in China steeg in 2009 nog eens met 5 procentepunten om daarna te stabiliseren op een niveau van om en bij de 45.5%. Dit kan men zien in figuur 12 waarbij nog maar eens opvalt dat de investeringen in China een zeer hoog aandeel van het BBP innemen in vergelijking met andere landen. Op figuur 13 kan men ook zien dat de overheidsinvesteringen sterk zijn gestegen in 2008 en 2009 nadat ze de laatste jaren steeds ongeveer constant waren gebleven. Het verlagen van de vereiste aanbetaling voor een hypotheek zorgde ervoor dat investeringen in de huizenmarkt ook de hoogte ingingen.

4.4 Besluit De Chinese regering handelde zeer snel en krachtig in een poging om de negatieve effecten van de economische crisis te minimaliseren. Zo werd er snel een programma van 4 biljoen yuan opgemaakt om de Chinese economie een boost te geven. Dit programma bestond vooral uit investeringen in infrastructuurprojecten en de wederopbouw van de provincie Sichuan die werd getroffen door een krachtige aardbeving. Verder nam de overheid ook nog maatregelen om de private consumptie in China op te krikken via extra uitgaven in de gezondheidszorg, het onderwijs en de plattelandsinfrastructuur. Deze laatste maatregelen namen echter maar een klein aandeel van het stimulusplan in. Naast het stimulusplan werden er ook nog heel wat monetaire beleidsmaatregelen genomen om het aantal uitstaande leningen te verhogen en om de Chinese geldhoeveelheid uit te breiden.

46

46

Deze maatregelen zorgden voor een goede korte termijn oplossing om de lagere economische groei aan te pakken en om grotere negatieve effecten door de crisis te vermijden. Zo herstelde de Chinese economie relatief snel ten opzichte van de andere belangrijke wereldeconomieën. Reeds vanaf het tweede kwartaal van 2009 ontstond er terug een sterkere groei om op het einde van 2009 terug het niveau van voor de crisis te bereiken. Door de maatregelen genomen om de export te stimuleren kwam er een einde aan de inkrimping van de Chinese export. De export slaagde er echter niet in om terug hetzelfde aandeel in het Chinese BBP te bekomen als voor de crisis. Dit werd opgevuld door de bruto-‐investeringen die een nog belangrijkere rol zijn gaan innemen in het Chinese BBP sinds 2009. Dit kwam vooral door de binnenlandse investeringen die werden uitgevoerd via het stimulusplan van de centrale en de lokale overheid. Dit heeft ervoor gezorgd dat de Chinese groei zich meer is gaan steunen op investeringen waarbij binnenlandse investeringen werden gefinancieerd via bankleningen en uitgifte van obligaties. De begroting van de centrale overheid bleef ondanks het spectaculaire stimulusplan redelijk stabiel. De lokale overheden hebben de laatste jaren echter hoge schulden opgebouwd door de vele infrastructuurprojecten die men financierde door effecten uit te geven via SPVs. De sterke groei van de geldhoeveelheid ten opzichte van de groei van het BBP heeft er ook voor gezorgd dat verschillende experts begonnen te wijzen op een mogelijk inflatierisico. De inflatie werd ook hoger, maar was ook te danken aan de stijgende grondstofprijzen. Ook de private consumptie kreeg een boost door de verschillende beleidsmaatregelen die werden genomen en steeg in 2009 met ongeveer 20%. In 2010 trad er echter een inkrimping op van de private consumptie. Ondanks alle maatregelen genomen door de Chinese overheid is het aandeel van de private consumptie binnen het BBP op een laag niveau gebleven na de economische crisis. De crisis en het daaropvolgende stimulusplan hebben dus de structuur van de Chinese economie doen wijzigen. Zo is de export gedaald en een minder belangrijke rol gaan innemen in het Chinese BBP. Ook de private consumptie is ondanks de sterke groei in 2009, dankzij de verschillende beleidsmaatregelen om de private consumptie te stimuleren, een kleiner aandeel gaan innemen. Het aandeel van de overheidsconsumptie is dan weer gestegen. Dit kwam door het Chinese stimulusprogramma dat de daling in de export moest opvangen.

47

47

Deel 5: Lange Termijn uitdagingen voor de Chinese economie Zoals reeds eerder in dit werkstuk al werd aangeduid heeft de economische crisis de zwakke plekken van de Chinese economie en de economische groei blootgesteld. De crisis heeft ervoor gezorgd dat het aandeel van de export in het Chinese BBP is afgenomen, maar door het stimulusplan is de Chinese groei nog meer afhankelijk geworden van investeringen gedreven door toenemende kredietverlening en een uitbreiding van de geldhoeveelheid. Het aandeel van de private consumptie daalde zelfs naar een nieuw laagtepunt van slechts 33.9% tijdens de economische crisis. De afhankelijkheid van de economische groei van investeringen en export gesteund door een exportgericht beleid van de Chinese overheid heeft zeer grote proporties aangenomen sinds het begin van de 21e eeuw. Hoewel de Chinese economie spectaculaire groeicijfers heeft gekend en zelfs tijdens de economische crisis sterker groeide dan vele andere landen in tijden van hoogconjunctuur blijkt nu dat de economische groei die kapitaalintensief, industrie gericht en exportafhankelijk was de laatste jaren niet duurzaam en gebalanceerd is. De sterke groei van de industriesector staat in contrast met de langzame groei van de dienstensector. Het aandeel van de consumptie en lonen in het BBP is zeer laag en heeft de laatste jaren zoals reeds aangegeven een daling gekend. Dit alles zorgt er dus voor dat de Chinese economie niet duurzaam en gebalanceerd is (The World Bank, 2012, pp. 18-‐19). In dit deel van het werkstuk worden dan ook enkele lange termijn uitdagingen voor de Chinese economie besproken. Ten eerste wordt de er ingegaan op de onevenwichtige structuur waarop de economische groei is gebaseerd waarbij de investeringen en de productiesector een zeer groot deel van de economische groei innemen terwijl de dienstensector en de private consumptie gering blijven. Ten tweede wordt er ingegaan op de demografische evolutie in China en welke impact dit zal hebben op de Chinese economie. Verder wordt nog de Chinese schuld besproken van de centrale en lokale overheden en wordt er ten slotte ingegaan op de evolutie van de investeringen in de vastgoedmarkt en de impact daarvan op de Chinese samenleving. Voor al deze lange termijn uitdagingen worden er ook mogelijke beleidsmaatregelen geformuleerd om ze aan te pakken.

