Cerebrovasculair accident een beroerte Patiënten informatie
Algemeen Ziekenhuis Diest Statiestraat 65 – 3290 Diest – t 013 35 40 11 f 013 31 34 53 –
[email protected] – www.azdiest.be
1
Inleiding: Het team van inwendige 2 heet u van harte welkom op de afdeling. Dit is een afdeling waar patiënten met zowel neurologische als cardiologische aandoeningen verblijven. Een onderdeel hiervan is de CVA-zorg die verloopt in de ‘stroke unit’. Met deze brochure willen we u meer informatie geven over CVA, en trachten we op een aantal veel gestelde vragen en bedenkingen een antwoord te formuleren om uw verblijf hier zo aangenaam mogelijk te maken. Niets belet u, om bij bijkomende vragen de teamleden aan te spreken. Het volledig multidisciplinaire team staat steeds klaar om u te helpen.
1
Inhoudstabel: 1. Wat is CVA? 2. Meest voorkomende symptomen 3. Risicofactoren en oorzaken 4. Opname in een ‘stroke unit’ 5. Onderzoeken en behandeling 6. Het multidisciplinaire team 7. Tips en afspraken voor familie 8. Bezoekuren 9. Dagindeling 10. Revalidatie 11. Preventie 12. Veel gebruikte medische termen
2
1. Wat is CVA? CVA staat voor cerebrovasculair-accident en wordt ook wel beroerte, herseninfarct of attack genoemd.
Een CVA is een aandoening in de hersenen door een plotse doorbloedingsstoornis in een deel van de hersenen. Hierdoor treedt er schade op in de hersencellen, en ontstaan symptomen als verlamming, spraak-, begrip- of gedragsmoeilijkheden, gevoelsstoornissen of gezichtsproblemen.
3
Een CVA kan veroorzaakt worden door vorming van een bloedklonter of door een bloeding. Bij een klontervorming in een hersenbloedvat wordt het gedeelte achter de klonter niet meer van bloed voorzien waardoor er beschadiging optreedt in de achterliggende hersencellen. Indien er een kortdurende verminderde doorbloeding is (minder dan 1 uur) spreekt men van een TIA (transiënte ischemische aanval), duurt deze langer dan 1 uur spreekt men van een ischemische CVA. Een hersenbloeding ontstaat door een scheurtje in een hersenbloedvat. Er kunnen in de schedel ook bloedingen voorkomen die niet de hersenen treffen, maar de hersenvliezen. Zo spreekt men, afhankelijk van de plaats van een subarachnoïdale, een epidurale of een subdurale bloeding.
4
2. Meest voorkomende symptomen: Afhankelijk van de plaats waar het infarct (=zone met zuurstoftekort) zich voordoet, kunnen de symptomen zich anders manifesteren. Bij een beroerte in de linker hersenhelft kunnen volgende verschijnselen optreden: verlamming van de rechter lichaamszijde uitval van het rechter gezichtsveld taal- en spraakmoeilijkheden langzaam en onzeker gedrag.
5
Bij
Bij beroerte in de rechter hersenhelft kunnen volgende verschijnselen optreden: verlamming van de linker lichaamszijde uitval van het linker gezichtsveld niet reageren op dingen aan de linkerkant of de linkerkant van het lichaam negeren (‘neglect’) problemen met de ruimtelijke waarneming neiging de eigen mogelijkheden te overschatten spraak- en slikmoeilijkheden.
Naast deze specifieke verschijnselen heeft de patiënt ook vaak te kampen met volgende problemen: incontinentie schouderpijn emotionele labiliteit persoonlijkheidsveranderingen gevoelens van machteloosheid depressiviteit
6
3. Risicofactoren en oorzaken: We onderscheiden twee soorten risicofactoren: - beïnvloedbare risicofactoren. - niet beïnvloedbare risicofactoren. De niet beïnvloedbare factoren zijn waarvoor men geen therapie kan instellen. Voorbeelden hiervan zijn:
deze
Leeftijd: naar gelang de leeftijd neemt de kan op een herseninfarct toe. Geslacht: mannen lopen een groter risico dan vrouwen. Erfelijkheid: herseninfarcten komen soms familiaal voor. Belangrijk hierbij is dat ook de levensgewoontes (vb. ongezond eetgedrag) overgenomen worden.
