CASSANDRA-PLAN MEER WELVAART, MEER WELZIJN

CASSANDRA-PLAN MEER WELVAART, MEER WELZIJN

Inhoud 1

VOORWOORD ................................................................................................................................. 3

2

WELVAARTFISCALITEIT ................................................................................................................... 4

3

4

2.1

Voor groei, welvaart en welzijn ............................................................................................... 4

2.2

Welzijn vergt welvaart............................................................................................................. 4

2.3

Fiscale zekerheid ..................................................................................................................... 6

2.4

Sociale taks .............................................................................................................................. 8

2.5

Belasting op verbruik ............................................................................................................. 12

2.6

Vennootschapsfiscaliteit ....................................................................................................... 13

2.7

De financiering van de vergrijzing ......................................................................................... 14

EEN FLEXY ARBEIDSMARKT BRENGT WELVAART ........................................................................ 17 3.1

Inleiding ................................................................................................................................. 17

3.2

Het dichten van de werkloosheidsval ................................................................................... 18

3.3

Werkloosheidsbeleid ............................................................................................................. 19

3.4

Arbeidsflexibiliteit ................................................................................................................. 21

3.5

Eenheidsstatuut..................................................................................................................... 23

3.6

De 40-jarige loopbaan ........................................................................................................... 25

3.7

Iedereen ondernemer ........................................................................................................... 27

3.8

Arbeid belasten is in wezen pervers...................................................................................... 29

3.9

Sociale bijdrage ..................................................................................................................... 31

3.10

Economische bijdrage ........................................................................................................... 32

3.11

Subsidies aan ondernemingen .............................................................................................. 35

3.12

Speciale economische zones ................................................................................................. 36

MEER WELVAART DOOR EEN EFFICIËNTE OVERHEID .................................................................. 38 4.1

Een efficiënt confederalisme ................................................................................................. 38

4.2

Een performante overheid .................................................................................................... 39

4.3

Stads- en streekgewesten ..................................................................................................... 42

4.4

Betere organisatie van de sociale zekerheid ......................................................................... 45

4.5

Kerntaken van de overheid ................................................................................................... 46

4.6

Regeldruk............................................................................................................................... 48

4.7

Regelen van de regeldruk ...................................................................................................... 49

4.8

Dure bouwgronden door regelneverij................................................................................... 51

1

5

6

7

4.9

Overheidspersoneel .............................................................................................................. 53

4.10

Het spanningsveld tussen beleid en administratie ............................................................... 54

4.11

De overheid heeft een voorbeeldfunctie .............................................................................. 55

MEER WELVAART DOOR MEER DEMOCRATIE ............................................................................. 56 5.1

Particratie ondermijnt vertrouwen in de politiek ................................................................. 56

5.2

Directie democratie ............................................................................................................... 56

5.3

Het Zwitserse voorbeeld ....................................................................................................... 58

5.4

Waarom kiezen voor directe democratie? ............................................................................ 59

5.5

Directe democratie NU! ........................................................................................................ 60

5.6

Stemrecht, geen stemplicht .................................................................................................. 60

5.7

Naamstem, geen lijststem ..................................................................................................... 60

5.8

Een eerlijk proportioneel systeem ........................................................................................ 61

5.9

Freedom of Speech................................................................................................................ 61

MIGRATIE KAN WERKEN............................................................................................................... 64 6.1

Inleiding ................................................................................................................................. 64

6.2

Oneigenlijk gebruik van het familierecht moet vermeden worden ...................................... 65

6.3

Arbeidsmigratie ondersteunt onze groei .............................................................................. 66

6.4

Echte vluchtelingen zijn en blijven welkom .......................................................................... 67

MEER WELVAART DOOR RECHT EN ORDE ................................................................................... 68 7.1

Recht op een veilige leefomgeving ....................................................................................... 68

7.2

Wettige bescherming geldt ook voor iemands goederen ..................................................... 68

7.3

Een effectieve en transparante straftoemeting .................................................................... 69

7.4

Strafrecht geldt alleen voor ernstige feiten .......................................................................... 70

7.5

Snel strafrecht ....................................................................................................................... 71

7.6

Strafuitvoering in het land van herkomst.............................................................................. 71

7.7

PPS voor het gevangeniswezen ............................................................................................. 71

7.8

Nood aan een ondubbelzinnig drugbeleid ............................................................................ 73

7.9

Geef justitie een ZET.............................................................................................................. 73

7.10

Arrondissementele schaalvergroting voor betere prestaties ............................................... 74

7.11

Hervormingen in de gerechtelijke procedure ....................................................................... 75

2

1 VOORWOORD Het programma van onze nieuwe volkspartij is de doorslag van het boek “Rechts voor de raap” van Jean-Marie Dedecker. De praktische uitwerking van de ideeën en de aanpassing aan ons partijprogramma werd gedaan door de denktank CASSANDRA die optreedt als studiedienst voor de LIJST DEDECKER. Ons politiek programma is geen verstarde dogmatische tekst, maar een levendig platform dat bruist van nieuwe maatschappelijke ideeën. Alle suggesties zijn welkom

3

2 WELVAARTFISCALITEIT 2.1 Voor groei, welvaart en welzijn 1. De wereld verandert aan sneltreinvaart. Zo zijn er na het verdwijnen van de communistische invloedssfeer anderhalf miljard consumenten bijgekomen. 2. Veranderingen zijn dus geen probleem maar een opportuniteit, tenminste, als wij klaar staan om de uitdaging aan te gaan. 3. Alleen is Oud-Europa nog te veel in zichzelf gekeerd om daarop adequaat te reageren, want het is nog een welvarend continent. 4. De meeste gezinnen hebben het vandaag goed. Het inkomen per capita is in de laatste vijftig jaar verviervoudigd. Er is modern comfort, vrije tijd, sociale zekerheid. Maar wat we hebben is niet voor eeuwig en één dag verworven. 5. Overigens, een enorm aandeel van onze welvaart is opgebouwd op krediet. De Staatsschuld. We hebben een overheidsschuld opgebouwd van 300 miljard euro (tegenover een actief van 80 miljard) en de verplichtingen wegens pensioen kunnen worden geschat op 1.050 miljard. Ieder bedrijf met deze cijfers zou failliet verklaard worden. Het gebeurt niet elke dag, maar een land kan ook failliet gaan. België tot nu toe niet omdat de grote schuld grotendeels bij haar eigen bevolking zit. 6. Minstens de helft van onze geleende welvaart zal door de komende generaties moeten afbetaald worden. De pensioenen van vandaag voor de prestaties van gisteren moeten door de werkenden van morgen betaald worden. We moeten onze verantwoordelijkheid nemen voor onze kinderen. Het is tijd voor een inhaalbeweging: niet onze consumptie, maar alleen wat duurzaam geïnvesteerd wordt kan met geleend geld worden bekostigd. Daarom is groei nodig. Ook de EU roept hiertoe op.1

2.2 Welzijn vergt welvaart. 1. Groei en gezond beleid is dus meer dan nodig om onze welvaart en ons welzijn voor onze kinderen te behouden en als het kan nog te verhogen. Nodig om een goed huis te hebben of een toffe job. Nodig voor een stevige sociale zekerheid en om het soms eens wat kalmer aan te doen en te breken met de sleur. Nodig om een sociaal aanvaardbaar en volwaardig maatschappelijk leven te bieden aan diegenen die uit de boot vallen. Het recht van de 1

http://europa.eu/scadplus/leg/nl/lvb/l25078.htm

4

sterkste is het sterkste onrecht. Het is de plicht van de sterkste om voor de zwakste te zorgen. 2. Globalisering en vergrijzing zetten onze welvaart onder druk. Onder druk betekent niet verloren. Er moeten wel spijkers met koppen worden geslagen. De tijd dringt, en zeker in Vlaanderen waar de vergrijzing sneller zal toeslaan. Vlaanderen moet dan ook het voortouw nemen in het vergrijzingsdebat en zich niet langer laten paaien met een zilverfonds dat geen duurzame oplossing biedt en eerder een pure cosmetische operatie is. De zelfbediening zit ook in Vlaanderen en Brussel, ook al is het iets minder corrupt. 3. Ook de Europese Unie, en dan vooral de Commissie, voelt deze noodzaak voor fundamentele economische hervormingen sterk aan. Daarom legt zij sterk de nadruk op ondermeer het “Lissabonproces” met zijn focus op meer economische groei en een activerings-beleid naar de werklozen toe, een sterk en gericht onderzoeks- en innovatiebeleid, de forse vermindering

van

de

regeldruk

en

administratieve

lasten,

het

bestrijden

van

monopolievorming en van ongeoorloofde staatssteun en de voltooiing van de interne markt, onder meer voor de dienstensector (zie de “Bolkesteinrichtlijn”). 4. Vlaanderen, en zelfs Wallonië, zijn in staat groeicijfers te realiseren die het wereldgemiddelde overstijgen. We hebben het potentieel om te concurreren met steden als Hong Kong, Singapore en andere paradijzen van de economische vrijheid. We zijn in staat tezelfdertijd een typisch West-Europees sociaal model te behouden. We zijn immers gezegend met de bijzondere arbeidsethiek van de Vlaming, een ideale ligging als toegangspoort tot Europa en met de rijke ervaring van een ondernemend volk. We zijn evengoed vervloekt met een behoudsgezinde verzuiling, een inefficiënte overheid en regeringen waarvoor lijfsbehoud voorrang heeft op visie, verlamd als ze zijn in een onhoudbare en ondemocratische staatsstructuur. 5. Onze welvaartsstaat is niet voor altijd verworven. 6. De zich steeds uitbreidende sociale zekerheid, dat voor het leeuwendeel gefinancierd wordt uit belasting op arbeid (2/3 van de uitgaven van de eigenlijke sociale zekerheid) wordt stilaan onbetaalbaar. De financieringsbasis is immers niet sterk genoeg. Het recht op werk voor iedereen kon slechts enkele decennia volgehouden worden. Vanaf de jaren 70 werd arbeid massaal afgestoten. De welvaartstaat moest dan als vangnet fungeren. Een vangnet dat na verloop van tijd, vrijwillig of onvrijwillig, voor sommigen een kleefmat werd. Door niet aan de oorzaken te willen raken werd een negatieve spiraal geschapen die onze welvaartcreatie zelf ondergraven heeft. Arbeid wordt belast aan grosso modo 200% bovenop het nettoloon. Met dergelijke verhouding hoeft het ons ook niet te verwonderen dat er 1,2 miljoen mensen

5

afhankelijk zijn van een vervangingsinkomen en niet van hun arbeid. Men zaagt de boom af waarop we allen zitten. 7. De overheid heeft de verplichting om een economische en sociale situatie te ontwikkelen waarin jobs kunnen gecreëerd worden. Dit is de enige manier om “recht op werk” daadwerkelijk te garanderen. 8. De problemen zijn bekend: te hoge fiscale en zeker te hoge parafiscale lasten, een te rigide arbeidsmarkt met hoge (verdoken) werkloosheid (te veel van overheidswege gesubsidieerde banen) en tenslotte te weinig homogene socio-economische bevoegdheden voor Vlaanderen. Ons plan tackelt deze problemen één voor één en wil ze gezamenlijk aanpakken. 9. Ons plan schetst het kader waarbinnen de beleidsmakers zich zouden moeten bewegen, zonder de economische groei te hypothekeren. De samenleving moet zich beschermen tegen de expansieve overheid die nu bijna de helft van de economie voor haar rekening neemt en daardoor het privé-initiatief verstikt. Dit gebeurt bovendien met een enorme verspilling van de middelen, in alles het tegengestelde van wat een beleid gericht op duurzame ontwikkeling moet zijn. Het kader waarbinnen het beleid kan worden gevoerd moet duidelijk afgebakend worden. Niet de burger leeft boven zijn stand, maar de staat.

2.3 Fiscale zekerheid 1. De belasting op inkomen, kapitaal, consumptie en arbeid noemen wij het “fiscaal en parafiscaal overheidsbeslag” of kortweg “het overheidsbeslag”.Het overheidsbeslag was in 2004 even hoog als bij het aantreden van paars in 1999, ongeveer 47,5%, alle retoriek over lagere belastingen ten spijt. 2. 60,5% van de arbeidskosten aan de werkgever gaan richting overheid. 3. De fiscale druk is het hoogst voor alleenstaande personen, personen zonder kinderen en … personen met een laag inkomen. Van een sociaal voelend beleid gesproken. 4. Dit jaar gaan we slechts twee, maximum drie dagen per week uit werken voor eigen rekening. De overige werkdagen zijn voor rekening van de fiscus. Dat blijkt uit een onderzoek van de vereniging van fiscale advocaten Idefisc. 5. Wanneer de federale overheid maatregelen neemt om de belastingdruk naar beneden te halen, zijn de lokale besturen er als de kippen bij om de lasten te verhogen. Het resultaat is een nog zwaardere aderlating voor de burger.

6

6. De fiscale en parafiscale druk moet naar omlaag, zoveel is zeker. Aan vestzak-broekzak operaties van de regering moet paal en perk worden gesteld. 7. Wij voeren hierbij geen ongenuanceerde hetze tegen belastingen. Belastingen zorgen voor ontvangsten, nodig om maatschappelijke noden te lenigen. Maar fiscale zekerheid is voor werkenden, wat sociale zekerheid voor niet-werkenden is. Wij hebben – zoals bij enige andere verkoper of leverancier – het recht te weten welke prijs wij maximaal zullen moeten betalen voor de totale “overheidsdienst”. 8. Het samenspel tussen staat en samenleving kun je eigenlijk het best vergelijken met de werking van een menselijk lichaam. De overheid staat in essentie voor het geraamte dat steun, stevigheid en een houvast biedt aan de taaie pezen, sterke spieren en levensnoodzakelijke, maar zachte organen van samenleving en economie. Maar indien dit geraamte teveel groeit, dan leidt dit tot aderverkalking en geblokkeerde gewrichten, met alle verstarring en verstijving van de samenleving van dien. 9. De verlaging van het overheidsbeslag houdt altijd het zoeken naar een subtiel evenwicht in: voorzien in voldoende middelen voor het uitvoeren van overheidskerntaken, zonder groei en welvaart in het gedrang te brengen. 10. De waarheid is dat noch een extreem laag, noch een te hoog overheidsbeslag ruimte voor welvaartscreatie toelaat. Inderdaad, als er geen overheid zou zijn, zou er ook geen economische groei zijn. Wie zal anders de wegen aanleggen, de veiligheid waarborgen, het eigendomsrecht beschermen? Een zeker niveau aan belastingen is dus nodig, want koken kost geld. Maar komt er een teveel aan overheid, ook dan stokt de groei. De staat gaat dan lopen met geld die productiever door de privé (particulieren en ondernemingen) aangewend kan worden. Er zou m.a.w. meer economische groei en bijgevolg meer welvaart en meer werkgelegenheid zijn als het geld niet ter beschikking van de overheid stond. 11. De Texaan Dick Armey (onder andere lid van het Amerikaans Congres) meent het optimaal overheidsbeslag wiskundig te kunnen berekenen, zoals Arthur Laffer het optimaal verband tussen belastingopbrengsten en belastingtarieven vaststelt. Zijn leerling, Pevcin, bepaalde met die methode dat het optimaal niveau voor België ligt tussen de 36,60 en de 42,12% van het BBP. 12. Belangrijker is te zien wat in de wereld en vooral rondom ons gebeurt. Het Europese gemiddelde overheidsbeslag lag in 2003 op 40,9% en verlaagde in 2004 tot 40,7%, het laagste niveau in 10 jaar.2 Zelfs grote broer Duitsland doet het ondanks hun Wallonië, de 2

Statistics in Focus – Economy and Finance, 2006/2, Eurostat, 2006.

7

achtergestelde Ostländer, sinds 2004 met 40%.3 Ons plan wil de overheidsuitgaven op vier tienden van het nationaal inkomen bevriezen. 13. Met ons plan beschikt de overheid dus nog steeds over een ruime, maar veel gezondere ruimte om een beleid te voeren. Wij willen in de grondwet laten opnemen dat de belasting op inkomen, kapitaal, consumptie en arbeid nooit hoger kan liggen dan 4/10de van het nationaal inkomen van een bepaald jaar. 14. Vergeten we echter niet dat het bewezen is dat lagere tarieven meestal leiden tot hogere inkomsten, wegens de verbreding van de belastbare basis. Die verbreding komt er wegens de groei van de economie die volgt op een belastingverlaging. Dus kan met lagere tarieven de 40%-grens overschreden worden. Wat moet er dan gebeuren? Van zodra dit officieel is vastgesteld wordt het overtollig beslag gereserveerd voor latere tekorten, maar dan niet zonder dat de tarieven automatisch worden verlaagd, zodat welvaartscreatie permanent gegarandeerd blijft. 15. Het onmiddellijke gevolg van de beperking van het overheidsbeslag is dat de overheid verplicht is beleidsruimte te zoeken in de verhoging van haar efficiëntie.

2.4 Sociale taks 1. Bij de organisatie van de fiscaliteit wordt uitgegaan van het ZET-principe (zekerheid, efficiëntie, transparantie) en is er toepassing van fiscale democratie. 2. Belastingen dienen voor de financiering van de kerntaken van de overheid: bescherming van de openbare orde, veiligheid, openbare gezondheid, doelgerichte sociale bescherming, bescherming van het leefmilieu of als noodzakelijke rem op het overmatig verbruik van schaarse middelen. 3. Het opleggen van fiscaliteit kan nooit natte vingerwerk zijn. Zowel bij het bepalen van de belastbare basis als van de hoogte moet 100% rekening worden gehouden met de gevolgen ervan op groei en welvaart in ons land. 4. Hetzelfde

geldt

overigens

voor

schuldfinanciering,

want

uiteindelijk

draait

de

belastingbetaler daar later voor op. Begrotingen moeten meer dan in evenwicht zijn, want er

3

Bron: Eurostat

8

moet heel wat gereserveerd kunnen worden voor de toekomst. Qua schuldgraad van de overheid willen wij evolueren naar een brutoschuld van maximaal 40% van het BBP.4 5. De complexiteit van de inkomstenbelasting is dermate hoog dat de inning alleen al 3% (ongeveer 1% bij de belastingsdiensten van de overheid en ongeveer 2% bij de belastingsplichtige bedrijven en personen) opslorpt van wat er geïnd wordt. Sommige bronnen hebben het over 10%. De reden is hiervoor het complexe systeem van scheefgegroeide aftrekmogelijkheden.5 6. De vaststellings- en inningsprocedures van de directe en indirecte fiscaliteit moeten uitblinken in zekerheid, efficiëntie en transparantie. We kunnen de overheid niet efficiënt laten werken als de belastingdiensten niet optimaal functioneren. Nemen we nu Hong Kong. Er wonen 7 miljoen mensen, iets meer dan zes miljoen Vlamingen, iets minder dan 10 miljoen Belgen. Zij stellen het met 200.000 ambtenaren. Er zijn slechts 2.300 ambtenaren nodig voor het innen van de belastingen. In België worden er 6.000 fiscale ambtenaren gebruikt enkel en alleen voor het overtikken van de aangiftes. Hongkong heeft dan ook een vlaktaks van 16%. Bij een vlaktaks wordt, behoudens een vrijgesteld inkomen aan de basis, nog slechts één belastingtarief gehanteerd. 7. Voorbeeld van het systeem “sociale taks”: Grootverdieners hebben niet veel belang met een belastingsvrije som van bijvoorbeeld 6.000 euro. Voor iemand die weinig verdient kan dit bij wijze van spreken het verschil maken tussen aardappelen met of zonder vlees.

4

Er is als dusdanig geen precieze definitie van wat als een aanvaardbare schuldgraad moet worden beschouwd. In het Verenigd Koninkrijk noemt men een netto-overheidsschuld dat lager ligt dan 40% van het BBP “een stabiel en voorzichtig niveau". In het Nieuw-Zeelandse Fiscal Strategy Report van 1994 legde de overheid de “voorzichtige” schuldratio voor de brutoschuld en de nettoschuld vast op respectievelijk 30% en 20% BBP. De bruto-overheidsschuld bestaat uit het geheel van de financiële verplichtingen van de overheid. De nettooverheidsschuld stemt overeen met deze schuld na aftrek van alle financiële activa van de overheid. 5 Bron: “WorkForAll”

9

1. Het hoofddoel van de sociale taks is de invoering van een eenvoudig systeem dat de efficiëntie van de diensten en de fiscale zekerheid van de burgers zal verhogen. De belastingsaangifte op één postkaart. In de sociale taks geldt nog één tarief, nl. van 30% in de personenbelasting in plaats van zeven tarieven vandaag. Dit tarief kan geleidelijk aan verminderd worden wanneer de beoogde overheidssanering zich inzet, hetgeen de financiële honger van de overheid zal doen afnemen en de economie zal aanzwengelen. 2. De sociale taks gaat gepaard met een systeem van degressieve belastingvrije sommen. Dit systeem is zeer eenvoudig. Op het globale inkomen van een belastingplichtige berekent de computer welk deel van het inkomen onbelast blijft. Naarmate het inkomen lager of hoger is, is de belastingvrije som hoger, dan wel lager. Lage inkomens betalen hierdoor geen belastingen. Eens men het dubbele van het (wettelijk gekozen) gemiddelde inkomen ontvangt is er geen belastingvrij gedeelte meer. De belastingvrije som wordt met 3% verhoogd per persoon ten laste.

10

3. Belastingen op spaarinkomsten zoals roerende voorheffing, e.d.m. blijven bevrijdend. Spaarinkomsten zijn het nettoresultaat van de inspanningen van de productieven. Ze zijn verdoken sociale zekerheid tegen de vergrijzing van vele zelfstandigen en hardwerkende Vlamingen. 4. Wij zijn radicaal gekant tegen elke vorm van vermogensbelasting of meerwaardebelasting in de personenbelasting omdat op het vormen van vermogen al belastingen werden geheven. De bestaande moeten opnieuw afgeschaft worden. Bij het belasten van vermogen gaat het altijd om opbrengsten: de vruchten worden belast, nooit de boom. 5. Schenkingsrechten en de taks op verdriet, de successierechten, moeten aan een uiterst laag vlak tarief van hoogstens 3% worden belast, ongeacht de begunstigden. Registratierechten moeten verdwijnen. In de plaats komt een variabele taks die het kadastraal inkomen (gewaardeerd op basis van de marktprijzen) verhoogd of verlaagd volgens de graad van de energie-efficiëntie van onroerende goederen en de strijd tegen de uitstoot van schadelijke stoffen en gassen. 6. Ook de echte sociale uitkeringen (niet de werkloosheidsvergoedingen, vergoedingen naar aanleiding van een arbeidsongeval of vergoeding voor de opgelopen beroepsziekten die verzekeringsuitkeringen zijn) blijven in ons model belastingsvrij. Het is onzinnig om uit de algemene middelen, het belastingsgeld, een sociale uitkering toe te kennen en hier dan opnieuw een belasting op te heffen. Zo zullen gezinsuitkeringen zoals kinderbijslag, de pensioenen, maar ook dividenden uit pensioenfondsen belastingsvrij blijven. Hierdoor zullen onze belastingdiensten efficiënter en goedkoper kunnen werken. 7. Politiek is keuzes maken. Wij kiezen voor economische groei, welvaart en werkgelegenheid. Wij willen sociale zekerheid, fiscale zekerheid en werkzekerheid. Hoe kan men dat garanderen? In onze samenleving zijn er drie financieringsbronnen voor de overheid: arbeid (sociale bijdragen), inkomen (inkomstenbelasting) en consumptie (BTW, accijnzen en invoerheffingen). 8. Nu bestaat de structuur van het fiscaal en parafiscaal overheidsbeslag uit 69% fiscaliteit (37% directe fiscaliteit en 32% indirecte fiscaliteit zoals BTW en accijnzen), ten opzichte van 31% parafiscaliteit (sociale bijdragen als aandeel van de belasting op arbeid). In ons model wijzigt dit in 86% fiscaliteit, ten opzichte van 14% parafiscaliteit (sociale bijdragen als aandeel; de belasting op arbeid wordt dus verminderd). 9. Dit lijkt op een belastingsverhoging maar is het niet. Men moet immers opmerken dat het overheidsbeslag in ons model veel lager ligt waardoor 86% gelijk staat met 75% à 80% met het huidig belastingssysteem.

