CARDIO-‐ EN CEREBROVASCULAIRE ZIEKTEN IN BELGIE • DE BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA • EPIDEMIOLOGIE / GEZONDHEIDSENQUÊTE • PRIMAIRE PREVENTIE: ! Sensibiliseringscampagnes/ Survey ! Risicofactoren ! Aanbevelingen / Richtlijnen
• SECUNDAIRE PREVENTIE: MULTIDISCIPLINAIRE REVALIDATIE November 2014
Dr Freddy Van de Casseye
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA « …speelt een belang-ijke rol in de preventie en best-ijding van cardio-‐cerebrovasculaire aandoeningen »
DE BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA • Objectieven :
VZW opgericht in 1968
− Hart- en vaatziekten bestrijden − Preventie bevorderen − Screening aanmoedigen − Het publiek informeren over de risicofactoren en preventie − Patiënten helpen in hun revalidatie en socio-professionele reïntegratie − Het oprichten van patiëntenverenigingen stimuleren
The existing Initiatives
The Heart Week CV Risks Brochures
The Annual Medical Congress Regular Patients Conferences
www.liguecardiologique.be
Diet Advices
Pathologies Related campaigns
New Look ! Journal
THE CVD PLATFORM INTERFACE -‐ OUR STAKEHOLDERS Non profit organisations - Foundation Cardiac Surgery -Cancer Foundation National Coalition against tobacco
Healthcare providers
Scientific organisations (guidelines implementation) Authorities (lobbying on reimbursment)
Insurance companies
- Heart Group Belgian Parliament - MEP Heart Group European Parliament
LCB BCL
Industry (pharma/ food) / Medical devices
General public
70 local patient organisations (patient needs/ patient support)
40
Media (patient needs/ disease awareness)
rehabilitation centers
PATIENTS ASSOCIATIONS • Coronary Clubs • Hypercholestérolémie Familiale (Belchol) • Heart failure (Mon cœur entre parenthèses) • BIPIB • CardioTour
MEDICAL AND SCIENTIFIC INDEPENDENCE AND VALIDATED INFORMATION • BHL Scientific advisory board represented by • All the Belgian universities (Head cardiology departments) • Two GP scientific associations • Representant from Belgian Society of Cardiology (Chairman)
• Close collaboration with Belgian Society of Cardiology • Especially with the expert working groups (Heart failure / rehabilitation / Heart Rythm/ Acute cardiac care / Behra / Belgian Lipid Club…)
• Member and collaborative projects with
• Project leader in Belgium for launch and implementation of the European heart health charter (initiatives EHN, ESC, European commission)
Het Charter voor de gezondheid van het hart: een engagement tot … ● Een actieve medewerking tussen de verschillende gezondheidswerkers, de politici en NGO’s ● Een multidisciplinaire aanpak van de gezondheidswerkers ● Informeren, sensibiliseren, opvoeden van het grote publiek en de patiënten ● Ondersteunen van nationale strategiën voor de opsporing en de aanpak van personen met hoog CV risico alsook de behandeling en de secundaire preventie van de patiënten ● Verspreiden en implementeren van de Europese aanbevelingen aangepast aan de Belgische situatie.