48

48

5.1 De ongebalanceerde Chinese economische groei Om de doelstelling van de Chinese overheid te verwezenlijken om van China een moderne, harmonieuze, creatieve en hoge inkomenssamenleving te maken zal de Chinese economie dus eerst enkele structurele wijzigingen moeten ondergaan. Nu het herstel van de Amerikaanse en de Europese economieën maar moeizaam verloopt en het ernaar uitziet dat de Chinese export niet meer zal kunnen groeien zoals in de jaren voor de crisis is het dan ook een ideaal moment voor China om de economische groei te herbalanceren weg van investeringen en export naar een economie waar private consumptie een groter deel van het BBP inneemt.

Om de onevenwichtigheden van de Chinese economie in orde te stellen moet de Chinese overheid zich dan ook best gaan focussen op verschillende beleidsmaatregelen die voor een hogere private consumptie en een duurzamere groei kunnen zorgen. Er worden vier verschillende potentiële beleidsdomeinen besproken die kunnen zorgen voor deze duurzamere groei: fiscale, financiële, wisselkoersgerelateerde en prijsgerelateerde beleidsoplossingen. Het is echter ook belangrijk dat deze beleidsdomeinen samen worden aangepakt , want er is een grote complementariteit tussen de verschillende beleidsdomeinen. Zo is het essentieel dat de Chinese wisselkoers meer flexibel wordt vooraleer de rentevoeten geliberaliseerd kunnen worden. Verder is het ook belangrijk om aan te geven hoe men de private consumptie precies omhoog kan helpen. Zoals reeds werd aangegeven in het werkstuk wordt de consumptie bepaald door een autonome component, de marginale consumptiequote en het beschikbaar inkomen. Volgens Lardy is de daling van het aandeel van de private consumptie in het BBP de laatste jaren voor 75% te danken aan een daling van het beschikbaar inkomen en slechts voor 25% door het spaargedrag van de Chinese gezinnen. Beleidsbeslissingen die zorgen voor een hoger beschikbaar inkomen zouden dan wel eens een hogere impact kunnen hebben om het aandeel van de private consumptie in het BBP te laten stijgen dan beleidsbeslissingen die zich eerder richten op het spaargedrag van de Chinese gezinnen (Lardy, 2012, p. 112). 5.1.1 Fiscaal Beleid Fiscale maatregelen en wijzigingen in het fiscaal beleid van de Chinese overheid kunnen zorgen voor een overgang naar een meer duurzame en gebalanceerde economische groei. Zo zou een verlaging van de persoonlijke belastingen kunnen zorgen voor een directe verhoging van het beschikbare inkomen van de gezinnen. Ongeacht het spaargedrag van de gezinnen zou een verlaging van de persoonlijke belastingen dus steeds zorgen voor een verhoging van de private consumptie door de stijging van het beschikbaar inkomen. In China zijn de persoonlijke belastingen op inkomen nog steeds zeer hoog en boven het wereldgemiddelde (World Bank, 2012b, p. 101).

49

49

Een tweede mogelijkheid om de consumptie omhoog te halen via fiscaal beleid is een verhoging van de overheidsconsumptie. dit zou dan vooral gaan om een hogere spendering voor domeinen als gezondsheidszorg, onderwijs, welvaart en pensioenen. Dit zou zorgen voor een directe verhoging van de algemene consumptie. Verder zou dit onrechtstreeks ook zorgen voor een verlaging van de voorzorgsvraag naar spaargeld van de gezinnen en dus voor een stijging van de private consumptie. Verder zou een belastingsverhoging op de bedrijfssector ook kunnen zorgen voor een evenwichtigere groei. Deze belastingsverhoging zou zorgen voor meer overheidsinkomsten die dan kunnen worden gebruikt om sociale programma's te financieren. Een andere mogelijke manier

bestaat

eruit

om

bijdragen

van

de

individuen

voor

pensioen

-‐en

verzekeringsprogramma's te verminderen en de bijdragen van de staatsbedrijven voor deze programma's te verhogen. Zo beschikken gezinnen over een hoger beschikbaar inkomen, maar kunnen ze nog steeds genieten van de sociale programma's (Lardy, 2012, pp. 67-‐71). De Chinese overheid heeft reeds fiscale maatregelen genomen om de economische groei duurzamer te maken. Zo besliste de overheid in 2007 om een dividendbeleid in te voeren voor staatsbedrijven. Er werden dividendratio's van 10, 5 en 0 procent ingevoerd op de netto winsten van de staatsbedrijven. Deze maatregel slaagde er echter niet in om veel geld op te brengen. Zo waren het aantal staatsbedrijven die verplicht werden om dividenden uit te keren beperkt. De introductie van de beleidsmaatregel ging verder nog gepaard met een verlaging van de algemene bedrijfsbelasting op inkomsten. De opbrengsten van de belasting was echter veel lager dan het bedrag dat door de staatsbedrijven werd bespaard door een lagere inkomstenbelasting. Dit zorgde er dan natuurlijk voor dat de bedrijven meer kapitaal beschikbaar hadden om te sparen en hielp natuurlijk niet om de Chinese economie meer gebalanceerd te maken. Ten slotte werden de uitgegeven dividenden niet ter beschikking gesteld van het ministerie van financiën, maar kwamen de opbrengsten in een fonds terecht dat werd gebruikt om verlieslatende staatsbedrijven te financieren. Dus eigenlijk werden de budgetten van het ene staatsbedrijf naar het andere verplaatst. Men kan dus besluiten dat de beleidsinitiatieven van de Chinese overheid om de belastingen te hervormen en zo een meer gebalanceerde groei te bekomen zwak waren en niet echt productief zijn geweest (Lardy, 2012, pp. 71-‐72). De Chinese overheid heeft ook maatregelen genomen om de overheidsconsumptie op te drijven door te investeren in verschillende sociale programma's. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de sociale uitgaven van de Chinese overheid de laatste jaren. Men kan in tabel 9

50

50

opmerken dat de sociale uitgaven de laatste jaren sterk zijn gestegen. Zo kan men zien dat de totale uitgaven tussen 2002 en 2010 meer dan vier maal zo groot zijn geworden. Wat ook opvalt is dat de groei van de sociale uitgaven de laatste jaren steeds groter was dan de groei van het BBP waardoor de sociale uitgaven een groter deel van het Chinese BBP zijn gaan innemen en dus mede verantwoordelijk zijn voor de stijging van het aandeel van de overheidsuitgaven in het Chinese BBP. Via deze verhoging van de sociale uitgaven zowel in de Chinese steden als op het platteland hoopt de Chinese overheid om het spaargedrag van de Chinese gezinnen te minderen en zo de marginale consumptiequote te laten stijgen om een hogere private consumptie te bekomen. Tabel 9. Sociale overheidsuitgaven (miljard yuan) Jaar

Onderwijs

Gezondheidszorg Sociale zekerheid Totaal

Groei

en tewerkstelling 2002

300.6

66.3

268.9

635.8

2003

335.2

83.1

271.2

689.5

8.4%

2004

385.4

93.6

318.6

797.6

15.7%

2005

452.8

113.3

378.7

944.7

18.4%

2006

546.4

142.1

439.4

1128.0

19.4%

2007

712.2

199

544.7

1455.9

29.1%

2008

901

275.7

680.4

1857.2

27.6%

2009

1043.8

399.4

760.7

2203.8

18.7%

2010

1245

474.5

908.1

2627.6

19.2%

Bron: Lardy (2012). Sustaining China's Economic Growth After the Crisis.