11

10. Daarbij moet men dan ook nog in rekening nemen dat: 11. het nettoloon van de werknemer hoger zal liggen door de lagere sociale bijdrage die hij zal betalen. De verhoging van het percentage directe fiscaliteit zal hand in hand gaan met een hogere koopkracht van de belastingplichtige; 12. de belastingsontvangsten uit de personenbelastingen afkomstig zijn van een grotere groep belastingplichtigen (gezien de onvermijdelijke verhoging van de werkzaamheidgraad en dus meer mensen met meer inkomen), zodat de last van de huidige werkenden lichter wordt; 13. door de verhoogde koopkracht en lagere prijzen de consumptie zal toenemen en, hoe meer indirecte belastingen worden geïnd, hoe lager de directe belasting (de personenbelasting) zal bedragen. 14. Het vereenvoudigen van de fiscaliteit heeft uiteraard gevolgen. Met uitzondering van de notionele interestaftrek en de aftrek voor beroepskosten voor niet-loontrekkenden, wordt elke kostenaftrek geweerd, zowel in de personen- als in de vennootschapsbelasting. 15. Wel is aftrek voor het betalen van alimentatiegeld mogelijk, omdat dit formeel gelijk staat met het betalen van een loon dat een ander persoon ten goede komt. 16. Wel verdwijnen alle belastbare voordelen, zoals het gebruik van een firmawagen (die wij als een dienst beschouwen) of bijzondere fiscale stelsels (holding, tax shelter, …). 17. Om de burgers correct te informeren wordt zijn volledige loonkost op zijn loonbriefje vermeld, inclusief datgene wat de werkgever voor hem aan de overheid moet afdragen. 18. Een vereenvoudiging tot een transparant fiscaal stelsel zal in alle gevallen de strijd tegen de fiscale en parafiscale fraude vereenvoudigen. Zwart geld is vandaag de smeerolie van onze economie, maar draagt weinig bij tot het algemeen belang. De OESO berekende dat 22% van ons BBP in het zwart circuit gebeurd. Daarmee loopt de overheid miljarden aan ontvangsten mis en bedriegt de burger zichzelf. Door haar eenvoud is de sociale taks fraudebestendig en wint de overheid aan opbrengsten.

2.5 Belasting op verbruik 1. De belasting moet op de consumptie gelegd worden en niet op de productie. Indirecte fiscaliteit is immers veel ruimer dan BTW alleen. Consumptie is een veel stabielere belastingsbasis dan belasting op inkomens. Het is ook veel minder aan schommelingen van de conjunctuur onderhevig dan inkomen en winst. BTW tarieven kan men gedrags- en

12

maatschappijsturend maken (consu- minderen of vermeerderen, ecologisch enz…), en verhogen of verlagen maar altijd rekeninghoudend met de 40 % regel op het overheidsbeslag. 2. Door de bevriezing van de overheidsuitgave op 40 % van het BNP kan de overheid dus niet ongeremd BTW verhogen, integendeel. Indien de consumptie en dus de BTW en accijnsontvangsten voldoende toenemen, zit er zelfs een verlaging van het BTW-tarief naar een gemiddeld Europese niveau van 19% in. Dit is belangrijk voor onze kleinhandel. 3. Luxemburg bijvoorbeeld staat bekend voor zijn laag BTW-tarief. Luxemburg haalt 15% uit zijn indirecte fiscaliteit, terwijl België vandaag, met een BTW-tarief dat 6% hoger ligt, 2% van het BBP minder ontvangsten haalt uit deze bron. Een klein land als België – verdoemd tot een open economie – kan dus perfect dezelfde resultaten halen met een lagere BTW-voet. 4. In tegenstelling tot de huidige regering spant ons plan de kar niet voor het paard. Ook de regering zegt dat de indirecte fiscaliteit de lasten op arbeid kan verlichten en droomde al van een BTW-verhoging. Niet zo bij ons: eerst de arbeidsbelasting verlagen, dan nagaan op welke manier de indirecte fiscaliteit dit kan opvangen.

2.6 Vennootschapsfiscaliteit 1. Het niveau van de vennootschapsbelasting is één der meest determinerende factoren voor de competitiviteit, het aantrekken van investeringen, de werkgelegenheid en de economische groei van een land. Een vermindering van de vennootschapbelasting is door het terugverdieneffect op termijn volledig budgetneutraal. 2. Het statutair (dit is het wettelijke, nominaal) tarief van de vennootschapsbelasting moet met 14,99% dalen van 33,99% naar 19%. Dit tarief wordt van toepassing op alle vennootschappen, zonder uitzondering. Geen gunsttarieven voor KMO’s, geen bijzondere fiscale behandeling voor bijvoorbeeld holdings. Deze verlaging is noodzakelijk en verdient zichzelf terug door de grotere belastbare basis en de lagere werkloosheid die er uit voortvloeit.6 3. Het statutaire tarief wordt gebruikt in de headquarters van buitenlandse ondernemingen om de shortlist op te stellen van de landen waar zij een investering overwegen. Vandaag valt België doorgaans uit de boot.

6

Zie hieromtrent Rudy Aernoud, Vlaanderen-Wallonië, je t’aimes moi non plus, p. 206 e.v. Wel moet men er rekening mee houden dat de budgettaire kost van een werkloze in ons model lager ligt dan vandaag het geval is en in ons model ook andere maatregelen leiden tot meer werk.

13

4. De K.U.L. heeft aangetoond dat een verlaging van het tarief van de vennootschapsbelasting van 33,99% naar 26,8% minstens 2,7 miljard euro bedrijfsinvesteringen zou opleveren. 5. Een vermindering van het nominale tarief tot “slechts” 25% impliceert dat de jobreallocatie zou toenemen met 6%. Economen schatten de waarschijnlijke toename aan jobs hierdoor op 90.000 extra banen.7 6. Het nominale tarief moet onder de psychologische grens van 20%. Enkel een verlaagd tarief voor KMO’s zal geen impact hebben op de broodnodige buitenlandse investeringen. Deze verlaging moet in één klap gebeuren. Een graduele geleidelijke afbouw heeft niet het beoogde effect op de economie. 7. Er is natuurlijk een verschil tussen dat statutair of nominaal tarief en de effectieve (dit is de werkelijke) belastingdruk die op vennootschappen weegt. Eigenlijk speelt alleen dat laatste voor de onderneming een rol. Daarom is het ons doel om de echte belastingsdruk altijd onder het Europese gemiddelde te houden. Vandaag ligt dit in België nog altijd 3% te hoog, nl. 26,15% t.o.v. 23,17%. Alle overheden moeten met deze druk rekening houden bij het opleggen van andere vormen van fiscaliteit. 8. Ons plan voorziet dat de gemeenten (stads- en streekgewesten), lokale opcentiemen kunnen heffen op de vennootschapsbelasting. Dit is verantwoord omdat de fiscale druk uit opcentiemen altijd redelijk is. Het is een extra percentage geheven boven op de verschuldigde belasting berekend op basis van het resultaat van de vennootschap. Doet de onderneming het bepaalde jaren minder goed, dan riskeert ze niet door blinde lokale belastingen nog meer kopje onder geduwd te worden. 9. Daarom voorzien wij dat elke andere vorm van lokale fiscaliteit die ondernemingen treft – de zogenaamde “pestbelastingen” – wordt ontmoedigd. 10. Zulke belastingen kunnen nog enkel bedoeld zijn om een bepaald gedrag te sturen, niet om ontvangsten te genereren. De opbrengsten vloeien terug naar de ondernemingen of naar de gemeenschap, bijvoorbeeld door de opbrengst in mindering te brengen van de overdrachten die lokale overheden ontvangen van de overheid.

2.7 De financiering van de vergrijzing 1. Wij willen het recht op welvaart en welzijn ook aan onze kinderen spijkerhard garanderen. Daarvoor is het onder meer nodig om geld opzij te leggen en dat geld te kapitaliseren. 7

Bron: Jozef Konings en Hylke Vandenbussche, “Vennootschapsbelasting, tewerkstelling en groei”, Beleidsnota nr. 13 / Mei 2006, vkwmetena, p. 14

14

2. Dit streven past in wat wij zien als de uitbouw van een concurrentiële welvaartsstaat. 3. De concurrentiële welvaartstaat is gericht op een gegarandeerde sociale bescherming, voor de werkende en de arbeidsongeschikte, met de nadruk op de levensfases voor én na de actieve loopbaan, maar ook voor de toekomstige generaties. Wij denken vierdimensionaal. Dit bewustzijn en engagement wordt ook van de overheid en van alle sociale actoren vereist. De conurrentiële welvaartstaat biedt maximaal kansen aan mensen die elk, volgens eigen kunnen, een stukje gemeenschappelijke verantwoordelijkheid dragen om de toekomst van de welvaartstaat veilig te stellen. 4. Hoe zit het vandaag met de NV België? De federale overheid heeft een expliciete schuld van 282,2 miljard euro (2006). Die berekening houdt echter geen rekening met de pensioenverplichtingen die netto actueel geschat worden op 3,5 maal het BBP of 1.050 miljard. Dit is de impliciete schuld. Wat deze cijfers evenwel duidelijk vertellen is hoe nefast het Keynesiaanse beleid van de laatste decennia geweest is. Het was een beleid dat vooral de consumptie in stand hield door welvaart op krediet te kopen. Consumptie, in tegenstelling tot investeringen, creëert geen welvaart. Het woord zegt het zelf: men verbruikt en het is weg. Bij een investering is er niet alleen een terugverdieneffect, als het wat meevalt levert de investering inkomsten op die het veelvoud zijn van de investering. De overheidsinvesteringen zelf zijn teruggevallen op minder dan 2%. In alle geval moeten de investeringen toenemen. 5. Jaarlijks presenteert de Studiecommissie voor de Vergrijzing haar verslag8 aan de federale regering. De jaarlijkse extra uitgave zou in 2030 ten opzichte van 2005 3,80% van het BBP hoger liggen. De Hoge Raad van Financiën stelt dat een begrotingsoverschot van 1,5% van het BBP moet gerealiseerd worden om aan de gevolgen van de vergrijzing het hoofd te bieden. Wij volgen dit advies en willen de betaalbaarheid van de gevolgen van de vergrijzing spijkerhard garanderen. Jaarlijks wordt minstens 1,5% van het BBP gekapitaliseerd om de toekomstige meeruitgaven zonder noemenswaardige schokken te kunnen opvangen. 6. Gaat het globale aandeel van de uitgaven voor de sociale zekerheid door toepassing van ons plan iets naar omlaag (21,90% van het BBP ten opzichte van de door het Planbureau verwachte 23,70%), onder meer door de ingrepen inzake werkloosheidsuitkeringen en het beter onder controle houden van uitgaven in de gezondheidszorg, dan mag daar de 1,50% BBP die wij reserveren voor toekomstige sociale uitgaven bijgeteld worden. Zo komen we aan 23,40%, of nauwelijks minder dan voorzien. Wij willen die 1,50% dus niet zoals de

8

Bij de berekening van de budgettaire kost van de vergrijzing, gaat ze in haar verslag van mei 2006 uit van een aantal hypothesen, waarvan de uitkomst hoogst onzeker is. Door het onzekere karakter van de hypothesen die aan de basis van deze berekening liggen, mogen we er van uitgaan dat dit een absoluut minimum is, en dat het uiteindelijke percentage gevoelig hoger zal liggen. Vandaar dat de kapitalisatie ook van kapitaal belang is.

15

kortzichtige en egoistische beleidsmakers bij de consumptie van vandaag voegen, maar voelen ons al betrokken bij de burgers van morgen. 7. Hier ligt het bewijs dat wij socialer zijn dan de socialisten. Groei is de voorwaarde voor elk sociaal beleid. Hoe hoger de groei, hoe meer sociale rechten onze economie kan verdragen. Hoe meer groei, hoe beter de werknemer zijn leefkwaliteit kan verbeteren. Er is geen sociaal paradijs mogelijk boven op een economisch kerkhof. Door de focus te plaatsen op activiteit, ten gunste van competitiviteit en dus van groei en welvaart, komt automatisch een grotere ruimte vrij voor het steeds verder terugdringen van armoede. 8. Iedereen heeft belang bij dit groeiperspectief, ook de vakbonden. We moeten de samenleving heruitvinden zonder de verzuiling als hulpstuk. Heel wat verenigingen binnen de klassieke zuilenstructuur hebben de sociologische wetmatigheid zichzelf als finaliteit te zien en niet langer als middel. Het verwerven van subsidies krijgt dan voorrang op wat ze daarmee willen gaan doen. 9. Begeleiding, opleiding en groei gaan hand in hand. Slagen in de reddingsoperatie van onze samenleving kan pas door mee te stappen in ons groeiverhaal.

16

3 EEN FLEXY ARBEIDSMARKT BRENGT WELVAART 3.1 Inleiding 1. De concurrentiekracht van de Belgische economie boert achteruit. Jaar na jaar verliezen onze ondernemingen terrein op hun buitenlandse concurrenten. Voor een klein land met een sterke focus op export leidt dit op termijn tot een erosie van de welvaart. 2. Het World Economic Forum, een onafhankelijke denktank, rekende in zijn “Global Competitivness Report 2006” voor dat België de afgelopen tien jaar jaarlijks gemiddeld 1% van zijn marktaandeel verloor. De EOSO houdt het zelfs op 20 % . Boosdoeners hiervoor zijn onder meer de overheidsschuld, de kwaliteit van de overheidsinstellingen en – het probleem dat in dit deel aan bod komt - een rigide arbeidsmarkt. 3. De arbeidsmarkt is rigide door de handicap van de loonkost, maar ook door de weinig soepele regels in ons arbeidsrecht voor het aanwerven en vooral het ontslaan van medewerkers. Volgens de Heritage Fondation (Trends 10/02/2005) staat ons land op de 21ste plaats van de wereldranglijst die de economische vrijheid meet. Edwin Fuelner van de stichting merkt op :” Een groot probleem is de rigide arbeidsmarkt. De Complexe regeling voor aanwerving en ontslag maakt dat België op Europees vlak slecht scoort. Ook het Belgische overlegmodel moet beter. Het heeft te veel corporatistische trekjes” . 4. België blijft een loonhandicap meesleuren in vergelijking met zijn buurlanden. 5. De Wereldbank meet elk jaar voor 175 landen hoe vriendelijk het investeringsklimaat is in de betrokken landen. Eén van de onderzochte factoren daarbij is de loonkost (“cost of hiring”; zie www.doingbusiness.org). Op 175 onderzochte landen blijkt België de hoogste loonkost ter wereld te hebben. Ze bedraagt meer dan het dubbele van de gemiddelde loonkost in de OESO. 6. De wetgeving over de vrijwaring van onze concurrentiekracht, die de loonevolutie afstemt op die in onze buurlanden, slaat de bal mis. We leven in een globale economie die 24/7 (twentyfour seven: 24 uur per dag, zeven dagen per week) draait en we moeten dus niet enkel naar de situatie in onze buurlanden kijken, maar naar de wereldeconomie. 7. Om onze welvaart te handhaven, hebben we investeringen nodig en de loonkost speelt onvermijdelijk een rol bij elke investeringsbeslissing.

17

8. Waarom ligt die Belgische loonkost zo hoog? Door de werkgevers- en werknemersbijdragen, één van de belangrijkste financieringsbronnen van onze sociale zekerheid. In het bestaand model moet je de uitgaven in de sociale zekerheid onder controle brengen waardoor er minder nood aan hoge bijdragen ontstaat en de brutoloonkost gedrukt kan worden. 9. Er is in het huidig model dus een rechtstreeks verband tussen de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid. Mathematisch komt dat verband ook tot uitdrukking in de participatie- of werkgelegenheidsgraad en het percentage Belgen op arbeidsleeftijd dat effectief aan het werk is. Vandaag bedraagt dit 60%. Te weinig om op termijn onze sociale zekerheid leefbaar te houden. Vanaf 2010 vertrekt de generatie babyboomers massaal op pensioen. Dit zet niet alleen een druk op ons pensioenstelsel maar ook op de gezondheidszorg. Wie zal dat betalen?

3.2 Het dichten van de werkloosheidsval 1. Er is een tweespalt in de arbeidsmarkt. Enerzijds een groot aantal werklozen en anderzijds een massa vacatures die niet ingevuld geraken. 2. Uit een studie van het instituut SD Worx blijkt dat de Belgische werknemer niet bereid is te werken voor minder dan 1.250 euro per maand. Onderzoekers van het HIVA stelden vast dat 18% van de als werkzoekend ingeschrevenen, op geen enkele manier naar werk zocht en dat nog eens 40% eerder passief naar werk zocht. Een studie van het VEV uit 2002 raamde de werklozen die geacht worden beschikbaar te zijn, maar niet geneigd zijn om een job te aanvaarden als die aangeboden wordt, op 113.000. Volgens de VDAB levert slechts 16% inspanning om werk te zoeken. 3. Uit de jaarlijkse arbeidsmarktstudie van Randstad blijkt dat bijna 60% van de bedrijven het zeer moeilijk hebben om werknemers te vinden. In 2005 gaf 87% van de bedrijven het belang van flexibiliteit op de arbeidsmarkt de hoogste score. Dagelijks gaan jobs verloren of worden niet gecreëerd door de te rigide arbeidsmarkt. 4. Bij de overgang van werkloosheid naar werk speelt inderdaad veel meer dan alleen maar het verschil aan inkomen een rol. Ons systeem van werkloosheidsuitkeringen die onbeperkt zijn in de tijd is slechts één element. De werkloze geniet ook van een oorkussen aan maatregelen die het aantrekken van de werkkiel niet bevordert: een fiscaal voordeel en allerhande sociale tarieven en tegemoetkomingen. 5. Een greep uit het aanbod: quasi ‘gratis’ (kosteloos) openbaar vervoer, verminderd telefoonen elektriciteitstarief, verhoogde kinderbijslag, huurtussenkomst, verwarmingstoeslag (tot 150€), bijdrage in de schoolkosten, ‘gratis’ tandverzorging en zelfs ‘gratis’ sporten, lagere

18

tarieven in kinderdagverblijven (bijvoorbeeld 1,33 euro per dag ten opzichte van 23,7 euro), bevoordeling in het studiebeursstelsel, voordeeltarieven tot volgen van cursussen, interessantere fiscale behandeling van uitkeringen. Om van de zee van tijd om in het zwart bij te klussen nog niet te spreken. 6. Dit alles samen genomen creëert een “werkloosheidsval” buiten proportie. Het verschil tussen werken en niet-werken is zo klein dat het eerste afgestraft wordt en de sociale zekerheid zodoende als een kleefmat fungeert. Het is een val waar we eens en voor altijd van verlost moeten worden. Het nettoverschil over-all moet minimum 20 % bedragen, alle sociale tegemoetkomingen meegerekend. 7. Een verbetering van de werking van de arbeidsmarkt is een belangrijke voorwaarde om meer mensen aan het werk te krijgen, om de gevolgen van de vergrijzing betaalbaar te houden en om de internationale sociale en economische uitdagingen aan te kunnen. Maar zolang werken niet meer loont dan niet-werken is duidelijk dat men het werkloosheidsprobleem nooit zal kunnen oplossen.

3.3 Werkloosheidsbeleid 1. Werkloosheidsuitkeringen worden in ons land niet meer gezien als waarvoor ze oorspronkelijk bedoeld waren: het financieel overbruggen van een periode zonder werk. In Angelsaksische landen zegt men niet “I’m unemployed”, maar “I’m in between jobs”. Deze mentaliteit moet opnieuw uitgevonden worden. 2. België is het enige EU-land met uitkeringen die onbeperkt zijn in de tijd. 3. Het Belgisch systeem is nefast voor het sociaal en psychisch welzijn van vele werklozen die in de werkloosheidsval terecht komen. 4. Het stelsel van de werkloosheid moet genormaliseerd worden, dit wil onder meer zeggen qua kost gebracht worden naar een normaal Europees niveau. 5. De totale uitgaven van de eigenlijke werkloosheidsuitkeringen bedragen 2,60% van het BBP. Gemiddeld ligt dat minstens een percent lager. Wij voorzien een terugval naar 1,25%. Deels door een hervorming van het stelsel. Grotendeels omdat er in ons model gewoon minder werklozen zullen zijn. Onze maatregelen zullen niet zo maar uit de lucht komen vallen. Alles is gekaderd in een operatie waarin werken opnieuw aantrekkelijk wordt gemaakt. Alleen door meer mensen aan het werk te krijgen redt men de welvaartstaat! Wij voorzien in voelbare prikkels om het bedrijfsleven actief te laten meewerken aan het reduceren van de werkloosheid en het verhogen van de werkzaamheidgraad.

19

6. Zo komt jaarlijks 5 miljard euro sociaal geld vrij dat men op een meer moreel verantwoorde manier kan aanwenden, nl. voor de instandhouding van de totale sociale zekerheid. In alle geval evolueren we hierdoor naar normale Europese cijfers en komen we op dezelfde hoogte van Oostenrijk en Zweden. Toch niet meteen de meest asociale landen ter wereld. 7. Wij opteren voor een werkloosheidssysteem met sterk verzekerend karakter (het continentale

model),

waarbij

de

toegang

afhankelijk

is

van

een

minimum

arbeidsgeschiedenis. 8. We willen nagaan in welke mate toepassing van het Nederlands systeem de werkloosheid kan verlagen, de werkzaamheidgraad kan verhogen en de uitgaven “normaliseren”. Nederland heeft lang niet het “strengste” systeem van Europa: 9. De werkloze moet in de 36 weken voorafgaande aan de werkloosheid, ten minste 26 weken hebben gewerkt (de wekeneis) om toegang te krijgen tot het werkloosheidsstelsel. Het aantal uren dat hij of zij per week werkte, is daarbij niet van belang. 10. hij/zij moet actief solliciteren. In veel gevallen wordt verwacht dat hij/zij tenminste één keer per week solliciteert. 11. hij/zij moet passende arbeid accepteren. Dat is alle arbeid waarvoor een werknemer voldoende bekwaamheden heeft, tenzij legitieme redenen van lichamelijke, geestelijke of sociale aard dit verhinderen (dit wordt gecontroleerd). 12. De duur van de uitkering hangt af van het aantal jaar dat de werkloze heeft gewerkt voordat hij/zij werkloos werd. 13. In de laatste vijf jaar moet hij/zij meer dan vier jaar hebben gewerkt (jareneis). Een jaar telt mee als in dat jaar 52 dagen werd gewerkt. 14. Minder dan 4 jaar gewerkt geeft recht op drie maanden uitkering. De eerste twee maanden ontvangt de werkloze 75% van het laatstverdiende loon, daarna één maand 70% (er geldt een maximumdagloon). Is het na deze drie maanden niet gelukt een baan te vinden? Dan kunt u een bijstandsuitkering aanvragen bij uw gemeente. 15. Heeft men meer dan vier jaar gewerkt, dan hangt de duur van de uitkering af van het aantal jaar dat werd gewerkt. Voor elk jaar werken verwerft men recht op één maand uitkering. De eerste 2 maanden ontvangt de werkloze 75% van het laatstverdiende loon. Daarna 70% van uw laatstverdiende loon (er geldt wel een maximumdagloon). Dit is hoger dan in ons land.