FROM HEALTH PROMOTION TO DISEASE MANAGEMENT General Public CVD risk factors Lifestyle modifications Patient association
Programs Socioprofessional Screening Program Early detection Programs
Information
Patient education program
PATIENTS CVD INFORMATION • Patients face overload healthcare information • Large variety of information : printed media, talk shows, on-line resources, well-intentioned friends – Information • Rarely evidence based • Miscommunicated (ex.: the omega 3 story)
– Can lead to information paralysis to non compliance with recommended care – Role for the health care providers • • • • •
Nurses Dieteticians GP’s Pharmacists Cardiologists
EDUCATIONAL NEEDS FOR PATIENTS, FAMILIES AND CARETAKERS
• Compliance training
– to understand why it is critical to follow provider prescriptions and therapies
• Increase self management skills – Targeted to specific patients behaviors: lifestyle factors that affect disease progression
• Medication information – About prescription and OTC medicines (↑ compliance, minimize side-effect, ↓ complications)
• Disease or condition. Specific information – ↑ knowledge and understanding information services directly to patients to facilitate informed choice
• Patient lifestyle and behavior modification programs • Patient self-care tools
EPIDÉMIOLOGIE
CARDIO-CEREBROVASCULAIRE AANDOENINGEN IN BELGIË 31.000 overlijdens/jaar
Belgïe :
11.000.000 inwoners " Eerste doodsoorzaak
1.200.000 mensen met hypertensie
9.500 CVA 8.000 Infarcten 6.000 Hartfalen
2.500.000 naar schatting
650.000 DIABETICI type II 250.000 gediagnosticeerd 3.300.000 wegen te veel of zijn zwaarlijvig
4.000.000 die onvoldoende bewegen
2.800.000 die elke dag roken
5.000.000 die een te hoog cholesterolgehalte hebben 1.250.000 weten dit
HART-‐ EN CEREBROVASCULAIRE ZIEKTEN: STAND VAN ZAKEN Hart- en cerebrovasculaire ziekten : • Voornaamste doodsoorzaak in Europa en België • Gunstige evolutie 38 000 overlijdens per jaar in 1998 31 000 overlijdens per jaar in 2011 • Doelgroep voornaamste doodsoorzaak bij vrouwen tweede grootste doodsoorzaak bij mannen • Sluipende chronische ziekte
1998
T 27 931 M 15 826 V 12 104
T 28 346 M 15 705 V 12 641
2011
T 8629 H 3379 F 5250
T 37 951 M 16 829 V 20 759
T 31 000 M 14 020 V 16 980
INTERNATIONAL CHD MORTALITY TRENDS IN MEN, 1968-‐2003 Per 100,000
800
Finland
600
400
Ireland
Netherlands
UK
200
USA
Italy
France
00 20
97 19
94 19
91 19
88 19
85 19
82 19
79 19
76 19
73 19
70
Why have mortality rates halved? 19
0
Source:WHO statistics 2005 Men aged 35 - 74, Standardised
EXPLAINING THE FALL IN CORONARY HEART DISEASE DEATHS IN ENGLAND & WALES 1981-‐2000 Risk Factors worse +13%
0
Baseline
Obesity (increase) +3.5% Diabetes (increase) +4.8% Physical activity (less) +4.4%
End
Risk Factors better -71%
-20000
Smoking -41% Cholesterol -9% Population BP fall -9% Deprivation -3%
-40000
Other factors -60000
-80000
1981
68,230 fewer deaths in 2000
Treatments
2000
-8%
-42%
AMI treatments -8% Secondary prevention -11% Heart failure -12% Angina:CABG & PTCA -4% Angina: Aspirin etc -5% Hypertension therapies -3%
Unal, Critchley & Capewell Circulation 2004 109(9) 1101
PRIMAIRE PREVENTIE CAMPAGNE DE SENSIBILISATION : WEEK VAN HET HART 2014
SPECIFICITEIT VAN HART-‐ EN VAATZIEKTEN Risicofactoren voor hart- en vaatziekten : • Meerdere • Asymptomatisch • Gerelateerd aan de levensstijl
# Laattijdige
diagnose van hart- en vaatziekten
• Onder-gediagnosticeerd MAAR… • Veranderbaar • Meetbaar • Opspoorbaar
" Screenen en vroeg9jdige opsporing
BLOEDDRUK
• Hypertensie = één van de waarden of beide > 140 of 90 • « stille doder »: verraderlijke risicofactor, geen duidelijke symptomen, complicaties niet onmiddellijk voordoen • Maar, voor 72% van de Belgen: hypertensie veroorzaakt systematisch symptomen.