Ondanks deze verhoogde sociale uitgaven en verschillende nieuwe programma's om de private consumptie in China omhoog te helpen en de ongelijkheid weg te helpen moet men opmerken dat de sociale overheidsuitgaven nog altijd zeer laag zijn in vergelijking met de overheidsuitgaven

voor

infrastructuurprojecten.

De

totale

overheidsuitgaven

voor

infrastructuurprojecten in China nemen vandaag de dag een aandeel van 10% van het Chinese BBP in wat een stuk hoger is dan de meeste ontwikkelingslanden waar dit aandeel gemiddeld slechts 3 of 4 procent van het BBP inneemt. Dit is in tegenstelling tot de sociale uitgaven die slechts een aandeel van 6.6% van het Chinese BBP innamen wat minder is dan het gemiddelde bij de lage en de gemiddelde inkomenslanden. Om een meer gebalanceerde groei te bekomen zal er in China dus een verschuiving moeten worden doorgevoerd naar hogere uitgaven in de gezondheidszorg, het onderwijs en de sociale zekerheid. Volgens de Wereldbank moet China de sociale overheidsuitgaven verhogen met 7 of 8 procent tegen 2030 om zo te kunnen aansluiten

51

51

bij de hoge inkomenslanden en te zorgen voor een duurzamer Chinees groeimodel (World Bank, 2012b, pp. 96-‐101). 5.1.2 Financieel Beleid Hervormingen van het financieel systeem zouden ook kunnen zorgen voor een meer gebalanceerde economische groei en een hogere private consumptie. De overheid heeft steeds controle uitgeoefend op de rente zodat er een lage reële rente ontstond op de depositorekeningen van de Chinese huishoudens. Depositohouders werden belast zodat de staatsbedrijven steeds tegen zeer voordelige rentes geld konden lenen. Het wegwerken van de overheidscontrole op de depositorente en de beleningsrente zou zorgen voor een evenwichtiger Chinees groeimodel. Volgens Lardy zijn de lage en negatieve reële depositrentes in China niet te verklaren door de maatregelen genomen door de centrale bank na de crisis, maar dateert dit fenomeen al van in 2004. Wanneer er inflatie ontstond werd de nominale depositorente met een zekere vertraging verhoogd, maar steeds minder dan de stijging van de inflatie. Wanneer de inflatie afnam werd er echter steeds snel gereageerd door de centrale bank met een verlaging van de nominale depositorente. Deze acties van de centrale bank hebben ervoor gezorgd dat de renteopbrengsten van de Chinese gezinnen een stuk lager waren als in een geliberaliseerd financieel systeem waarin marktkrachten een belangrijke rol spelen bij het bepalen van de rentevoeten. Door de gecontroleerde reële intrestvoeten is de groei van het inkomen van Chinese gezinnen dus trager verlopen als in een geliberaliseerd financieel systeem. De negatieve reële depositorentes hebben er ook indirect voor gezorgd dat de Chinese gezinnen een groter deel van hun beschikbaar inkomen zijn gaan sparen. Dat komt omdat het inkomenseffect domineerde op het substitutie-‐effect bij een wijziging van de reële rentes in China. Dit is typisch voor samenlevingen gekarakteriseerd door een lage mate van bijstand en sociale zekerheid waar gezinnen streven naar een bepaald spaarbedrag. Bij een verlaging van de rente moeten gezinnen meer sparen om dat bedrag te bekomen (Lardy, 2012, pp. 78-‐80). De liberalisatie van de Chinese rentevoeten zouden dus het aandeel van de private consumptie in het Chinese BBP via twee mechanismen kunnen verhogen. Ten eerste is er het directe effect van de liberalisatie dat zou zorgen voor hogere depositorentevoeten en dus voor een hoger inkomen voor de Chinese gezinnen. De liberalisatie zou ook een indirect effect met zich meebrengen. Gezinnen die die een bepaald bedrag bijeen willen sparen zullen meer beginnen sparen wanneer de reële rentevoeten naar beneden gaan. Wanneer men dus zou beslissen om de rentevoeten te liberaliseren zullen deze gezinnen minder moeten sparen wat zal zorgen voor een hogere consumptie. Volgens Lardy kunnen deze twee effecten zorgen bij een liberalisatie van de rentevoeten voor een stijging van het aandeel van de private consumptie in het Chinese BBP met 5% (Lardy, 2012, p. 82).

52

52

Naast het feit dat de sterk gereguleerde rentevoeten zorgden voor een lagere private consumptie heeft het beleid van lage rentevoeten ook gezorgd voor de sterke stijging van de investeringen. Door de lage rentevoeten konden de staatsbedrijven zeer makkelijk aan goedkope leningen raken. Investeringsprojecten met een lage opbrengst konden door de lage rentes toch nog worden uitgevoerd en zorgden voor een boost van het aandeel van de investeringen in het Chinese BBP, dat reeds zeer hoog was zoals al werd aangehaald in dit werkstuk. De impact van de lage rentevoeten op investeringen is vooral merkbaar bij de investeringen in vastgoed. Het aandeel van de investeringen in de huizensector in het Chinese BBP steeg sterk sinds 2000. Vanaf 2004, wanneer de reële rentevoeten zeer laag waren en soms zelfs negatief, steeg dit aandeel nog sterker om in 2010 een aandeel van 8.6% van het Chinese BBP te bereiken. Deze stijging van de investeringen in vastgoed kwam er vooral doordat vastgoed de preferentiële activa was geworden om in te investeren in China. De reële opbrengst van bankdeposito's was zeer sterk gedaald sinds 2004 waardoor men op zoek ging naar activa met een hogere opbrengst. Vastgoed was goed voor een gemiddelde reële opbrengst van 2.3% van 1998 tot 2003 en een gemiddelde reële opbrengst van 4.6% per jaar vanaf 2004 wat ervoor zorgde dat vastgoed vanaf 2004 veel meer opbracht dan deposito's. Een liberalisatie van de rentevoeten zou ervoor kunnen zorgen dat het aandeel van de investeringen in het BBP daalt doordat leningen duurder worden en de depositorentevoeten hoger worden waardoor vastgoed zijn rol als preferentiële activaklasse zou verliezen (Lardy, 2012, pp. 89-‐92). Marktbepaalde rentevoeten zouden dus zorgen voor hogere rentevoeten op leningen en dus een verlaging van het hoge aandeel van de investeringen in het Chinese BBP. Verder zouden deze marktconforme rentevoeten ook nog eens het spaargedrag van de Chinese gezinnen verminderen met als gevolg dat de private consumptie omhoog zou gaan. Dit alles zou dus zorgen voor een economische groei in China die minder afhankelijk is van investeringen en die in een hogere mate steunt op private consumptie. 5.1.3 Wisselkoersbeleid Een meer flexibele Chinese wisselkoers zou ook zorgen voor een economische groei die meer gesteund is op consumptie. De Chinese centrale bank heeft echter steeds de wisselkoers van de renminbi onder controle gehouden. Dit deed men door interventies in de wisselmarkt waarbij binnenlandse munten werden verkocht voor buitenlandse valuta. Door de wisselkoers van de renminbi laag te houden kon China veel goederen exporteren en zo een sterke economische