20

Een lage vervangingsratio is pas echt asociaal want de meeste kosten blijven gewoon doorlopen. 16. De uitkeringsduur beloopt maximaal 38 maanden, hetgeen mensen sterk aanmoedigt om werk aan te nemen. 17. Meteen vallen alle wachtuitkeringen van mensen die nog nooit werkten – ook zo een unicum in

de

wereld

–

weg.

Het

systeem

is

een

verzekeringssysteem,

geen

zakgeldverdelingssysteem. 18. Overgangsmaatregelen moeten uiteraard worden voorzien. 19. Het ligt voor de hand dat zowel de werkgever of de werknemer zelf een extra verzekering kan afsluiten. In Nederland worden bijvoorbeeld door Universiteiten in BWNU’s voorzien (bovenwettelijke werkloosheidsregeling van de Universiteiten). De verlaagde sociale bijdragen bieden in alle geval mogelijkheden.

3.4 Arbeidsflexibiliteit 1. De moderne arbeidsmarkt stelt hoge eisen aan de beschikbaarheid, kennis en flexibiliteit van de werknemer van de 21e eeuw. Een job voor het leven bestaat binnenkort niet meer, ook niet bij de overheid. 2. Veel mensen ervaren dit als bedreigend. Uitzendwerk beschouwen ze niet als volwaardig en de angst om in “hamburgerjobs” met een onduidelijk statuut terecht te komen is reëel. De vakbonden kapitaliseren op deze onrust en verdedigen een arbeidsmodel dat voorbijgestreefd is: de levenslange job, de horizontale carrière. Dat ze daarmee de instroom van jongeren in de arbeidsmarkt afremmen, lijkt aan hen voorbij te gaan. 3. Een Vlaamse werknemer heeft gemiddeld drie jobs in zijn levensloop. In de Scandinavische landen zijn dat er zes. De arbeidsmobiliteit is quasi nul. Bij bedrijfsherstructureringen is men de facto aangewezen op nefaste structuren zoals het brugpensioen. 4. We

moeten

evolueren

van

jobzekerheid

naar

werkzekerheid.

Moderne

arbeidsmarktorganisatie en sociale zekerheid, met uitzondering van de zorg voor arbeidsonbekwame zieken en gehandicapten, moeten communicerende vaten worden, zodat de werkgelegenheidsgraad toeneemt en de budgettaire druk op de sociale zekerheid afneemt.

21

5. Eén archetype zal verdwijnen: het oude stereotype beeld van de werknemer met een levenslange voltijdse job van 9 tot 5 die arbeid verricht aan een vast loon bij dezelfde werkgever. 6. We stellen vast dat onze overheid sinds het doorbreken van de globalisering niet meer in staat is om van bovenuit een degelijk arbeidsmarktbeleid te voeren. 7. Het arbeidsmarktbeleid is te rigide, te gecentraliseerd. Sociale partners zijn de voeling met de realiteit kwijt en zijn kampioen navelstaarderij geworden. Het VBO bijvoorbeeld stemt te snel toe in eisen van de vakbonden zonder rekening te houden met de gevolgen voor het kleinbedrijf dat in steeds grotere moeilijkheden verzeild. VKW Metena deed onlangs een rondvraag bij 560 bedrijfsleiders. Maar liefst 80 procent van de ondervraagden stemde in met die stelling dat de sociale partners – dat zijn vakbonden én patroonsorganisaties – te veel bezig zijn met de instandhouding van zichzelf. Amper 4 procent zei niet akkoord te gaan. 8. Het huidig sociaal overleg is een verstard systeem geworden. Het moet drastisch worden herzien. De focus moet liggen op de jobcreatie. De werkloosheids- en werkzaamheidcijfers tonen het falen aan. Het is het centralistisch model dat faalt. ,,In de bedrijven wordt vaak heel constructief gepraat. Dossiers worden er met gezond verstand uitgepraat. Helaas worden de gewone délégués vaak teruggefloten door de vakbondssecretarissen, van buiten het bedrijf. Zeven op de tien van de VKW-ondernemers zouden daarom cao's willen afsluiten zonder de handtekening van de vakbondssecretarissen.9 9. Het is wel degelijk mogelijk om, naar Nederlands, Zweeds en Deens model, de eisen van een moderne arbeidsmarkt (flexibiliteit, innovatie) te verzoenen met voorwaarden van zekerheid (pensioen, opleiding, vangnet). 10. Wij opteren daarom voor wat wij het “Legomodel” noemen. De naam is gekozen omdat het geïnspireerd is door een element uit het Deens arbeidsmarktbeleid: de flexicurity. Flexicurity is een samentrekking van “flexibility” en “security”. 11. Flexicurity staat voor een mix van een flexibele arbeidsmarkt met goede voorzieningen en verzekeringen op het terrein van de sociale zekerheid. Het systeem speelt zich inderdaad deels af op het terrein van de arbeidsmarkt, en deels op het terrein van het arbeidsrecht en sociale zekerheid. In het algemeen worden een flexibele arbeidsmarkt met beperkte ontslagbescherming, relatief hoge werkloosheidsuitkeringen voor een relatief korte periode en een activerend arbeidsmarktbeleid als belangrijke elementen van het Deense model genoemd. 9

Guido Beazar, VKW-voorzitter in De Standaard van 29 maart 2006.

22

12. Het systeem is gestoeld op een eigen model van sociaal overleg: verantwoordelijke samenwerking tussen de sociale partners op het gepaste niveau. Omdat het decentraal werkt (per regio, per sector, per bedrijf), en dus op het niveau waar dit het meest zin heeft, bezit het de soepelheid en het snelle aanpassingsvermogen dat de moderne arbeidsmarkt vereist. Het arbeidsmarktbeleid wordt “op maat” gevoerd. 13. Dit activerend beleid voor de arbeidsmarkt moet ervoor zorgen dat meer Belgen doorstromen naar de werkvloer. Daarvoor moeten de arbeidsregels versoepelen, immigratie van kenniswerkers aanmoedigen, en een intensievere begeleiding van werklozen inbouwen, met adequate sancties. 14. Essentieel voor een geslaagde invoering van het Legomodel is zorgen voor een goed functionerend overleg tussen de sociale partners op het gepaste niveau. De sociale partners zijn daar in de eerste plaats verantwoordelijk voor. 15. CAO’s dienen afgesloten te worden binnen budgettaire krijtlijnen uitgezet door de overheid. Vervolgens verklaart de federale regering de gemaakte afspraken algemeen bindend. 16. Is dit alles realistisch? Uiteraard! België (63 jaar SZ) kent net als Denemarken een decennialange traditie van sociaal overleg. Het model is dus ook voor ons land zeer geschikt. Het Legomodel toont aan hoe het mogelijk is economische groei, mits beperking van de fiscale

en

parafiscale

last,

een

hoog

werkgelegenheidspeil

en

evenwichtige

overheidsfinanciën op een sociaal evenwichtige wijze te verwezenlijken. 17. Ons Legomodel is nochtans alles behalve een kopie van het Deens model. In Denemarken bestaat een ongelimiteerd en uitermate hoog overheidsbeslag. De hoge fiscaliteit werkt evenzeer arbeidsafstotend. Dat gaan wij nu net met onze grondwettelijke beperking tegen. Vandaar dat Denemarken in werkelijkheid wordt geconfronteerd met veel hogere dan de officiële werkloosheidscijfers. Volgens Johan Albrecht, econoom van de Universiteit van Gent en Itenera Instituut bedraagt de werkelijke werkloosheid of inactiviteit in Denemarken niet de officiële 4,2% maar ten minste 15% (Trends, 7 december 2006, p. 22). Er is een enorme overheidstewerkstelling en dus verdoken werkloosheid. België is wat dat betreft in het zelfde bedje ziek.

3.5 Eenheidsstatuut 1. Arbeid moet in alle opzichten aantrekkelijk gemaakt worden. We zijn het laatste Europese land waar er nog onderscheid gemaakt wordt tussen arbeiders en bedienden. Je kan niet voorbij aan de vaststelling dat in de kenniseconomie van de 21e eeuw en met de

23

voortschrijdende informatisering, meer en meer jobs naast handenarbeid, wel degelijk ook hoofdarbeid impliceren. De inhoud van arbeid is compleet veranderd. 2. Een eenheidsstatuut creëren is een prachtige uitdaging voor de sociale partners om arbeid een nieuw elan te geven. Met een concept uit de twintigste eeuw win je niet in de 21ste. Je kunt niet concurreren in een internationale context als je gebonden bent door een puristische dorpsethiek. Maar het gaat om meer. 3. De werkgevers vrezen dat dit zou leiden tot een nivellering naar boven en dat in een eenheidsstatuut alle verworvenheden van de bedienden en de arbeiders de kar zullen overladen. waarbij enkel de beste stukken van beide statuten zouden worden bewaard. Opzegvergoedingen van bijvoorbeeld twee jaar, doden de flexibiliteit voor de werknemer en de werkgever. Het gezond verstand ligt in het midden. Ze vrezen ook dat er zal getornd worden aan het systeem van tijdelijke economische werkloosheid. De kosten van de arbeider kunnen zo doorgeschoven worden naar de overheid door hem tijdelijke te laten stempelen bij een economische terugval, voor bedienden gaat dat niet. Dit is uniek in Europa en bijzonder gunstig voor de ondernemer. 4. De vakbonden reageren zoals altijd behoudsgezind en hebben koudwatervrees om hun machtsposities te moeten herzien. De scheiding tussen syndicale arbeiders- en bediendecentrales leveren immers meer lucratieve postjes en extra beschermde vakbondsafgevaardigden op, evenals extra paritaire comités met elk hun kassa’s en geplogenheden, evenals zitjes in de arbeidsrechtbanken. Dit verlamt de economie. De vakbonden profileren zich als de collectieve beschermers van die zwakke groep. Zij vrezen dat die macht afbrokkelt als ook deze groep individueel gaat denken. Het is gemakkelijker voor de bonden als de arbeiders “niemand” blijven. Als ze zwak beschermd blijven kunnen de bonden zich opwerpen als de grote beschermers en blijven de arbeiders trouwe klanten. De dubbele benadering van de werknemers heeft tot gevolg gehad dat we de meest beschermde bedienden en de minst beschermde arbeiders in Europa hebben. 5. In plaats van vast te klitten aan oude concepten zou men bijvoorbeeld een ontslagvergoeding als een morele schadevergoeding kunnen beschouwen voor het verlies van de dienstbetrekking. Op deze vergoeding dient dan geen sociale zekerheid, noch inkomstenbelasting te worden betaald. Door nettovergoedingen wordt de kost voor de werkgever verlaagt en de opbrengst voor de werknemer verhoogd. Zo kan met ook de ontslagtermijnen voor arbeiders op een valabele termijn en niveau brengen en winnen alle partijen. Het is toch immoreel dat de overheid nog poen moet pakken op de ellende van een ontslag!

24

6. Het onderscheid arbeider-bediende straalt zelfs af op ons onderwijsniveau met een tekort aan geschoolde arbeidskrachten voor gevolg. De negatieve bijklank ‘vakschool’ wordt op die wijze in stand gehouden, aangezien het technisch onderwijs zogezegd hoofdzakelijk arbeiders aflevert. Herwaardeer hun statuut en de negatieve connotatie zal verdwijnen. Elk onderwijsniveau is evenwaardig en de arbeidsmarkt zal er wel bij varen. We zouden ook kunnen ijveren voor een lagere schoolplicht in bepaalde beroepsopleidingen tot zestien jaar bijvoorbeeld. Velen slijten verplicht hun broek op de schoolbanken tot hun achttiende en worden gedesinteresseerde hangjongeren. 44 procent van de jongeren is schoolmoe. Verstoor hun slaapstoornissen door ze naar de werkvloer te sturen met een resultaatverbintenis: een leercontract. 7. Aangezien in het Legomodel nog slechts minimale wetgeving bestaat is het de uitgelezen kans om het onderscheid, niet alleen uit de wet, maar ook uit de hoofden van de mensen te halen.

3.6 De 40-jarige loopbaan 1. We erven de wereld niet van onze ouders, we lenen ze van onze kinderen. 2. Antoine de Saint-Exupéry had gelijk met bovenstaande vaststelling. Ouderen moeten beseffen dat de vergrijzing een probleem is waarvan ze de factuur doorschuiven naar hun kinderen en kleinkinderen, als ze nu zelf hun verantwoordelijkheid niet nemen. 3. In België duurt een loopbaan gemiddeld 37 jaar. Dit is vier jaar korter dan het Europees gemiddelde van 41 jaar, en 7 jaar korter dan het Scandinavische gemiddelde. In België begint men niet alleen laat te werken (jeugdwerkloosheid, gedeeltelijk verbod op studentenarbeid), men stapt ook vroeg uit. De gemiddelde uitstapleeftijd bedraagt 58 jaar. Dit geldt niet voor de zelfstandige, van wie drie op de vier na hun zestigste nog altijd achter de toonbank staan. Op basis van het gelijkheids- en solidariteitsbeginsel, waarop onze sociale zekerheid draait, moet een pensioen voor een werknemer hetzelfde zijn als voor een zelfstandige. 4. De ‘terugverdieneffecten’ in het huidig systeem, door een verhoging van de effectieve pensioenleeftijd zijn al enorm: minstens 1 miljard euro extra ontvangsten in de sociale zekerheid als gevolg van een toename van de (oudere) beroepsbevolking met ongeveer 110.000 eenheden. In de actuele omstandigheden vloeit via de personenbelasting 850 miljoen euro extra naar de staat en een vermindering van het (oudere) RVA-clienteel met 55.000 eenheden levert een besparing op van minstens 500 miljoen euro. Tenslotte stijgt de koopkracht van de betrokken ouderen, wat resulteert in een toename van de BTWontvangsten. De economische groei wordt erdoor bevorderd, hetgeen dan weer leidt tot meer werk voor jongeren. In de landen met de hoogste werkgelegenheidsgraad voor

25

ouderen werken inderdaad ook het meeste jongeren én halen die jongeren een hoog opleidingsniveau. 5. Zou het dan niet goed zijn als dat we met zijn allen zouden kiezen voor een veertigjarige loopbaan. Wie dan veertig jaar de helft van zijn inkomen aan vadertje staat heeft afgestaan, heeft recht op rust, respect en de intresten van zijn investering onder de vorm van een pensioentje. Wie begonnen is op zijn achttiende, mag aan de pensioentafel aanschuiven op zijn achtenvijftigste. Wie er een jaartje of zo wil tussenuit knijpen, mag. Wie de draad van de arbeid terug wenst op te nemen levert dan voor een stuk knowhow aan de bedrijven en krijgt het gevoel terug iets te betekenen in de samenleving. De 40-jarige loopbaanduur kan geïndexeerd worden in functie van de verhoging van de gemiddelde levensduur van de bevolking, net zoals in Zweden. 6. Niet de 65-plusser moet werken, maar de 50-plusser. Oud is niet Out! Het brugpensioen is een van de meest nefaste statuten van ons sociaal verzekeringsstelsel en is geëvolueerd van sociale noodrem naar een verworven recht. Van de “ vervangende indienstneming” namelijk een ouder laten afvloeien voor een jongere, is niets in huis gekomen. Wie er nu van geniet kan ermee doorgaan, maar wij zorgen met ons plan voor flexibele en eenvoudige uitstapregelingen. Subsidies waarbij bepaalde leeftijdsgroepen bevoordeeld worden, leiden enkel tot arbeidskannibalisme tussen deze groepen en tot het scheeftrekken van de arbeidsmarkt. Het leidt tot concurrentievervalsing en alleen de ondernemer wordt beter van die subsidies ten koste van de belastingbetaler. 7. De bedrijven hebben de productiviteit steeds opgedreven onder meer omdat de overheid in het verleden de arbeid telkens zwaarder heeft belast. Qua arbeidstempo en -intensiteit zitten we boven de zweetdrempel, maar qua arbeidsduur lopen we al lang onder de lat door. Dit brandt mensen op. Door de verticale leeftijdsverloning, hou ouder hoe duurder, is de ondernemer liever van zijn dure vogels verlost en liefst op kosten van de overheid. Ook van de ‘vervangende indienstneming’, een oudere laten afvloeien voor een jongere, is weinig in huis gekomen. De enige oplossing zijn niet-leeftijdsgebonden loonschalen. Wat baat het immers om te pleiten voor langer werken als je bij elke jobaanbieding doorgestuurd wordt wegens te dure rimpels. 8. In het British Medical Found van oktober 2005 stelden Amerikaanse onderzoekers dat mensen die op hun 55ste stoppen met werken dubbel zo snel sterven dan mensen die tot hun 65ste blijven doorgaan.10 Werken zou de sociale betrokkenheid verhogen, de mentale en fysieke activiteit en vooral het gevoel van zelfwaarde. Politici zouden kunnen beginnen om het goede voorbeeld te stellen. Zo gingen in 2005 ongeveer 340 EU-ambtenaren op 10

Bron: De Morgen van 22 oktober 2005

26

vervroegd pensioen met een luttel pensioentje van... 9000 euro netto per maand. EUfunctionarissen van de oude lidstaten die zogezegd plaats moeten ruimen voor nieuwkomers uit de nieuwe landen.

3.7 Iedereen ondernemer 1. Niet iedereen moet zich voor ons vestigen als zelfstandige, maar wel moet iedere burger, van de ambtenaar tot de bankier, ondernemend worden. 2. Tezelfdertijd mogen er gerust wat vrije ondernemers bijkomen. Nu gaat dit moeilijk. Uit enquêtes blijkt dat bijna de helft van de jongeren ondernemer wil worden, maar slechts 3% wordt het. Waarom zijn er zo weinigen die het ondernemerschap aandurven? Omdat het ondernemerschap

stiefmoederlijk

wordt

behandeld.

Omdat

onze

linkse

beleidsverantwoordelijken de ondernemer bijna automatisch gelijk stellen met fraudeur en uitbuiter van het werkvolk. 3. Het probleem situeert zich zowel op het sociaal als economisch vlak. 4. Eén van de grote hinderpalen is het financieel risico. Voorwaar, dit hoort tot de essentie van het ondernemerschap, maar voor startende en zogenaamde kleine zelfstandigen heeft de samenleving als geheel belang bij een goede sociale ondersteuning van het kleinbedrijf. 5. In het “Algemeen verslag van de armoede” (Paula D’hondt) kwam het woord “zelfstandige” slechts tweemaal voor. Wanneer het gaat om de bevolkingsgroep van (kleine) zelfstandigen wordt met het armoederisico blijkbaar geen enkel rekening gehouden. Recenter horen we wel eens berichten dat landbouwers het moeilijk hebben. Ook voor de horeca durft men dat al eens aannemen. Maar bakkers, beenhouwers, kleine KMO’s, aannemers en vele andere zelfstandige ondernemers lijken onmogelijk armoede te kennen in eigen gezin. 6. Elke in België verblijvende EU-onderdaan heeft recht op een menswaardig bestaan, althans volgens de OCMW-wetgeving. Waarom krijgen dan bijna alle zelfstandigen die bij OCMW en CAW (Cetra voor Algemeen Welzijnswerk) aankloppen te horen dat ze daar niet terecht kunnen en mogen terugkeren wanneer ze hun zelfstandig statuut opgeheven hebben? 7. De rondetafelconferentie voor de Sociale Zekerheid van zelfstandigen in 2003 sleutelde aan een kleine verhoging van de minimumpensioenen en andere marginale verbeteringen. Het vangnet voor de enige bevolkingsgroep die nog echt risico moet nemen, werd er niet beter op. Bij uitbreiding laat de bescherming van zelfstandige ondernemers in het algemeen zeer sterk te wensen over (zeker in vergelijking met de werknemers). Voor hen bestaat er geen wet op bescherming van hun inkomen. De bescherming die een vennootschap met

27

onbeperkte aansprakelijkheid biedt, werd op vele manieren uitgehold. En als het al helemaal niet meer gaat, zijn zij aangewezen op een nog zeer middeleeuwse faillissementswetgeving die geen rekening houdt met het feit dat de gefailleerde nog moet verder leven en verder nog vaste kosten heeft. 8. Vele recente maatregelen verzwakken de positie van de zelfstandige ondernemers en goedbedoelde maatregelen missen nagenoeg volledig hun doel. Ondertussen vinden zelfstandigen in nood geen aanspreekpunt. De regionale begeleidingscellen werden opgedoekt en er blijft in heel het Vlaamse land welgeteld één (vrijwilligers)organisatie waarbij ze terecht kunnen.11 Alarmerende studies zoals “Zelfstandige ondernemers in nood” van Johan Lambrecht en Ellen Beens (Lannoocampus 2003) verdwijnen onder het stof. Hoe kan het ook anders wanneer Unizo al zijn pijlen richt op starterproblematiek en belangenverdediging van actieve zelfstandigen, vrije beroepen en KMO’s. Wanneer deze (zwaarwichtige) gesprekspartner van de overheid zegt dat armoedeproblematiek bij zelfstandigen en zelfs de uitstroom van zelfstandigen geen prioriteit zijn voor hen, gelooft iedereen dat er niets ergs aan de hand is. Zeker wanneer dan nog in de pers verschijnt dat het aantal faillissementen daalt. Maar hoeveel zelfstandigen stoppen er niet met schulden en gaan vaak noodgedwongen na zes maanden een collectieve schuldenregeling aan? 9. Er is ook een economisch gegeven. België is niet echt een toonbeeld van economische vrijheid. Dat hebben ze in het buitenland ook gemerkt. Vijftien Europese staten zijn vrijere landen. Om het met een eufemisme te zeggen: dit kan beter. 10. Te veel beroepen kennen nog te veel overbodige reglementering waardoor de stap naar het ondernemerschap wordt bemoeilijkt. 11. De vestigingswetgeving moet tot een strikt minimum worden beperkt en waar nodig gericht zijn op bewijs van kennis van aspecten van veiligheid en volksgezondheid en beroepsbekwaamheid. De man of vrouw die zijn job niet kent wordt immers spontaan uit de markt verdreven. 12. De mate aan economische vrijheid bepaalt de concurrentiekracht van een land. Natuurlijk maakt België geen al te beste beurt.12 Sedert 2000 is onze concurrentiekracht met zeven procent gedaald. Dit verhoogt het delokalisatierisico en delocaliserende bedrijven laten

11

EFREM v.z.w. (http://www.hulporganisaties.be/efremvzw) Volgens de Index of economical freedom van 2006 (The Heritage Foundation) halen wij de top 20 van de wereld niet. Uit het jongste rapport van het World Economic Forum (2005) blijkt trouwens dat ons land is weggezakt van de vijfentwintigste naar de eenendertigste plaats op de concurrentieranglijst waarop 117 landen voorkomen. 12

28

werklozen achter. Er is dan ook de onzichtbare delokalisatie: de talrijke beslissingen om hier geen nieuwe activiteiten op te starten, maar dat elders te doen. 13. Concurrentie is nodig voor de creatie van jobs, ook en vooral voor laag gekwalificeerde arbeidskrachten. Als onze bedrijven niet concurrentieel zijn13, groeien ze niet. Dus gaan ze failliet of trekken ze naar andere landen. We kunnen enkel economisch bijbenen als we er in slagen buitenlandse investeringen aan te trekken en het delokalisatieproces te stoppen. 14. Vlaanderen heeft onnoemelijke voordelen qua arbeid en ligging. Alleen worden deze voordelen onderbenut. Dat ligt niet aan de “Europese” omstandigheden. De oorzaak moet intern worden gezocht. Ierland maar ook Luxemburg en Portugal kennen of kenden groeiritmes die men traditioneel associeert met Aziatische tijgers. 15. Economische vrijheid behoort tot de fundamentele vrijheden in een democratische rechtstaat. In Zwitserland is de bescherming van de economische vrijheid uitdrukkelijk in de grondwet opgenomen. Dit biedt grote rechtszekerheid aan mensen die een gooi naar het ondernemerschap overwegen en aan investeerders die ons land omwille van zijn interessante ligging, goed uitgebouwd verkeersnetwerk en hoogproductief personeel wel zien zitten. Wij willen de bescherming van de economische vrijheid eveneens uitdrukkelijk in de grondwet laten opnemen. 16. Het gevolg van de “constitutionalisering van de economische vrijheid” is dat de vrijheid van handel en ondernemen onbeperkt is toegelaten voor zover geen wet beperkingen oplegt, waarbij dergelijke wet steeds duidelijk moet gemotiveerd zijn vanuit de zorg voor het algemeen belang. Wetten tot stand gekomen op basis van een ministeriële gril of om een corporatische groepering te plezieren komen dus niet in aanmerking. Het Arbitragehof is dan bevoegd om de grondwettelijkheid van dergelijke wetten te toetsen.