7
Voor de beïnvloedbare factoren heeft men wel een behandeling voorhanden. Voorbeelden hiervan zijn: Hoge bloeddruk (hypertensie) Hartaandoening Onregelmatige pols Suikerziekte Levensgewoontes: roken, onvoldoende lichaamsbeweging, overgewicht, de contraceptiepil, hormoonpreparaten, alcohol. Atherosclerose of aderverkalking
8
4. Opname op een ‘stroke unit’ of een kamer voor beroertezorg. Op de afdeling zijn een drietal bedden specifiek uitgerust voor de eerste acute zorg bij CVApatiënten. Centraal in deze verzorging staat de opvolging van parameters (bloeddruk, pols, ademhaling, bewustzijn, hartritme..), observatie van de patiënt en het voorkomen van complicaties. Zodra de toestand van de patiënt het toelaat, start intensieve revalidatie door gespecialiseerd personeel (logopediste, kinesitherapeut,..). De patiënt verblijft minstens 48 uur op deze kamer, en verhuist dan naar een andere kamer op onze afdeling.
9
5. Onderzoek en behandeling. De verschillende onderzoeken hebben tot doel de juiste plaats en de oorzaak van het herseninfarct te achterhalen. Tijdens de opname worden er een aantal onderzoeken uitgevoerd om de ernst van het CVA in te schatten (registratie van de hartactiviteit, röntgenopname van de longen, scan van de schedel, bloednames). Andere specialisten worden bij de patiënt gevraagd. Verder worden er ifv. de resultaten en voor verdere opvolging nog extra onderzoeken gepland. Vb. bijkomende bloedname, controle scan van de schedel. De behandeling van een beroerte is erop gericht de schade te beperken, en in de mate van het mogelijke deze te herstellen. Hierbij is een multidisciplinaire samenwerking tussen verpleegkundigen, paramedici en artsen zeer belangrijk.
10
Anderzijds is het van groot belang om tijdens de eerste dagen verwikkelingen zoals slikpneumonie, flebitis, urineweginfecties, schouderpijn en andere te voorkomen. Wat medicatie betreft, wordt er meestal gestart met bloedverdunners (bv. bij een ischemisch infarct), en indien nodig cholesterolverlagers. Dit vooral als preventie voor eventuele recidieven.
11
6. Het multidisciplinaire team: Neurologen: Zij zijn gespecialiseerd in de werking en bouw van het zenuwstelsel. Dr. P. Vanderschueren Tel: 013/336916 Dr. P. Vanooteghem Tel: 013/336916 Consultaties op de afdeling: De artsen doen dagelijks voor de middag een patiëntentoer op de afdeling.
Om de artsen te spreken kan je steeds aan het verpleegteam vragen om een afspraak te maken.
