Centric. Communities. Prins Constantijn: ICT moet de economie redden. Social media expert maakt werk ambtenaren makkelijker

Communities

Centric

MAGAZINE

OVERHEID Jaargang 9, nummer 4, oktober 2010

Prins Constantijn: ‘ICT moet de economie redden’ Social media expert maakt werk ambtenaren makkelijker AIVD waarschuwt voor spionnen Hoe verdienen we ons brood in 2040? Hyves verbindt Nederland Landgraaf stort zich op Twitter-avontuur ’s-Hertogenbosch inspireert tot deelname sociaal netwerk

Centric

MAGAZINE

OVERHEID

Colofon Eindredactie Jeroen Wolbers Redactie Noor Ferket Ben van Lier Esther Lutterman Lidwien Meijers Jeroen Wolbers Fotografie Rob Cornelder Gerard van Hal Jeff Jasper Arjen de Lange Mirjam van der Linden Peter van de Meer Willem Jan Ritman

Ontwerp Offermans Design bv Valkenswaard Druk Drukkerij Atlas BV Soest Redactieadres Centric IT Solutions Postbus 1099 5602 BB Eindhoven tel: (040) 260 49 11 e-mail: [email protected] Verschijning Het magazine voor de Overheid verschijnt vier keer per jaar. Abonnementen en adreswijzigingen Centric Binnendienst Lokale Overheid Postbus 338 2800 AH Gouda tel: (0182) 34 57 01 Reacties Reacties op artikelen, gepubliceerd in dit blad, zijn altijd welkom. De redactie houdt zich echter wel het recht voor ingezonden stukken in te korten in geval van ruimtegebrek. Copyright Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie.

Wilt u zich abonneren

op onze elektronische nieuwsbrief Centric e-Magazine,

3

Voorwoord

4

Interview

9

Visie

Prins Constantijn geeft visie op Digitale Agenda 2020

Social media expert Kim Spinder maakt werk ambtenaren makkelijker

mail dan naar

12 News

[email protected]

14 Interview

o.v.v. abonnement e-Magazine.

Kwetsbaarheidsanalyse AIVD brengt grote spionagerisico’s in beeld

18 A view on Wat gebeurt er wereldwijd op het gebied van social media? 20 Interview

Hyves verbindt Nederland

24 Performance

Landgraaf stort zich op Twitter-avontuur

26 User ID ’s-Hertogenbosch inspireert tot deelname sociaal netwerk

29 Events 30 Interview

Hoe verdienen we ons brood in 2040?

34 Events

In de ban van communities Terwijl de blaadjes alweer langzaam van de boom

gemeente Landgraaf een begin gemaakt om haar

vallen, denk ik nog even terug aan de heerlijke

burgers via Twitter van actuele nieuwsfeiten te voor-

zomermaanden. Een zomer die volop in het teken

zien. Als onze klanten meegaan in deze ontwikkeling

stond van het wereldkampioenschap voetbal in

is het goed dat er op de markt specialisten zijn, die

Zuid-Afrika. Ons koude kikkerlandje dat steeds meer

de overheid daarmee kan helpen. Een social media

in de ban raakte van de Oranje-gekte. Als één

expert met veel ervaring binnen gemeenteland en de

community stonden we achter Oranje en voelden

CEO bij Hyves praten u in deze editie niet alleen bij

we ons verbonden met de strijd van de Nederlandse

over de do’s en don’ts van social media, maar ook over

sporters, bijna tienduizend kilometer hiervandaan.

de toekomstige ontwikkelingen.

Door deze saamhorigheid, groeide ook het aantal

De mogelijkheid om online te communiceren met

Nederlanders, dat zich op één of meerdere digitale

mensen vanuit de hele wereld met dezelfde passies

communities met elkaar verbonden voelt met elkaar,

en interesses heeft voor mensen veel voordeel. Toch

tot grote hoogten. Populaire social media als Twitter,

hebben virtuele gemeenschappen ook de nodige

LinkedIn en Hyves draaiden voor en na de wedstrijden

vormen van vrees opgeleverd. De AIVD kwam onlangs

overuren. Zowel nationaal als internationaal werd

met een alarmerend rapport over de toename van

menig record verbroken. Zo las ik laatst dat na afloop

spionageactiviteiten van buitenlandse inlichtingen-

van

tegen

diensten en onze kwetsbaarheid daarin. Virtuele

Denemarken er gemiddeld 3.282 tweets per seconde

gemeenschappen kunnen namelijk bij uitstek dienen

verstuurd werden. Na de winst van Oranje op Uruguay

als broedplaats voor spionnen. In een interview geeft

verstuurden in een uur tijd bijna 101.000 mensen

de AIVD aan waarom gemeenten extra waakzaam

een berichtje op Hyves.

moeten zijn.

Het geeft eens te meer aan dat het belang van social

Voor het werken met online communities en de

media niet meer is weg te denken uit onze samen-

verdere ontwikkeling daarvan is een goede ICT-infra-

leving. We verplaatsen ons steeds meer naar de

structuur natuurlijk een absolute must. Dit geldt

virtuele ontmoetingsplaats op het internet. Online

ook voor het aanpakken van de maatschappelijke

communities waar mensen die dezelfde interesses en

problemen, waar we binnen Europa de komende

passies met elkaar delen herhaaldelijk samenkomen.

decennia mee te maken krijgen. Dat ICT daarin een

Of het nu gaat om sport, of politiek. Reizen of

grote rol gaat spelen, leest u in ons openingsinterview

gezondheid, voor praktisch elk thema is wel een

met Prins Constantijn, die als senior adviseur mede-

online gemeenschap te vinden.

verantwoordelijk is voor de uitrol van de Digitale

de

gewonnen

wedstrijd

van

Japan

voor woord

Agenda binnen Europa. Dat onze klanten de weg naar een online community ook gevonden hebben, leest u in dit magazine. Zo

Ik wens u veel leesplezier!

hebben twee senior ICT-engineers van de gemeente ’s-Hertogenbosch het initiatief genomen om op

Noor Ferket

LinkedIn een aparte gebruikersgroep in te richten

Directeur Public Sector Solutions

voor een applicatie van Centric. Daarnaast heeft de

Centric Magazine | overheid 3 oktober 2010

inter view

inter view

‘ICT moet de economie redden’ 4 Centric Magazine | overheid oktober 2010

Prins Constantijn geeft zijn visie op Digitale Agenda 2020 Als we economische groei willen realiseren en onze welvaart willen behouden, moet Europa op digitaal gebied de teugels sterker aantrekken. Dat staat in de Digitale Agenda, die eurocommissaris Neelie Kroes afgelopen juli in Brussel presenteerde. De Digitale Agenda geeft de prioriteiten van de Europese Commissie weer voor de komende vijf jaar op het terrein van de digitale samenleving voor alle Europese burgers. Prins Constantijn van Oranje-Nassau heeft ruime ervaring op het gebied van telecommunicatie en ICT. Hij maakt als senior adviseur deel uit van het nieuwe kabinet van Kroes en is medeverantwoordelijk voor de uitrol van de Digitale Agenda binnen Europa. De redactie vroeg hem naar zijn visie. Waarom is de Digitale Agenda geïntroduceerd als dé

alleen al aan het openbreken van wegen en trottoirs.

belangrijkste internetstrategie voor Europa?

Een groot deel van de investeringskosten zit simpelweg

Omdat de Digitale Agenda moet, kan en zal bijdragen

in het spitwerk. De lokale regelgeving kan daarbij enorm

aan het aan de praat krijgen van de Europese economie.

hinderen en zal dus aangepast moeten worden.

Het is bedoeld als positieve agenda naar de toekomst.

Daarnaast is de aanleg in dunbevolkte gebieden soms

ICT is van belang voor de economische groei, het creëren

niet rendabel voor bedrijven. Zonder overheidssteun

van banen en welvaart.

kom je er dus niet. Daarom zullen wij alle nationale en

Daarnaast is ICT een onmisbaar element in het oplossen

regionale overheden nadrukkelijk aansporen te komen

van grote maatschappelijke vraagstukken, zoals klimaat,

tot publiek-private samenwerking voor de aanleg van

energie, transport en de zorg.

breedbandige verbindingen.

Waar denkt u dan aan? We hebben bijvoorbeeld te maken met een sterk vergrijzende samenleving. Daardoor moeten we met minder mensen voor meer mensen zorgen. De productiviteit moet dus aanzienlijk omhoog als we hetzelfde niveau van zorg willen behouden. ICT is daar bij uitstek geschikt voor, want de helft van de productiviteitsgroei is aan de

‘Nederland moet binnen Europa het voortouw nemen.’

toepassing van ICT te danken. Hoe gaat u ervoor zorgen dat ICT optimaal wordt ingezet om de grote maatschappelijke problemen

Hoe gaat u dat doen?

binnen Europa op te lossen?

Door erop te blijven hameren dat regionale overheden

De focus vanuit de Commissie ligt in eerste instantie op

de Europese structuurfondsen die ze ontvangen, investeren

het bevorderen van investeringen in breedband in alle

in de digitale infrastructuur. Want deze investeringen zijn

Europese lidstaten. Ultrasnel internet wordt onmisbaar

nog relatief nieuw en onbekend en moeten concurreren

voor mensen en organisaties in de komende eeuw.

met andere doelstellingen van overheden. Daarom is het

We hebben in de Digitale Agenda uitgesproken dat elke

onze taak overheden op alle niveaus hierover goed te

Europese burger in 2013 toegang moet hebben tot

informeren. De tijd van afwachten tot de markt het

breedband en in 2020 tot snelheden boven de 30 MB.

vanzelf doet, is allang voorbij. Dat kan de markt simpel-

Dat is nodig om grootschalig breedbandige communicatie-

weg niet alleen. We gaan vanuit de Commissie zelf meer

toepassingen in bijvoorbeeld de energiesector, zorg of

het voortouw nemen.

het onderwijs uit te rollen. Eerst moet de infrastructuur, de digitale snelweg, er liggen, voordat we de technologische mogelijkheden optimaal kunnen benutten.

Digitale Agenda De ‘Digitale Agenda 2020’, die door de Europese Commissie is voor-

Wie moet ervoor zorgen dat die digitale infrastructuur

gesteld, moet een belangrijke bijdrage leveren aan de economische

uiterlijk in 2013 is uitgerold?

groei in de EU. De Agenda heeft als doel de voordelen van het digitale

De lidstaten moeten dit zelf oppakken. Door bedrijven te

tijdperk over alle groepen van de samenleving te verspreiden. Hiervoor

stimuleren te investeren, door samen met die bedrijven

bakent de Agenda zeven prioritaire actiegebieden af: verwezenlijking

te investeren, of door het gewoon zelf te doen. En dat

van een digitale interne markt, vergroting van de interoperabiliteit,

alles uiteraard wel binnen de Europese staatssteun- en

versterking van het vertrouwen in en de beveiliging van het internet,

mededingingsregels.

opvoering van de snelheid van de toegang tot het internet, verhoging van de investeringen in onderzoek en ontwikkeling, verbetering van

Is het zo simpel?

digitale geletterdheid, en het gebruik van ICT om maatschappelijke

Nee dat niet. Er zijn uiteraard obstakels. Zo heeft elke

problemen als de klimaatverandering en de vergrijzing aan te pakken.

lidstaat te maken met allerlei overheidsregels die een

Verspreid over deze zeven gebieden worden in de Digitale Agenda een

grote rol spelen bij de aanleg van de infrastructuur. Denk

honderdtal vervolgacties voorgesteld.


Overal in Europa is de situatie anders

Nederland loopt binnen Europa voorop

Die netwerkeffecten van het internet zijn

voor wat betreft dekkingsgraad, eigen-

in publieke en private investeringen voor

bekend, maar beleidsmatig nog onvol-

dom infrastructuur en aanwezige financië-

breedbandaansluitingen. Moet Nederland

doende onderkend.

le middelen. Nederland heeft bijvoorbeeld

de prioriteiten daarom op andere gebieden

veel meer financiële mogelijkheden dan

richten?

Wat moet Nederland concreet doen om

een land als Polen. Hoe gaat u dat verschil

Nee, want voor Nederland is niet Europa,

binnen de voorgeschreven kaders van

tussen de lidstaten managen?

maar de wereld de benchmark. Nederland

de Digitale Agenda in ieder geval niet

De grootste uitdaging ligt in landen waar

én de rest van Europa lopen achter op Azië

achterop te raken bij de andere lidstaten?

nog geen of nauwelijks snel breedband is.

en de Verenigde Staten als het gaat om

Nederland heeft de potentie om voorop te

Door in breedband te investeren, kunnen

glasvezelaansluitingen. Vooral de snelheid

lopen als de centrale overheid, gemeenten

ze een gebrek in een voorsprong omzetten.

van de Nederlandse infrastructuur kan ver-

en het bedrijfsleven blijven investeren in

Een leuk voorbeeld van het ombuigen van

der omhoog, net als het aantal mensen dat

sneller breedband en in het scheppen van

een nadeel in een voordeel is Nairobi. Daar

is aangesloten op dat supersnel internet.

een goed ondernemersklimaat. Daarnaast

lopen ze met mobiel betalingverkeer voorop,

moet Nederland proberen binnen Europa

omdat er geen snelle internetverbinding

het voortouw te nemen met het uitbuiten

voorhanden is. Of kijk naar Estland, dat liep

van een aantal technologische ontwikkelin-

op alle gebieden ver achter, maar door gerichte keuzes is het binnen Europa één van de koplopers op het gebied van elektronische

overheid

en

breedband-

toepassingen. Daarom willen wij de lidstaten die achterblijven helpen door de inzet van structuurfondsen en door best practices uit andere gebieden met ze te delen. We monitoren jaarlijks de voortgang in de

‘Elke Europese burger moet in 2013 toegang hebben tot breedband.’

gen, waar het land in uitblinkt. Nederland kan bijvoorbeeld een voortrekkersrol spelen in het effectief toepassen van ICT in het elektriciteitsnet, of in de zorg. Als je daar best practices voor ontwikkelt, kun je zelf veel invloed uitoefenen en voorkom je dat je achter andere landen aanloopt. Door urgente problemen en de inzet van een paar enthousiaste medewerkers van

lidstaten. Identificeren de zwakke punten

bedrijven of overheden gebeurt dat op

en kunnen op basis daarvan actie onder-

lokaal niveau veel sterker dan landelijk.

nemen. Stilstaan is geen optie. Voor de

Lokaal durft men zich sneller met nieuwe

EU geldt bovendien dat de kracht van de

De upload-snelheden zijn op dit moment

technologische toepassingen te onderschei-

individuele lidstaten, het geheel versterkt.

nog te laag om grootschalig breedbandige

den, bijvoorbeeld op het gebied van

Maar Europa is nog steeds een lappen-

communicatietoepassingen in de gezond-

publieke dienstverlening en mobiliteit-

deken van aparte landjes. Er is beslist nog

heidszorg of in het onderwijs uit te rollen.

programma’s. Steden voelen onderling een

geen sprake van één digitale markt. We

Ook zien we in Nederland veel succesvolle,

gezonde concurrentie en hebben daardoor

kunnen als EU-landen veel

van elkaar

lokale breedbandige initiatieven, die echter

een sterkere prikkel om te innoveren dan

leren, elkaar versterken. Daarom is de

veel problemen hebben bij het opschalen

landen. Dat vind ik leuk, daar zit dynamiek

Digitale Agenda ook bedoeld als motive-

naar een regionaal of nationaal niveau.

in. Wij stimuleren dat vanuit de Commissie

rende factor, een verplichting aan onszelf.