BLOEDDRUK • 1 op 5 personen heeft een te hoge bloeddruk • 15.000 overlijdens per jaar • 1/3 mannen & ¼ vrouwen
BLOEDDRUK WAT ZIJN DE RISICO’S VAN HOGE BLOEDDRUK ?
• HARTFALEN • 60 % VAN DE CVA’S • 50 % VAN DE HARTINFARCTEN
BLOEDDRUK • 30% van de Belgen onder 50 jaar heeft zelden/ nooit zijn/haar bloeddruk gemeten. • best bekend bij mensen + 45 jaar en degenen die ooit hartproblemen hebben ervaren.
BLOEDDRUK Hoe en wanneer meten? • Alleen door het regelmatig meten van de bloeddruk door een arts kan men hypertensie identificeren en controleren. • Bij elk doktersbezoek, minstens één keer per jaar, vanaf 40 jaar. • Voor mensen < 40, met een voorgeschiedenis van hart- of vaatziekten in de familie of bij overgewicht.
CHOLESTEROL • Een verhoogde slechte cholesterol (LDL-cholesterol) is een belangrijke risicofactor voor hart-en vaatziekten. • Per 30-35 mg/dl stijging van het LDL-cholesterol – 38-50% meer coronairlijden (infarcten,…) – 12% meer cerebrovasculair lijden (beroerte or CVA) – en dit onafhankelijk van de andere risicofactoren (bloeddruk, roken, overgewicht en diabetes, …) • Gebaseerd op gegevens van > 300.000 deelnemers over 68 studies wereldwijd. – Major Lipids, Apolipoproteins, and Risk of Vascular Disease. The Emerging Risk Factors Collaboration. JAMA. 2009;302:1993-2000
CHOLESTEROL • Sterk erfelijk bepaalde factor (slechts 15-20% van de cholesterolspiegel wordt door levennstijl bepaald) ! • Weinig verband met overgewicht • Individueel een matige risicofactor doch omdat het zo frequent voorkomt is, is het op populatieniveau een zeer belangrijke risicofactor !
TNS ONDERZOEK BIJ 1000 BELGEN (AUGUSTUS 2014) • 16% heeft nooit zijn of haar cholesterol gemeten. – HIS 2008: 80% van 45-plussers heeft de leeste 5 jaar zijn cholesterol gemeten
•
20% van de Belgen kent zijn cholesterolgehalte.
– HIS 2008: 50% van 50-plussers kreeg te horen dat zijn/haar cholesterol te hoog was
• 42% denkt dat een te hoge cholesterol klachten/ symptomen veroorzaakt • 22% kent de risico’s niet van een te hoge cholesterol.
CHOLESTEROL • Cholesterolstreefwaarden (LDL-cholesterol) zijn niet voor iedereen dezelfde maar worden aangepast aan het totale risicoplaatje van een individu (SCORE-tabellen + medische voorgeschiedenis). • < 115 mg/dl bij mensen met laag & matig CV risico – <5% kans op een fataal CV event de komende 10 jaar – Dit is het overgrote deel van de bevolking !!
• < 100 mg/dl bij mensen met hoog risico op hart- en vaatziekten – >5% kans op een fataal CV event de komende 10 jaar
• < 70 mg/dl bij mensen met zeer hoog risico – – – –
iedereen die reeds een bewezen hart- of vaatziekten heeft (secundaire preventie) mensen met diabetes (suikerziekte) mensen met een sterk ingekrompen nierfunctie >10% kans op een fataal CV event de komende 10 jaar
CHOLESTEROL • SCORE-tabellen
• Om het fatale risico om te zetten naar fataal + niet-fatale risico • x3 mannen x4 vrouwen <x3 bejaarden
CHOLESTEROL •
Cholesterolstreefwaarden (LDL-cholesterol) zijn niet voor iedereen dezelfde maar worden aangepast aan het totale risicoplaatje van een individu (SCORE-tabellen + medische voorgeschiedenis).
