BZB-congres Regels alleen zijn niet voldoende. 13e jaargang driemaandelijks december 2011 afgiftekantoor Gent X P2A8099

België-Belgique P.B. GENT 3/6221

4

BZB-congres Regels alleen zijn niet voldoende 13e jaargang



driemaandelijks



december 2011



afgiftekantoor Gent X



P2A8099

Inhoud 4 Editoriaal

Een hoogdag voor BZB

4 BZB-Congres 12 FVF: Makelaars in verzekeringen –

de diversiteit in kaart gebracht

12 Verzekeringen en financiële stabiliteit 13 Leden van de FSMA-sanctiecommissie benoemd 14 Franstalig België gaat bankautomaten

zwaarder belasten

14 Nieuwe regels voor meer efficiënte, veerkrachtige en

transparante financiële markten in Europa

17 Onderzoek naar beleggingsfraude bij Quality Investments 19 Regeerakkoord 21 Europees Parlement legt speculatie met credit default

swaps en short selling aan banden

22 Wijziging wet op de Landverzekeringsovereenkomsten

Verantwoordelijke uitgever: Nicolaes Daniel Zwartestraat 34a 8647 Reninge “Beroepsvereniging van Zelfstandige Bank- en Verzekeringsbemiddelaars, nieuwe naam van Beroepsvereniging van Zelfstandige Bankagenten, wettig erkende beroepsvereniging.” De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties.



voor levensverzekeringen



Sectornieuws

23 Delta Lloyd Bank 23 Citibank 23 Landbouwkrediet- Centea 23 AXA Bank 23 Record Bank [ 3 ]

Edito Een hoogdag voor BZB

Daniel Nicolaes

et is weer voorbij … dat mooie congres. Met opnieuw een kleine 350 inschrijvingen mogen we het BZB-congres eens te meer een succes noemen. Naar goede gewoonte hebben we geprobeerd een inhoudelijk sterk programma samen te stellen. Door een soft thema te kiezen voor mensen uit een bij uitstek harde sector hadden we het ons dit jaar moeilijk gemaakt. Vinden we

H

niet allemaal dat wij op zijn minst toch correct werken en dat het probleem bij de anderen (de bank, de producenten, de verzekeraars, de toezichthouder of de klanten) ligt? Voor de aanwezigen heeft dit congres meer inzicht gegeven in de belangenconflicten en hoe ermee om te gaan. We zullen hieraan het komende jaar als beroepsvereniging nog verder aandacht besteden. Een congres kan enkel tot een succes uitgroeien als heel wat mensen daar hun schouders onder zetten. Ik wil dan ook iedereen bedanken die op een of andere manier bijgedragen heeft tot dit evenement. We zien ook aan ons groeiend ledenaantal dat de zelfstandige agenten het werk van BZB appreciëren. 2011 was dan ook een woelig jaar voor heel wat financiële tussenpersonen. En niets wijst erop dat 2012 beter zal zijn ... Ook in 2012 zal BZB zich op alle fronten inspannen om de belangen van de zelf-

standige tussenpersonen te verdedigen. En dit zowel via de individuele belangenverdediging, het lobbywerk op na­tionaal en Europees niveau, het verstrekken van opleidingen, het informeren van de tussenpersonen, advies geven aan de leden van de paritaire overlegorganen, samenwerken met andere verenigingen in de sector en ten slotte ook het bekomen van bijkomende voordelen voor onze leden. Bent u nog geen lid, dan is het nu het uitgelezen moment om dat te doen. BZB draait op volle toeren en probeert elke dag voor u haar meerwaarde te bewijzen. Een beroepsvereniging is maar zo sterk als zijn leden. Daarom hebben we u nodig. Ik wens u schitterende feestdagen en een succesvol 2012.

Daniel Nicolaes 

BZB-congres: Ethiek in de bemiddeling van de financiële diensten egen de achtergrond van de Europese crisis klinkt de roep om ethiek in de financiële sector luider dan ooit. Voor BZB alleszins luid genoeg om er ons jaarlijks congres aan te wijden. De sprekers gingen na wat dat betekent ‘ethiek in de bemiddeling van financiële diensten’ en of dat überhaupt mogelijk is.

T

“Het volledige financiële systeem is niet veilig! Vandaag staat het kapitalisme op een kruispunt!” Met deze straffe woorden opende BZB-voorzitter Daniel Nicolaes het congres over ethiek in de bemiddeling van de financiële diensten.

“Uit de crisis is gebleken dat banken, auditors, toezicht en regelgeving en zelfs landen niet absoluut veilig zijn. Dus moeten we op zoek naar risico’s die voor onze klanten aanvaardbaar zijn. We dienen bepaalde risicocategorieën te elimineren, beter te diversifiëren, efficiënter met klanten te communiceren en diverse adviesfuncties te installeren”, ging hij op dezelfde toon verder. “Ook een onafhankelijk risicobeheer is absoluut nodig.” “Het eurospook werpt een schaduw over onze muntunie. De mensen die de crisis eerst nog bagatelliseerden, luiden nu de noodklok. Sinds 2007 is er niets anders gedaan dan de crisis te ver[ 4 ]

Daniel Nicolaes



december 2011

schuiven, zonder echter grondige hervormingen te realiseren en zonder iets aan de oorzaken te doen. Nu is het tijd dat Europa en de Europese leiders orde op zaken stellen en daadkracht tonen, want wij stellen vast dat aan het essentiële functioneren van de financiële sector niets veranderd werd. Terwijl we wel beseffen dat de financiële wereld nooit meer hetzelfde zal zijn.

3. Bestaat er zoiets als ethische beleggingen? “Is het wel aan de banken om te oordelen over goed en slecht. Of is het eerder de taak van de politieke wereld? Stof tot nadenken, die de banken er echter niet van ontslaat om de vele grijze zones weg te werken.”

Met dank aan hoofdsponsors

Bolognaise en hollandaise door elkaar Banken zijn net als andere bedrijven in de eerste plaats commercieel en ze streven winst na. Tegelijk vertrouwt de consument, omwille van de complexiteit van de sector, sterk op zijn bankier. Dat creëert een spanningsveld en doet de vraag rijzen hoe we ethiek hierin een plaats kunnen geven.” Volgens Daniel Nicolaes moet de sector zich drie hoofdvragen stellen: 1. Hoe zal de structuur van de bancaire markt er in de toekomst uitzien? Daniel Nicolaes meent dat onder meer de criteria waarop bankpersoneel beoordeeld wordt, dringend aan herziening toe zijn. “Het bankpersoneel wordt afgerekend op onmiddellijke prestaties en niet op de langetermijnrelatie die ze met de klanten opbouwen. Hoe kan een commercieel medewerker of zelfstandig bankagent ethiek aan de dag leggen als hem van hogerhand gevraagd wordt om complexe producten te verkopen en een deel van zijn verloning daarvan afhangt?” Daarnaast is het volgens de BZB-voorzitter essentieel dat de vier pijlers waarop het banksysteem berust – bank, klant, regelgever en controleautoriteit – onafhankelijk zijn. 2. Welke bankproducten moeten we onder handen nemen? “Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen ‘verdachte’ bankproducten enerzijds en dubieuze en weinig transparante verkoopmethodes anderzijds.” Ook de media kreeg hierover een veeg uit de pan: “Enerzijds maken ze lijstjes op van banken met de hoogste rente, maar tegelijk pleiten ze voor meer ethiek in de banksector.”

Coherente regels en een adequaat toezicht kunnen de financiële sector helpen om ethiek hoog in het vaandel te dragen. Als het over regelgeving gaat, kan Karel Van Hulle een aardig woordje meespreken. Als afdelingshoofd bij de Europese Commissie is hij verantwoordelijk voor verzekeringen en pensioenen. Hij legde uit waarom een herziening van de Richtlijn verzekeringsbemiddeling (IMD II) nodig is en hoe ver het ermee staat. “De richtlijn is nog niet zo oud, maar de zogenoemde gold plating heeft tot een onoverzichtelijk geheel geleid. De richtlijn was een voorbeeld van minimumharmonisatie, maar bij de implementatie ervan heeft elke lidstaat er zijn eigen saus over gegoten. Het resultaat staat veraf van de beoogde eengemaakte markt. Bovendien hebben we nu een paar jaren ervaring met de richtlijn en dringt een harmonisatie met de PRIPsregelgeving zich op. De herziening zal in elk geval leiden tot een verdere professionalisering van de verzekeringsbemid-

SYMPATHISERENDE SPONSORS

Karel Van Hulle

[ 5 ]



december 2011

deling, een efficiëntere toepassing van de regels en meer aandacht voor grensoverschrijdende dienstverlening.” Uit de diepgaande consultatieronde begin dit jaar bij alle betrokken partijen kwamen volgens Karel Van Hulle drie grote bekommernissen naar voor: -- de informatieverplichtingen -- belangenconflicten -- het toepassingsgebied van de Richtlijn “De verzekeringssector vraagt gelijklopende informatieverplichtingen voor iedereen die verzekeringen verkoopt, rekening houdend evenwel met de eigenheden van de verschillende distributiekanalen. De sector stelt de zogenoemde business card solution voor, een soort visitekaartje waarop de aanbieder van verzekeringen vermeldt wie hij is, voor wie hij werkt, hoe zijn verloning gebeurt,… Dit sluit meteen aan bij de vraag naar meer transparantie. Sommigen eisen de afschaffing van de commissies, maar de aangepaste Richtlijn zal eerder de richting uitgaan van een disclosure on request. De aard en de structuur van de verloning moeten bekend gemaakt worden als de klant erom vraagt. Een specifieke bepaling komt er over de commissies op de verkoop van PRIPs (beleggingsinstrumenten). Daarnaast zal de Richtlijn een definitie bevatten van wat ‘advies’ nu precies inhoudt. Deze definitie zal sterk geïnspireerd zijn door MiFID.”