En dan zijn er de netwerkeffecten. Hoe

en nodigen de innovators graag uit om bij

meer mensen zijn aangesloten, hoe hoger

ons in Brussel de best practices te tonen,

het maatschappelijk en economisch nut.

of vragen de innovators zich aan te melden

6 Centric Magazine | overheid oktober 2010

als pilot voor programma’s, zoals het

proeven registreren en onderzoek doen

slimme energiemeters te koppelen aan een

‘Future Internet Public Private Partnership,

naar onweer, regen of aardschokken. Dit

openbaar publiek platform kan de toevoer

waarin iedereen nieuwe internettechno-

soort sensornetwerken kan in de toekomst

beter worden afgestemd op de behoefte

logieën en marktgerelateerde diensten kan

op steeds meer terreinen worden toe-

van de consument. Voordeel voor de

ontwikkelen. Je hebt dit soort initiatieven

gepast. Voor grootschalige verkeersobser-

consument is bovendien dat hij realtime

gewoon nodig om een openbaar platform

vatie, publieke veiligheid, defensie of in de

inzage krijgt in de afname en bijbehorende

te creëren, zodat je iets in gang kunt

zorg.

kosten in plaats van achteraf.

zetten.

Verder is uitbreiding van ICT-mogelijkheden in de zorg onontkoombaar. We moeten

Kunt u daar een voorbeeld van geven? Vanuit de markt is het ontstaan van de Iphone een mooi voorbeeld. Mobiel internet kwam in Nederland langzaam van de grond. Met de introductie van de Iphone kwam daar verandering in. Er werd een openbaar platform gecreëerd, waarop het publiek kan aansluiten en waarvoor apps ontwikkeld

kunnen

worden.

Sindsdien

met

‘De Digitale Agenda is een verplichting aan onszelf.’

minder

verzorgers

meer

mensen

helpen. Met de inzet van sensoren kun je ouderen langer thuis laten wonen en bespaar je op de zorgkosten. Beweegsensoren zijn bijvoorbeeld uitermate geschikt om de bewoner in zijn of haar thuissituatie continu in de gaten te houden. Verder zijn er al kleine apparaatjes met RFID-chips op de

markt,

die

voortdurend

bepaalde

stijgt het gebruik van mobiel internet

lichaamsfuncties als bloedwaarden kunnen

explosief.

meten. Artsen kunnen die op afstand uit-

Ander voorbeeld is het LOFAR-project, dat

lezen. Je werkt dus niet alleen effectiever

is ontstaan uit de ambitie van Nederlandse

Hoe kunnen we dit soort sensornetwerken

en kostenefficiënter, maar creëert voor

sterrenkundigen en het betrokken bedrijfs-

in de publieke dienstverlening dan het

ouderen ook een beter leven in hun

leven om nog beter wetenschappelijk

beste inzetten?

vertrouwde omgeving.

onderzoek naar verschijnselen in de ruimte

De vuilnisophaaldienst is een mooi voor-

te doen. Het resulteerde in de ontwikkeling

beeld. Het ophalen van vuilnis gebeurt nu

Wat moeten gemeenten doen om dit soort

van de grootste radiotelescoop ter wereld,

op basis van een wekelijks schema, maar

initiatieven mogelijk te maken?

die in Drenthe staat. De telescoop bestaat

het is veel efficiënter dit op grond van

De overheid moet haar data beschikbaar

uit een netwerk van 25.000 kleine anten-

volume en behoefte te doen. Door elektro-

stellen en toegankelijk maken voor koppe-

nes, die verspreid zijn over 36 velden in

nische sensoren te koppelen aan de afval-

lingen met openbare platformen, die

Noord-Nederland en enkele plaatsen in

systemen kun je direct in beeld brengen

door de markt ontwikkeld worden. Veel

Noord-Europa. De antennes zijn via glas-

waar het ophalen van afval wel of niet

informatie die beschikbaar is, bijvoorbeeld

vezelkabels verbonden met een centrale

nodig is. Dit vergt een stukje investering

uit de GBA, kunnen we daardoor veel

computer in Groningen. Met zo’n initiatief

door de overheid, maar dat haal je door

slimmer gebruiken.

creëer je door het uitgebreide supersnelle

efficiënter te werken ruimschoots terug.

glasvezelnetwerk tevens een ideaal open-

Een ander voorbeeld is de energiemarkt.

Maar hoe zit dat dan met de privacy?

baar platform, waarop ook bedrijven of

Het inschatten van de behoeften gebeurt

Een goede balans tussen bescherming van

instellingen kunnen aansluiten. Het KNMI

elk jaar vooraf bij benadering. Daardoor

privacy en het openstellen van overheids-

kan bijvoorbeeld met de antennes kern-

hebben we vaak veel overcapaciteit. Door

data is natuurlijk essentieel. Veel data is

Prins Constantijn Constantijn Christof Frederik Aschwin (Utrecht, 11 oktober 1969), Prins der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, jonkheer van Amsberg, is de derde en jongste zoon van koningin Beatrix en prins Claus. Prins Constantijn heeft, naast enkele representatieve verplichtingen als lid van het Koninklijk Huis, gekozen voor een eigen loopbaan. Hij studeerde van 1988 tot 1995 rechten aan de Rijksuniversiteit Leiden. Na zijn studie liep de prins stage bij het Kabinet van mr. Van den Broek, de Commissaris van de Europese Commissie. Na zijn stage bleef hij daar werken tot september 1999. Na zijn huwelijk in 2001, met Laurentien Brinkhorst, verhuisde hij naar Londen. Daar werkte hij tot eind 2002 voor consultants Booz Allen Hamilton om vervolgens in 2003 als adviseur Europa-communicatie de overstap te maken naar het ministerie van Buitenlandse Zaken in Nederland. In 2004 ging hij aan de slag bij RAND Europe, waar hij aan het hoofd stond van het Brusselse kantoor en leiding gaf aan een onderzoeksteam, dat zich onder meer bezig hield met informatietechnologie. Vanaf 2010 werkt Prins Constantijn als senior adviseur voor het Kabinet Digitale Agenda van Europees Commissaris mevrouw Neelie Kroes.


niet privacygevoelig of kan gezuiverd

gelijke voet moeten binnenkomen. Wij

Laat ik de laatste als voorbeeld nemen.

worden van concrete persoonsnamen of

hebben een driejarig programma gestart

Het faciliteren van de Dienstenrichtlijn is

leeftijden. Al vind ik wel dat we vaak te

met de naam epSOS (red. Smart Open

een absolute must binnen de Europese

dogmatisch zijn als het gaat om de privacy.

Services for European Patients). Nictiz,

gemeenten.

het landelijk expertisecentrum dat de

daardoor veel makkelijker om zich in overal

Hoezo?

ontwikkeling van ICT in de zorg faciliteert,

in Europa te vestigen en dat geeft een

Privacy wordt vaak als een juridisch pro-

vertegenwoordigt

impuls aan de economie en werkgelegen-

bleem beschouwd, terwijl er veel praktische

programma.

Nederland

in

dit

Ondernemers

krijgen

het

heid. Voorwaarde is dat er binnen een

mogelijkheden zijn om privacybescherming

gemeente

écht te verbeteren. Overheden kunnen

gemeente heeft, als eigenaar van dit

veel meer doen om privacydiensten aan

loket, veel problemen met de organisatie

te bieden. Bijvoorbeeld door burgers te vertellen dat hun gegevens zijn geraadpleegd: door wie en voor welk doel. Er zijn ook veel technische mogelijkheden om privacy écht te garanderen. Met regels alleen wordt privacy niet beschermd, zeker

‘We zijn vaak te dogmatisch als het gaat om privacy.’

één

loket

komt,

maar

de

daarvan. Het vereist nauwkeurige samenwerking tussen verschillende afdelingen, die

bij

de

vestigingsvraag

betrokken

zijn. Door het initiëren van een pilot met gemeenten in verschillende landen brengen we de juridische en technische

als de regels niet goed gehandhaafd

knelpunten in beeld en zoeken we naar

worden.

oplossingen. Op basis van de uitkomsten

Verder blijven veel goede ideeën jammer

helpen we andere gemeenten met de

genoeg op de plank liggen, omdat er in de

implementatie. Dit soort initiatieven doen

privacywetgeving nog te vaak belemme-

Binnen dit programma zoeken we met

we veel te weinig. We investeren veel in

rende juridische aspecten zitten. Daar komt

de inzet van pilottrajecten met betrokken

research, de kasten van de universiteiten

bij dat de regelgeving in heel Europa

partijen in tien verschillende landen naar

raken aardig gevuld, maar er gebeurt

anders wordt toegepast, waardoor bedrij-

de best mogelijke oplossingen om binnen

vervolgens te weinig mee. Vooral in het

ven hoge kosten moeten maken om aan

Europa klinische informatie uit te kunnen

onderwijs en de zorg kunnen we veel

alle regeltjes te voldoen.

wisselen. We kijken welk platform daarvoor

bereiken door het gewoon te proberen.

het meest geschikt is, want je hebt te

Mocht de uitkomst positief zijn, dan kun je

Als u gaat inzetten op technologische

maken met zowel technische, juridische als

de ontwikkelde dienst certificeren en als

toepassingen om maatschappelijke pro-

semantische aspecten. Er mag bijvoorbeeld

standaard inzetten.

blemen op te pakken, dan is het wel

tussen landen onderling geen misverstand

van belang dat verschillende aanbieders

bestaan

een

De komende jaren spoelt een vloedgolf

informatie tussen systemen onderling

medische term. Eén van de doelstellingen is

aan bezuinigingen over gemeenten in

probleemloos kunnen uitwisselen. Wat

dat patiënten tegen 2015 online toegang

Europa. Vormt dat geen belemmering voor

gaat u daaraan doen?

krijgen tot hun medisch dossier, ongeacht

het waarmaken van de ambities uit de

Binnen de Agenda is één van de zeven

waar in de EU zij zich bevinden.

Digitale Agenda?

over

de

betekenis

van

prioriteiten gericht op standaarden en

De Digitale Agenda is een geweldige

interoperabiliteit. Zeker omdat Europa nog

Beperkt de focus op open standaarden zich

stimulans voor de economische groei,

zo gefragmenteerd is, moeten we blijven

enkel tot een pilot in de zorg?

waardoor

aansturen op open standaarden en open

Nee, naast de pilot in de zorg, hebben we

behouden. We moeten met z’n allen

oplossingen. Kijk alleen maar naar de zorg,

nog een aantal pilots opgezet op het

investeren om in de toekomst met minder

waar verschillende aanbieders van techni-

gebied van identity mangement, elektro-

mensen de productiviteit te verhogen.

sche apparaten die met de zorginstellingen

nische aanbestedingen en de Europese

Daarom gaan de kosten voor de baat uit.

en artsen kunnen communiceren wel op

Dienstenrichtlijn.

Al zijn nieuwe investeringen zeker niet

we

onze

welvaart

kunnen

altijd vereist. Je kunt bestaande middelen ook herverdelen, zodat ICT meer financiële armslag krijgt. Dat wekt op de beleidsterreinen waar geld wordt weggenomen weerstand op, maar op termijn heeft iedereen daar voordeel van. We kunnen immers alleen het onderste uit het digitale potentieel halen als we op de volle medewerking van de lidstaten, de ICT sector en overige essentiële economische actoren kunnen rekenen.

Prins Constantijn tegenover de redactie: “De Digitale Agenda is een geweldige stimulans voor de economische groei, waardoor we onze welvaart kunnen behouden.”


Social media expert Kim Spinder maakt werk van ambtenaren makkelijker

visie


‘Stop met praten over Web 2.0 Creëer De ambtenaar van de toekomst moet met minder budget effectiever en efficiënter gaan werken. Hoe pak je dat aan? De redactie vroeg het Kim Spinder. Zij houdt zich bezig met Web 2.0-toepassingen die het werk van ambtenaren makkelijker maken, de samenwerking onderling bevorderen en de relatie met de burger verbeteren. “Mijn hart ligt bij het innoveren van de

een heikel punt is geweest en kijken nu met

Passie delen

overheid om elke dag het verschil te maken

verbazing en enthousiasme naar mijn

Naast de inzet van Web 2.0-toepassingen

voor onze samenleving”, vertelt Kim. De

uitleg over de handige tools die de commu-

opteert Kim ervoor slimmer naar de

social media expert komt met de huidige

nicatie aanzienlijk kunnen verbeteren”,

bedrijfsprocessen binnen de overheid te

digitale ontwikkelingen in ideaal vaar-

ervaart Kim. “De mensen weten dat

kijken. “Veel dossiers zijn opgeknipt. Elke

water, want er is een fundamentele veran-

gewoon niet of hebben de vaardigheden

ambtenaar

dering gaande in onze samenleving: in

niet. Er heerst zelfs een taboe om het te

schrijft daarover mooie beleidsnotities,

hoe mensen elkaar vinden, kennis en

vragen, omdat ze zich soms een beetje

maar ik vind dat dit heel inefficiënt werkt

ideeën uitwisselen en samenwerken. Een

schamen dat ze nog niet helemaal mee zijn

bij het aanpakken van maatschappelijke

verandering die vooral is ingezet door

met de moderne ontwikkelingen.”

problemen in bijvoorbeeld het onderwijs.

beheert

een

eigen

stukje,

de techniek van internet en Web 2.0.

Stel dat je er nu eens voor kiest geen

“Daar moeten we iets mee als overheid.

beleidsnotitie te maken, maar je enkel te

Web 2.0 stimuleert een nieuwe manier van

focussen op het praktisch verbeteren van

werken die unieke kansen biedt om op bezuinigingen in te spelen, de relatie met de burger te versterken en maatschappelijke problemen op te lossen.”