12
Hoofdverpleegkundige: Shana Vandepoel Zij is verantwoordelijk voor de coördinatie en de werking op de afdeling. Tel: 013/354223 Verpleegkundig team: Er zijn 20 verpleegkundigen op de dienst die instaan voor de continuïteit van het zorgproces. Kinesisten: verantwoordelijke: Hans Terweduwe Zij zorgen voor de start van de revalidatie. De kinesist komt op de tweede dag langs en evalueert dan wat de mogelijkheden zijn en stelt een therapieplan op. Zij zijn elke dag op de afdeling van 8u tot 16u. Tel: 013/354380 Logopediste: Joke Nysen Zij zorgt voor de therapie rond slik-, taal en spaakproblemen. Zij is elke dag (uitgezonderd woensdag) op de afdeling van 8u00 tot 12u30 Tel: 013/354228
13
Sociaal verpleegkundige: Sigrid Vrancken Zij is er indien er problemen zijn rond de regeling van het ontslag, planning, administratie, thuishulp,… Zij is elke dag aanwezig van 8u tot 16u. Tel: 013/354728 Pastorale dienst: Hilde Vander Motte Deze dienst wil vooral aandacht schenken aan de geestelijke begeleiding van de patiënten, ook in relatie met hun familie. Tel: 013/ 354264
14
7. Tips voor de familie: Een aantal nuttige tips over de omgang met een CVA patiënt kunnen de moeilijke eerste fase helpen overbruggen: Geef nooit voedsel of drank zonder overleg met het verpleegteam of de logopediste. Indien je een familielid helpt met eten, zet hem of haar dan zo recht mogelijk. Dit om risico op verslikken te voorkomen. Als er slikproblemen zijn, kan u best eten geven met kleine slokjes, hapjes en met een lepel. Bij sommige patiënten moeten de dranken ingedikt worden. Dit wordt aangegeven door een kaartje aan de muur. Er is dan ook een pot met indikkingsmiddel aanwezig. Er zijn speciale staafjes ter beschikking om de mond te verfrissen. Probeer het familielid zoveel mogelijk te motiveren om zelfstandig te eten en de aangedane zijde te gebruiken. 15
(indien er geen bezwaar is, vb slikproblemen?? Contacteer het team?) Benader je ziek familielid ook regelmatig langs de zijde die verlamd is. Op die manier voorkomen we dat de patiënt zijn of haar verlamde zijde gaat negeren. Dit wordt ook ‘neglect’ genoemd. Indien je de patiënt verlegt in het bed, let er dan op dat de verlamde arm voldoende ondersteund is, en voorkom dat deze arm onder het lichaam komt. Na een CVA is de bloeddruk meestal verhoogd. Dit kan dus ook bij uw familielid. Er is dus geen reden tot paniek indien dit het geval is. Toon begrip voor het machteloos gevoel van uw ziek familielid. Spreek hem of haar rustig aan en geef blijk van begrip als de patiënt onrustig of geagiteerd is. Ook bij mensen met verminderd bewustzijn blijven tekens van tederheid belangrijk. Indien er gestart wordt met revalidatie, is het nodig aansluitende schoenen te voorzien 16
omdat dit meer stabiliteit geeft. De kinesist kan u hierover meer informatie geven. Probeer in de familie onder elkaar 1 centrale contactpersoon aan te duiden aan wie de verpleegkundigen hun informatie doorgeven. Dit vermijdt herhaling en verwarring bij informatie-uitwisseling. Bescherming : bij onrust worden de patiënten soms gefixeerd voor hun eigen veiligheid.
17
8. Bezoekuren: De bezoekuren zijn strikt van 14 u tot 20 u. Gelieve hier ook rekening mee te houden in het belang van de patiënt en de verpleegkundigen. Er is wel steeds de mogelijkheid om uw familielid te helpen bij de maaltijd of om eventueel vroeger aanwezig te zijn, maar bespreek dit vooraf met de verpleegkundige. U kan ons steeds bereiken op het nummer: 013/354222
Op de stroke kamers wordt er met aandrang gevraagd het bezoek tot 2 personen te beperken.
18
9. Dag-indeling: 06 07 07 08 11 11 12
u u u u u u u
45: 15: 45: 00: 00: 45: 45:
Briefing nachtverpleegkundige aan ochtendteam Bedeling medicatie Ontbijt Dagelijks toilet / kiné / logopedie Verpleegkundige verzorging Middagmaal + koffie Hulp toiletbezoek
13 14 15 16 18 19
u u u u u u
45: 00: 00: 30: 30: 00:
Briefing ochtendteam aan avondteam Aanvang bezoekuren Verpleegkundige verzorging Avondmaal Hulp bij toiletbezoek Bedeling avondmedicatie
21 u 00: Briefing aan de nachtverpleegkundige
De info-overdracht (briefing) is een belangrijk moment voor de verpleegkundigen. Tijdens dit moment worden de observaties van de patiënten besproken. Gelieve hier rekening mee te houden en vragen achteraf te stellen.