Hulle verwacht dat de vernieuwde richtlijn in 2014 of 2015 in werking zal treden. “We moeten lessen trekken uit de financiële crisis. Veel burgers hebben producten gekocht zonder ten volle de consequenties te kennen. De vernieuwde richtlijn zal het advies nog verder professionaliseren. En dat is goed nieuws: door de hervorming zal de consument erkennen dat uw beroep als adviseur erg belangrijk en onmisbaar is.”

The chance won’t come again (Bob Dylan) Ondanks de vele onheilspellende berichten toonde de hoofdeconoom van Bank Degroof, Etienne de Callataÿ zich voorzichtig optimistisch. “Allereerst omdat de groei van de wereldeconomie al met al bevredigend is, daarnaast omdat we op de goede weg zijn naar meer Europese integratie en structurele hervormingen. Of zoals Bob Dylan het al zong in The times they are a-changin: zo’n kans om te hervormen krijgen we niet gauw weer. We moeten onze angst overwinnen en ze gebruiken om er het beste van te maken. En ja dat is pijnlijk, maar het is om een goede reden. We hebben in het verleden te veel gegeten en gedronken en betalen nu het gelag.” Positieve signalen Europa bevindt zich in een recessie, want het vertrouwen van gezinnen en bedrijven is geschokt. Maar Etienne de

Voorts meldde Karel Van Hulle dat het toepassingsgebied van de Richtlijn wordt uitgebreid naar de directe verzekeraars en dat de uitzonderingen op de Richtlijn uitgeklaard zullen worden. “De Richtlijn zal bijzondere aandacht besteden aan de verzekerings-PRIPs. Zij vallen onder de Richtlijn verzekeringsbemiddeling en vallen onder de controle van de verzekeringstoezichthouders, maar de regelgeving omtrent de verzekeringsPRIPs zal sterk overeenkomen met die in MiFID.” In de eerste helft van 2012 zal de Commissie haar voorstel doen omtrent de herziening van de Richtlijn. Karel Van

Etienne de Callataÿ

[ 6 ]

Callataÿ ziet ook positieve signalen. De economie van de VS en van de groeilanden is veerkrachtig. “De overschotten op de vastgoedmarkt dalen, evenals de schuldratio’s van de Amerikaanse gezinnen en het aantal wanbetalingen van kredieten. Ook de prijzen van residentieel vastgoed gaan stilaan omlaag – behalve in België, waar voorlopig vastgoed overgewaardeerd blijft. Tegelijk zien we hervormingen op meerdere fronten: in de financiële sector, de monetaire unie en de lidstaten. Niet alleen Griekenland, Ierland en Portugal trachten de groei te stimuleren en de tekorten te verminderen, dat gebeurt ook in de andere EU-landen, in navolging van het Duitse voorbeeld.” Aanpak crisis overheidsfinanciën De aanpak van het begrotingsprobleem ziet Etienne de Callataÿ als een combinatie van drie elementen: -- de economische groei stimuleren -- de toename van primaire budgettaire uitgaven beperken, besparingen dus -- de belastbare basis verruimen of zelfs de aanslagvoet verhogen “Eigenlijk is het dom in economisch moeilijke tijden te saneren. Want besparingen schaden de groei op korte termijn. Maar ze zijn gerechtvaardigd: op termijn zal de pensioenleeftijd verhogen en zullen de administratieve lasten verminderen. Dat zal tot groei leiden.” Aanpak crisis eurozone Etienne de Callataÿ had het eerst over Griekenland, “een extreem geval, waarvoor Europa geen extreme oplossing, zijnde een exit, voorstelt. Toch denk ik dat Griekenland op termijn de eurozone zal verlaten, omdat de Griekse bevolking de gevraagde hervormingen en solidariteit niet meer zal pikken.” Maar ook de andere landen zitten volgens de Callataÿ willens nillens in dezelfde boot en staan dus voor gemeenschappelijke uitdagingen, zoals het verlies aan competitiviteit tegenover de rest van de wereld. Dat vertaalt zich op velerlei vlakken: de kwaliteit van het onderwijs, onderzoek en innovatie,… Tegelijk spelen er binnen Europa ook heel wat divergenties. In Duitsland bijvoorbeeld gaan de loonen productiviteitsstijging al jaren hand



december 2011

in hand. In Griekenland daarentegen is de koopkracht in verhouding tot de productiviteit 40% te snel gestegen.” Sanering en een herstel van het concurrentievermogen dringen zich op, maar zullen onvermijdelijk ons welzijn doen dalen. Toch zijn grondige hervormingen nodig. “Sommigen vinden het dom om een machtig wapen als de Europese Centrale Bank niet in te zetten om de druk van de ketel te halen. Ik vind het onverstandiger om te rekenen op de wijsheid van politici: als er geen druk is, gebeurt er niets. Of zoals Jean Monnet het ook zei: mensen aanvaarden maar een verandering als het noodzakelijk is en ze zien maar de noodzaak in geval van crisis.”

Irrationaliteit achter ethisch handelen “Mensen schatten zichzelf hoog in als het op moreel gedrag aankomt. Ze doen massaal aan zelfbedrog en vragen zich dan achteraf af hoe ze ooit in een bepaalde situatie verzeild geraakt zijn.” Dat zegt David De Cremer, professor aan de Rotterdam School of Management en de London Business School. “Het bedrijfsleven heeft de mond vol van ethiek. Onethisch gedrag creëert immers imagoverlies en risico op rechtzaken. Maar kunnen de financiële mark-

David De Cremer

ten wel ethisch zijn? Het is goed om dit in het achterhoofd te houden: als het over ethiek gaat, zijn we kuddedieren. Zuiver rationeel weten we vaak wel wat goed is en wat niet, maar onze emoties, onze opvoeding en cultuur kunnen er makkelijk voor zorgen dat we toch anders handelen.” Blinde vlekken Net zoals ons zicht blinde vlekken heeft, lijdt ook ons brein volgens David De Cremer aan blindheid bij de evaluatie van moraliteit. “We filteren bepaalde informatie gewoon weg en creëren de illusie van objectiviteit. Zeker als de situatie ambigu en onzeker is en als we onder druk staan. Arthur Anderson was tegelijk boekhouder en consultant van Enron. Omdat hij zichzelf zo professioneel waande, was de consultant ervan overtuigd dat hij deze twee taken perfect gescheiden kon houden. Dat is dus niet gelukt. Vooringenomen als we zijn over onze kwaliteiten om de juiste beslissing te kunnen nemen, zien we vaak het morele dilemma niet meer. We liegen onszelf iets voor. En dan kan het mislopen. De situatie kan geleidelijk escaleren en er ontstaat binnen bedrijven een cultuur waar dilemma’s wegvallen. We scheppen strategieën die onze morele verantwoordelijkheid wegnemen. Zo vertelde Rijkman Groenink, ooit topman van ABN Amro, dat het bestuur zijn salaris verhoogde omdat de beleggers lager op de ladder meer verdienden dan hem. Daar was het bestuur initieel blind voor het morele conflict dat in deze beslissing schuilde. Daarna is de situatie geëscaleerd. Omdat we kuddedieren zijn, past iedereen zich aan en zijn er ook zo weinig klokkenluiders. Als er geld mee gemoeid is, zie je trouwens dat het egocentrisme en individualistisch denken nog toenemen.” Conclusie: een perfect rationeel model om ethische beslissingen te nemen, faalt omdat we nu eenmaal irrationele wezens zijn. “Ook gedragscodes verhogen niet altijd het ethisch bewustzijn. Alles lijkt afgecheckt en je voelt je veilig, maar je doet geen beroep meer op je eigen morele kompas. Toch ben jij uiteindelijk verantwoordelijk ten opzichte van je klant.” [ 7 ]

Belangenconflicten zijn inherent Het laatste onderwerp van de studiedag sloot naadloos aan bij de uiteenzetting van David De Cremer. Hein Lannoy, adjunct-directeur bij toezichthouder FSMA, had het meer bepaald over belangenconflicten. Hij legde het publiek enkele praktijkvoorbeelden voor om te duiden dat de praktische toepassing van regels voor veel grijze zones zorgt. Daardoor is het niet altijd eenvoudig om te oordelen of er al dan niet sprake is van een belangenconflict. -- Bankagent krijgt bonus of voordeel in natura bij het realiseren van verkoopsobjectief bij uitgifte van notes van de bank. -- Bankagent/verzekeringsmakelaar doet cliënt aanbeveling voor producten die hem de hoogste commissie opleveren. -- Bankagent krijgt bonuspunten bij verkoop aan bepaalde klanten van een krediet aan een hogere rente, waarbij hij de punten kan gebruiken om kortingen toe te kennen aan andere klanten. Ook het publiek was bij deze stellingen in min of meerdere mate verdeeld over de vraag of dit al dan niet belangenconflicten zijn. Als de klant er geen nadeel van ondervindt en als het belangenconflict niet stelselmatig uitgebuit wordt, beschouwen heel wat mensen deze stellingen niet als een belangenconflict.