Taboe De social media expert vindt dat de over-

‘Web 2.0 biedt unieke kansen om op bezuinigingen in te spelen.’

problemen in het onderwijs.” Volgens de social media expert is de kans op succes groter als de overheid hiervoor een netwerk faciliteert met professionals, die dezelfde passie delen en het leuk vinden om te helpen. Voor het formeren van zo’n projectgroep biedt LinkedIn snel

heid optimaler gebruik moet maken van de

toegang tot de beste en juiste experts. Dit

mogelijkheden die de digitale snelweg

medium maakt direct inzichtelijk waar

biedt. “Als ambtenaar moet je toch zelf

iemand mee bezig is en wat zijn of haar

kunnen bepalen waar, wanneer en hoe je je

Om slimmer werken via Web 2.0 breder

passie is. Op basis daarvan kun je een aantal

werk doet”, meent ze. “Web 2.0 biedt

onder de aandacht te brengen van ambte-

ambtenaren, onderwijsspecialisten, weten-

kansen om het werk veel efficiënter en

naren organiseerde Kim, zonder financiële

schappers, leraren en studenten met elkaar

effectiever in te richten. Ik leer ambtenaren

middelen, maar met de inzet van 2.0-tools

verbinden. Door vervolgens met deze groep

hoe zij via Skype makkelijk het beeldscherm

en haar netwerk, een week lang het Open

experts in kleine pilots met korte doorloop-

kunnen delen, hoe zij online kunnen

Innovatie Festival. Ambtenaren, bestuur-

tijden aan co-creatie te werken, kun je écht

vergaderen, brainstormen en documenten

ders, raadsleden en andere belangstellen-

dingen veranderen en in gang te zetten. Je

kunnen samenstellen. Ook breng ik ze bij

den maakten kennis met de manier waarop

boekt sneller kleine successen en kunt deze

hoe je het beste papierloos werkt, door

de overheid via nieuwe (sociale) media kan

best practices vervolgens breder uitzetten.

bijvoorbeeld samen online documenten op

samenwerken en hoe de kennis van het

Ik heb zelf ervaren dat dit de beste manier

te stellen.”

publiek daarin efficiënt benut kan worden.

is om in kort tijdsbestek voor elkaar te

Ambtenaren tussen de veertig en zestig

Het festival werd een succes en vind dit jaar

krijgen dat Web 2.0 binnen de overheid

jaar zijn het meest opgetogen. “Zij weten

zelfs wereldwijd plaats (zie kader).

steeds meer een plaatsje krijgt.”

dat communicatie binnen de overheid altijd

Europa Voor het tot stand brengen van verbindin-

Open Innovatie Festival

gen, is het volgens Kim wenselijk dat de

Het Open Innovatie Festival vindt dit jaar plaats van 29 november tot 3 december op

overheid leert vragen te stellen. “Dat is niet

diverse locaties in de wereld, waaronder: Amsterdam, Amersfoort, Eindhoven,

makkelijk, want kennis en macht bepalen

Helsinki, Hoorn, Kopenhagen, Londen en Nieuwegein. Het festival bevat tal van

binnen overheidsland nog voor een groot

activiteiten voor ambtenaren, raadsleden, bestuurders, ondernemers, studenten,

deel de hiërarchie, dus worden er praktisch

docenten en andere belangstellenden. Aan de orde komen onder andere nieuwe

geen vragen gesteld.” De social media

manieren om kennis en ervaring van burgers in publieke vraagstukken te benutten,

expert opteert ervoor de burger mee te

Het Nieuwe Werken, Web 2.0 en sociale media, mediation, kernwaarden en burger-

laten denken en helpen aan het oplossen

schapsstijlen.

van maatschappelijke problemen in de gemeente. “Niet enkel via inspraakavonden,

Meer informatie: www.openinnovationfestival.com


want dan sluit je heel veel mensen uit die

meerwaarde door ermee te werken’

Kim Spinder Kim Spinder kan het beste omschreven worden als innovator binnen de overheid. Na de Hulpverleningsdienst Groningen, Politie Gelderland-Zuid, gemeente Amsterdam (kennismanager,

Kim Spinder vindt dat de overheid optimaler

projectleider

crisisbeheersing

stadsdelen en communicatieadviseur)

gebruik moet maken van de mogelijkheden die

werkte ze nu een aantal maanden

de digitale snelweg biedt.

voor het project Ambtenaar voor de Toekomst en sinds kort ook als zelfstandige professional. Kim past in

niet in de gelegenheid zijn te komen. De

leren. Het gaat daarbij vooral om een

inzet van Twitter of LinkedIn biedt voor

verandering van cultuur en mentaliteit.

deze mensen toch een alternatief om in-

Daar moeten we de komende tijd veel

spraak te hebben.”

aandacht aan besteden. Ik kwam laatst bij

Kim vervolgt: “Door Twitter gericht te

een gemeente waar de baliemedewerkers

gebruiken komt informatie naar mij toe in

afgesloten waren van Hyves. Draai dit om!

plaats van dat ik het opzoek. Ik stel via dit

Geef ze juist toegang op Hyves om vanuit

medium één vraag, ga in vergadering en als

de gemeente dichter bij de burger te

ik terug ben, heb ik een aantal antwoorden.

haar werkzaamheden de principes van het nieuwe werken en Web 2.0tools zelf actief toe en deelt haar kennis en opgedane ervaringen actief via presentaties, workshops en het schrijven van weblogs. Naast het inspireren en opleiden van ambtenaren heeft Kim zelf ook veel Web 2.0-projecten binnen de overheid gedaan.

Ik Google bijvoorbeeld ook niet meer, maar krijg de gewenste informatie in no time via mijn volgers op Twitter.” Ze vervolgt: “Mensen stellen elkaar vragen op Twitter en helpen elkaar door kennis te delen. Ik had laatst een vraag over hondenbelasting. Ik kreeg via dit medium direct een link van een andere burger om het formulier

te

downloaden.

Sommige

gemeenten zijn zelf actief op social media om burgers op weg te helpen, maar ook burgers helpen elkaar onderling.

met het gebruik van social media. “We

‘Ambtenaren tussen de veertig en zestig jaar zijn het meest enthousiast.’

spreken alleen onze ambitie niet uit. Durf uit te spreken dat we de beste overheid ter wereld willen zijn. Ben ambitieus. Want we kunnen echt een handelsnatie worden in het creëren van netwerken en kennisinstituten op bepaalde thema’s. Ik ben ervan overtuigd dat we op deze manier veel sneller zaken voor elkaar krijgen in Nederland en met innovatie maatschappelijke

problemen

met

elkaar

oplossen.

Kennis is immers ons belangrijkste product

Ambitieus

en kennisuitwisseling onze belangrijkste

Door de inzet van social media gaat de

komen, die ook van dit medium gebruik

activiteit. We moeten alleen nog beter

dienstverlening van de gemeente volgens

maakt. Het voordeel daarvan is dat de

onder de knie krijgen hoe we deze kennis

Kim steeds meer veranderen. Een respon-

gemeente of het Rijk ook een gezicht krijgt.

delen en filteren en de kansen van de net-

sieve overheid via Web 2.0 vraagt immers

Je praat immers via personen met de

werk en informatiesamenleving optimaal

om ambtenaren die actief zijn op internet.

burger.”

benutten. Stop daarom met praten over

Maar hoe werkt dat? Wat mag je en wat

Kim bevestigt dat Nederland ten opzichte

Web 2.0, maar creëer meerwaarde door

kun je beter niet doen? “Dat moeten we

van omringende landen al goed op weg is

ermee te werken.”


Henk Bloemers (links), commercieel directeur bij De Graafschap, overhandigt het eerste shirt aan Gerard Sanderink, directeur van Centric.

news

Nieuwe hoofdsponsor van De Graafschap Met ingang van komend seizoen is Centric de nieuwe

Ook Sanderink is opgetogen over de samenwerking:

hoofdsponsor van Betaald Voetbal Organisatie De

“Ik heb veel vertrouwen in de leiding van de club en

Graafschap. Henk Bloemers, commercieel directeur bij

ben ervan overtuigd dat De Graafschap onze naam op

De Graafschap, en Gerard Sanderink, directeur van

een positieve wijze zal uitdragen. De club heeft net

Centric, zetten aan het begin van de voetbalseizoen hun

als wij een duidelijke visie op de toekomst en investeert

handtekeningen voor één seizoen, met een wederzijdse

in een professionele organisatie die hard werkt om

intentie om voor een langere periode door te gaan.

haar doelstellingen waar te maken. De cultuur van

Bloemers is erg content met komst van Centric: “Beide

De Graafschap leidt bovendien tot een geweldige

partijen kennen elkaar goed en uit de gesprekken van

ambiance in het stadion. We maken dan ook met veel

de afgelopen periode is gebleken, dat zowel Centric als

plezier gebruik van de uitstekende mogelijkheden voor

De Graafschap dezelfde doelstellingen hebben. De

relatiebeheer, zodat ook onze gasten het Superboeren-

Graafschap is blij met zo’n groot A-merk op het shirt

gevoel zullen beleven.”

en zal er alles aan doen om Centric haar doelstellingen met deze samenwerking te laten realiseren.”

Belastingsamenwerking Gouwe Rijnland kiest voor Centric Op woensdag 15 september hebben Belastingsamenwerking Gouwe Rijnland (BSGR) uit Leiden en IT-leverancier Centric uit Gouda een vijfjarig contract getekend voor het leveren, implementeren en onderhouden van het geïntegreerd belastingsysteem Key2Geïntegreerd Heffen. De keuze voor Centric kwam voort uit een Europese aanbesteding voor een gemeenschappelijk belastingensysteem. De BSGR is een gemeenschappelijke regeling, die bestaat uit het hoogheemraadschap van Rijnland en de gemeenten Gouda, Leiden, Oegstgeest, Voorschoten, Wassenaar en Zoeterwoude. Lidy van Kesteren, directeur van de BSGR over de keuze voor Centric: “We zochten naar een softwarepakket, waarmee de uitvoering van de belastingtaken door het samenwerkingsverband volledig wordt ondersteund. Een softwarepakket dat ook een

V.l.n.r. Herman Timmermans, projectmanager bij Belastingsamen-

relatie legt met alle daarmee verbonden systemen. Centric voldeed

werking Gouwe Rijnland (BSGR), Lidy van Kesteren, directeur van

daaraan en had bovendien de beste prijs-kwaliteitverhouding.”

de BSGR, Noor Ferket, directeur bij Centric Public Sector Solutions, Eelco Nieuwpoort, bedrijfsjurist bij Centric, Bert Wolters, project-

Key2Geïntegreerd Heffen staat bekend als een totaaloplossing die

manager bij Centric, en Karim Henkens, directeur van Centric IT

bij uitstek geschikt is voor samenwerkende belastingorganisaties.

Solutions.

Op dit moment werken al veel samenwerkingsverbanden van waterschappen en gemeenten met deze oplossing van Centric.


SVB Curaçao kiest voor OpenCare:ARBO De Sociale Verzekeringsbank (SVB) in

dossiervorming, met behulp van Open-

De oplossing van Centric, OpenCare:ARBO,

Willemstad

het

Care:ARBO, onder bij Centric. Daarnaast

stelt de SVB-medewerkers in staat efficiën-

vervangen van haar papieren medische

kiest de SVB er voor om de volledige

ter te werken. Het elektronische dossier

dossiers door een digitaal dossier gekozen

implementatie door de professionals van

ondersteunt

voor een oplossing van Centric. De keuze

Centric te laten uitvoeren. Een competentie

protocollair werken, als de beschikbaar-

is

mede

(Curaçao)

bepaald

heeft

organisatie

in

zowel

positieve

die Centric inmiddels ook breed binnen

heid en leesbaarheid van de dossiers.

ziekenhuizen uitvoert. Met name het

Tevens wordt de SVB hiermee in staat

de

andere

vertalen van de (beoogde) werkprocessen

gesteld de toenemende behoefte aan

bedrijven met de oplossingen van Centric.

naar efficiënt werkbare oplossingen is

managementinformatie

De SVB brengt haar complete digitale

hierbij het speerpunt.

parameters snel beschikbaar te hebben.

Antillen

de

de

ervaringen van overheidsorganisaties op Nederlandse

door

voor

en

Lelystad kiest voor Key2Burgerzaken De gemeente Lelystad heeft na een Europese aanbesteding gekozen voor Key2Burgerzaken, de oplossing voor burgerzaken van Centric. Reden voor Lelystad om te kiezen voor Key2Burgerzaken is dat deze applicatie over

over

verzuim-

Accountdirecteur Overheid Centric wint Award Ben van Lier, accountdirecteur overheid bij Centric, heeft afgelopen zomer op de World Multi-Conference on Systemics, Cybernetics and Informatics (WMSCI) 2010 in Orlando een Award gewonnen met zijn presentatie: ‘Luhmann meets The Matrix’, het uitwisselen en delen van informatie in netcentrische omgevingen.

meer functionaliteit beschikt ten opzichte van de huidige oplossing. Met deze modernere

De WMSCI is een wereldwijde wetenschappelijke conferentie over de onderwerpen

oplossing hoopt de gemeente de elektronische

systeemtheorie, cybernetica en informatica. Deelnemers konden vooraf een paper

dienstverlening voor haar burgers nadrukkelij-

indienen. In totaal werden 711 papers ingediend. Daarvan werden er na een peer

ker te stimuleren.

review (collegiale toetsing door wetenschappers) 211 goedgekeurd. Eén van

Verder bespaart Lelystad met de inzet van de

die 211 papers was van Ben, de enige

applicatie kosten op het beheer van haar hui-

inzending uit Nederland.

dige Unix platform, omdat Key2Burgerzaken gaat draaien op een Windows platform.

Ben is naar Orlando gereisd om zijn paper te presenteren in een workshop,

Naast Key2Burgerzaken koos de gemeente ook

als onderdeel van het conferentie-

voor DIS4Burgerzaken van Centric. Met deze

programma. En niet zonder succes:

oplossing kan Lelystad alle documenten, waar-

zijn presentatie werd beloond met een

onder de akten, digitaal opslaan in het be-

Award. Daarmee heeft hij van Zweden,

staande DMS-systeem.

Frankrijk en Korea gewonnen. Zijn werk en proefschrift zijn hiermee internatio-

Lelystad gaat eind 2010 operationeel met

naal bekend geworden en getoetst.

Key2Burgerzaken. Zij sluit dan aan bij de 215 gemeenten die de applicatie ook al in gebruik

De gedachtegang van de accountdirec-

hebben. Inmiddels staan meer dan tien miljoen

teur zit tevens in diverse concepten van

Nederlanders ingeschreven in Key2Burgerzaken.

Centric verweven, die daardoor ook

Centric is op het gebied van de applicaties

internationaal aanzien verwerven.

voor burgerzaken marktleider bij de lokale overheid.

