Caribbean Festival of Arts, Carifesta XI, in Suriname

JAARVERSLAG 2013

Caribbean Festival of Arts, Carifesta XI, in Suriname. In augustus 2013 organiseerde ons land voor de tweede keer het Caribbean Festival of Arts, Carifesta XI. Dit is het grootste kunst- en cultuurfestival van het Caraïbisch gebied dat om de 4 jaren gehouden wordt. Aan het kleurrijke festival namen 26 landen met circa 3500 kunstenaars en artiesten deel en allerwege ontving Suriname complimenten voor de uitzonderlijke kwaliteit en excellente organisatie van het geheel. In dit jaarverslag zijn enkele sfeerbeelden van Carifesta XI opgenomen. Op de omslag prijkt een artistieke uiting welke tijdens de opening van het festival op het Onafhankelijkheidsplein werd gepresenteerd.

| 2 |

Solide & betrouwbaar

Inhoudsopgave 05

Missie, visie en kernwaarden

06

Organogram

07

Functieverdeling

09

Vijf jaar geconsolideerde kerngegevens

10

Bericht van de Raad van Commissarissen

14 15 22 30 30 32

Verslag van de directie Algemene beschouwing Macro-economische ontwikkeling Het bedrijf van de bank Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. Hakrinbank Real Estate N.V. De financiële ontwikkeling van de bank

37

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

39 40 41 42 43 44 45 46 47

Jaarrekening 2013 Geconsolideerde balans per 31 december 2013 vóór voorstel winstverdeling Geconsolideerde balans per 31 december 2013 ná voorstel winstverdeling Geconsolideerde winsten verliesrekening over 2013 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2013 Vennootschappelijke balans per 31 december 2013 vóór voorstel winstverdeling Vennootschappelijke balans per 31 december 2013 ná voorstel winstverdeling Vennootschappelijke winsten verliesrekening over 2013 Toelichting behorende bij de geconsolideerde jaarrekening

Overige Gegevens Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van Commissarissen en Directie Hakrinbank

53 56

Adressenlijst

www.hakrinbank.com

| 3 |

Directieteam Hakrinbank: van links naar rechts: Drs. R.P.V. Sheorajpanday - Onderdirecteur Financiële Zaken Drs. J. D. Bousaid - Algemeen Directeur, Drs. G. M. Raghoenathsingh MBA - Operations Directeur | 4 |


Missie De Hakrinbank biedt als innovatieve en dynamische instelling haar klanten een integraal pakket van hoogwaardige financiële diensten aan. Deskundige medewerkers leveren in teamverband maatwerk voor maximale klanttevredenheid.

Visie Onze visie is om de geprefereerde aanbieder van financiële diensten in Suriname te zijn door uitmuntende kwaliteit.

Kernwaarden De Hakrinbank heeft vier kernwaarden gedefinieerd die richtinggevend zijn voor de realisatie van de strategische doelen, de acties die deze ondersteunen en de vertaling naar de organisatiestructuur, systemen en de waarden, normen en gedragingen binnen de organisatie, te weten Betrouwbaarheid Service en klantgerichtheid Teamwork Kwaliteit Deze kernwaarden die de Hakrinbank heeft gedefinieerd, zijn verankerd in de organisatiestructuur en cultuur en vormen de leidraad bij alle activiteiten van de bank. Ze maken duidelijk waar het concern voor staat en dienen als toetssteen voor haar handelen.

www.hakrinbank.com

| 5 |

Organogram per 1 januari 2014

Algemeen Directeur

Operations Directeur Onderdirecteur Financiële Zaken

Internal Audit

Human Resources

Risk Management

Domestic

Insurance

Marketing & Public Relations

Treasury & Securities

Cash Credit Administration

Credits

Administration & Management Information (Financial Controlling)

Nationale Trusten Financierings Mij. N.V.

Administration & Management Information (Accounting)

Business Process Efficiency

Foreign Transfers Maintenance & Technical Support Information & Communication Technology

Affiliates

General Affairs Payments & Settlements

Compliance

Legal

Hakrinbank Real Estate N.V.

| 6 |


Functieverdeling per 1 januari 2014

Raad van Commissarissen

Directie

Mr. R.T.W. Vos President-Commissaris Drs. A.K. Moensi-Sokowikromo, RC Vice President-Commissaris G.K.T. Lau MBA Ir. R.A. Mac Donald Mr. C. Vos-Ritfeld Dhr. R.S. Smit

Drs. J. D. Bousaid Drs. G. M. Raghoenathsingh, MBA

Algemeen Directeur Operations Directeur

Onderdirecteur Drs. R.P.V. Sheorajpanday

Onderdirecteur Financiële Zaken

Drs. G. M. Raghoenathsingh, MBA

Drs. J.D. Bousaid

Drs. R.P.V. Sheorajpanday

Human Resources Drs. I. Lo Fo Sang, hoofd

Credits Account Managers Drs. S. Jadoenathmisier, Coördinator Corporates Drs. T. Gonesh, Coördinator MKB/Branches G. Biharie-Rosiek, MBA M. Merhai, BA Ir. P. Quintius R. Ramautarsingh, M.Sc. R. Soedamah, MBA B. Wong Tham Soeng, MBA Drs. M. Vonk

Treasury & Securities H. Guicherit, MBA, wnd. hoofd

Insurance/General Affairs R. Tjon Akon, hoofd Credit Administration Drs. I. Loenersloot, hoofd Maintenance & Technical Support R. Tjokro, hoofd Foreign Transfers L. Samson-Karg, hoofd Drs. N. Elliot, M.Sc. Domestic M. Heikerk, BBA, wnd. hoofd Cash M. van ‘t Kruys B.Ec., hoofd Business Process Efficiency Ing. M. Tjon, hoofd Information & Communication Technology R. Tjong Akiet, hoofd A. Semoedi Ing. R. Mahabier Payments & Settlements M. Heikerk, BBA, wnd. hoofd

Administration & Management Information Accounting R. Liesdek, hoofd Fin. controlling N. Kewalapat, B.Ec., wnd. hoofd Risk Management Ir. A. Sardjoe, hoofd

Nationale Trust- & Financierings Mij. N.V. Drs. R. Sitaram, hoofd G. Jong, M.Sc. Drs. V. Ramtahalsing Internal Audit Drs. M. Keerveld, RA, hoofd Drs. R. Mahabier-Naigi Marketing & Public Relations W. D’Leon, MBA Compliance Mr. M. Westmaas, hoofd Legal Mr. M. Schaap, hoofd Affiliates Branchmanagers Flora Drs. S. Kisoensingh-Jhauw Latour Drs. S. Kisoensingh-Jhauw, wnd. hoofd Nieuwe Haven Drs. N. Elshot-Chelius Tourtonne Drs. R. Changoer Nieuw Nickerie R. Mangala Tamanredjo Drs. R. Mohamatsaid

www.hakrinbank.com

| 7 |

Raad van Commissarissen Hakrinbank: van links naar rechts: Dhr. R.S. Smit, Ir. R.A. Mac Donald, Drs. A.K. Moensi-Sokowikromo,

G.K.T. Lau MBA, Mr. R.T.W. Vos Niet op de foto is commissaris Mr. C. Vos - Ritfeld | 8 |


Vijf jaar geconsolideerde kerngegevens (in duizenden SRD) 2013

2012

2011

2010

2009

455.853,9

440.758,4

211.111,4

234.779,0

184.840,6

1.070.451,1

922.729,2

811.601,8

718.062,1

609.744,4

Overige activa

599.458,7

501.065,8

455.695,6

320.549,6

315.574,6

Totaal activa

2.125.763,7

1.864.553,4

1.478.408,8

1.273.390,7

1.110.159,6

Schulden aan klanten

1.855.732,5

1.603.917,2

1.274.073,0

1.048.912,4

946.079,7

Overige passiva

106.162.3

133.440.4

95.059,8

136.152,3

88.708,6

Eigen vermogen

163.868,9

127.195,8

109.276,0

88.326,0

75.371,3

Totaal passiva

2.125.763,7

1.864.553,4

1.478.408,8

1.273.390,7

1.110.159,6

121.424,4

103.623,5

99.958,6

77.272,3

68.872,6

Operationele bedrijfslasten

67.474,3

57.926,5

54.282,0

43.632,4

37.925,9

Voorziening kredietrisico’s

6.766,5

1.857,5

6.528,8

2.539,1

2.527,8

Bedrijfsresultaat vóór belastingen

47.183,5

43.839,5

39.147,7

31.100,8

28.418,9

Belastingen

16.986,1

15.782,2

14.093,2

11.196,3

10.230,8

Nettoresultaat

30.197,5

28.057,3

25.054,5

19.904,5

18.188,1

Dividend in contanten

10.562,0

9.779,6

3.725,6

6.706,0

6.054,0

-

-

3,5

-

-

Efficiencyratio

55,6

55,9

54,3

56,4

55,1

Return on average equity

20,7

23,7

25,4

24,3

28,0

Return on average assets

1,51

1,68

1,82

1,67

1,75

Capital ratio

7,71

6,82

7,39

6,94

6,79

15,40

15,08

14,87

14,74

14,26

488.981

488.981

465.6961)

465.696

465.696

Nettowinst per aandeel

61,76

57,38

53,801)

42,74

39,06

Dividendbedrag per aandeel

21,60

20,00

2)

19,75

14,40

13,00

6,81

7,69

9,19

7,29

7,14

34,98

34,86

36,71

33,69

33,29

Zichtbare intrinsieke waarde

335,13

260,12

234,65

189,66

161,85

Beurskoers per aandeel

339,00

295,00

225,00

205,00

190,00

165.765

144.249

104.782

95.468

88.482

287

287

278

272

258

7

7

7

8

8

Balans Liquide middelen Klanten (kredietverlening)

Resultaten Bedrijfsopbrengsten

Stockdividend Ratio’s (in %)

BIS ratio Gegevens per aandeel (x SRD 1) Aantal uitstaande aandelen

Dividend in % van de gem. beurskoers Winstuitkeringspercentage

Marktkapitalisatie (x SRD 1.000)

Aantal medewerkers Aantal kantoren

1) berekend over aantal aandelen voor stockdividend 2) cash- en stockdividend uitgaande van de beurskoers van SRD 235

www.hakrinbank.com

| 9 |

Bericht van de Raad van Commissarissen Algemeen Met genoegen doen wij u hierbij verslag van de werkzaamheden van de Raad van Commissarissen in het boekjaar 2013, waarin ook de werkzaamheden van de Auditcommissie, Remuneratie- & Benoemingscommissie en Risk- & Compliancecommissie aan de orde komen. Hierin is tevens het pre-advies ten aanzien van de vaststelling van de jaarrekening 2013 en het voorstel inzake de winstverdeling opgenomen. De Hakrinbank heeft in 2013 de financiële positie verder weten te verstevigen met een gerealiseerde winstgroei van circa 8% in vergelijking met 2012. Gelet op de vele uitdagingen die het bankbedrijf in 2013 heeft moeten trotseren, mogen wij tevreden zijn met het gerealiseerde resultaat. Werkzaamheden van de Raad van Commissarissen De Corporate Governance Code draagt het toezicht op het bestuur op aan de Raad van Commissarissen. Voor dit toezicht zijn in het verslagjaar 15 vergaderingen belegd met de Raad van Bestuur waarbij zaken met betrekking tot het uitgevoerde beleid aan de orde kwamen, alsook specifieke onderwerpen. De Raad van Commissarissen heeft in evenzoveel interne vergaderingen haar werkzaamheden in verband met het toezicht besproken. In het eerste kwartaal van het verslagjaar werd van de toenmalige Minister van Financiën de mededeling ontvangen dat het privatiseringstraject met de Republic Bank Ltd. werd stopgezet en dat het aandelenpakket van de Staat lokaal zou worden verkocht via de Surinaamse Effectenbeurs. Aan dit voornemen tot privatisering van de bank is geen vervolg gegeven. Met de nieuwe minister van Financiën zijn reeds besprekingen gevoerd om de plannen hieromtrent te vernemen. Het halfjaarverslag 2013 is in de maand augustus goedgekeurd. Het interim-dividend is vastgesteld op SRD 6,40 per aandeel van nominaal SRD 0,15 en is uitgekeerd in september 2013. Het Strategisch Beleidsplan 2014-2017 en het Beleidsplan 2014 zijn besproken en goedgekeurd, tezamen met de exploitatie- en de investeringsbegroting voor 2014. Corporate Governance Door de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen is een consultant aangetrokken om aanbevelingen te doen voor verdere | 10 |

aanscherping van de Corporate Governance regels, zoals vastgelegd in de Statuten, de Corporate Governance Code en daarbij horende Reglementen. De aanscherping is voornamelijk gericht op het in overeenstemming brengen van de Corporate Governance bepalingen met de aangescherpte nationale en internationale regelgeving ter zake. Na een reeks met de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen te houden werksessies, zullen aanpassingen van de bepalingen worden vastgelegd. Het streven is om dit proces zo spoedig mogelijk af te ronden. Het uiteindelijk doel van het aanscherpingsproces is de doeltreffendheid van het bestuur en het toezicht daarop verder te verbeteren. Als uitvloeisel van de aanpassingen van de bestaande regels zullen de werkzaamheden in de commissies van de Raad van Commissarissen, intensiever en diepgaander worden. De commissies van de Raad van Commissarissen waren in het verslagjaar als volgt samengesteld. • Auditcommissie: Drs.A.K.Moensi-Sokowikromo RC (Voorzitter), Ir.R.A.Mac Donald en R.S. Smit. • Remuneratie- en Benoemingscommissie: Ir.R.A.Mac Donald (Voorzitter), G.K.T. Lau MBA, R.S.Smit en Mr.C. Vos-Ritfeld. • Risk- en Compliancecommissie: G.K.T. Lau MBA (Voorzitter) en Mr.C. Vos-Ritfeld. Op de verdaagde Algemene Vergadering van Aandeelhouders over het boekjaar 2012, gehouden op 16 april 2014, is commissaris Ir.R.A.Mac Donald teruggetreden onder dankzegging voor de gedurende vele jaren verleende diensten. Als opvolger werd Drs.M.L.Roemer benoemd. Op dezelfde Vergadering van Aandeelhouders werden de commissarissen Drs.A.K.Moensi-Sokowikromo RC en G.K.T.Lau MBA herbenoemd. De voordracht door de Staat voor de benoeming van een commissaris is aangehouden tot de Algemene Vergadering van Aandeelhouders over het boekjaar 2013. Op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders over het boekjaar 2013, zullen 2 commissarissen die door de Staat zijn voorgedragen, ingevolge het geldend rooster, aftreden. Dit zijn de heren Mr.R.T.W.Vos en R.S.Smit, die beschikbaar zijn voor herbenoeming. De Raad beveelt hun herbenoeming aan. Werkzaamheden in relatie tot de Raad van Bestuur De Raad van Commissarissen wordt in de reguliere vergaderingen met de Raad van Bestuur geïnformeerd over de financiële en bedrijfseconomische ontwikkelingen, waarbij kerncijfers over de stand van zaken van de vennootschap worden verstrekt en de risico’s worden belicht. De Raad van Bestuur heeft, na afstemming met de Raad van Commissarissen, aan een consultant de opdracht gegeven om te adviseren over de topstructuur van de bank, waarbij het Strategisch Beleidsplan 2014-2017 als uitgangspunt zal dienen. Voorts is de opdracht verstrekt aan een consultant om na te gaan of de remuneratie van het topmanagement, overeenkomt met de


beloningsnormen in de bankensector en daarover adviezen uit te brengen. Voor de staf en overige medewerkers wordt door de consultant ook nagegaan hoe de beloningsstructuur zo goed mogelijk aan te passen aan de behoeften en eisen van de bank. Werkzaamheden van de Auditcommissie In 2013 heeft de Auditcommissie vier reguliere en twee niet-reguliere vergaderingen belegd. Bij de reguliere vergaderingen waren steeds de IAD alsook de Raad van Bestuur aanwezig, en afhankelijk van het onderwerp ook de externe accountant. Tot de reguliere onderwerpen behoorden: het IAD auditplan 2013, de jaarrekening 2012 respectievelijk halfjaarrekening 2013, de managementletter 2012 van de IAD alsook die van de externe accountant, de periodieke financiële managementinformatie en debiteurencontrole. Hiernaast heeft de Auditcommissie in 2013 een aanvang gemaakt met de behandeling van de hiernavolgende onderwerpen: • De Risk Based Audit van het kredietverleningsproces, welke verder geïncorporeerd zal worden in het controleprogramma van de IAD; • De projecten in het kader van de opmaak en implementatie van een ICT Security Policy en Business Continuity Management Policy; • De conversie van de financiële verslaggeving naar IFRS; • De werkzaamheden van de IAD met betrekking tot de filialencontrole. Vervolgbesprekingen van bovenstaande onderwerpen zullen plaatsvinden in het boekjaar 2014. Zoals voorgeschreven in het Reglement van de Auditcommissie zijn de werkzaamheden van de externe accountant geëvalueerd. De Auditcommissie heeft bij de evaluatie tevens de bevindingen van de Raad van Bestuur naar aanleiding van hun evaluatie in beschouwing genomen. Voorts heeft de Auditcommissie omtrent de uitgevoerde werkzaamheden verslag gedaan aan de Raad van Commissarissen in haar reguliere vergaderingen met de Raad van Bestuur. Werkzaamheden van de Remuneratie- en Benoemingscommissie In het verslagjaar heeft de commissie 12 vergaderingen belegd om de Raad van Commissarissen van advies te dienen. De commissie heeft de Raad van Commissarissen geadviseerd om toestemming te verlenen aan de Raad van Bestuur tot het sluiten van een collectieve arbeidsovereenkomst voor 2013, met de Hakrinbank Werknemers Organisatie. De aanpassing van de salarissen van staf en Raad van Bestuur werden eveneens goedgekeurd. De prestatiebeloning van de Raad van Bestuur voor het jaar 2013 zal overeenkomstig de eerder voor het jaar 2012 gehanteerde werkwijze, worden vastgesteld. De Commissie heeft mede geadviseerd om een financiële bijdrage te verlenen aan een lid van de Raad van Commissarissen tot het volgen van een opleiding aan een internationale instelling. Deze opleiding zal veel nut afleveren voor de werkzaamheden van de Raad van Commissarissen. Werkzaamheden van de Risk- en Compliancecommissie De instelling van de Risk- en Compliancecommissie als onderdeel

