Charter
Gezonde Voeding 0 - 4 jaar
Inleiding Dit charter is opgesteld door de volgende leden: · · · · · · · · · · · · · · ·
NVK TNO VNFKD Voedingscentrum RIVM MVO – de ketenorganisatie voor oliën en vetten NZO GroentenFruit Huis NVD Universiteit Wageningen Universiteit Maastricht NUTRIM AJN V&VN Schuttelaar & Partners
Auteurs: Dagelijks bestuur Platform NVK
Koen Joosten, voorzitter Platform VNFKD Chantal Kleijer, secretaris Voedingscentrum Karin Bemelmans, lid TNO Nard Clabbers, lid Contact
platformkindervoeding@ voedingscentrum.nl
Het hoofddoel van het ‘Platform Gezonde Voeding 0-4 jaar’ is om een bijdrage te leveren aan een gezonder voedings- en eetpatroon voor 0-4 jarigen*. Alle partijen van deze unieke publieke-private samenwerking ondersteunen dit gemeenschappelijk maatschappelijk belang.
*waar in dit charter staat voeding voor 0-4 jarigen wordt alle voeding bedoeld met uitzondering van melkvoeding de eerste
www.platformkindervoeding.nl Charter | 2
zes maanden.
Uitgangspunten
Uitgangspunten voor dit charter zijn:
Doelstellingen
· Global Strategy on Infant and Young Child Feeding. · Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad. · Richtlijn Voedselkeuze Voedingscentrum. · JGZ richtlijn ‘Voeding & Eetgedrag’. · NVK richtlijn ‘Signalering van somatische oorzaken bij afwijkend voedingsgedrag’. · KJP richtlijn ‘Eetstoornissen’. · Onder gezonde voeding wordt verstaan: de inname van een voeding die voldoende voedingstoffen bevat om aan de behoefte te voorzien voor gezonde groei en ontwikkeling, hierbij rekening houdend met leeftijdsadequaat eetgedrag, waaronder portiegroottes, en voedingsgewoonten.
1. De kwaliteit en continuïteit van de zorg ten aanzien van gezonde voeding voor kinderen van 0-4 jaar te verbeteren door brede publiek-private samenwerking. 2. Bundelen van consensuskennis en implementatiestrategieën t.a.v. gezonde voeding voor kinderen van 0-4 jaar. 3. Op basis hiervan komen tot gemeenschappelijke standpunten en aanbevelingen waarbij preventie van over- en ondergewicht en voorkomen van deficiëntie sleutelbegrippen zijn. 4. Vertalen van de gemeenschappelijke standpunten en aanbevelingen naar eenduidige, praktische adviezen die breed gedragen worden, en bruikbaar zijn om te communiceren naar de consument. Platform Gezonde Voeding 0-4 jaar | 3
Realiseren van de doelstellingen
De Platformleden dragen bij aan het realiseren van de doelstellingen door: · de ketenzorg wat betreft voeding van 0-4 jarigen te bevorderen, elk vanuit de eigen beroepsgroep; · signaleren van nieuwe wetenschappelijke inzichten en hiaten in de kennis, dit in het platform bespreekbaar te maken en indien nieuwe inzichten aanleiding geven tot verandering in het huidige beleid, deze voor te leggen aan de Gezondheidsraad om tot consensus hierover te komen. Daarnaast participatie in het opstellen van activatiedocumenten op onderwerpen waarin de huidige consensuskennis niet voorziet; · bij te dragen aan een goede implementatie van de richtlijnen over voeding die raakvlakken hebben met de voeding voor kinderen Charter | 4
van 0-4 jaar (vooral JGZ richtlijn ‘Voeding & Eetgedrag’, NVK richtlijn ‘Signalering van somatische oorzaken bij afwijkend voedingsgedrag’) bij alle betrokken beroepsgroepen; · in contacten met opleidingsinstituten en zorginstellingen te wijzen op het belang van aandacht voor gezonde voeding voor 0-4 jarigen in de basisopleiding, van een regelmatige toetsing van de kennis, bijscholing en certificering en waar mogelijk ook concreet een bijdrage hieraan te leveren of deze zelf te organiseren; · de organisatie-eigen middelen, zoals vakbladen en websites in te zetten om kennis over voeding 0-4 jaar over te dragen aan de achterban; · binnen de eigen beroepsgroep de vanzelfsprekendheid van gezonde voeding voor
0-4 jarigen uit te dragen om zo bij te dragen aan een sociale norm waarin het niet gewoon is dat kinderen voortdurend worden blootgesteld aan ongezonde voedingsverleidingen; · het charter actief onder de aandacht te brengen van relevante instellingen en organisaties waarmee contacten worden onderhouden, deze te stimuleren steun aan het charter te betuigen en een bijdrage te leveren aan het realiseren van de hierin genoemde doelstellingen.