Nieuwe partner MVO Nederland Centric is onlangs partner geworden van MVO Nederland, een netwerk waarin organisaties binnen Nederland samenwerken op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO).


Kwetsbaarheidsanalyse brengt grote spionagerisico’s in beeld

AIVD waarschuwt overheid voor buitenlandse inlichtingendiensten De overheid, wetenschappelijke instellingen en het bedrijfsleven zijn steeds vaker

inter view

doelwit van spionage. Kennis- en informatiebronnen van deze Nederlandse organisaties zijn uit concurrentieoverwegingen uitermate interessant voor buitenlandse inlichtingendiensten. Bronnen die vaak ook relatief makkelijk toegankelijk zijn voor kwaadwillenden. Dat schetst de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) in de onlangs uitgekomen ‘Kwetsbaarheidsanalyse Spionage’. Marc Kuipers, directeur Operationele Expertise en Ondersteuning bij de AIVD, geeft hierover uitleg. Bij de term spionage denkt menigeen al snel aan James

officieren gelijk gebleven is. “Dat geeft het belang

Bond-achtige perikelen ten tijde van de Koude

van spioneren voor het buitenland aan. Ook onze

Oorlog. “Toch is dit op één na oudste beroep in de

buurlanden doen het en zetten daarbij al hun technische

wereld nog heel actueel en soms dichterbij dan je

en personele middelen in. Wij zijn één van de weinige

denkt”, spreekt Marc uit ervaring. Veel buitenlandse

landen die economische spionage niet specifiek als

inlichtingendiensten en overheden hebben interesse

taak hebben benoemd, maar moeten ons er wel goed

voor de Nederlandse politieke, militaire, wetenschap-

tegen wapenen.”

pelijke en economische ontwikkelingen met als doel

Om Nederland te beschermen tegen de infiltratie van

de eigen nationale belangen na te streven. “Daar

buitenlandse inlichtingenofficieren is het belangrijk te

komt nu het serieuze gevaar vandaan. De schade die

weten waar zij concreet naar op zoek zijn. Welke

deze inlichtingendiensten aanrichten is aanzienlijk.

belangen zij hebben en hoe je de inbreuk op deze

Daarom willen wij personen en organisaties die een

belangen (verder) kan reduceren. Daarom hebben de

risico lopen hierover informeren, want zij zijn zich

AIVD en het Directoraat-Generaal Veiligheid (DGV)

vaak nog onvoldoende bewust van de dreiging en hun

van het ministerie van BZK gezamenlijk een rapport

kwetsbaarheid”, waarschuwt de directeur.

opgesteld: ‘Kwetsbaarheidsanalyse Spionage’.

Kernbelangen Voor het opstellen van de kwetsbaarheidsanalyse

‘Techniek en mensen zijn het kwetsbaarst.’

voerde de AIVD honderd gesprekken met afgevaardigden van overheden, bedrijven, universiteiten en hogescholen. Marc: “Enerzijds spraken we met topbestuurders. Zij hebben immers goed zicht op hun kroonjuwelen. Anderzijds spraken we beveiligingsmensen die het best kunnen inschatten hoe goed ze de voor- en achterdeur op slot doen.” Bij het in kaart brengen van de spionagerisico’s heeft

Hoge prioriteit

de AIVD vooral gekeken naar sectoren binnen de aan-

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks-

dachtsgebieden economisch welzijn, wetenschappelijk

relaties (BZK) erkent het belang van het tegengaan

potentieel, openbaar bestuur en vitale infrastructuur.

van spionage en heeft er binnen de Strategie

“Daar zijn de buitenlandse inlichtingendiensten het

Nederlandse Veiligheid een hoge prioriteit aan toe-

meest actief met het heimelijk vergaren van gegevens

gekend. Marc vertelt dat, ondanks de wereldwijde

of verzamelingen van gegevens. In het rapport

bezuinigingen, het aantal buitenlandse inlichtingen-

noemen we dit de kernbelangen”, licht Marc toe.


Marc Kuipers, directeur Operationele Expertise en Ondersteuning bij de AIVD: “Wij zijn één van de weinige landen die economische spionage niet specifiek als taak hebben benoemd.”

Tijdens de analyse stuitte de AIVD binnen de onder-

toegang heeft tot de gewenste kennis of informatie.

zochte sectoren steeds op dezelfde drie kernbelangen.

Spionage kan dan plaatsvinden via personen in eigen

In de eerste plaats zijn dat de datasets en blauwdruk-

land, of bij een reis naar het buitenland. Marc legt uit:

ken van de Nederlandse organisaties. “Denk aan

“Nederland is een land met een hele open samenleving

gegevensbestanden, ontwerpen en bouwtekeningen”,

en zeker géén land wat op slot moet. We zijn immers

vertelt de directeur. Verder zijn voor het buitenland

afhankelijk van het buitenland. In het bedrijfsleven en

de aanwezige beleidsstandpunten, langjarige visies

zeker ook in de wetenschap spelen buitenlandse

en onderhandelingsstrategieën binnen organisaties

contacten een steeds grotere rol. Daardoor zijn we

heel waardevol. Tot slot staan de opkomende kern-

kwetsbaarder. Buitenlandse inlichtingenfunctionarissen

belangen en infrastructuur altijd in de belangstelling.

presenteren

“Het gaat dan bijvoorbeeld om wetenschappelijke

diplomaat,

innovaties die in de toekomst in concrete toepassingen

zakenman. Zo krijgen zij op onverdachte wijze toegang

belangrijke bijdragen aan de Nederlandse economie

tot onze politieke, zakelijke en wetenschappelijke

kunnen leveren”, legt Marc uit.

kringen.”

Kwetsbaarheden

Familie onder druk

Naast de drie belangrijkste kernbelangen, zijn ook de

De

twee belangrijkste kwetsbaarheden in kaart gebracht.

de kwetsbaarheid van de mens voor activiteiten

“De techniek en de mens vormen de voornaamste

van buitenlandse inlichtingendiensten. “Iemand uit

aangrijpingspunten voor spionageactiviteiten van

Nederland komt op een internationaal congres

buitenlandse inlichtingendiensten”, weet de directeur.

iemand tegen. Ze wisselen visitekaartjes uit en de

zich

in

student,

directeur

geeft

allerlei

hoedanigheden:

wetenschapper,

een

journalist

praktijkvoorbeeld

als of

van

Informatie wordt steeds vaker via de techniek vergaard. Marc: “Het telecomverkeer is erg kwetsbaar voor hacken, tappen of afluisteren. Daarnaast staat

Gevaarlijk abonnement

kwetsbare informatie vaak op computerservers over

Veel rijksambtenaren zijn geabonneerd op een nieuwsservice van de

de grens opgeslagen. Daardoor wordt het voor

Europese Unie. Een aanvaller stuurt hen een e-mail met geïnfecteerde

buitenlandse spionnen een stuk makkelijker natuurlijk.”

bijlage. De e-mail lijkt afkomstig van de nieuwsservice van de EU.

Mocht het niet via aftappen of hacken lukken, dan

Dus openen rijksambtenaren zonder te aarzelen deze bijlage met alle

proberen de spionnen relevante informatie te krijgen

gevolgen van dien.

via de tweede cruciale factor: de mens, die (indirect)


volgende dag vraagt de ‘buitenlandse potentiële

krijgen. Minder subsidie, et cetera. Ze beïnvloeden

klant’ per mail om aanvullende bedrijfsinformatie.

hiermee het democratisch proces in Nederland.”

Nadat dit gebeurd is, stuurt de ‘buitenlandse klant’ een bedankmailtje met een link of PDF terug, waarin

Social media

een geheim bestandje verpakt zit. Voordat je het goed

De nadruk in het rapport ‘Kwetsbaarheidsanalyse

en wel beseft, ben je als nietsvermoedende Neder-

Spionage’ ligt bij de bedrijven en overheden. Vormt

landse zakenman gehost.”

de burger met initiatieven als iDeal en DigiD geen

Hij vervolgt: “Of soms krijg je als bedankje een

potentieel slachtoffer voor spionage om via een

cadeautje per post. En vaak nog één. Voor je het weet,

zijdeur bij bedrijven of overheden binnen te komen?

raak je in een afhankelijkheidspositie van zo’n ‘klant’.

Marc: “Dat is mogelijk. Al denk ik dat het met de

Hij zet je onder druk om een keer bedrijfsgeheimen

beveiliging op technisch niveau wel in orde is. Met

door te geven. Zet desnoods je familie onder druk om

eerst een gebruikersnaam en wachtwoord en daarna nog een Tan-code beschik je al over twee beveiligingscodes. Het gaat veel meer om het gedrag van de burger. Wees je er dus bewust van wat je op internet doet en met wie je zaken doet of omgaat.”

‘Spionnen proberen gemeentemedewerkers te charteren.’

De directeur stipt nog even de ontwikkeling van social media aan. “Het gebruik daarvan kan veel impact hebben voor bedrijven. Spionnen leggen via deze online netwerken makkelijker contact met privépersonen, die toegang kunnen verschaffen tot het bedrijf waarvoor die persoon werkt.” De directeur vervolgt: “Er staat vaak zoveel informatie over privé-personen op social media sites, compleet met profiel en contacten. Laatst zag ik nog een site

dit doel te bereiken. Het klinkt als een ver-van-mijn-

waarin Nederlanders contact kunnen leggen met

bed-show, maar dat is het zeker niet. We maken

buitenlanders om samen op vakantie te gaan. Dat is

verscheidende keren per jaar van dichtbij mee dat dit

een ideale trigger en dekmantel voor medewerkers

gebeurt.”

van buitenlandse inlichtingendiensten om onwetende

Daar komt bij dat de door Nederland zo gewenste

Nederlanders in de val te lokken.”

kennismigratie (het lokken van buitenlandse bolle-

Is met het openstellen van de grenzen binnen

bozen) ertoe kan leiden dat buitenlandse inlichtingen-

de EU de kwetsbaarheid toegenomen? “Nee dat

officieren zich als onderzoeker of als student voordoen

denk ik niet”, antwoordt Marc. “In het internationale

en hier infiltreren. Studenten en wetenschappers

handelsverkeer is het nog steeds ieder land voor zich.

worden hiervoor vaak door buitenlandse inlichtingen-

Dus dat heb je als land zelf in de hand. Wat je wel ziet,

diensten gerekruteerd.

is dat de EU streeft naar overeenstemming op het

Verder komt op initiatief van deze inlichtingenofficieren

terrein van standaarden. Bijvoorbeeld meer norme-

geregeld een grote stroom buitenlandse delegaties

ring in digitale dossiers. En er is een proces gaande van

op bezoek bij gemeenten. “Onder het mom van

harmonisatie. De ICT-bedrijven die voor overheden

internationale samenwerking wordt de gemeente

werken, gaan de beveiliging steeds beter op elkaar

als het ware binnenste buiten gekeerd”, vertelt Marc.

afstemmen. Dat is een goede ontwikkeling.”

“Het is niet ondenkbaar dat spionnen proberen gemeentemedewerkers te charteren om belangrijke

Strenge vinger

informatie door te geven. Want de inlichtingen-

Bij het tegengaan van spionageactiviteiten is het

officieren hebben er bijvoorbeeld belang bij dat min-

creëren van bewustzijn bij organisaties en medewer-

derheidsgroepen in Nederland minder privileges

kers het belangrijkst volgens Marc. “Met een strenge vinger wijzen helpt niet. Kijk eerst eens naar het beveiligingsbewustzijn. Vaak krijgt beveiliging en veiligheid van kernbelangen niet voldoende aandacht binnen organisaties. Andere beleidsoverwegingen zijn prioritair en uit kostenoverwegingen worden andere keuzen gemaakt.” Voor het creëren van het beveiligingsbewustzijn is het daarom van belang dat organisaties en medewerkers zich meer bewust zijn van de waarde van het product en technologie waarmee ze werken. “Zij realiseren

Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD)

zich soms niet, of onvoldoende, wat de waarde is van

De taak van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) is

de informatie waarover zij beschikken, of waartoe zij

inlichtingenactiviteiten te onderkennen, te (helpen) beëindigen en de

toegang kunnen verschaffen.”

maatschappelijke weerstand ertegen te verhogen.


Your laptop please? Een topambtenaar reist voor zijn werk naar het buitenland. Bij aankomst moet hij meteen zijn laptop aan de douane afstaan. Een uur later krijgt hij zijn laptop terug. Later vermoedt hij dat er verschillende bestanden met concurrentiegevoelige bedrijfsinformatie zijn gekopieerd.

Vooral gemeenten moeten zeer waakzaam te zijn. “Zij beschikken met bedrijfs- en informatiesystemen, zoals een GBA-systeem, over gegevens die ontzettend veel waarde hebben voor buitenlandse inlichtingendiensten. Bijvoorbeeld van vluchtelingen uit dat land van herkomst of de NAW-gegevens van personen die

‘De schade die buitenlandse inlichtingendiensten aanrichten is aanzienlijk.’

op belangrijke posten binnen organisaties zitten. Wees je daarvan bewust en maak een goede belangenafweging tussen de kosten en baten. Want vaak prevaleren

organisatiebelangen

en

of

overheids-

belangen op korte termijn over de belangen op lange

Naïef

termijn”, aldus de directeur.

Vooral voor het stelsel van Basisregistraties gaat de kost volgens Marc voor de baat uit. Onvoldoende

Hoe werken inlichtingendiensten? Buitenlandse inlichtingendiensten beschikken over een breed scala aan middelen om aan informatie van u of over u te komen. Zoals: • Kopiëren van bestanden op gegevensdragers (laptops, mobiele telefoons, pda’s, enzovoort). • Afluisteren van telefoon- en dataverkeer (vast of mobiel). • Gebruiken van camera’s of microfoons (bijvoorbeeld in de hotel-kamer). • Contact maken met mensen (bijvoorbeeld ‘toevallige’ ontmoetingen of gerichte vragen over uw persoon of functie). • Gebruiken van openbaar beschikbare informatie (bijvoorbeeld informatie over uw bedrijf of privé-informatie, zoals verkrijgbaar via Hyves of Facebook).

beveiliging van dit stelsel kan belangrijke consequenties hebben. Door het onderling uitwisselen van informatie tussen overheidsinstanties wordt de veiligheid van de keten bepaald door de zwakste schakel. Dus is waakzaamheid geboden. “Stel duidelijke veiligheidseisen aan bedrijven of instanties die aan willen sluiten bij deze keten. Breng in kaart waar de belangen van buitenlandse inlichtingendiensten liggen en wapen je tegen de kwetsbaarheden”, raadt Marc aan. “Al zijn de eisen op gedragsniveau bij de medewerker misschien nog wel belangrijker. We hebben gemerkt dat op dat niveau de naïviteit schrikbarend is. Veel mensen sturen nog steeds achteloos e-mails met bijlagen, die door de kwetsbaarheid van de digitale snelweg zo in verkeerde handen vallen. Als gebruiker moet je er dus van bewust zijn dat spionage gebeurt any time, any place en everywere!”