3.8 Arbeid belasten is in wezen pervers 1. Willen we onze welvaartstaat ook voor onze kinderen handhaven, dan moet de belasting op arbeid naar beneden. Pas zo kan werkgelegenheid geschapen worden. Pas zo kunnen we onze bedrijven laten overleven of ze overtuigen niet te vertrekken naar lage loonlanden. Pas zo kunnen we nieuwe bedrijven aantrekken. 2. De structuur van de parafiscale last moet totaal wijzigen. Vandaag financiert de “sociale bijdrage” van werknemers, maar vooral van werkgevers voor ongeveer 75% de ganse sociale zekerheid. Dit kan niet blijven duren. 13

We verloren sinds 2000 7% marktaandeel. Voor dat laatste zijn wij het meest risicovolle land in Europa (nummer 60 op 61 onderzochte landen naar delokalisatierisico).

29

3. Arbeid belasten is in wezen pervers. Arbeid is de voornaamste bron van economische groei. Dan mag men nog het menselijk aspect niet vergeten (kapitaal hoeft niet te eten). Het consultancybureau McKinsey heeft berekend dat een daling van de werkgeversbijdragen aan de SZ met 44% tot 400.000 nieuwe jobs zou opleveren.14 4. De daling van de parafiscale druk die arbeidsvernietigend werkt is nog belangrijker dan zorgen voor een flexy arbeidsmarkt. Alles is mogelijk als de wil er is. Sterft gij oude vormen en gedachten. Er moet radicaal voor een andere verdeling van de financieringsbronnen van de overheid gekozen worden. Dit kan niet los gezien worden van een grondwettelijke beperking van het overheidsbeslag om de gunstige effecten op economie en werkgelegenheid ongedaan te maken, zoals in Denemarken blijkt. 5. We stellen immers hier hetzelfde probleem vast als bij de organisatie van de arbeidsmarkt: het onvermogen van de overheid om de juiste oplossingen aan te reiken. Dit blijkt vooral uit haar politiek van loonlastenvermindering. Er ontstaat een amalgaam aan specifieke doelgroepgerichte verminderingen en loonsubsidies waarin een kat haar jongen niet meer vindt. De administratie die er rond wordt opgebouwd wordt een bedrijfssector op zich. Er bestaat op die manier een onaanvaardbare ongelijkheid tussen ondernemingen die uiteindelijk dezelfde noden hebben. Daarenboven ondermijnt de politiek van de regering de betaalbaarheid van de sociale zekerheid. Lastenverlagingen betekenen minder sociale bijdragen en dus minder inkomsten voor de SZ. Diegenen die zich opwerpen als de behoeders van onze sociale zekerheid, ontnemen deze tegelijkertijd een belangrijke inkomstenbron. Jaarlijks lopen we 6 miljard euro mis door de lastenverlagingen, terwijl de meerkost van de vergrijzing in 2030 jaarlijks minstens 10 miljard euro zal bedragen. 6. De conclusie is duidelijk: de sociale zekerheid kan maar gered worden door haar drastisch te vereenvoudigen. Niet de inkomsten zijn het probleem, maar haar werkingskost en de negatieve economische spiraal die meer en meer landgenoten van de SZ afhankelijk maakt. 7. Ons plan stuurt daarom inderdaad aan op een radicale mentaliteitswijziging. Onze samenleving heeft nood aan een shocktherapie. Wij willen onze welvaart niet alleen versterken, maar vooral garanderen voor de toekomst. Zonder een andere aanpak worden wij het ontwikkelingsgebied van morgen. 8. Zij krijgen hiertoe de kans. Uitvoering van ons plan leidt onvermijdelijk tot meer werkgelegenheid. Politici moeten ophouden de economische vrijheid in het algemeen en het ondernemerschap in het bijzonder te verketteren. Winst maken is niet vies. Zoals de econoom en politicus Schumpeter ons duidelijk maakte is winst niets anders dan een 14

Bron: Prospero – Een nieuwe impuls voor economische welvaart in België.

30

bedrijfskost nodig om meer tewerkstelling te creëren. In dit opzicht kan men belasting op winst zelfs beschouwen als een straf voor goed presterende ondernemingen. 9. De vermindering van de loonlast houdt een zeer belangrijke kostenvermindering voor de overheid zelf in. Vergeten we immers niet dat alle niet-federale overheden (gewesten, gemeenschappen, provincies, gemeenten) en eigen of gesubsidieerde instellingen sociale bijdragen moeten betalen op de lonen die aan hun personeelsleden uitbetalen. Voor 2007 wordt voorzien dat de sociale zekerheid 3,4 miljard euro aan sociale bijdragen zal ontvangen van de overheid en de overheidsbedrijven. Als je die met 60% kan laten dalen bespaar je al meer dan 2 miljard euro op het overheidsbudget.

3.9 Sociale bijdrage 1. Wat de ondernemingen NIET langer dienen te financieren is de algemene sociale bescherming, zoals de pensioenen, de gezondheidszorg en de kinderbijslag. Aangezien de sociale zekerheid er in onze visie moet zijn voor de ganse bevolking, moet dit ook door de ganse bevolking gefinancierd worden, met andere woorden door middel van directe belastingen en consumptiebelastingen. 2. Aanvankelijk zal de “samenleving” de pensioenen in het oude stelsel (vandaag gefinancierd door en bedoeld voor loontrekkenden en zelfstandigen). Het nieuwe pensioenstelsel dat een gelijke wettelijke pensioenbescherming voor iedereen beoogt komt mondjesmaat tot stand en geldt voor iedereen die 18 jaar wordt vanaf 2008. In alle geval blijven de afgesproken pensioenen in het oude stelsel wel gegarandeerd, maar zal de financiering na volledige uitvoering van het plan (in 2012) niet meer komen uit arbeid, maar voor 100% uit de fiscaliteit. 3. De werknemers dienen zich louter te verzekeren tegen de zogenaamde arbeidsgerelateerde risico’s (arbeidsongevallen, beroepsziekten en werkloosheid). Hun vaste basisbijdrage is gestoeld op de 3 arbeidsgerelateerde risico’s: arbeidsongevallen (1%), beroepsziekten (0,30%) en werkloosheid (0,87%). De werknemersbijdrage wordt met andere woorden met 10,9% verlaagd. De werknemer draagt immers, berekend op grond van de huidige percentages, slechts 2,17% af in plaats van de gekende 13,07% vandaag. 4. Voor de werknemers die al op de arbeidsmarkt zijn blijft het huidige repartitiesysteem inzake pensioenen gelden tot op de dag dat zij er effectief van zullen genieten. Dit houdt in dat de huidige werknemers een hogere bijdrage zullen betalen dan hun nieuwkomende collega’s, met name – zoals vandaag – 7,50%. De werkgever van zijn kant blijft tijdlang voor de huidige werknemers 8,86% sociale bijdrage op hun brutoloon ophoesten.

31

5. Werkgevers dienen zich niet te verzekeren tegen dezelfde risico’s. Dat betekent niet dat zij geen “sociale bijdrage” meer zouden moeten leveren. Hun sociale bijdrage steunt op een filosofie van “responsabilisering”, van verantwoorde deelname aan de samenleving waarbinnen zij opereren. Het moet opgevat worden als een prikkel om actief en bewust bij te dragen tot de bestrijding van de werkloosheid en op de verhoging van de werkzaamheidgraad. 6. Concreet wordt de hoogte van de sociale bijdrage van de werkgevers afhankelijk gemaakt van de inactiviteitgraad (werkloosheid en faillissementen in een jaar) enerzijds en de werkzaamheidgraad

(van

loontrekkenden

en

ondernemers)

anderzijds.

Naarmate

doelstellingen – zoals deze omschreven in de Lissabonagenda – al dan niet worden behaald, zullen zij een hogere, dan wel lagere sociale bijdrage moeten ophoesten. Bij onze berekeningen zou deze bijdrage in de huidige omstandigheden komen te liggen op ongeveer (gezien het Legomodel gemiddeld)15 3,15% van het bruto-inkomen van loontrekkenden. 7. Zelfstandigen betalen dezelfde verzekering voor risico’s als werknemers. Omdat zij als ondernemers in principe ook mensen kunnen aanwerven, betalen zij daarenboven op hun eigen bruto belastbaar inkomen eveneens de sociale bijdrage van werkgevers, samen dus niet meer dan +/- 5%. 8. Zelfstandigen krijgen hierdoor bij faillissement wel dezelfde sociale bescherming als de werknemers bij jobverlies.

3.10 Economische bijdrage 1. Wij zijn er voorstander van om de belasting op arbeid volledig door te schuiven naar de indirecte fiscaliteit. Maar dit kan maar als dit op Europees niveau zou worden beslist. Het verschuiven van belasting op arbeid naar belasting op consumptie is in staat het werkloosheidsprobleem volledig op te lossen. Mensen die leven van kapitaal (zelfs al is dit ondergebracht in belstingsparadijzen) worden door het verschuiven van belasting op arbeid naar belasting op consumptie meteen op dezelfde wijze belast als mensen die hun inkomen verdienen uit arbeid. 2. In een nationaal model met beperkt overheidsbeslag (anders dan in Denemarken) is er nood aan een billijke verdeling van de lasten uit inkomen, consumptie en arbeid. Dit noopt ons tot creatieve, rationeel aanvaardbare oplossingen.

15

Sociale partners kunnen landelijk, regionaal, subregionaal of sectoraal beslissen bepaalde bedrijven meer te laten bijdragen dan andere (zie verder).

32

3. Wat de ondernemingswereld daarom WEL dient te financieren is het algemeen socioeconomisch beleid van de overheid, want dit komt hen – en bijgevolg de werkgelegenheid – in de eerste plaats ten goede. 4. De economische bijdrage – (gezien het Legomodel gemiddeld) +/- 17,5% op het brutoinkomen van werknemers – financiert het socio-economisch beleid van de overheid. Mocht de verlaging van de parafiscale last in eens kunnen worden doorgevoerd zoals de daling van de vennootschapsbelasting zou men in 2007 voor ongeveer 13 miljard euro aan socioeconomisch beleid kunnen laten financieren door de bedrijfswereld. De ganse verlagingsoperatie neemt volgens ons plan echter vijf jaar in beslag. 5. De “economische uitgaven” die gefinancierd zouden moeten worden door de “economische bijdrage” begrijpen wij in de meest brede zin van het woord. Het gaat om uitgaven voor economisch beleid, bijvoorbeeld ten voordele van zelfstandigen en KMO’s, uitgaven voor het arbeidsmarktbeleid (de sociale economie, de actieve maatregelen ten opzichte van de werkloosheidsvergoedingen die passieve maatregelen zijn), voor het wetenschappelijk onderzoek, voor de verkeersinfrastructuur (weg, spoor, havens, luchthavens), voor het landbouwbeleid, voor het leefmilieu, het bosbouwbeleid, … m.a.w. alles wat enigszins een economische activiteit betreft. Het dekt niet de personeelskosten en werkingskosten van de betrokken overheidsadministraties en ministeriële kabinetten, maar dan weer wel die van de specifiek voor een bepaald aspect van het socio-economisch beleid opgerichte instellingen, zoals VDAB, OVAM, en dergelijke meer. 6. De economische bijdrage financiert dus niet wat te maken heeft met de algemene sociale zekerheid, met het gezondheids- en het welzijnsbeleid, met justitie (tenzij de werking van de handelskamers), met politie, met defensie, met het cultuurbeleid, met het onderwijs tenzij al datgene wat de brug maakt tussen onderwijs en het bedrijfsleven, het levenslang leren, de sociale promotie, het wetenschappelijk onderzoek, e.d.m. … 7. In concreto komt de genoemde 13 miljard euro overeen met uitgaven voor socio-economisch beleid van de lokale overheden ten belope van minstens 1 miljard euro, van de gewesten en gemeenschappen van minimaal 7 miljard euro, van de federale overheid voor ongeveer 3 miljard euro en een gedeelte in de BNI-bijdrage aan de Europese Unie dat wordt berekend op grond van de betekenis van de EU inzake socio-economisch beleid (het leeuwendeel dus). 8. Met 13 miljard euro kan veel meer gedaan worden. Onder meer door de verlaging van de sociale bijdragen (die bijvoorbeeld verschuldigd zijn door instellingen die actief zijn in het sociaal-economisch beleid, zoals de VDAB,) zal een zelfde beleid goedkoper kunnen. Ook verlagen of vallen uitgavenposten weg (loonsubsidies, …). De ruimte laat nieuwe initiatieven toe die de groei en de werkgelegenheid zuiver marktgericht ondersteunen. Vooral de

33

ondersteuning van het wetenschappelijk onderzoek, het innovatiebeleid, het risicokapitaal in technologisch vernieuwende projecten, … kan bijgevolg een sterke groei kennen. 9. Zelfstandigen betalen de economische bijdrage niet. 10. We geven een concreet voorbeeld: 11. Berekening 12. Nemen we een brutoloon van 1.000 euro: 13. De werknemer ontvangt 1.000 euro – (1.000 euro x 2,17% sociale bijdrage voor de werknemer) of 978,30 euro. 14. De werkgever betaalt 1.000 euro loon + (bijvoorbeeld 1.000 euro x 3,15% sociale bijdrage voor de werkgever) = 1.031,50 euro + (economische bijdrage van bijvoorbeeld 17,22% x 1.000 euro = 172,21 euro) = 1.203,71 euro. 15. Bedraagt het loon 2.000 euro, betaalt de werkgever bijgevolg 2.407,42 euro. 16. Resultaat: de loonlast voor de werkgever daalt dan naar 20,37% of een verlaging met meer dan 60%. 17. Deze hervorming komt bijgevolg onze economie en de werkgelegenheid ten goede. Iedereen wint. Voor de werknemers stijgen de nettolonen, zodat iedereen meer loon overhoudt. Loonmatiging moet in consensus tussen sociale partners plaatsvinden. 18. Het doel is een sociale en economische bijdrage te genereren van 5 à 6% van het BBP. Ten opzichte van de 13 à 14% vandaag houdt dit inderdaad een verlaging van 50 à 60% in. 19. Het Legomodel kan hier worden toegepast. In overleg kunnen werkgevers en werknemers afspreken wie wat bijdraagt. Het spreekt voor zich dat niet alle bedrijven zich in dezelfde omstandigheden bevinden. Een bedrijf dat vooral met machines werkt en quasi zonder personeel kan wat meer parafiscale last verdragen dan een arbeidsintensieve onderneming. Er kan dus echte solidariteit tussen werkgevers worden uitgebouwd. De sterkste schouders kunnen de zwaarste lasten dragen waardoor de overlevingskansen van bedrijven in ons land worden gemaximaliseerd. 20. Zoals de sociale bijdrage in het globaal beheer van de sociale zekerheid terechtkomt, moet de economische bijdrage in het globaal beheer van de “economische veiligheid”

34

terechtkomen. Economische veiligheid wordt gesteund door het streven naar “recht op werk” en “recht op een zo hoog mogelijke, maar minstens voldoende koopkracht voor iedereen”. 21. De spelregels van het Lego-model spelen echter voluit. Willen de ondernemers toch in subsidies voorzien dan kunnen zij daar in overleg met overheid en andere partners in voorzien. Hetzelfde geldt voor het compenseren van het wegvallen van de investeringsaftrek of andere vandaag bestaande fiscale gunstmaatregelen. Binnen het Lego-model kan dus onderlinge solidariteit tussen werkgevers zeer ver gaan, maar het blijft hun keuze. Hiervoor kan een deel van de economische bijdrage worden aangewend. Voorwaarde moet altijd zijn dat elke uitgave de economie en de werkgelegenheid ten goede komt. En indien de economische bijdrage hierdoor verhoogd zou moeten worden – nogmaals, omdat de werkgevers hier zelf voor opteren – dan leidt dit in het gesloten circuit van maximale fiscale en parafiscale druk van 40%, automatisch tot een vermindering van de directe fiscaliteit en aangezien de vennootschapsbelasting rekening houdt met de gemiddelde effectieve belastingdruk in Europa, concreet tot een verlaging van de personenbelasting.

3.11 Subsidies aan ondernemingen 1. Tegenover deze radicale lastenverlichtingen staat dan wel de afbouw van de subsidies aan het bedrijfsleven. De verlaagde fiscaliteit en parafiscaliteit zorgt hoe dan ook voor een sterk verminderde nood aan subsidies. Vooral het verdwijnen van de loonsubsidie levert een enorme besparing op. 2. Subsidies zijn inefficient, leiden tot bureaucratie en clientilisme. We moeten weg van de subsidiementaliteit en voluit gaan voor de investeringsmentaliteit. 3. De ondersteuning van het bedrijfsleven zal in toenemende mate gericht zijn op de ondersteuning van innovatie, van wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling. Wij moeten meer doen dan Europa ons oplegt. Met andere woorden de overheid moet meer dan 1% van zijn BBP besteden aan O&O. Vergeten we niet dat we geen andere rijkdom hebben dan onze hersenen. Wij hebben geen gas, geen olie. De toekomstige productiviteit waarvoor wij zo geroemd worden kan maar hoog blijven als we ons totaal in het verhaal van technologische vernieuwing inschrijven. 4. Voor starters en innovatieprojecten blijft subsidie-ondersteuning dus hoe dan ook bestaan. Maar ook daar zal zo veel mogelijk worden gewerkt met financieringsinstrumenten (risicokapitaal, achtergestelde leningen, waarborgen). Groeibedrijven zoeken immers in de eerste plaats financieringsinstrumenten, een flexibele arbeidsmarkt; lage belastingen, voldoende gekwalificeerd personeel.

35

3.12 Speciale economische zones 1. Het verlagen van het niveau van de parafiscaliteit verloopt geleidelijk over de vijf jaren van het Plan. Nu willen wij niet zomaar stapsgewijs de hoogte van de parafiscaliteit verminderen, maar regiogewijs. 2. Dit houdt in dat elk jaar een een Vlaamse en een Waalse provincie (of – in ons plan – een aantal stads- en streekgewesten waarvan de grenzen maximaal overeenstemmen met de provincies) het statuut krijgen van “speciale economische zone” (SEZ), waarbinnen de hervormingen op het vlak van arbeidsmarktbeleid (Legomodel) en arbeidsfiscaliteit (sociale en economische bijdrage) worden doorgevoerd, terwijl in de rest van het land de huidige wetgeving blijft gelden. 3. SEZ’s zijn in de wereld bekende verschijnselen. Volgens cijfers van de Wereldbank zijn er meer dan 3.000 SEZ’s in 120 landen, die goed zijn voor ruim 600 miljard dollar aan export en 50 miljoen directe banen. Dergelijke economische zones, zo bewijzen voorbeelden uit het buitenland (bijv. Shenzhen) leveren een enorme bijdrage tot de economische welvaart van hun hinterland. Jonge werknemers, studenten, vrouwen, allochtonen, maar ook ervaren ouderen, kortom groepen die moeilijk de arbeidsmarkt kunnen betreden zullen in de eerste jaren in die provincies meteen gemakkelijk een job kunnen vinden. Bij ons zijn de SEZ’s dus geen lang leven beschoren, aangezien na vijf jaar het ganse land zogezegd een SEZ wordt. 4. De “provincies” die het eerst in aanmerking komen zijn deze die het laagste aandeel hebben in het nationale BBP. Op basis van het overzicht van 2004 worden opeenvolgend omgevormd tot SEZ: Luxemburg en Limburg, Namen en Vlaams Brabant, Waals-Brabant en WestVlaanderen, Luik en Oost-Vlaanderen, om in het laatste jaar het ganse proces af te sluiten door ook in Henegouwen, Antwerpen en Brussel Luxemburg 1,7 Namen (provincie) 3,0 Waals-Brabant 3,2 Limburg 6,4 Luik (provincie) 7,3 Henegouwen 8,2 Vlaams-Brabant 10,2 West-Vlaanderen 10,2 Oost-Vlaanderen 11,8 Antwerpen (provincie) 18,7 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 19,3

36

5. Door regiogewijs te werken is het mogelijk om in economisch zwakke gebieden zo snel als mogelijk een schokeffect teweeg te brengen. Daarenboven wordt de globale begroting niet al te zeer gebruskeerd zodat de globale hervorming doordacht kan plaatsvinden. Tenslotte laat dit ook een leerproces toe. Het zal de sociale partners onder meer leren samenwerken in het Lego-model en het steeds beter te doen op weg naar de flexibilisering van gans ons land. 6. Wij gaan ervan uit dat de EU geen bezwaar zal hebben tegen de constructie omdat er geen sprake is van voortdurende SEZ’s. Ze zijn immers bedoeld om, rekening houdend met de draagkracht van het budgettaire, tot een socio-economische situatie te komen die door diezelfde EU wordt gepromoot. In elk ander geval moet de verlaging van de loonlast gradueel over vijf jaren gebeuren.

37

4 MEER WELVAART DOOR EEN EFFICIËNTE OVERHEID 4.1 Een efficiënt confederalisme 1. Wij willen als Vlamingen ons beleid zelf kunnen bepalen. Een beleid dat nodig is voor het goed bestuur van Vlaanderen. 2. Onze visie op de staatsstructuur is samen te vatten als “met Wallonië als het kan, zonder België als het moet”. De N.V. België houdt het hoofd boven water dankzij de Vlaamse resultaten. 3. Een onafhankelijk Vlaanderen is eerder een gevolg dan een doel op zich. Als de Franstalige politieke partijen zich vanuit een kortzichtige houding blijven vastbijten in een “non” tegen elke noodzakelijke hervorming van de staat en tegen economische hervormingen, dan opteren wij ondubbelzinnig voor de Vlaamse onafhankelijkheid. 4. De bal ligt in het Franstalige kamp. Kiest men voor een conservatief, niet-ondernemend Wallonië dat vasthoudt aan de traditionele socialistische politiek, moeten de wegen van Vlaanderen en Wallonië scheiden. Ons model kan dan in Vlaanderen alleen worden uitgewerkt en zal hopelijk als voorbeeld aanstekelijk werken in Wallonië. 5. Te veel bevoegdheidsdomeinen zijn versnipperd over meerdere beleidsniveaus. Dit heeft de trein der traagheid in het beleid geïnstalleerd. Een ondernemingsgericht beleid voeren is onmogelijk gemaakt omdat voor de meeste hervormingen het fiat van de ultraconservatieve PS nodig is. Het huidige systeem van onvoorwaardelijke Noord-Zuid-transfers houdt de PS aan de macht in Wallonië en wiegt de Waalse beleidsmakers in slaap. Het heeft geleid tot een Baxter-economie in het slaapland Wallonië. Werkloosheid is het handelsfonds van de PS: 6. Eén op zeven kinderen in Wallonië heeft nooit één van beide ouders zien werken. 7. Vlaanderen is goed voor 32% van de werkloosheid en neemt 72% van de sancties op zich; Wallonië is goed voor 52% van de werkloosheid en neemt 10% van de sancties op zich. 8. En hoewel Wallonië 70% meer langdurige werklozen kent, doen er dubbel zoveel Vlamingen mee aan activeringsprogramma’s dan Walen. 9. De geldstroom naar Wallonië is geen solidariteit, maar onrecht. Meer dan 10 miljard euro betalen de Vlamingen jaarlijks voor Wallonië waar de gewone Waal niet beter van wordt. Het wordt gebruikt om de Waalse ‘pampereconomie’ recht te houden. 40 % van de Waalse

38

beroepsbevolking werkt voor de overheid, het hoogste cijfer van heel Europa. Daarnaast zijn er heel wat misbruiken zoals bijv. in de ziekteverzekering en de werkloosheidsuitkeringen. 10. De transfers beletten dat Wallonië verantwoordelijkheid opneemt voor het eigen beleid. Hulpverslaving verlamt de creativiteit. 11. Wij willen een doorzichtige en eerlijke solidariteit op basis van klare afspraken. Beperkt in de tijd en gemeten aan resultaten op vlak van groei, ondernemerschap en tewerkstelling. 12. Door een voorwaardelijke, resultaatsgebonden interregionale solidariteit kan Wallonië behoedt worden voor een abrupte verarming en krijgt het zuurstof voor een nieuwe onafhankelijke koers.

