OPLEIDING BASISKENNIS CALCULATIE BKC
CALCULATIES IN DE PRAKTIJK 2 met Excel 2007
P.H. Pietersen K.P. Pietersen 2e druk, 1e oplage ISBN: 978 90 6355 269 5
NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT BV
DE NOI-METHODE VOOR DE PRAKTIJKDIPLOMA'S BKB, BKC EN PDB De NOI-serie voor de Associatie-examens BKB, BKC en PDB bestaat uit onderstaande acht uitgaven. BKB
BKC
Boekhouden in de praktijk 1 Boekhouden in de praktijk 2
Calculaties in de praktijk 1 Calculaties in de praktijk 2
PDB Financiële administratie voor PDB Kostprijscalculatie voor PDB Bedrijfseconomie voor PDB Periodeafsluiting voor PDB Nieuwe examenregeling De examenstructuur voor de Associatie-examens is ingrijpend gewijzigd. Zo geven de diploma's BKB en BKC samen recht op het diploma Financial Assistant. De diploma's BKB en BKC zijn bovendien verplicht onderdeel geworden van het Praktijkdiploma boekhouden (PDB). Daarbij is het examen BKC met een aantal nieuwe onderwerpen uitgebreid. Wie het nieuwe BKC-examen wil doen, moet ook dit deel 2 doorwerken (zie bovenstaand schema). Het deel bevat toegevoegde leerstof voor het spreadsheetprogramma Excel en handels- en wetskennis m.b.t. o.m. koop en verkoop, verzekeringen en kredietverlening. Advies voor het gebruik van deel 1 en 2 Na afdeling 1 van deel 1 is er voldoende kennis om met Excel uit deel 2 te kunnen beginnen. Overigens adviseren wij ook de overige afdelingen van deel 2 parallel aan deel 1 door te werken. Een lesprogramma is opgenomen in het antwoordenboek. Bij cursorisch onderwijs kan de methode voor een groot deel thuis worden verwerkt. Dat geldt met name voor Excel, dat opgezet is als een geprogrammeerde instructie.
© Copyright: NOI Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, database, computerbestand, internet of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het NOI.
Omslag: Meijmedia
WOORD VOORAF De uitgaven 'Calculaties in de praktijk' leiden op voor het Praktijkdiploma Basiskennis Calculatie. Het examen hiervoor wordt afgenomen door de Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens. Hiernaast zie je dat je daar aanvullende diploma's kunt behalen voor Basiskennis Boekhouden, Financial Assistant en Praktijkdiploma Boekhouden. 'Calculaties in de praktijk' deel 2 bestaat uit vijf afdelingen. De eerste twee behandelen het werken met het rekenblad MS Excel 2007. De voor BKC vereiste diverse onderwerpen als (internationale) handel, overeenkomsten, samenwerking, kredieten en verzekeringen worden besproken in de afdelingen 3 en 4. Beide afdelingen over Excel zijn opgezet als een geprogrammeerde instructie en kunnen (grotendeels) als zelfstudie (thuis) worden verwerkt. In de paragrafen 2.4.3, 2.4.6 en 2.4.7 is lesstof opgenomen over Excel-foutwaarden en over de functies MIN/MAX, RANG en ALS. Dit is gedaan ten behoeve van het onderwijs op ROC's. Deze onderwerpen vallen niet onder de exameneisen voor BKC. De paragrafen zijn gemarkeerd met een -.
Examentraining In de laatste afdeling is examentraining opgenomen in de vorm van twee voorbeeldexamens van De Associatie. Een derde examen kan worden gedownload via www.associatie.nl. De examens betreffen de lesstof van 'Calculaties in de praktijk' deel 1 en 2. De examinering van BKC is flexibel en wordt m.b.v. een pc op diverse plaatsen regelmatig afgenomen. Het bestaat uit berekeningen, meerkeuzevragen en het maken van opdrachten met Excel. Op het BKC-examen wordt de Nederlandse versie van Excel 2007 gebruikt. Software Excel De cursist dient voor het bestuderen van afdelingen 1, 2 en 5 (ook thuis) zelf te beschikken over MS Excel 2007 of eventueel 2010. De benodigde Excel-bestanden zijn gratis te downloaden via www.noi.nl onder de knoppen [Downloads & Info] en [Software]. Bij de 2e druk, 1e oplage In de 2e druk zijn de afdelingen 1 en 2 aangepast aan Excel versie 2007. • Voor uw ervaringen en suggesties houden wij ons van harte aanbevolen. Ons adres is: NOI bv, Antwoordnummer 58, 3740 VB BAARN. Telefoon 035-5416743, fax 035-5417341, e-mail
[email protected] NOI
De Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens verklaart dat in de studieboeken Calculaties in de praktijk 1 en 2 het examenprogramma Basiskennis calculatie, vastgesteld d.d. 1 augustus 2008, volledig is verwerkt. De Associatie doet hiermee geen uitspraak over de didactiek en de correcte verwerking van de vakinhoud. De beoordeling geldt alleen voor de theorie en niet voor de (oefen)examens.