van het Corporate Governance beleid van de bank, is in 2013 geëffectueerd. De commissie bestaat vooralsnog uit twee leden. De Risk- en Compliancecommissie heeft als doel erop toe te zien dat: 1. Een bankbrede Risk & Compliance Framework wordt opgezet en geïmplementeerd, waarbij strikte toetsing aan weten regelgeving van de Centrale Bank van Suriname wordt beoogd. Hierbij zal het voldoen aan de Standards of Good and Ethical Practice, een belangrijk uitgangspunt zijn. 2. De Hakrinbank Risk Culture verder wordt ontwikkeld, waarbij risicobeheersing en compliance deel uitmaken van de gedragscultuur van de bank. 3. Risico’s worden geïdentificeerd, deze meetbaar worden gemaakt en worden gemitigeerd, alsmede advies wordt uitgebracht over het voldoen aan de compliance vereisten. De Commissie heeft in het boekjaar 2013, drie vergaderingen belegd met de Raad van Bestuur inzake de Risk & Compliance functie van de bank. Het Risk & Compliance Reglement is in overleg met de Raad van Bestuur samengesteld en door de Raad van Commissarissen goedgekeurd. Voorts heeft een introductie en oriëntatie plaatsgevonden in de werking en organisatie van de Risk & Compliance functie van de bank. Aanpassing remuneratie van de leden van de Raad van Commissarissen Op de verdaagde Algemene Vergadering van Aandeelhouders over het boekjaar 2012, gehouden op 16 april 2014, is goedkeuring gehecht aan een 100% verhoging van de remuneratie van de leden van de Raad van Commissarissen naar de stand van 31 december 2013. De verhoging zal als volgt worden doorgevoerd: een eerste verhoging met 50% per 1 januari 2014 en een tweede verhoging met 50% per 1 januari 2015. Hiermee zal de honorering van de Raad op een verantwoord niveau zijn gebracht, rekening houdende met de taakverzwaring en de vergaderfrequentie. Onafhankelijkheid van de Raad van Commissarissen Achter in het jaarverslag treft u de persoonsgegevens aan, alsook de functies die de leden van de Raad van Commissarissen bekleden, naast hun commissarisfunctie bij de Hakrinbank. De Raad is van oordeel dat voldaan is aan het vereiste profiel voor leden van de Raad ingevolge de bepalingen van het Reglement van de Raad van Commissarissen en is voldaan aan het vereiste van onafhankelijkheid ingevolge de regels van Corporate Governance Code. Jaarrekening 2013 Met genoegen biedt de Raad van Commissarissen u de jaarstukken over het boekjaar 2013 aan. In deze jaarrekening zijn opgenomen de geconsolideerde Balans en Winst- en Verliesrekening 2013 alsmede de vennootschappelijke Balans en Winst- en Verliesrekening 2013 en het geconsolideerde Kasstroomoverzicht vergezeld van een toelichting. Conform het bepaalde in de Statuten is deze jaarrekening aan het www.hakrinbank.com

| 11 |

onderzoek van de externe accountant onderworpen die hieromtrent een goedkeurende verklaring heeft afgegeven. Voorstel winstverdeling De winst vóór belastingen bedraagt SRD 47.183.535. De nettowinst, na aftrek van de inkomstenbelasting, is SRD 30.197.462. Wij stellen voor om hieruit SRD 10.561.990 uit te keren aan de aandeelhouders en het restant toe te voegen aan de Algemene Reserve. Het dividend per aandeel van nominaal SRD 0,15 resulteert in een uitkering van SRD 21,60 waarvan een deel, namelijk SRD 6,40, reeds als interim-dividend in september 2013 werd uitgekeerd. Het slotdividend bedraagt derhalve SRD 15,20 per aandeel. Het uit te keren dividend komt overeen met 35% van de nettowinst. Wij adviseren u deze jaarrekening goed te keuren en daarmede de Raad van Bestuur décharge te verlenen voor het bestuur en de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht. Voorts geven wij u in overweging uw blijk van instemming te willen geven aan het voorstel tot de verdeling van de winst. Dank voor het goede resultaat Onze dank voor het bevredigend verlopen boekjaar 2013 gaat uit naar alle medewerkers voor hun individuele bijdragen en bijzondere inspanningen om dit resultaat te bereiken. Wij danken de Raad van

| 12 |

Bestuur die leiding heeft gegeven aan de vennootschap en in het bijzonder voor haar inzet en beleidskeuzes, die hebben geleid tot het bevredigende bedrijfsresultaat. Tevens zijn wij dank verschuldigd aan onze cliënten en andere relaties voor het in ons gestelde vertrouwen. Zeker niet in de laatste plaats gaat onze dank uit naar de aandeelhouders, in het bijzonder voor de positieve bijdragen tijdens de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders.

Paramaribo, 15 april 2014 Raad van Commissarissen: Mr. R.T.W. Vos President-Commissaris Drs. A.K. Moensi-Sokowikromo RC Vice President-Commissaris G.K.T. Lau MBA Ir. R.A. Mac Donald Mr. C. Vos-Ritfeld Dhr. R.S. Smit


Buitenlandse artiesten op het Carifesta XI podium voor het presidentieel paleis.

Artistieke hoogstandjes kwamen tijdens Carifesta XI veelvuldig voor.

www.hakrinbank.com

| 13 |

Verslag van de directie

In ons vorig jaarverslag maakten wij melding van het voornemen van onze grootaandeelhouder, de Republiek Suriname, om haar aandelenbezit van de Hakrinbank N.V. af te stoten. De aandelen zouden op de Surinaamse markt ter verkoop worden aangeboden en het proces daartoe worden begeleid door een in te stellen overheidscommissie in samenwerking met KPMG-consultants. Doelstelling was om dit verkoopproces ultimo 2013 af te ronden. Dit voornemen is nog niet gerealiseerd. Met de nieuwe minister van Financiën, dhr. A. Rusland, is de discussie reeds opgestart over het vervolgtraject. Onze dochteronderneming, de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. boekte bevredigende resultaten. Het balanstotaal nam toe met 18% tot SRD 262,3 miljoen, vooral door de groei van de hypothecaire leningen. Ook in de andere productcategorieën was er sprake van groei. De bedrijfsopbrengsten stegen met 16% tot SRD 19,1 miljoen en de winst vóór belasting met 19% tot SRD 10,6 miljoen.

Algemene beschouwing De gezonde ontwikkeling van onze bankinstelling heeft zich in het boekjaar 2013 voortgezet. De doelstellingen uit het jaarplan zijn goeddeels gerealiseerd. Zo nam het geconsolideerd balanstotaal toe met 14% tot SRD 2,13 miljard. De mijlpaal van SRD 2 miljard werd in het derde kwartaal gerealiseerd. Ook de winst vóór belasting steeg en wel met circa 8% tot SRD 47 miljoen. De key performance ratio’s daalden, maar bleven absoluut bezien op een bevredigend peil. Succes werd geboekt bij de versterking van de interne organisatie en de verbetering van de operationele efficiency. Voortgestuwd door de economische groei namen de geconsolideerde kredietuitzettingen toe met ruim 16% tot SRD 1.071 miljoen, in lijn met onze prognose. Beleggingen in schatkistpapier stegen marginaal tot SRD 116,7 miljoen. Medio verslagjaar bedroegen deze nog SRD 171,5 miljoen, maar vanwege de aanscherping van het monetaire beleid in september 2013 middels verhoging van de verplichte kasreserves, waren wij genoodzaakt deze portefeuille terug te brengen. De kwaliteit van de kredietportefeuille liep iets terug, mede door oplopende betalingsachterstanden van de overheid bij enkele van onze cliënten en tegenvallende marktontwikkelingen in bepaalde sectoren. Het is dan ook van grote importantie dat de overheid haar betalingsdiscipline verbetert en complimenteren daarom de nieuwe minister van Financiën met zijn inzet daartoe. Medio verslagjaar werd het geheel gemoderniseerde monumentale kantoorpand aan de Saramaccastraat # 20, allernaast ons hoofdkantoor, officieel in gebruik genomen. Hierin zijn diverse afdelingen en een ICT test- en trainingsruimte ondergebracht. In het vierde kwartaal werd ons filiaal aan de Anamoestraat in ParamariboNoord buiten gebruik gesteld en afgebroken en werd een modern kantoor aan de Gompertsstraat geopend, niet ver verwijderd van het vorige pand. In maart 2014 is gestart met de bouw van een groter en moderner filiaal op eerstgenoemde locatie, welke een periode van circa één jaar zal beslaan. De in uitvoering zijnde bouwplannen passen in onze strategie om de kwaliteit van onze dienstverlening verder te verbeteren.

| 14 |

Hakrinbank Real Estate N.V., onze dochteronderneming die actief zal zijn op de onroerendgoedmarkt, ontplooide in 2013 geen bedrijfsactiviteiten. Wel werd een herzien bedrijfsplan opgesteld, rekening houdende met de verwachte aanscherping door de CBvS van de solvabiliteitstoetsing voor onroerend goed investeringen. De start van de operaties is gepland voor de eerste helft van 2014 en inmiddels is een eerste project geïdentificeerd. Er werd gestart met de verwisseling van onze toonder aandelen naar op naam van de eigenaar gestelde aandelen, teneinde te voldoen aan aangescherpte compliance richtlijnen van de Centrale Bank. De verwisseling verloopt goed en bij het schrijven van dit verslag is een groot percentage van de aandelen reeds op naam van de eigenaar gesteld. Op de Surinaamse Effectenbeurs bleven aandelen Hakrinbank veel gevraagd. De beurskoers steeg met 15% en wel van SRD 295 tot SRD 339 per ultimo verslagjaar. Over het boekjaar 2013 bedraagt het uit te keren cashdividend SRD 21,60 per aandeel van nominaal SRD 0,15. In september is reeds interimdividend van SRD 6,40 per aandeel uitgekeerd. Het dividenduitkeringspercentage bedraagt 35% en is in lijn met het vastgestelde dividendbeleid van de vennootschap. In 2013 is veel energie gestopt in de opstelling van een nieuw strategisch beleidsplan voor de periode 2014–2017. Daarbij zijn alle geledingen van de bank betrokken geweest. Het strategisch plan is tegen het jaareinde goedgekeurd door onze Raad van Commissarissen. Teneinde de uitgewerkte strategie effectief te kunnen uitvoeren zal de interne organisatie ingrijpend worden aangepast. Bij het onderdeel “Bedrijf van de bank” zal hierop nader worden ingegaan. In het vervolg van dit verslag worden de belangrijkste macro-economische ontwikkelingen in 2013 beschreven teneinde een goed beeld te schetsen van de omgeving waarin onze bank in het verslagjaar heeft geopereerd. Vervolgens wordt het gevoerde bedrijfsbeleid van de bank en haar dochterondernemingen toegelicht. Tenslotte wordt de financiële ontwikkeling belicht evenals het winstverdelingsvoorstel.


macro - economische ontwikkeling Inleiding Gedurende het verslagjaar opereerde onze bank in een klimaat van toenemende kwetsbaarheden en risico’s. Deze vloeiden voor een deel voort uit het moeizame herstel dat zich bij de handelspartners van ons land voltrok, na de 5 jaar geleden ingezette wereldwijde economische crisis. De mondiale groei stabiliseerde rond een laag gemiddelde van 3%, terwijl de intensiteit van de groei regionaal en nationaal verschilde. Waar er sprake was van herstel liepen de Verenigde Staten voorop, vooral dankzij een geleidelijke verbetering van de balansverhoudingen van de publieke en private huishoudens, alsook door het voortdurend accommoderend monetair beleid van de Federal Reserve. In de Eurozone bleef de algemene bedrijvigheid gedempt, doordat veel landen genoodzaakt waren hun overheidsfinanciën te saneren en structurele hervormingen door te voeren. Private sectoren waren terughoudend bij het doen van zowel investeringen als consumptieve bestedingen. In Japan versnelde de groei lichtelijk, onder invloed van tijdelijke fiscale stimulansen. In de opkomende economieën was er echter sprake van een duidelijke groeivertraging. Het marktsentiment keerde zich tegen deze groep van landen, nadat de Federal Reserve in mei had aangekondigd de in het kader van haar monetair beleid uit te voeren grootschalige effectenaankopen spoedig te zullen temperen. Landen waar zich in de loop der tijd structurele onevenwichtigheden hadden opgebouwd en waar de fundamentals zwak waren, ondervonden de weerslag van de daardoor veroorzaakte kapitaalvlucht, de toegenomen kredietkosten en valutadepreciaties. De zwakke groei weerspiegelde zich in het wereldhandelsvolume en in dalingen van de meeste grondstofprijzen. Opvallend hierbij was de daling van de gemiddelde goudprijs op de London Metal Exchange met 18%, nadat de prijs gedurende het voorgaande decennium een steile trendmatige opgang had laten zien. De jaar op jaar daling was zelfs groter, namelijk 29%. De laagste prijs werd op 20 december gerealiseerd: USD 1195 per troy ounce. De vraag naar dit edele metaal werd vooral gedrukt door een toenemend vertrouwen in de haalbaarheid van het herstel van de financiële stabiliteit in de ontwikkelde landen. Hierdoor werd minder belang gehecht aan de functie van het goud van veilige haven. Verder speelde de lage inflatie, de oplopende rente en de afgenomen vraag voor industriële en beleggingsdoeleinden mee, terwijl de aangeboden hoeveelheid goud juist toenam. De aardolieprijs daalde enigszins, maar bleef op een hoog niveau schommelen; dit als gevolg van de geopolitieke onzekerheid over de situatie in Noord-Afrika en het Midden-Oosten en een verminderde productie in Irak en Libië. De winstgevendheid van de conjunctureel uiterst gevoelige aluminiumindustrie bleef door de zwakke prijzen onder druk, wat multinationals noodzaakte tot het doorvoeren van structurele aanpassingen in hun bedrijfsvoering. De geschetste mondiale ontwikkelingen kwamen tot uitdrukking in de handelsbalans van ons land. De goederenuitvoer kromp vooral als gevolg van het omgeslagen marktsentiment ten opzichte van het goud, dat bijna 64% van de exportwaarde voor zijn rekening nam. De importen van goederen en diensten stegen verder onder

invloed van een levendige binnenlandse vraag. Bijgevolg verminderde het overschot op de handelsbalans met twee derde. Een verbetering in overige componenten van de lopende rekening kon de genoemde vermindering slechts deels opvangen, waardoor de lopende rekening voor het eerst sinds 2005 met een tekort sloot. Ondanks een omvangrijke invoer van kapitaal uit het buitenland, sloot ook de totale rekening van de betalingsbalans met een tekort dat tot uitdrukking kwam in een daling van de internationale reserves van de Centrale Bank van Suriname met circa 22% tot USD 775 miljoen of een equivalent van ruim 4 maanden import van goederen en diensten. De verminderde mijnbouwexporten zetten op hun beurt de overheidsontvangsten onder druk. Hier komt bij dat voor het tweede achtereenvolgende jaar geen schenkingen in het kader van de internationale samenwerking werden ontvangen. De uitgaven namen verder toe, zij het in mindere mate dan in 2012. Zij hadden vooral betrekking op de lopende uitgaven. De uitvoering van het sociaal programma van de regering en de overloop van eerder toegekende salarisverhogingen trokken een forse wissel op het staatsbudget. De kapitaaluitgaven stegen minder. Hun aandeel in het totaal beliep nauwelijks een vijfde. De beleidsvoerders slaagden er opnieuw niet in de knelpunten bij de projectuitvoering te mitigeren. Per saldo overtroffen de gerubriceerde uitgaven de ontvangsten met 20% en ontstond een kastekort van naar schatting bijna 6% van het bruto binnenlandse product. Voorts bleef een onbekend bedrag aan rekeningen van leveranciers van goederen en diensten onbetaald, wat indiceert dat het tekort op transactiebasis zelfs groter was. Het overmatige kastekort werd deels gedekt door een beroep op binnenlandse bronnen van monetaire financiering. Per saldo werd ongeveer 45% van het kastekort gefinancierd door binnenlandse geldscheppende instellingen, waarvan ruim 85% door de Centrale Bank en het overige door de commerciële banken. Deze financieringswijze droeg bij tot stijging van de totale staatsschuld met 10 procentpunt tot 37% van het BBP. Hierdoor nam ook de geldcreatie toe; een ontwikkeling die werd geaccentueerd door een forse groei van de bancaire kredietverlening met circa 20%. Deze excessieve binnenlandse liquiditeitscreatie vloeide voor een deel naar het buitenland weg, waardoor de groei van de totale liquiditeitenmassa afzwakte van 21% tot 11%; een equivalent van 47% van het nominale bruto binnenlandse product. De liquiditeitsafvloeiing naar het buitenland had een negatieve impact op onze deviezenreserves. De verslechtering van de staatsfinanciën bergt toenemende risico’s in zich. Deze ongunstige ontwikkeling was voor de ratingsbureau’s Moody’s en Standard & Poor’s aanleiding om begin 2014 het ratingsvooruitzicht voor staatsobligaties te verlagen van positief naar stabiel. De verlaging accentueert de noodzaak om zonder verder uitstel het public management te herformuleren. Het beleid dient meer gericht te zijn op een versnelde institutionele versterking en op het scheppen van de reële en financiële voorwaarden voor duurzame ontwikkeling. Overheidsinvesteringen moeten daartoe worden vergroot. In dit kader dient tevens te worden gewerkt aan opvoering van de uitvoeringscapaciteit en van verhoging van de efficiëntie van het overheidsapparaat. Investeringen dienen meer te worden gefinancierd door beperking www.hakrinbank.com

| 15 |

van minder productieve uitgaven en door extra inkomsten te genereren. Een weloverwogen schuldbeleid is vereist, waarbij de maatschappelijke opbrengsten van het lenen worden afgewogen tegen de kosten. Hierdoor kan een schuldpositie beheersbaar blijven en worden voorkomen dat lasten naar de toekomst worden verschoven zonder dat daartegenover dan een voordeel staat. Van belang is tevens dat het beroep van de overheid op de Centrale Bank wordt afgebouwd. Dit is mogelijk door bijvoorbeeld een openbare markt voor staatspapier tot ontwikkeling te brengen. Onder meer op deze wijze kan de Staat een wezenlijke bijdrage leveren aan waarborging van de financiële stabiliteit, die een onmisbaar ingrediënt is van duurzame welvaart. Ondanks de ruime liquiditeitsverhoudingen zwakte het stijgingstempo van de geregistreerde consumenteninflatie verder af tot nauwelijks één procent rond ultimo 2013. Deze opvallend matige stijging moet vooral worden toegeschreven aan de afvloei van overtollige liquiditeit naar het buitenland. Daar kon tegen redelijke prijzen worden ingekocht vanwege de bestaande overcapaciteit. Voorts beïnvloedt de overheid de prijs van de goederen behorende tot het pakket dat als basis dient voor de berekening van het Surinaamse prijsindexcijfer. Er zijn tekenen dat de goederen die geen deel uitmaken van het pakket beduidend duurder zijn geworden. De gevoelsinflatie lijkt te zijn toegenomen. Ook zal rekening moeten worden gehouden met risico’s voortvloeiende uit hoge prijzen van het onroerend goed in ons land. Het gepubliceerde inflatiecijfer droeg wel bij tot enige intoming van de loonstijging en maakte een reële koopkrachtversterking voor medewerkers in de publieke en private sectoren mogelijk. Hopelijk zien de sociale partners daarin een aanleiding om een maatschappelijke discussie op te starten over afschaffing van de voor onze concurrentiepositie zo nadelige prijsindexatie en de vervanging daarvan door een op prestaties gebaseerd beloningssysteem. De ontwikkeling van de diverse bestedingscomponenten was verschillend. Het expansieve uitgavenbeleid van de overheid en de voortgaande groei van de bancaire kredietverlening stimuleerden de consumptie. De investeringen in de aardolie- en goudindustrie bleven hoog, maar de omzet van deze sectoren en van de aluinaarde-industrie kromp. Bij overige sectoren was het beeld divers.

