®
BUSINESS
NATIONAAL
NVB-voorzitter Boele Staal:
‘ALLES DRAAIT NU OM VERTROUWEN’
P R O F I E L
Boele Staal houdt van afwisseling. Gelukkig maar, want zijn functie als voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken biedt dat volop. Eerst de omstreden overname van ABN AMRO, even later de wereldwijde kredietcrisis. ‘We dachten aanvankelijk dat het een brandje was, later een veenbrand, maar het werd een inferno.’ Om de vuurzee te kunnen blussen, is rust op de kapitaalmarkt een vereiste. ‘Daarvoor is herstel van vertrouwen nodig.’
oele Staal was politiechef in Almere, algemeen directeur van beveiligingsbedrijf Randon en lid van de Eerste Kamer voor D66. Landelijke bekendheid kreeg hij als commissaris van de Koningin in Utrecht. Sinds 1 maart vorig jaar is Staal het boegbeeld van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Hij is de eerste betaalde voorzitter, voor drie dagen per week.
B
Geen brandje De werkweken van Staal houden echter al lang geen gelijke tred meer met deze parttime functie. ‘Nee, met 24 uur houdt het inderdaad niet op. Maar ja, wie had deze crisis in deze omvang zien aankomen?’ Staal in ieder geval niet. Voor hem werden de eerste signalen ruim een jaar geleden duidelijk. ‘Toen werd plots gesproken over een aantal forse afschrijvingen die nodig waren rondom de suprime hypotheken in de VS. Even later kwa-
men er verontrustende berichten bij uit de financiële markten; er was onvoldoende zicht op de omvang van het tekort en over de exacte locatie van de geïnfecteerde producten. Toen dat eenmaal beweerd werd, begon ik
DE VEENBRAND SLOEG PA S D I T J A A R O M I N E E N WA A R I N F E R N O mij zorgen te maken. Dit is geen brandje, maar een veenbrand, die onder de grond doorsmeult en op elk gewenst moment – en op elke locatie – zomaar de kop op kan steken.’ Inferno Toch had ook Staal eind 2007 nog geen idee van de schaal van de pro-
BANKEN BRENGEN LESSEN IN KAART De gezamenlijke banken gaan de gevolgen van de kredietcrisis voor de toekomst van de bancaire sector in Nederland in kaart brengen. De NVB heeft daartoe eind november een commissie van deskundigen samengesteld. Voorzitter is Cees Maas, voormalig financieel directeur van ING en medeopsteller van een onlangs verschenen internationaal rapport over de kredietcrisis. De adviescommissie bestaat verder uit Tom de Swaan (voormalig financieel bestuurder van ABN AMRO), Wim van den Goorbergh (voormalige financieel bestuurder Rabobank) en hoogleraar financiële economie Sylvester Eijffinger. De commissie onderzoekt welke lessen getrokken kunnen worden uit de actuele crisis. Op grond van deze analyse brengt zij advies uit over de gewenste toekomstige inrichting van het bankwezen. Aan de orde komen onder meer innovatie en communicatie over financiële producten, de invoering van een gedragscode, de huidige beloningsstructuur, aanpassingen in wet- en regelgeving en het toezicht op de sector. De aanbevelingen van de adviescommissie worden vastgelegd in een rapport dat naar verwachting in het voorjaar van 2009 verschijnt. Dit stuk dient als inbreng voor verdere discussie met de politiek en andere betrokken partijen.