19
10. Revalidatie: Na een CVA, is revalidatie een belangrijk aspect van het herstel. Het AZ Diest werkt nauw samen met het revalidatiecentrum in Herk-de-Stad. De patiënten die in aanmerking komen voor overname moeten aan een aantal criteria voldoen. De sociale dienst van ons ziekenhuis neemt contact op met het revalidatiecentrum en vult samen met u een aanvraagdossier in. In dit centrum worden de patiënten wekelijks besproken voor eventuele overname.
Revalidatiecentrum St.-Ursula Diestsesteenweg 8, 3540 Herk-de-Stad Telefoon: 013-55 17 11
20
11. Preventie: Er zijn een aantal zaken die de patiënt zelf in de hand heeft om een nieuw CVA te voorkomen: Volg de behandeling die werd voorgeschreven zeer zorgvuldig. Laat regelmatig je bloeddruk meten en je cholesterolgehalte opvolgen. Laat jaarlijks je bloedsuiker nakijken als je ouder bent dan 45 jaar. Vermijd vetrijke maaltijden. Eet meer vis en gevogelte ipv. varkens- en rundsvlees, eet veel groenten en fruit. Stop met roken . Aandacht voor overgewicht. Gebruik slechts met mate alcohol. Leer de alarmsymptomen van een beroerte en TIA kennen. Bel de dienst 100 igv. nood. Doe regelmatig aan sport.
21
12. Veel gebruikte medische termen : Afasie: Moeilijkheden met de taal. Atherosclerose: Is verkalking van de slagaders. Vooral cholesterol zet zich vast op de slagaderwanden en sluit na verloop van tijd de slagader af. Dysartrie: Moeilijkheden met de spraak. Dysfagie: Moeilijkheden met het slikken. Embool - embolie: Een stolsel bloed dat met de bloedstroom mee stroomt en de vaten kan blokkeren. Flebitis: Ontsteking van de aders. Hemiplegie: Een halfzijdige verlamming die volledig is. 22
Hemiparese: Verminderde kracht in 1 zijde van het lichaam Intracerebraal: In de hersenen. Ischemie: Plaatselijk onderbreking van de doorbloeding met zuurstoftekort als gevolg. Motoriek: Mogelijkheid om de spieren te bewegen Neglect: Bij neglect ("verwaarlozing") heeft men geen aandacht voor één kant van zijn/haar lichaam en voor de omgeving aan deze kant. NPO: (niets per os) Dit wil zeggen dat je de patiënt niets via de mond mag geven (drank en voedsel). Dit plaatje wordt meestal bij patiënten gehangen die zich verslikken in voedsel en drank. Verslikken is een verschijnsel dat regelmatig voorkomt bij CVApatiënten. Slikpneumonie: Longontsteking tgv. slikproblemen. 23
TIA: Een TIA of Transiënte Ischemische Attack, is een voorbijgaande beroerte door belemmering in de bloedtoevoer. Dwz. dat de verschijnselen die zich voordoen binnen het uur terug verdwijnen. Dit is wel een belangrijke waarschuwing voor verder onderzoek. Trombose: Een verstopping in de bloedvaten door een stolsel bloed dat in de vaten blijft zitten.
24
25
©Algemeen Ziekenhuis Diest
Voor verveelvoudiging of kopie van deze uitgave, gelieve contact op te nemen met de Algemeen Directeur van het Algemeen Ziekenhuis Diest.
REALISATIE Shana Vandepoel, Hoofdverpleegkundige
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER
Algemeen Ziekenhuis Diest Statiestraat 65 – 3290 Diest t 013 35 43 23 – f 013 31 34 53
[email protected] – www.azdiest.be Juni 2012
26