Zo deden handels-, constructie- en technische dienstverleningsbedrijven het relatief gezien redelijk. Ondanks enkele bemoedigende tekenen van enig herstel, bleef de agrarische sector bevangen in een vicieuze cirkel van structurele knelpunten. Op basis van de thans beschikbare informatie gaan wij ervan uit dat het volume van het bruto binnenlandse product per saldo minder steeg dan in 2012 en onder de 4% uitkwam. Vaststaat echter dat Suriname het in vergelijking met zijn handelspartners en met de landen in de Caraibische regio bevredigend blijft doen. De vooruitzichten voor 2014 en voor de middellange termijn hangen overwegend af van het tempo waarin de voorgenomen investeringen ter exploitatie van onze natuurlijke hulpbronnen daadwerkelijk zullen worden gerealiseerd. Het is dan ook teleurstellend dat IAMGOLD heeft moeten besluiten uitbreidingsinvesteringen vooralsnog met een jaar uit te stellen vanwege de malaise op de mondiale goudmarkt. Newmont Mining Corporation, die voornemens is een goudmijn op te zetten in het Meriangebied nabij het Nassau gebergte in Oost-Suriname, heeft haar besluitvormingsproces nog niet afgerond. Deze situatie en het risico van aanhoudende volatiele prijsontwikkelingen op de goudmarkt, stellen ons voor extra uitdagingen. Er zullen zowel door de private als door de publieke sector naar nieuwe wegen moeten worden gezocht en innovatieve initiatieven dienen te worden ontplooid om de algemene bedrijvigheid een additionele impuls te geven. Ondanks de komende parlementsverkiezingen in 2015 zullen gedane voorstellen ter herstructurering van de overheidsfinanciën voortvarend moeten worden uitgevoerd. Hier schuilt immers een materieel risico voor waarborging van de financiële stabiliteit. Beheersing van risico’s vereist het voeren van een wijs beleid onder alle omstandigheden. Financiële transacties met het buitenland Volgens onderstaande tabel sloeg de in 2012 gerealiseerde groei van de exportwaarde van 4% om in een krimp van 11%. Dit was vooral het gevolg van een verminderde goudexport. De exportwaarde van olie en aluinaarde bleef vrijwel ongewijzigd. Het aandeel van deze drie mijnbouwproducten in de totale export bleef dominant en bedroeg circa 95%. Agrarische en bosbouwproducten, die zorgden voor het resterende deel, lieten als geheel een

Saldi van de betalingsbalans op kasbasis (in miljoenen USD) 2013*)

2012*)

2011

Goederenverkeer

220

701

788

Dienstenverkeer

-363

-419

-362

Primaire inkomens

-122

-191

-262

67

73

87

-198

164

251

-

-7

35

Inkomensoverdrachten Saldo lopende rekening Vermogens overdrachtenrekening Financiële rekening

362

364

-85

Statistische verschillen

-316

-341

-77

Saldo

-152

180

124

Internationale reserves

775

1008

817

*) voorlopige cijfers | Bron: Centrale Bank van Suriname

| 16 |


bemoedigende stijging zien die echter nog weinig gewicht in de schaal legt. De importen namen met 9% toe. Het overschot op de handelsbalans liep bijgevolg met 69% terug tot USD 220 miljoen. De lopende rekening van de betalingsbalans werd gunstig beïnvloed door een daling van de negatieve saldi op de diensten- en inkomstenrekeningen. Anderzijds verminderde het overschot aan inkomensoverdrachten. Per saldo sloeg het overschot op de lopende rekening voor het eerst sinds 2005 om in een tekort van USD 198 miljoen, equivalent aan bijna 4% van het geschatte nominale bruto binnenlands product. De financiële rekening sloot weer met een fors overschot, vooral door directe investeringen van de private sector en leningstransacties. Onder de post “statistische verschillen” werd een aanzienlijk negatief bedrag geregistreerd. Per saldo ontstond er een tekort van USD 152 miljoen op de totale rekening van de betalingsbalans, dat zich weerspiegelde in een terugval van de internationale reserves van de Centrale Bank en wel met 23%, nadat in het voorgaande jaar een stijging in dezelfde orde van grootte was gerealiseerd. Per ultimo 2013 beliepen deze reserves USD 775 miljoen, wat equivalent was aan ruim 4 maanden import van goederen en diensten. In deze daling schuilt een liquiditeitsrisico, te meer omdat de reserves in relatie tot de liquiditeitenmassa een belangrijke waarborg vormen voor het handhaven van het vertrouwen van het publiek in de stabiliteit van de geldwaarde. Mede hierdoor fluctueerde de prijs van de Amerikaanse dollar op

de vrije markt binnen een bandbreedte van 1-4% ten opzichte van de officiële aan- en verkoopkoers van respectievelijk SRD 3,25 en SRD 3,35. De aankoopkoers van Euro bankpapier steeg met 4% en sloot op SRD 4,47 per ultimo 2013, doordat deze valuta aan kracht won op de internationale valutamarkten. Overheidsfinanciën Volgens voorlopige cijfers van het Ministerie van Financiën verminderden de totale ontvangsten van de overheid op kasbasis met 2%, na een stijging met circa 14% in 2012. De belastingontvangsten namen met 4% toe. Aan niet-belastingen werd echter 18% minder ontvangen, wat vooral verband hield met het onder druk staan van de bedrijvigheid in de mijnbouwsector. Er werden wederom geen schenkingen in het kader van de internationale samenwerking verkregen. Aan de uitgavenkant namen de lonen en salarissen verder toe en wel met 19%. Na een forse stijging in voorgaande jaren van de subsidies en bijdragen, welke goeddeels zijn gericht op het tegemoet komen van de kwetsbare groepen in onze samenleving, werd de stijging in 2013 getemperd tot 6%. De kapitaaluitgaven namen met 9% toe, maar hun aandeel in het totaal bleef beperkt. Daarentegen werden betalingen voor de aankoop van goederen en diensten met 9% teruggedrongen.

Overheidsfinanciën op kasbasis (in miljoenen SRD) 2013*)

2012*)

2011

3.961

4.025

3.538

3.134

3.019

2.668

827

1.006

754

-

-

116

4.728

4.411

3.552

Lonen en salarissen

1.566

1.316

1.209

Goederen en diensten

1.136

1.246

722

Subsidies/overheidsbijdragen

1.038

979

784

Interest staatsschuld

232

141

140

Kapitaaluitgaven

796

729

697

Statistische verschillen

-274

-57

-270

Saldo

-1.041

-443

-284

Netto financiering

1.041

443

284

Binnenlandse

472

95

-135

Buitenlandse

569

348

404

Ontvangsten en schenkingen Waarvan: Belastingen Niet-belastingen Schenkingen Uitgaven Waarvan:

*) voorlopige cijfers | Bron: Ministerie van Financiën

www.hakrinbank.com

| 17 |

De gerubriceerde uitgaven overtroffen de ontvangsten met 20%. Het kastekort (inclusief statistische verschillen) nam toe van ruim SRD 0,4 miljard in 2012 tot SRD1,0 miljard of bijna 6% van het geschatte bruto binnenlandse product. Het tekort werd voor 55% gefinancierd uit buitenlandse bron en voor het overige vooral door een beroep te doen op de kredietfaciliteiten van de Centrale Bank van Suriname.

Staatsschuld Uit onderstaande tabel blijkt dat zowel de binnenlandse schuld (inclusief garanties en committeringen) met 55% als de buitenlandse schuld met 21% steeg tot respectievelijk SRD 2,8 miljard en SRD 3,3 miljard. De totale schuld uitgedrukt in Surinaamse munt nam met 35% toe en in procenten van het bruto binnenlandse product met 10 procentpunten tot 37%. Rentebetalingen stegen weliswaar met 65%, maar hun aandeel in de totale uitgaven bleef relatief klein, te weten ruim 5%.

Schuld van de Staat Suriname (in miljoenen SRD) volgens de Wet op de Staatsschuld 2013*)

2012*)

2011

2.749

1.761

1.521

1.882

1.024

858

Bankwezen

375

240

154

Particulieren

325

389

340

Garanties

86

28

28

Committeringen

81

89

145

3.299

2.716

2.348

Multilaterale crediteuren

1.368

841

674

Bilaterale crediteuren

1.101

1.059

877

42

47

52

788

769

745

6.048

4.486

3.880

Binnenlandse schuld Waarvan: Centrale Bank van Suriname

Buitenlandse schuld Waarvan:

Garanties Committeringen Totale schuld In procenten van het bruto binnenlands product Binnenlandse schuld

17

11

11

Buitenlandse schuld

20

16

17

Totaal

37

27

28

*) voorlopige cijfers | Bron: Bureau voor de Staatsschuld

Monetaire en financiële ontwikkeling Nadat de binnenlandse liquiditeitenmassa in de twee voorafgaande jaren telkens met 21% was gestegen, vertraagde de groei tot 11% in 2013 en bereikte daardoor het niveau van SRD 9 miljard per eind van het verslagjaar.

geldscheppende instellingen kromp met 10%, terwijl het netto binnenlands actief met 46% steeg. Bijgevolg nam het aandeel van het buitenlands actief in de liquiditeitenmassa af van 63% per ultimo 2012 tot 51% per eind 2013.

De liquiditeitsquote bleef ongewijzigd op 47% door de toename van het BBP. De vertraagde groei van de liquiditeitenmassa werd veroorzaakt door een afvloei van geld naar het buitenland van SRD 505 miljoen. Deze afvloei was deels het gevolg van een excessieve binnenlandse liquiditeitscreatie, die vervolgens een uitweg naar het buitenland zocht. Het netto buitenlands actief van de

De stijging van het binnenlands actief werd voor 38% teweeggebracht door een netto beroep van de overheid op de geldscheppende instellingen. Hiervan liep 86% via de Centrale Bank en het overige via andere banken. Vorderingen op overige ingezetenen namen 54% van de stijging van het binnenlands actief voor hun rekening. In de navolgende tabel zijn de mutaties duidelijk zichtbaar.

| 18 |


Oorzaken van de veranderingen in de binnenlandse liquiditeitenmassa (in miljoenen SRD): 2013*)

2012*)

2011

Netto buitenlands actief

-505

690

1.432

Netto binnenlands actief

1.401

730

-246

Netto vorderingen op de overheid

535

221

-255

Vorderingen op overige ingezetenen

759

572

610

Overige activa (netto)

107

-63

-601

896

1.420

1.186

9.010

8.114

6.694

47

47

44

Waarvan:

Verandering binnenlandse liquiditeitenmassa Omvang binnenlandse liquiditeitenmassa In procenten bruto binnenlands product *) voorlopige cijfers | Bron: Centrale Bank van Suriname

De winnaars van de Hakrinbank kleurkaarten wedstrijd poseren trots met hun oorkonde.

www.hakrinbank.com

| 19 |

Ontwikkelingen binnen het bankwezen Volgens onderstaande tabel versnelde de groei van de bancaire kredietverlening van 17% in de voorgaande twee jaren tot 20% en overtrof daardoor de nominale groei van het binnenlandse product van circa 6%. Het aandeel van de primaire productiesectoren in het totaal bleef 17%. De kredietverlening luidende in Surinaamse dollars nam toe met 25% (2012: 16%) en in vreemde valuta met 14% (2012: 19%). Een en ander leidde ertoe dat de dollariseringsgraad enigszins terugliep tot 37%. Bij de deposito’s was de dollarisering vrijwel onveranderd, te weten 53%. Als onderdeel van haar monetair beleid heeft de Centrale Bank de kasreserveverplichting in twee stappen verhoogd om de voortgaande stijging van de kredietverlening in te tomen, de afvloei van deviezen in te dammen en mede langs die weg de geleidelijk toenemende druk op de wisselkoersen te temperen. Sinds september geldt voor SRD tegoeden een percentage van 30 en 50 voor die luidende in vreemde valuta. De verstrakking van het beleid is begrijpelijk en nodig, maar aan het langdurig vasthouden van een naar internationale en Caricom maatstaven uitzonderlijk hoog verplichte kasreservepercentage kleven ook schaduwzijden. Een dergelijk beleid leidt tot hoge debetrentetarieven en minder kredietruimte bij banken, waarvan vooral opkomende ondernemingen hinder ondervinden. Ook tasten zij de concurrentiepositie van banken in Suriname aan. In 2013 toonden de rentetarieven over vrijwel de gehele linie een lichte neiging tot stijgen. Op kredieten luidende in Surinaamse valuta rust een rente van gemiddeld 12% en 9,8% op die in Amerikaanse dollars.

Banken vormen verreweg de belangrijkste lokale bron van externe financiering voor gezins- en bedrijfshuishoudingen. Alternatieve bronnen zijn nog onvoldoende tot ontwikkeling gekomen. Dit heeft een discussie op gang doen komen over de vraag of jonge innovatieve bedrijven wel voldoende toegang hebben tot krediet. Hierbij dient te worden bedacht dat commerciële banken weliswaar op dit terrein actief zijn, maar dat hun mogelijkheden beperkt worden door bedrijfseconomische en prudentiёle overwegingen. Om deze reden valt te overwegen de Nationale Ontwikkelingsbank Suriname in het kader van een publiek-privaat initiatief om te vormen tot een investeringsinstelling, die zich op basis van objectieve criteria richt op het opvullen van bepaalde leemten op de financieringsmarkt. Een financieringsinstelling als zojuist bedoeld is te meer van belang, omdat de gelden kapitaalmarkt hier nog niet tot ontwikkeling is gekomen. De toegang tot de Surinaamse effectenbeurs is erg beperkt en er is nauwelijks aanbod van aandelen en obligaties. Tegelijkertijd is de animo aan de vraagzijde groot. Hierdoor werpt het beleggen in aandelen een aantrekkelijk rendement af. De beursindex, welke de gewogen marktwaarde aangeeft van een vastgesteld pakket aandelen, steeg in 2013 met circa 7% tot 8431. De beursomzet daalde echter met 33% naar SRD 793.315. De omzet omvatte 31% Staatsolie – obligaties, 26% aandelen Assuria en 19% aandelen Hakrinbank. Op 2 fondsen na stegen de koersen. De koers van DSB aandelen daalde met 30% van SRD 96,75 naar SRD 68, terwijl die van Staatsolie-obligaties afnam van USD 105 naar USD 102 per jaarultimo. De vraag naar Hakrinbank aandelen bleef hoog en de koers steeg met 15%. De stijging heeft zich in het eerste trimester 2014 voortgezet.

Kerncijfers van banken (in miljoenen SRD) 2013*)

2012*)

2011

8.837

7.626

6.220

Deposito’s (tegoeden van cliënten)

8.102

7.160

5.894

Vreemde valuta deposito’s

4.274

3.741

3.292

Totale kredietverlening

5.363

4.465

3.803

3.372

2.708

2.327

515

391

311

2.857

2.317

2.016

62

60

65

1.991

1.757

1.476

404

412

425

1.587

1.345

1.051

42

42

34

Balanstotaal Waarvan:

Waarvan: Kredietverlening en beleggingen in SRD •

primaire productiesectoren

•

overige sectoren

Voorzieningen dubieuze debiteuren Kredietverlening en beleggingen in vreemde valuta •

primaire productiesectoren

•

overige sectoren

Voorzieningen dubieuze debiteuren *) voorlopige cijfers | Bron: Centrale Bank van Suriname | 20 |


Consumenteninflatie Volgens nevenstaande tabel liep de gemiddelde jaarstijging van het prijsindexcijfer voor de gezinsconsumptie in het verslagjaar verder terug en wel van 5,0% tot 1,9%. De jaareinde-inflatie verminderde van 4,3% tot slechts 0,6%; een verheugende en opvallende ontwikkeling. Door de overcapaciteit bij onze handelspartners kon tegen relatief aantrekkelijke prijzen worden geïmporteerd. Voorts heeft de overheid een zekere invloed op de prijsvorming van de goederen behorende bij het pakket dat als basis dient voor berekening van de index. Voor het duurzaam laag houden van de inflatie is het van belang dat de overheidsfinanciën op orde worden gebracht. Voorts moeten de diverse kostencomponenten waaronder de loonkosten beheerst worden. Ook dient door middel van structurele maatregelen de arbeidsproductiviteit te worden opgevoerd, mede ter verbetering van onze concurrentiepositie. Productiesectoren Gedurende het verslagjaar ondervond de reële sector hinder van de flauwe mondiale vraag naar grondstoffen. Mede hierdoor daalde de door IAMGOLD gerealiseerde goudprijs in 2013 met 16% tot circa USD 1.400 per troy ounce. De integrale kostprijs liep echter met 20% op, terwijl het productievolume met 12% kromp. Een en ander zette het bedrijfsresultaat en de beurskoers onder forse druk. De overige spelers in deze sector werden evenzeer geconfronteerd met het gewijzigde marktsentiment. De zo nodige ordening van de kleinschalige goudmijnbouw, die ongeveer de helft van de totale productie voor haar rekening nam, vergt meer tijd en energie dan aanvankelijk was voorzien. Voor de zeer conjunctureel gevoelige bauxietsector was het wederom een moeilijk jaar. De prijs voor aluminium op de London Metal Exchange, waaraan die van aluinaarde is gekoppeld, nam marginaal toe nadat deze in 2012 met 15% was gedaald. Het productieen exportvolume van Suralco bleef vrijwel constant op 1,2 miljoen metrieke ton. Per saldo nam de exportwaarde marginaal toe tot USD 365 miljoen. Het matige prijsbeloop maakt het doorvoeren van verdergaande kostenbesparende maatregelen noodzakelijk en vergroot de afhankelijkheid van de onderneming van de opbrengsten van de elektriciteitsopwekking. In 2013 bleef de jaarproductie van ruwe olie door Staatsolie N.V vrijwel ongewijzigd op 6,0 miljoen of circa 16.500 barrels per dag. De gemiddelde netto verkoopprijs daalde echter met bijna 5% tot USD 104 per barrel. De door de raffinaderij te Tout Lui Fout verwerkte hoeveelheid ruwe olie steeg met 17% tot 2,7 miljoen barrels of circa 7.400 barrels per dag. De productie bestond uit diesel, asfaltbitumen en diverse brandstofsoorten voor zowel de binnenlandse markt als de export. Per saldo verminderde de bruto omzet met 2% tot iets meer dan USD 1,0 miljard. De geconsolideerde winst voor belastingen daalde met 10% tot USD 432 miljoen. Het voornemen bestaat om gedurende de komende 4 jaren nog eens USD 1,8 miljard te investeren in diverse projecten, waaronder de uitbreiding van de raffinaderij die eind 2014 moet zijn voltooid. Het beeld bij de overige sectoren is gemengd. Beschikbare informatie indiceert dat vooral de sectoren handel, constructie en technische dienstverlening het relatief goed deden. Zij konden profiteren van levendige vraag naar goederen en diensten, die werd aangewakkerd door de ruime macro-economische liquiditeit en investeringen in de mijnbouw en de bouw- en constructiesector. Uit de rijstsector komen bemoedigende berichten; er werd de hoogste inzaai in een decennium gerealiseerd. De exportwaarde steeg met 28% tot USD 39 miljoen. Niettemin is het productiepotentieel nog slechts

Prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie Jaar

Gemiddelde inflatie (%)

Jaareinde inflatie (%)

2009

-0,1

1,3

2010

6,9

10,3

2011

17,7

15,3

5,0

4,3

1,9

0,6

2012 2013

1)

1)

voorlopige cijfers | Bron: Algemeen bureau voor de Statistiek

voor de helft benut als gevolg van een samenstel van structurele belemmeringen. De omzet van de Stichting Behoud Bananensector kromp in 2013 met 8% tot bijna USD 59 miljoen door prijsdalingen op de Europese markt. De Belgische multinational Univeg Fruitpartners heeft na jarenlange onderhandelingen een 90% belang verworven in de nieuw opgerichte Food and Agriculture Industries N.V., die de bedrijfsactiviteiten van de overheid in de bananensector zal voortzetten. Het lijkt realistisch te veronderstellen dat de daling van de export en de minder krachtige uitstralingseffecten die zij uitoefende op de rest van de economie, niet volledig werden gecompenseerd door de voortgaande stijging van de binnenlandse vraag naar goederen en diensten. Op basis van het voorgaande lijkt het redelijk te veronderstellen dat per saldo de groei van het reële bruto binnenlandse product in 2013 niet hoger dan het gemiddelde van voorgaande jaren van 4%, zal uitvallen. Macro-economische vooruitzichten Het huidige betrokken klimaat op de internationale grondstofmarkten laat de economie van Suriname niet ongemoeid. Onze export staat onder druk en de staatsfinanciën zijn verzwakt; dit laatste mede als gevolg van een expansief beleid met betrekking tot de lopende uitgaven. Er zijn nog geen tekenen dat zich in 2014 een herstel zal aandienen, omdat de uitvoering van belangrijke investeringen in de goudsector vooralsnog is uitgesteld. Op langere termijn bezien lijkt het economisch perspectief echter overwegend positief te zijn. Er zijn immers geen redenen om aan te nemen dat het uitstel te lang zal duren. Intussen zal de inwerkingstelling van de uitgebreide olieraffinaderij van Staatsolie positieve uitstralingseffecten hebben op de economie. Er zijn echter cyclische neerwaartse risico’s. Zo bestaat er onzekerheid over de mate en het tempo waarin het ingezette mondiale conjuncturele herstel aan kracht zal winnen en bijgevolg het klimaat op de grondstofmarkten zal doen opklaren. Onzekerheid bestaat onder meer ook over de snelheid waarmee onze overheidsfinanciën weer op het juiste spoor kunnen worden getrokken, over de door te voeren institutionele hervormingen, over de mogelijkheden tot vergroting van de uitvoeringscapaciteit en over de versterking van onze internationale concurrentiepositie. De onzekerheid wordt versterkt door de parlementsverkiezingen van mei 2015 die ertoe kunnen leiden dat noodzakelijke beleidsmaatregelen worden uitgesteld. Het doel dat ons in deze onzekere tijd voor ogen moet staan is duidelijk. Het gaat er in essentie om te geraken op een pad dat ons leidt tot de simultane bevordering van duurzame reële ontwikkeling en financiële stabiliteit. Het in dit opzicht behalen van bevredigende resultaten vereist wijsheid en serieuze inzet van ons allen. Het is van essentieel belang dat private en publieke beleidsvoerders de nodige wijsheid tonen om aan de huidige uitdagingen het hoofd te bieden. www.hakrinbank.com

| 21 |

Het bedrijf van de bank Inleiding In dit onderdeel van het jaarverslag wordt het gevoerd beleid op de belangrijkste beleidsgebieden beschreven en toegelicht. Hiermee wordt een coherent beeld gepresenteerd van de aansturing van de bank, alsook van de beleidsontwikkeling en implementatie. Strategie Wij hebben in het verslagjaar een meerjaren strategisch plan voor de periode 2014-2017 geformuleerd. Dit plan is tot stand gekomen door een intensieve samenwerking tussen de directie, de Raad van Commissarissen en onze staf. Tijdens het planningsproces zijn naast de vaststelling van de middellange termijn doelstellingen ook onze bedrijfsvisie en missie, alsmede onze kernwaarden geëvalueerd. Onze bank blijft ernaar streven de geprefereerde aanbieder van financiële diensten in Suriname te zijn. Onze missie is een innovatieve en dynamische financiële instelling te zijn, welke hoogwaardige financiële diensten aanbiedt en maatwerk levert voor maximale klanttevredenheid. In het plan zijn de doelstellingen en de strategieën om deze te realiseren vastgesteld. Wij houden daarbij steeds onze kernwaarden betrouwbaarheid, service en klantgerichtheid, teamwork en kwaliteit voor ogen. De vertaling van het strategisch plan naar het tactische niveau vindt plaats via het jaarlijkse beleidsplan, dat de beleidsgebieden en bedrijfsfuncties omvat, waaronder de diverse afdelingen van de bank. Als kader van het jaarplan wordt de Balanced Score Card methodiek gehanteerd. Tevens vindt de vertaling naar de exploitatie- en investeringsbudgetten plaats. Continue monitoring van de realisatie van de doelstellingen geschiedt via het management informatiesysteem (MIS) en indien nodig vindt bijsturing plaats. In ons strategisch beleidsplan zijn de volgende doelstellingen geformuleerd: 1. Het verder verstevigen van de governance. Wij achten deugdelijk bestuur essentieel voor duurzaam succes en werken aan het steeds verbeteren hiervan. Belangrijke elementen zijn: a. De corporate governance, hetgeen met name het functio neren van de statutaire organen van de bank en hun onderlinge relaties regardeert. In dit kader genieten het aanscherpen van onze statuten, corporate governance code, directie- en RvC reglementen, alsmede onze gedragscode prioriteit. b. De kwaliteit en effectiviteit van de strategische plannings & control processen. Wij zijn voornemens om de control functie explicieter in te bedden in het plannings- en | 22 |

control proces en binnen onze organisatiestructuur, terwijl de oriëntatie van onze controlling department van voornamelijk financial control verbreed zal worden naar business control. c. De effectiviteit van de governance, risk, en compliance (GRC) functies. De risicobeheersfunctie en de Internal Audit vormen als second en third line of defence een cru ciaal onderdeel van ons governance model. De uitbouw hiervan in kwalitatieve en kwantitatieve zin genieten prio riteit. 2. Het verbeteren van de customer experience. Dit betreft het geheel van klantervaringen met onze bank, dat wordt bepaald door zowel front-, als mid- en backoffice processen. Belangrijke instrumenten voor het verbeteren van de customer experience betreffen de transformatie van onze bank naar een klanten procesgerichte organisatie en het opvoeren van de kwaliteit van onze dienstverlening, onder andere door het verbeteren van de omgeving waarin wij onze cliënten ontvangen, een betere toegang tot de diensten van de bank middels inzet van moderne en geavanceerde distributiekanalen, upgrading van producten en het vergroten van de efficiency en effectiviteit van de bedrijfsprocessen. Onze strategie is mede gestoeld op de resultaten van een in 2013 uitgevoerd klanttevredenheidsonderzoek. 3. Verbeteren van de competenties van alle medewerkers. Er zal aandacht geschonken worden aan het verder ontwikkelen van de competenties van onze medewerkers, met als doel het wegwerken van (eventuele) gaps met de voor de functie vereiste competenties. Dit is te meer van belang vanwege de transformatie van onze organisatie en de verandering van rollen en verantwoordelijkheden die dit met zich meebrengt voor onze medewerkers. 4. Groei van het balanstotaal en rendement. Wij streven naar een ambitieuze doch gezonde groei van onze bedrijfsactiviteiten, tot uiting komend in toename van het balanstotaal en rendement. Het strategisch plan biedt ons een goed kompas voor de verdere ontwikkeling van de bank, hetgeen in een steeds dynamischer en uitdagender wordende marktomgeving van belang is. Uitgaande van het adagium dat de structuur de strategie dient te volgen, zal ook de interne organisatie worden aangepast, zodat de strategische doelen optimaal kunnen worden gerealiseerd. Corporate Governance Corporate Governance is gericht op bevordering van het effectief besturen van de bank om zo optimale waarde te creëren ten behoeve van haar stakeholders. Voor realisatie hiervan is een geïntegreerd stelsel van besturing, beheersing, toezicht en verantwoording nodig. Essentieel voor de effectiviteit van dat stelsel is dat alle betrokken partijen zoals bestuurders, commissarissen, interne en externe accountants, aandeelhouders, wetgever en toezichthouders, helderheid hebben over hun verantwoordelijkheden en daar ook goede invulling aan geven. Directie en Raad van Commissarissen van de Hakrinbank hechten aan het naleven van ´best practices´ voor corporate governance en het vervullen van een voortrekkersrol in onze samenleving. De Hakrinbank is voor zover bekend het eerste bedrijf in Surinaamse handen dat enige jaren terug een formele corporate governance


code heeft geïntroduceerd en wij stellen met tevredenheid vast dat diverse bedrijven ons voorbeeld hebben gevolgd. Deze code, die op onze website is te vinden, bevat richtlijnen voor het handelen van de directie, Raad van Commissarissen en aandeelhouders. In aparte reglementen zijn de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van directie, Raad van Commissarissen, Auditcommissie, Remuneratie- en Benoemingscommissie, en de Risk- en Compliancecommissie vastgelegd. Volgens onze corporate governance regels is de directie belast met het besturen van de bank. Zij is verantwoordelijk voor de realisatie van de bedrijfsdoelstellingen, de strategie, het beleid en de daaruit voortvloeiende resultaatontwikkeling. Directiebeslissingen worden zoveel als mogelijk bij consensus genomen. De algemeen direkteur legt extern verantwoording af over het gevoerde bedrijfsbeleid, met name aan de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Het directieteam, ook wel Raad van Bestuur genoemd, bestond in het verslagjaar uit 2 leden, namelijk een Algemeen Directeur of Chief Executive Officer (CEO), de heer J. Bousaid, en een Operations Directeur of Chief Operations Officer (COO), de heer G. Raghoenathsingh. De functie van Financieel Directeur of Chief Financial Officer (CFO) wordt waargenomen door de heer R. Sheorajpanday, die geen deel uitmaakt van de Raad van Bestuur. Het is de bedoeling om op termijn de Raad van Bestuur uit te breiden met een Commercieel Directeur of Chief Commercial Officer (CCO). Deze functie wordt momenteel waargenomen door de CEO. De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het directiebeleid en de algemene gang van zaken. Het gaat vooral om het financieel beleid, de ondernemingsstructuur, de performance van directieleden en het risicomanagement. De Raad vergadert tenminste één keer per maand met de directie of zoveel meer als nuttig wordt geacht. Binnen de Raad zijn drie gespecialiseerde commissies te weten een Audit-, een Remuneratie- en Benoemings-, en een Risk- en Compliancecommissie, die elk uit drie tot vier RvC leden bestaan. De Auditcommissie is verantwoordelijk voor de bewaking van de tijdigheid, de kwaliteit en integriteit van de financiële rapportages, voor de naleving van weten regelgeving, alsook voor de onafhankelijkheid en het functioneren van de interne en externe accountants. De Remuneratie- en Benoemingscommissie doet aanbevelingen aan de Raad ter zake de (her) benoeming van leden van de directie en de Raad, de opvolgingsplanning voor leden van de directie, de management development, en de bezoldiging van de directieleden. In het begin van 2013 is een derde gespecialiseerde commissie binnen de Raad van Commissarissen, namelijk een Risk- en Compliancecommissie ingesteld, die het risico- en compliancebeleid van de bank zal monitoren. Een verslag van de werkzaamheden van bovengenoemde commissies is te vinden in het rapport van de Raad van Commissarissen aan het begin van dit jaarverslag. In 2014 zal met steun van externe deskundigen het Corporate Governance raamwerk van de Hakrinbank worden aangescherpt. Dit raamwerk bestaat enerzijds uit Corporate Governance regelgeving zoals statuten, Corporate Governance Code en de reglementen van directie, Raad van Commissarissen en speciale Commissies van de RvC. Anderzijds maken de charters van de governance-,

risk-, en compliancefuncties, de zogenaamde governance enablers, ook deel uit van het raamwerk. Binnen het kader van de aanscherping van de corporate governance zal ook de topstructuur van onze bank doorgelicht worden. In 2013 werd er door Centrale Bank van Suriname een concept corporate governance code voor banken opgesteld. Dit is een goed initiatief, omdat de code een basis vormt voor de verbetering van de kwaliteit van het bestuur van banken en het toezicht daarop. De code, die inmiddels van commentaar is voorzien door de Surinaamse Bankiersvereniging, zal naar verwachting in de loop van 2014 worden geïntroduceerd. Onze bank voldoet goeddeels aan de vereisten vastgelegd in de regeling. In het verslagjaar is gestart met de omwisseling van onze toonder aandelen naar op naam van de eigenaar gestelde aandelen. De verwisseling verloopt goed en inmiddels is reeds een groot percentage van de aandelen omgewisseld. Begin 2014 verzorgde Prof. Dr. P. Diekman, hoogleraar “Compliance & Risk management” aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, een corporate governance training voor verschillende banken in Suriname. Hierin werd inzicht verschaft in de reden voor het opstellen en invoeren van een Corporate Governance Code en een bestuursreglement. Voor de Hakrinbank werd ook een in-house workshop gehouden, waarbij onder andere gewenste ethische houdingen en gedragingen van staf-, directie- en RvC leden aan de orde zijn gekomen. Risk Management Wij beschouwen risicomanagement als een fundamenteel onderdeel van het bestuur van onze bank en cruciaal voor een veilige en gezonde bedrijfsvoering. Het stelt ons in staat effectief en efficiënt om te gaan met onzekerheden, risico´s en kansen en daarbij de juiste afweging te maken tussen risico en rendement ter vergroting van de aandeelhouderswaarde, ook op lange termijn. Het risicomanagement bij onze bank is gestoeld op het door the Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO) uitgevaardigde Enterprise Risk Management (ERM) framework. Dit is een geïntegreerd raamwerk voor het op systematische wijze identificeren en beoordelen van de risico´s waaraan de bank bloot staat, en de wijze waarop deze worden beheerst en daarover wordt gerapporteerd. Het risicobeheer bij onze bank is gebaseerd op het three lines of defence governance model, waarbij de verantwoordelijkheid voor risicobeheer op drie niveaus binnen de bank wordt gedragen. De first line of defence wordt gevormd door het verantwoordelijke lijnmanagement. Het gaat daarbij primair om het identificeren en beheersen van de risico’s verbonden aan de bedrijfsactiviteiten. De second line of defence wordt gevormd door de onafhankelijke risicobeheersfunctie en is verantwoordelijk voor het ontwikkelen van risicobeleid en procedures, beoordeelt risico’s en beheersmaatregelen en adviseert de first line over risico-acceptatie vraagstukken en aanpassingen van beheersmaatregelen. Ook is zij verantwoordelijk voor de monitoring van risico’s in relatie tot de vastgestelde risicolimieten. De risicobeheersfunctie wordt gevormd door de Risk Management Department (RMD) en Compliance Department. www.hakrinbank.com

| 23 |

De RMD vervult de second line of defence rol op het gebied van de beheersing van risico’s zoals vastgelegd in het Strategic Risk Framework, het ALM Risk Framework, het Credit Risk Framework en het Operational Risk Framework. De third line of defence betreft de Internal Audit Department (IAD) welke onafhankelijk van

de first en second line een beoordeling maakt van de effectiviteit van de interne beheersingsmaatregelen van de first en second line en adviseert over mogelijkheden tot verbetering. Schematisch kan het één en ander als volgt worden weergegeven.

Raad van Commissarissen Audit Commissie/Risk- en Compliance Commissie

Verantwoordelijk voor toezicht en mede vaststelling van de risicostrategie en risicolimieten.

Raad van Bestuur/ Directie

Verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de risicostrategie, risicolimieten en de implementatie daarvan.

third line of defence

Wordt gevormd door het lijnmanagement en is aansprakelijk voor de gelopen risico’s. Is ook verantwoordelijk voor risicobeoordeling en acceptatie (binnen vastgestelde risicolimieten) en de effectiviteit van de interne beheersmaatregelen.

Wordt gevormd door de afdelingen RMD en Compliance en is verantwoordelijk voor het ontwikkelen van risicobeleid en procedures, beoordeelt risico’s en beheersmaatregelen en monitort deze. Adviseert de first line over risico-acceptatie vraagstukken en aanpassingen in beheersmaatregelen.

Wordt gevormd door de Internal Audit Department. Toetst onafhankelijk van de first en second line de werking van het risico-management. Beoordeelt de effectiviteit van de interne beheersmaatregelen van de first en second line en adviseert over mogelijkheden tot verbetering.