Om de doelstellingen te realiseren stemt het Platform af met: · De overheid, om gezamenlijk een partnerschap voeding 0-4 jaar in te stellen. · Platform partners, om zich te houden aan de gemaakte afspraken.
Om de doelstellingen te realiseren doet het Platform een beroep op: · De media om in uitingen over voeding voor 0-4 jarigen, gezonde voeding als vanzelfsprekend naar voren te laten komen. · Organisaties die geen lid zijn van het Platform maar wel met deze groep, kinderen en hun ouders, te maken hebben, om gezonde voeding als vanzelfsprekend te maken.
Platform Gezonde Voeding 0-4 jaar | 5
Specifieke voedingsbehoeften van baby’s en jonge kinderen Voor een goede groei en ontwikkeling van baby’s en jonge kinderen is een gezonde voeding essentieel. In vergelijking met volwassenen hebben baby’s en kinderen een heel andere lichaamssamenstelling en daardoor een andere behoefte aan voedingsstoffen (micro- en macronutriënten). Elke levensfase gaat gepaard met veranderingen in de fysiologie en de daarbij behorende voedingsbehoefte.
voedingsgewoonten en een gezond voedingsgedrag. Juist daarom is aandacht voor gezonde voeding essentieel.
Tot de leeftijd van 6 maanden blijft melkvoeding het belangrijkste. Maar ook daarna levert melkvoeding een essentiële bijdrage aan een goede groei en ontwikkeling. Tussen 4 en 6 maanden vindt de eerste kennismaking met vaste voeding plaats in de vorm van oefenhapjes.
Na het eerste levensjaar gaan de groei en ontwikkeling van een kind gestaag door. Peuters zijn geen kleine volwassenen, en hebben bijvoorbeeld 3,5 keer zoveel calcium, 7 keer zoveel ijzer en 6 keer zoveel vitamine D nodig als een volwassene (per kg lichaamsgewicht)1. Mede daardoor is gezonde voeding en het aanleren van gezonde eetgewoonten van cruciaal belang bij peuters. In deze fase kan neofobie2 zorgen voor een eenzijdig voedingspatroon.
Vanaf 6 maanden zal vaste voeding een steeds grotere rol in het dagelijkse eetpatroon gaan spelen. Uit onderzoek is bekend dat in de eerste fase van het leven (al in de baarmoeder) de basis wordt gelegd voor de voorkeuren en eetgewoonten als volwassene. Vanaf deze periode wordt de basis gelegd voor gezonde Charter | 6
Een onevenwichtige voeding heeft ook effecten op de lange termijn. Er zijn steeds meer
wetenschappelijk aanwijzingen dat gezonde voeding in de leeftijdsperiode van 0-4 jaar van invloed is op het ontstaan van ziekten op volwassen leeftijd. Gezonde voeding in de eerste 1000 dagen van een kind heeft een levenslang effect. Aandacht voor een gezonde en gevarieerde voeding is daarom niet alleen op de zuigelingenleeftijd, maar ook in de peuterjaren van essentieel belang. Verschillende voedselconsumptiepeilingen die in Nederland zijn uitgevoerd hebben uitgewezen dat de voeding van veel peuters niet voldoet aan de aanbevelingen. Peuters eten te weinig groenten, fruit en vis en ze krijgen te weinig vezels binnen en te veel verzadigd vet. Op korte termijn kunnen tekorten aan voedingsstoffen (o.a. ijzer, vitamine D en omega
3-visvetzuren) leiden tot een suboptimale gezondheid3. Peuters hebben een ruime inname van zuiveldranken en gebruiken vooral limonade van siroop, frisdrank, koek en snoep tussendoor. Het aantal kinderen met overgewicht en obesitas is de laatste jaren snel toegenomen. Gemiddeld is 1 op de 7 kinderen in Nederland te dik. De Vijfde Landelijke Groeistudie van TNO laat zien dat de prevalentie van overgewicht bij kinderen en jongeren blijft stijgen. In 1980 had 6% van de 4-jarige jongens overgewicht of obesitas. In 2009 was dit 10%. Bij de 4-jarige meisjes was dit in 1980 ongeveer 10% en in 2009 19%4. Van deze groepen zijn ook steeds meer kinderen en jongeren veel te zwaar (obees). Bij kinderen van ouders met een niet-westerse en/of lage socio-economische achtergrond komt overgewicht veel vaker voor. Bij kinderen van Turkse afkomst is het probleem landelijk het grootst; hier is namelijk bijna 1 op de 3 kinderen te zwaar5.