Hein Lannoy



december 2011

Bij de laatste stelling ervoer de meerderheid een moreel dilemma. Hein Lannoy: “Belangenconflicten zijn inherent aan de financiële sector. MiFID verbiedt de exploitatie van belangenconflicten ten nadele van de klanten. De opdracht van de bemiddelaar bestaat erin om alle ‘redelijke’ - en binnenkort onder MiFID II ‘passende’ - stappen te ondernemen.” Concreet: -- identificeer -- voorkom of elimineer -- zo niet, beheer en informeer -- onthoud u als er een werkelijk materieel nadeel is voor de klant “Binnen financiële instellingen speelt compliance een grote rol bij de benadering van belangenconflicten. Een instelling kan bijvoorbeeld een ‘Chinese muur’ bouwen om de informatiedoorstroming van private banking naar corporate finance onmogelijk te maken, maar soms is die doorstroming net wel nodig. In zo’n situatie is het advies van de compliance officer belangrijk. Ook het creëren van een compliance cultuur, de promotie van de bedrijfswaarden en interne controle helpen om belangenconflicten te beheren. We zien ook dat een klokkenluiderregeling werkt, evenals de scheiding van het toezicht en de rapportering, specialisatie en functiescheiding. Ten slotte denk ik dat ook een financieel desincentiveringsbeleid zou helpen. Dit houdt in dat de vergoeding deels zou afhangen van de klanttevredenheid. Voorlopig worden er echter weinig aanstalten gemaakt om dit systeem in te voeren.” Ten slotte meent Hein Lannoy dat klanten geïnformeerd moeten zijn over de aard en de bronnen van mogelijke belangenconflicten, zodat ze met kennis van zaken een beslissing kunnen nemen.

Geloof in ethiek In het debat na de uiteenzettingen werd de deelnemers gevraagd naar wat zij onthouden hadden van de sprekers op het congres. Daniel Nicolaes ging nog even dieper in op het feit dat belangenconflicten

Vlnr: Daniel Nicolaes, BZB; Pieter-Jan De Koning, OIVO; Ivo Van Bulck, Febelfin; Hein Lannoy, FSMA; David De Cremer

inherent zijn aan de financiële sector: “Denken we daarbij ook aan de rol van de bankagent. Hij wil een vertrouwensband opbouwen met zijn cliënteel en tegelijk moet hij loyaal zijn aan zijn principaal en ervoor zorgen dat zijn kantoor rendabel is. Hij moet twee heren dienen en dit kan leiden tot belangenconflicten.” Pieter-Jan De Koning van het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO) onthield vooral dat er in de financiële en verzekeringssector geen eenvoudige producten meer bestaan. “De consument die bij een tussenpersoon komt aankloppen, verwacht dan ook meer dan gewoon een product. Hij wil een dienst en een navenante dienstverlening en is bereid om -daarvoor te betalen.” Ivo Van Bulck, adjunct-directeur Commercial Banking van Febelfin, was blij met het genuanceerde optimisme over de eurozone. “Momenteel haalt het negativisme de bovenhand, maar correcte informatie is essentieel om het vertrouwen te herstellen en opnieuw een normale relatie met de consument op te bouwen”, aldus Ivo Van Bulck. Tegelijk beseft hij dat dit een moeilijke taak is. “Maar het is nooit te laat om stappen te ondernemen. Denken we maar aan het moratorium voor ingewikkelde producten of de afspraken over een correctere publiciteit voor de spaarrekeningen.” Hein Lannoy deelde het voorzichtige optimisme en gelooft dat Europa in de toekomst een grotere rol zal spelen. [ 8 ]

“Voor de beleggingsinstrumenten bijvoorbeeld komt er een gelijkvormige set van beschermingsregels. Ik ben ervan overtuigd dat regels een kader kunnen creëren voor een ethische reflex, al moeten we in ons professionele leven ook bewust zijn van onze irrationaliteit en emotionaliteit.” Zal de crisis een invloed hebben op het werk van de tussenpersoon? Volgens Hein Lannoy zullen er nieuwe regels komen om bijvoorbeeld belangenconflicten nog beter aan te pakken en de MiFID-filosofie zal doordringen in de verzekeringssector. Ivo Van Bulck meent dat de toename aan regels het belang van de vorming van zelfstandigen en bedienden nog zal doen toenemen. Hij ziet ook in de rol van de tussenpersoon een lichte verschuiving: van verkoper naar adviseur. Daniel Nicolaes beaamt dit. “We evolueren van productnaar conceptverkoop en de regelgeving past zich daaraan aan. Denken we maar aan het op stapel staande statuut voor de financiële planner. Toch moeten we opletten dat we niet in een bureaucratie verzeilen waarbij de klant zeven papiertjes tekent en daarmee onze aansprakelijkheid afdekt.” Pieter-Jan De Koning vindt dat de crisis nog maar eens het belang van financiële educatie in de verf zet. Dat idee is ook Ivo Van Bulck genegen: “Bankagenten moeten zich permanent blijven vormen, maar anderzijds moet ook bij de consument het bewustzijn groeien. Hij mag niet domweg zijn handtekening zetten, maar moet beseffen wat hij on-



december 2011

dertekent. Het moet van beide kanten komen.” Klopt, volgens Pieter-Jan De Koning, “Al mag dat voor de banken geen excuus zijn om alle transparantie te laten varen.”

“Net als een huisarts moet hij durven doorverwijzen naar specialisten, in ons geval dan de notaris, de advocaat,… We moeten ons durven laten bijstaan.”

Mag de consument dan geen blind vertrouwen hebben in iemand met expertise? David De Cremer: “Vergelijk het met een patiënt die naar de dokter gaat. Die stelt zich toch ook niet tevreden met gewoon een voorschrift. Hij wil begrijpen wat er mis is. De patiënt is bereid om inzicht te krijgen. In de relatie met zijn bankier zie ik bij de consument wat gemakzucht. De klant moet inderdaad ook een inspanning leveren om de dienst van zijn bankier te begrijpen. zo niet verliest hij een deel van zijn bescherming.”

Uit het publiek kwam volgende vraag: Waarom krijgen agenten geen toegang tot de info in de positieve en de negatieve kredietcentrale? Zij hebben deze informatie toch nodig voor een goede analyse en een goed advies. Hein Lannoy: “De wetgever verleent deze toegang alleen aan de kredietinstellingen. Zij moeten ervoor zorgen dat de informatie goed kan doorstromen naar hun agenten.” Ook Ivo Van Bulck zag niet meteen graten in de huidige situatie. “Bij een krediettoekenning komt meer kijken dan alleen de consultatie van de kredietcentrale.”

“Tegelijk moet ook de agent zijn limieten kennen”, meent Daniel Nicolaes.

Hoe kunnen tussenpersoon en principaal samenwerken om de ethiek in

de relatie met de klanten te verhogen? Daniel Nicolaes stelt een gedragscode voor tussen principaal en agent, ter aanvulling van het agentschapscontract. Maar Ivo Van Bulck van Febelfin ziet dat niet meteen zitten. “Het is moeilijk om in de individuele relatie tussen de agent en de principaal in te grijpen. Bovendien zitten we met een amalgaan aan financiële instellingen. De paritaire overlegorganen moeten hun rol spelen.” Is ethiek in de financiële sector überhaupt mogelijk? De gesprekspartners zijn het ermee eens dat we in elk geval moeten proberen de financiële sec tor zo ethisch mogelijk te maken, voor de drie betrokken partijen: consument, bankagent en principaal. Maar moreel denken en handelen moet tegelijk ook van deze drie partijen zelf komen.

Zelfstandigheid loont … Eind 2001 ging Aphilion Q² van start als eerste onafhankelijk beleggingsfonds van België. In een wereld geregeerd door de (middelmatige tot ronduit slechte) beleggingsfondsen van de grootbanken werd stevig aan de weg getimmerd. En de resultaten mogen gezien worden … RENDEMENT IN EURO

2001-2011 APHILION Q² MSCI World Euro Stoxx Bel 20 BNPP Fortis Equity World KBC Equity World KBC ‘Privileged’ Portfolio ING Invest World Dexia Equities World

+46.48% -23.31% -28.56% -20.79% -30.66% -35.85% -33.77% -20.30% -22.12%

Aphilion Q² is een zuiver aandelenfonds, beheerd met de hulp van een reeks zelf ontwikkelde wiskundige modellen en technieken. Aandelen blijven de hoeksteen van elke lange-termijn beleggingsstrategie. Neem ons daarbij in overweging … Prestaties uit het verleden vormen geen garantie voor de toekomst. Dit document is geen aanbieding om het erin beschreven fonds te plaatsen, noch een volledige beschrijving ervan; dit laatste wordt enkel geleverd door het officieel goedgekeurde prospectus, dat op eenvoudige aanvraag verkrijgbaar is.

[ 9 ]



december 2011

En of er sfeer was...

[ 10 ]

De bankagent en verzekeringsmakelaar in uw buurt. Als onderdeel van BNP Paribas, één van de grootste banken binnen de eurozone, steunt Fintro op stevige fundamenten. Zo kunnen wij u een ruim aanbod aan bank- en verzekeringsproducten aanbieden. Onze bankagenten zijn ook onafhankelijke verzekeringsmakelaars; voor elk project kunnen zij u op maat adviseren. En wat ons nog meer bijzonder maakt, is dat elk van onze 310 bankagenten altijd beschikbaar is. Zowel op kantoor als bij u thuis, wanneer het u past. Uw Fintro-agent is betrokken bij het dagelijkse reilen en zeilen van de buurt en luistert met belangstelling naar uw wensen. En omdat hij dicht bij zijn klanten staat, kan hij u ook écht beter leren kennen. U zal merken dat uw Fintro-agent heel ver kan gaan, terwijl hij toch altijd dichtbij blijft.