2
B U S I N E S S
blemen. De veenbrand sloeg pas dit jaar om in een waar inferno. ‘Klopt, maar dat de kredietcrisis niet uitsluitend beperkt zou blijven tot Amerika was eind vorig jaar al zichtbaar in Europa. Ook hier sloeg toen de stemming bij de meeste financiële instellingen om. Logisch, want nagenoeg elke bank all over the world beschikt over dit soort “innovatieve” producten.’ Staal verwijst hierbij niet enkel naar de suprime hypotheken, zoals die in de VS voor opschudding en ellende hebben gezorgd. Ook Nederlandse banken kennen diverse financiële producten die én complex zijn én meestal verweven zitten in andere financiële constructies. Toch verwijt de NVB-voorzitter dit de banken niet. ‘Er is een verschil tussen wat bewust is gedaan en wat is gebeurd. De crisis zoals we die nu kennen, is eerder een gevolg van het laatste; daarbij kun je de financiële wereld, maar ook de politiek en de toezichthouders er wel op aanspreken dat ze onvoldoende hebben onderkend welke impact deze versleutelde risico’s op balansen zouden kunnen hebben.’ Verpakking Een keihard verwijt richting banken vanwege de beschikbaarheid van dit soort innovatieve leenproducten gaat Staal te ver. Zoals hij zich ook distantieert van het idee dat een aantal financiële instellingen wordt geleid door ‘foute’ managers of incapabele bestuurders. ‘Onzin. Bijna elke bank realiseert al jaren de meest prachtige bedrijfsresultaten, ook Fortis, ING en ABN AMRO. Sterker nog, de banken verdienen nu nog steeds geld. Ik verwerp dan ook de gedachte dat de bedrijfsvoering van de meeste financiële instellingen niet deugt. Bankiers hebben deze crisis niet veroorzaakt.’ Wie dan wel? De ex-politicus zoekt
foto: Michel Wielick Photography & Visual effects
P R O F I E L
Drukke tijden voor NVB-voorzitter Boele Staal
het antwoord in een samenspel tussen vraag en aanbod. ‘Vanuit de kapitaalmarkt – waaronder ook de consumenten – is de roep steeds luider geworden om nog innovatievere financiële constructies, om onze wel-
BA N K I E R S H E B B E N DEZE CRISIS NIET VEROORZAAKT vaart opnieuw een boost te geven. Maar hypotheken verlenen zonder dat daar inkomen of vermogen tegenover staat, is vragen om moeilijkheden. Dat gebeurt in Nederland niet. Door de verpakking van deze schuldpapieren zijn de effecten echter wel bij Nederlandse banken terecht gekomen.’
Snel en steil Belangrijker dan de vraag of de wereld zich op dit moment in een recessie bevindt, is hoe we een eventuele omslag kunnen realiseren, vindt ook Staal. ‘Laat ik vooropstellen dat het snel en steil bergafwaarts is gegaan in de afgelopen maanden. Helaas is dat geenszins een reden om te veronderstellen dat het ook andersom snel en steil gebeurt. Wel zie je de beurzen langzaam maar zeker consolideren; het ergste lijkt achter de rug.’ Nu is vooral behoefte aan rust op de kapitaalmarkt. Om deze te herstellen, is vertrouwen nodig. ‘En dan heb ik het over het onderlinge vertrouwen tussen banken, zodat ze elkaar weer geld gaan lenen, maar ook over het vertrouwen van consumenten.’ Riskmanagement Hoewel het nog te vroeg is voor conclusies en aanbevelingen, weet de 60-
jarige bestuurder al wel dat de inrichting van het financiële stelsel ter discussie komt te staan. ‘En dan heb je het onder meer over een vermenging van spaar- en zakenbanken, maar ook over een lange termijn doorkijk op allerlei nieuwe, financiële producten. Als deze crisis ons iets heeft geleerd, is het wel de noodzaak van een beter riskmanagement, op de korte maar ook op de lange termijn. Dat is de financiële wereld aan consumenten en ondernemers verschuldigd.’
Tekst: M A R T R I E N S T R A ■
N A T I O N A A L
3
Mobiele Surveillance
Unieke oplossingen Als ’s avonds de laatste werknemer vertrokken is, is uw pand het kwetsbaarst. Waardevolle informatie en kostbare apparatuur blijven in een leeg gebouw achter. Met de surveillancediensten van Securitas bent u zeker van deskundig toezicht op uw kapitaal. Dag en nacht, zeven dagen in de week.
Veiligheid bieden: een vak apart Met de mobiele surveillancedienst van Securitas beschikt u over medewerkers die thuis zijn op uw terrein. Zij kennen de omgeving, uw bedrijf en signaleren daardoor onregelmatigheden snel. Gaat uw alarm onverhoopt af? Dan is een surveillant altijd snel ter plaatse. Meer informatie: www.securitasmobile.nl
I[Ykh_jWi_ia[dd_ib[_Z[hef^[j][X_[ZlWdX[l[_b_]_d]$:eeh^[jb[l[h[dlWdi[]c[djif[Y_ƀ[a[X[l[_b_]_d]iefbeii_d][dh[Wb_i[[hjI[Ykh_jWi]he[_[d winstgevendheid in meer dan 30 landen in Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Europa en Azië. In alle segmenten maken onze 250.000 medewerkers het verschil. Van logistiek, retail en openbaar vervoer tot banken, ziekenhuizen, industriële complexen en woonwijken.