4.2 Een performante overheid 1. Het is geweten en meermaals door verschillende studies bewezen dat onze overheid (net zoals

de

meeste

sociaal-democratische

regeringen),

zeer

inefficiënt

met

de

belastingsontvangsten omspringt. Meestal is dit het gevolg van de economische overbodige en zinloze complexiteit van de sociale stelsels en wetgeving. Het resultaat is dat de belastingsgelden en sociale zekerheidsbijdragen niet zozeer dienen om de doelgroep te helpen maar om de administratieve verzuiling aan de praat te houden. Dit is niet langer aanvaardbaar vanuit economische, sociale en morele overwegingen. 2. Het is onder meer door de Europese Centrale Bank aangetoond dat de overheid met 66% van de middelen dezelfde prestaties kan leveren. De lopende uitgaven van de totale overheid voor 2007 worden begroot op 146 miljard euro. De overheid zou dus eigenlijk hetzelfde kunnen doen met zowat 100 miljard euro. 3. Dáár zit het probleem dat we met ons belastinggeld betalen.

39

4. Uit bovenstaande figuur blijkt dat met dezelfde inzet aan middelen de Belgische overheid 30% minder presteert dan de Luxemburgse, of dat ze ongeveer evengoed presteert als de overheid van het Verenigd Koninkrijk maar dat die dat dan wel doet tegen een kostenplaatje dat 30% lager ligt. 5. We zitten in alle geval 25% onder de beste en 13% onder het OESO-gemiddelde van 79%. Om enkel maar te evolueren naar dat gemiddelde zou België de kwaliteit van zijn overheidsdiensten in vergelijking met het jaar 2000 met ongeveer 5% moeten opkrikken (7% voor de beste score), bij een daling van de primaire overheidsuitgaven met ongeveer 6%, wat overeenkomt met een vermindering van het aandeel van de primaire overheidsuitgaven in het BBP met 2,6%16. In het Cassandra-plan dalen deze uitgaven met 6%. 6. Over de methodologie van de ECB kan elk zo zijn idee en twijfels hebben, maar van belang is in alle geval de vergelijkende waarde van de resultaten. De kritiek die men zou kunnen hebben geldt immers ook voor de andere landen. 7. Deze informatie schudt onze beleidsmakers niet wakker. De bureaucratie en complexe wetgeving groeit nog altijd dagelijks aan. De groeiende uitgaven zitten vandaag voornamelijk in de gemeenten, de provincies, de gemeenschappen en gewesten. 8. De overheid moet dus meer doen met minder. Kijk naar Ierland die de grootste groei van de Europese Unie realiseert met een overheidsbeslag van slechts 30%. Met een doel van 40% zitten we dus zeker niet bij de “liberale” landen van Europa maar nemen we wat afstand van de meest communistische lidstaten van Europa, waar wij nu toe behoren.

16

VBO, Strategie 2010, p. 41.

40

9. Vooral inzake de efficiëntie van onze belastingadministratie is het huilen met de pet op. België staat op de 117ste plaats van 119 landen, voor wat betreft de efficiëntie van haar belastingsdiensten!!! En nog stelt de minister dat hij met 30.000 personeelsleden handen tekort komt. Vandaar dat het Cassandra-plan de invoering van een bijzondere vorm van vlaktaks, de sociale taks, voorziet. 10. Het probleem zit op alle niveaus in deze surrealistische staat. Uit het project ‘de Bedrijfsvriendelijke Gemeente’17 blijkt dat slechts één op drie bedrijven tevreden is over het gemeentebeleid t.o.v. bedrijfsleven. 11. Erg belangrijk is dat 47,1% van de respondenten stelt dat de procedure voor het bekomen van een stedenbouwkundige vergunning problematisch is. Dit heeft dramatische gevolgen: investeringen worden uitgesteld met verlies van productie en tewerkstelling tot gevolg. Sommige bedrijven schrappen zelfs de geplande investeringen. 14 procent van de Vlaamse bedrijven zou niet meer in dezelfde gemeente gevestigd worden leert de enquête. Een aantal onder hen, voornamelijk grote industriële bedrijven, overweegt een verhuizing naar het buitenland. Daardoor dreigen 69.015 industriële jobs en 16.988 jobs in de tertiaire sector uit Vlaanderen te verdwijnen.”18 12. Wij willen daarom dat bij de verdeling van de middelen uit het gemeentefonds in “prikkelende mate” rekening wordt gehouden met de mate van bedrijfsvriendelijkheid van een gemeente. Dit kan door bij de verdeling voor goed 10% rekening te houden met het aantal private vennootschappen in een gemeente en de gemeenten zonder eigen bedrijfsbelastingen extra te belonen. 13. De invoering van instrumenten van directe democratie geeft de bevolking de mogelijkheid om zinvolle hervormingen af te dwingen die politiek, onder meer omwille van de verzuiling of omwille van het belang van één of andere kleine kaste, “onhaalbaar” blijken. Openbaarheid van bestuur, recht op alle informatie en regels van goed bestuur zijn even belangrijk als de democratische verkiezing van politici. Is dit niet mogelijk dan opent dit de deur voor “soft corruption”, zoals vaak blijkt in Charleroi en omstreken. 14. Wij moeten terugkeren naar de essentie van de overheidsopdracht en hoe die tot stand komt. Dit houdt in dat we de historisch misgegroeide (en ja dikwijls goed bedoelde) priviléges met al zijn uitzonderingen en voorrechten radicaal afschaffen en vanaf nul herbeginnen. Dit vergt doordenken tot op het bot. Maar een ding moet duidelijk zijn: de hardwerkende Belg betaalt geen belasting voor het plezier om zinloze administratie aan het 17

Uitgevoerd in opdracht van VOKA in samenwerking met de administratie economie van de Vlaamse gemeenschap. 18 Bron: De Tijd van 16 september 2004.

41

werk te houden maar als een verzekeringsprincipe waarop hij kan beroep doen als hij het echt nodig heeft. Het feit alleen dat de andere medemensen die belasting moeten ophoesten is al reden genoeg om te eisen dat dit geld zo efficiënt mogelijk aangewend wordt. 15. Maar de discussie is niet louter economisch van aard, het raakt ook het wezen van de democratie. Het democratische aspect legt ons de morele plicht op het overheidsgebeuren zo transparant en professioneel mogelijk te laten verlopen.

4.3 Stads- en streekgewesten 1. De burger, maar ook het parlement, kan pas voluit over zijn overheid oordelen als er volledige

transparantie

heerst

met

betrekking

tot

de

activiteiten

van

de

overheidsinstellingen. Daarom eisen wij de onmiddelijke invoering van een dubbele boekhouding (wet reeds gestemd in 2003) met een jaarlijkse audit door een onafhankelijk organisme (niet het Rekenhof). In dezelfde context heeft de burger als aandeelhouder recht op volledige informatie. Hij moet ten alle tijde elke informatie die nuttig kan zijn om het werk van zijn mandarissen te controleren kunnen bekomen. Dergelijke openheid van informatie is bijvoorbeeld al jaren in gebruik in landen zoals Zweden. Noteer ook dat door het invoeren van het sociale takssysteem met eenvoudig tarief er een schare aan ambtenaren ter beschikking komt die voor het invoeren van de dubbele boehouding beschikbaar worden. 2. Een groot deel van de problemen zit bij de lokale besturen. Een voorbeeldje: voor het Provinciebestuur van Hengouwen werken 4.500 ambtenaren. In het grotere WestVlaanderen slechts 970. Meer subsidiëring en cliëntelisme dan tewerkstelling. 3. Het is wel duidelijk dat één en ander veel beter georganiseerd kan worden zonder de lokale autonomie aan te tasten. Het binnenlands bestuur moet daarom hervormd worden, waarbij in de eerste plaats de provincies worden vervangen door streekgewesten met elk hun economische dynamiek. 4. Provincies zijn constructies van de 18de eeuw waarvan het nut volkomen achterhaald is sinds het ontstaan van de federale staat en de gewesten. Jozef II en vervolgens Napoleon tekenden de provincies uit zonder met het streekgevoel van de mensen rekening te houden. Provincies zeggen zelf dat ze dynamische streekbesturen willen worden, maar zij vertegenwoordigen geen “streek”. Nergens bestaat een provinciaal gevoel. Een uitzondering vormt misschien Limburg. Maar zelfs daar zijn de mentaliteitsverschillen tussen de Kempen en Haspengouw groot. 5. Bij de burger heerst totale desinteresse en gebrek aan kennis over provinciale taken en verantwoordelijkheden. De provincie slaagt er niet in om een rol van nuttig tussenniveau te

42

spelen. Uit frustratie leggen de mandatarissen zich in toenemende mate toe op een eigen beleid die ze verantwoorden door de boutade van het “provinciaal belang”. Het resultaat is een resem beleidsoverlappingen met de gemeenten en dus onverantwoord hoge maatschappelijke kosten. 6. De samenleving is natuurlijk complexer geworden. Dat begon al kort na de tweede wereldoorlog duidelijk te worden. Vanaf de jaren 50 dacht men over oplossingen na. Men koos voor het voortbestaan van provincies, gecombineerd met een schaalvergroting van gemeenten.Daarbij kwamen nog de intercommunales, met nauwelijks transparantie en democratische controle, maar vooral gegeerd voor de extra, soms onverantwoord hoge, vergoedingen. 7. Het principe van de grote fusieoperatie werd vastgelegd in de Eenheidswet van 1961 en tenslotte uitgevoerd in 1977 (en 1983 voor Antwerpen). De fusieoperatie gaf blijk van een opportunistische, collectivistische en centraliserende mentaliteit. Bij de uittekening van de grenzen had men vooral de gevolgen op de kiesresultaten in gedachten, niet het belang of het “goed gemeentegevoel” van de burger. Gemeenten werden samengevoegd die om verschillende redenen niet bij elkaar hoorden, anderen die logischerwijs wel bij elkaar horen werden uit elkaar gehouden. 8. Tezelfdertijd vraagt de burger naar een bestuur waarin hij zich echt kan herkennen. Dat is niet in elke fusiegemeente van vandaag het geval. De politiek moet ook rekening houden met het emotionele aspect, zeker in een gewest als Vlaanderen. De Vlaamse burger is geen kosmopoliet. Hij moet zich betrokken voelen, zich herkennen in zijn bestuur. De doorsnee Vlaming voelt zich goed in een kleine, solidaire leefgemeenschap, waar hij direct contact met de bestuurders kan hebben. Daar is niets oneerbaars aan. 9. Wij willen deze situatie rationaliseren, enerzijds door het vervangen van de provincies door stad- en streekgewesten.19 10. Een stads- of streekgewest is een gebied van de juiste dimensie. Het kan meer maatwerk leveren en leidt tot minder bureaucratie en lagere kosten. Het Streekgewest is dan nog specifiek opgebouwd rond regio’s die ook als dusdanig als een sociologische realiteit worden ervaren door de burgers. Er zouden tussen de 15 à 20 stad- en streekgewesten komen in Vlaanderen. 11. Stadsgewesten zijn gewesten die bestaan rond een centrumstad gekenmerkt met een, naar onze Vlaamse normen, zeer hoge graad van verstedelijking, een dichtbevolkt gebied en die 19

(Bron: Wikipedia)

43

daarenboven een meer dan gemiddelde aantrekkingspool is voor handel en tewerkstelling. De centrumstad moet dan kunnen aangevuld worden met aansluitende verstedelijkte gebieden. 12. Stads- en Streekgewesten zijn verder opgebouwd rond het concept “Een beleid op maat van de burger” en rond de waarden “efficiëntie” en “subsidiariteit”. Er wordt geen rekening gehouden met de bestaande provinciale grenzen. 13. De efficiëntie vloeit voort uit de schaalvergroting. 14. De structuur kan in zekere mate vergeleken worden met de Duitse Landkreisen en Kreisfreie Städte of de rural en urban districts in het Verenigd Koninkrijk en Ierland. 15. Een autonoom Streekgewest valt samen met een historische streek (zoals de Westhoek, het Waasland, het Hageland, … en zelfs het dunbevolkte Meetjesland), maar wellicht ook niet te groot en te bevolkt zijn, op risico dat de efficiëntiegraad al te zeer zou verlagen. Constructies moeten wel altijd maximaal overeenstemmen met het gevoel van de burger en met de socioeconomische realiteit. 16. Subsidiariteit betekent in een notendop dat beleidsbeslissingen moeten worden getroffen en uitgevoerd op het meest geschikte niveau. In de Stadsgewesten zijn er – op vraag van de burger – districtsraden mogelijk (volgens de modaliteiten voorzien in de decreetgeving). In Streekgewesten moeten er bijgevolg nog altijd gemeenteraden ingesteld kunnen worden. 17. Indien de burger dit wenst moeten gemeenteraden zelfs op het niveau van de fusiegemeente mogelijk zijn. Trouwens de ganse fusieoperatie van 1977 moet door de burger in vraag kunnen worden gesteld. 18. Als de burger wenst om over een gemeenteraad- of districtsraad te beschikken – best om de twee à drie jaar te verkiezen – dan moet de werking gefinancierd worden. Dit zou leiden tot een bijzondere opcentiem geheven op de verschuldigde personenbelasting ten laste van de burgers (niet van de vennootschappen). De fiscale principes (een limiet aan het overheidsbeslag) van ons model gelden echter altijd. Dit zal dus resulteren in minderinkomsten voor het Stads- of Streekgewest dat aldus wordt geprikkeld om er voor te zorgen dat de werking maximaal efficiënt verloopt. 19. De Stads- en streekgewesten doen alle administratieve overlappingen verdwijnen die er vandaag tussen provincies en gemeenten bestaan. Ook de verpolitiseerde intercommunale kunnen zo verminderd worden. Coördinatie tussen Stads- en Streekgewesten moet verlopen via het Vlaams Gewest.

44

20. Stadsgewesten en streekgewesten moeten in bepaalde zaken autonoom een beleid kunnen voeren, zonder voogdijtoezicht. Welke beleidsdomeinen dit zijn hangt af van de noodzaak en de concrete omstandigheden. Wij denken bijvoorbeeld aan onderwijs waarbij de stedelijke problematiek zeer verschillend is en onderwijs een belangrijk instrument in het lokaal integratiebeleid kan zijn. (inclusief het kunnen beslissen over de start en de duur van de leerplicht, het kunnen invoeren van de schoolplicht, …). 21. Gemeenten met een bijzonder taalstatuut vallen niet onder een stads- of streekgewest, maar rechtstreeks onder de hogere overheid. Zij krijgen toegewezen bevoegdheden zoals de gemeente- en districtsraden.

4.4 Betere organisatie van de sociale zekerheid 1. Als we de sociale zekerheid onder de loep nemen, dan is wel duidelijk dat een miljardenbesparing mogelijk is door de structuren te rationaliseren. De sociaal zwakkere kan er alleen maar beter bij varen. Niet de eigenlijke sociale bestedingen liggen in het vizier, wel de structuren en de processen om die tot bij de gerechtigde te brengen. 2. Heel ons SZ-stelsel draagt de sporen van verzuiling en een overmatige bureaucratie. Geld, dat de belastingbetaler meent te besteden aan sociale bescherming van zijn medeburgers, komt terecht waar het niet hoort, in de eerste plaats bij het SZ-apparaat zelf. Er zijn concrete mogelijkheden om de kwaliteit van de dienstverlening te verhogen, terwijl de kosten drastisch worden verlaagd. Een betere organisatie brengt miljarden op.20 Zo zegt bijvoorbeeld Jan Gysen, administrateur van de RSZ-PPO: “een tijdsgewricht waarin fusieoperaties allerhande totstandkomen, zou het trouwens dwaas zijn de Overheidssector principieel nieuwe slagkracht te ontzeggen. Maar het gaat hierbij niet om structuren. Wel om de zoektocht naar het meest aangepaste kader voor het beheer en de sturing van bepaalde processen, ten gunste van de doelgroep voor wie de sociale bescherming is bedoeld.” 3. Er zijn zeven federale ministers, twee federale overheidsdiensten en meer dan twintig instellingen bij de sociale zekerheid betrokken, sommige openbaar, sommige gesubsidieerde privé-instellingen. 4. Het sociaal zekerheidsstelsel van de loontrekkenden is nutteloos versnipperd en verzuild.21 Er is de RSZ voor werknemers, de RSVZ voor zelfstandigen met 14 sociale zekerheidsfondsen. Er is nog een kasje voor de zeevarenden en eentje voor personen die buiten de EER actief zijn (DOSZ). Federale ambtenaren en gewestelijke ambtenaren hebben geen eigen instelling, de 20

Jan Gysen, administrateur-generaal RSZPPO (http://www.onssapl.fgov.be/nl/info/RSZPPO-50/Toespraak_Jan_Gysen.htm) Voor een toegankelijk overzicht: Marc Van de Velde, “De Sociale Zekerheid – De Belgen zijn de ziekste van alle Galliërs”, Air Lines, Leuven, 2006.

21

45

lokale ambtenaren wel, de RSZ-PPO, maar die is ook voor de administratie rond de 50% contractueel overheidspersoneel verantwoordelijk. In diezelfde RSZ-PPO wordt de kinderbijslag beheerd en uitbetaald en zijn er vijf verschillende pensioenstelsels te managen. 5. Binnen de muren van die andere mastodont, het RIZIV, zijn een veelheid aan commissies, raden, besturen, stuurgroepen en dergelijke actief. Elk heeft zijn zegje, elk wordt vergoed. Er zijn tientallen lokale privé-ziekenfondsen die zijn ondergebracht in vijf landsbonden. De RKW (kinderbijslag) controleert 24 privébijslagfondsen (er zijn er 28, de kleinste staat in voor de fondsen aan een 670-tal kinderen, het grootste voor meer dan 280.000), het Fonds voor Arbeidsongevallen 17 verzekeringsmaatschappijen. Er zijn 13 vakantiefondsen. De sociale bijstand is dan weer de verantwoordelijkheid van de OCMW’s. 6. De vakbonden ontvingen in 2005 tegemoetkomingen in hun administratiekosten ten belope van 138 miljoen euro, de mutualiteiten in 2004 864 miljoen euro, terwijl alle Belgische huisartsen samen in 2003 666 miljoen euro verdienden! De helft daarvan moeten de huisartsen dan nog terugstorten aan de fiscus. Het moge duidelijk zijn, de echte begunstigden zijn de bureaucraten, niet de dokters en patiënten. De budgettaire ruimte voor kwaliteitsgeneeskunde is dus geen issue van zodra men aan deze Kafka-structuren durft raken. Dat zal wel wat meer vragen dan het afschaffen van de vergunning voor een blindenstok. 7. In de huidige tijd waar iedereen een bankrekening heeft of kan hebben, kan de terugbetaling van ziektekosten en uitbetaling van stempelgeld perfect via de bestaande kruispuntbank van de sociale zekerheid geautomatiseerd worden en door de overheid zelf betaald net zoals in Denemarken. Er zijn wat ons betreft twee mogelijkheden: of men rationaliseert de SZstructuren, waarbij samenwerking met de "echte" private sector (PPS) systematisch tot stand gebracht wordt, of de overheid beperkt zich tot de financieel ondersteuning die nodig zou zijn geweest had die rationalisering plaatsgevonden.

4.5 Kerntaken van de overheid 1. De minimal state behoort niet tot onze cultuur, wat voor ons niet betekent dat de overheid om het even wat kan doen op om het even welke wijze. 2. Het volgende ligt voor de hand: datgene wat de overheid doet, moet efficiënt gebeuren. In wat ze doet moet de overheid steeds blijk geven van goed en deugdelijk bestuur. Maar wat ze doet moet ook noodzakelijk zijn. Vandaar ons pleidooi voor het voeren van een grondig kerntakendebat .

46

3. Met andere woorden, de overheid moet zich niet alleen onophoudelijk de vraag stellen of ze de zaken goed doet (do the things right), maar ook of ze de goede, juiste zaken doet (do the right things). Terzake is nog heel wat werk aan de winkel. Onderlinge afstemming van de zaken die de verschillende overheden doen is de eerste stap. 4. Er moet maximaal worden samengewerkt met de private sector in zogenaamde PPSstructuren. Bij PPS is het de overheid die het aanbod bepaalt, bij privatisering de markt. Bij PPS blijven het publieke belang en de publieke verantwoordelijkheden duidelijk gewaarborgd. In dat verband wil CASSANDRA de private sector onder meer betrekken bij het gevangenisbeleid dat zal opereren conform de strikte normen die worden uitgetekend door de overheid. De uitbating kan ook worden overgelaten aan de privé-sector, die zoals blijkt in Groot – Britannië veel efficiënter is. 5. Een verdere demonopolisering van allerhande overheidsdiensten (openstelling van de markten voor private dienstverleners) dringt zich op. 6. Een handig hulpmiddel om te bepalen welke overheidstaken nu echt noodzakelijk zijn, vormt de ‘Gouden Gids’ methode. Indien uit de Gouden Gids blijkt dat er bedrijven bestaan die dezelfde taken vervullen of diensten of producten leveren die ook door bestaande overheidsbedrijven gebeuren, dan kunnen deze overheidsbedrijven eigenlijk geprivatiseerd worden. Minstens moeten de bedrijven in kwestie de kans krijgen om hun diensten in opdracht van de overheid aan te bieden. Immers, niet alleen is er dan heel waarschijnlijk concurrentievervalsing vanwege de overheid (overheidsbedrijven hebben immers vaak de staat als waarborg), ook toont het louter bestaan van deze private bedrijven dat de vrije markt niet faalt waardoor er geen risico bestaat dat noodzakelijke maatschappelijke taken of diensten niet vervuld of verleend zouden worden zonder overheidsoptreden. De overheidstussenkomst door middel van het opzetten van overheidsbedrijven was dus niet nodig, en kan dus teruggeschroefd worden. De “Gouden gids” methode is bijgevolg een geschikt middel om de kostprijs te verlagen en de efficiëntie te verhogen. 7. Private bedrijven moeten trouwens altijd de mogelijkheid hebben om “overheidsdiensten” aan te bieden (ook al is de dienst voor hen nieuw en staan ze hiervoor nog niet in de Gouden Gids). 8. Uitzondering hierop zijn de overheidstaken die evident fundamenteel zijn in het licht van de bescherming van de openbare orde en van de veiligheid in de samenleving. De burger heeft dan altijd een echte keuze. 9. Alles wat niet als kerntaak van de overheid kan worden beschouwd moet op termijn definitief aan de private sector worden overgelaten.