GAAT VER, BLIJFT DICHTBIJ

www.fintro.be

Fintro is een afdeling van Fortis Bank nv (RPR Brussel – BTW BE 0403.199.702). De Fintro-agenten zijn bij de FSMA als verzekeringsmakelaar ingeschreven. V.U. Jürgen Smout, Fortis Bank nv, Warandeberg 3, 1000 Brussel.

S33069019 Ann sans adresses A5 hor NL.indd 1

26/08/11 15:06

[ 11 ]



december 2011

FVF: Makelaars in verzekeringen – de diversiteit in kaart gebracht VF heeft onder de verzekeringsmakelaars een enquête georganiseerd. Bedoeling was om een volledig en empirisch onderbouwd profiel van de Vlaamse verzekeringsmakelaar te kunnen opstellen. De resultaten werden gebundeld in een boekje. Aan de enquête namen 683 makelaars deel. FVF maakte de resultaten van deze enquête bekend op haar jaarlijkse congres ‘De Dag van de Makelaar’. Het FVF- congres was overigens met bijna 700 aanwezigen zowel qua opkomst als qua organisatie een groot succes. Hierna geven we kort enkele resultaten uit de enquête. De makelaars scoren hoog qua basisopleiding, want meer dan 78% heeft een diploma van hoger onderwijs in handen. Volgens het onderzoek van FVF is de gemiddelde leeftijd waarop men zich voor het eerst vestigt als makelaar 30

F

jaar, terwijl men gemiddeld 25 jaar oud is als men de verzekeringssector instapt. Dat wijst erop dat de gemiddelde makelaar 5 jaar ervaring heeft in de sector vooraleer hij zijn makelaarsactiviteit opstartte. Uit de enquête blijkt voorts dat de verzekeringsmakelaars een vooraanstaande positie innemen in de distributie van verzekeringen in België. Niet minder dan 44% van de verzekeringsproducten worden door makelaars verdeeld, waarmee de makelarij het grootste distributiekanaal is. Vooral in schadeverzekeringen blijkt dat de makelaars een dominante positie innemen. In deze markt staan zij in voor de distributie van twee derde van alle producten. Ook in levensverzekeringen is het aandeel van de makelarij aanzienlijk: meer dan een derde van de distributie van deze producten geschiedt via de verzekeringsmakelaars. Het belangrijkste distributiekanaal is hier

de bank. De makelaar verdeelt enerzijds zowel levens- als schadeverzekeringen, anderzijds is hij ook vaak tussenpersoon tussen klant en producent in andere markten dan deze van verzekeringen. Het onderzoek van FVF toonde aan dat 81% van de verzekeringsmakelaars zijn verzekeringsactiviteit combineert met één of meerdere nevenactiviteiten, die weliswaar niet helemaal los staan van hun activiteiten in verzekeringen maar er strikt genomen ook niet toe behoren. 64% van de makelaars bemiddelt bij hypothecaire leningen, 57% in consumentenkredieten, 52% assisteert bij belastingsaangiftes, 44% oefent een bankactiviteit uit, 22% heeft nog andere nevenactiviteiten en 19% helemaal geen. Tot slot blijkt dat de verzekeringsmakelarij nog steeds overwegend een mannenzaak is. Slechts 14% van de makelaars zijn vrouwen.

Verzekeringen en financiële stabiliteit e International Association of Insurance Supervisors (IAIS) is een wereldwijd instituut dat standaarden vastlegt met als doel een effectieve en globale consistente regelgeving en toezicht op de verzekeringsindustrie te promoten. Dit met het objectief eerlijke, veilige en stabiele verzekeringsmarkten te ontwikkelen en te behouden voor het welzijn en de bescherming van de polishouders en om bij te dragen tot wereldwijde financiële stabiliteit. Leden zijn de verzekeringsregelgevers en -toezichthouders van meer dan 140 landen. Het IAIS publiceerde op 15 november een nota met als titel ‘Verzekeringen en financiële stabiliteit’, waarin het standpunt van de toezichthouders op de verzekeringssector wordt gegeven met betrekking tot de rol van de verzekeringssector en de interactie ervan met

D

het financiële systeem en andere instellingen op de financiële markt. De recente financiële crisis heeft aangetoond dat het traditionele verzekeringsbusinessmodel het voor het merendeel van de verzekeraars mogelijk heeft gemaakt om de crisis redelijk goed te doorstaan. Het rapport stelt vast dat de verzekeringsrisico's in de meeste gevallen niet gecorreleerd zijn met de economische conjunctuur en de risico’s op de financiële markten, en dat de omvang van de verzekeringsverplichtingen, in zeer algemene termen, niet beïnvloed zijn door verliezen op de financiële markten. Hoewel ze beïnvloed zijn door de financiële crisis, baarden verzekeraars die zich bezighouden met traditionele verzekeringsactiviteiten geen zorgen vanuit het perspectief van systeemrisico. [ 12 ]

De financiële crisis heeft evenwel blootgelegd dat verzekeringsgroepen die actief zijn in traditionele takken noodlijdend kunnen zijn en globaal systemisch belangrijk kunnen worden wanneer zij aanzienlijk uitbreiden in niet-traditionele en niet-verzekeringsactiviteiten. Het onderzoek beschrijft hoe dergelijke verzekeringsgroepen en -conglomeraten gevoeliger zijn voor de ontwikkelingen in de financiële markt en dus meer kans maken om bij te dragen tot systeemrisico’s of de vermenigvuldiging ervan. Daarom stelt de voorzitter van het IAIS, Peter Braumüller, dat de toezichthouders van zeer dichtbij deze verzekeringsactiviteiten die afwijken van het traditionele verzekeringsbusinessmodel moeten monitoren.



december 2011

Leden van de FSMA-sanctiecommissie benoemd et de invoering van het Twin Peaks-model voor het financiële toezicht werd (met ingang van 15 juli 2011) ook zowel de sanctieprocedure als de samenstelling van de sanctiecommissie gewijzigd.

M

De sanctiecommissie is binnen de FSMA als autonoom orgaan belast met het opleggen van administratieve geldboetes bij niet-naleving van de regelgeving waarop de FSMA toeziet. De beslissingen van de sanctiecommissie worden bekendgemaakt op de website van de FSMA, ook als er geen sanctie is of beroep wordt aangetekend. De nieuwe sanctieprocedure voert een aantal nieuwigheden in om de afwikkeling van de sanctiedossiers te bespoedigen en de effectiviteit en transparantie

van het handhavingsproces te verhogen, met een groter ontradend effect tot gevolg. Zo beslist de secretaris-generaal in zijn hoedanigheid van auditeur voortaan zelf om een onderzoek op te starten. Op basis van het door de auditeur, na afloop van het onderzoek, opgestelde verslag, zal het directiecomité beslissen over de gevolgen die het hieraan verleent. Het directiecomité beschikt over volgende mogelijkheden: • de zaak klasseren zonder gevolg; • een minnelijke schikking aanvaarden; • een beslissing nemen tot het instellen van een administratieve sanctieprocedure. In dat geval worden de grieven en het onderzoeksverslag van de auditeur overgemaakt aan de sanctiecommissie. Als bovendien uit het onderzoek van de auditeur blijkt dat er mogelijk strafrechtelijke inbreuken

[ 13 ]

werden gepleegd, dan wordt het parket hiervan op de hoogte gebracht. De sanctiecommissie zal na een tegensprekelijk debat beslissen over het al dan niet opleggen van een administratieve geldboete, en zal haar beslissingen bekendmaken. Tegen haar beslissingen is hoger beroep mogelijk bij het Hof van Beroep te Brussel. De leden van de nieuwe sanctiecommissie van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) werden in het najaar benoemd (Koninklijk Besluit van 26 september 2011, Belgisch Staatsblad van 3 oktober 2011).Van die tien leden zijn er zes magistraat: twee (ere)staatsraden die zijn voorgedragen door de eerste voorzitter van de Raad van State; twee (ere)raadsheren bij het Hof van Cassatie, op voordracht van de



december 2011

eerste voorzitter van het Hof van Cassatie; en twee magistraten die geen raadsheren zijn bij het Hof van Cassatie of het Hof van beroep van Brussel. De volgende personen werden benoemd tot lid van de sanctiecommissie van de FSMA: -- de heer Marnix VAN DAMME, Kamervoorzitter, Raad van State, hoogleraar VUB, voorgedragen door de eerste voorzitter van de Raad van State, -- de heer Philippe QUERTAINMONT, Kamervoorzitter, Raad van State, hoogleraar ULB, voorgedragen door

de eerste voorzitter van de Raad van State, -- de heer Luc HUYBRECHTS, emeritus afdelingsvoorzitter, Hof van Cassatie, eredocent Universiteit Antwerpen, voorgedragen door de eerste voorzitter van het Hof van Cassatie, -- de heer Claude PARMENTIER, emeritus afdelingsvoorzitter, Hof van Cassatie, voorgedragen door de eerste voorzitter van het Hof van Cassatie, -- de heer Michel ROZIE, eerste voorzitter Hof van Beroep Antwerpen, docent VUB, -- mevrouw Hamida REGHIF, magistraat

rechtbank van eerste aanleg, assistent ULB, -- de heer Guy KEUTGEN, professor emeritus van de Université Catholique de Louvain, en erevoorzitter Cepina/ Cepani, -- de heer Pierre NICAISE, docent Université Catholique de Louvain en erevoorzitter Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat, -- de heer Reinhard STEENNOT, professor Universiteit Gent, -- de heer Dirk VAN GERVEN, stafhouder Nederlandse Orde van Advocaten van Brussel.