afdeling
1
hoofdstuk
INHOUD
INLEIDING SPREADSHEET EXCEL WERKEN MET SPREADSHEETS Uitleg over Excel 2 De specifieke Excel-knoppen 3 Vragen
11
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
blz. 10 10 15 25
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21 2 3 4 5 6
31 2 3 4 5
41 2 3 4 5 6
2
paragraaf
BASISBEWERKINGEN SPREADSHEETS Excel starten en werkmap openen Begrippen Excel-formules Invoeren en bewerken van gegevens Kolombreedte, samenvoegen en ongedaan maken Cellen selecteren in het werkblad Vragen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27 27 30 33 35 35 40
BEWERKINGEN MET CELLEN Knippen, kopiëren, plakken en verplaatsen van cellen Inhoud wissen en verwijderen van cellen Invoegen van cellen Cellen opmaken Vragen
42 42 45 46 48 49
BEWERKINGEN MET RIJEN EN KOLOMMEN Knippen en plakken van rijen en kolommen Invoegen van rijen en kolommen Verwijderen van rijen en kolommen Kopiëren van een werkblad Afdrukken Vragen
51 51 52 54 56 57 63
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WERKEN MET SPREADSHEET EXCEL
11 2 3 4 5
REKENFORMULES Operatoren Bouwen van eenvoudige formules Bouwen van eenvoudige formules (2) Vragen Praktijktoepassing
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66 66 67 71 79 80
2
REKENFORMULES MET DE FUNCTIEWIZARD Functies en argumenten 2 Bouwen van formules met de functiewizard 3 Vragen 4 Praktijktoepassing
21
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31 2 3 4 5
41 2 3 4 5 6 7
51 2 3 4 5 6
61 2 3 4 5 6
71
OVERIGE FUNCTIES EN REKENFORMULES Functies voor gemiddelde en aantal Relatieve en absolute celverwijzingen ($) Formules voor percentage en index Vragen Praktijktoepassing
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83 83 85 93 94 96 96 100 104 109 110
BEWERKINGSVOLGORDE EN FOUTMELDINGEN 113 Bewerkingsvolgorde formules 113 Bewerkingsvolgorde wijzigen 114 Foutmeldingen - 117 Vragen 118 Samenvatting veel gebruikte berekeningen 119 Functies MAX/MIN en RANG - 120 Logische functie ALS - 123 . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GRAFIEKEN Grafieken met Excel Opstellen van kolom- en staafdiagrammen Opstellen van lijn- en cirkeldiagrammen Presenteren en rapporteren Vragen Praktijktoepassing
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TABELLEN, LIJSTEN EN DATABANKEN Databank Opstellen en beheren van lijsten Databankbeheer met Excel-tabellen Printen van databanken Vragen Praktijktoepassing
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TRAININGSOPDRACHT EXCEL Examentraining
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
128 128 131 141 145 146 147 150 150 151 156 164 165 166 169 169
3
DE HANDEL
11 2 3 4 5 6 7 8 9
21 2 3 4 5 6
VAN PRODUCENT NAAR CONSUMENT Consumeren en produceren Handel Functie van de handel De bedrijfskolom Integratie en differentiatie Bedrijfstakken Toeleveranciers en dienstverleners De Kamers van Koophandel (KvK) Vragen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
OVEREENKOMSTEN Koop en verkoop Handelsgebruiken Internationale handel Tussenpersonen Netwerken Vragen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SAMENWERKING Samenwerking in het mkb 2 Samenwerking in het grootbedrijf 3 Vragen
31
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KASSASYSTEMEN Kasregister en bedrijfsvoering 2 Het plu-systeem 3 Scanning 4 Vragen
41
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
174 174 175 177 177 179 180 180 181 183 186 186 187 189 191 193 193 196 196 198 199 201 201 204 205 207
LENEN EN VERZEKEREN EIGENDOMSOVERDRACHT Eigendom, bezit en houderschap 2 Eigendomsoverdracht en levering 3 Koop op afbetaling en huurkoop 4 Vragen
11
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ZEKERHEIDSRECHTEN Hypotheekrecht 2 Pandrecht 3 Borgstelling 4 Vragen
21
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
210 210 212 212 213 215 215 217 218 218
4
31 2 3 4 5
41 2 3 4 5
5
KREDIETVERLENING Eigen en vreemd vermogen Kredietvormen Leverancierskrediet en afnemerskrediet Leasing Vragen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VERZEKERINGEN Risico De schadeverzekering Soorten schadeverzekeringen De sommenverzekering Vragen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
221 221 222 224 225 226 229 229 231 233 237 240
EXAMENTRAINING BKC
1 2
VOORBEELDEXAMEN ASSOCIATIE (BKC-1)
. . . . . . . . . .
246
VOORBEELDEXAMEN ASSOCIATIE (BKC-3)
. . . . . . . . . .
255
TREFWOORDENREGISTER
...............................................................
265