Wat gebeurt er wereldwijd op Social media is de benaming voor online platformen waar de gebruikers, met geen of weinig tussenkomst van

a view on

een professionele redactie, de inhoud verzorgen. Via deze platformen delen mensen online verhalen, kennis en ervaringen. Onder de noemer social media worden onder andere weblogs (Blogo), sociale netwerken (Hyves, Facebook en LinkedIn), sociale nieuwssites (NuJIJ, eKudos), videosites (YouTube), fotosites (Flickr) en microblogs (Twitter) geschaard.

WINDOWS LIVE MESSENGER

HYVES

Windows Live Messenger (voorheen MSN

Hyves is in 2004 opgericht en met

Messenger) is de huidige naam van de Instant

meer dan tien miljoen leden het groot-

Messaging-dienst van het Microsoft Windows Live-

ste sociale netwerk van Nederland, dat zich

platform. Windows Live Messenger is in meer dan tien

vooral richt op het contact tussen vrienden en

jaar uitgegroeid van een chatprogramma tot een

oude bekenden. Op de site kunnen leden (zonder

volwaardig communicatieplatform. Naast chatten kan de

kennis van HTML) een profiel aanmaken en elkaar

gebruiker ook videogesprekken voeren, bloggen, foto’s

onder meer berichten sturen en foto’s en video’s

delen, sociale netwerken beheren en voor 25 Gigabyte

delen. Verder zijn nog andere (gratis) diensten

aan documenten opslaan. De dienst is voor iedereen een-

beschikbaar, zoals een marktplaatsfunctie, games

voudig toegankelijk met een Hotmail- of Live adres.

en een betaalsysteem.

YOUTUBE YouTube is een website voor het kosteloos uploaden, bekijken en delen van videofilmpjes door gebruikers. Het motto van de website is YouTube, Broadcast Yourself. Iedereen kan zelf een filmpje op de site zetten. Daarmee heeft YouTube een revolutie heeft ontketend als het gaat om de wijze waarop we televisie bekijken en beleven. De site is opgericht in februari 2005 en werd medio oktober 2006 eigendom van Google Inc. Volgens oprichter Chad Hurley worden er dagelijks meer dan 1 miljard pageviews gegenereerd en wordt iedere minuut meer dan 24 uur aan videomateriaal geüpload.


het gebied van social media? FACEBOOK Internetgebruik

Facebook is in 2004 opgericht en

Het aantal Nederlanders dat op een dag gebruik maakt van internet is vanaf juli 2009 gegroeid van 7.3 miljoen, naar meer dan 10.5 miljoen in april 2010.

begonnen als een smoelenboek voor studenten van Harvard University in Cambridge. Inmiddels is de site met meer dan vijfhonderd miljoen gebruikers uitgegroeid tot één van de grootste wereldwijde sociale netwerksite voor onder andere scholieren, studenten en werknemers. Op de site kunnen leden (zonder kennis van HTML) een profiel aanmaken om elkaar vervolgens onder meer berichten te sturen en foto’s en video’s delen. De kracht van Facebook is de manier waarop het de bezoeker aan zich weet te binden. Per bezoek hangen Facebookers gemiddeld zo’n 55 minuten op de site rond.

LINKEDIN LinkedIn, actief sinds 2003, is het grootste zakelijke sociale netwerk ter wereld. Het medium richt zich vooral op het zoeken naar zakenrelaties, projecten en mensen met een bepaalde expertise. Het belangrijkste doel van de website is gebruikers te laten profiteren van elkaars (zakelijke) netwerk. Dat gebeurt door contacten te leggen met anderen die je vertrouwt. De gemiddelde LinkedIngebruiker is een man van 41 met vijftien jaar werkervaring en heeft een huishouden dat gezamenlijk € 80.000,–

TWITTER Twitter is een in 2006 opgerichte

per jaar verdient. Nederland heeft met twee miljoen deelnemers de hoogste penetratiedichtheid van alle landen.

gratis internetdienst, waarbij gebruikers korte berichtjes publiceren, via een microweblog op een pc of gsm. Het is een sociale netwerksite waarop de gebruiker zichzelf een profiel kan aanmeten. Elke twitteraar kan op elk moment van de dag in maximaal 140 tekens vertellen waar hij/zij mee bezig is, wat hij/zij van plan is of wat hem/haar bezighoudt. De basisvraag van de dienst was oorspronkelijk ‘Wat ben je aan het doen?’, maar verschuift nu steeds meer naar ‘Wat gebeurt er?’. Zo zijn gebruikers vaak sneller met het verspreiden van het laatste nieuws dan de traditionele media. De activiteit bij het gebruiken van Twitter heet twitteren (ook wordt de term ‘tweeten’ gebruikt, dat kwetteren betekent). Dit is ook verweven in het logo: een klein vogeltje.


2004. Drie jongens met een idee. Het opzetten van een eigen online sociaal netwerk, waarin leden elkaar

inter view

kunnen ontmoeten en onderling informatie, zoals foto’s, uit kunnen wisselen. De drie avonturiers sprongen met dat idee letterlijk in het diepe, maar staan amper zes jaar later aan de basis van Nederlands populairste sociale netwerk: Hyves, met meer dan tien miljoen gebruikers en zes miljard pageviews per maand. Tussendoor werd de term Hyves in 2007 bekroond tot het populairste woord, in 2009 het vaakst opgezocht in Google en werd de term ook nog eens officieel opgenomen in de Dikke van Dale. Een jongensdroom kwam uit. De redactie vroeg Marc de Vries, CEO bij Hyves, naar het geheim van dit succes en de ontwikkelingen die aanstaande zijn.

Hyves verbindt Nederland Online sociaal netwerk brengt ruim acht miljoen Nederlanders met elkaar in contact

Het hoofdkwartier van Hyves is gevestigd middenin het

vrienden op een sociaal netwerk te onderhouden. Tot

hart van onze hoofdstad. Een onderkomen dat plaats

meer vriendschappen is het menselijk brein niet in staat.

biedt aan ruim honderdvijftig medewerkers. “En dan te

Volgens de professor heeft sociaal netwerken via

bedenken dat we een paar jaar geleden nog met vijftien

internet hier geen verandering in gebracht. Het hebben

man in een oude kelder in een Amsterdamse grachten-

van meer dan honderdvijftig vrienden, waar de gemid-

pand bivakkeerden”, merkt Marc op.

delde Hyves-gebruiker naar toe koerst, is dus helemaal

In dat grachtenpand is Hyves letterlijk opgegroeid

niet zinvol. Integendeel, iemand met te veel vrienden

met Web 2.0, dat zich in dit tijdperk ook stormachtig

op sociale online netwerken kan volgens sommige

ontwikkelde. “De drie oprichters waren één van de

community-experts maar beter ‘ontvrienden’. Mensen

eersten die met deze techniek experimenteerden.

raken verslaafd aan vriendschappen maken en doen

Zij creëerden daarmee een sociaal platform, waarvoor

dat zo veel mogelijk om populair en succesvol te lijken.

zij vrienden konden uitnodigen”, vertelt de CEO. Een-

Dit kan veel stress veroorzaken. Niet voor niets dook

maal live accepteerden hun vrienden hun uitnodigingen

vorig jaar de term ‘ontvrienden’ op als populairste

weliswaar niet allemaal direct, maar zij merkten wel dat

woord van 2009. Komt het einde van de groei van

er al heel snel nieuwe leden bij kwamen. ‘Oh, ik hyve

sociale media in zicht? Marc vindt van niet. “Het gaat

haar wel’ of ‘ik krabbel hem wel even’ waren in no-time

bij social media vaak maar om vluchtige contacten:

veelgehoorde opmerkingen. “We werden steeds meer

een paar regels chitchat en je gaat weer door. Maar

een openbaar platform, waarbij de gebruiker met

je breidt daardoor wel heel snel je netwerk uit en hoe

iedereen en met ons kan en moet connecten. De gebruiker

groter dat is, hoe meer profijt je daar in de toekomst uit

staat hierin centraal, want die bepaalt uiteindelijk wat

kan halen. Het gaat juist om dat umfeld.”

er gebeurt”, aldus Marc.

Ontvrienden De Hyves-gebruiker heeft gemiddeld bijna honderd vrienden. De professor in evolutionaire antropologie, Robin Dunbar, stelde onlangs dat mensen in staat zijn maximaal honderdvijftig betekenisvolle relaties met

Hyves Hyves bestaat sinds september 2004 en het aantal leden neemt dagelijks toe. Er is geen kennis van HTML nodig voor het maken van Hyvesprofielen. Deze kunnen eenvoudig worden opgebouwd door het invullen van vragenlijstjes en het uploaden van een of meerdere afbeeldingen. Op Hyves zijn ook andere (gratis) diensten beschikbaar, zoals een marktplaatsfunctie, games, een betaalsysteem (Hyves Afrekenen) en een optie om met oude klasgenoten of collega’s in contact te komen.


‘Hyves brengt discussies op gang.’ De CEO vervolgt: “We gaan onze tijd anders indelen. Werk en privé lopen meer door elkaar heen. De huidige generatie groeit hier mee op. Ze integreren social media probleemloos met hun dagelijkse bezigheden. Ik heb de tijd meegemaakt dat er nog geen e-mail was. Toen ging alles via briefpost. Nu word ik dagelijks overladen met honderd e-mails. Je vraagt je af hoe rustig je het had in de tijd van de briefpost.”

Marc de Vries, CEO bij Hyves: “Het is een kwestie van tijd dat de burger en gemeente elkaar via social media nadrukkelijker gaan vinden.”


Verder stipt Marc aan dat er mooie ontwikkelingen

Hij legt uit: “Hyves verbindt Nederland. Niet alleen

gaande zijn, die het voor de gebruiker makkelijker

mensen onderling, maar ook de interessegebieden.

maken om de input en feedback op de sociale netwerk-

We brengen ook liefhebbers van bijvoorbeeld een Vespa

sites beter beheersbaar te maken. “De online tool

scooter, voetbal of games ook bij elkaar. Het spelen van

Google Wave is bijvoorbeeld al heel ver in deze ontwik-

spelletjes op de PC is toch één van de meest favoriete

keling. Zij stelt je in staat op één plek al je social media

vrijetijdsbestedingen. Daarom hebben we een aantal

te managen. Zoals vaker met technische innovaties zijn

populaire

ze hiermee waarschijnlijk net iets te vroeg, want Google

Hyves. Gamers kunnen vrienden uitnodigen om een spel

computerspelletjes

geïntegreerd

binnen

te spelen of onderling de hoogste scores delen. We bouwen als het ware een sociale laag over de techniek

‘Hyves helpt gemeenten misverstanden de wereld uit te helpen.’

heen. Ik zie ons daarom meer als mediabedrijf met een duidelijke lokale focus.”

Vertrouwensfactor Een mediabedrijf dat vroeger opereerde als een gesloten platform, maar met de inzet van open standaarden veel meer mogelijkheden heeft. Marc legt uit: “Je kunt tegenwoordig met je Hyves-account ook inloggen op

heeft onlangs aangekondigd met het product te stop-

andere websites. Daardoor hoef je niet meer op elke

pen. Ik voorspel echter dat het concept binnen een paar

website een persoonlijke database bij te houden en

jaar weer succesvol opduikt. Als ik Hyves oormerk als

wordt het voor de gebruiker veel makkelijker om een

mijn persoonlijke bronbestand en ik verander wat in

persoonlijke benadering van een site te krijgen.”

mijn status, dan kan ik dat ook direct automatisch laten

De CEO noemt de site www.youtellme.nl als mooi voor-

aanpassen in bijvoorbeeld mijn Facebook- of Twitter-

beeld van deze ontwikkeling. YouTellMe is de plaats

account. Reacties vanuit andere bronnen krijg ik dan

waar je online shopt met vrienden. Je logt in met je

realtime op een plek te zien. Over een aantal jaar wordt

Hyves-account en deelt bijvoorbeeld recente aankopen

dit gemeengoed.”

of interesses met de mensen in je netwerk. Zo beveel je producten aan, raad je ze af en tip je vrienden waar de

Sociale laag

beste prijzen te vinden zijn. Marc: “In vergelijking met

Naast de toename van het aantal vrienden kan de

de sites vergelijk.nl en kieskeurig.nl creëren wij er een

gebruiker uit veel sociale netwerksites kiezen om aan

sociale laag over. Daardoor is de vertrouwensfactor

zijn online contactbehoeften te voldoen. Denk aan

natuurlijk veel hoger, omdat de recensies van vrienden

Facebook, Twitter of zelfs Schoolbank, waar de gebruiker

of bekenden zijn.”

zijn contacten met oud-klasgenoten kan onderhouden. Is dat aanbod niet veel te groot? Marc beaamt dit, maar wijst direct op de wezenlijke verschillen. “Neem Facebook. Dit medium is een groot internationaal technisch platform. Wij hebben een andere focus.”

‘We bouwen een sociale laag over de techniek.’

Wist u dat… • Hyves in 2009 het meest gezochte woord op Google was? • Gerard Joling de ‘meeste-vrienden-op-Hyves-bokaal’ heeft gewonnen? Hij heeft er bijna een kwart miljoen.

Daarnaast creëert Hyves een sociale laag over TV kijken of het nieuws. “Daardoor kun je direct zien hoe heel

• Voor vrijwel elke fanclub of mening en elk onderwerp wel een

Nederland, of specifieker jouw vriendengroep, denkt

hyve bestaat? Van vrouwen die een baard willen tot aan het

over een actueel nieuwsfeit en krijg je realtime

ontvreemden van IKEA-potloden?

commentaar en achtergrond bij het nieuws”, weet Marc.

• Met 10.000 leden de Koninklijke Landmacht het grootste bedrijf op Hyves is? • Na Nederland de meeste Hyvers in Peru (264.289), België (159.387), de VS (119.555), en Engeland (63.563) wonen • Er gemiddeld twee miljoen krabbels (berichtjes) en 400.000 www’s per dag geplaatst worden? • De meest voorkomende naam op Hyves voor meisjes Linda en voor jongens Jan is?