In het verslagjaar heeft een verdere aanscherping van ons risk framework plaatsgevonden. Hierbij is vooral de focus gelegd op de limieten op de verschillende risicogebieden en het in kaart brengen van de IT en bedrijfscontinuïteitsrisico’s. Het beleid voor het systematisch identificeren van de risico’s op deze gebieden is aangescherpt, terwijl een aanvang is gemaakt met de verbetering van de beheersmaatregelen. Dit zal ook in 2014 een belangrijk aandachtsgebied van het risicomanagement zijn. Wij hebben ook aandacht geschonken aan ons kredietrisicobeheer. In dit kader zijn de criteria waaraan onze buitenlandse beleggingen moeten voldoen aangescherpt en de limieten per counterparty geëvalueerd. Ook heeft aanscherping van ons liquiditeitsrisicobeheer plaatsgevonden. Er zijn verschillende parameters geherevalueerd, welke relevant zijn voor het liquiditeitsmanagement, waaronder de vanuit risico-optiek gewenste fundingsstructuur en het opvraagbaarheidsrisico van de fundingsproducten. Effectieve risicobeheersing behelst niet slechts een systeem van risicolimieten, instructies en procedures, maar een integraal stelsel, waarbij de risicocultuur van de organisatie een belangrijke factor is. Wij hebben dan ook gewerkt aan het verder verbeteren van het risicobewustzijn van onze medewerkers, in het bijzonder de afdelingshoofden. Ook in 2014 zal dit prioriteit genieten, alsmede de capaciteitsversterking van de RMD, in zowel kwalitatief als kwantitatief opzicht. | 24 |

Centrale Bank van Suriname als toezichthouder

second line of defence

Externe accountant

First line of defence

Compliance Wij streven ernaar om bij de dienstverlening de hoogste professionele normen toe te passen en het vertrouwen dat cliënten in ons hebben gesteld als basis te hanteren voor al onze handelingen. Dit vertrouwen is gebaseerd op een bedrijfscultuur die aanmoedigt tot integer gedrag. Compliance, hetgeen gedefinieerd kan worden als het in de meest ruime zin bevorderen van en het (doen) toezien op de naleving van wettelijke en interne regels en normen die relevant zijn voor de integriteit en de daarmee samenhangende reputatie van de bank en die van haar bestuurders en medewerkers, geniet derhalve prioriteit. De eerst verantwoordelijke daarvoor, de zogenaamde first line of defence, is het lijnmanagement, dat verantwoordelijk is voor het handelen conform de geldende weten regelgeving en de intern vastgestelde regels en procedures. Hierbij moet niet slechts een afvink attitude aan de dag gelegd worden, waarbij slechts naar de letter van de regelgeving gehandeld wordt. De geest daarvan dient evenzeer in acht te worden genomen. Een belangrijk aangrijpingspunt voor ons handelen zijn de kernwaarden. Deze zijn verankerd in onze bedrijfscultuur en vormen de leidraad bij al onze activiteiten. De compliancefunctie vormt de zogenaamde second line of defence en ziet vooral toe op de naleving van zowel interne als externe regelgeving ter beheersing van de compliance- en integriteitsrisico’s. Met betrekking tot de formele vereisten zijn de


werkzaamheden gericht op het vertalen en incorporeren van externe weten regelgeving in interne richtlijnen en voorschriften, het monitoren van de naleving van regelgeving en het periodiek rapporteren over de bevindingen. Op het gebied van het bevorderen van een integriteitsbewuste cultuur brengt de compliance officer gevraagd en ongevraagd advies uit aan het lijnmanagement en directie. Best practice schrijft voor dat de compliancefunctie onafhankelijk is ten opzichte van alle andere functies en afdelingen. Om dit principe te waarborgen is deze functie ondergebracht in een zelfstandige afdeling, welke rechtstreeks aan de CEO rapporteert. Tevens zijn er directe rapportagelijnen naar de Risk- en Compliancecommissie van de Raad van Commissarissen. In april werd er door het Directoraat Toezicht Kredietwezen van de Centrale Bank van Suriname een on-site inspectie bij onze bankinstelling verricht. Deze was gericht op de beoordeling van het anti-money laundering/combating terrorism financing compliance programma van onze bankinstelling. De inspectie had een vlot en goed verloop en de aanbevelingen van de Bank vastgelegd in het inspectierapport zijn opgevolgd. Er wordt aandacht geschonken aan het verder uitbouwen en professionaliseren van de compliance functie en institutionaliseren van compliance binnen onze instelling. Zo heeft aanscherping van het compliance programma plaatsgevonden. Hierdoor is het meer in lijn gebracht met de principes van het Bazelse Committee on Banking Supervision, vastgelegd in haar richtlijn “compliance and the compliance functions in banks”. Ook het AML/CFT compliance manual is meer in lijn gebracht met de recent aangepaste anti-money laundering wetgeving van ons land. Daarbij is de focus gelegd op het doen van een gedegen cliëntonderzoek. Er is wederom veel aandacht geschonken aan het verhogen van het kennisniveau van de compliance officer. Aan de permanente bijen nascholing van de medewerkers op het gebied van AML/CFT is eveneens invulling gegeven. In samenwerking met het Nederlands Compliance Instituut zijn afspraken gemaakt voor het ontwerpen van computer based CDD/AML trainingen, waaronder een e-learning-programma. De trainingen zijn efficiënt en voorzien in een toetsmoment per hoofdstuk en een eindcontrole op de kennis en vaardigheid van de deelnemer. Daarnaast kan deze trainingsmethode goed worden ingezet voor het creëren van bewustwording onder medewerkers. Als uitkomst van een evaluatie van de in gebruik zijnde software ten behoeve van compliance monitoring, is besloten om een nieuw pakket aan te schaffen om de operationele efficiency en de naleving van weten regelgeving te verbeteren. In 2014 zal prioriteit gegeven worden aan de opschoning en compliant maken van het totale rekeningen/cliëntenbestand van de bank. Dit project zal een doorlooptijd hebben van naar schatting 2 jaren. In het verslagjaar is daartoe reeds een werkgroep geïnstalleerd die de operatie moet voorbereiden. De FATCA (Foreign Account Tax Compliance Act) regelgeving van de USA zal in de tweede helft van 2014 in werking treden, waaraan ook Surinaamse bankinstellingen dienen te voldoen. Onze bank is inmiddels gestart met de voorbereidingen om compliant te zijn en heeft reeds een registratienummer van de Amerikaanse belastingdienst (IRS) ontvangen. Wij participeren ook in de FATCA werkgroep van de Centrale Bank van Suriname. De overheid kan dit

proces ondersteunen en vergemakkelijken middels het sluiten van een bilaterale “Inter Governmental Agreement” met de Verenigde Staten, zodat het dan niet meer nodig is dat individuele banken een overeenkomst moeten sluiten met de Amerikaanse belastingdienst. De commerciële ontwikkeling De commerciële doelstellingen van het strategisch beleidsplan voor de periode 2011-2013 zijn goeddeels gerealiseerd. In deze periode is de bank gegroeid en de rentabiliteit verbeterd. Het nieuwe beleidsplan richt zich concreet op verdere versterking van onze concurrentiepositie, groei van ons marktaandeel, diversificatie van de baten, verbetering van de klantgerichtheid en kwaliteit van de dienstverlening. Ter realisatie hiervan wordt een verschuiving doorgevoerd in de interne organisatiestructuur; deze wordt meer klanten marktgericht. Hierdoor kan ook het aanbod van producten en diensten beter afgestemd worden op de wensen en behoeften van de klantsegmenten. In 2014 zal het proces van transformatie van de Credits Department naar een Corporate Banking Department worden ingezet. Dit houdt in dat het relatiebeheer verbreed zal worden tot ook andere dan kredietproducten. De zakelijke klanten zullen voortaan dus in de breedte bediend worden via de accountmanagers, branche-managers, en relatiebeheerders met ondersteuning van specialisten. Zij zullen naast kredieten bijvoorbeeld ook beleggingen en treasury- en foreign transfer diensten aanbieden. Het consumenten marktsegment wordt momenteel bediend door onze dochteronderneming, de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij (NTFM). In het kader van de transformatie naar een meer klantgerichte organisatie zal er een Retailbanking Department worden opgezet in 2014, waarin de NTFM activiteiten zullen worden ondergebracht. In het verslagjaar zijn de gestelde doelen voor de commerciële afdelingen in redelijke mate gerealiseerd. Zo nam blijkens bijgaande tabel de geconsolideerde kredietverlening toe met SRD 148 miljoen of 16% tot SRD 1.070,5 miljoen, wat iets boven ons budget lag. De groei werd vooral gerealiseerd in de sectoren handel, woningbouw, constructie en installatie, en de commerciële dienstensector. De geaggregeerde kredietverlening in de bankensector nam toe met ruim 20%, waardoor ons marktaandeel licht afnam. Onze beleggingen in schatkistpapier van de Republiek Suriname namen beperkt toe van SRD 115,3 miljoen tot SRD 116,7 miljoen per jaarultimo. Gedurende het verslagjaar stegen deze tot boven SRD 170 miljoen, maar als gevolg van de verhoging van de SRD kasreserve in september 2013 door de Centrale Bank van Suriname werd besloten de portefeuille te verkleinen. De kwaliteit van onze kredietportefeuille liep iets terug wat tot uiting kwam in een toename van de non-performing ratio en de gestegen dotatie aan de voorziening kredietrisico’s. Dit is zoals eerder aangegeven deels te wijten aan de toenemende betalingsachterstanden van de overheid aan enkele van onze cliënten, waardoor zij hun kredietlimiet overschreden of toegezegde aflossingsafspraken niet konden nakomen. Het is van belang dat de overheid haar betalingsdiscipline verbetert en wij complimenteren de nieuwe minister van Financiën met zijn inzet daartoe.

www.hakrinbank.com

| 25 |

Kredietverlening naar sectoren (in duizenden SRD) per jaar ultimo 2013

in %

2012

in %

Agrarische sector

58,915

5

50,608

5

Visserij

40,386

3

32,609

3

639

0

722

0

Bosbouw Mijnbouw

12,397

1

11,882

1

Nijverheid

79,648

7

65,604

6

Constructie- en installatiebedrijven

73,642

6

56,175

5

Electriciteit, gas en water

18

0

17

0

Totaal direct productieve sectoren

265,643

22

217,617

21

Handel

358,686

30

309,238

30

Transport, opslag en communicatie Dienstverlening Woningbouw Overige (vnl. consumentenkrediet) Totaal overige sectoren Totaal commerciële kredieten Schatkistpromessen (overheid) Totaal generaal

De dollariseringsratio in de geconsolideerde kredietverlening nam af en wel van 35,5% naar 31,8%. Ons beleid inzake terugdringing van de US dollarisering wordt voortgezet. In het verslagjaar zijn de afdelingen Credits en NTFM doorgelicht door BDO consultants, middels de uitvoering van een Risk Based Audit. Hierbij is nagegaan in hoeverre de procesbeschrijvingen en instructies van de afdelingen efficiënt en effectief zijn ingericht en worden nageleefd, en of geïnventariseerde risico’s adequaat zijn afgedekt middels controlemechanismen en beheersmaatregelen. De resultaten van deze audit zijn ontvangen en de aanbevelingen worden inmiddels uitgevoerd. De ontwikkeling van de niet aan de kredietverlening gerelateerde dienstverlening bleef achter bij de verwachting. Vanwege de discrepantie tussen de officiële wisselkoers en die op de vrije valutamarkt, is het aanbod van vreemde valuta bij onze bank afgenomen hetgeen een negatieve invloed had op het volume aan vreemde valutatransacties, alsook op de hierop verdiende marges. De verdiende assurantiepremies zijn toegenomen, echter kan de winstpotentie van de assurantie-afdeling beter worden benut. Met het oog hierop en in het licht van de beleidsplannen voor 2014– 2017, zullen de assurantieprocessen worden doorgelicht. Ter verbetering van de kwaliteit van de service is het moderniseringsprogramma van onze kantoren voortgezet. Tegen het jaareinde werd een nieuw filiaal aan de Gompertsstraat/hoek Zilver| 26 |

3,808

0

5,662

1

117,851

10

100,222

10

180,486

15

163,437

16

143,977

12

126,552

12

804,808

68

705,112

68

1,070,451

90

922,729

89

116,735

10

115,312

11

1,187,186

100

1,038,041

100

straat in Paramaribo--Noord geopend, dat goed wordt benut. Het oude filiaal aan de Anamoestraat is buiten gebruik gesteld en afgebroken en aldaar wordt momenteel een groter en moderner pand opgezet dat volgens planning in het tweede kwartaal 2015 wordt geopend. Het moderniserings- en nieuwbouwprogramma voor onze kantoren zal worden voortgezet. In 2013 is verder gewerkt aan de kwalitatieve en kwantitatieve capaciteitsversterking van de commerciële afdelingen; dit beleid zal worden gecontinueerd. De vooruitzichten voor 2014 zijn gematigd positief. Hoewel de economische groei zal leiden tot een hogere kredietvraag, heeft de aanscherping van het kasreservebeleid door de Centrale Bank van Suriname geleid tot een verkleining van de ruimte om kredieten te verstrekken. Ook zijn de kosten voor het aantrekken van benodigde funding toegenomen, hetgeen negatief doorwerkt op de rentemarge. Het is derhalve van belang een prudent intakebeleid te blijven voeren teneinde een gezonde kredietgroei te realiseren. Bij de budgettering is uitgegaan van gematigde groeicijfers voor de commerciële bedrijfsactiviteiten en het rendement. Operationele Efficiëntie In lijn met onze strategische doelstellingen streven wij naar operational excellence en naar het vergroten van ons innovatief vermogen door verbetering van de interne organisatie en de bedrijfsprocessen met inzet van geavanceerde technologieën, distributiekanalen en systemen. Het doel is te komen tot het verlagen van het ope-


rationele kostenniveau en aldus het verstevigen van onze concurrentiepositie. In deze zijn efficiëntie van de IT en backoffice structuur van eminent belang. Eén van onze primaire doelstellingen is het efficiënter maken door herinrichting van processen van ons betalingsverkeer, zowel het lokale als buitenlandse. De afdelingen die belast zijn met het betalingsverkeer hebben een groot aantal medewerkers met dezelfde taakstelling, te weten verzorging en vergroting van de efficiëncy van het betalingsverkeer. Dit kan worden bevorderd door verschuiving van chartale naar girale transacties. In het lokale betalingsverkeer blijft onze prioriteit het verder terugdringen van het chartaal verkeer en het bevorderen van girale en electronische transacties. Dit vanwege de hoge afhandelingskosten samenhangende met cashtransacties. Het door ons gevoerde beleid werpt vruchten af. Wij stimuleren klanten om van deze faciliteiten gebruik te maken, waardoor zij zonder tussenkomst van een bankmedewerker hun bankzaken kunnen afhandelen. “Selfservice” kanalen worden ingezet om klantgerichtheid en efficiency te vergroten. Hiertoe hebben onze klanten de website, mobiele app (applicatie), ATM’s, POS apparaten en Internet Banking (IB) tot hun beschikking. In het verslagjaar heeft de bank haar ATM en POS netwerk uitgebreid. De toename van het aantal transacties bij de geldautomaten en de POS apparaten steeg met 11% respectievelijk 36%. Ultimo 2013 was de verhouding tussen opnames aan de ATM en de kassa respectievelijk 70% en 30%, wat een verbetering inhoudt ten opzichte van vorige jaren; een ontwikkeling waarmee wij content zijn.

Bij het buitenlands betalingsverkeer is de focus geweest op het verbeteren van de afdelingsoperationele efficiency. Vanuit het “firsttime-right” (FTR) principe is aan het begin van 2013 gewerkt aan het herontwerpen van enkele processen. Mede door de upgrade van het betalingssysteem in het derde kwartaal was het mogelijk de E-alerts te introduceren. Deze optie zorgt ervoor dat onze cliënten na verwerking van opdrachten direct per e-mail in kennis worden gesteld over de status van hun internationale transacties. Daarnaast bieden wij corporate klanten aan om via ons SWIFT netwerk automatisch bankafschriften te ontvangen. Dit biedt hen gemak bij de dagelijkse reconciliatie. Ook is gewerkt aan het streven van de bank om betalingsopdrachten zoveel als mogelijk digitaal aangeleverd te krijgen. Klanten kunnen thans hun internationale opdrachten via ons internetbankingsysteem rechtstreeks opsturen naar ons betalingssysteem. Genoemde diensten hebben zowel voor onze cliënten als voor de bank efficiency voordelen. De afronding van de projecten (her)formulering van een formeel IT Security en Acceptable Usage beleid om de integriteit van systemen en de bedrijfsvoering binnen onze bank te waarborgen, IT risico’s te minimaliseren, alsook om het (her)formuleren van adequate Business Continuity Management processen om de continuïteit van onze kritische bedrijfsprocessen te garanderen, heeft in 2013 vanwege diverse redenen niet volledig plaatsgevonden. Deze projecten zullen in 2014 worden gefinaliseerd en geïmplementeerd. Ook zal in het tweede kwartaal van 2014 een IT (EDP) review worden uitgevoerd door Deloitte Consulting/Enterprise Risk Services waarbij onder andere de betrouwbaarheid en de continuïteit van de verwerking van gegevens zullen worden beoordeeld.

Met de installatie van POS apparaten trachten wij een verdere shift van chartale naar girale transacties te stimuleren. In 2013 hebben onze bank en de switch maatschappij BNETS campagnes gevoerd om cliënten te wijzen op de voordelen van het gebruik van deze apparaten. Hierbij is vooral gewezen op de aspecten gemak en veiligheid van betalingen. Tevens hebben wij samen met onze cliënten uit het bedrijfsleven onderzoek gedaan naar hoe wij onze apparaten beter kunnen inzetten. Dit heeft onder andere geresulteerd in de introductie van mobiele POS apparaten voor leveranciers van goederen en diensten. De verwachting is dat dit beleid de komende jaren een bijdrage zal leveren aan de verdere groei van het giraal betalingsverkeer. In het verslagjaar hebben wij ook een toename van circa 18% gezien in het aantal cliënten, dat gebruik maakt van Internet Banking. Ook in de backoffice werken wij aan het efficiënter inrichten van de bedrijfsprocessen. Dit is onder meer gedaan door het zoveel mogelijk automatisch verwerken van aangeleverde opdrachten. Ten opzichte van 2009 is het betreffende aandeel in het totaal gestegen van 77% naar 84%. Dit aandeel willen wij verder vergroten.

In 2013 werd in het kader van het Risk Based Auditproject de ICT department door externe deskundigen doorgelicht. Doelstelling was onder andere de strategie, interne organisatie, bedrijfsprocessen, risicomanagement en interne controle te analyseren en verbetervoorstellen te doen. Het uiteindelijk doel is de versterking van de interne organisatie en het “in control” zijn van leidingevenden. De implementatie van de verbetervoorstellen wordt ter hand genomen.

In 2013 is een aanvang gemaakt met het upgraden van de applicatie waarmee klanten hun betaalopdrachten kunnen aanleveren. Intussen blijven wij hen inlichten over de voordelen van het digitaal aanleveren van hun betaalopdrachten. Over het algemeen is de overgang van chartale naar girale transacties redelijk naar tevredenheid gezien de verbetering van de verhouding van 58%-42% in 2009 naar 51% - 49% in 2013.

De beveiliging van onze bankgebouwen, personeel en klanten is aangescherpt. Zo is er een nieuw toegangscontrolesysteem in gebruik genomen en de brandbeveiliging opgevoerd.

Een belangrijk middel om de kosten te verlagen is de standaardisatie en harmonisatie van IT-systemen en servicecentra. Het ICT beleid is er op gericht zorg te dragen voor een goede ICT infrastructuur, zodat bedrijfsprocessen doelmatig en kostenefficiënt kunnen verlopen. Er is in 2013 veel geïnvesteerd in zaken die te maken hebben met continuïteit en beveiliging. Het gaat dan vooral om verlaging van risico’s van on-going processen. Zo is onze ICT back-up center uitgebreid met e-mail back-up en communicatielijnen ten behoeve van POS transacties. Ook heeft de implementatie van back-up communicatielijnen met de branches plaatsgevonden, terwijl de security van het netwerk is aangescherpt.