•
< 115 mg/dl bij mensen met laag & matig CV risico
LDL < 115 mg/dl : laag & ma9g risico LDL < 100 mg/dl : LDL < 115 mg/dl : hoog risico – –
•
< 100 mg/dl bij mensen met hoog risico op hart- en vaatziekten –
•
<5% kans op een fataal CV event de komende 10 jaar Dit is het overgrote deel van de bevolking !!
>5% kans op een fataal CV event de komende 10 jaar
< 70 mg/dl bij mensen met zeer hoog risico – – – –
iedereen die reeds een bewezen hart- of vaatziekten heeft (secundaire preventie) mensen met diabetes (suikerziekte) mensen met een sterk ingekrompen nierfunctie >10% kans op een fataal CV event de komende 10 jaar
EPIDEMIOLOGISCHE CIJFERS VOOR CHOLESTEROL IN BELGIE • LDL waarden bij bevolkingssteekproef van 3000 personen, leeftijd 25-65 jaar (Asklepios, MONICA)
EPIDEMIOLOGISCHE CIJFERS VOOR CHOLESTEROL IN BELGIE • 65% van de Belgen heeft een LDL-cholesterol boven het streefdoel voor laag-matig risico
HOE, BIJ WIE, WANNEER & WAAROM CHOLESTEROL METEN?
• Hoe? – Nuchtere bloedafname – niet op het moment van een infectie
• Bij wie en wanneer? – Geen duidelijke richtlijnen – In Nederland kan iedereen tussen 30 en 70 jaar vanaf 2014 gratis zijn cholesterol laten meten (Nationaal Programma Preventie). – Pragmatisch : ideaal zou elke volwassene zijn LDL cholesterol moeten kennen – !! Kinderen niet behalve bij families waar zeer hoge cholesterolwaarden (familiale hypercholesterolemie) en/of op jonge leeftijd hart- en vaatziekten voorkomen.
WAAROM JE CHOLESTEROLWAARDE KENNEN? • NIET met als doel meer mensen op medicatie te krijgen, maar WEL als stimulans om zo gezond mogelijk te blijven leven. • Voor de overgrote meerderheid van de bevolking met laag of matig risico is de correcte aanpak om het risico te beheersen hartvriendelijke voeding, voldoende lichaamsbeweging en controle van de andere risicofactoren.
CHOLESTEROL Gemiddelde LDL cholesterol van de Nederlandse / Belgische bevolking : 130 mg/dl
130 Streef LDL bij normaal risico
<115
Streef LDL bij hoog risico
<100
effect van dieet : -15%
effect van statine : -35%
<70 LDL cholesterol (in mg/dl)
Streef LDL bij een zeer hoog risico
effect van krachtig statine : -50%
BMI EN TAILLEOMTREK
Volgens de TNS enquête: - 31% van de Belgen weet niet hoe ze hun BMI moeten meten - en slechts 47% heeft het in minder dan een jaar nog gemeten
BMI EN TAILLEOMTREK Belang van het meten van de buikomtrek
Geslacht
Normaal
Matig tot hoog risico
Erg hoog risico
Mannen
< 94 cm
94 – 102 cm
> 102 cm
Vrouwen
< 80 cm
80 – 88 cm
> 88 cm
BMI EN TAILLEOMTREK • Buikzwaarlijvigheid wordt vaak geassocieerd met andere CVrisicofactoren # metabool syndroom – – – –
Hoge triglyceriden > 150 mg/dl Verlaagd HDL-cholesterolgehalte < 40 (M) ou < 50 (V) mg/dl Hoge bloeddruk > 130/85 mm Hg Verhoogd glucosegehalte > 100 mg/dl
• In België hebben 25 tot 30% van de volwassenen een te grote buikomtrek. • Volgens de TNS enquête heeft 21% van de Belgen nog nooit zijn buikomtrek gemeten en slechts 36% heeft zijn/haar buikomtrek in minder dan 1 jaar gemeten.
