CASE Thermografie toegepast bij brononderzoek legionella

CASE Thermografie toegepast bij brononderzoek legionella 2010002, CalamiteitenSupport gebouw X

Document R 2010002 60.doc juni 2010, Versie 1.0 Opdrachtgever Xigna BV Postbus 960 7550 AZ Hengelo Ov Auteur Inspecteur

Inhoudsopgaaf Inhoudsopgaaf ......................................................................... 2 Management samenvatting ........................................................ 3 Omschrijving opdracht ........................................................................... 3

Onderzoeksopzet ..................................................................... 4 Literatuuronderzoek ................................................................. 5 Normen en richtlijnen ............................................................................ 5

Beoordeling installatie en thermisch onderzoek ............................ 6 Analyse bestaande situatie ..................................................................... 6 InfraRood Inspectie ............................................................................... 7

Conclusies en aanbevelingen ................................................... 10 Beoordeling installaties ........................................................................ 10 Oorzaken legionellagroei ...................................................................... 10 Risico’s bewoners ................................................................................ 11

Toekomstige structurele oplossing ............................................ 12 Toekomstige nieuwbouw projecten ........................................................ 12 Beheersmaatregelen............................................................................ 12 Deze rapportage is een beknopte weergave van een onderzoek bij een legionella besmetting en specifiek gericht op de toepassing van InfraRood Technologie bij brononderzoek.

R 2010002 60

© 2010 Xigna BV juni 2010

Pagina 2/12

Management samenvatting In de drinkwaterinstallaties van diverse appartementen van het gebouw X te Amsterdam zijn legionellabacteriën aangetroffen. De appartementen zijn nieuw en zijn in de eerste helft van 2010 opgeleverd. Het type legionella welke ontdekt is, is niet degene die de veteranenziekte veroorzaakt (Legionella pneumophila serotype 1). De gevonden legionellabacterie is van een mildere vorm die voornamelijk griepverschijnselen kan veroorzaken. Desondanks blijft het ongewenst om enige vorm van legionella in de waterleiding te hebben.

Omschrijving opdracht Om de oorzaak van de besmetting met de legionellabacterie te achterhalen heeft Stichting X aan Xigna BV opdracht gegeven een onderzoek uit te voeren om vast te kunnen stellen wat de oorzaak van de groei van de legionellabacterie is. Voor het onderzoek zijn twee appartementen en de algemene ruimte van twee gebouwen bezocht. Tijdens het bezoek is: -de aanleg van de installaties beoordeeld; -de temperatuur van het drinkwater aan diverse tappunten gemeten; -met behulp van Xigna infrarood (IR) Technologie de loop van de in de afwerkvloer ingestorte leidingen vastgelegd. Daarnaast is onderzocht welke regelgeving en richtlijnen beschikbaar waren tijdens de installatie. Met andere woorden: heeft de installateur de installaties aangelegd volgens de op dat moment bekende regelgeving en richtlijnen. Uit het onderzoek kan worden geconcludeerd dat in de appartementen het drinkwater wordt opgewarmd door de hoge vloertemperatuur ter plaatse van de ingestorte drinkwaterleidingen. De oorzaak hiervan is dat de (ongeïsoleerde) leidingen van de centrale verwarmingsinstallatie drinkwaterleidingen kruisen of direct naast de drinkwaterleiding liggen. Tot 2008 was het advies waterleidingen en verwarmingsleidingen in vloeren minimaal 200 mm uit elkaar te houden. Kruisen was toegestaan mits leidingen waren voorzien van een isolatiemantel. In 2008 zijn de eisen aangescherpt. De loop van de leidingen in de onderzochte appartementen is niet conform de nieuwe richtlijnen. Op een aantal plaatsen zoals in de hal van de appartementen voldoet de aanleg ook niet aan de oude richtlijnen. In dit rapport worden een aantal oplossingen genoemd. Iedere oplossing heeft specifieke vooren nadelen.