Franstalig België gaat bankautomaten zwaarder belasten e ministers van het Waalse Gewest en de Franse gemeenschap hebben eind oktober, in het kader van de besprekingen van de begroting voor 2012, beslist om een nieuwe (of andere) belasting te heffen op bankautomaten. Dit zou gaan om een bedrag van € 3.500 per toestel per jaar. Het Waalse Gewest heft nu reeds een taks van € 1.500 tot € 2.500 per jaar. Minister van Begroting en Financiën André Antoine rechtvaardigt de bijkomende taks door te stellen

D

dat de overheid veel heeft gegeven aan de banken. Het is volgens hem dan ook legitiem dat de overheid een voordeel van de banken kan bekomen. Critici vragen zich af wie dit gaat betalen: de banken of de Walen. BZB vreest dat het wel eens de zelfstandige bankagenten zouden kunnen zijn die moeten opdraaien voor deze belasting. We zien in Vlaanderen op gemeentevlak vaak dezelfde redenering. Een aantal gemeenten vindt een belasting

op bankautomaten een goede aanvulling van de gemeentefinanciën. Men staat er evenwel niet bij stil dat, als het bankkantoor gerund wordt door een zelfstandige bankagent, het deze laatste is die als KMO deze belasting moet ophoesten en niet de bank waarvoor hij werkt. Intussen hebben reeds heel wat BZB-leden bezwaarschrift ingediend tegen deze vorm van belasting en werden sommige met succes voor de rechtbank aangevochten.

Nieuwe regels voor meer efficiënte, veerkrachtige en transparante financiële markten in Europa ZB volgt de initiatieven op Europees niveau aandachtig met het oog op de belangenverdediging van de Belgische zelfstandige financiële tussenpersonen.

B

Begin dit jaar lagen drie consultatiedocumenten van diensten van de Europese Commissie voor. Dit betrof respectievelijk een herziening van de richtlijn met betrekking tot de verzekeringsbemiddeling, wetgevende stappen aangaande verpakte beleggingsproducten en een herziening van MiFID. Alle belanghebbenden kregen de kans om tegen eind

januari of februari te antwoorden op de vragen die in de consultatiedocumenten werden gesteld. Het spreekt voor zich dat BZB over deze drie documenten een standpunt heeft voorbereid en heeft geantwoord op de vragen in die consultatiedocumenten. Wat de PRIP’s betreft (verpakte beleggingsproducten) en de verzekeringsbemiddelingsrichtlijn wordt in het eerste kwartaal van 2012 een voorstel van de Europese Commissie verwacht. Inzake MiFID heeft de Europese Commissie op 20 oktober haar voorstellen gepubliceerd. Deze voorzien in een aanpassing van de MiFID-richtlijn [ 14 ]

zelf en een voorstel voor een nieuwe verordening, MiFIR genoemd, om de financiële markten efficiënter, veerkrachtiger en transparanter te maken én beleggers beter te beschermen. Deze voorstellen moeten voor bespreking en goedkeuring naar het Europees Parlement en de Europese Raad. Met het nieuwe kader zullen de toezichthouders meer bevoegdheden krijgen en komen er duidelijke spelregels voor alle handelsactiviteiten. In de Verenigde Staten en andere grote mondiale financiële centra vinden soortgelijke besprekingen plaats.



december 2011

Wat de zelfstandige financiële tussenpersonen betreft, zijn vooral de voorstellen met het oog op een betere bescherming van de belegger van belang. BZB zal de gevolgen van MiFID II en MiFIR voor de zelfstandige financiële tussenpersonen bestuderen. Hierna leest u alvast hoe de Europese Commissie zelf de kern van deze voorstellen beschrijft. Achtergrond De oorspronkelijke richtlijn inzake markten voor financiële instrumenten (MiFID), die sinds november 2007 van kracht is, stelt een regelgevingskader in voor het verrichten van beleggingsdiensten in financiële instrumenten (zoals makelarij, advisering, handel, vermogensbeheer, overnemen van financiële instrumenten, enz.) door banken en beleggingsondernemingen. De richtlijn regelt ook de werking van traditionele effectenbeurzen en alternatieve handelsplatformen (zogenaamde multilaterale handelsfaci-

liteiten). De MiFID-richtlijn heeft concurrentie tussen deze diensten mogelijk gemaakt. Dit heeft geleid tot een ruimer aanbod en lagere prijzen voor beleggers, maar in de nasleep van de financiële crisis kwam aan het licht dat de richtlijn tekortkomingen vertoonde.

Belangrijkste elementen van het voorstel Robuustere en efficiëntere marktstructuren De MiFID-richtlijn was al van toepassing op de multilaterale handelsfaciliteiten en gereglementeerde markten, maar met de herziening zal nu een nieuw type handelsplatform in het regelgevingskader geïntroduceerd worden: de georganiseerde handelsfaciliteit (OTF). Dit zijn georganiseerde platformen die vandaag niet gereglementeerd zijn, maar een steeds belangrijkere rol spe-

len. Zo worden er op deze platforms steeds meer gestandaardiseerde derivatencontracten verhandeld. Met het nieuwe voorstel wordt dit hiaat gedicht. Met de herziene MiFID-richtlijn zullen verschillende bedrijfsmodellen mogelijk blijven, maar zal ervoor gezorgd worden dat alle handelsplatformen aan dezelfde transparantieregels onderworpen zijn en dat belangenconflicten worden tegengegaan. Om de kapitaalmarkten beter toegankelijk te maken voor kleine en middelgrote bedrijven zal met de voorstellen ook in een specifiek label voor deze markten worden voorzien. Zo komt er een keurmerk voor platformen die tegemoet willen komen aan de wensen van kleine en middelgrote bedrijven. Aandacht voor technologische innovaties Voorts zullen met de aangepaste MiFIDrichtlijn nieuwe veiligheidsmechanismen geïntroduceerd worden voor algoritmi-

One-stop-shop voor informatica oplossingen CRM Group Gentseweg 203 8792 Waregem T. +32 (0)56 36 14 94 | F. +32 (0)56 36 14 96 www.crm.be | [email protected]

De CRM Group is een in diverse sectoren opererende ICT onderneming met een uiteenlopende waaier aan diensten. Zo is er de softwaredivisie, CRM.dev, de hardware divisie CRM.tec en het jongste broertje en webagency CRM.art die samen gestalte geven aan de CRM Group. Meer info over de CRM Group op www.crm.be

NIEUW: INSUSOFT V6.4

Betaalt u ook nog steeds te veel voor uw beheerspakket? ZOEK NIET LANGER! Insusoft is ongetwijfeld hét meest complete beheerspakket voor de verzekeringssector en wordt gebruikt door ruim 4.500 licentienemers waaronder verzekeringsmakelaars, - agenten en maatschappijen. De afgeleide modules voorzien koppelingen met uw website (insusite), telecom – infrastructuur (insutel) en bieden eindeloze toepassingen naar paperless office beheer (insudoc), business intelligence tools en mobiele dataconnectie. Voor heel specieke functionaliteiten kan u zoals steeds ook een beroep doen op CRM voor maatwerk. De nieuwe update van insusoft omvat onder meer wijzigingen en uitbreidingen op vlak van: - Ongeziene commerciële mogelijkheden (update CAT 2.0 waardoor data – analyse en rapportage in combinatie met Microsoft Office 2010 verder gaan dan u ooit had durven vermoeden. Ontdek de geheimen van een échte business intelligence applicatie zonder voorga! - NIEUWE MODULE: nancieel beheer ZONDER eerder vereiste boekhoudmodule (o.a. mbt inlezen bankbestanden, …) -Customisatie en personalisering van overzichtsschermen in Insusoft (Dashboard, console met aanpasbare views per gebruiker/ afdeling, …) - Mobiele toepassingen: Insusoft data op uw smartphone, tablet pc of laptop voor toepassingen zoals werken van thuis uit, ter plaatse bij de klant, bij een expertise, vanop uw zakenreis in het buitenland of eenvoudigweg over uw diverse kantoren/ lialen heen - En verder: Uitbreiding van agenda – functionaliteiten (synchronisatie met outlook, signalen, contacten), tekstverwerking met MS Word, optimalisatie versturen gekoppelde documenten, vlottere verwerking van rekeninguittreksels, …

[ 15 ]



december 2011

Michel Barnier, Commissaris voor Interne Markt en Diensten: “De crisis heeft nog eens op pijnlijke wijze duidelijk gemaakt hoe complex en ondoorzichtig sommige financiële activiteiten en producten zijn geworden. Hier moet verandering in komen. De huidige voorstellen zullen bijdragen tot betere, veiligere en meer open financiële markten.”

sche en hoogfrequente handelsactiviteiten die de snelheid waarmee wordt verhandeld ingrijpend hebben doen toenemen en systemische risico’s met zich mee kunnen brengen. Deze mechanismen omvatten de vereiste dat alle algoritmische handelaars naar behoren gereglementeerd worden, voorzien in passende liquiditeit en regels opgesteld worden die moeten beletten dat handelaars de volatiliteit in de hand werken door zich op markten te begeven en zich kort daarna weer terug te trekken. Tot slot zullen de voorstellen betere mededingingsvoorwaarden in essentiële transactieverwerkende activiteiten als clearing met zich meebrengen. Zoniet kunnen deze de concurrentie tussen handelsplatformen belemmeren. Versterkte transparantie Dankzij de introductie van de OTF-categorie zullen de voorstellen de transparantie van handelsactiviteiten op de aandelenmarkten, waaronder ‘dark pools' (handelsvolumes of liquiditeiten die niet beschikbaar zijn op openbare platforms), ten goede komen. Vrijstellingen zouden enkel onder bepaalde omstandigheden toegestaan worden. De nieuwe faciliteit zal tevens voorzien in een nieuwe transparantieregeling voor de handel op niet-aandelenmarkten