BMI EN TAILLEOMTREK Prevalentie van het metabool syndroom in België
Ernst Rietzschel
Ogenschijnlijk gezonde proefpersonen tussen 35 en 55 jaar uit Erpe-Mere (Vlaanderen) (8104 patiënten die willekeurig werden gerecruteerd door huisartsen)
BELGISCHE STUDIE BEST (2004) « Belgian Screening and Treatment of high cardiovascular risk patient based on waist and age »
•
8587 personen van 40-75 jaar, zonder cardiovasculaire voorgeschiedenis, met een buikomtrek van > 80 cm (vrouwen) of > 94 cm (mannen) opeenvolgend gerekruteerd door 619 huisartsen
- - -
18% diabetici (14% behandeld, 4% niet-behandeld) 50% met metabool syndroom (IDF vaststelling) 48% behandelde hypertensie en 26% hypercholesterolemie (maar > 70% zit niet binnen de streefwaarden) - Roken: 29% mannen en 18% vrouwen - Berekend risico > 5 % sterven binnen de tien jaar aan CV-ziekten Belgische score: > 40 % van de mannen en > 20 % van de vrouwen
Een simpele meeting van de buikomtrek volstaat om een populatie met hoog CV-risico te rekruteren Scheen AJ et al. Diabetologia 2005, 48 (Suppl 1), A122.
BMI EN TAILLEOMTREK Ziekten toe te schrijven aan obesitas % 60
40
20
Borst kanker
Darm kanker
Artrose
Hartziekte
CVA
Baarmoeder kanker
Hypertensie
Diabetes
Source: IOTF/WHO Global Burden of Disease, World Health Report 2002
BLOEDSUIKERSPIEGEL
Volgens de TNS enquête: • 18% van de Belgen heeft nog nooit zijn bloedsuikerspiegel gemeten • De bloedsuikerspiegel is het meest bekend bij personen van 55 jaar die ooit te maken gehad hebben met hartproblemen
BLOEDSUIKERSPIEGEL • Diabetes type 2 wordt vaak te laat vastgesteld (na 5 tot 10 jaar van stille evolutie) • 66% van de Belgen denken dat diabetes symptomen uitlokt • 1 op 5 personen met diabetes type 2 hebben reeds complicaties ervaren op het moment van de diagnose
BELANG VAN SCREENING
Bij wie screenen? • ouder dan 45 jaar • met overgewicht of obesitas (voornamelijk bij overgewicht in het buikgebied) • familiegeschiedenis met diabetes type 2 • met hypertensie, dyslipidemische en/of die roken • vrouwen die een grote baby gehad hebben (> 4 kg) of die zwangerschapdiabetes hadden
VOORKAMERFIBRILLATIE: ONREGELMATIGE HARTSLAG, HERSENGEVAAR. SPREEK EROVER MET UW ARTS.
CAMPAGNES $ Voorkamerfibrillatie • Frekwent • Onderschat, ondergediagnosticeerd, gebanaliseerd • Ongekend bij het grote publiek en patiënten • Niet altijd symptomatisch • ertegenwoordigt een risicofactor voor een beroerte • Nieuwe medicamenteuze behandelingen en interventionele cardiologie • Preventie
• 150.000 in België • Oorzaak van 20% van beroertes • 40% geeft immers aan er nog nooit van gehoord te hebben
Hartinfarct… Neem het leven ter harte !