47

10. Door de staat enkel te laten focussen op haar kerntaken, taken die meer toegevoegde economische én sociale waarde voortbrengen wanneer ze door de overheid worden uitgevoerd kan men het overheidsbeslag verder laten dalen tot 33% van het BBP. Dit valt buiten het tijdsbestek van het huidig plan. 11. Wij willen vervolgens zeer ver gaan in het definiëren van de verantwoordelijkheid bij het uitvoeren van de kerntaken. CASSANDRA pleit voor het invoeren van rechtspersoonlijkheid van alle overheidsdiensten (evenals vakbonden en politieke partijen overigens). De rechtspersoonlijkheid geeft bestuurlijke en boekhoudkundige verplichtingen, net zoals bij bedrijven. De burger kan deze diensten en instellingen dan ook eenvoudiger aansprakelijk stellen. Daaraan moet demonopolisering (eerder dan privatisering) gekoppeld worden. Een echte democratie werkt volgens ons immers zoals de vrije markt: door terugkoppeling en competitie.

4.6 Regeldruk 1. Administratieve lasten maken slechts een klein deel van de totale hoeveelheid regeldruk uit. Het Planbureau heeft berekend dat de administratieve lasten 2,57 % van het BBP bedroegen in 2004, of 8,7 miljard euro. De regeldruk kost ons jaarlijks ongeveer 10% van ons Bruto Binnenlands Product. 2. Met andere woorden, dat we niet langer formulieren in zesvoud moeten indienen is positief, maar het is slechts een vierde van het echte probleem. De Belg wordt immers overspoeld door een kluwen van ondoorzichtige, ondoelmatige en soms ronduit absurde regels die de samenleving alleen maar kosten en niets opbrengen. 3. Gebrekkige regelgeving en teveel administratieve romplomp zijn het onvermijdelijke gevolg van een slechte werking van de overheid. Overbodige dwingende wetten en regels hinderen nodeloos de werking van het bedrijfsleven of bezwaren overmatig de burger in zijn leven en keuzes. 4. Soms is het gevolg van overbodige geldingsdrang. Zo leidt de omzetting van Europese richtlijnen door de band tot bijkomende, door Europa niet gevraagde, economisch onverantwoorde reguleringen. 5. Bij de opmaak van regelgeving stelt de overheid wat al te vaak zijn eigen belangen boven deze van de samenleving. 6. Een mooi voorbeeld hiervan vormt het stelsel van de algemene voorrechten ten voordele van de fiscus en de RSZ bij faillissementen. Deze zijn ingesteld om de financiële belangen van

48

de fiscus en RSZ bij faillissementen koste wat kost veilig te stellen, ten nadele van de overige private schuldeisers en leveranciers. Want zelfs wanneer fiscus en RSZ traag en onzorgvuldig werken, min of meer zeker van hun geld zijn ze toch. Het zal hun een zorg zijn dat private leveranciers van de gefailleerde niets meer zullen ontvangen, terwijl het nu net zij zijn, die de tegoeden meer nodig hebben dan de staat die immers niet failliet kan gaan. Deze achteruitstelling van de private schuldeisers brengt dan wel met zich mee dat de leveranciers bij de geringste betalings- of liquiditeitsmoeilijkheden geen krediet meer aan hun afnemers willen geven en zo contante betaling bij levering eisen. En zonder deze impliciete kredietverlening – d.i. de betaling van facturen op 30 of 60 dagen – draait het handelsverkeer stroever of moeizamer, en groeit de economie bijgevolg minder sterk. 7. In dit verband pleiten we dan ook voor een grondige evaluatie van het stelsel van de algemene en bijzonderde voorrechten binnen de faillissementswetgeving, en de invoering van volgende maatregelen ten voordele van de private leveranciers: (1) de afschaffing van de algemene voorrechten voor fiscus en RSZ, gekoppeld aan begeleidende maatregelen om onredelijke invorderingsdaden vanwege fiscus of RSZ in te dammen (door omzendbrieven vanwege de minister van financiën); (2) de ambtshalve kwijtschelding bij faillissement van achterstallige boetes en wettelijke verhogingen, zodat nog enkel de verschuldigde hoofdsom door de fiscus of RSZ kan opgeëist worden.”

4.7 Regelen van de regeldruk 1. Hier paal en perk aan stellen draagt bij tot de openheid van onze economie en verhoogt de kansen op meer welvaart. Minder nutteloze regels betekent minder economische belemmeringen en minder nutteloze nalevingkosten voor bedrijven. 2. De bestaande wet- en regelgeving moet daarom drastisch vereenvoudigen met met oog op de maximale ontplooiing van de bedrijfsactiviteit en met voldoende zorg voor kwaliteit, veiligheid en gezondheid. 3. Maar binnen de Belgische overheid geldt nog steeds de regel “achteraf genezen in plaats van op voorhand voorkomen”. 4. Er bestaan op vandaag vrijwel geen structurele maatregelen om de aangroeiende stroom regelneverij van bij het begin droog te leggen.

49

5. In de Europese Unie duurt de totstandkoming van een richtlijn vaak één en soms zelfs twee jaar, en worden veel experts de kans gelaten hun mening erover te geven. Maar de Europese regelgeving is dan ook van veel betere inhoudelijke en juridisch-technische kwaliteit dan de Belgische, wat leidt tot grotere rechtszekerheid. 6. “Omwille van de hoogdringendheid” is een te vaak gelezen zin in ontwerpen van wetten en besluiten. Als we al eens iets willen verbieden, dan dat! Ook wij moeten meer tijd nemen bij de ontwikkeling van regelgeving. De kwaliteit van de regelgeving kan hier enkel wel bij varen. Immers, regelgeving van slechte kwaliteit brengt heel wat kosten voor de samenleving met zich mee. De opmaak van regelgeving is dan ook een “serious and risky business”, een ernstige en risicovolle onderneming. Meer concreet moet een voldoende lange voorbereidingsperiode ons in staat stellen om bij de opmaak van wetgeving de volgende analyse- of evaluatiestappen zorgvuldig te nemen, met name: (1) starten met een algemeen aanvaarde, goed uitgewerkte probleembeschrijving op basis van risico-inschattingen en toekomstramingen, en met een coherente opsomming van de te bereiken beleidsdoelstellingen; (2) overgaan tot een, met feitenmateriaal, onderbouwde kosten/baten analyse van de voorgenomen regelgeving én van de alternatieve beleidsmaatregelen in functie van enerzijds de efficiëntie, effectiviteit en consistentie van de beleidsmaatregel, en anderzijds van de effecten op een duurzame economische groei (d.i. een evenwichtige balans tussen economische groei, sociale cohesie en de instandhouding of bescherming van het leefmilieu); (3) tenslotte de doelgroepen en belanghebbenden uitgebreid te raadplegen om hun expertise en bevindingen in het afwegingsproces in te brengen.” 7. De indirecte of onbedoelde negatieve effecten van voorgenomen wetgeving moet in kaart worden gebracht, om vervolgens maatregelen te nemen die deze effecten teniet doen of minstens minimaliseren. Het is hier dat de belangrijkste last uit regels volgt.. Wetsontwijking, –afwending en zelfs –ontduiking volgen hieruit voort, met een verminderde spontane naleving van regelgeving en fors verminderd vertrouwen in de overheid tot gevolg. 8. Nieuwe reglementering kan wat ons betreft pas aangenomen worden als de economisch meetbare baten van de invoering de kosten overtreffen. Regelgeving die meer schaadt dan baat voor de samenleving wordt dus geweerd. 9. Ook bestaande regelgeving moet onder de loep. Er moet een permanente wetsevaluatie plaatsvinden. Er wordt nagegaan of wetten nog actueel zijn en in nieuwe wetten wordt waar

50

mogelijk een “zonsondergangclausule” ingebouwd. Wetten of decreten, die gestemd zijn maar niet uitgevoerd binnen een periode van vijf jaar moeten automatisch opgeheven worden. 10. Een sprekende illustratie van onbedoelde negatieve effecten vindt men in de ontslagwetgeving. Door een overdreven bescherming van de werknemers – lange opzegtermijnen en hoge opzegvergoedingen – zijn uiteindelijk de werkwillige werklozen hiervan het slachtoffer. Werkgevers schuwen de hoge risico’s. Beter geen aanwervingen, en dus minder omzet, dan de kans op onbeheersbare ontslagkosten. In het Cassandra-plan lossen wij deze problematiek op door toepassing van het Legomodel. 11. Nog zo één: de vakbondsvertegenwoordiging in KMO’s. Door het invoeren van drempelwaarden inzake personeelsbestand (50 en 100 mensen) waarboven een vakbondsvertegenwoordiging verplicht is, doen KMO’s er alles aan onder deze drempel te blijven. Hierdoor worden economisch gezien nodeloze juridische constructies opgezet die uiteindelijk een rem op hun groei kunnen inhouden. En dan beweert de overheid er alles aan te doen jonge groeibedrijven, de ‘gazellen’ genaamd, in hun groei te stimuleren.

4.8 Dure bouwgronden door regelneverij 1. Dure bouwgrond is de belangrijkste oorzaak van de reële verarming van de gezinnen. Intercommunales houden kunstmatige schaarste in stand. De verwerving van een eigen woning is door de snelle stijging van de onroerend-goedprijzen voor veel jonge gezinnen een bijna onbereikbare droom geworden. Ondanks historisch lage rente en onredelijk lange afbetalingstermijnen neemt de maandelijkse afkorting een alsmaar grotere hap uit het gezinsbudget. In die mate zelfs dat twee voltijdse banen dikwijls niet meer volstaan, daar waar vorige generaties meestal nog met één betaalde baan een eigen woonst konden verwerven. De snelle stijging van het onroerend goed heeft dus een sluipende reële verarming veroorzaakt, en een wezenlijke achteruitgang van het welzijn van de Vlaamse gezinnen. En dit niettegenstaande onze nominale welvaart in de laatste decennia ogenschijnlijk nog wezenlijk is toegenomen. 2. De pijlsnelle prijsstijging van het onroerend goed is te wijten aan de inflatoir lage rente enerzijds, en de kunstmatige schaarste aan bouwpercelen in het Structuurplan Vlaanderen anderzijds. Deze schaatste aan bouwpercelen (en trouwens evenzeer aan industriegrond) doet zich voor terwijl de landbouwsector zich verplicht ziet telkenjare tienduizenden hectaren uit productie te nemen om landbouwoverschotten binnen redelijke perken te houden.

51

3. De verdeling van het areaal en het Structuurplan Vlaanderen is dus grondig verkeerd aangepakt, aangezien sectoren over massale overschotten beschikken, terwijl de bouw met een nijpend tekort kampt. Dit heeft onder meer te maken met het nefaste lobbywerk van individuele belangengroepen, maar ook met de toenmalige groene rage en arrogante betuttelingmentaliteit van de overheid die het blijkbaar tot haar taak rekende de woonbehoefte wetens en willens in te perken, eerder dan die behoefte optimaal in te vullen. 4. De Ruimtelijke Ordening had zich dienen te beperken tot haar ware taak. Met name de ordening van de ruimte en het afstemmen van de ruimtelijke behoeften op elkaar op zulke wijze dat ruimtelijke conflicten tussen strijdige plannen worden vermeden. Het was waanzin het mensenrecht en natuurrecht van de burgers op woonruimte in te perken. De economische maatschappelijke en sociale kost van het zo gecreëerde kunstmatig tekort aan bouwgrond is gigantisch. Bouwlustige gezinnen dienen zich voor een gans mensenleven in de schulden te steken, met een aflossingkost die hen niet zelden voor 30 of 35 jaar veroordeelt tot een armtierige levenswijze waarin ze zich geen enkel extraatje nog een degelijk sociaal leven of zelf nakomelingschap kunnen veroorloven. 5. Het tekort aan bouwgrond kan in een oogwenk zonder enige kost worden opgelost door voldoende verkavelingvergunningen uit te schrijven. Dat dit kunstmatig tekort wetens en willens wordt in stand gehouden heeft o.m. te maken met de gigantische financiële belangen van de intercommunales. In het Vlaams Decreet Ruimtelijke Ordening van de Socialist Steve Stevaert kregen overheden het quasi-monopolie toebedeeld op het aansnijden en ontwikkelen van bouwgronden en industriegronden. 6. Alhoewel de intercommunales belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheden in handen kregen, zijn de bestuurders ervan noch democratisch verkozen, noch is hun beleid door een democratisch verkozen orgaan gecontroleerd. Hun boekhouding is vooral ondoorzichtig en ontoegankelijk. In Wallonië heeft het ontbreken van controlemogelijkheden tot belangrijke misbruiken geleid, o.m. de schandalen bij huisvestingsmaatschappijen en tot ontelbare misbruiken van publieke fondsen. Maar ook in Vlaanderen is de structuur dezelfde en bestaan dezelfde risico’s op dezelfde misbruiken. In de sector van ruimtelijke ordening lijken intercommunales alleszins hun maatschappelijke taak al overheidsinstelling niet erg ter harte te nemen. Eerder dan het algemeen belang te dienen en het nijpend tekort aan bouwgrond te verhelpen kiezen intercommunales ervoor nieuwe kavels slechts met mondjesmaat vrij te geven en tegen woekerprijzen op de markt te brengen. Veelal tegen 5 à 10 maal de kostprijs van de bouwrijpe percelen, terwijl slechts weinig ingewijden weet hebben waar de gigantische verkavelingwinsten terecht komen. 7. Cassandra stelt het zich als een van haar primaire taken de voorschrijdende verarming ten gevolge van bouwgrondschaarste een halt toe te roepen. Daartoe wil Cassandra het aanbod

52

van bouwpercelen op de werkelijke vraag afstammen en tijdelijk zelfs een overaanbod te creëren tot de bouwgrondenprijs tot een redelijk niveau zijn herleid. Cassandra wil ook de gemeentewet herzien ten einde corruptie en belangenvermenging in intercommunales te bestrijden, controles in te bouwen, en gemeenten verbieden hun beleid aan democratisch controle te ontrekken door primaire teken aan niet-democratische gecontroleerde organen te delegeren.

4.9 Overheidspersoneel 1. Onze efficiëntieoperatie is geen synoniem van een ontslagoperatie. Het doel is precies meer ondernemerschap en meer werk. 2. 'Europa moet de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie in de wereld worden, waarbij een duurzame economische groei leidt tot meer en betere banen en een hechtere sociale samenhang.' Deze doelstelling werd geformuleerd op de Europese Raad van Lissabon in maart 2000 en heet sindsdien de 'Lissabon-strategie'. De hoofdinzet van het pact is het verhogen van de “werkzaamheidgraad” om ‘meer bakkers de taart te laten bakken’ en zo de financiering van de sociale zekerheid veilig te stellen. Om de Lissabon-doelstellingen te halen zijn er netto meer dan 500.000 extra jobs nodig! Het spreekt nogal voor zich dat het Cassandra-plan geen jobs wil afnemen. 3. In België is 18,2% van de werkenden bij de overheid aan de slag. In Frankrijk is dat nog 16,5%, maar in Nederland 13,8% en in Finland en Ierland slechts respectievelijk 12,4 en 11,7%. Of nog maar eens Jan Gysen van de RSZ-PPO: “Zoals de tussentijdse verslagen van Prof. Pacolet en Prof. Deliège aantonen, is de plaatselijke overheidssector een creator inzake werkgelegenheid;

maar

stimuli

worden

dikwijls

gevonden

in

premies

en

bijdrageverminderingen, waarvan het dan nog niet altijd duidelijk is wie de eigenlijke beslissingen treft en wie de gevolgen draagt. 172 verschillende werknemerscategorieën zijn hiervan het gevolg. Elke categorie is gereglementeerd. Deze wetten, koninklijke besluiten en richtlijnen moeten door duizenden in de besturen en bij de regionale rekencentra worden bestudeerd en toegepast, door de RSZ-PPO opgesteld en gecontroleerd. Mededelingen aan werkgevers, algemene en technische instructies vertegenwoordigen voor de laatste 10 jaar een stapel van 15 cm per taalrol.” 4. In het enorme Duitsland neemt het gewicht aan beloning van overheidspersoneel in 2003 minder dan 8% van hun BBP in. In België ligt dit rond de 12%. 5. Is er een overtuigende reden waarom men het in België moet doen met 50% meer overheidspersoneel en -kosten dan elders in Europa? Eén derde van de 200.000 door Verhofstadt beloofde jobs zijn gesubsidieerde nepstatuten. Overheidjobs mogen niet dienen

53

om werkloosheidscijfers op te smukken. Het moet zoals overal gaan om kwaliteitsvolle jobs, die toegevoegde waarde creëren in plaats van welvaart afbreken. 6. Een versoepeling van het arbeidsmarktbeleid en verlaging zal de nood aan gesubsidieerde contractuelen (300.000 zgn. nepstatuten in en buiten de overheid) doen verdwijnen en dus hiermee ook een belangrijke uitgavenpost.22 Een radicale vermindering van de regeldruk (minder wetten - vereenvoudiging van regelgeving) leidt in alle geval tot een verminderde nood aan overheidspersoneel om deze regelgeving te handhaven en uit te voeren. 7. Er is bijgevolg een “verstandige” aanwervingstop noodzakelijk, in combinatie met bijscholing van het blijvend personeel en met afspraken met het bedrijfsleven dat zich engageert om laaggeschoolde overheidspersoneelsleden aan te werven. Door dergelijke verstandige aanwervingstop, gecombineerd met alle maatregelen uit dit plan kunnen burgers meer dan 3,5% van het BBP terugverdienen. De bezoldigingen voor het personeel worden zelfs niet tot het Duits niveau teruggebracht, maar toch verminderd tot een “normale” 8,51% van het BBP.

4.10 Het spanningsveld tussen beleid en administratie 1. Vandaag is de voorbereiding en de uitvoering van het beleid een grote soep. Onze administraties en de ministeriële kabinetten hebben eigenlijk dezelfde taak: het voorbereiden van het beleid. 2. Inefficiënties in de administratie, overlappende en onduidelijke bevoegdheden, en vooral teveel politieke inmenging moeten als eerste aangepakt worden. 3. Het Cassandra-plan wil in alle geval het zogenaamde “primaat van de politiek” herstellen. Het primaat van de politiek beoogt het een duidelijke taakverdeling tussen politici, administratie en het middenveld. Het uitgangspunt daarbij is dat het overheidsbeleid moet worden bepaald door de politiek verantwoordelijken, want die zijn democratisch gekozen. Andere actoren hebben die rechtstreekse democratische legitimering niet en mogen het beleid dus niet bepalen. Dit belet niet, zoals in ons Lego-model (zie verder) dat het middenveld een concrete invulling kan geven aan het beleid. Deze filosofie impliceert de toepassing van transparant bestuur (toepassing van de zogenaamde “corporate governance” principes op de overheid). Burgers hebben het recht te weten waar de verantwoordelijken mee bezig zijn. 22

De premies voor de gesubsidieerde contractuelen bij de lokale besturen (gemeenten, provincies, OCMW’s, intercommunales, enz.) worden door de drie Gewesten via de RSZPPO overgemaakt. Voor de 3 Gewesten samen gaat het jaarlijks om 380 miljoen euro. Hetzelfde gebeurt in opdracht van Volksgezondheid voor de ziekenhuissector, waar jaarlijks 115 miljoen euro aan premies wordt doorgestort voor de zgn. 'IBF-ers' (wat verwijst naar de financiering door het interdepartementaal begrotingsfonds). Er zijn ook nog federale middelen.

54

4. Wij gaan nog een stap verder gezet worden naar policy governance, het beheer van het beleid. Policy governance maakt niet alleen transparant, maar ook optimaal besturen mogelijk. Bij policy governance worden fundamentele vragen gesteld: “wat doen we, wie doet het en hoe doen we het”. Het gaat over de kwaliteit van het beleid en over de mentaliteit om deze kwaliteit te waarborgen en te handhaven. 5. In het licht van Policy governance zijn zowel administratie als kabinetten nodig. De kabinetten zijn samen met het parlement de voorbereiders van het beleid (opstellen van wetsontwerpen, ontwerpen van KB’s, ministeriële besluiten en richtlijnen), de administratie is de bestuurder van zijn toegewezen onderneming die in het leven werd geroepen om een onderdeel van het beleid uit te voeren. Kabinetten moeten wel in omvang worden beperkt tot wat redelijkerwijze noodzakelijk is om dat beleid voor te bereiden.

4.11 De overheid heeft een voorbeeldfunctie 1. De overheid moet altijd een voorbeeldfunctie hebben. Dit is één van de meest essentiële voorwaarden opdat het vertrouwen van de samenleving in haar politieke overheid hersteld wordt, en dus de kloof tussen burger en politiek gedicht. 2. Dit geldt allicht nog het meest bij het voeren van de staatshuishouding. Als de burger hoort dat onzorgvuldig met zijn zuur verdiende centen wordt omgesprongen is het psychologisch effect veel sterker dan wanneer hij verneemt dat een bedrijf twee jaar moet wachten op de nodige vergunningen. 3. Op dat vlak doet de huidige regering het tegenovergestelde. Het begrotingsbeleid is een ware illusie en farce geworden met onbetrouwbare cijfers en voorspellingen, éénmalige maatregelen door overname van pensioenfondsen en verkoop van overheidsgebouwen, de verschuiving van de huurlasten en pensioenuitgaven naar de toekomst, de uitstel van betaling aan leveranciers van de overheid, en ga zomaar verder. Zelfs het eerbiedwaardige Rekenhof klaagt dit fel aan. 4. Om deze wantoestand aan te pakken is de goedkeuring van een speciale wet nodig in uitvoering van een grondwetsartikel dat een kwaliteitsvolle begrotingspolitiek verplicht stelt. Van deze wettelijke bepalingen zou enkel maar onder strenge voorwaarden en met uitdrukkelijke steekhoudende motivering afgeweken kunnen worden.

55

5 MEER WELVAART DOOR MEER DEMOCRATIE 5.1 Particratie ondermijnt vertrouwen in de politiek 1. België functioneert op basis van compromissen tussen partijhoofdkwartieren ten noorden en ten zuiden van de taalgrens. Via het huidig representatief systeem wordt democratie door particratie gesmoord. 2. De vertrouwenscrisis tussen de burger en de politiek blijft hierdoor aanhouden. Burgers zijn nochtans niet a-politiek. 50% van de mensen is geëngageerd, onder meer in socio-culturele verenigingen, maar als het om “verkiezingen” gaat haken velen af. 3. De “politieke apathie” ligt in de allereerste plaats in een gebrek aan inspraak van de burger. De louter representatieve democratie heeft een tijdlang zijn rol nuttig kunnen spelen, maar met het mondiger worden van de burgers kan dit systeem steeds minder de betrokkenheid van de burger garanderen. 4. Alleen een heruitvinden van de democratie en een fundamentele modernisering van het politieke bestel kunnen het vertrouwen van de burgers in onze instellingen en in de politici herstellen. 5. De reorganisatie van de wetgevende macht dringt zich op. In de parlementaire democratie moet opnieuw doeltreffende controle van de uitvoerende macht door de wetgevende macht mogelijk worden. Dit kan niet langer gehinderd worden door technocratie, institutionele mankementen of belangengroeperingen.23

5.2 Directie democratie 1. Directe democratie duidt op het principe of een instrument waarbij de burgers hun soevereiniteit rechtstreeks uitoefenen in plaats van via verkozen vertegenwoordigers (representatieve democratie). In plaats van bij een verkiezing dus mensen aan te duiden die de macht zullen uitoefenen kunnen burgers in een direct-democratische stembusgang (een referendum) zelf beslissen over een concreet voorstel. 2. In Zwitserland, dat het meeste ervaring heeft met directe democratie, spreekt men enkel van directe democratie als de stemming over een concrete politieke beslissing gaat (dus niet over een recall-stemming zoals in sommige Amerikaanse staten, waarmee men verkozen politici

23

Bron: “Nieuw Manifest van de Liberale Internationale”, goedgekeurd tijdens het 34e jaarlijkse congres te Rome, september 1981.