De operationele efficiëntie is in 2013 iets verbeterd tot uiting komende in de daling van de efficiencyratio. Wij blijven prioriteit geven aan verdere verbetering van de efficiency binnen onze bank.

www.hakrinbank.com

| 27 |

Human Resources Management Eén van de belangrijke pijlers voor de realisatie van de strategische doelstellingen is het human resources beleid. De focus van HRM is het blijvend ontwikkelen van het potentieel van onze medewerkers, wat van cruciale waarde is voor de prestaties van onze organisatie. HRM levert op deze wijze een wezenlijke bijdrage aan de verbetering van de productiviteit en het leren over en innoveren van de bedrijfsorganisatie. Het is noodzakelijk dat wij hoge eisen blijven stellen aan de werving, maar ook aan de ontwikkeling en het behoud van talent. Voor het realiseren van onze bedrijfsdoelstellingen is de inzet van professionele en gemotiveerde medewerkers met de vereiste competenties (kennis, vaardigheden en gedrag) een belangrijke voorwaarde. Dit stelt ons ook in staat om in de concurrerende omgeving waarin wij opereren competitief en succesvol te blijven. In 2008 is een begin gemaakt met competentiegerichte kaderontwikkeling. In 2013 heeft een aantal medewerkers dat in een ontwikkeltraject is geplaatst voor doorgroei naar een hogere, leidinggevende functie, “de Talent Motivatie Analyse” gedaan. Deze TMA methode geeft inzicht in de relatie tussen talenten en competenties, om te weten te komen met welke competenties van de medewerkers de beste prestaties kunnen worden behaald. Op basis van de resultaten hebben de respectieve leidinggevenden adviezen gekregen om de betreffende medewerkers beter aan te sturen. Het project “Functiewaardering, modern belonings- en beoordelingsbeleid” dat met buitenlandse consultants wordt uitgevoerd is in de afrondende fase. De opgestelde nota’s deelbeleid Interne Analyse, Uitgangspunten Beloningsbeleid en Competentiemanagement zijn in 2013 besproken en door de directie gevalideerd. Tegen het jaareinde is er een nota Performancemanagement (inclusief een voorstel voor implementatie) opgesteld. Dit houdt in een beleidskader voor performance management, waarin een koppeling is gemaakt tussen sturing en ontwikkeling van onze medewerkers en de jaarlijkse Planning & Control cyclus. Voorts is vorm gegeven aan het beheersinstrumentarium dat daarvoor nodig is. In 2014 zal hieraan invulling worden gegeven. In het kader van ons streven naar kostenverlaging door efficiënter

| 28 |

te werken is gestart met de eerste fase van het invoeren van een HR-salaris softwareprogramma. Hierbij is de overstap gemaakt van papieren personeelsdossiers naar een web-based personeelsinformatiesysteem (PIS). Een juist gebruik van dit programma zal enerzijds de administratieve werkzaamheden van de HR medewerkers verminderen en de kans op fouten verkleinen. Anderzijds zullen leidinggevenden sneller over de juiste informatie kunnen beschikken voor een betere aansturing van hun medewerkers. Naast de ontwikkeling van competenties is het ook belangrijk om de kennis van de medewerkers op peil te houden. In 2013 zijn op maat gemaakte cursussen Juridische Vaardigheden voor Bankmedewerkers verzorgd, en hebben medewerkers deelgenomen aan door de Centrale Bank van Suriname georganiseerde cursussen Financiële Dienstverlening. Verder hebben medewerkers van o.a. de afdelingen ICT, IAD en General Affairs meegedaan met een aantal functiegerichte trainingen en cursussen. Commerciële medewerkers hebben krediettrainingen en cursussen Mandarijn Chinees en Portugees gevolgd. Er is een Medewerkers Tevredenheid Onderzoek (MTO) gedaan met een response score van 80%, een teken van betrokkenheid bij de organisatie. De overall medewerkerstevredenheid was bevredigend, echter werd de behoefte kenbaar gemaakt aan een intensievere communicatie met de directie voor wat betreft de strategische en operationele doelstellingen. De directie is voornemens de medewerkers frequenter hierover te informeren. In 2013 was er een instroom van 18 nieuwe medewerkers, die enerzijds het gevolg was van vervanging van medewerkers die op korte termijn de dienst zullen verlaten vanwege o.a. het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, en anderzijds vanwege de toename van onze bedrijfsactiviteiten. In totaal zijn 5 medewerkers uit dienst getreden, waaronder 2 vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, te weten de heren S. Sastrokromo en R. Sewnaik. Er waren vijf jubilarissen, waaronder drie met een 30-jarig dienstverband, te weten de heren O. Gödeken, M. Kallendorf en S. Sastrokromo. De heren M. Karsodimedjo en R. Sheorajpanday vierden respectievelijk hun 25-jarig en 12½-jarig dienstjubileum. Wij zijn al deze medewerkers dank verschuldigd voor de aan onze bank bewezen trouwe diensten.


De jaarlijkse kerstviering van de bank werd in Carifesta-stijl opgefleurd door een ala kondre drummers groep.

Een veelkleurige Carifesta dans.

www.hakrinbank.com

| 29 |

Nationale Trusten Financierings Maatschappij N.V. De Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. (NTFM) heeft in het verslagjaar een goed resultaat behaald. De budgetdoelstellingen zijn ruimschoots gerealiseerd en de productie vertoonde een gezonde toename in alle categorieën. De branches hebben evenals voorgaande jaren een belangrijke bijdrage hieraan geleverd. De focus op hogere marktsegmenten en het commerciëler inzetten van de branches heeft wederom zijn nut bewezen. Het balanstotaal groeide met 18% ten opzichte van 2012 tot SRD 262 miljoen. De bedrijfsopbrengsten namen toe met 16% en de winst vóór belasting steeg met 19%. Hypothecaire uitzettingen De standaard hypothecaire uitzettingen namen toe met 13%, vanwege grote woningbehoefte in de samenleving. De productie van de 7% hypotheekleningen groeide met 28%, iets boven onze verwachting. Er vond tegen het jaareinde een verruiming van de concessionele kredietvoorwaarden plaats middels verhoging van de maximale leensom tot SRD 150.000 en van de inkomensgrens tot SRD 6.000 per maand. Termijnleningen (objectfinanciering) De termijnleningen stegen met 18% tot ruim SRD 67 miljoen.

De bijdrage van de filialen aan de productie is bij dit product goed geweest, hetgeen erop duidt dat de decentrale kredietverlening via bijkantoren goed verloopt. Ten einde een gezonde portefeuille te handhaven is de intake van kredieten verder aangescherpt. Opvallend was dat klanten meer kiezen voor duurdere voertuigen van een recenter bouwjaar. Persoonlijke leningen De persoonlijke leningen groeiden met ruim 13% tot SRD 38 miljoen. De concurrentie op deze markt is toegenomen, zowel van partijen in de financiële sector alsook van handelshuizen die hun goederen op krediet aanbieden. Desondanks zijn de budgetdoelstellingen gerealiseerd. Er is wederom opgemerkt dat sommige groepen te veel leningen opnemen met alle risico’s van dien. Dat heeft geleid tot verdere prudentie bij de intake van leningsaanvragen. Vermogensbeheer Het door ons beheerde vermogen van derden is in het verslagjaar iets afgenomen, na een opvallende stijging in de daaraan voorafgaande 2 jaren. Interne organisatie In 2013 is de interne organisatie versterkt. In 2014 zullen ingrijpende aanpassingen plaatsvinden, waarbij de focus meer cliënt/ marktgericht zal zijn in plaats van productgericht. De consumentenkredieten die door de NTFM worden verstrekt zullen ondergebracht worden in een op te zetten Retailbanking Department. Vooruitzichten 2014 In het beleidsplan 2014 en de exploitatiebegroting is rekening gehouden met een bescheiden groei van de bedrijfsactiviteiten en de rentabiliteit. Het groeitempo zal mede bepaald worden door de ontwikkeling van de koopkracht en de eventuele versoepeling van het monetaire beleid van de Centrale Bank van Suriname wat in dat geval zal leiden tot een toename van de kredietruimte.

Hakrinbank Real Estate N.V. Onze dochteronderneming die in 2012 werd opgericht met als doel het kopen, verkopen en/of exploiteren van onroerende goederen, heeft vooralsnog slechts beperkte activiteiten ontplooid. Deze waren gericht op het voldoen aan de formele vereisten om aan het maatschappelijk verkeer deel te nemen, het inrichten van de interne organisatie en het opstellen van een strategisch beleidsplan. Dit plan is aangepast in het licht van de aangekondigde aanscherping van het prudentieel toezicht vanuit de Centrale Bank van Suriname, waarbij voor investeringen in onroerend goed zwaardere | 30 |

solvabiliteitseisen zullen gelden. Begin 2013 vond de benoeming plaats van de leden van de Raad van Commissarissen en de inschrijving in het handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken. Het ligt in ons voornemen om in 2014 te starten met de commerciële bedrijfsactiviteiten en inmiddels is al een aantrekkelijk project geïdentificeerd.


Algemeen direkteur J. Bousaid reikt het eerste Hakrinbank aandeel op naam uit aan Staatsolie directeur M. Waaldijk. Staatsolie N.V. is een groot aandeelhouder van onze bank.

Het nieuwe filiaal van de Hakrinbank op de hoek van de Jacques Gompertsstraat en Zilverstraat te Paramaribo-Noord dat in december 2013 in gebruik werd genomen, wordt goed benut door onze klanten.

www.hakrinbank.com

| 31 |

De financiële ontwikkeling van de bank Onze financiële resultaten waren bevredigend, hetgeen onder andere tot uiting kwam in toename van zowel het balanstotaal als de winst. Dit resultaat is gerealiseerd in een uitdagende omgeving, welke onder andere gekenmerkt werd door een sterke concurrentie op de lokale markt, de verdere verhoging van de kasreservepercentages in zowel de locale als in vreemde valuta door de Centrale Bank van Suriname en de nog steeds lage internationale rentetarieven. Ook de veranderende macro-economische omgeving noopte tot aanscherping van ons risicobeleid. Geconsolideerde balans Het balanstotaal, dat een belangrijke indicator is van de bedrijfsomvang, steeg in het verslagjaar met SRD 261,2 miljoen, ofwel 14,0% tot SRD 2.125,8 miljoen. Dit was iets lager dan de groei van het gehele bankwezen van 15,9%, waardoor ons marktaandeel fractioneel afnam. Aan de actiefzijde van de balans was de stijging van het balanstotaal hoofdzakelijk te zien in de posten Vorderingen op klanten en Vorderingen op kredietinstellingen. De post Vorderingen op kredietinstellingen steeg van SRD 432,7 miljoen tot SRD 494,7 miljoen aan het einde van het verslagjaar. Deze toename van SRD 62 miljoen, ofwel circa 14,3%, hield verband met de stijging van de aan onze bank toevertrouwde vreemde valutamiddelen en de verhoging van de vreemde valuta kasreservepercentages. De kasreservetegoeden worden bij buitenlandse banken met een goede credit rating aangehouden. De post Vorderingen op klanten, hoofdzakelijk voortvloeiende uit de kredietverlening, steeg van SRD 922,7 miljoen tot SRD 1.070,5 miljoen. Deze toename van SRD 147,8 miljoen ofwel circa 16,0% deed zich voor zowel in het corporate – als bij het consumentenmarktsegment. De kredietdollariseringsratio daalde met 3,7 procentpunten tot 31,8%, waarmee zij binnen de door ons geprojecteerde bandbreedte kwam. De groei in de kredietverlening vond voornamelijk plaats in de sectoren handel, dienstverlening, en constructie en installatie. Aan de passiefzijde van de balans stegen de Schulden aan klanten met SRD 251,8 miljoen ofwel circa 15,7% tot SRD 1.855,7 miljoen. De post Spaargelden, waaronder de lange termijn aan| 32 |

Balanstotaal (in mln SRD) 2,200

2,125.8

2,000

1,864.6

1,800 1,600

1,478.4

1,400 1,200

1,273.4 1,110.2

1,000 800 600 400 200 0 2009

2010

2011

2012

2013

getrokken gelden, nam met 23,2% toe, terwijl de post Andere Schulden, waaronder de tegoeden op girorekeningen, met 9,6% toenam. De Schulden aan kredietinstellingen namen af met SRD 43,6 miljoen tot SRD 48,4 miljoen. Deze post bestaat vooral uit de rekeningcourantverhouding met lokale banken, voortvloeiende uit de dagelijkse clearing van interbancaire transacties. De voorzieningen namen toe met SRD 15,3 miljoen tot SRD 37,0 miljoen, onder andere als gevolg van toename van de voorziening latente belastingverplichtingen. De toename van deze voorziening hangt vooral samen met de periodieke herwaardering van onze onroerende goederen, terwijl tevens de berekeningswijze van de voorziening in lijn is gebracht met de International Financial Reporting Standards (IFRS) voorschriften.


Het eigen vermogen zal - indien de aandeelhouders het winstverdelingsvoorstel goedkeuren - per saldo met circa SRD 36,7 miljoen ofwel 28.8% toenemen tot SRD 163,9 miljoen, vooral als gevolg van een toevoeging aan de Algemene Reserve van SRD 19,6 miljoen en een toename van de Herwaarderingsreserve met SRD 17,0 miljoen vanwege de periodieke herwaardering van onze onroerende goederen. De aangroei van het eigen vermogen vergroot de financiële soliditeit van de bank en de financiële ruimte om meer en grotere kredietaanvragen in behandeling te nemen. De zogenaamde buitenbalansposten, waaronder verstrekte garanties en geopende L/C’s, die vanwege hun risico invloed hebben op de solvabiliteitstoetsing, beliepen SRD 58,6 miljoen.

Bedrijfsresultaat vóór belastingen (in mln SRD) 47.20 47.0 45.0

43.80

43.0 41.0

39.15

37.0

Interestbaten De interestmarge steeg met SRD 16,1 miljoen tot SRD 92,3 miljoen. Deze stijging was het resultaat van enerzijds de groei van de kredietportefeuille en anderzijds een daling van de procentuele interestmarge als gevolg van gestegen fundingkosten door de hogere creditinteresttarieven en de verhoging van de kasreservepercentages. Vanwege de concurrentie konden de debetrentetarieven niet navenant aangepast worden. De interestbaten namen met 25,3% en de interestlasten met 35,5% toe. Niet-interestbaten De niet-interestbaten namen toe met 6,2% tot SRD 29,1 miljoen, maar het aandeel in de totale bedrijfsopbrengsten nam af tot 24,0%. Ons streven is dit percentage geleidelijk te verhogen tot 33,3.

Het resultaat uit financiële transacties nam toe met SRD 0,5 miljoen tot SRD 2,5 miljoen, vooral door een toename van het euro koersresultaat.

35.0 33.0 31.10 31.0 28.42

27.0 25.0 2009

2010

2011

2012

2013

Geconsolideerde resultaten De geconsolideerde resultaten lieten op zich een bevredigende groei zien. Het groeitempo was iets lager dan het vorig boekjaar, onder andere als gevolg van de toegenomen concurrentie, gestegen kosten en de aanscherping van het monetair beleid van de Centrale Bank van Suriname in september 2013, die een negatieve invloed op onze rendementsontwikkeling had. Ook de toenemende betalingsachterstanden van de overheid aan sommige van onze cliënten en tegenvallende marktontwikkelingen in enkele sectoren hadden een ongunstige doorwerking op onze kredietportefeuille. Uit prudentie hebben we in enkele gevallen een hogere specifieke debiteurenvoorziening getroffen om dit risico adequaat af te dekken, hetgeen ten koste ging van het rendement. De winst vóór belastingen nam toe met bijna SRD 3,4 miljoen, ofwel 7,6% tot SRD 47,2 miljoen. De toename was de consequentie

Bedrijfsopbrengsten

De provisie en overige bedrijfsopbrengsten groeiden met SRD 1,2 miljoen, ofwel 4,7% tot SRD 26,6 miljoen. Deze toename was voornamelijk het gevolg van de hogere transactievolumes bij het buitenlandse betalingsverkeer en van de gestegen afsluitprovisie kredieten.

39.0

29.0

van een stijging van de bedrijfsopbrengsten met SRD 17,8 miljoen ofwel 17,2% tot SRD 121,4 miljoen, terwijl de bedrijfslasten met SRD 14,5 miljoen ofwel 24,2% toenamen tot SRD 74,2 miljoen.

Bedrijfslasten De bedrijfslasten stegen met SRD 14,5 miljoen ofwel 24,2% tot circa SRD 74,2 miljoen, hetgeen het resultaat was van een toename van de operationele kosten met SRD 9,5 miljoen, ofwel 16,5%, terwijl de dotatie aan de voorziening kredietrisico’s SRD 6,8 miljoen beliep, hetgeen hoger was dan in 2012. Binnen de operationele kosten namen de personele kosten toe met 6,8%, en de overige bedrijfslasten met 33,8%. De toename van de personeelskosten vloeide voort uit de afgesloten CAO. De stijging van de overige bedrijfslasten was vooral het gevolg van de gestegen kosten voor automatisering, huisvesting, bewaking, alsook begeleidings- en advieskosten. Ratio’s Solvabiliteit De capital ratio, gedefinieerd als het aandeel van het zichtbare eigen vermogen in het balanstotaal, bedroeg per ultimo van het verslagjaar 7,7%, hetgeen 0,9 procentpunt hoger is dan in het voorgaande jaar. De toename is veroorzaakt doordat de groei van het eigen vermogen hoger uitviel dan die van het balanstotaal. Het zichtbare eigen vermogen in procenten van de Vorderingen op klanten nam eveneens toe en wel met 1,6 procentpunt tot 15,3. De BIS-ratio, die een betere maatstaf is voor de beoordeling van de solvabiliteit van een bank omdat zij het eigen vermogen relateert www.hakrinbank.com

| 33 |

BIS ratio (in %)

16 14

14.26

14.72

14.87

15.08

15.40

12 10 8

aan de som van de naar risicograad gewogen activa, beliep 15,4% vergeleken met 15,1% per eind 2012. Onze bank voldoet zoals gebruikelijk ruimschoots aan deze door de Centrale Bank van Suriname gestelde solvabiliteitstoetsingsnorm, die gebaseerd is op het Bazel I kapitaalakkoord dat een eis van tenminste 8 procent stelt. Rentabiliteit De RoE bedroeg 20,7% en is absoluut bezien op een goed niveau. Door de procentueel sterkere toename van het eigen vermogen ten opzichte van de netto winst nam echter de ratio met 3 procentpunt af. We zijn tevreden met het niveau van de RoE, gezien de gunstige onderliggende ontwikkeling, namelijk een significante toename van het eigen vermogen veroorzaakt door winstinhouding en stijging van de herwaarderingsreserve ten gevolge van de periodieke herwaardering van onze onroerende goederen.

6 4 2 0 2009

2010

2011

2012

2013

De RoA nam af van 1,67% naar 1,51%. De sterkere stijging van het balanstotaal ten opzichte van die van de netto winst lag hieraan ten grondslag. De belangrijkste redenen hiertoe zijn de krimp van de interestmarge en de beperkte groei van de overige baten. De krimp van de interestmarge is versterkt door de verhoging van de kasreserves, waardoor de costs of funds toenamen en de kredietruimte beperkt werd. De neerwaartse druk op debetrentetarieven en opwaartse druk op creditrentetarieven als gevolg van een toename van de concurrentie in het bankwezen, is toegenomen. Onze doelstelling is de RoA te verhogen vooral door groei van de overige bedrijfsopbrengsten en door efficiency bevorderende maatregelen.