R 2010002 60


Pagina 3/12

Onderzoeksopzet Het onderzoek heeft zich tweeledig afgespeeld. Enerzijds is er een literatuuronderzoek gedaan naar normen, regelgeving en artikelen van vergelijkbare situaties. Anderzijds zijn er opnames ter plaatse geweest. Doel van het literatuuronderzoek: In het kader van deze CASE geeft dit hoofdstuk slechts de eerste paragraaf weer. Wenst u informatie over de volledige rapportage neem dan even contact met ons op.

R 2010002 60


Pagina 4/12

Literatuuronderzoek Sinds de uitbraak van legionella in Bovenkarspel in 1999 is in Nederland veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van groei en de bestrijding van legionella in leidingwaterinstallaties. Fundamenteel onderzoek is gedaan door KIWA. TNO heeft ondermeer onderzoek gedaan naar de opwarming van leidingwater. ISSO heeft diverse publicaties uitgebracht over legionella. Deze behandelen niet alleen de risico-inventarisatie en het opstellen van beheersplannen maar geven ook adviezen over het ontwerp van de installatie. Ook in vakbladen wordt regelmatig gepubliceerd over het onderwerp. Het effect van warme vloeren op ingestorte drinkwaterleidingen is al langere tijd een onderwerp van onderzoek. Mede door het steeds beter isoleren van de woningen blijkt dit vaak voor problemen te zorgen.

Normen en richtlijnen Voor de drinkwaterinstallatie in de appartementen zijn normen en richtlijnen van toepassing. De van belang zijnde, met de relevante onderdelen worden hierna genoemd. 

NEN 1006:2002 Algemene voorschriften drinkwaterinstallaties



Vewin werkblad 3.1 juni 2004



ISSO 30.5: september 2003 legionellacode voor woninginstallaties



ISSO 30.5: oktober 2008 legionellacode voor woninginstallaties (herziene



ISSO 55.1:augustus 2005 (2 druk) legionella preventie in leidingwater



ISSO/SBR-publicatie 811; december 2008 Hotspotvrij ontwerpen, bouwen en installeren

e

In het kader van deze CASE geeft dit hoofdstuk slechts de eerste paragrafen weer. Wenst u informatie over de volledige rapportage neem dan even contact met ons op.

R 2010002 60


Pagina 5/12

Beoordeling installatie en thermisch onderzoek In het kader van deze CASE worden in dit hoofdstuk uitsluitend de algemene inleiding en de resultaten van het InfraRood onderzoek behandeld. Wenst u informatie over de volledige rapportage neem dan even contact met ons op.

Analyse bestaande situatie Het gebouw bestaat uit een 5 bouwdelen. Ieder gebouwdeel bestaat uit meerdere bouwlagen en heeft meerdere appartementen per bouwlaag. Tijdens het onderzoek zijn twee gebouwen bezocht, te weten appartementencomplex 2A en 2B. Deze gebouwen zijn vrijwel identiek aan elkaar, met als verschil dat ze gespiegeld ten opzichte van elkaar zijn opgesteld. Tevens bestaat gebouw 2A uit 6 bouwlagen, terwijl gebouw 2B slechts 5 bouwlagen kent. In deze twee gebouwen zijn buiten de gezamenlijke ruimten een tweetal appartementen onderzocht (appartement 103 en 139) welke ten tijde van het onderzoek niet bewoond werden. Bij beide gebouwen komt het water het gebouw binnen in de hydrofoorruimte op de begane grond. Via een “koude” schacht loopt de waterleiding naar de diverse appartementen toe. In de meterkast van elk appartement is een watermeteropstelling. De koudwaterleiding is vanaf de hydrofoor volledig geïsoleerd aangelegd. Naast de aansluiting van de appartementen via de “koude” schacht, is in de hydrofoorruimte vóór de hydrofoor een aftakking voor een uitstortgootsteen op de begane grond. Vanaf de begane grond lopen de geïsoleerde leidingen van de stadsverwarming (SV) via een “warme” schacht naar de afleverset in de meterkast. In de afleverset is een warmtewisselaar opgenomen waarmee het tapwater wordt verwarmd. Via een verdeler/verzamelaar worden de radiatoren van de appartementen gevoed. De aansluitslangen van de radiatoren zijn niet geïsoleerd, en zijn in de vloer verwerkt. De aansluitslangen tussen afleverset en verdeler zijn wel geïsoleerd en ook in de afwerkvloer ingestort. De tappunten zijn vanuit de meterkast aangesloten met ingestorte koperen leidingen.