CAMPAGNES $ Hartinfarct • Frekwent • Fataal, geen fataliteit • Iedereen betrokken • Een infarct voorkomen, het kan ! • De alarmsignalen herkennen • De reac9e9jd verminderen • De noodzaak van de behandelingen in de kri9eke faze beter begrijpen • Leven na een har9nfarct
• De Belgen kennen de risicofactoren die verbonden zijn aan een hartinfarct niet goed Diabetes
74%
Nee
Cholesterol
26%
Nee
Stress
33%
Nee
Gebrek aan lichaamsbeweging
44%
Nee
Onevenwichtige voeding
47%
Nee
Leeftijd
44%
Nee
• 15 000 Belgen/jaar • 97% van de bevolking kent wel iemand in zijn omgeving die een infarct heeft gehad
CAMPAGNES $ Europese Hartfalendagen • Hartfalen is een progressieve chronische aandoening die 200.000 Belgen treft • 1 Belg op 10 kan geen enkele risicofactor vermelden • Slechts 1 Belg op 4 kent en begrijpt de aandoening hartfalen
DURF R EDDEN
Context: • 10 000 Belgen slachtoffer van een harts9lstand buiten het ziekenhuis, of 30/dag • 5% overlevingskans als men niets onderneemt • 40% overleven indien de overlevingsketen wordt gerespecteerd
REDDEN Herken de situa9e en bel de 112
Begin onmiddellijk met hartmassage
Defibrilleer: -‐ Open de doos -‐ Plaats de elektroden -‐ Volg de instruc9es
DURVEN
• Levensreddende handelingen aanleren: een burgerdaad! • 7 keer op 10 is er bij een hartstilstand iemand in de buurt • 4 slachtoffers op 5 die een hartstilstand overleven hebben dit te danken aan eenvoudige handelingen van iemand in de buurt • 1 minuut winst = 10% meer overlevingskans! • Meer dan 1 op 2 voelt zich niet bekwaam om tussen te komen • 80% van de hartstilstanden zich thuis voordoen
Rea App
SECONDAIRE PREVENTIE
EUROASPIRE II, III & IV countries
REVALIDATIE • 1960’s: (fysieke) revalidatie start 4-6 maanden na infarct • 1970’s: trials van gesuperviseerde training, educatie, smoking cessation • 1980’s: geïndividualiseerde trainingsprogramma’s • 1990’s: uitbreiding van de indicaties (PTCA, CABG, transplant)
INDICATIES • Myocardinfarct • Coronaire hartchirurgie • Percutane coronaire angioplastiek(stent) • Hartdecompensatie • Valvulaire hartchirurgie • Hart en of long-transplantatie • (Resistente Angina Pectoris ) • (… Primaire Preventie)
3 FASEN $ Fase 1 (in hospitaal) • Vroegtijdige mobilisatie • langzame progressie (kamer trainingszaaltje)
$ Fase 2 : Fysieke training • 3 x/week 1 tot 1,5 uur • uithoudingstraining • Krachttraining
$ Fase 3 : Educaheve sessies • • • • • •
1 x/week 2 uur medische aspecten van hartlijden stress en hartziekten gezonde voeding Reanimatietraining Ontspanningstraining
EFFECTEN VAN HARTREVALIDATIE • • • • • • •
Verbetering levenskwaliteit Betere inspanningscapaciteit Snellere en frequentere terugkeer naar het werk Vermindering recidieven en ziekenhuisopnames Betere controle van de cardiovasculair risicofactoren Réduction de la mortalité / Minder sterfgevallen Cost-effectiveness
# Resultaten : 15-35% reductie in sterfte 15-20% reductie in nieuwe infarcten
HET LEVEN NA EEN HARTINFARCT • Vereist een levenslange aanpak door de patiënt met begeleiding en follow-up door huisarts en cardioloog • Preventieve medicatie • Controle van risicofactoren (bloeddruk, cholesterol, diabetes) • Verandering van levensstijl (beweging, voeding, roken)
E-‐SURF-‐BEL
E-‐SURF-‐BEL
MEDICATIE
LEVENSSTIJL EN STREEFWAARDEN
% 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
% 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
523 patienten – 11 Belgische centra – evaluatie 10/2010 tem 12/2010 Belgian Working Group Cardiovascular Prevention And Rehabilitation