53

53

groei bewerkstelligen. Een appreciatie van de renminbi zou de Chinese economie echter meer in evenwicht brengen door de prijs van import goedkoper te maken en de Chinese export duurder te maken. Een minder sterke groei van de export en een sterkere groei van de import zou het externe surplus van China verminderen. Een grotere flexibiliteit van de Chinese wisselkoers is ook een voorwaarde om over te kunnen gaan naar marktgedetermineerde rentevoeten. Zoals reeds werd aangegeven worden de rentevoeten laag gehouden in China. Dit doet de centrale bank van China niet enkel om leningen goedkoop te maken maar ook om de renminbi ondergewardeerd te kunnen houden. Lage rentevoeten zorgen er echter voor dat de centrale bank op een goedkope manier een sterilisatiebeleid kan voeren om de koers van de renminbi ondergewardeerd te houden. Wanneer de rentevoeten geliberaliseerd worden zouden de kosten van de centrale bank om de wisselkoers ondergewardeerd te houden zeer sterk stijgen. Door de interventies in de wisselmarkt houdt de nationale bank dus de Chinese munt ondergewardeerd, maar dit zorgt ook voor een uitbreiding van de geldhoeveelheid. Om inflatie door uitbreiding van de geldhoeveelheid tegen de gaan voert de Chinese centrale bank een beleid waarbij het obligaties uitgeeft en de reservevereisten van de banken controleert om geld aan de markt te onttrekken. Bij hogere rentevoeten wordt dit beleid veel kostelijker omdat de centrale bank hogere rentes moet betalen op de obligaties en de reservevereisten van banken (Lardy, 2012, pp. 94-‐98). 5.1.4 Prijsbeleid De Chinese overheid voert nog steeds controle op de prijs van enkele cruciale factoren zoals kapitaal, water, land, elektriciteit en brandstoffen. De Chinese overheid voert een beleid waarbij de prijzen van deze goederen laag werd gehouden om zo de winsten in de productiesector te verhogen en om de Chinese producten en de export competitiever te maken. Deze hoge winsten hebben natuurlijk ook gezorgd voor een stijging van de investeringen in de Chinese productiesector. Een overgang naar meer marktconforme prijzen zou ervoor zorgen dat de productiekosten in de productiesector stijgen en dat de sector aan competitiviteit zou verliezen. Door de lagere winsten in de sector zou er een daling van de investeringen in de productiesector optreden waardoor er een meer gebalanceerde groei kan ontstaan met meer ruimte voor de ontwikkeling van de dienstensector (Lardy, 2012, pp. 106-‐108).

54

54

Zoals reeds aangegeven wil de Chinese overheid tot een meer gebalanceerde economische groei komen in China en heeft het daarvoor reeds beleidsmaatregelen genomen. Het aandeel van de private consumptie in China blijft echter zeer laag. Door het stimulusplan en de maatregelen genomen door de Chinese overheid om de private consumptie op te krikken na de crisis kwam er in 2009 en 2010 terug een lichte stijging van het aandeel van de private consumptie in het Chinese BBP naar 34 en 34.6 procent. Vele van deze maatregelen waren echter van bepaalde duur. In 2011 daalde het aandeel van de private consumptie in het Chinese BBP dan weer naar 34.4%. Toch zijn er ook positieve data over de Chinese economie die een verschuiving naar een meer gebelanceerde groei weergeven. Wanneer we de contributie van de consumptie tot de groei van het BBP bestuderen in plaats van tot het aandeel in het Chinese BBP kan men enkele positieve signalen opmerken. Zo was in 2011 de contributie van de consumptie (private consumptie + overheidsconsumptie) tot de Chinese economische groei hoger dan de contributie van de investeringen. Dit was voor het eerst sinds 2001, zoals men op onderstaande figuur kan zien, en kan dus aanzien worden als een stap richting een meer gebalanceerde groei van de Chinese economie waarbij de consumptie een groter aandeel inneemt. Figuur 23. Contributie tot de economische groei (%)

Bron: The Economist (2012a). Rebalancing China: China's Consumer-‐led Growth.

Op figuur 23 kan men zien dat de consumptie in 2011 zorgde voor 55.5% van de economische groei in China terwijl de investeringen goed waren voor 48.8% van de economische groei, de netto-‐export was dan goed -‐4.3%. Ook in de eerste 3 kwartalen van 2012 werd deze trend doorgezet en kan men opmerken dat de contributies ongeveer gelijk bleven aan het niveau van 2011. Deze evolutie doet wel natuurlijk niets aan het feit dat de consumptie en in het bijzonder de private consumptie in China nog steeds zeer laag is en dat de investeringen nog steeds een ongewoon groot aandeel van het BBP innemen. Zo lang de bijdrage van de consumptie tot de

55

55

groei het aandeel van consumptie in het BBP overstijgt zal het aandeel van de consumptie binnen het BBP natuurlijk stijgen (The Economist, 2012a; Financial Times, 2012). Of deze wijziging in de onderliggende structuur van de Chinese economische groei zich in de toekomst ook zal doorzetten is niet duidelijk. De data van 2011 en de eerste 3 kwartalen van 2012 geven alvast positieve signalen over een overgang naar een meer gebalanceerde groei. Voor de toekomst is het dan ook belangrijk dat deze indicator in het oog wordt gehouden.