R 2010002 60


Pagina 6/12

InfraRood Inspectie Het doel van de infrarood inspectie is om de loop van de CV- en waterleidingen in de vloer te bepalen. De tekeningen van de installateur zijn onvoldoende uitgedetailleerd (met name de CV-leidingen) om de juiste loop van de leidingen te kunnen bepalen. Bovendien kan de praktijksituatie afwijken van hetgeen ontworpen is en op tekening staat. In de appartementen zijn een dag van te voren de thermostaatkranen opengedraaid om het appartement en de vloer, zoveel als mogelijk onder de zomerse weersomstandigheden, op te warmen. Buiten de infrarood meting kan nu ook nog een hot-spot meting uitgevoerd worden met het in bedrijf zijn van de CV-installatie. Allebei de appartementen is bij het tappen van koud water na ongeveer 20 seconden een stijging van de temperatuur te zien. Dit duidt op een hot spot. Op onderstaande foto’s zijn de diverse leidingen goed waar te nemen. Zoals te zien is kruisen de warmen koudwaterleiding meerdere malen de diverse CV-leidingen.

Foto 1 en foto 2 zijn van appartement 1. Foto 1 is gemaakt vanuit de woonkamer naar de hal. Foto 2 is een close up van een kruisende CV-leiding met een koud- en warmwaterleiding in de hal. Aan de hand van de infrarood meting zijn de CV-leidingen nauwkeurig te volgen en bij benadering ingeschetst in de sanitaire plattegrond van appartement 1 (zie tek.1). Hierop is duidelijk te zien dat de koud- en warmwaterleidingen voor de badkamer en voor de keuken diverse malen gekruist worden door de CV-leidingen. Tevens zijn de koud-en warmwaterleiding in het halletje op korte afstand van de CV-leidingen neergelegd en lopen deze voor een deel parallel aan elkaar. Omdat in de vloer van de badkamer veel CV-leidingen liggen is de totale badkamervloer relatief warm.

R 2010002 60


Pagina 7/12

Tek.1

Foto 3 en foto 4 zijn in appartement 2 genomen. Op foto 3 is de hal bij de meterkast te zien. Zoals de foto laat zien is de vloer in de hal vrij warm (circa 31,7°C). Dit wordt veroorzaakt, doordat bijna alle CV-leidingen door de vloer van de hal lopen. Foto 4 is in de meterkast genomen. De CV-leidingen die van/naar de verdeler/verzamelaar lopen, gaan de vloer in en lopen vlak langs de koudtapwaterleiding op. De temperatuur van de vloer rond de koudtapwaterleiding bedraag 34,7°C.

R 2010002 60


Pagina 8/12

Aan de hand van de infraroodmeting zijn de CV-leidingen nauwkeurig te volgen en bij benadering ingeschetst in de sanitaire plattegrond van appartement 2 geschetst. Ook hier is wederom te zien dat de warmen koudtapwaterleidingen meerdere malen gekruist worden met de CV-leidingen. Ook hier loopt een koud- en warmwaterleiding in de hal een groot gedeelte en op korte afstand parallel aan de CV-leidingen.