“Onze samenwerking met RTL Ontbijtnieuws brengt deze informatie via de TV weer terug bij de gebruikers, waardoor een mooie media-integratie ontstaat en misschien wel de basis is gelegd voor sociale TV”. Verder heeft Hyves in samenwerking met de Rabobank een afrekensysteem ontwikkelt, Hyves Afrekenen. “Ideaal als je een keer geen cash op zak hebt”, spreekt Marc uit ervaring. “Je kunt dan via je Hyves-account

• De domeinnaam Hives al in gebruik was en men daarom koos

direct betalen zonder iemands rekeningnummer te

voor Hyves? Hyven is als officieel woord opgenomen in het

weten of bijvoorbeeld direct met je mobiele telefoon.”

woordenboek. • De keuze van de naam Hyves te maken met de Nederlandse vertaling van beehive (bijenkorf)? Een sociaal netwerk is op eenzelfde manier opgebouwd.


Wouter Bos

doel voorbij en is de inzet van het medium geen lang

Naast burgers en bedrijven heeft ook de overheid Hyves

leven beschoren. Je moet interactie mogelijk maken en

al gevonden. In februari 2006 trad Wouter Bos als eerste

bewust stimuleren.”

politicus toe tot dit medium en zette daarmee een trend

Is het voor een gemeente qua tijd en capaciteit wel te

in. Jan-Peter Balkenende zag ook het potentieel om met

behappen als de burger gaat reageren? Marc is ervan

zijn doelgroep via sociale media te communiceren en

overtuigd dat dit geen belemmering hoeft te zijn.

werd een maand later lid van het sociale netwerk.

“Gemeenten

Verder vond tijdens de verkiezingen zelfs het allereerste

bestuurlijk proces. Zo is dat met het e-mailgebruik ook

lijsttrekker-chatdebat ter wereld plaats op Hyves.

gegaan. Uiteindelijk zul je zien dat het beantwoorden

Marc kijkt hier niet van op. “Veel politici, ministers,

en managen van de reacties op Hyves veel minder tijd

burgemeesters en wethouders hebben al een account.

kost dan dat men vooraf heeft ingeschat. Daarom is het

Ze willen bereikbaar zijn voor de samenleving, voor de

gewoon een kwestie van tijd dat de burger en gemeente

burger. Hyves stelt je in staat om je heel erg open te

elkaar via het sociale netwerk veel nadrukkelijker gaan

stellen. Je bepaalt zelf welke privé-informatie je met

vinden”, besluit de CEO.

moeten

het

integreren

binnen

hun

elkaar deelt.” De CEO vertelt dat zijn organisatie met een aantal gemeenten bezig is met het onderzoeken van de mogelijkheden van Hyves. “Enschede is met ons bijvoorbeeld aan het inventariseren hoe ze sociale media het best kan inzetten om de communicatielijn met de burger korter te maken. Na onderzoek bleek dat wij zeventig procent van de inwoners van Enschede direct één-op-één

‘Veel ministers, burgemeesters en wethouders hebben een account.’

kunnen bereiken. Een traditioneel medium als de huisaan-huis krant kan daar niet tegenop. Qua actualiteit, persoonlijk contact en interactie.”

Hyves in cijfers • Hyves heeft momenteel ruim 10,3 miljoen leden, 8,7

Herder

miljoen daarvan zijn Nederlandse Hyvers.

Volgens Marc kan een gemeente Hyves prima inzetten

• Hyves heeft nu 6 miljard pageviews per maand.

om misverstanden de wereld uit te helpen of discussies

• Gemiddelde leeftijd: 30

op gang te brengen. “Het voordeel is dat zo’n discussie

• Vrouw: 56%

ontstaat op één plek, waardoor je de discussie, als een

• Man: 44%

soort herder, veel beter kan managen”, weet de CEO.

• Gemiddeld aantal vrienden: 97

Wel is het voor Marc een voorwaarde om de burger te

• Krabbels per dag: 2 miljoen

laten reageren. “Als de gemeente Hyves enkel inzet als

• Nieuwe foto’s per dag: 1.250.000

extra zendkanaal met eenrichtingsverkeer, dan ga je je

• WieWatWaar status updates per dag: 400.000


‘Actueel nieuws is snel bij de burger onder de aandacht’ Landgraaf stort zich op Twitter-avontuur

Het was het meest populaire woord van 2009. Prominente mensen als Barack Obama, Lance Armstrong, Mark Rutte en Marco Borsato doen het ook: ‘Twitteren’. Een internetdienst waarbij de gebruiker korte berichtjes voor volgers publiceert. Communicatieadviseur Astrid Ceulemans trok in 2009 haar stoute schoenen aan en introduceerde Twitter bij

dat Twitter heel populair was bij de volgers. Daarna werd het wat minder. “Aan ons als gemeente de taak de berichten levendig en interessant te maken én houden voor de volgers. Je hebt maar honderdveertig tekens tot je beschikking, dus je moet meteen de aandacht trekken en liefst dagelijks actuele items met veel nieuwswaarde plaatsen”, weet de communicatieadviseur.

de gemeente Landgraaf. “Ik probeer altijd de ontwikkelingen te volgen en vanuit

per for mance

de burger te kijken naar de gewenste communicatiekanalen”, zegt Astrid, die haar idee om te gaan twitteren direct aan de burgemeester voorlegde. De burgemeester die op dat moment nog niet precies wist wat het medium inhield, reageerde sceptisch, maar werd toch al

‘Bijna elke burger heeft een mobiel en is direct bereikbaar via een Tweet.’

snel door Astrid overtuigd. “Twitter is toch één van de meest snelle en actuele communicatiemiddelen om nieuws direct bij de burger onder de aandacht te brengen. Een prima tool voor de overheid om open en

Astrid noemt een aantal voorbeelden die zich prima

transparant naar de burger te opereren.” Een paar

lenen voor een Tweet vanuit de gemeente. Zoals bij

dagen later waren de eerste nieuwsberichten via het

wegomzettingen, een wijziging van de vuilophaaldienst

Twitter-account van de gemeente een feit.

of van een bestemmingsplan en bij rampencommunicatie. Vooral bij laatstgenoemde ziet de communicatie-

Levendig maken

adviseur veel mogelijkheden in het gebruik van Twitter

Inmiddels zijn er in Landgraaf een paar honderd burgers

als extra communicatiekanaal. “Bij het vliegtuigongeluk

die de gemeente via Twitter volgen. “Nog niet bijster

vorig jaar met het Turkse toestel werd een persbijeen-

veel”, merkt Astrid op. “Maar je weet wel dat deze

komst voorbereid, terwijl het nieuws met foto’s al lang

mensen jouw berichten zien.” De communicatieadviseur

via Twitter was verspreid. Vooral bij rampen zie je dat

ondervond vooral vlak voor en tijdens de verkiezingen

mensen heel actief zijn. Van deze extra informatie moet


je als gemeente niet alleen gebruikmaken, maar ook

Twitter

zelf via deze kanalen gaan informeren. Bijna elke

Twitter is een sociaal netwerk dat wereldwijd door miljoenen mensen

burger heeft een mobiel en is daarmee direct bereikbaar

wordt gebruikt en dat in een snel tempo groeit. Twitter-gebruikers

via een Tweet.”

vertellen in maximaal honderdveertig karakters via de pc of mobiele telefoon wat ze doen, meemaken, zien of hoe ze ergens over denken.

Integriteitcode De burgers kunnen nog niet reageren op de Tweets van de gemeente Landgraaf. “Dat hebben we bewust

meer is weggelegd voor Astrid. Zij heeft inmiddels de

uitgezet”, vertelt Astrid. “Niet omdat we het niet

overstap gemaakt naar de gemeente Valkenburg om

willen, maar omdat we op dat moment simpelweg de

daar invulling te geven aan het communicatiebeleid.

capaciteit niet hadden om dit te realiseren. Dat is

Een kleine plaats van zeventien duizend inwoners, maar

jammer, want je wil op termijn wel toe naar dit twee-

daarom niet minder dynamisch. Met jaarlijks meer dan

richtingsverkeer met de burger.”

een miljoen bezoekers lijkt deze gemeente zich ook

Kan een burger straks via een Tweet reageren op

prima te lenen voor een nieuw Twitter-avontuur. Al ver-

bijvoorbeeld een kapvergunning die de gemeente voor-

trouwt Valkenburg voor de lokale omgeving nog vooral

nemens is uit geven? “Het indienen van dat soort

op traditionele communicatiemiddelen, zoals radio

bezwaren via Twitter is voorlopig zeker niet mogelijk”,

en huis-aan-huisbladen. “Daar wordt veel gebruik van

antwoordt de communicatieadviseur. “Een bezwaar-

gemaakt”, ervaart de communicatieadviseur. Voor de

procedure kan twaalf tot zestien weken in beslag

nieuwsverspreiding nationaal en internationaal vormt

nemen. Daarnaast heb je te maken met de juridische

internet echter het aangewezen kanaal.

aspecten, want een Tweet is niet rechtsgeldig.” Naast de burger zijn er ook collega-ambtenaren die de mogelijkheden van Twitter gevonden hebben. Hoe gaat de gemeente daarmee om? “In Landgraaf hadden we daar nog geen specifieke richtlijnen voor, maar ik verwacht dat al onze medewerkers zich houden aan de integriteitcode die nu net zozeer geldt als wanneer

‘Twitter is in het bedrijfsleven veel meer een issue.’

zij via andere media communiceren”, zegt Astrid. De communicatieadviseur heeft nog niet het idee dat Twitter onder ambtenaren net zo erg leeft als onder de burger. “Toen Twitter in Landgraaf al een tijdje actief

Toch lijkt het slechts een kwestie van tijd voor deze

was ingezet, kwamen er wat vragen van collega’s over

gemeente ook kennismaakt met de Twitter-aspiraties

wat dit medium is en wat het precies inhoudt. Ik heb

van Astrid. “Mijn uitdaging voor de toekomst ligt dan

het idee dat het in het bedrijfsleven al veel meer een

vooral in het nadenken hoe we nog meer aandacht

issue is. De medewerkers daar zijn vanuit commercieel

kunnen trekken met Twitter en hoe we dit medium

oogpunt misschien ook wel sneller afhankelijk van

effectiever kunnen gebruiken. Wellicht is het iets om

nieuwe media.”

een probleemstelling van onder de aandacht van de volgers te brengen. Maar ik ben daar nog niet uit. Eerst

Uitdaging

moeten we maar eens kijken hoe Twitter binnen deze

De volgende stap is om de eerste resultaten van het

gemeente het meest optimaal kan renderen.”

Twitter-avontuur in beeld te brengen. Een taak die niet

Overijssel eerste met richtlijnen Twitter De provincie Overijssel heeft sinds juli

awarenessproject. Dat gaat dan over

even afstemmen met de communicatie-

van dit jaar richtlijnen voor het gebruik

informatiebeveiliging en dat je erover

afdeling”, aldus Petra.

van sociale media als Twitter en Hyves

nadenkt wanneer, of en op welk moment

door

je iets plaatst en wat het effect kan zijn.

Heemstede

Als iets nog besproken moet worden in de

Ook de gemeente Heemstede staat op het

Staten, moet je dat bijvoorbeeld nog niet

punt om richtlijnen voor social media vast

Effect

op Twitter zetten. Je kunt ook geen

te stellen. Initiatiefnemer Marcel Appels

Overijssel is volgens eigen zeggen de eerste

toezeggingen doen aan mensen die je

van de gemeente heeft ze opgesteld door

provincie die richtlijnen heeft. Hiervoor

niet waar kunt maken.”

‘logisch nadenken en te kijken wat er al

ambtenaren,

omdat

zij

steeds

actiever zijn op social media.

werden ambtenaren in workshops op

op dit gebied was’.

basis van projecten en behoeften ingelicht

Bestuurders

Hij wijst erop dat je als ambtenaar altijd

over het gebruik van social media. “We

In Overijssel gelden dezelfde richtlijnen

bewust moet zijn van de consequenties

bespreken de mogelijkheden en gaan

voor ambtenaren als bestuurders. “We

als je iets plaatst. “Op internet is iets altijd

ermee aan de slag”, aldus initiatiefnemer

maken daartussen geen onderscheid.

weer terug te vinden. Als je iets privé

Petra Folbert van de provincie Overijssel.

Iedereen heeft zijn eigen verantwoorde-

schrijft is dat prima, maar het kan gevol-

“Alle projectleiders in Overijssel doen

lijkheid over wat hij of zij plaatst, maar

gen hebben.”

mee. Na de zomer volgt er nog een

als het gevoelig ligt, moet je het wel

Bron: Binnenlandsbestuur


LinkedIn geeft richting aan ontwikkeling applicatie voor datadistributie

’s-Hertogenbosch inspireert tot deelname sociaal netwerk ‘Ruim tweederde van de hoogopgeleiden in Nederland heeft een profiel op de populaire netwerksite LinkedIn’ kopt het ANP eind maart op haar website. Een conclusie die de beide senior ICT-engineers Menno de Vries en Jeroen de Jong van de gemeente ’s-Hertogenbosch niet vreemd in de oren zal klinken. Zij waren vorig jaar de initiatiefnemers voor het opzetten van een aparte gebruikersgroep op LinkedIn voor de applicatie Key2Datadistributie* van Centric.

user id

Het idee voor een aparte gebruikersgroep op het

gebruikers hebben al een profiel op LinkedIn met

virtuele

een

informatie over hun opleiding en werkervaring. Door

gebruikersoverleg van Centric. Tijdens dit overleg

middel van ‘connections’ met de profielen van andere

komen gebruikers bij elkaar om kennis en ervaringen

gebruikers hebben zij al ervaring met het opbouwen en

met elkaar uit te wisselen over Key2Datadistributie.

zichtbaar maken van hun netwerk.”

“Een waardevolle bijeenkomst die één keer per jaar

Om het vuurtje in het experiment enigszins aan te

plaatsvindt”, vertelt Menno. “We zochten als aanvulling

wakkeren, maakten beide ICT-engineers zelf alvast een

naar een onafhankelijk en laagdrempelig medium,

aantal topics aan, waarmee zij een discussie op gang

waarbij we elkaar sneller en frequenter kunnen vinden.

brachten of gebruikers vroegen om een oplossing voor

In eerste instantie probeerden we dit te realiseren

een probleem met de applicatie. “De deelnemers pikten

met een forum op de ondersteuningssite van Centric,

dit vlug op en namen zelf ook vrij snel deze actieve rol

maar het gebruik bleef achter. Daarna kwamen we al

op zich. We merkten dat zij veel waarde hechten

snel op LinkedIn uit. Dit medium biedt een uitstekend

aan het volledig ‘in control hebben’ van Key2Datadistri-

podium en heeft een zeer professionele insteek”, licht

butie. Dit medium biedt hen die mogelijkheid, het is

Jeroen toe.

helemaal van deze tijd”, aldus Jeroen.

netwerk

LinkedIn

ontstond

tijdens

Beide applicatiebeheerders toetsten het idee vervolgens bij Centric. “Productmanager Hein van Schijndel reageerde meteen heel enthousiast”, zegt Menno. “Het is mooi dat Centric hierover bereid is mee te denken, want feitelijk stelt zij zich met zo’n openbaar forum over haar applicatie toch heel open en kwetsbaar op.”