5.2 Demografische evolutie in China Een andere lange termijn uitdaging voor de Chinese economie is de demografische evolutie van de Chinese bevolking en de mogelijke gevolgen voor de Chinese economie. De Chinese vruchtbaarheidsgraad is de laatste dertig jaar zeer sterk gedaald van 2.6 naar 1.56. Deze lage graad is onder de nodige graad om de populatie in stand te houden. Als deze lage graad behouden blijft verwacht men dat de Chinese bevolking terug onder de 1 miljard mensen zal gaan tegen 2060. Deze lage vruchtbaarheidsgraad komt natuurlijk voor een groot deel door de eenkinkdpolitiek in China. Alhoewel dit beleid reeds minder streng is geworden heeft dit beleid een grote invloed gehad op de Chinese demografie (The economist, 2012b). Een ander gevolg van de lage vruchtbaarheidsgraad is dat de Chinese bevolking sterk is verouderd. De mediane leeftijd in China in 2013 was 36.3 jaar wat zeer hoog is in vergelijking met andere ontwikkelingslanden zoals men in onderstaande tabel kan zien. Tabel 10. Overzicht mediane leeftijd

China

India

Brazilië

VS

Japan

Zuid-‐Afrika

Mediane

36.3

26.7

20.3

37.2

45.8

25.2

leeftijd (jaar) bron: The World Factbook. https://www.cia.gov/library/publications/the-‐world-‐factbook/fields/2177.html

De mediane leeftijd in China ligt veel dichter bij dat van de rijke landen zoals de VS dan bij dat van de andere opkomende economieën zoals Brazilië en India waar de mediane leeftijd een heel stuk lager ligt als in China. De veroudering van de Chinese bevolking zal natuurlijk ook economische implicaties met zich meebrengen. Door de hoge mediane leeftijd zullen er in de toekomst zeer veel mensen op pensioen gaan in China terwijl het pensioensysteem nog steeds in volle ontwikkeling is. Momenteel is 8.2% van de Chinese bevolking boven de 65 jaar, maar tegen 2050 wordt dit percentage geschat op 26% waardoor het aantal mensen boven de 65 groter zal zijn in China als in de VS. China zal dus binnen aanzienlijke tijd heel wat gepensioneerden hebben voordat het de

56

56

middelen heeft ontwikkeld om voor hen te kunnen zorgen. Er wordt dan ook vaak beweerd dat China in tegenstelling tot de andere opkomende economieën oud zal worden vooraleer het rijk zal zijn. De snelle veroudering van de Chinese bevolking zal er ook voor zorgen dat er steeds minder mensen werken in China en dat de afhankelijkheidsgraad hoger zal worden door het sterk stijgend aantal ouderen in vergelijking met de werkende bevolking. In traditionele Chinese gezinnen zorgen de kinderen steeds voor hun ouders. De veroudering van de bevolking zal hier zorgen voor een zogenaamd 4-‐2-‐1 systeem: Elk enig kind heeft 2 ouders en 4 grootouders ten laste wat voor een zeer grote druk zal zorgen op de jonge generaties (The Economist, 2012b; The World Bank, 2012). Zoals reeds werd aangegeven in dit werkstuk zijn de laatste jaren in China de sociale zekerheidssystemen, waaronder het pensioensysteem, verder uitgebreid. Dit doet de overheid om het spaargedrag van de Chinese gezinnen naar beneden te brengen. De uitbreiding van dit systeem en de snelle veroudering van de Chinese bevolking zal dus een grote fiscale druk leggen op de Chinese overheid. Net als verschillende westerse landen zal China dus in de toekomst worden geconfronteerd met een grote pensioenlast. Het is dan ook afwachten hoe de overheid hiermee zal omgaan. Enerzijds kan de overheid ervoor kiezen om het penioensysteem verder uit te bouwen wat kan zorgen voor een daling van het spaargedrag van de Chinese gezinnen maar wat wel een grote fiscale druk met zich mee zal brengen. Anderzijds kan de Chinese overheid er ook voor kiezen om het pensioensysteem minder snel of niet verder uit te breiden. Dit zal voordeliger zijn voor de Chinese begroting maar zal mogelijks zorgen voor een nog groter spaargedrag bij de Chinese bevolking met negatieve gevolgen voor de Chinese private consumptie. Het ziet er dus naar uit dat demografische evolutie in China in de toekomst veel problemen met zich zal meebrengen. Het zal moeilijk zijn voor China om via economische groei uit de populatieproblemen te groeien en de demografische evolutie zal grote sociale uitdagingen met zich meebrengen.

5.3 De Chinese begroting Zoals reeds werd aangegeven in dit werkstuk kon de centrale overheid de begroting redelijk goed onder controle houden na de uitvoering van het grote stimulusplan om de economische recessie te bestrijden. Bij de begroting van de centrale overheid werd er echter geen rekening gehouden met de tekorten van de lokale overheden. Door de soepele kredietverlening zijn de lokale overheden veel gaan lenen om infrastructuurprojecten te financieren. Via achterpoortjes slaagden lokale overheden er ook in om obligaties uit te geven. Ze hebben de laatste jaren dan ook een schuld opgebouwd die wordt geschat op een bedrag tussen de 20 en de 40 procent van

57

57

het Chinese BBP. Dit zorgt ervoor dat de totale overheidsschuld een stuk hoger ligt dan wordt gerapporteerd door de centrale overheid. Zoals reeds werd aangegeven besliste Fitch zelfs om de de rating van China te verlagen van AA-‐ naar A+. Met het oog op de toekomst is het belangrijk voor China om de begroting onder controle te krijgen. Vooral de praktijken van de lokale overheden zijn een gevaar voor de Chinese begroting en de economische stabiliteit. Het is dan ook aan de centrale overheid om een sterkere greep te krijgen op de lokale overheden en om de achterpoortjes die worden gebruikt door de lokale overheden om zichzelf te financieren te sluiten. Ook de plannen van China om de sociale uitkeringsprogramma's uit te breiden naar de toekomst toe zorgen ervoor dat de begroting van de lokale en de centrale overheden op orde zullen moeten worden gesteld om de hogere sociale kosten te kunnen veroorloven. Ook de demografische evolutie van de Chinese bevolking zal ervoor zorgen dat er een hogere druk op de Chinese begroting zal komen door de snelle stijging van de leeftijd van de Chinese bevolking.

5.4 De Chinese huizenmarkt Zoals reeds werd aangegeven in dit hoofdstuk is het investeren in vastgoed de laatste jaren uitgegroeid tot de geprefereerde activa bij de Chinese bevolking. Door een gebrek aan andere activa om in te investeren en de lage reële depositorente werd er veel geïnvesteerd in de huizenmarkt. De onderstaande figuur geeft een overzicht van de investeringen in de Chinese huizenmarkt. Figuur 24. Investeringen in de huizenmarkt (% van BBP)

bron: Lardy (2012). Sustaining China's Economic growth After the Global Financial Crisis