R 2010002 60


Pagina 9/12

Conclusies en aanbevelingen Beoordeling installaties Het onderzoek met behulp van infrarood inspecties heeft aangetoond dat in de afwerkvloer leidingen van de verwarmingsinstallatie direct naast drinkwaterleidingen liggen of deze drinkwaterleidingen kruisen. Ook is geconstateerd dat de tempratuur van de vloer in de hal warmer is dan 25°C. In de winter mag verwacht worden dat de temperatuur hoger dan 30°C zal zijn. 1. De norm NEN 1006 geeft aan dat de temperatuur in de drinkwaterinstallatie lager moet zijn dan 25°C. Daarnaast zijn er diverse richtlijnen, die aangeven hoe dit in de praktijk gerealiseerd kan worden. Op basis van deze informatie kan het volgende worden geconcludeerd: − Uitgaande van de NEN 1006 en de Vewin-werkbladen voldoet de drinkwaterinstallatie in de appartementen niet aan deze richtlijnen. 2. Als de verwarming aan is, is de vloertemperatuur in de hal hoger dan 25°C. Hierdoor kan niet aan de eis worden voldaan dat de temperatuur van het warme water moet kunnen afkoelen naar een temperatuur van 25°C of lager als geen water wordt getapt. 3. In het kader van deze CASE worden in dit hoofdstuk uitsluitend de algemene inleiding en de resultaten van het InfraRood onderzoek behandeld. Wenst u informatie over de volledige rapportage neem dan even contact met ons op.

Oorzaken legionellagroei Een van de mogelijke oorzaken van de legionellagroei is te vinden bij de hydrofoorinstallatie, die uitgeschakeld is. Omdat deze uitgeschakeld is wordt het water in het schakelvat en pomphuis niet ververst. In combinatie met een relatief hoge omgevingstemperatuur (20-25°C), is de kans op legionellagroei aanwezig. Een tweede oorzaak is de hoge temperatuur in de meterkast van de appartementen. Door deze hoge temperatuur (>25°C) in combinatie met het niet gebruiken van de tappunten, zal de kans op legionellagroei ook toenemen. De derde en belangrijkste oorzaak is de temperatuur van de vloer. Met name ……. Bewoners dienen tappunten wekelijks te gebruiken. Als bewoners langere tijd ……. Omdat gekozen is voor een koude schacht voor de drinkwaterleidingen mag worden aangenomen …..

R 2010002 60


Pagina 10/12

Mogelijk dat bij de oplevering al een verhoogde concentratie legionellabacteriën aanwezig was. Dit is echter niet meer te achterhalen maar had eventueel kunnen worden voorkomen door gebruik te maken van toezicht tijdens de bouw door een legionella preventie specialist en een protocol van oplevering.

Risico’s bewoners Op dit moment is de veiligheid van de bewoners gewaarborgd ……… De genomen maatregelen zijn echter geen structurele oplossing.

R 2010002 60


Pagina 11/12

Structurele oplossing Gezocht zal moeten worden naar aanpassingen aan de installaties die structureel een beveiliging tegen besmetting met legionella bieden. Een definitieve oplossing zal in overleg met alle betrokkenen moeten worden uitgewerkt. Voor het probleem zijn meerdere oplossingen beschikbaar, die elk hun specifieke vooren nadelen hebben. Ook de effectiviteit en het beheer zijn afhankelijk van de gekozen oplossing. De richtingen waarin kan worden gezocht naar oplossing worden zonder oordeel hierna in het kort genoemd − Aanpassingen van de installaties in de appartementen − Alternatieve technieken − Thermische desinfectie − Ultrafiltratie − Chemische desinfectie

Toekomstige nieuwbouw projecten Voorkomen is beter dan genezen. Bij nieuwbouw situaties constateren wij regelmatig onveilige drinkwaterinstallaties waarbij de kosten voor het oplossen en beheren vaak voor rekening van de gebruiker komen. Ons advies luidt derhalve juist in de ontwerpfase al rekening te houden met de legionella veiligheid en het minimaliseren van beheeractiviteiten. Samengevat: 

Maak gebruik van een nieuwbouwbestek legionella preventie



Stel een deskundige aan ten aanzien van installatieveiligheid tijdens de bouw



Laat de legionella deskundige bij oplevering een Protocol van Oplevering opstellen.

Beheersmaatregelen Welke oplossing ook gekozen wordt, in alle gevallen geldt dat voor de gebouwen een risico-inventarisatie dient te worden opgesteld met daaraan gekoppelde beheersmaatregelen. De eigenaar van de installatie heeft wettelijk een zorgplicht.

R 2010002 60


Pagina 12/12

CASE Thermografie toegepast bij brononderzoek legionella

Recommend Documents