Return on equity (in %)

Return on assets (in %)

40

2.00

35

1.75

30

24.3

25.4

20.7

1.51

1.00

15

0.75

10

0.50

5

0.25

0

0

| 34 |

1.67

1.67

1.25

23.7

20

2009

1.82

1.50

28.0

25

1.75

2010

2011

2012

2013

2009

2010

2011

2012

2013


Efficiencyratio (in %)

60

55.1

56.4

54.3

55.9

55.6

50 40

Resultaten benchmarkonderzoek De belangrijkste indicatoren die wij hanteren om onze bedrijfsperformance te meten en te monitoren zijn de financiële ratio’s Return on Assets (RoA), welke het rendement op onze activa weerspiegelt, de Return on Equity (RoE), welke het rendement op ons eigen vermogen weergeeft, de efficiencyratio, als indicator van onze operationele efficiency en de BIS ratio als indicator van onze solvabiliteit in relatie tot het risicoprofiel van onze activa. Bij de jaarlijkse beoordeling van onze bedrijfsperformance nemen wij niet alleen de absolute ontwikkeling van de indicatoren voor de bedrijfsperformance in beschouwing, maar ook die van enkele grotere banken uit Suriname en het Caraïbisch gebied.

30 20 10 0 2009

2010

2011

2012

2013

De efficiencyratio, gedefinieerd als de kosten minus de voorziening voor kredietrisico’s in procenten van de totale opbrengsten, verbeterde in 2013 met 0,3 procentpunt naar 55,6%. Dit was het gevolg van de sterkere toename van de bedrijfsopbrengsten en wel met 17,2% in vergelijking met de operationele lasten die met 16,5% stegen. Ons streven is erop gericht de ratio verder te verbeteren door opvoering van de operationele productiviteit. Om deze reden wordt prioriteit gegeven aan aanscherping van het balansbeheer, verhoging van de verdiencapaciteit, doorvoering van kostenbesparende en efficiencyverhogende maatregelen middels de aanpassing en stroomlijning van de bedrijfsorganisatie en processen.

De peer group bestaat uit NCB Jamaica Ltd., Republic Bank Ltd., Scotiabank Trinidad & Tobago Ltd., Republic Bank (Guyana) Ltd, DSB Bank N.V. en CIBC First Caribbean International Bank Ltd. Het benchmarkonderzoek dat wij hiertoe verrichten levert voor 2013 een redelijk gunstig beeld op. In vergelijking met de peer group is onze performance, zoals tot uitdrukking gebracht in de efficiencyratio voor verbetering vatbaar en de Return on Assets (RoA) redelijk. Onze solvabiliteit in relatie tot het risicoprofiel van onze activa is met een BIS ratio van 15,4% goed, terwijl onze Return on Equity (RoE) als zeer goed gekwalificeerd kan worden. De RoA van Surinaamse banken wordt overigens negatief beïnvloed door de hoge kasreserveverplichtingen van de Centrale Bank van Suriname, waardoor een aanzienlijk deel van hun activa niet of relatief minder rendeert. Ook is de belastingdruk alhier hoger dan in de omliggende regio.

Resultaten benchmarkonderzoek 2013 (cijfers in %) Instelling

RoA

NCB Jamaica Ltd.

2,07

12,3

67,6

12,6

Republic Bank Ltd.

2,19

14,5

61,6

27,6

Scotiabank Trinidad &Tobago Ltd.

3,01

17,3

46,7

26,7

Republic Bank Guyana Ltd.

RoE

Efficiencyratio

BIS ratio

1,84

20,4

47,9

19,5

(0,24)

(1,7)

76,0

24,0

DSB Bank N.V.

1,35

19,5

56,7

9,8

Hakrinbank N.V.

1,51

20,7

55,6

15,4

CIBC First Caribbean International Bank

Bron: Externe Jaarverslagen 2013

www.hakrinbank.com

| 35 |

International Financial Reporting Standards (IFRS) Wij hebben de werkzaamheden in het kader van de geleidelijke conversie naar IFRS gecontinueerd en stappen voorwaarts gezet in dit proces. Wij achten het naar de huidige inzichten prudent om de volledige invoering van IFRS enigszins te temporiseren. Ons streven is om binnen twee tot drie jaren onze jaarrekening conform IFRS op te maken.

Hakrinbank aandelen Ons dividendbeleid is gericht op het optimaliseren van aandeelhouderswaarde, liquiditeit, solvabiliteit, winstgevendheid en groeidoelstellingen en behelst de uitkering van circa 1/3 deel van de nettowinst aan de aandeelhouders. Mede door dit voor de aandeelhouders aantrekkelijk beleid en de gestadige winstgroei, laten de winst en het dividend per aandeel een opgaande lijn zien, terwijl de koers/winstverhouding zeer gunstig is. Dit wordt geillustreerd door onderstaande tabel. De daling van het dividend in procenten van de gemiddelde beurskoers komt door de sterke stijging van de beurskoers in 2013, die hoger uitviel dan de dividendgroei.

Kerncijfers inzake Hakrinbank aandeel (in SRD) 2013

2012

2011

2010

2009

Koers per aandeel (Effectenbeurs)

Per ultimo

339,00

295,00

225,00

205,00

190,00

Intrinsieke waarde per aandeel

335,13

260,12

234,65

189,66

161,85

165.765

144.249

104.782

95.468

88.482

Nettowinst per aandeel

61,76

57,38

53,80

42,74

39,06

Dividend per aandeel

21,60

20,00

19,75

14,40

13,00

7,1

7,7

9,2

7,3

7,1

101,2

113,4

95,9

108,1

117,4

5,5

5,1

4,2

4,8

4,9

Marktkapitalisatie (x SRD 1.000)

Dividend in % gemiddelde beurskoers Koers/intrinsieke waarde in % Koers/winstverhouding

Winstbestemmingsvoorstel voor het boekjaar 2013 Het verbeterde bedrijfsresultaat stelt ons in staat om aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor te stellen om hogere bedragen uit te keren aan dividend, alsook toe te voegen aan onze reserves. Dit beleid komt zowel de aandeelhouders als ook de soliditeit van de bank ten goede. Het winstbestemmingsvoorstel houdt het volgende in: 1. Uitkering van een dividend in contanten van SRD 21,60 per aandeel van nominaal SRD 0,15 waarmee een totaal bedrag gemoeid is van SRD 10,6 miljoen. In september 2013 is er reeds SRD 6,40 als interim-dividend uitgekeerd, waardoor het slotdividend SRD 15,20 bedraagt. 2. Toevoeging van het resterende winstsaldo ten bedrage van SRD 19,6 miljoen aan de algemene reserve, waardoor het eigen vermogen uitkomt op SRD 163,9 miljoen.

| 36 |

Dankzegging Onze medewerkers hebben uitstekende prestaties geleverd en daardoor bijgedragen aan de bedrijfsperformance. Wij zijn hen dank verschuldigd voor hun inzet en loyaliteit. Wij zijn de leden van de Raad van Commissarissen erkentelijk voor de vruchtbare samenwerking en onze gewaardeerde klanten voor hun business, het geschonken vertrouwen en de loyaliteit.

Paramaribo, 29 april 2014

Directie Hakrinbank N.V. Drs. J.D. Bousaid, Algemeen Directeur

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan:

de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, de Raad van Commissarissen en Directie van de Hakrinbank N.V.

Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2013 van Hakrinbank N.V. (“de vennootschap”) te Paramaribo, gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en de vennootschappelijke balans per 31 december 2013, de geconsolideerde en de vennootschappelijke winsten verliesrekening over 2013 en het geconsolideerde kasstroomoverzicht over 2013, met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met algemeen aanvaarde controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van de Hakrinbank N.V. per 31 december 2013 en van het resultaat en de kasstromen over 2013 in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving.

Paramaribo, 29 april 2014

Lutchman & Co | An independent correspondent firm of Deloitte Touche Tohmatsu Namens deze was getekend Drs. M.R.A. Lutchman RA

www.hakrinbank.com

| 37 |

| 38 |


HAKRINBANK N.V. Jaarrekening 2013

Bestaande uit:

geconsolideerde balans vóór voorstel winstverdeling

geconsolideerde balans ná voorstel winstverdeling

geconsolideerde winsten verliesrekening

geconsolideerd kasstroomoverzicht

vennootschappelijke balans vóór voorstel winstverdeling

vennootschappelijke balans ná voorstel winstverdeling

vennootschappelijke winsten verliesrekening toelichting

www.hakrinbank.com

| 39 |

GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2013 Vóór VOORSTEL WINSTVERDELING (in SRD) 2013

2012

Liquide middelen

339.119.332

325.446.516

Schatkistpapier

116.734.565

115.311.885

Vorderingen op kredietinstellingen

494.743.484

432.692.887

1.070.451.100

922.729.199

23.300.922

20.534.446

1.411.550

1.411.550

74.825.623

40.592.406

5.177.141

5.834.481

2.125.763.717

1.864.553.370

48.431.540

92.013.084*)

- Spaargelden

886.694.770

719.715.395

- Andere schulden

969.037.703

884.201.769*)

ACTIVA

Vorderingen op klanten Effecten Deelneming Materiële vaste activa Overlopende activa

PASSIVA Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan klanten:

Overige schulden

7.317.421

7.070.168

Overlopende passiva

5.949.700

5.599.277

Voorzieningen

37.031.163

21.716.548

1.954.462.297

1.730.316.241

73.347

73.347

916

916

Maatschappelijk kapitaal SRD 120.000 Geplaatst en gestort kapitaal Agioreserve Herwaarderingsreserve Algemene reserve Resultaat verslagjaar

34.227.733

17.190.099

106.801.962

88.915.474

30.197.462

28.057.293

171.301.420

134.237.129

2.125.763.717

1.864.553.370

49.973.283

54.102.473

Niet uit de balans blijkende verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven

8.606.714

6.985.598

58.579.997

61.088.071

*) cijfers aangepast voor vergelijkingsdoeleinden


| 40 |

Directie: Drs. J.D. Bousaid Algemeen Directeur Drs.G.M. Raghoenathsingh MBA Operations Directeur


GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2013 Ná VOORSTEL WINSTVERDELING (in SRD) 2013

2012

339.119.332

325.446.516

ACTIVA Liquide middelen Schatkistpapier

116.734.565

115.311.885


494.743.484

432.692.887

1.070.451.100

922.729.199

23.300.922

20.534.446

1.411.550

1.411.550

74.825.623

40.592.406


5.177.141

5.834.481

2.125.763.717

1.864.553.370

48.431.540

92.013.084*)

- Spaargelden

886.694.770

719.715.395

- Andere schulden

969.037.703

884.201.769*)

14.749.932

14.111.494

5.949.700

5.599.277


Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen

37.031.163

21.716.548

1.961.894.808

1.737.357.567

73.347

73.347

916

916

34.227.733

17.190.099

Maatschappelijk kapitaal SRD 120.000 Geplaatst en gestort kapitaal Agioreserve Herwaarderingsreserve Algemene reserve

129.566.913

109.931.441

163.868.909

127.195.803

2.125.763.717

1.864.553.370

49.973.283

54.102.473

8.606.714

6.985.598

58.579.997

61.088.071





www.hakrinbank.com

| 41 |

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2013 (in SRD)

2013

2012

Interestbaten

133.991.804

106.940.837

Interestlasten

41.676.564

30.766.340

Interestmarge

92.315.240

76.174.497

Provisie

26.619.099

25.431.823

Resultaat financiële transacties

2.486.680

1.967.091

3.350

50.030

121.424.369

103.623.441

39.646.321

37.106.425

7.010.596

5.205.325

20.817.389

15.614.704

BEDRIJFSOPBRENGSTEN

Overige bedrijfsopbrengsten

BEDRIJFSLASTEN Personeelskosten Afschrijvingen Overige bedrijfslasten Voorziening kredietrisico’s

6.766.528

1.857.467

74.240.834

59.783.921

WINST VÓÓR BELASTING

47.183.535

43.839.520

Inkomstenbelasting

16.986.073

15.782.227

WINST NÁ BELASTING

30.197.462

28.057.293


| 42 |



GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT 2013 (in SRD)

2013

2012

47.183.535

43.839.520

Afschrijvingen materiële vaste activa

7.010.596

5.205.326

Mutatie in voorzieningen

7.164.203

5.185.745

61.358.334

54.230.591

(1.422.680)

(86.144.454)

Kasstroom uit operationale activiteiten Resultaat vóór belastingen Aangepast voor:

(Toename) schatkistpapier (Toename) vorderingen op kredietinstellingen (Toename) kredietverlening (Toename) effecten (Toename) / Afname overlopende activa

(62.050.597)

(36.276.435)

(154.488.429)

(112.984.895)

(2.766.476)

(276.947)

339.256

(2.604.555)

Toename / (Afname) schulden aan kredietinstellingen

(43.581.544)

28.316.640*)

Toename schulden aan klanten

251.815.309

329.844.118*)

Toename overlopende passiva

350.423

1.324.839

2.636.742

(469.981)

Betaalde inkomstenbelasting

(19.996.116)

(15.899.050)

Netto-kasstroom uit operationele activiteiten

32.194.222

159.059.871

(9.553.419)

(11.519.132)

69.390

39.732

Toename / (Afname) overige schulden

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Afname onderhanden investeringen Netto-kasstroom uit investeringsactiviteiten

1.133.428

60.978

(8.350.601)

(11.418.422)

(10.170.805)

(4.138.875)

(10.170.805)

(4.138.875)

13.672.816

143.502.574

325.446.516

181.943.942

339.119.332

325.446.516

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Dividend in contanten Netto-kasstroom uit financieringsactiviteiten Toename in kasmiddelen Liquide middelen per 1 januari Liquide middelen per 31 december *) cijfers aangepast voor vergelijkingsdoeleinden

Het kasstroomoverzicht is opgenomen volgens de indirecte methode. Hierin zijn de mutaties die leiden tot een wijziging in de liquide middelen in aanmerking genomen. Paramaribo, 29 april 2014 Raad van Commissarissen: Mr. R.T.W. Vos President-Commissaris Drs. A.K. Moensi-Sokowikromo RC Vice President-Commissaris G.K.T. Lau MBA Ir. R.A. Mac Donald Mr. C. Vos-Ritfeld Dhr. R.S. Smit


www.hakrinbank.com

| 43 |

VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2013 VóóR VOORSTEL WINSTVERDELING (in SRD) 2013

2012

Liquide middelen

339.119.332

325.446.516

Schatkistpapier

116.734.565

115.311.885


494.743.484

432.692.887

Vorderingen op klanten

811.769.213

702.515.771

Effecten

23.300.922

20.534.446

259.713.326

220.053.833

74.775.021

40.555.911

4.756.658

5.072.619

2.124.912.521

1.862.183.868

48.431.540

92.013.084*)

- Spaargelden

886.692.658

719.713.395

- Andere schulden

968.777.946

882.885.348*)

ACTIVA

Deelneming Materiële vaste activa Overlopende activa


Overige schulden

6.892.165

7.070.168

Overlopende passiva

5.785.629

4.548.196

Voorzieningen

37.031.163

21.716.548

1.953.611.101

1.727.946.739

73.347

73.347

916

916

Maatschappelijk kapitaal SRD 120.000 Geplaatst en gestort kapitaal Agioreserve Herwaarderingsreserve Algemene reserve Resultaat verslagjaar

34.227.733

17.190.099

106.801.962

88.915.474

30.197.462

28.057.293

171.301.420

134.237.129

2.124.912.521

1.862.183.868

49.973.283

54.102.473

8.606.714

6.985.598

58.579.997

61.088.071




| 44 |



VENNOOTSCHAPPELIJK BALANS PER 31 DECEMBER 2013 Ná VOORSTEL WINSTVERDELING (in SRD) 2013

2012

339.119.332

325.446.516

ACTIVA Liquide middelen Schatkistpapier

116.734.565

115.311.885


494.743.484

432.692.887

811.769.213

702.515.771


23.300.922

20.534.446

259.713.326

220.053.833

74.775.021

40.555.911

4.756.658

5.072.619

2.124.912.521

1.862.183.868

48.431.540

92.013.084*)

- Spaargelden

886.692.658

719.713.395

- Andere schulden

968.777.946

882.885.348*)

14.324.676

14.111.494

5.785.629

4.548.196


Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen

37.031.163

21.716.548

1.961.043.612

1.734.988.065

73.347

73.347

916

916

34.227.733

17.190.099

Maatschappelijk kapitaal SRD 120.000 Geplaatst en gestort kapitaal Agioreserve Herwaarderingsreserve Algemene reserve

129.566.913

109.931.441

163.868.909

127.195.803

2.124.912.521

1.862.183.868

49.973.283

54.102.473

8.606.714

6.985.598

58.579.997

61.088.071





www.hakrinbank.com

| 45 |

VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2013 (in SRD)

2013

2012

118.644.456

93.714.818

Interestlasten

41.648.636

30.755.869

Interestmarge

76.995.820

62.958.949

Provisie

23.234.890

22.546.539

2.486.680

1.967.091

10.406

52.187

102.727.796

87.524.766

33.334.148

31.635.732

BEDRIJFSOPBRENGSTEN Interestbaten

Resultaat financiële transacties Overige bedrijfsopbrengsten

BEDRIJFSLASTEN Personeelskosten Afschrijvingen

6.995.505

5.193.518

19.260.089

14.155.843

6.566.257

1.602.256

66.155.999

52.587.349

WINST VÓÓR BELASTING

36.571.797

34.937.417

Inkomstenbelasting

13.165.847

12.577.470

23.405.950

22.359.947

6.791.512

5.697.346

30.197.462

28.057.293

Overige bedrijfslasten Voorziening kredietrisico’s

Nettoresultaat deelneming WINST NÁ BELASTING


| 46 |



TOELICHTING BEHORENDE BIJ DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING PER 31 DECEMBER 2013 Algemeen Er is zowel een balans vóór als een balans ná winstverdeling opgemaakt. De winstverdeling over 2012 is op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 24 juli 2013 als volgt vastgesteld (bedragen in SRD):

Nettowinst Contant dividend Toevoeging aan de algemene reserve

28.057.293 9.779.620 18.277.673

Voor zover niet anders vermeld zijn activa en passiva gewaardeerd op hun nominale waarde. De uitstaande vorderingen en schulden in vreemde valuta zijn omgerekend tegen op balansdatum geldende koersen van de Centrale Bank van Suriname voor aankoop van bankpapier. (2013: USD 1 = SRD 3,25 en EUR 1 = SRD 4,466 / 2012: USD 1 = SRD 3,25 en EUR 1 = SRD 4,272). Op de vorderingen op klanten zijn specifieke voorzieningen uit hoofde van kredietrisico’s in mindering gebracht. Jaarlijks wordt de (per saldo) mutatie in deze voorzieningen in de winsten verliesrekening verantwoord. De inkomstenbelasting zoals deze is opgenomen in de winsten verliesrekening is berekend over de commerciële winst (na aftrek van het resultaat deelnemingen). Het verschil met het werkelijk verschuldigde bedrag is gemuteerd in de voorziening latente belastingverplichtingen. De materiële vaste activa zijn voor wat betreft de onroerende goederen gewaardeerd op vervangingswaarden waarbij, met uitzondering van de terreinen, lineaire afschrijvingen in mindering zijn gebracht op basis van de geschatte economische levensduur. De transportmiddelen en inventaris zijn gewaardeerd op aanschafwaarden onder aftrek van lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte economische levensduur. Veranderingen in de waarde van de onroerende goederen worden ten gunste of ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht onder aftrek van latente belastingen. De herwaarderingsreserve is afzonderlijk onder het eigen vermogen opgenomen. De voorziening latente belastingen is berekend uitgaande van een belastingtarief van 36%. De gehanteerde jaarlijkse afschrijvingspercentages luiden als volgt: - Gebouwen : 4% - 5% - Terreinverbetering : 10% - Transportmiddelen en kantoorinventaris : 25% In de geconsolideerde jaarrekening zijn de cijfers verwerkt van de bank en haar 100% dochterondernemingen de Nationale Trusten Financierings Maatschappij N.V. en Hakrinbank Real Estate N.V. De voorgestelde winstverdeling over 2013 luidt als volgt (bedragen in SRD): Dividend in contanten - interim-dividend - slotdividend Toevoeging aan de algemene reserve