58

58

Vele Chinese gezinnen kochten een tweede of een derde woning met als gevolg dat er zeer veel leegstaande woningen en appartementen waren, vooral dan in de grote steden. De grote vraag op de Chinese vastgoedmarkt zorgde natuurlijk ook voor prijsstijgingen. De sterke groei van de investeringen in vastgoed en de daaropvolgende prijsstijgingen zorgde voor het ontstaan van een economische zeepbel. Wanneer investeerders vastgoed niet langer als geprefereerde activa zouden beschouwen zou er een sterke daling van de huisprijzen kunnen ontstaan. Door het sterke aandeel van de vastgoedsector in de totale investeringen en in de Chinese economie zou een daling van de prijzen verregaande economische gevolgen met zich meebrengen. Ten eerste zou een plotse daling van de huizenprijs ervoor zorgen dat veel van de leegstaande woningen die werden gekocht door investeerders terug op de markt zouden komen. Door de stijging van het aanbod zou dit de prijs nog naar beneden brengen en de constructie van nieuwe woningen verminderen. Ten tweede vormen woningen een groot aandeel van de rijkdom van de stedelijke gezinnen. Een daling van de prijzen zou dus ook de rijkdom van de gezinnen naar beneden brengen en zou verdere nadelige economische effecten met zich meebrengen zoals een daling van de private consumptie. Ten derde zou een daling van de nieuwe huizen zorgen voor minder inkomsten voor de lokale overheden via de verkoop en het leasen van grond. Deze daling van de inkomsten zou de slechte fiscale positie van de lokale overheden nog meer onder druk kunnen zetten en ervoor zorgen dat ze hun leningen niet meer kunnen terugbetalen. Ook de staalindustrie en de bouwsector zouden nadelige gevolgen ondervinden door de daling van het aantal nieuwe huizen (Lardy, 2012, p. 93). Het is dan ook belangrijk voor de overheid om de investeringen in vastgoed onder controle te houden. Aan de ene kant wil de overheid deze investeringen beperken omdat de steeds meer onbetaalbare woningen sociale gevolgen met zich meebrengen, maar aan de andere kant zorgen de investeringen natuurlijk voor een deel van de economische groei in China, zowel rechtstreeks als onrechtstreeks via andere secotren zoals de staalindustrie en de bouwsector die profiteren van de vele nieuwe woningen die worden gezet. De Chinese overheid nam midden 2010 enkele maatregelen om de vastgoedmarkt wat af te koelen. Zo werd de aanbetaling voor een hypotheek voor een eerste huis verhoogd van 20% naar 30% en die voor een tweede huis werd verhoogd van 50 naar 60 procent. Het aangaan van een hypotheek voor een derde woning te kunnen financieren werd door de Chinese overheid verboden. Begin 2011 werd het verboden voor mensen die nog geen 5 jaar in een provincie woonden om er een huis te kopen. Mensen die tot het Hukou systeem van Peking behoorden mochten niet meer dan 2 eigendommen bezitten in de stad en anderen mochten maar maximum 1 eigendom bezitten in Peking (Global Property Guide, 2012; The Wall Street Journal, 2013).

59

59

Het is dus aan de Chinese overheid om de investeringen in de vastgoedsector te stabiliseren en om een ineenstorting van de huizenmarkt te vermijden. De stijgende investeringen in de vastgoedsector in China staan natuurlijk in direct verband met de lage reële depositorentes die dan weer in verband staan met de lage Chinese wisselkoers. Men kan dus stellen dat de verschillende lange termijn uitdagingen die in dit hoofdstuk werden besproken in verband staan met elkaar. Zo zou een liberalisering van de rentevoeten zorgen voor een daling van de investeringen in de vastgoedmarkt en een daling van de investeringen in het BBP. Aangezien de investeringen in de huizensector vandaag ongeveer een aandeel van 10% in het Chinese BBP innemen zou een plotse liberalisering van de rentevoeten dus sterke negatieve economische effecten met zich meebrengen door een daling van de huizenprijzen en een lagere productie in de staalindustrie en de bouwsector. Om de Chinese economie stabiel te houden is het dan ook belangrijk dat dergelijke beleidswijzigingen geleidelijk aan en met enige voorzichtigheid worden doorgevoerd.

60

60

Deel 6: Algemeen besluit In dit werkstuk werd aangetoond dat de economische crisis de gebreken in de economische structuur van China heeft blootgesteld. Door de sterke exportafhankelijkheid was de Chinese groei afhankelijk van de groei in de VS en de EU. De slechtere economische groei in de Europese landen en in de Verenigde Staten hebben ervoor gezorgd dat de vraag naar Chinese exportproducten sterk afnam na het uibreken van de crisis. Dit zorgde voor een sterke daling van de Chinese export met een tragere economische groei in China als gevolg. De daling van de export had verregaande gevolgen voor de Chinese productiesectoren zoals de staalindustrie waar de output sterk daalde. De werkloosheid in de productiesector steeg ook sterk door de lagere export. Hoewel de groei van de bruto-‐investeringen in China, de private consumptie en de overheidsconsumptie ook achteruit gingen kan de daling van de export als de belangrijkste reden voor de lagere economische groei na het uitbreken van de crisis worden aanschouwd. De Chinese overheid reageerde op de crisis met een stimulusplan van vier biljoen yuan om de negatieve economische effecten van de crisis tegen te gaan. Het stimuluspakket bestond vooral uit investeringen in infrastructuurprojecten, maar de overheid nam ook maatregelen om de private consumptie te stimuleren via extra uitgaven in de gezondheidszorg, het onderwijs en de plattelandsinfrastructuur. Om de export te stimuleren werden er onder andere belastingsreducties voor de productiesector ingevoerd. Er werden ook nog heel wat monetaire maatregelen genomen die zorgden voor een sterke stijging van het aantal uitstaande leningen in China en van de geldhoeveelheid. Deze maatregelen zorgden voor een goede korte termijn oplossing om de lagere economische groei aan te pakken. Zo herstelde de Chinese economie relatief snel ten opzichte van de economieën van de EU en de VS. Vanaf het tweede kwartaal van 2009 ontstond er terug een sterkere economische groei om op het einde van 2009 terug het niveau van voor de crisis te bereiken. De Chinese export slaagde er echter niet in om terug het aandeel in het BBP van voor de crisis in te nemen. De bruto-‐investeringen zijn door het stimulusplan nog een groter aandeel in het Chinese BBP gaan innemen om te komen tot een aandeel van ongeveer 45.5%. Dit kwam door de vele investeringen die werden gedaan door de centrale en de lokale overheden om de crisis te bestrijden. Deze investeringen werden gefinancierd via bankleningen en door de uitgifte van olbigaties. De begroting van de centrale overheid bleef stabiel ondanks het stimulusplan, maar de lokale overheden stapelden hoge schulden op door de vele lokale projecten. De toename van de geldhoeveelheid zorgde ook voor een hoger inflatiegevaar in China. De inflatie steeg, maar dit was mede door de stijgende