(bv. obligaties, gestructureerde financieringsproducten en derivaten). Dankzij de nieuwe vereisten om alle marktgegevens op één plaats samen te brengen, zullen beleggers bovendien zicht krijgen op alle handelsactiviteiten binnen de EU, zodat zij een beter beredeneerde keuze kunnen maken. Versterkte bevoegdheden voor toezicht en een strakker kader voor markten voor grondstoffenderivaten De voorstellen zullen een versterkte rol en bevoegdheden voor toezichthouders meebrengen. In overleg met de Europese Autoriteit voor Effecten en Markten (ESMA) en onder bepaalde omstandigheden zullen toezichthouders welbepaalde producten, diensten of praktijken mogen verbieden als de belegger, de financiële stabiliteit of de ordelijke werking van de markten in gevaar komt. In de voorstellen wordt ook voorzien in een strenger toezicht op de grondstoffenderivatenmarkten. Met de herziening wordt een positierapportageverplichting per beurshandelaar ingevoerd. Dit zal toezichthouders en marktdeelnemers helpen om de rol van speculatie op de markten beter in te schatten. Bovendien stelt de Commissie voor dat financiële toezichthouders bevoegd worden [ 16 ]

gemaakt om in elke fase van de handelsactiviteiten voor alle grondstoffenderivaten te monitoren en in te grijpen door bijvoorbeeld positielimieten op te leggen als de ordelijke werking van de markt in het gedrang komt. Ook op de G20-top in Cannes van 3 en 4 november zal de kwestie van de grondstoffenderivaten aan bod komen. Betere bescherming van de beleggers De herziene MiFID-richtlijn bouwt voort op een uitgebreide reeks bestaande voorschriften en bevat strengere vereisten op het gebied van vermogensbeheer, beleggingsadvies en de verkoop van complexe financiële producten zoals gestructureerde producten. Om te vermijden dat belangenconflicten ontstaan, zal het voor onafhankelijke adviseurs en vermogensbeheerders verboden zijn om betalingen aan derden te verrichten of van derden te ontvangen, of ander geldelijk voordeel te verwerven. Tot slot worden voor alle beleggingsondernemingen regels op het gebied van corporate governance en de verantwoordelijkheid van managers ingevoerd. Verdere stappen De voorstellen gaan nu voor onderhandeling en goedkeuring naar het Europees Parlement en de Raad (lidstaten). Als de verordening, de richtlijn en de noodzakelijke technische uitvoeringsbepalingen eenmaal goedgekeurd zijn, dan worden deze gezamenlijk en op dezelfde datum van kracht.



december 2011

Onderzoek naar beleggingsfraude bij Quality Investments

W

e hadden het in onze Nieuwsbrief reeds herhaalde keren over Life Settlementcontracten. De mededelingen van de toezichthouder in dat verband werden door ons ook steevast aan onze leden bezorgd. Nu berichtte de FSMA onlangs dat verschillende buitenlandse autoriteiten een onderzoek zijn gestart naar de activiteiten van Quality Investments en zijn management. Het Nederlandse Openbaar Ministerie had hierover in september al een persbericht verspreid met als titel Internationale actie vanwege verdenking Beleggingsfraude". De FIOD, wat staat voor Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst, heeft vier verdachten aangehouden in een strafrechtelijk onderzoek naar een vermeende internationale beleggingsfraude in

Amerikaanse levensverzekeringen door het bedrijf Quality Investments B.V.. Er werd door de FIOD en buitenlandse autoriteiten gezocht op 27 locaties in Nederland, Spanje, Turkije, Dubai, Engeland, Zwitserland en de Verenigde Staten. Er is wereldwijd voor miljoenen euro's beslag gelegd op onroerend goed, auto's, dure horloges, boten en een vliegtuig. De internationale actie is erop gericht om zoveel mogelijk geld veilig te stellen voor beleggers van Quality Investments. Het vermoeden is dat de verdachten in georganiseerd verband grote sommen geld hebben aangetrokken door het verstrekken van onjuiste informatie over de werkelijke constructie van hun beleggingsproduct. Vermoed wordt dat honderden beleggers samen meer dan $ 200 miljoen hebben afgegeven via Quality Investments.

[ 17 ]

Omdat de minimale inleg meer dan € 50.000 bedroeg hoefde Quality Investments niet te beschikken over een vergunning van de toezichthouder. Het door Quality Investments aangeprezen beleggingsproduct biedt deelnemers een tijdelijke participatiein een fonds waarin een levensverzekeringspolis en een contraverzekeringspolis zouden opgenomen zijn. Als binnen de participatieperiode de verzekerde persoon komt te overlijden dan volgt een uitkering van de levensverzekering. Indien de verzekerde persoon na afloop van de participatieperiode nog in leven is, dan zou een even hoge uitkering door de contraverzekeraar volgen. Pas na aandringen door de Nederlandse toezichthouder, AFM, heeft Quality Investmentsin juni 2010 de naam van de



december 2011

betrokken contraverzekeraar bekend gemaakt. Het bedrijf Provident Capital Indemnity ltd (PCI) zou de zogenoemde ‘bonds’ leveren. Dit in Costa Rica gevestigde bedrijf stond als niet-betrouwbaar bekend in Amerika en daarbuiten. De directeur van het bedrijf is in januari 2011 in de Verenigde Staten aangehouden en wordt daar, samen met zijn accountant, vervolgd wegens oplichting van beleggers over de hele wereld. In de enkele gevallen dat er moest worden uitgekeerd is dat vermoedelijk betaald door beleggers die in een later stadium zijn gaan deelnemen aan de constructie. Er is volgens het Openbaar Ministerie sprake van een Ponzi-fraude (uitkeringen worden betaald van het geld van nieuwe inleggers). Vermoed wordt dat de verdachten geweten hebben dat Provident Capital Indemnity niet zou uitkeren en voorts dat zij met de directeur van Provident Capital Indemnity hebben samengespannen in de oplichting van beleggers. Verder wordt

vermoed dat de beleggers die nog op een uitkering wachten uiteindelijk maar een klein gedeelte van hun geld zouden terugzien. Van de voorgespiegelde gegarandeerde uitkering lijkt geen sprake te zijn. Het bedrijf van één van de verdachten heeft telkens de levensverzekering en de contraverzekering ondergebracht in een Amerikaanse Trust. Volgens de prospectus worden de participanten gezamen-

lijk via de Trust onherroepelijk eigenaar van de betreffende verzekeringspolis. Vermoed wordt dat dit in werkelijkheid anders is en dat de twee hoofdverdachten kunnen beschikken over de uitkeringen van levensverzekeringen als een verzekerd persoon overlijdt. Op 13 oktober organiseerden de Nederlandse autoriteiten een voorlichtingsbijeenkomst voor investeerders in de producten van Quality Investments. De beleggers werd aangeraden om gezamenlijk initiatieven te nemen om de schade te beperken. In De Tijd van 10 december lazen we dat ook het parket van Gent een eigen onderzoek voert naar de activiteiten van Quality Investments. Er zouden in ons land vermoedelijk 600 gedupeerde beleggers zijn. Belgische investeerders in de producten van Quality Investments kunnen voor meer informatie terecht bij de FSMA, departement Relaties met de consumenten van financiële diensten (T 02 220 59 10 - [email protected]).

www.YANAGIFTS.be uw partner in promotiematerialen gespecialiseerd in kalenders, agenda’s, notablokken, balpennen, automappen, parkeerschijven, spandoeken, fluo vestjes, enz...

Johan Declercq 0495 10 39 72 Laurent Declercq 0475 28 31 95 Wim Van den Bulck 0498 29 07 34

- Kasterlee - Ninove - Kasterlee

email: [email protected]

[ 18 ]



december 2011

Regeerakkoord et voor het drukken van de Nieuwsbrief kregen we nog de tekst van het regeerakkoord te pakken. Op basis van wat in de pers reeds bekend was en de tekst van het regeerakkoord blijkt dat er een versterkte regulering komt van de banken en de financiële sector. De rol van het parlement inzake controle op de FSMA zal versterkt worden. De voorafgaande controles door de FSMA van financiële producten en de aanduiding van hun risicograad zal worden versterkt. De regering zal een banktestament voor de financiële instellingen invoeren. Dit betekent dat de banken een strategisch plan, een zgn. bankentestament, moeten ontwikkelen waarin duidelijk wordt gemaakt welke stappen er zullen worden ondernomen wanneer er grote verliezen worden geleden. Dat plan zorgt ervoor dat de spaarbank bij financieel onheil kan afgescheiden worden van de zakenbank, zodat de overheid alleen het spaargedeelte moet beschermen. De verplichte opmaak van zo’n plan moet de banken aanzetten om voorzichtiger te werk te gaan.