56

kan afzetten) en op initiatief is van de bevolking (dus niet zoals het Franse 'referendum' over de EU-grondwet dat op initiatief van de president was). 3. Er bestaat geen enkel land ter wereld dat enkel via directe democratie werkt. Zelfs in het klassieke Athene werd heel wat voorbereidend werk gedaan door kleinere vergaderingen die door loting werden samengesteld. 4. Directe democratie is in feite de oervorm, de basis van democratie, het rechtstreeks beslissen van alle burgers op voet van gelijkwaardigheid. 5. Vertegenwoordigende vergaderingen zijn ontstaan als praktische oplossing om democratie in grotere staten te kunnen laten werken. 6. Representatieve democratie is dus een afgeleide van de oorspronkelijke vorm van democratie die altijd 'direct' was. Het invoeren van directe democratie betekent dus niet dat men 'tegen de representatieve democratie' is. Het gaat om het teruggrijpen naar de wortels, de basis van democratie. 7. Het is bijzonder belangrijk om bij een vrij onbekend idee als 'directe democratie' de juiste termen en de juiste concepten te hanteren. Als we het over directe democratie hebben dan gaat het niet over zoiets als een 'volksraadpleging'. Het volk raadplegen is iets voor de machthebbers, in een democratie is de bevolking de uiteindelijke machthebber, en die moet dus niet 'geraadpleegd' worden, die kan zelf beslissen. 8. Democratie en volksraadpleging zijn niet compatibel. 9. Directe democratie heeft ook niets te maken met een 'plebisciet', een (al dan niet bindende) volksstemming op initiatief van de overheid. Een plebisciet is zelfs eerder een instrument in dictatoriale regimes waar het een instrument is in handen van de machthebbers om extra legitimiteit te verkrijgen voor hun beslissingen. 10. Directe democratie gaat over het Bindend Referendum Op Volksinitiatief (BROV), wat een Nederlandstalige verzamelterm is voor het 'Volksinitiatief' (de bevolking dient zelf een wetsvoorstel in) en het 'Referendum' (dat ook 'op volksinitiatief' is maar dat een door het parlement gestemde wet tegenhoudt). In de VS en Zwitserland spreekt men doorgaans over het 'Initiative and Referendum', maar in Vlaanderen en Nederland spreekt men doorgaans van het 'BROV'. Het voordeel van de term 'BROV' is dat het meteen de twee belangrijkste kenmerken van de stemming (bindend en op volksinitiatief) duidelijk maakt.

57

11. Om een echt werkbaar direct-democratisch systeem in te voeren is er meer nodig dan het louter principe van burgers die over een voorstel stemmen in plaats van over politici. Volgende, vrij technische, details zijn essentieel;

(1) De stemming is bindend. (2) De stemming vindt plaats op initiatief van het volk of automatisch (bij het veranderen van de Grondwet bijv.). Het mag geen instrument zijn in handen van de politici, het moet een instrument zijn voor de burgers van het land. (3) Er zijn geen uitgesloten onderwerpen. In een democratie is de bevolking soeverein, en het kan dus niet dat 'volksvertegenwoordigers' wél over zaken zouden mogen beslissen waar de bevolking zelf niét over mag beslissen. (4) De handtekeningendrempel om een referendum op te starten is niet te hoog (tussen de 50.000 tot 150.000 voor een land als België). (5) De meerderheid van de uitgebrachte stemmen beslist. Er gelden geen deelnamequorums, speciale meerderheden of goedkeuringsquorums. Dat zet immers de deur open voor boycotacties waardoor een minderheid een democratische meerderheidsbeslissing kan tegenhouden. (6) Er is voldoende tijd om handtekeningen op te halen, en er gelden geen beperkingen voor de plaatsen waar men handtekeningen mag verzamelen (bv. enkel op het stadhuis, hierdoor maakt men het opnieuw veel moeilijker om een referendum te kunnen organiseren). (7) Voor- en tegenstanders moeten voldoende aan bod komen in de media, en voorafgaand

aan

de

stemming

verspreidt

de

overheid

een

objectieve

informatiefolder. (8) Alle beslissingen die de bevolking per referendum neemt, alsook de modaliteiten van het referendum, worden rechtstreeks in de Grondwet ingeschreven. Een Grondwetswijziging moet ook steeds per referendum goedgekeurd worden. Op die manier kunnen politici beslissingen van de bevolking achteraf niet ongedaan maken.

5.3 Het Zwitserse voorbeeld 1. Het land dat vandaag de dag op nationaal (federaal) niveau de best uitgebouwde vormen van directe democratie kent is Zwitserland. Zwitserland heeft, net als de meeste Europese landen,

een

parlementair

tweekamerstelsel,

met

in

de

ene

kamer

de

volksvertegenwoordigers en in de andere kamer de vertegenwoordigers van de kantons. Dat systeem is dus zeer vergelijkbaar met het Amerikaanse systeem.

58

2. Wat Zwitserland zo uniek maakt is dat de burgers de mogelijkheid hebben om gelijk welke wet die door het parlement is goedgekeurd per referendum tegen te houden. Om zo'n referendum te starten moeten 50.000 handtekeningen opgehaald worden. De Zwitsers kunnen ook, na het ophalen van 100.000 handtekeningen, zelf een (grondwetgevend) wetsvoorstel indienen. Alle beslissingen die per referendum werden genomen worden rechtstreeks in de Grondwet ingeschreven. Ten slotte is er ook een automatisch referendum als de Grondwet wordt gewijzigd door het parlement. Op die manier is er een waterdichte beveiliging van de beslissingen die door de voltallige bevolking werden genomen tegen latere wijzigingen door de volksvertegenwoordigers. 3. In Zwitserland is de voltallige bevolking dus soeverein, en niet de 'Natie' die dan vertegenwoordigd wordt door het parlement, zoals in België officieel het geval is. 4. Te noteren valt dat in Zwitserland de doodstraf niet bestaat, en dat alle belastingen er niet afgeschaft zijn, twee zaken die nogal vaak worden aangehaald als argument waarom de bevolking niet, of toch niet over alles, rechtstreeks zou mogen beslissen. De Zwitsers zouden beide zaken per referendum perfect gedaan kunnen krijgen, maar blijkbaar zijn 'de mensen' niet zo dom of onverantwoord als sommige politici blijkbaar veronderstellen.

5.4 Waarom kiezen voor directe democratie? 1. Om te beginnen gewoon uit democratisch fatsoen. Mensen vragen om op je te stemmen zodat jij macht hebt over hun belastinggeld en ze daarna onbevoegd verklaren om zelf te beslissen over politieke kwesties is de ultieme vorm van minachting en bedrog van je medeburgers. 2. Voor gelijk wie die fundamentele veranderingen wil in ons land is directe democratie een interessante piste. In plaats van jezelf eerst toegang te moeten verschaffen tot de gevestigde machten en media, die vaak de hevigste tegenstanders zijn van die veranderingen, biedt directe democratie iedereen een open en eerlijke kans om zaken op de politieke agenda te zetten.

De

uiteindelijke

beslissing

wordt

dan

bovendien

genomen

door

àlle

belanghebbenden (de voltallige bevolking) in plaats van enkel de goed georganiseerde drukkingsgroepen en partijcenakels. 3. Alleen directe democratie kan zorgen dat noodzakelijke maatregelen worden getroffen om de welvaart van ons land naar de toekomst toe te garanderen.

59

5.5 Directe democratie NU! 1. Wij willen de onmiddellijke invoering van democratie naar Zwitsers model. De relevante grondwetsartikelen moeten meteen voor herziening vatbaar verklaard worden. 2. Geen enkel onderwerp is taboe. Ook communautaire aangelegenheden moeten bij referendum beslist kunnen worden. Dat de uitslag niet altijd zal stroken met onze wensen is hierbij van geen belang. Het is aan ons om de burger te overtuigen van ons gelijk. Dat het referendum in België met zijn “subtiele evenwichten” communautaire heibel zou kunnen veroorzaken is wel het allerlaatst aanvaardbare excuus. Als het land erkent dat het geen democratie verdraagt, dan moet men niet de democratie opheffen, maar het land. 3. Aan grondwetsherzieningen en aan de overdracht van bevoegdheden aan de EU moet een breed democratisch debat voorafgaan en beslist worden bij referendum. 4. Referenda moeten mogelijk zijn op alle niveaus, zelfs op het niveau van de gemeenschappen waarvoor dan wel – gezien de Brusselse situatie – bijzondere regels zullen gelden om de burgers van de gemeenschap te kunnen raadplegen, zonder naar hun taalaanhorigheid te peilen. 5. Ook het wetinitiatief moet ingevoerd worden. Het gaat om een tekst met de waarde van een wetsvoorstel of wetsontwerp, dat aan het bevoegde parlement wordt voorgelegd zo het is ondertekend door 10.000 mensen. Het wordt op dezelfde wijze behandeld als de voorstellen en ontwerpen. De ondertekenaars genieten voor dit specifieke debat een bescherming gelijkwaardig aan de parlementaire onverantwoordelijkheid (freedom of speech).

5.6 Stemrecht, geen stemplicht 1. Niet de belangrijkste maar in de tijd wel de allereerste hervorming waar we aan toe zijn, is de afschaffing van de stemplicht en de invoering van een stemrecht. De veel bezongen democratische plicht om in beginsel elke vier jaar naar de stembus te gaan, is absurd.

5.7 Naamstem, geen lijststem 1. Wij willen de lijststem en de opvolgerlijsten afschaffen. Enkel nog naamstemmen kunnen worden uitgebracht.

60

2. Bij de parlementsverkiezingen in België duiden de kiezers de parlementsleden niet aan, de politieke partijen doen dat24, en dat leidt tot frustratie bij de burgers. Welke impact hebben zij nog?25 De lijststem heeft als gevolg dat de volgorde van de kandidaten op de lijsten doorslaggevend is. Nooit tevoren hebben zoveel opvolgers gezeteld in de parlementen, tengevolge de stoelendans en valse kandidaatstellingen van pseudo kandidaten. De macht van de partijen (de particratie) moet drastisch worden ingeperkt. Niet de partijen maar de verkozenen moeten afrekenbaar zijn bij de herverkiezingen. Daarvoor moeten ze opnieuw van de kiezer en niet langer van de partij afhankelijk zijn. De rechtstreekse verkiezing van alle parlementsleden zal ertoe leiden dat de verkozenen niet enkel tijdens de campagne “onder de mensen” komen. Kiezers zullen de parlementsleden weer als “hun” vertegenwoordigers aanzien. Deze hervorming geeft kiezers meer te kiezen en laat volksvertegenwoordigers beter vertegenwoordigen. 3. Een opener kandidaatstellingsprocedure binnen de politieke partijen is het verlengstuk van de rechtstreekse verkiezing van de parlementsleden en de andere mandatarissen.

5.8 Een eerlijk proportioneel systeem 1. Wij willen de kiesdrempel afschaffen. 2. Men moet weten wat men wil. Of men gaat voluit voor een meerderheidssysteem waarbij enkel de verkozenen zetelen van de partijen die de hoogste score haalden in hun kiesomschrijving of men kiest voor een proportioneel systeem, met name voor de effectieve vertegenwoordiging van de wil van de burgers in de wetgevende macht. Dit laatste moet dan wel zuiver democratisch zijn.

5.9 Freedom of Speech 1. Tweehonderd jaar na Voltaire hebben we nog weinig geleerd. De Franse filosoof schreef aan zijn intellectuele tegenstander Helvetius: ‘Wat u zegt keur ik af, maar uw recht om het te zeggen zal ik tot der dood verdedigen.’ De man wist allang dat macht en machthebbers moeten beteugeld worden en niet de meningen en de opvattingen. “Iedereen heeft recht op een mening, ook de idioot”, zei de filosoof J.L. Curtis. Het recht op vrije meningsuiting is zinloos als het alleen geldt voor meningen die men goedkeurt. Aanstootgevende meningen zijn een vuurproef voor de sterkte van de democratie en het principe van de vrije meningsuiting. Waar een opinie een delict wordt, klopt de dictatuur aan de deur. Waar men

24

Dewachter, W., “Enkele beschouwingen over de geldigheid van de Belgische kiesstelsels”, Academia analecta, Paleis de academiên, 1988, p.106. 25 Uit onderzoek is gebleken dat in de voorbije 60 jaar maar 0,64% van de kandidaten op de kieslijsten buiten de normale volgorde werd verkozen.

61

het oordeel over deze opinie doorschuift naar de rechtbank, worden de rechters als vijgenblad gebruikt voor politieke angsthazen. De vermindering van de democratische kwaliteit in onze samenleving gaat gepaard met de toename van wetten waarin sommige meningen en overtuigingen als verwerpelijk worden voorgesteld. 2. Men moet al een halve gare zijn om de holocaust te ontkennen. De wet op het negationisme (waarbij het strafbaar is de holocaust te verloochenen) is echter een aanfluiting van de vrije meningsuiting als niet alle genociden op dit voorrecht aanspraak kunnen maken. De knekelvelden van Pol Pot, Stalin, Mao... de massagraven van Armeniërs, Koerden, Tutsi’s... De aderlating van het continent Zuid-Amerika door Spanje en Portugal en de decimering van de Kongolezen door Leopold II. Alle bestaande opiniedelicten – van verbod op negationisme tot de antiracismewetgeving – worden opgeheven. Enkel de klassieke bestraffingen van de aanranding van de eer of de goede naam van personen blijven bestaan. 3. Het CGKR is afgegleden naar een verpolitiseerde gedachtepolitie, een kliklijn inbegrepen. De hardnekkige verdediger van het linkse-progressieve politiek correcte denken en de selectieve aanklager van het opiniedelict. Al ooit een reactie gehoord op de racistische taal van FDFvoorzitter Olivier Maingain die Brussel van alle Vlamingen wil ‘zuiveren’? Het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding wordt opgeheven. 4. Een democratie moet sterk genoeg zijn om zich met haar waarden tegen excessen en uitwassen te verdedigen. Als ze met het aanpassen van de wet haar eigen grondregels moet verkrachten om haar aanvallers te bestrijden, glijdt ze af naar het niveau van een bananenrepubliek. 5. ‘Het recht op vrije meningsuiting is zinledig als het alleen geldt of verdedigd wordt voor meningen die men goedkeurt. Juist wanneer het om bijzonder schokkende meningen gaat, die lijnrecht indruisen tegen de eigen overtuiging, moet dat recht feller dan ooit verdedigd worden.’ (Noam Chomsky, De militanten van de limiet, p. 87). Als je echt verdraagzaam bent dan moet je anderen het recht geven om verdraagzaam te zijn. 6. Extremistisch ideeëngoed moeten we tegengaan met democratische waarden en niet met grondwettelijk paniekvoetbal. Met een betoog om de vrije meningsuiting ten alle prijze te verdedigen, ook die van extreemrechts, riskeer je vereenzelvigd te worden met hun theorieën en verketterd te worden door de politieke correctheid. De tol voor de verdediging van de Freedom of Speech. Onze zelfverklaarde democratische politici trachten hen monddood te maken omdat ze zich bedreigd voelen door feiten en meningen waarop ze zelf geen antwoord weten en ze daarom ook onbespreekbaar willen maken. Dit is onaanvaardbaar. De intelligentsia hebben een grote bewondering voor Voltaire, maar wie zijn politieke inzichten toepast wordt verketterd.

62

7. Wij willen naar het voorbeeld van de First Amendment in de Grondwet van de Verenigde Staten van Amerika ook in onze Grondwet de absolute vrijheid van meningsuiting laten opnemen. 8. De overheid en zij die de overheid vertegenwoordigen stellen zich in alle omstandigheden strikt neutraal op.

63

6 MIGRATIE KAN WERKEN 6.1 Inleiding 1. Een samenleving die meer mensen toelaat dan het sociaal, economisch en cultureel kan verwerken ondergraaft de fundamenten waarop ze is gebouwd! Daarom heeft een ontvangend land het recht om een tolerantiedrempel te bepalen voor de hoeveelheid migranten dat het wenst te ontvangen. 2. Om de juiste therapie toe te passen moet men eerst een correcte diagnose stellen. Daarom moet er een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen huwelijksmigratie, volgmigratie en arbeidsmigratie. 3. Het echte probleem is niet de immigratie an sich, maar de import van armoede. Het zogenaamde racisme van de Vlamingen is enkel de uiting van hun angst dat een sociaal systeem waarvoor ze generaties lang gespaard hebben, nu uitgeteerd wordt door mensen die er nooit toe hebben bijgedragen. Het gemak waarmee men recht kan krijgen op onze sociale voorzieningen heeft ook zijn nadelen. Vele migranten zijn afgegleden naar een permanente afhankelijkheid van uitkeringen. Dat zet kwaad bloed bij de autochtone bevolking, temeer omdat de misbruiken legio zijn en de overheid ze toedekt onder de mantel van het politiek correcte denken. 4. De sociale, economische en culturele problemen zijn eerder een feit bij de allochtone generatie die verwacht wordt geïntegreerd te zijn. De gecontroleerde migratie kan één van de hulpmiddelen zijn om deze generatie de kans te geven op een serene wijze aansluiting te vinden bij onze samenleving. 5. De uitwassen van de archaïsche immigratiepolitiek maken in de eerste plaats slachtoffers bij de allochtone gemeenschap. Hoe hard deze gemeenschap probeert op te boksen tegen de grote achterstand, telkens wordt de klok onherroepelijk teruggedraaid door één of andere situatie uit het thuisland, een huwelijk, morele verplichtingen om bepaalde familieleden over te brengen, garanties voor visums, enz. De kostbare energie die de allochtonengemeenschap hierin stopt, kan op een veel efficiëntere manier aangewend worden om bepaalde samenlevingsproblemen te verzachten. 6. Gecontroleerde migratie kan een dynamiek creëren die integratie, sociale vooruitgang en erkenning mogelijk maakt. Een duidelijke omkadering schept immers een positief kader om allerlei intensieve samenwerkingsakkoorden af te sluiten tussen de gemeenschappen, die

64

niet meer als tegenpolen zullen werken, maar eerder een gemeenschappelijk doel zullen hebben, met name sociale en economische welvaart. 7. Door de gecontroleerde migratie wordt ook de verantwoordelijkheid gelegd bij de allochtone gemeenschap. In dit concept hebben ze een duidelijke keuze om de draad op te nemen en actief mee te werken aan het opbouwen van een goeie verstandhouding tussen de allochtone en autochtone bevolking. Uit deze energie kunnen ook allerlei projecten voortvloeien waarvan de familieleden in het thuisland volop kunnen genieten.

6.2 Oneigenlijk gebruik van het familierecht moet vermeden worden 1. Door het gewijzigde immigratiebeleid is het huwelijk een van de weinige overgebleven mogelijkheden om nog te emigreren uit het land van herkomst. Huwelijksmigratie is migratie die tot stand komt door het huwen van een partner in een andere staat. Dit leidt in vele gevallen tot een ingrijpende sociale problematiek. Schijnhuwelijken tieren welig. Zeven op de tien Marrokanen of Turkse jongemannen van de derde generatie zoeken hun importbruiden nog steeds in hun land van etnische oorsprong. Van dergelijke huwelijken loopt één op de drie binnen het jaar uit op een echtscheiding, met nieuwe sociaal behoeftigen ten laste van de gemeenschap. De huwelijksmigratie weegt op onze samenleving door de ongebreidelde gezinshereniging en onze makkelijke uitkeringscultuur. 2. Voorstanders van een stringenter migratiebeleid worden verweten geen humanitair beleid voor te staan. Eerder het omgekeerde is waar. Uit Nederlands onderzoek blijkt dat huwelijksmigranten de eerste tien jaar van hun verblijf in Nederland tot de sociaal zwakste groepen behoren (cf. werkloosheidscijfers). Ook in België hebben huwelijksmigranten over het algemeen een zwakke sociaal-economische positie, zwakker dan de positie van de gemiddelde Turk of Marokkaan hier. 3. In België kan iedereen eerst een toeristenvisum aanvragen en daarna een verblijfsvergunning voor lang verblijf in het kader van gezinshereniging. De ouders van een genaturaliseerde Belg of van de buitenlandse partner van een Belg kunnen naar België overkomen als ze ten laste zijn van de aanvrager, d.w.z. als er daarvoor al aantoonbare financiële hulp aan die ouders was. Het sturen van een brief met 20 euro met bedankbriefje retour kan daarvoor al volstaan. De keuze van een levensgezel(lin) is uiteraard vrij, of hij of zij nu uit Moldavië, Thailand of Marokko komt. Het huwelijk schept een volgrecht, ook voor de minderjarige kinderen. Volgmigratie kan niet gelden voor ouders en schoonouders, zoals onze Belgische wetgeving nu toelaat. De overkomst van de ouders draait de klok immers terug. Hun culturele identiteit weegt op hun kinderen en vertraagt hun integratie. Ook hun bijdrage aan onze samenleving is quasi nihil.

65

4. De leeftijdsgrens voor huwelijksmigratie van de partner met afkomst van buiten de Europese Unie moet worden opgetrokken tot 24 jaar en de uitnodigende partner moet een maandinkomen kunnen bewijzen dat 120 procent van het bestaansminimum overtreft. 5. Een zelfstandig verblijfsrecht voor een uit de echt gescheiden allochtone partner kan pas wanneer hij of zij minstens vijf jaar gehuwd is geweest. 6. Het volgrecht wordt beperkt tot de minderjarige kinderen van de buitenlandse echtgenoot. 7. De snel-Belg-wet moet worden afgeschaft. 8. Nieuwkomers mogen pas in aanmerking komen voor een permanente verblijfsvergunning na een verblijf van vijf jaar, en nadat ze zijn geslaagd voor een burgerschapsproef, waarbij de kennis van de Vlaamse taal, cultuur en samenleving wordt getoetst.

6.3 Arbeidsmigratie ondersteunt onze groei 1. Vrij verkeer van personen, goederen, kapitaal, diensten en ook van arbeid voor personen afkomstig uit alle lidstaten van de Europese Unie. 2. Als wij ons het recht toeëigenen om in Slowakije fabrieken neer te poten, omdat de arbeidskost een achtste bedraagt van de onze en omdat er geen beperkingen zijn qua goederenvervoer, moeten de Slovaken recht op vrije arbeid hebben in ons land. Geen nepfirma’s maar volwaardige statuten voor alle EU-werknemers. 3. Nulmigratie is een mythe, maar een land heeft het recht immigranten te kiezen die het nodig heeft – in functie van de economische behoeften. Vandaar: soepele toelatingsvoorwaarden voor kennismigranten van buiten de EU. 4. Arbeidsmigranten mogen niet onmiddellijk kunnen genieten van onze sociale voorzieningen, behoudens dringende medische zorgverstrekking. Werkgevers moeten zorgen voor huisvesting, verzekeringen en terugkeer naar het land van herkomst na afloop van het arbeidscontract. 5. Een Greencardsysteem waarbij een verblijfsvergunning wordt gekoppeld aan een hernieuwbaar arbeidscontract van maximum vijf jaar biedt een goede controle op de arbeidsmarkt. 6. Zo komen we tot een selectieve migratiebeleid waarbij vooral de mensen hierheen komen die een bijdrage kunnen leveren aan de samenleving en niet diegenen die haar tot last zullen

66

zijn. Nieuwkomers kunnen niet terugvallen op een sociaal systeem dat door de autochtonen bijeengespaard werd zolang ze er zelf niet toe hebben bijgedragen. 7. Daarom moeten burgerschapsladders worden ingevoerd die nieuwkomers slechts stap voor stap recht geven op de voorzieningen van onze verzorgingsstaat. Ze krijgen dan slechts gedeeltelijk toegang in functie van de tijdsduur dat ze er ook financieel hebben toe bijgedragen.