61

61

mondiale voedselprijzen. De private consumptie kon ook stijgen door het stimulusplan van de overheid en de maatregelen om de consumptie in China te stimuleren. De crisis en het daaropvolgende stimulusplan hebben de structuur van de Chinese economie gewijzigd. de export is een minder belangrijk aandeel gaan innemen in het Chinese BBP en de investeringen zijn nog belangrijker geworden. Zo is de economische groei meer afhankelijk geworden van investeringen die werden gefinancierd via kredietverlening en via de uitgifte van obligaties. De economische crisis vormde een ideaal moment voor de Chinese overheid om de lange termijn uitdagingen voor de nationale economie aan te pakken. Hoewel het stimulusplan zorgde voor een korte termijn oplossing om de tragere economische groei aan te pakken bleef de Chinese economie geteisterd door enkele structurele problemen. Zo bleef de Chinese economie na het stimulusplan nog steeds onevenwichtig en ongebalanceerd door het hoge aandeel van de investeringen in het BBP en de lage private consumptie. Fiscale maatregelen, een liberalisering van de financiële markten, een flexibeler wisselkoersbeleid en een aanpassing van het prijsbeleid voor enkele cruciale factoren zouden kunnen zorgen voor een beter gebalanceerde economische groei in China die minder afhankelijk is van export en investeringen en waar de private consumptie een groter aandeel van het BBP inneemt. Ook de demografische evolutie van de Chinese bevolking zorgt voor uitdagingen. De Chinese bevolking wordt snel ouder terwijl het Chinese pensioensysteem nog in volle ontwikkeling is. De veroudering van de bevolking brengt zowel fiscale als economische uitdagingen met zich mee. Om te voorkomen dat China oud wordt voordat het rijk wordt zal de overheid moeten ingrijpen om de veroudering van de bevolking op te vangen. De uitreiding van het pensioensysteem, wat zal nodig zijn om de private consumptie op pijl te houden, zal ook zorgen voor een grotere fiscale druk in China. De sterke stijging van de investeringen in de huizenmarkt vormt ook een uitdaging voor de Chinese overheid. Deze investeringen zijn een groot aandeel gaan innemen in de investeringen en in het Chinese BBP. De sterke stijging van de huizenprijzen heeft sociale gevolgen met zich meegebracht waardoor de Chinese overheid de vastgoedmarkt wil afkoelen. Maar de investeringen zorgen natuurlijk ook voor een deel van de economische groei in China en een daling van de huizenprijzen zou grote economische gevolgen met zich meebrengen. Een geleidelijke liberalisatie van de financiële markten zou kunnen zorgen voor een afkoeling van de huizenmarkt en zou zorgen voor andere potentiële acitvaklassen om in te investeren.

62

62

De Chinese economie heeft zich dus behoorlijk snel kunnen herstellen van de economische crisis, maar door de crisis werd het nog maar eens duidelijk dat de structuur van de Chinese economie niet stabiel en duurzaam is. Via een groot stimulusplan en monetaire beleidsmaatregelen slaagde de overheid erin om een korte termijn oplossing te vinden voor de lagere economische groei. Toch blijft de Chinese economie nog steeds kampen met enkele structurele problemen en uitdagingen die moeten worden aangepakt vooraleer ze zorgen voor negatieve economische effecten.

63

63

Deel 7: Bibliografie •

Baker, M. Orsmond, D. (2010). Household Consumption Trends in China. Reserve Bank of Australia, March 2010. Geraadpleegd op 25 maart 2013 op: http://www.rba.gov.au/publications/bulletin/2010/mar/pdf/bu-‐0310-‐3.pdf

•

BIS. (2011). China's Evolving Reserve Requirements. BIS Working Papers, No 360.

•

Cai, F., Chan, K. (2009). The Global Economic Crisis and Unemployment in China. Eurasian Geography and Economics, 50, (5), 513-‐531.

•

China-‐Briefing. (2013). Fitch Downgrades China's Credit Rating, 11 april 2013. Geraadpleegd op 20 april 2013 op: http://www.china-‐ briefing.com/news/2013/04/11/fitch-‐downgrades-‐chinas-‐credit-‐rating.html

•

China Car Times. (2012). 2011 China Auto Sales in Review. Geraadpleegd op 16 april 2013 op: http://www.chinacartimes.com/2012/01/2011-‐china-‐auto-‐sales-‐ revew/

•

Chinese Government. (2009a). China Faces Rising Trade Disputes, Yuan Appreciation Pressure. Geraadpleegd op 10 april 2013 op: http://english.gov.cn/2009-‐12/27/content_1497817.htm

•

Chinese Government. (2009b). China's Economic Development After 4 Trillion Yuan Stimulus Plan. Geraadpleegd op 15 april 2013 op: http://english.gov.cn/2009-‐12/27/content_1497729.htm

•

Chinese Government. (2010a). Backgrounder: China's Stimulating Policies in Financial Crisis. Geraadpleegd op 11 april 2013 op: http://english.gov.cn/2010-‐ 02/27/content_1543507.htm

•

Chinese Government. (2010b). Backgrounder: China's to Step Up Economic Restructuring. Geraadpleegd op 11 april 2013 op: http://english.gov.cn/2010-‐ 02/27/content_1543777.htm

•

Cuyvers, L., Dejonghe, T., Embrechts, R., Rayp, G. (2010). Internationale Economie. Garant-‐Uitgevers: Antwerpen.

•

De Tijd. (2013). Zelfs China ontsnapt niet aan hakbijl ratingbureaus, 10 april 2013. Geraadpleegd op 19 april 2013 op: http://www.tijd.be/nieuws/archief/Zelfs_China_ontsnapt_niet_aan_hakbijl_ratin gbureaus.9327455-‐ 1615.art?highlight=zelfs%20china%20ontsnapt%20niet%20aan%20hakbijl

64

64

•

Fidrmuc, J., Korhonen, L. (2010). The Impact of the Global Financial Crisis on Business Cycles in Asian Emerging Economies. Journal of Asian Economics, 21, 293-‐303.

•

Financial times Alphaville. (2013). China's Credit-‐to-‐GDP Ratio, Updated (and Why it Matters), 17 april 2013. Geraadpleegd op: http://ftalphaville.ft.com/2013/04/17/1463992/chinas-‐credit-‐to-‐gdp-‐ratio-‐ updated-‐and-‐why-‐it-‐matters/?