N

Banken die overheidssteun genieten, mogen geen bonussen, aandelenopties, gratis aandelen of gouden handdrukken aan chief executives en bestuurders toekennen. Het is verder ook de bedoeling dat de wat betreft de verloning meer rekening wordt gehouden met het lange

termijn perspectief. Of dit ook zal worden doorgetrokken naar de commissionering van de zelfstandige bankagenten is niet duidelijk. Wij zijn althans voorstander. Aan de Nationale Bank van België zal worden gevraagd om een onderzoek op te starten rond de opsplitsing tussen spaarbanken en het meer risicovolle zakenbankieren. Op basis daarvan zullen er regels worden vastgelegd voor de banken die de onderscheiden activiteiten ontplooien. De regering zal verder een wettelijk kader vastleggen om de short selling en high frequency trading te omkaderen. De regering wil ook snel werk maken van de Europese aanbevelingen over de kapitaalratio’s voor de banken. De regering wil ook komen tot betere liquiditeits- en hefboomratio’s voor de banken. De regering zal op Europees niveau onder meer pleiten om een taks op financiële transacties in te voeren. Bij de maatregelen om de rechten van de consumenten te versterken vinden we ook enkele opmerkelijke maatregelen terug. Zo zal werk gemaakt worden van het opzetten van een procedure tot collectieve schadeafwikkeling ten bate van de consumenten. Deze procedure moet het mogelijk maken voor groepen consumenten om één enkele aanvraag

[ 19 ]

BZB plant een seminarie in de tweede helft van januari met betrekking tot de gevolgen van het regeerakkoord en begrotingsmaatregelen. Onze leden zullen hierover nog een bericht ontvangen. Inschrijven kan alvast met het formulier op pg. 20. Gastspreker is onder andere Geert De Neef, Lydian.

in te dienen. Ook zal de regelgeving voor het hypothecaire krediet worden herzien teneinde de ontlener een hoge mate van bescherming te bieden. Verder zal de controle op de solvabiliteit van de ontlener met betrekking tot de toegang tot kredietkaarten en andere kredietvormen evenals op de regels inzake kredietreclame worden opgevoerd. De kredietgevers en – bemiddelaars zullen worden geresponsabiliseerd. Tenslotte wil de regering ook de toegang tot verzekeringen verbeteren en de bescherming van de verzekerde inzake segmentering (BA wagen, BA minderjarige, BA brand, levensverzekering, schuldsaldoverzekering, enz. ) versterken.

Seminarie Nieuw regeerakkoord en begrotingsmaatregelen, wat betekent dit nu voor ons? Welgeteld 536 dagen na de verkiezingen hebben we eindelijk een regeerakkoord en is ook de begrotingsopmaak 2012 rond. Als professional is het belangrijk dat u weet welke maatregelen genomen worden. Op 25 januari organiseert BZB een seminarie waarin we u een overzicht willen geven van de nieuwe maatregelen die relevant zijn voor uw beroep. Geert De Neef, uw spreker, werkt samen met Lydian en is goed op de hoogte van het nieuwe regeerakkoord en de begrotingsmaatregelen. Hij heeft reeds meer dan 20 jaar ervaring als fiscaal adviseur, gespecialiseerd in international tax planning, corporate tax, alsook M&A- en vastgoedtransacties, en is onder meer auteur van het standaardwerk inzake fiscale aspecten van overdracht van ondernemingen.

Programma 18u30 Onthaal met broodjeslunch 19u00 Start uiteenzetting Geert De Neef 21u00 Einde + eventueel mogelijkheid tot vraagstelling Praktische informatie Datum: woensdag 25 januari 2012 van 18u30 tot 21u00 Locatie: Huis van de Bouw, Tramstraat 59, 9052 Gent (Zwijnaarde) Studiepunten Deze opleiding komt niet in aanmerking voor punten geregelde bijscholing. Deelnameprijs € 55/pp voor leden € 120/pp voor niet-leden U kunt dit bedrag storten op rekeningnummer 828-9985437-38, met vermelding van uw naam, adres en BZB-lidnummer. Zodra wij de betaling ontvangen hebben, sturen wij u een factuur voor voldaan.

Seminarie: Nieuw regeerakkoord en begrotingsmaatregelen Inschrijven door inschrijvingsstrook te mailen naar [email protected] of faxen op 055 20 61 09.

Huis van de Bouw, Tramstraat 59, 9052 Zwijnaarde

 25 januari 2012

 18u30

Naam Kantoor: ............................................................................................................................................ Naam en voornaam deelnemer 1: ......................................................................................................

Als u verhinderd bent, kunt u zich laten vervangen door een collega. U kan uw inschrijving annuleren tot één week voor het seminarie. Na deze datum wordt het volledige bedrag aangerekend. Annuleringen dienen schriftelijk te gebeuren via post, fax of e-mail. Bij gebrek aan een schriftelijke annulering is het volledige bedrag van de inschrijving verschuldigd.

Naam en voornaam deelnemer 2: ...................................................................................................... BZB-Lidnummer: .......................................................................................................................................... Kantooradres: ............................................................................................................................................... Telefoon: .................................................................. Fax: ............................................................................. E-mail: ..............................................................................................................................................................



december 2011

Europees Parlement legt speculatie met credit default swaps en short selling aan banden

H

et Europees Parlement heeft op 15 november wetgeving aangenomen die short selling en speculaties met Credit Default Swaps (CDS) moet inperken. De nieuwe regels moeten meer transparantie opleveren en de handel in CDS indammen, zodat het bijna onmogelijk wordt om nog te speculeren op economische problemen in landen. De aangenomen wetgeving vormt een wezenlijk bestanddeel van het pakket aan maatregelen dat door de Europese Commissie voorgesteld is in antwoord op de financiële crisis. Zowel short selling als handel in CDS hebben geleid tot volatiliteit op de financiële markten, waarbij vooral de handel in CDS er medeverantwoordelijk voor zou zijn dat Griekenland steeds dichter richting de afgrond ging. Inperken speculatie op nationale economische problemen zege voor het Europees Parlement Het Europees Parlement heeft het onder meer voor elkaar gekregen dat er – be-

houdens een enkele uitzondering - een verbod komt op het kopen van CDS als de koper nog geen onderliggende obligaties bezit. Straks zal het alleen nog maar mogelijk zijn om bijvoorbeeld Italiaanse CDS te kopen als de koper al Italiaanse staatsobligaties bezit of een belang heeft in een sector die sterk afhankelijk is van deze obligaties. Denk aan een Italiaanse bank, omdat bij een failliet van Italië de banken zware klappen zullen krijgen. Het parlementslid dat de wetgeving door het Parlement heeft geloodst, Pascal Canfin (GREENS/ EFA, FR) zei: “Deze wetgeving toont dat de Europese Unie speculatie kan aanpakken als de politieke wil er is. Deze regel voorkomt dat er nog langer CDS gekocht kunnen worden, puur en alleen om te speculeren op financiële problemen in een land.” Short selling aan banden Een meerderheid van de EP-leden wilde eigenlijk dat naked short selling, de gevaarlijkste vorm van short selling, alleen nog mogelijk zou zijn als de handelaar een ’garantie‘ zou hebben om de onderliggende waardepapieren binnen

een dag in bezit te krijgen. Dit is in de eindversie afgezwakt tot een ‘aannemelijke verwachting’. De nieuwe toezichthouder ESMA gaat vaststellen wat wel of geen ‘aannemelijke verwachting’ is. Meer rapportages Een andere verbetering ten opzichte van de versie van de Commissie is het opschroeven van de rapportageverplichtingen. Het gebrek aan informatie was vóór de crisis één van de grootste problemen voor toezichthouders. De extra informatie die straks beschikbaar komt voor nationale en Europese toezichthouders, stelt hen beter in staat om hun rol als waakhond te vervullen omdat ze eerder op de hoogte zijn van potentiële risico's. Zo worden ze bijvoorbeeld geïnformeerd als er sprake is van een grote 'short-positie' van meer dan 0,5% van het geplaatste kapitaal. ESMA aan het roer De Europese beurswaakhond (ESMA) heeft dankzij het Parlement meer mogelijkheden gekregen om een sterke, centrale toezichtrol te vervullen. ESMA kan short selling verbieden en als arbiter optreden als een nationale toezichthouder maatregelen wil nemen om uitzonderlijke situaties aan te pakken. Ze kunnen bovendien eisen dat zulke maatregelen genomen worden in uitzonderlijke situaties. “De nieuwe bevoegdheden van ESMA zorgen voor meer Europese coördinatie in tijden van crisis”, concludeerde Canfin. Daaraan toevoegend: “Het was helemaal mooi geweest als ESMA dezelfde bevoegdheden zou hebben met het oog op soevereine schulden, maar daar zijn de lidstaten helaas tegen.” Volgende stappen De nieuwe wetgeving zal in november 2012 in werking treden.

[ 21 ]



december 2011

Wijziging wet op de Landverzekeringsovereenkomsten voor levensverzekeringen

O

p 1 december keurde het parlement een wijziging van de wet op de Landverzekeringsovereenkomsten goed waardoor levensverzekeringscontracten zonder expliciete begunstiging onder het testamentair regime zullen vallen. Waarover gaat het precies? In de Kamer verwoordde parlementslid Karel Uyttersprot het als volgt. “Jan heeft kinderen. Hij heeft geen reservataire erfgenamen en woont al dertig jaar samen met zijn levenspartner. Hij heeft zijn spaargelden in een levensverzekeringscontract gestoken. Dat voorgedrukt contract bepaalt dat in geval van overlijden de begunstiging van het contract voor de echtgenote, de afstammelingen of, bij gebreke daaraan, de wettelijke erfgenamen is. Hij heeft echter Ad Secure 21 bzbdruk.pdf

1

een testament en dat testament bepaalt dat het voordeel naar zijn levenspartner gaat. Dat belet niet dat de verzekeringsinstelling het voordeel van het contract aan de wettelijke erfgenamen toekent.