kans heeft om overgewicht of obesitas te houden tot op de basisschool6. Overigens krijgt ongeveer 8% van de kinderen die aanvankelijk een niet-afwijkende BMI hebben bij 3 maanden, toch later aanzienlijk overgewicht. Het overgewicht van de ouders bleek de belangrijkste voorspeller te zijn voor overgewicht. Zorgverleners uit de Jeugdgezondheidszorg zouden zich dus nadrukkelijker dan nu gebeurt, moeten richten op baby’s met overgewicht van ouders met overgewicht. Onderzoek uit Rotterdam laat zien dat opleidingsniveau van de moeder, BMI van de ouders en verandering van gewicht van de baby factoren zijn die sterk samenhangen met de kans op overgewicht7.
Het is belangrijk dat kinderen van jongs af aan een gezond gewicht hebben. Zwaar zijn als peuter of kleuter betekent vaak ook zwaar zijn als volwassene. Preventie van overgewicht en obesitas start dus op jonge leeftijd door het aanbieden van gezonde voeding, aanleren van een gezond eetgedrag, passende hoeveelheden, en coaching in leefstijl voor het gezin. Recent onderzoek laat zien dat een kind dat te zwaar is op de leeftijd van 3 maanden en op 2-jarige leeftijd nog steeds te zwaar is, een verhoogde Platform Gezonde Voeding 0-4 jaar | 7
Referenties 1. www.gezondheidsraad.nl (geraadpleegd januari 2015; per kg lichaamsgewicht bij een kind van 12 kg versus een volwassen man van 84 kg). www.voedingscentrum.nl (geraadpleegd januari 2015). 2. Voedselneofobie: de angst voor het eten van nieuwe of onbekende voeding 3. Over het belang van zowel ijzer, vitamine D als omega3 visvetzuren voor jonge kinderen heeft de Europese Voedselveiligheid Autoriteit (EFSA) uitspraken gedaan. Voor deze nutriënten bestaan goedgekeurde claims. Het gebruik van gezondheidsclaims is in Europese wetgeving geregeld. Kinderclaims zijn claims die gericht zijn op de ontwikkeling en gezondheid van kinderen zoals “Essentiële vetzuren zijn nodig voor een normale groei en ontwikkeling van kinderen”. Charter | 8
4. Schönbeck Y, Talma H, van Dommelen P, et al. (2011) Increase in Prevalence of Overweight in Dutch Children and Adolescents: A Comparison of Nationwide Growth Studies in 1980, 1997 and 2009. PLoS ONE 6(11): e27608. doi:10.1371/journal. pone.0027608 5. Van Dommelen, P, Schönbeck Y, HiraSing, R, Van Buuren, S. (2015) Call for early prevention: prevalence rates of overweight among Turkish and Moroccan children in the Netherlands The European Journal of Public Health; doi: 10.1093/eurpub/ckv051 6. Rossem et al. (2014) Ann Nutr Metab. 65(2-3):211-9. doi: 10.1159/000360305 7. Rossem et al. (2014) BMC Public Health; 14:722. www.biomedcentral. com/1471-2458/14/7222014