•

Financial Times. (2012). China Unlocks Right Kind Of Growth, 18 oktober 2012. Geraadpleegd op 1 mei 2013 op: http://www.ft.com/intl/cms/s/0/72fdc0b2-‐ 190b-‐11e2-‐af88-‐00144feabdc0.html#axzz2SgpMMkOd

•

Financial Times. (2013a). Fitch Downgrades China's Credit Rating, 9 april 2013. Geraadpleegd op 15 april 2013 op: http://www.ft.com/intl/cms/s/0/591224c8-‐ a0ff-‐11e2-‐bae1-‐00144feabdc0.html#axzz2QvQnRlJl

•

Financial Times. (2013b). China Local Authority Debt 'Out of Control', 16 april 2013. Geraadpleegd op 19 april 2013 op: http://www.ft.com/intl/cms/s/0/adb07bbe-‐a655-‐11e2-‐8bd2-‐ 00144feabdc0.html#axzz2QnjIdqV6

•

Financial Times. (2013c). Hidden Benefits of Chin's Slower Growth, 18 april 2013. Geraadpleegd op 23 april 2013 op: http://www.ft.com/intl/cms/s/0/93f0ddc6-‐ a822-‐11e2-‐8e5d-‐00144feabdc0.html#axzz2RH5w3KYA

•

Global Property Guide. (2012). China's House Prices Bounced Back, Despite Economic Slowdown, 11 september 2012. Geraadpleegd op 5 mei 2013 op: http://www.globalpropertyguide.com/Asia/china/Price-‐History

•

Heylen, F. (2004). Macro-‐economie. Garant: Antwerpen.

•

Hu, Z., Khan, M. (1997). Why is China Growing So Fast? International Monetary Fund Economic Issues, 8.

•

IMF. (2011). World Economic Outlook april 2011. Tensions From Two-‐Speed recovery. Unemployment, Commodities and Capital Flows. Geraadpleegd op 23 april 2013 op: http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/pdf/text.pdf

•

Lardy, N. (2012). Sustaining China's Economic Growth After the Global Financial Crisis. Peterson Institute For Intarnational Economics: Washington, DC.

•

Lau, L. , Qian, Y., Roland, G. (2000). Reform Without Losers: An Interpretation of China's Dual-‐Track Approach To Transition. Journal of Political Economy, 108 (1), 120-‐143.

65

65

•

Liu, L. (2009). Impact of the Global Financial Crisis on China: Empirical Evidence and Policy Implications. China & World Economy, 23, (17).

•

Marianera, M. (2010). Trends in Private Consumption in China: The Development of Chinese High Income Class and Its Global Relevance. CSC Working Paper. Geraadpleegd op 2 april 2013 op: http://www.confindustria.it/studiric.nsf/f597a6d3a5f4264fc1256fc00052ef64/ ea136c3c1937d1e3c125781b003d691e/$FILE/Cina_paper.pdf

•

Naughton, B., Lardy, N. (1996). China's Emergence and Prospects as a Trading Nation. Brookings Papers on Economic Activity, 2, 273-‐344.

•

Naughton, B. (2007). The Chinese Economy: Transitions and Growth. Massachussetts Institute of Technology.

•

N'Diaye, P., Zhang, P., Zhang, W. (2010). Structural Reform, Intra-‐Regional Trade, and Medium-‐Term Growth Prospects of East-‐Asia and the Pacific-‐Perspectives From a New Multi-‐Region Model. Journal of Asian Economics, 21, 20-‐36.

•

PBOC. (2009). Annual Report 2008. Geraadpleegd op 11 april 2013 op: http://www.pbc.gov.cn/image_public/UserFiles/english/upload/File/8.pdf

•

PBOC. (2010). Annual Report 2009. Geraadpleegd op 12 april 2013 op: http://www.pbc.gov.cn/image_public/UserFiles/english/upload/File/Annual%2 0Report%202009.pdf

•

PBOC. (2011). Annual Report 2010. Geraadpleegd op 12 april 2013 op: http://www.pbc.gov.cn/image_public/UserFiles/english/upload/File/Annual%2 0Report%202010.pdf

•

PBOC. (2012). Annual report 2011. Geraadpleegd op 12 april 2013 op: http://www.pbc.gov.cn/image_public/UserFiles/english/upload/File/Annual%2 0Report%202011(1).pdf Peersman, G., Schoors, K. (2012). De Perfecte Storm. Hoe de Economische Crisis de Wereld Overviel en Vooral: Hoe we Eruit Geraken. Borgerhoff & Lamberigts: Gent.

• •

Schmidt, D. (2009). The Financial Crisis and its Impact on China. China Analysis, 67.

•

Sun, H., Parikh, A. (2001). Exports, Inward Foreign Direct Investment (FDI) and regional Economic growth in China. Regional Studies, 35 (3), 187-‐196.

•

The Economist. (2012a). Rebalancing China: China's Consumer-‐led Growth, 20 oktober 2012. Geraadpleegd op 1 mei 2013 op: http://www.economist.com/blogs/freeexchange/2012/10/rebalancing-‐china

66

66

•

The Economist. (2012b). China's Achilles Heel: A Comparison With America Reveals a Deep Flaw in China's Model of Growth, 21 april 2012. geraadpleegd op 9 mei 2013 op: http://www.economist.com/node/21553056

•

The Wall Street Journal. (2013). China's Housing Prices Rise Further, 18 maart 2013. Aangehaald op 5 mei 2013 op: http://online.wsj.com/article/SB1000142412788732341530457836763418177 1830.html

•

The World Bank. (2012a). China 2030: Building a Modern, Harmonious, and Creative High-‐Income Society.

•

The World Bank (2012b). China: Structural Reforms for a Modern, Harmonious, Creative High-‐income Society: Supporting Report 1.

•

Todaro, M., Smith, S. (2011). Economic Development. Pearson Education Limited.

•

Vander Vennet, R. (2009). Een nieuw paradigma voor een moderne banksector.

•

Wang, X. Wen, J. (2012). Housing Prices and the High Chinese Saving Rate Puzzle. Federal Reserve Bank of St. Louis Working paper. Geraadpleegd op 18 april 2013 op: http://research.stlouisfed.org/wp/2012/2012-‐038.pdf

•

Qian, Y. (2000). The Process of China's market Transition (1978-‐1998): The Evolutionary, Historical and Comparative Perspectives. Journal of Institutional and Theoretical Economics, 156 (1), 151-‐171.

•

Yao, S. (2006). On Economic Growth, FDI and Export in China. Applied Economics, 38, 339-‐351.

•

Yu, H., Yang, M. (2010). China's Steel industry: An Update. EAI Background Brief No. 501. Geraadpleegd op 20 maart 2013 op http://www.eai.nus.edu.sg/BB501.pdf

•

Yu, Y. (2009). China's Policy Responses to the Global Financial Crisis. Richard Snape Lecture. 25 novemer 2009.

•

Yu, Y. (2010). The Impact of the Global financial Crisis on the Chinese Economy and China's Policy Responses. TWN Global Economy Series, 25, Third World Network.

•

Zhang, K., Song, S. (2000). Promoting Exports: The Role of Inward FDI in China. China Economic Review, 11, 385-‐396.

•

Zhang, M. (2009). The Impact of the Global Crisis on China and its Reaction.

67

67

China en de financieel-economische crisis: korte termijn oplossingen en lange termijn uitdagingen

Recommend Documents