09/12/11

Om die situatie recht te zetten, heeft de testamentair begunstigde persoon geen andere keuze dan een rechtszaak te starten, met alle kosten van dien.” Het wetsontwerp beoogt die situatie te vermijden. Wanneer de door de verzekeringnemer aangewezen begunstigde overleden is, zal de wilsbeschikking die de overledene in zijn testament kenbaar heeft gemaakt, primeren op de erfopvolging. Dat houdt in dat de verzekeringsprestatie verschuldigd is aan de nalatenschap van de verzekeringnemer. Er is een overgangsperiode bepaald van twee jaar om de verzekeraars de mogelijkheid te bieden de lopende verzekeringsovereenkomsten gesloten vóór de inwerkingtreding van de wet, in overeenstemming te brengen met de wet.

16:19

S ECURE 21 De levensverzekering Secure 21 met vrije storting en gewaarborgd rendement (tak 21) richt zich op personen die willen sparen, en dat op

Het rendement van Secure 21 bestaat uit drie delen:

1

Een hoog gewaarborgde intrestvoet: 2,25% vast zonder beperkingen De gewaarborgde intrestvoet bedraagt momenteel 2,25% en kan op elk moment herzien worden voor toekomstige premies.

middenlange en lange termijn in een veilige formule met een aantrekkelijk rendement.

De gewaarborgde intrest wordt per premie toegekend op het totale spaartegoed. Cijfers voor 2011

Cijfers voor 2012

2,25 % + 1,15 %

2,25 % + 1,40 %

3,40 %

3,65 %

+ winstdeelname

+ winstdeelname

2

Jaarlijks aanvullende intrest

3

Winstdeelname

Intrest die vooraf gekend is en aanvullend is op de gewaarborgde intrestvoet voor één kalenderjaar: voor 2011 bedraagt deze 1,15 %. Voor 2012 bedraagt ze 1,40 %. In functie van de resultaten van de Maatschappij, kan eventueel een winstdeelname worden toegekend.

Alle info vindt u terug op www.patronale-life.be CBFA nr 1642 | Patronale Life NV | Belliardstraat 3 | 1040 Brussel | Tel +32 2 511 60 06 | Fax +32 2 513 27 38 | [email protected] | www.patronale-life.be

[ 22 ]



december 2011

Sectornieuws Op het BZB-secretariaat komen heel veel vragen voor advies binnen. Tal van agenten staan onder zware druk. Dit hangt niet alleen samen met de financiële crisis maar ook met de kredietinstelling waarvoor de agent werkt. Sommige ban-

ken zijn duidelijk met een herstructurering of herpositionering bezig. Overnames of geplande overnames maken dat de zelfstandige agenten van de betrokken agenten zich nog onzekerder voelen dan de sector in het algemeen.

Delta Lloyd Bank

We schreven tot vervelens toe over de strategiewijziging en de oneerlijke opstelling van Delta Lloyd Bank met betrekking tot de agenten die ze opzegde. In het najaar volgden nog een reeks opzeggingen. Omdat de voorstellen van de bank

omtrent de uitwinningsvergoeding niet redelijk zijn, lijkt alles erop te wijzen dat tal van rechtszaken opgestart zullen worden. Delta Lloyd Groep maakt intussen bekend dat ze met vertrouwen de toekomst tege-

moet zien en pakt uit met goede cijfers. Over Delta Lloyd Bank België specifiek vinden we evenwel niet direct iets terug. Vanaf 19 februari 2012 zal het aanbod van de standaardklanten worden beperkt.

voor de versterking van haar Belgische activiteiten “een project voor de overname van Citibank België” heeft. Mogelijks is op het moment dat u deze Nieuwsbrief leest, de overname al beslist. Volgens De Tijd weegt de onzekerheid door het al maanden aanslepende overnamedossier serieus op het personeel van Citibank. Het is duidelijk dat dit nog meer het geval is voor de zelfstandige agenten. Zij worden immers geconfronteerd met een bank die toch haar strategie heeft gewijzigd. Nu blijkt dat de bank daarbij ook steeds meer

gewoon de agenten buitenspel zet. De inkomsten van de agenten komen zo nog meer onder druk te staan. De vriendenkring liet daarom een advocaat namens de agenten voorbehoud aantekenen bij de gang van zaken. BZB had tevoren reeds diverse keren modelbrieven rondgestuurd aan de leden-Citibank-agenten om voorbehoud te maken bij bepaalde beslissingen van de bank. In het eerste nummer van volgend jaar komen we daarop zeker op terug.

Citibank Het was al langer bekend dat Citigroup Citibank België in de etalage had gezet. Nu viel in De Tijd te lezen dat de Franse financiële groep Crédit Mutuel Nord Europe (CMNE) dicht staat bij de overname van Citibank België. Volgens De Tijd zeggen meerdere bronnen dat de weg naar een akkoord open ligt. Het was al langer bekend dat CMNE, dat in België al actief is met de relatief kleine bank BKCP (Beroepskrediet), zijn zinnen gezet heeft op Citibank. In het bedrijfsblad CMNE News van vorige maand staat zelfs dat de groep

Landbouwkrediet- Centea Wat de overname van Centea door Landbouwkrediet betreft, is het maar al te zeer de vraag of die zal leiden tot een win-winsituatie voor de agenten. De bank heeft alvast duidelijk gemaakt onze beroepsvereniging niet als overlegpartner te beschouwen. De bank verwaardigde zich zelfs niet

tot het antwoorden op een gezamenlijk schrijven van BZB, Fedafin (de Franstalige beroepsvereniging van bankagenten), De Valk (vriendenkring van de Landbouwkredietagenten) en VKC (vriendenkring van de Centea-agenten). Intussen blijkt dat de ongerustheid bij de agenten van beide

netten toeneemt, en dit om verschillende redenen. Dat in de pers dan werd geschreven dat Landbouwkrediet de markt aan het aftasten was om een koper te vinden voor haar onlinedochter Keytrade Bank draagt daar nog toe bij.

taire overlegorgaan zal een voorstel tot wijziging van het commissiesysteem aan de agenten voorgelegd worden. Als een meerderheid van de agenten hiermee in-

stemt, dan zullen de leden van het paritaire overlegorgaan dit akkoord goedkeuren.

aangesproken door de klanten wegens zaken die voortspruiten uit de nevenactiviteiten van de agent. BZB heeft begrip voor de bekommernis van de bank, maar heeft

een aantal opmerkingen bij dit document en heeft deze overgemaakt aan Record Bank. Intussen werd de leden aangeraden het document niet te ondertekenen.

AXA Bank Intussen is ook duidelijk geworden dat de AXA-bankagenten commissie moeten inleveren. Na een jaar onderhandelen met heel veel vergaderingen in het pari-

Record Bank Record Bank heeft de agenten gevraagd een document met betrekking tot hun nevenactiviteiten te ondertekenen. Record Bank wil hiermee vermijden te worden

[ 23 ]

BZB-lidmaatschap zorgeloos bemiddelen

BZB-lidmaatschap De Beroepsvereniging van Zelfstandige Bank- en verzekeringsbemiddelaars (BZB) verdedigt de belangen van de professionele zelfstandige financiële tussenpersoon. BZB werkt daartoe ook samen met andere beroepsverenigingen uit de sector. Er wordt gestreefd naar het verenigen van zelfstandige financiële tussenpersonen die een professionele en toekomstgerichte visie op hun beroep hebben en die gezamelijke belangen gemeenschappelijk wensen aan te pakken. belangenverdediging  het gaat ook om uw belangen, wees solidair met uw collega-zelfstandige financiële tussenpersonen informatie  goede objectieve opleidingen in het kader van de geregelde bijscholing  seminaries rond actuele vragen  informatievergaderingen bijstand  juridisch advies in uw beroep als financieel tussenpersoon  elke eerste maandagnamiddag en derde vrijdagnamiddag juridisch advies door onze raadsmannen ten laste van BZB financiële voordelen  een rechtsbijstandsverzekering aan onklopbare tarieven  een aantrekkelijke beroepsaansprakelijkheidsverzekering  4 maanden De Belegger gratis bij een jaarabonnement  10% korting op alle software en webdevelopment CRM & Atelier Design  en vele andere belangrijke kortingen...

Dit formulier opsturen naar BZB, Aalststraat 114 bus 0101, 9700 Oudenaarde of faxen naar 055 20 61 09 of mailen naar [email protected]



info: tel. 055 30 59 89

Naam Kantoor: ..................................................................................................................................................................................................................................... Naam en voornaam: .......................................................................................................................................................................................................................... Kantooradres: ........................................................................................................................................................................................................................................ Tel. + Fax: ............................................................................................................ E-mail:

...................................................................................................................

Kredietinstelling / Maatschappij: ................................................................................................. FSMA-nummer:.................................................................. Het basislidgeld bedraagt 240,08 € per kalenderjaar voor zaakvoerder en echtgen(o)t(e). Per extra persoon wordt bijkomend 26,68 € aangerekend met een maximum lidgeld van 533,56 €. Ik schrijf het gewenste heden over op rek. 828-9985437-38. Basislidgeld + 1 FTE + 2 FTE + 3 FTE

240,08 € 266,76 € 293,44 € 320,12 €

+ 4 FTE + 5 FTE + 6 FTE + 7 FTE

346,80 € 373,48 € 400,16 € 426,84 €

+ 8 FTE + 9 FTE + 10 FTE Vanaf 11 FTE

453,52 € 480,20 € 506,88 € 533,56 €

Indien noodzakelijk voor het verkrijgen van ledenvoordelen kunnen deze gegevens worden doorgegeven aan derden.  Kruis aan indien u dit niet wenst.

Datum, Handtekening,