6.4 Echte vluchtelingen zijn en blijven welkom 1. “Echte” vluchtelingen zijn altijd welkom. Dit zijn diegenen die vallen onder de conventie van Genève. Asiel zoeken is een bedrijfstak geworden, een illegale en een legale. De illegale zorgt voor een voortdurende aanvoer van vluchtelingen, waarbij de afzetmarkt bewust wordt uitgekiend: landen met de beste opvangcapaciteit, met de beste sociale hangmat, met de grootste kans op een definitief verblijf en met een laks uitwijzingsbeleid. De legale bedrijfstak bestaat uit de opvang en de verwerking van die instroom. Er heeft zich een inflatie aan nieuwe structuren, groepen en instellingen ontwikkeld, die ook zichzelf in stand moeten houden. 2. Een efficiënte en consequente overheid moet rechtszekerheid bieden. Ze moet er voor zorgen dat de asielzoeker binnen maximum één jaar een definitief antwoord krijgt, van het ontvankelijkheidsonderzoek bij de Dienst Vreemdelingenzaken tot de beroepsprocedure. Als de overheid binnen de termijn van één jaar geen uitsluitsel geeft, wordt het asiel als automatisch aanvaard beschouwd. Dan is de kous af: legaal integreren of terugkeren en desnoods repatriëren.

67

7 MEER WELVAART DOOR RECHT EN ORDE 7.1 Recht op een veilige leefomgeving 1. Om het vertrouwen van de burger in de overheid te herstellen speelt het justitie en veiligheidsbeleid ongetwijfeld de belangrijkste rol. Burgers vragen zich vaak af of de overheid de veiligheid nog ernstig neemt. 2. De burger moet zich veilig en vrij voelen in zijn lokale gemeenschap, zijn straat, zijn wijk, zijn dorp. Veiligheid garanderen is toch wel dé kerntaak van de overheid bij uitstek. De burger hoort ook zijn verantwoordelijkheid te nemen. Het gejammer van ouders dat zij hun kinderen niet meer in de hand hebben kan niet gelden als excuus. Maar wij willen ouders ook niet aan hun lot overlaten. Ouders die zware problemen hebben met hun kinderen ( drugs, criminaliteit, asociaal gedrag) moeten dit op een laagdrempelige wijze kunnen melden aan de instanties die instaan voor bijzondere jeugdzorg. 3. De verhouding van het aantal politiemensen ten opzichte van de totale bevolking is één van de hoogste in Europa. Toch blijft men klagen over het tekort aan blauw op straat. Dit komt door de talrijke administratieve taken op het politiekantoor. Secretariaatstaken moeten worden uitgevoerd door mensen die hiervoor speciaal werden aangeworven. De politieman hoort op straat te opereren. Bovendien moet de recente wetgeving (de ‘kleine Franchimont’) die gezorgd heeft voor een enorme toename van het bureaucratische werk op politiekantoren zo snel mogelijk geëvalueerd worden. 4. In probleemwijken moet op gezag van de burgemeester nultolerantie kunnen gelden, zij het altijd voor een hernieuwbare beperkte tijd.

7.2 Wettige bescherming geldt ook voor iemands goederen 1. Er is geen sprake van een misdrijf wanneer doodslag, slagen en verwondingen geboden zijn door de ogenblikkelijke noodzaak van de wettige verdediging van zichzelf, van een ander of van goederen, behalve indien er een wanverhouding is tussen het verweer en de ernst van de aanval. 2. Het rechtsgevoel bij een groot deel van de bevolking geeft aan dat iemand die naar aanleiding van een gewelddadige en gewapende overval overgaat tot de gewapende verdediging van zijn handelszaak of zijn goederen niet als een dader, maar als een slachtoffer moet worden behandeld. Hij dient noch vervolgd, noch gestraft te worden, tenminste voor zover de verdediging in verhouding staat met de aard en de intensiteit van de agressie. In

68

bijna alle Europese landen kan je wettige verdediging inroepen voor de bescherming van eigendom. Dit heeft daar niet geleid tot een escalatie van geweld of excessen. 3. De publieke opinie is voor een belangrijk deel voorstander van wettige verdediging van eigendom en zolang de overheid niet overal en altijd de veiligheid kan garanderen, zullen gevallen zoals de zaak Thybergien blijven voorkomen, wet of geen wet. Daar waar de overheid in gebreke blijft, dient de samenleving het gat dicht te rijden.

7.3 Een effectieve en transparante straftoemeting 1. Van

het

strafrechtelijke

systeem

moet

een

geloofwaardige

dreiging

uitgaan.

Onveiligheidsgevoelens ontstaan door de toegenomen criminaliteit en de reactie van politiek en gerecht hierop. De huidige manier van straffen wordt als onvoldoende beschouwd. Het doel, namelijk afschrikking, bestraffing en rehabilitatie, wordt niet gehaald. Een rechter heeft eigenlijk geen enkel zicht op de uitvoering van de straf die hij oplegt. Zo kan natuurlijk niet efficiënt worden gesanctioneerd. 2. Zowel de pakkans als de effectiviteit van de sancties moet voldoende hoog liggen. Anders mist het strafrechtelijke systeem zijn doel. De waaier van sancties moet uitgebreid worden door de alternatieve sanctie (werkstraf) mogelijk te maken voor alle soorten misdrijven. De inhoud van de alternatieve straf moet verzwaard worden. Het karakter van “straf” moet m.a.w. duidelijk zijn. 3. Gevangenisstraffen gelden voor zwaardere misdrijven (correctionele en criminele) waarvoor een alternatieve sanctie ontoereikend is. Een minimale gevangenisstraf van 1 jaar, gecombineerd met een uitgebreid gamma van alternatieve sancties in plaats van een korte gevangenisstraf, zal zorgen voor een effectieve bestraffing van misdrijven. Korte gevangenisstraffen26 komen immers niemand ten goede, de gedetineerde niet en de samenleving niet. Ze maken het onder meer onmogelijk om een reclasseringsplan voor de gedetineerde uit te werken. De regering heeft zo haar eigen manier om hierop te reageren: gevangenisstraffen van minder dan 7 maanden worden nooit uitgevoerd27. Hierin ziet de paarse regeringsploeg ook dé oplossing om de overbevolking in de gevangenissen tegen te gaan.28 Dit is ONAANVAARDBAAR.

26

In 2002 werden 27.011 politionele en correctionele gevangenisstraffen uitgesproken, waarvan 63% kleiner is dan of gelijk aan 6 maanden. 27 Dit op basis van een ministeriële omzendbrief van Onkelinx van 17 januari 2005. 28 De opsluiting van veroordeelden met een correctionele of politiestraf tot en met een jaar, is dan ook gedaald met 86%.

69

4. De effectiviteit van het dreigen met een straf hangt af van de inschatting van de pakkans door de dader. Zoveel mogelijk misdrijven moeten bestraft worden. Zowel de kleine diefstal als de grote overvallen. 5. Minimaal twee derde van de gevangenisstraf dient te worden ondergaan. Indien het individuele reclasseringsprogramma negatieve indicatoren vertoont, dient de ganse gevangenisduur te worden ondergaan. Strafuitvoeringsrechtbanken beoordelen het reclasseringsprogramma, alsook de naleving van de voorwaarden. 6. Er is geen plaats voor geïnterneerden in de gevangenis.29 7. De Wet Lejeune wordt nu eens wel, en dan weer niet toegepast. Dit zorgt voor verwarring bij de publieke opinie. Een voorwaardelijke invrijheidsstelling wordt pas maanden na de toelaatbaarheidsdatum toegekend. (bij seksuele delinquenten kan dat zelfs jaren zijn) Ook de rechter wordt misleid. Rechters houden bij de toepassing van de strafwet rekening met de Wet Lejeune doch de marge op de toelaatbaarheidsdatum en de effectieve vrijlating is groot en onvoorzienbaar. In het Nederlandse systeem hebben de rechter, de dader en – zeer belangrijk – ook het slachtoffer zekerheid over de gevangenisduur. 8. Voor moord en zedenmisdrijven kan geen verjaring gelden.

7.4 Strafrecht geldt alleen voor ernstige feiten 1. Strafbepalingen die niet in het strafwetboek omschreven zijn worden vervangen door administratieve sanctiebepalingen. 2. Strafrechtelijke maatregelen moeten beperkt worden tot de beteugeling van misdrijven tegen mens, goed, openbare orde en tegen de bijzondere integriteit die van sommige personen moet worden verwacht. In het licht van de tijdsgeest worden ze ook uitgebreid tot beteugeling van misdrijven tegen dieren. In het Strafwetboek moet alle misdrijven, waarvoor strafrechtelijke sancties gelden, worden opgenomen. Anders gezegd, de strafgerechten en de verwijzingsgerechten houden zich exclusief bezig met de toepassing van het strafwetboek. Het uitgebreide en zeer verspreide bos van strafbepalingen over talloze andere wetten, decreten en ordonnanties verspreid, dient gekapt te worden, deels door het afschaffen van de sanctionering, deels door de omzetting van strafrechtelijke sancties in administratieve, deels door de overbrenging ervan naar een gemoderniseerd strafwetboek.

29

Jaarlijks worden ongeveer 350 interneringen uitgesproken. Op dit ogenblik zitten ongeveer 500 geïnterneerden in de gevangenis terwijl zij eigenlijk thuis horen in de behandelingsinrichtingen. België is hiervoor al herhaaldelijk op de vingers getikt door de Raad van Europa.

70

3. Het strafwetboek dateert al van 1867 en is aan modernisering toe. Strafmaten en boetebepalingen van toepassing op maatschappelijk even laakbare misdrijven zijn vaak bevreemdend verschillend. Ook van de hervorming van het Wetboek van Strafvordering (van 1808) moet dringend werk gemaakt worden.

7.5 Snel strafrecht 1. Lichte misdrijven waarbij de dader bekend is en geen of nauwelijks bijkomend onderzoek vergen, dienen binnen de zes maand te worden afgehandeld. 2. Verkeersovertredingen zonder lichamelijk letsel worden administratief afgehandeld. 3. De termijn binnen welke recht geschied is uiterst belangrijk. “Justice must not only be done, but also seen to be done.” Strafprocedures waar het slachtoffer jaren moet wachten vooraleer de dader wordt berecht, brengt zelfs bijkomende schade toe aan het slachtoffer. 4. Van zodra de dader bekend is kunnen 80 % van de klachten en strafonderzoeken kunnen binnen het jaar worden afgehandeld. Via het systeem van eerst bemiddeling daarna administratieve en alternatieve sancties, kan een strafprocedure worden afgewerkt zonder een tijdrovende procedure.

7.6 Strafuitvoering in het land van herkomst 1. Vreemdelingen die niet op permanente basis in ons land verblijven en veroordeeld werden tot een gevangenisstraf van minimum 1 jaar worden uitgewezen om in hun land van herkomst hun straf te ondergaan. 2. Hoewel allochtonen in ons land in de minderheid zijn, vormen zij in de gevangenis de grootste groep: namelijk 40% van alle gedetineerden. Met de allochtonen van Belgische nationaliteit meegeteld komt men tot 60%. De grote groep anderstalige vreemdelingen zorgt overigens voor grote veiligheidsproblemen binnen de gevangenismuren. 3. Via bilaterale verdragen kunnen gevangenen hun straf in het land van herkomst uitzitten.

7.7 PPS voor het gevangeniswezen 1. Een uitbreiding van het gevangeniswezen zal de overbevolking van de gevangenissen tegengaan. 2. Zowel voor het beheer van de gevangenis als voor de bewaking van de gevangenen zal beroep worden gedaan op de private sector.

71

3. Overbevolking, verouderde infrastructuur, logge bureaucratie... de problemen waarmee onze gevangenissen al decennia lang kampen, komen nu pijnlijk aan het licht. Bovendien is ons gevangenisstelsel zeer duur. Elke gevangene kost ons 100 euro per dag. Alles samen zijn er 9.700. Er wordt meer dan 350 miljoen euro verspild aan een systeem dat duidelijk niet werkt. Het is een steeds weerkerend pijnpunt: een toenemende vraag naar structurele celcapaciteit. Tegelijkertijd nopen de budgettaire beperkingen tot ingrijpende bezuinigingen. 4. De private sector moet betrokken worden bij het gevangenisbeleid dat zal opereren conform strikte normen die worden uitgetekend door de overheid. Er zal grootschalig geïnvesteerd worden in nieuwe gebouwen. Wij moeten af van de 19e eeuwse opberghuizen die maar niet gemoderniseerd geraken. De opdrachten worden uitbesteed. Dit leidt tot een geweldige besparing in de bouwfase, dat blijkt uit alle studies. De uitbating zal worden overgelaten aan de private sector, die zoals blijkt in de Groot-Brittannië veel efficiënter is. Er zal een degelijk wettelijk kader voor het bewakingspersoneel in die instellingen worden geschapen. De overheid stelt eisen betreffende de opleiding en integriteit van de medewerkers en de wijze waarop

toezicht

wordt

uitgeoefend

op

de

uitvoering

van

geweldstaken

en

regimeactiviteiten. Het betalingsmechanisme wordt hierbij gekoppeld aan kwaliteit die constant wordt gecontroleerd.Een bonus-malussysteem zal voor extra motivatie zorgen: hoe minder recidive onder de gevangenen, hoe hoger de premie die het bedrijf krijgt voor de exploitatie van de gevangenis. Het geweldmonopolie blijft in beginsel in handen van de overheid. Er zal altijd politie betrokken worden bij de uitoefening van de taken. 5. Een samenwerking tussen de publieke en private sector op het niveau van de strafuitvoering komt ten goede aan de maatschappij en de dader. 6. De essentie van Publiek- Private Samenwerking is dat die verantwoordelijkheden, bevoegdheden en taken worden gelegd bij de partij die de risico’s van die taken het beste kan vormgeven en dragen. Dit is niet hetzelfde als volledige privatisering. De essentie van het verschil tussen privatisering en PPS is welke partij het aanbod en de kwaliteit bepaalt. Bij PPS is dit de overheid, bij privatisering wordt het aanbod door de markt bepaald. In tegenstelling tot volledige privatisering heeft PPS het grote voordeel dat het publieke belang en de publieke verantwoordelijkheden duidelijk gewaarborgd blijven. 7. Een aantal taken kan niet overgedragen worden aan de private sector: (1) Het effectief plaatsen van gedetineerden; (2) Het opleggen van aanvullende beperkingen op grondrechten bij wijze van disciplinaire straf; (3) Het verlenen van wettelijke beveiligingsbevoegdheden.

72

8. Uit de conclusie van de commissie Hendrickx (Nederland) blijkt dat het overdragen van ‘geweldstaken’ aan private partijen niet bezwaarlijk is, mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan.

7.8 Nood aan een ondubbelzinnig drugbeleid 1. Het is vreemd dat precies die partijen die het leven van de roker en de occasionele genieter van een verkwikkend glas met alle mogelijke middelen zuur willen maken, de grootste voorstanders zijn van druggebruik. 2. Alle drugs – en daarmee bedoelen we alle psychoactieve stoffen, waartoe ook alcohol en nicotine behoren- kunnen nooit beschouwd worden als normale gebruiksmiddelen. Het gebruik van deze stoffen kan immers leiden tot schadelijke en zelfs gevaarlijke neveneffecten voor derden. Denken we maar aan het gevaar gecreëerd door het rijden onder invloed van alcohol of drugs. Daarom is het aanvaardbaar dat de overheid het gebruik van deze stoffen ontmoedigd door het heffen van accijnzen. De opbrengst van de accijnzen moet geïnvesteerd worden in drugspreventie en de curatieve behandeling van drugsverslaafden. 3. Bij de vraag naar de beteugeling van het gebruik van psychoactieve stoffen en naar welke vorm van beteugeling (strafrechtelijk of fiscaal) moet ook rekening gehouden worden met cultureel aanvaarde en niet-aanvaarde stoffen. We leven nu eenmaal in een welbepaalde sociale, culturele en tijdscontext. Er moet ook een onderscheid kunnen gemaakt worden tussen stoffen die bij “een normaal functionerende persoon” de psyche problematisch kunnen verstoren en niet. 4. Wel hebben wij nood aan een ondubbelzinnige drugswetgeving. Daarom moet er een ruim debat worden gevoerd en de vraag over wat kan en niet kan, moet bij referendum worden beslist.

7.9 Geef justitie een ZET 1. Het Zetprincipe – ZEKERHEID EFFICIËNTIE & TRANSPARANTIE – moet ook in onze justitie worden doorgevoerd. Dit is noodzakelijk. Door jarenlange verwaarlozing is de Belgische justitie één van de minst performante openbare diensten geworden. Het Octopusakkoord van 1998 en de daaruit voortgevloeide maatregelen hebben daaraan niet veel verbetering gebracht. Het vertrouwen van de bevolking in Justitie blijft zeer laag. Meer drastische maatregelen waarin efficiënt management gekoppeld wordt aan meer individueel initiatief dringen zich op.

73

2. Eenheidsrechtbanken per arrondissement, waarin de rechtbank van eerste aanleg, de rechtbank van koophandel en de arbeidsrechtbank worden gefusioneerd. 3. De werklast van de magistraten is zeer ongelijk verdeeld. Sommige magistraten kreunen onder het werk en zien tegen een grote achterstand aan. Anderen hebben weinig werk. Niettegenstaande België één van de hoogste aantallen magistraten in verhouding tot de bevolking heeft, blijft de gerechtelijke achterstand zeer hoog. Rationele maatregelen dringen zich op. 4. Door het instellen van eenheidsrechtbanken kan de werklast efficiënter verdeeld worden onder een grotere groep magistraten. Eenheidsrechtbanken kunnen ook een remedie zijn voor de tijdrovende bevoegdheidsbetwistingen. In de eenheidsrechtbank beslist een magistraat in overleg met de partijen over de toewijzing van de zaak aan één van de gespecialiseerde kamers. Tegen zijn beslissing kan beroep aangetekend worden bij het hof van beroep, die daarover binnen een zeer korte termijn (max. 3 maand) een beslissing moet vellen. 5. Binnen de eenheidsrechtbanken is er uiteraard ruimte voor specialisatie. In zijn beleid legt elke eenheidsrechtbank vast op welke specialisaties de nadruk moet worden gelegd en hoeveel magistraten voor een bepaalde specialisatie moeten worden ingezet. Deze allocatie van magistraten moet aangepast worden aan de wijzigende behoeften en de eisen van een billijk verdeelde werklast.

7.10 Arrondissementele schaalvergroting voor betere prestaties 1. Vandaag zijn er in ons land 27 gerechtelijke arrondissementen. Elk gerechtelijk arrondissement is de zetel van een rechtbank van eerste aanleg, die een gewone burgerlijke rechtbank, een correctionele rechtbank en een jeugdrechtbank omvat. Daarnaast is er nog een rechtbank van koophandel en een arbeidsrechtbank. Bevoegdheidkwesties tussen al deze rechtbanken worden geregeld door de arrondissementsrechtbank. Het openbaar ministerie in elk arrondissement wordt geleid door de Procureur des Konings. De gerechtelijke arrondissementen zijn verder opgedeeld in gerechtelijke kantons. 2. Gerechtelijke arrondissementen moeten vergroten tot een cluster van steden en gemeenten, of, in de lijn van onze voorstellen, van stad- en streekgewesten, waarin minstens een half miljoen mensen wonen. 3. Een grondige herschikking van de arrondissementele grenzen zal leiden tot een betere performantie van Justitie. Het aantal gerechtelijke arrondissementen wordt teruggebracht naar maximum een tiental voor Vlaanderen, één voor elke taalgemeenschap in Brussel en

74

een zestal voor Wallonië. De schaalvergroting zal een betere werkverdeling, een beter beheer en een betere automatisering mogelijk maken.

7.11 Hervormingen in de gerechtelijke procedure 1. Terecht klaagt men erover dat een proces een dure zaak is en dat men vaak grote sommen dient uit te geven om zijn evident recht te bekomen, wat begrijpelijkerwijs onrechtvaardig overkomt. In vele gevallen zal een partij, die nochtans een rechtmatige eis heeft, afzien van een proces wegens de lange duur en de hoog oplopende advocatenkosten. Daardoor mist het gerechtelijke systeem deels zijn doeltreffendheid. In vele gevallen zal een rechtmatige eis nooit voor de rechtbank gebracht worden en zal de rechtzoekende, die juridisch gezien wel gelijk heeft, nooit zijn gelijk halen. 2. Dit falen van het gerechtelijke systeem kan deels verholpen worden door de advocatenkosten voor een deel te laten dragen door de verliezende partij. Dit zal partijen met een eis, die een grote kans heeft ingewilligd te worden, maar die onder het huidige systeem niet ingesteld wordt wegens de te hoge kosten, nu wel toelaten deze in te stellen. Anderzijds zullen eisen, waar de kans op inwilliging eerder laag ligt niet meer opgesteld worden omdat de eiser, bij niet-inwilliging nu ook het risico loopt de advocatenkosten van de winnende partij te moeten betalen. 3. De verliezende partij moet echter niet opdraaien voor extreem hoge advocatenkosten die eventueel door de winnende partij gemaakt werden. Daarom pleiten we ervoor dat de huidige rechtsplegingvergoeding30 wordt opgetrokken en dat deze bepaald wordt in verhouding met de betwiste som. De wetgever stelt, in samenspraak met de Orde van Vlaamse balies, de Conférence des barreaux francophones et germanophones en de balie bij het Hof van Cassatie, de hoogte van de rechtsplegingvergoeding vast. De Orde van Vlaamse Balies heeft trouwens al een dergelijk voorstel uitgewerkt. 4. Er moeten een aantal ingrepen in het Gerechtelijk Wetboek worden doorgevoerd, waaronder de verplichting om op de eerste zitting een kalender op te stellen met termijnen waarbinnen de partijen moeten concluderen en waarin de pleitzitting bepaald is 5. De gerechtelijke achterstand moet teruggedrongen worden door een waaier van maatregelen. Het stimuleren van bemiddeling en arbitrage is één van die maatregelen. Een fiscale tegemoetkoming is een prikkel. Het gaat om een gedragssturende aftrek. De domeinen waarop arbitrage mogelijk is, worden uitgebreid. Arbitrage wordt bijvoorbeeld mogelijk voor echtscheidingen waarbij geen kinderen betrokken zijn. Strafzaken over 30

De rechtsplegingvergoeding is de wettelijk bepaalde som die de verliezende partij aan de winnende partij moet betalen.

75

kleinere misdrijven worden opgelost door een akkoord tussen de beschuldigde, het parket en het slachtoffer. 6. Een burgerlijke procedure waarbij beroep wordt aangetekend, duurt minstens 2 jaar. De simpele

invordering

van

een

factuur

kan

zo

jaren

duren

en

bedrijven

in

liquiditeitsmoeilijkheden brengen. Met simpele ingrepen in het Gerechtelijk Wetboek kan dit tegengegaan worden. 31

31

Zoals de verplichte toepassing van art. 747 Ger. W. op de eerste zitting, waarbij de rechtsdag maximum 10 maanden kan verwijderd zijn van de eerste zitting.

76