‘Centric stelt zich met zo’n openbaar forum toch heel kwetsbaar op.’

Centric over de gebruikersgroep op LinkedIn Hein van Schijndel, productmanager van Key2Datadistributie bij Centric, stemde direct in met het verzoek van de beide senior ICTengineers Menno de Vries en Jeroen de Jong van de gemeente ’s-Hertogenbosch voor een aparte gebruikerspagina van Key2Datadistributie op de openbare netwerksite LinkedIn. Begeeft Centric zich hiermee niet op glad ijs? “We stimuleren dit soort ontwikkelingen van harte”, reageert Hein. “Het is een ontwikkeling die je niet tegenhoudt en we vinden het in dit geval heel prettig als zo’n gebruikersgroep vraagt om mee te denken over de invulling van dit concept.” De productmanager beseft dat Centric zich hiermee open en tegelijkertijd kwetsbaar opstelt, maar hij vindt dat geen probleem. “Ik vind sowieso dat je als leverancier transparantie hoog in het vaandel moet hebben staan. We nemen de meningen en suggesties van gebruikers heel serieus. Daar worden we per slot van rekening allebei beter van.”

Actief zijn De beide initiatiefnemers zijn zeer te spreken over de faciliteiten die LinkedIn biedt. Menno: “Je hebt meteen een overzicht wie waarmee bezig is en je vindt elkaar snel via de mail.” Hij vervolgt: “Verder kun je problemen waar je tegenaan loopt direct kenbaar maken binnen een grote groep gebruikers. Vaak krijg je direct respons met suggesties voor oplossingen.” Menno benadrukt dat de ongeschreven wet van ‘halen en brengen’ ook bij dit social netwerk de basis is voor succesvol gebruik. “Je moet hier zelf heel actief in zijn, dan heb je er op termijn ook zelf voordeel van.” Het snel inspelen op problemen was voor de gebruikersgroep ook de reden om consultants van Centric toe te

Experiment

laten op het forum. Het aspect ‘onafhankelijkheid van

LinkedIn bood voor Menno en Jeroen een ideaal

Centric’ kwam daarmee enigszins in het geding, maar

platform om mee te experimenteren. Jeroen: “Veel

dat woog volgens Menno en Jeroen niet op tegen de

*Key2Datadistributie verzorgt de uitwisseling van basisgegevens tussen de basisregistraties en procesapplicaties.


Over LinkedIn LinkedIn is een virtueel sociaal netwerk, actief sinds 2003, dat gericht

is

op

vakmensen.

Het

belangrijkste doel van de website is geregistreerden te laten profiteren van elkaars (zakelijke) netwerk. Dat gebeurt door contacten te leggen

met

anderen

die

je

vertrouwt. De gemiddelde LinkedIn-gebruiker is een man van 41, heeft vijftien jaar werkervaring en heeft een huishouden dat gezamenlijk € 80.000,- per jaar verdient.

De initiatiefnemers Jeroen de Jong (op de voorgrond) en Menno de Vries, beiden ICT-engineers bij de gemeente ‘s-Hertogenbosch, geven nieuwe dimensie aan onderhouden online contacten binnen gebruikersgroep Key2Datadistributie.


meerwaarde. “De consultants kunnen via dit medium

Aan

direct inspelen op problemen van gebruikers. Daar

applicatiemedewerkers voorlopig nog niet. Al zien zij

profiteren alle deelnemers dus direct van”, spreekt

wel iets in een nieuwe tool van LinkedIn, die het

Jeroen uit ervaring.

mogelijk maakt om documenten op een privéaccount te

uitbreidingsmogelijkheden

denken

de

twee

uploaden en er vervolgens in de forumgroep van Key2Datadistributie naar te verwijzen. “Ideaal, want

‘We kunnen elkaar sneller en frequenter vinden.’

LinkedIn heeft geen archieffunctie. Na verloop van tijd verdwijnt de besproken content dus uit het forum. Door deze tool kun je de informatie eventueel samenvatten in een document”, zegt Jeroen. Tot slot merken de senior ICT-engineers op dat de gebruikers uit alle delen van het land steeds meer met elkaar gaan integreren. “Met LinkedIn maak je ook

Spelregels

sneller contact met de gebruikers van Key2Datadistibu-

Inmiddels zijn ruim honderdzestig gebruikers actief op

tie in Noord. Het gebruikersnetwerk wordt stilaan

het forum. Tachtig procent bestaat uit gebruikers en de

uitgebreid en dat biedt veel mogelijkheden voor de

overigen zijn medewerkers van Centric. Alle deelnemers

toekomst. Als Centric zich ook zo transparant open

dienen zich te houden aan duidelijke spelregels over

blijft stellen, kunnen we met elkaar verder groeien naar

wat wel en niet binnen het forum besproken wordt. “De

een succesvolle applicatie die helemaal toegespitst is op

verwachtingen moeten helder zijn”, licht Jeroen toe.

de toekomstige ontwikkelingen.”

“Het is bijvoorbeeld niet de bedoeling dat gebruikers incidenten gaan melden op LinkedIn. Hiervoor moeten zij toch echt bij de helpdesk van Centric zijn.”

Nederland proeftuin van LinkedIn

IT-managers zien waarde LinkedIn

Van alle nationaliteiten die gebruik maken van LinkedIn zijn de Nederlanders het best vertegenwoordigd. Onder de ruim zeventig

LinkedIn is het populairste sociale netwerk onder

miljoen gebruikers wereldwijd zijn twee miljoen Nederlanders.

IT-managers. Driekwart van de door Heliview

Volgens de Vlaamse netwerkcoach Vermeiren schuilt het geheim

ondervraagden neemt er aan deel.

van het grote aantal Nederlanders op LinkedIn in ‘de relatieve bekendheid met sociale netwerken zoals Hyves’, ‘hun ondernemend-

Hyves, Facebook, Twitter en Plaxo volgen in de

heid’ en het feit dat Nederlanders ‘heel internationaal gericht zijn’.

ranglijst. Het zijn vooral de IT-managers jonger dan vijftig jaar die hun contacten bijhouden via

“En de Hollanders zijn niet alleen relatief als beste vertegenwoor-

de sociale netwerken.

digd op LinkedIn, ze maken er ook nog eens opvallend vaak gebruik van. Ruim tweederde van de hoogopgeleiden in Nederland heeft

Hyves trekt vooral de jonge IT-manager. In de

een profiel op de netwerksite”, aldus Eugenie van Wiechen, verant-

groep tot dertig jaar heeft 70 procent van de

woordelijk voor LinkedIn-Nederland.

IT-managers, die aan ‘social networking’ doen, ook een Hyves account. In de groep tussen vijftig

Reden voor het Amerikaanse bedrijf om in Nederland een kantoor

en zestig jaar ligt dit percentage op krap 34

op te zetten. Van daaruit worden onder meer initiatieven ontplooit

procent.

om in contact te komen met die Nederlanders die kennelijk zo massaal werken aan het opzetten en onderhouden van hun

Heliview legt een link tussen de interesse van

professionele online netwerk.

jongere IT-ers voor het gebruik van clouddiensten en het gebruik van sociale netwerken.

Bron: ANP, 23 maart 2010

De vrees voor het wegschrijven van privacygevoelige gegevens naar centrale servers in plaats van naar de ‘veilige’ PC, is voor deze groep veel minder dan voor de ouderen. Bron: Automatiseringsgids, 13 juli 2010


Dit najaar weer interessante evenementen! Nationaal Innovatieforum Veilige Samenleving 2.0 Hoe kunnen ICT-innovaties bijdragen aan het realiseren van een méér veilige samenleving? Deze vraag staat centraal tijdens het Nationaal Innovatieforum Veilige Samenleving 2.0, dat het Blomberg Instituut organiseert op donderdag 14 oktober in het Circustheater Scheveningen. Centric is als partner aanwezig met onder meer de ‘Keten van Slachtofferregistratie’ en ‘NL-Alert’. Dit laatste project is genomineerd voor de Publieke

Dag van de Wabo In de aanloop naar de invoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) is er van alles in beweging. Daarom organiseert het Platform

events

Omgevingsrecht op donderdag 11 november in Hart van Holland te Nijkerk voor de vierde keer de ‘Dag van de Wabo’. Deze dag zal in het teken staan van nazorg. De eerste ervaringen worden met u gedeeld en er wordt gekeken naar oplossingen, zodat u de Wabo nog beter en efficiënter kunt toepassen. Meer informatie: www.stadswerk.nl/dagvandewabo

Veiligheid Award 2010. Meer informatie: www.veiligesamenleving.nl

NVVB regiocongressen De Nederlandse Vereniging Voor Burgerzaken (NVVB) organiseert diverse regiocongressen door heel het land. Centric is op 27 oktober met een stand aanwezig in het MECC in Maastricht, op dinsdag 9 november in het Van der Valk Hotel in Vianen, en op donderdag 25 november in het Van der Valk Hotel in Assen. Centric speelt tijdens de regiocongressen in op het centrale thema: Modernisering GBA. Meer informatie: www.nvvb.nl

Limburgse Bestuurdersdag Op woensdag 17 november zal de gemeente Horst aan de Maas de gastgemeente zijn voor de jaarlijkse Limburgse Bestuurdersdag. Op deze dag worden alle burgemeesters,

wethouders,

gemeenteraadsleden,

gemeentesecretarissen en griffiers alsmede Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten van Limburg uitgenodigd. De dag start met de jaarvergadering van de Vereniging Limburgse Gemeenten (VLG). Na de gezamenlijke lunch presenteert de gastgemeente zich aan de hand van diverse excursies, waaraan bestuurders kunnen deelnemen. Centric is op de informatiemarkt aanwezig met een ministand.

Divosa Najaarscongres Het VNG Divosa Najaarscongres vindt dit jaar plaats op donderdag 4 november in het Chassé Theater te Breda en heeft als thema: ‘Een nieuwe kijk op kracht’. Bezuinigingen stellen gemeenten op het terrein van Werk en Inkomen voor dilemma’s. Wordt er van gemeenten op dit terrein een nieuwe rol gevraagd? Centric durft hiernaar te kijken met een nieuwe blik en zal aanwezig zijn met een informatiestand. Meer informatie: www.divosa.nl (klik op Agenda)

Meer informatie: www.centric.nl/evenementen

KCC Congres Het Centrum voor Kennis Communicatie organiseert op 2 december het KCC Congres in het Triavium in Nijmegen. De dag verbindt de belangrijkste uitdagingen voor professionals op het gebied van klantcontact binnen de overheid met de laatste ontwikkelingen en trends in Klant Contact Centrum (KCC) oplossingen. Denk aan: multichanneling, zaakgericht werken, kwaliteitsmonitoring, proces & organisatie en regelgeving. Centric zal tijdens dit congres een workshop verzorgen en aanwezig zijn met een stand op de informatiemarkt. Meer informatie: www.kcc-congres.nl


inter view

De overheid moet zich concentreren op het ontwikkelen van steden en een goed opgeleide beroepsbevolking. Die spelen in de toekomst meer dan ooit een voortrekkersrol. Dit concludeert het Centraal Plan Bureau (CPB) in haar scenariostudie ‘The Netherlands of 2040’. De redactie vroeg onderzoekers Albert van der Horst en George Gelauff om een toelichting op het rapport.

Albert van der Horst (rechts) en George Gelauff, beiden van het Centraal Plan Bureau, geven met hun scenariostudie ‘The Netherlands of 2040’ verschillende richtingen aan de toekomst van Nederland.

Kracht van steden bepaalt toekomst land

Hoe verdienen we ons brood in 2040? Vooruitkijken is niet eenvoudig. Daarom is het lastig

beschikbaar komt en er dus meer duidelijkheid ontstaat

te voorspellen hoe de Nederlandse economie zich de

over toekomstige ontwikkelingen. Door in een scenario-

komende een of twee jaar zal ontwikkelen, laat staan

studie te schetsen hoe Nederland er in 2040 voor staat,

dertig jaar. Dat lijkt een haast onmogelijke opgave.

hebben zij in ieder geval een inschatting van toekom-

Waarom heeft het CPB toch besloten deze uitdaging op

stige ontwikkelingen, die zij kunnen combineren met

te pakken?

hun huidige kennis.

George: Nederland ontkomt er niet aan om, ondanks de onzekere toekomst, toch een aantal decennia vooruit te

Waarom hebben jullie gekozen voor een scenariostudie

kijken. Beleidsmakers moeten nu al beslissingen nemen

en geen voorspelling?

die gevolgen hebben voor de lange termijn. Denk aan

Albert: Als je dertig jaar vooruitkijkt, is er veel onzeker-

investeringen in de infrastructuur, het onderwijs en de

heid over hoe de economie zich gaat ontwikkelen. Het is

wetenschap. Een nieuwe snelweg aanleggen doe je

onmogelijk daar een voorspelling voor te doen. Met

bijvoorbeeld niet voor één of twee jaar en vereist

het schetsen van scenario’s geef je geen adequate

bovendien een forse investering.

verwachting, maar breng je verschillende toekomst-

Albert: De beleidsbepalers moeten dus continu een

perspectieven in beeld, juist om die onzekerheid te

afweging maken tussen de kosten van het uitstel en de

benadrukken. Je weet dat er in de loop naar 2040 geen

voordelen van wachten, met de kans dat er meer kennis

één exact zo werkelijkheid gaat worden.


George: De scenario’s bieden de beleidsmakers bij de

ICT gaat dus bepalen welk soort medewerker Nederland

overheid of in het bedrijfsleven een stukje houvast. Zij

in 2040 nodig heeft?

kunnen hun beslissingen en de langetermijneffecten

Albert: Ja, want ICT leidt mensen. De ontwikkeling van

daarvan afzetten tegen elk van de scenario’s, waardoor

het onderdeel ‘communicatietechnologie’ (CT) van ICT

zij alle mogelijke gevolgen van hun beslissingen onder

zorgt door de snelle communicatieoverdracht dat taken

ogen kunnen zien.

voor één product door personen op verschillende locaties worden uitgevoerd. Kijk bijvoorbeeld naar de productie van de Boeing 787, waar tientallen bedrijven in meer dan honderd productielocaties over de hele wereld zijn betrokken. De werknemers worden steeds

‘We kunnen het achterland worden van een nabijgelegen metropool.’

meer specialisten. De ontwikkeling van het onderdeel ‘informatietechnologie’ (IT) van ICT zorgt ervoor dat de manier waarop informatie

wordt

verwerkt

sterk

verbetert.