3.129.479 7.432.511 19.635.472 + 30.197.462

De onderstaande toelichting is, tenzij anders vermeld, toegespitst op de geconsolideerde jaarcijfers. De vergelijkende cijfers betreffen de cijfers per 31 december 2012. De bedragen zijn opgenomen in Surinaamse Dollar.

www.hakrinbank.com

| 47 |

BALANS PER 31 DECEMBER 2013 2013

2012

339.119.332

325.446.516

116.734.565

115.311.885

494.743.484

432.692.887

1.070.451.100

922.729.199

23.300.922

20.534.446

259.713.326

220.053.833

ACTIVA Liquide middelen Onder deze post vallen kasgelden, direct opeisbare tegoeden bij de Centrale Bank van Suriname alsmede de kasreserve in SRD bij de Centrale Bank van Suriname welke niet ter vrije beschikking staat van de Hakrinbank N.V. Schatkistpapier Deze post betreft beleggingen in schatkistpromessen van de Republiek Suriname welke vervallen in 2014. De looptijd is 12 maanden en de rente op jaarbasis bedraagt 8%. Vorderingen op kredietinstellingen Hieronder zijn opgenomen vorderingen op binnenlandse en buitenlandse kredietinstellingen. Tevens omvat deze post de door de Centrale Bank van Suriname verplicht voorgeschreven vreemde valuta kasreserve aangehouden bij buitenlandse banken; deze staat niet ter vrije beschikking van de Hakrinbank N.V. Vorderingen op klanten Onder deze post zijn opgenomen vorderingen uit hoofde van kredietverlening en overige vorderingen. De noodzakelijk geachte voorzieningen zijn in mindering gebracht. Effecten Deze post betreft beleggingen in buitenlandse effecten/fondsen via een internationale investmentbank, het bezit in aandelen Nationale Ontwikkelingsbank van Suriname N.V. (N.O.B.) ad nominaal SRD 95 en een belegging in 7% obligaties Staatsolie N.V. met een looptijd van 5 jaar tot en met 14 mei 2015. De beleggingen in buitenlandse fondsen zijn gewaardeerd tegen de marktprijs per balansdatum, de aandelen N.O.B. op de laagste van de aanschaf- en marktwaarde en de belegging in 7% obligaties Staatsolie N.V. tegen de verkrijgingsprijs ad USD 2,563,130. De nominale waarde per obligatie is USD 100.

Deelnemingen Deze post betreft de 100% deelname in het kapitaal ad SRD 5.000 van de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. alsook de 100% deelname in het kapitaal ad SRD 200.000 van Hakrinbank Real Estate N.V. Deze deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde. Tevens is hieronder opgenomen de deelname in het kapitaal van BNETS N.V. De waardering van deze deelneming waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, geschiedt tegen de verkrijgingsprijs (onder aftrek van eventueel benodigde bijzondere waardeverminderingen) ad SRD 1.411.550 (2012: SRD 1.411.550).

| 48 |


BALANS PER 31 DECEMBER 2013

2013

2012

5.000

5.000

200.000

200.000

25.301.785

21.906.029

De specificatie luidt alsvolgt: Aandelenbelang NTFM N.V. Aandelenbelang Real Estate N.V. Ingehouden winsten NTFM N.V. Nettovermogenswaarde Vordering in rekening-courant Aandelenbelang BNETS N.V.

25.506.785

22.111.029

232.794.991

196.531.254

258.301.776

218.642.283

1.411.550

1.411.550

259.713.326

220.053.833

Boekwaarde per 1 januari

28.331.018

24.554.139

Herwaarderingen

33.427.050

-

2.823.380

5.739.907

Materiële vaste activa Onroerende goederen:

Investeringen Afboeking inzake oud kantoorgebouw

(533.838)

-

Afschrijvingen

(2.953.946)

(1.963.028)

Boekwaarde per 31 december

61.093.664

28.331.018

Vervangingswaarde

51.898.242

50.738.680

Herwaardering

33.427.050

-

(24.231.628)

(22.407.662)

61.093.664

28.331.018

Boekwaarde per 1 januari

8.378.338

5.881.142

Investeringen

6.730.039

5.779.225

(69.390)

(39.732)

Afschrijvingen

(4.056.650)

(3.242.297)

Boekwaarde per 31 december

10.982.337

8.378.338

Aanschafwaarde

37.433.092

30.923.779

(26.450.755)

(22.545.441)

10.982.337

8.378.338

Onderhanden investeringen:

2.749.622

3.883.050

Totaal materiële vaste activa

74.825.623

40.592.406

5.177.141

5.834.481

Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Inventarissen en transportmiddelen:

Desinvesteringen

Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

Overlopende activa Hieronder zijn opgenomen vooruitbetaalde bedragen voor kosten die ten laste van de volgende jaren komen en nog te ontvangen bedragen.

www.hakrinbank.com

| 49 |


2013

2012

48.431.540

92.013.084*)

PASSIVA Schulden aan kredietinstellingen Hieronder zijn opgenomen verplichtingen jegens locale en buitenlandse banken.

Schulden aan klanten (Spaargelden) Hieronder zijn opgenomen: Deposito- en spaarcertificaten

8.028.217

17.020.382

878.666.553

702.695.013

886.694.770

719.715.395

969.037.703

884.201.769*)

14.749.932

14.111.494

5.949.700

5.599.277

Voorziening latente belastingverplichtingen

17.917.752

3.000.812

Voorziening (medische) kosten en gratificaties/toeslagen gepensioneerden

18.950.911

18.553.236

162.500

162.500

37.031.163

21.716.548

73.347

73.347

916

916

Saldi van deposito- en spaarrekeningen

Schulden aan klanten (Andere schulden) Onder dit hoofd zijn de met de bedrijfsuitoefening van de bank samenhangende schulden opgenomen, voorzover zij niet onder spaargelden en schulden aan kredietinstellingen zijn gepresenteerd.

Overige schulden Onder deze post zijn passiva opgenomen, die niet onder één van de overige posten kunnen worden gerubriceerd. Overlopende passiva Hieronder zijn opgenomen de vooruitontvangen bedragen van baten die ten gunste van volgende jaren komen en nog te betalen bedragen terzake van lasten van het boekjaar. Voorzieningen Onder dit hoofd zijn opgenomen:

Voorziening eigen risico verzekeringen

Geplaatst en gestort kapitaal Balanswaarde per 1 januari respectievelijk 31 december De nominale waarde van een aandeel bedraagt SRD 0,15. Agioreserve Balanswaarde per 1 januari respectievelijk 31 december. *) cijfers aangepast voor vergelijkingsdoeleinden

| 50 |



2013

2012

17.190.099

17.551.437

-

(361.338)

17.571.472

-

(533.838)

-

34.227.733

17.190.099

Herwaarderingsreserve Balanswaarde per 1 januari Mutatie a.g.v oprenting en verandering disconteringsvoet Voorziening latente belastingverplichtingen Toevoeging u.h.v. herwaarderingen Afboeking i.v.m. oud kantoorgebouw Balanswaarde per 31 december Algemene reserve Balanswaarde per 1 januari vóór winstverdeling

88.915.474

67.999.837

Interim-dividend verslagjaar

(3.129.479)

(2.738.294)

Slotdivididend vorig boekjaar

(7.041.326)

(1.400.581)

Resultaat vorig boekjaar Balanswaarde per 31 december vóór winstverdeling Toevoeging nettowinst boekjaar Slotdividend verslagjaar Balanswaarde per 31 december ná winstverdeling

Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties

28.057.293

25.054.512

106.801.962

88.915.474

30.197.462

28.057.293

(7.432.511)

(7.041.326)

129.566.913

109.931.441

49.973.283

54.102.473

8.606.714

6.985.598

Onder deze post zijn opgenomen de voor rekening van derden afgegeven bankgaranties. Verplichtingen uit hoofde van onherroepelijke accreditieven Deze post omvat gestelde onherroepelijke, respectievelijk geconfirmeerde accreditieven.


www.hakrinbank.com

| 51 |

WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2013

Interestmarge

2013

2012

92.315.240

76.174.497

26.619.099

25.431.823

2.486.680

1.967.091

3.350

50.030

39.646.321

37.106.425

7.010.596

5.205.325

20.817.389

15.614.704

6.766.528

1.857.467

16.986.073

15.782.227

Deze post omvat het voordelig verschil tussen de interestbaten uit krediet-verlening, beleggingen en overige uitzettingen enerzijds en de interestlasten der opgenomen en toevertrouwde gelden anderzijds. Provisie Hieronder zijn begrepen de opbrengsten uit dienstverlening. Resultaat financiële transacties Hieronder zijn opgenomen valutakoersresultaten, valuta omrekeningsverschillen en waardeverschillen effecten. Overige bedrijfsopbrengsten Hieronder zijn opgenomen overige opbrengsten, niet voortvloeiende uit de kernactiviteiten van de bank. Personeelskosten Deze post omvat de salarissen, bonussen, sociale lasten en andere voorzieningen voor het personeel. Afschrijvingen Hieronder zijn opgenomen de afschrijvingen op materiële vaste activa. Overige bedrijfslasten Hieronder zijn begrepen huisvestings-, kantoor-, computerkosten e.d. Voorzieningen Deze post betreft de toevoeging aan de specifieke voorziening voor debiteuren uit hoofde van kredietrisico’s. Inkomstenbelasting Deze post betreft de inkomstenbelasting berekend over de in de winsten verliesrekening verantwoorde winst vóór belasting.

| 52 |


Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van Commissarissen

Mr. R.T.W. (Ray) Vos |

President-Commissaris

Fiscaal jurist (Rijksuniversiteit Leiden) met jarenlange ervaring als belastingadviseur. Is lid geweest van diverse belastingadviescommissies van de Surinaamse Overheid. Hij is lid van de Raad van commissarissen van de Kuldipsingh Groep N.V. en heeft een eigen administratie- en belastingadviesbureau.

Drs. A.K. (Agnes) Moensi-Sokowikromo RC | Vice president-Commissaris Bedrijfseconoom (Anton de Kom Universiteit van Suriname) met een ‘International Executive Master in Finance and Control degree’ van de Universiteit van Maastricht (Maastricht Business School) en de Universiteit van Amsterdam (Amsterdam Business School). Zij is Deputy Director Finance bij Staatsolie Maatschappij Suriname N.V. en President-Commissaris van de Raad van Commissarissen bij GoW2 Energy Suriname N.V. en lid van de Raad van Commissarissen bij Paradise Oil Company Suriname. Voorts is zij lid van het bestuur van de Suriname Conservation Foundation.

G.K.T. (Gerard) Lau MBA |

Commissaris

Gerard Lau is in 1982 afgestudeerd aan de Boston University School of management (USA) met een Bsc. Graad in Management Sciences. In 1996 studeerde hij af aan de W.E. Simon Graduate School of Business Administration van de University of Rochester (USA) en de Nyenrode Business Universiteit (NL) met een dubbele MBA graad. Eind mei 2014 studeert hij af aan de Leonard N. Stern Graduate School of Business van de New York University, met een MSc. in Risk Management. Hij heeft onder andere gewerkt bij American Express en Time Warner in Nederland en in Suriname heeft hij verschillende opdrachten uitgevoerd via zijn eigen consulting bedrijf. Hij heeft ook gewerkt bij SBBS als interim Financieel Directeur, de N.V. EBS als CFO, en is momenteel werkzaam bij Fernandes Concern Beheer N.V. als interim directeur. Hij was ook voorzitter van het onderhandelingsteam van de Staat Suriname met Surgold N.V.

Ir. R.A. (Richard) Mac Donald |

Commissaris

Is levensmiddelentechnoloog (Landbouw Hogeschool Wageningen). Hij heeft ruime werkervaring opgedaan in het bedrijfsleven en was jarenlang directeur van Varossieau N.V. Hij is lid van de Staatsraad en van de Raad van Commissarissen van Jetzza International N.V.

www.hakrinbank.com

| 53 |

Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van Commissarissen

Mr. C. (Caroline) Vos-Ritfeld JD, LL.M | Commissaris Afgestudeerd als jurist aan de Vrije Universiteit Amsterdam, vervolgens afgestudeerd aan de Universiteit van Miami, Law School met een degree in International Business Transactions (LLM) en een Juris Doctor degree aan de Stetson University, College of Law (JD). Jarenlange ervaring in New York onder andere in de vertegenwoordiging van globale financiële instituten en buitenlandse investeerders in de corporate litigation department van een gerenommeerde Wall Street Firm.

Dhr. R.S. (Roy) Smit |

Commissaris

Bedrijfseconoom en momenteel werkzaam als consultant. Hij is stafmedewerker geweest bij diverse bedrijven in Suriname en Nederland en was onderdirecteur bij de Landbouwbank, voorzitter van de Deviezencommissie van Suriname en participeerde in diverse Raden van Commissarissen en overheidscommissies.

Drs. M.L. (Maurice) Roemer |

Commissaris

Maurice Roemer studeerde bedrijfseconomie aan de Katholieke Universiteit Brabant. Hij is sinds 1999 hoofddirecteur van de Surinaamse Assurantie Maatschappij “Self Reliance N.V.”. Daarnaast is hij president-commisssaris van Suriname Yellow Pages N.V. en parttime docent in de studierichting Bedrijfskunde aan de Universiteit van Suriname.

| 54 |


Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Directie

Drs. J.D. (Jim) Bousaid |

Algemeen Directeur

Jim Bousaid studeerde Economie met als specialisatie Geld-, Krediet- en Bankwezen, en Openbare Financiën aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Na zijn terugkeer in Suriname werkte hij enige tijd als projectmanager bij een semi-overheidsinstelling. In 1984 aanvaarde hij een dienstbetrekking bij de Hakrinbank en bekleedde diverse commerciële en financiële functies. In 2002 volgde de benoeming tot Algemeen directeur. De heer Bousaid was ook voorzitter van de Surinaamse Bankiersvereniging en lid van de Board of Directors van de Caribbean Association of Banks. Hij is ook Honorair Consul van de Republiek Turkije in Suriname.

Drs. G.M. (Gerard) Raghoenathsingh, MBA |

Operations Directeur

Gerard Raghoenathsingh is bedrijfseconoom (Anton de Kom Universiteit van Suriname) en bezit een masters degree in Business Administration van de Maastricht School of Management met als specialisatie Corporate Strategy and Economic Policy. Hij is sinds 1991 verbonden aan de Hakrinbank en bekleedde sindsdien diverse functies. Op 1 augustus 2001 werd hij benoemd tot Onderdirecteur en ingaande 1 juli 2008 tot Financieel directeur binnen de Raad van Bestuur. Op 1 januari 2013 werd hij benoemd tot Operations directeur. Sedert juni 2006 is hij secretaris van de Vereniging voor de Effectenhandel in Suriname en sinds 2011 president-commissaris van BNETS N.V. Hij is sinds 2013 ook ondervoorzitter van de Surinaamse Bankiersvereniging.

Drs. R.P.V. (Rafiek) Sheorajpanday | Onderdirecteur Financiële Zaken Rafiek Sheorajpanday heeft bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam gestudeerd met als specialisatie Financieel Management. Hij heeft vanaf zijn indiensttreding in november 2000 diverse, met name financiële functies bekleed bij de bank. Per 1 januari 2012 volgde zijn aanstelling tot Onderdirecteur Financiële Zaken. Hij is ook lid van het bestuur van stichting CT-Scan ’92.

www.hakrinbank.com

| 55 |

Hoofdkantoor Dr. Sophie Redmondstraat 11-13 P.O.Box 1813 Paramaribo Telefoon : Fax : E-mai : Website : Swiftcode :

(597) 477722 (597) 472066 - (597) 475073 INFORMATIE EN ADVIES [email protected] [email protected] Voor informatie over onze diensten en producten kunt u bij al onze kantoren tere [email protected] www.hakrinbank.com HAKRSRPA

Hakrinbank Hoofdkantoor Dr. Sophie Redmondstraat 11-13 Hakrinbank Flora Mr. J. Lachmonstraat 164 Hakrinbank Nieuwe Haven Nieuwe Havencomplex Bijkantoren Hakrinbank Latour Hk. I. Gandhi-/Latourweg Hakrinbank Tourtonne Hk. Anamoe-/Plutostraat Nieuwe Haven Flora Hakrinbank Tamanredjo H. Iding Soemitaweg 471 Havencomplex Mr. Jagernath Lachmonstraat 164 Hakrinbank Nickerie G.G. Maynardstraat Telefoon : (597) 47 77 22 ext 435 Telefoon : (597) 47 77 22 19 ext 701 Hakrinbank ZanderijFax International Airport Fax : (597) 40 24 66 : J.A. Pengel (597) 49 93 57 Tourtonne Hk. Jacques Gompertsstraat / Zilverstraat Telefoon : (597) 47 77 22 ext 804 Fax : (597) 55 13 62 Latour Hk. Indira Gandhiweg/Latourweg 10 Telefoon : (597) 47 77 22 ext 415 Fax : (597) 48 18 56

T: 477722 T: 497875 T: 401836 T: 481802 T: 451977 T: 0356446 T: 0231176 T: 0325466

Tamanredjo Hadji Iding Soemitaweg 471 Telefoon: (597) 03 56 446 Fax : (597) 03 56 447 Nickerie G.G. Maynardstraat 49 Telefoon: (597) 02 31 176, 02 31 711, 02 31 750, Fax : (597) 02 31 931

Dochtermaatschappijen Nationale Dr. Sophie Telefoon Fax E-mail

Trust- en Financierings Maatschappij N.V. (NTFM) Redmondstraat 11-13 : (597) 410000 : (597) 479874 : [email protected]

Hakrinbank Real Estate N.V. Dr. Sophie Redmondstraat 11-13 Telefoon : (597) 477722 Fax : (597) 479088 E-mail : [email protected]

| 56 |

Nationale Trust- en Financieringsmaatschappij P.O. Box 1813 Dr. Sophie Redmondstraat 11-13 Paramaribo, Suriname (597) 410000 | (597) 479874

Hakrinbank Hoofdkantoor P.O. Box 1813


www.hakrinbank.com

| 57 |

| 58 |


Rafael Chan

Directie & RVC groepsfotografie

Simone Reeder Portrait fotografie

Helio Phoeli | Hedwig De La Fuente (PLU) | Eros Banket | Hubert Hermelijn | Bryan Sloote Event fotografie

ideeën

creatieve vormgeving & marketing

Concept & opmaak

Drukkerij Leo Victor Druk

www.hakrinbank.com

| 59 |

Caribbean Festival of Arts, Carifesta XI, in Suriname

Recommend Documents