Met

hulp van een computer kan één persoon een groot aantal taken zelfstandig uitvoeren. Bijvoorbeeld een Hoe hebben jullie de scenariostudie aangepakt?

verzekeringsagent, die als één contactpersoon voor alle

George: Voor het beschrijven van de scenario’s hebben

vragen van de klant opereert. De werknemers worden

we mensen en steden als basis genomen. De menselijke

steeds meer generalisten.

input is immers een essentiële factor voor innovatie en

George: Bij toekomstige ontwikkelingen in de ICT kan

productie. Zonder mens is er géén economische ontwik-

het accent dus op CT of op IT liggen. Deze onzekerheid

keling. Daarnaast zijn steden de plaatsen waar nieuwe

beïnvloedt de verdeling van arbeid en taken in de

technologie wordt ontwikkeld. Dit zagen we in het

scenarioschetsen. Verbeteringen in de CT leiden tot

verleden bij de ontwikkeling van de stoommachine,

verdere specialisatie, terwijl verbeteringen in de IT daar-

elektriciteit en ICT. Er ontstaat bij zo’n ontwikkeling veel

entegen juist weer leiden tot een vermindering van de

behoefte aan face-to-face contact, want er vindt inten-

vraag naar specialistische hulp en input. Werknemers

sieve kennisuitwisseling plaats tussen onderzoekers,

worden minder afhankelijk van hun collega’s, zowel wat

ontwerpers, producenten en dienstverleners. Daardoor

betreft taken als face-to-face contacten.

is er een sterke beweging naar de grotere steden. Op deze wijze zijn de vier grote steden ook ontstaan:

Het zijn dus de generalisten of specialisten die in 2040

Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht.

brood op de plank leggen. Het is ook vastgesteld dat

Albert: Voor het opstellen van de scenario’s hebben we

dit in steden gaat gebeuren. Wat gaat de omvang en

onderzocht wie (de mensen) het geld in 2040 verdient

structuur van die steden over dertig jaar bepalen?

en waar (steden) dat in Nederland gebeurd. De mensen

George: Dat ligt eraan of er de komende dertig jaar een

beschouwen we als werknemers. De rol die steden in elk

nieuwe doorbraaktechnologie komt, vergelijkbaar met

scenario spelen wordt bepaald door het soort productie

het ontstaan van ICT. Als dat gebeurt, ontstaat weer

dat in een stad plaatsvindt en door de relaties binnen en

veel behoefte aan face-to-face contact en aan intensieve

tussen steden.

kennisuitwisseling tussen onderzoekers, ontwerpers,

Om antwoord te krijgen op de ‘wie’ en ‘waar’ vragen,

producenten en dienstverleners. De mensen trekken

hebben we na uitgebreid deskresearch gesproken met

dan automatisch naar de steden. Gaan zich daar ook

ministeries, de top van het bedrijfsleven, Sociaal-Econo-

vestigen. Steden worden groter.

mische Raad en wetenschappers. Daarnaast hebben we onder honderd studenten een enquête gehouden, die weliswaar niet representatief was, maar wel een goed beeld gaf van hoe zij de toekomst zien. Hoe kunnen scenario’s laten zien dat mensen en steden

‘Steden moeten zich vrijer kunnen ontwikkelen.’

zo belangrijk zijn? George: Om een antwoord op deze vraag te geven, moeten we kijken naar (mogelijke) toekomstige technologische veranderingen en de richting waarin die zich ontwikkelen. De ontwikkeling van technologie is de belangrijkste stimulerende factor. Vooral een doorbraaktechnologie, zoals in het verleden de stoommachine of nu de ICT, brengt een fundamentele verandering in de maatschappij te weeg. Een verandering die zowel impact heeft op de soort medewerkers die nodig zijn, als op de omvang van de steden.

Aan welke doorbraaktechnologie denken jullie? George: De bio- en nanotechnologie hebben de grootste potentie om de nieuwe doorbraaktechnologieën te worden. In veel onderzoeksgebieden is de invloed van deze technologieën al merkbaar, vergelijkbaar met de invloed van de computertechnologie in de jaren zestig. En als een doorbraaktechnologie uitblijft? Albert: Dan zal de huidige doorbraaktechnologie, ICT, zich verder ontwikkelen. Kleine steden met goede wereldwijde netwerken zijn op zo’n moment heel aantrekkelijk. Het onderlinge contact tussen mensen is


dan van minder belang. Productieprocessen die minder

De derde optie, Cosmopolitan Centre, zou het vormen

afhankelijk zijn van interacties tussen mensen zullen

van enkele miljoenensteden in Nederland kunnen

wegtrekken uit dure locaties.

betekenen, waarin de mensen vooral specialisten zijn.

George: Omdat het zeer onzeker is of er een nieuwe

Een voorbeeld hiervan is Detroit, een stad gespeciali-

doorbraaktechnologie zal komen of de ontwikkeling

seerd in de productie van auto’s.

van ICT zich meer doorzet, kunnen steden de komende

Bij de laatste optie, Metropolitan Markets, zou een stad

dertig jaar dus zowel krimpen als groeien.

in Nederland kunnen bestaan uit liefst acht miljoen inwoners of meer. De werknemers zijn met name generalisten die vooral voor de lokale markt produceren en probleemloos ingezet kunnen worden voor

‘Bio- en nanotechnologie hebben de grootste potentie.’

allerlei banen. Denk aan steden als New York, Londen en Parijs. Dat mensen en steden de belangrijkste factoren zijn voor onze economie in 2040 stond voor de scenarioschetsen al vast. Wat voegen de vier opties voor de beleidsmakers

Hoe hebben jullie de ontwikkeling van mensen en

concreet toe?

steden als belangrijkste factoren voor de toekomst van

George: Met de vier opties hebben de beleidsbepalers

Nederland in de scenarioschets verwerkt?

binnen de overheid en bedrijven de toekomstige

Albert: Door de twee richtingen die de beroeps-

ontwikkelingen in beeld. Als beleidsbepaler kun je een

bevolking op gaan (generalist of specialist) te koppelen

beleidskeuze daaraan toetsen. Indien de keuze in drie

aan de twee richtingen die steden op gaan (groeien of

van de vier scenario’s een positieve afloop heeft, kan het

krimpen). Op basis daarvan zijn we gekomen tot

dus wenselijk zijn dat beleid door te voeren.

vier scenario’s die reëel zijn voor de toekomstige ontwikkeling van Nederland.

De

Randstad

is

met

ongeveer

zeven

miljoen

inwoners het grootste stedelijke gebied van Nederland. Welke vier scenario’s zijn dat?

Is het denkbaar dat Nederland bij het ontstaan van een

George: De eerste optie, de Talent Town, is een relatief

Metropolitan Market gaat bestaan uit één stad?

kleine stad van maximaal honderdduizend inwoners,

Albert: Dat is mogelijk. Al ligt dat natuurlijk wel aan het

waarin mensen specialisten zijn. Denk aan een stad als

ruimtelijk ordeningsbeleid van de overheid. Je moet dan

Eindhoven, dat bekend staat om zijn consumenten-

ook daadwerkelijk de fysieke ruimte creëren om

elektronica.

ontwikkelingen op grote schaal mogelijk te maken. Als

De tweede optie, Egalitarian Ecology, is ook een relatief

je op gemeentelijk niveau handhaaft en bepaalt dat

kleine stad van honderdduizenden inwoners, waarin

daar maar tien huizen mogen staan, ongeacht de

mensen juist meer generalisten zijn. Zoals Stockholm,

economische ontwikkelingen, dan krijgt zo’n stad niet

een stad met een half miljoen mensen dat met kleine

de mogelijkheid te groeien. Want er moet bijvoorbeeld

bedrijfjes goed voor zichzelf kan zorgen.

ruimte gecreëerd worden voor meer woonruimte,

De vier scenario’s in beeld Het Centraal Plan Bureau (CPB) schetst

kelde, grote specialisaties waar steden

een stad met ruim een half miljoen

vier scenario’s voor de toekomst van

op drijven. Zo kunnen deze centra zich

mensen dat met kleine bedrijfjes goed

Nederland:

specialiseren in het huisvesten van inter-

voor zichzelf kan zorgen.

nationale hoofdkantoren, waterbeheer,

Metropolitan Markets

medische techniek of logistieke dienst-

Talent towns

In dit scenario gaat het om megasteden

verlening. Een voorbeeld van zo’n stad is

Lijnrecht tegenover de massale metropo-

(tien miljoen inwoners) die de dienst

Detroit, de stad van de autofabrieken.

len staan de zogenaamde Talent Towns,

uitmaken. Deze steden hebben een grote

‘talentendorpen’, die tussen de honderd

Egalitarian Ecologies

en tweehonderdduizend inwoners tel-

werknemers. Het platteland loopt leeg.

Egalitarian Ecologies zijn relatief kleine

len. Iedere middelgrote stad herbergt

Een voorbeeld van dit scenario is Shang-

steden (honderd tot vijfhonderdduizend

één of enkele specialisaties, voornamelijk

hai, een grote stad die meer dan tien

inwoners) die een breed scala aan goederen

in hoogwaardige technologie. In die

miljoen inwoners combineert met de

en diensten produceren, aangepast aan

grote dorpen wonen mensen met hele

vraag naar generalisten.

plaatselijke voorkeuren. De werknemers

hoge, maar ook mensen met hele lage

opereren

gebruikmakend

salarissen. Eindhoven, met zijn gespecia-

Cosmopolitan Centres

van wereldwijde kennis en informatie.

liseerde hightech campus, symboliseert

In de steden van Cosmopolitan Centres

De inkomensgroei is gematigd, de eco-

dit scenario.

wonen twee tot acht miljoen mensen. De

nomie stabiel en de inkomensverschillen

centra hebben enkele goed doorontwik-

zijn klein. Een voorbeeld is Stockholm,

aantrekkingskracht

op

bedrijven


en

zelfstandig,

sociale en culturele voorzieningen, zorginstellingen, et

Wat moet de overheid in ieder geval de komende

cetera.

tientallen jaren doen, ongeacht de uitkomst van één van

George: Wij denken dat dit scenario kan leiden tot grote

de vier scenario’s, om zich goed voor te bereiden op de

problemen voor Nederland. Want we zijn mogelijk te

toekomst?

klein om überhaupt een metropool van deze omvang

Albert: De scenario’s geven aan dat onzekerheden in

van de grond te krijgen. Nabijgelegen metropolen

toekomstige productie hoofdzakelijk te maken hebben

als Berlijn, Londen of Parijs zijn groter en bieden

met de verdeling van arbeid en over de spreiding

geografisch gezien veel meer mogelijkheden. De kans is

daarvan over de ruimte. Daarom is het raadzaam dat de

dan aanwezig dat getalenteerde werknemers en succes-

overheid in de eerste plaats investeert in de mensen,

volle bedrijven uit Nederland daar naartoe wegtrekken

door flink te investeren in het onderwijs. Mensen

en wij het achterland worden van deze nabijgelegen

vormen toch het kapitaal, de grondstof van de

metropool. Dat zou voor onze economische concurren-

Nederlandse economie.

tiepositie desastreus zijn.

George: Daarnaast staat bij de spreiding van de ruimte buiten kijf dat je steden en infrastructuur moet blijven versterken. Investeringen in infrastructuur dienen niet alleen de files van vandaag op te lossen, maar ze

‘Investeer in onderwijs.’

moeten ook enigszins rekening houden met mogelijke toekomstige groei, of achteruitgang, van steden en de verbindingen binnen en tussen steden. Grote steden moeten kunnen groeien met een lokaal netwerk van openbaar vervoer en wegen en met excellente kennisinstituten. Kleine steden hebben juist meer

Welk van de vier scenario’s is voor Nederland

behoefte aan uitstekende verbindingen in de vorm van

het meest denkbaar? George: Daar wagen we ons niet aan. Een voorspelling is fundamenteel anders dan een scenarioschets. We kunnen niet beïnvloeden op welke stad de Nederlandse economie over dertig jaar het meest zal lijken, we kunnen wel de richtingen aangeven die het land in zou kunnen slaan. Albert: We willen bewust geen voorkeur uitspreken, omdat we willen voorkomen dat mensen zich dan naar

snelwegen en ICT-netwerken. Albert: De steden moeten zich vrijer kunnen ontwikkelen. Als grote steden te maken krijgen met schaalvergroting, is het wellicht wenselijk om het strikte ruimtelijk ordeningsbeleid van de overheid iets te laten vieren om de ontwikkeling niet in de weg te staan. Uiteraard wel met oog voor het belang van de natuur en de toekomstige generaties.

dat scenario gaan gedragen. De scenario’s moeten de mensen juist aan het denken zetten.

Albert van der Horst (rechts) en George Gelauff , beiden van het Centraal Plan Bureau, onderzochten wie in 2040 het geld verdient en waar dat in Nederland gebeurd.


September in teken van besparen via innovatie voor woord

Innovatiesessi Tijdens de afgelopen editie van de beurs Overheid

thema. De aanwezigen kregen informatie over de rol

& ICT in de Jaarbeurs Utrecht, hebben bezoekers op

van innovatieve IT bij het realiseren van besparingen.

de stand van Centric kennis gemaakt met het thema

Want kiezen voor innovatie betekent kiezen voor

‘Discover IT’. Met dit thema liet Centric zien wat er

slimme, vernieuwende methoden, die zowel tot

allemaal kan met IT. Tijdens de ‘Discover IT’ innovatie-

structurele bezuinigingen leiden als tot een beter

sessies, op 21 september in Eindhoven en op 28

presterende organisatie. De oplossingen van Centric

september in Lelystad, gaf Centric een vervolg op dit

spelen hierin een belangrijke rol.


ies goed bezocht! In diverse themasessies maakten de aanwezigen

Factory en een autoriteit op het gebied van innovatie,

kennis met de laatste ontwikkelingen op het gebied

gaven een inspirerende lezing over bezuiniging door

van zaakgericht werken, het klantcontactcentrum en

innovatie.

identiteitsfraude. Ook was er een plenair gedeelte.

De dag werd afgesloten met een informele netwerk-

Elke den Ouden, hoogleraar aan de Technische Univer-

borrel, waar de bezoekers onder het genot van

siteit Eindhoven en senior consultant Innovation bij

een hapje en drankje ervaringen met elkaar konden

Philips, en Han Gerrits, directeur van Innovation

uitwisselen.

Sessie gemist? Heeft u de innovatiesessies onverhoopt moeten missen? Kijk dan op www.centric.eu/discoverit. Hier kunt u de themasessies terugzien en een impressie van de dag bekijken.


WWW.CENTRIC.EU

Centric. Communities. Prins Constantijn: ICT moet de economie redden. Social media expert maakt werk ambtenaren makkelijker

Recommend Documents