www.securitasmobile.nl
nst u 9! e w ase ig 200 e L n d Ster orspoe vo een
Wij doen méér dan we beloven! Bij SternLease streven we naar langdurige relaties met onze klanten. We doen er dan ook alles aan om u, als ondernemer, optimaal van dienst te zijn. Persoonlijk contact, vaste contactpersonen, korte en directe communicatielijnen en hoogwaardige automatisering. Maar het allerbelangrijkste zijn onze goed opgeleide, vakkundige medewerkers die dagelijks voor u klaar staan. Die goed naar u luisteren en u vervolgens advies op maat bieden. En die niet alleen hun afspraken nakomen maar net iets meer doen dan ze beloven. ơǤ T 0299 469 200 ơ̻Ǥ
www.sternlease.nl
T H E M A
De kredietcrisis waart als een spook door de wereld. Regeringen zijn gebombardeerd tot financiële EHBO’ers en zowel consumenten als producenten lijken het vertrouwen in de economie te hebben verloren. Stevenen we af op een herhaling van de rampspoed uit de jaren dertig? ‘Ik denk niet dat wij een depressie krijgen,’ aldus emeritus hoogleraar monetaire economie Jacques Sijben. ‘Wel verwacht ik een recessie die in Europa tot begin 2010 aanhoudt. Tegen die tijd zal het bed bij de banken wel zijn opgeschud.’
Professor Jacques Sijben over de kredietcrisis
‘ECONOMISCH HERSTEL PAS BEGIN 2010’ rof. dr. Jacques Sijben studeerde algemene economie aan de Universiteit van Tilburg van ’60 tot ’66 en volgde zijn toenmalige hoogleraar Bosman in 1984 op. Vier jaar geleden ging hij met emiraat, maar Sijben doceert nog steeds aan de TiasNimbas Business School in Tilburg die hij samen met collega-professor Ribbers in 1985 oprichtte. Sijben maakte internationaal naam met enkele spraakmakende publicaties op het gebied van monetaire theorie en monetaire politiek.
P
Ballon loopt leeg ‘Niemand zag de kredietcrisis in deze omvang aankomen,’ opent Sijben. ‘Ik en anderen met mij signaleerden in het najaar van 2006 wel dat de overspannen huizenmarkt in de VS zich zou gaan ontladen. “An unwinding of imbalances in the financial market”, zoals dat zo mooi heet. In feite was de situatie vergelijkbaar met de ICT-bubbel; het kon zo niet doorgaan en er moest een ontlading komen. De ballon loopt dan leeg, bestedingen lopen terug en er komt een afzwakking van de economische groei in de VS. Eind 2006, begin 2007 zag je dat het aantal wanbetalers op de huizenmarkt toenam. Ook ging de beurs even omlaag. Daarna bleef het rustig tot maart, april. De beurs in Amsterdam steeg in juni 2007 zelfs nog tot 570 punten, maar toen sloeg opeens de vlam in de pan. Het aantal wanbetalers in de VS nam zeer snel toe. Twee hedgefunds van Bear Stearns gingen failliet en Rhineland Funding, een speciaal vehikel dat banken hebben opgericht om de risico’s door te verkopen, kwam ook in de pro-
Jacques Sijben: ‘Nederland staat er in Europa het beste voor.’
blemen. Moederbank Deutsche Industriebank moest Rhineland Funding redden. NIB Capital en Paribas kwamen in de problemen en toen escaleerde het zodanig dat in september 2007 al een crisisstemming ontstond.’ Liquiditeitsinfuus Buiten de VS kregen wij daarvan nauwelijks iets mee. ‘Bij Europese banken zag je toen ook nog niet echt veel af-
schrijvingen. Sinds september vorig jaar verscherpte de crisis zich echter en omdat de geldmarkt opdroogde, kwamen banken aan het liquiditeitsinfuus van de centrale banken te liggen. Er was nauwelijks nog interbancaire kredietverlening meer. Op 22 januari – ik herinner me die datum nog heel goed – hield Ben Bernanke, voorzitter van de Amerikaanse centrale bank een toespraak. Hij deelde mee dat de groei N A T I O N A A L
5
T H E M A aanzienlijk zou afzwakken, de kredietbeschikbaarheid daalde, de huizenprijzen daalden, het aantal wanbetalers toenam en dat alles gericht zou zijn op – en toen gebruikte hij het woord – de credit crunch. Bernanke verlaagde daarop de rente en in maart was er paniek toen Bear Stearns door JP Morgan gered moest worden.’ Rapen gaar Hebben de Europese Centrale Bank en de verschillende nationale overheden te laat ingegrepen? ‘Nee, je kunt zeggen dat de ECB zelfs uitstekend heeft gereageerd door in september liquiditeiten toe te voeren aan de markt. De Federal Reserve heeft dat wat later gedaan.
H E T B E D B I J D E BA N K E N WO R D T O P G E S C H U D Vanaf maart dit jaar werd ook een toenemend aantal Europese banken betrokken bij de crisis, omdat ze voortdurend moesten afschrijven. Je ziet dan centrale banken die liquiditeiten blijven toevoeren en een interbancaire markt die verder opdroogt, een typisch verschijnsel van een credit crunch. Maar ook de markt voor nieuwe kredietproducten als CDO’S, een soort obligaties met vaak als onderpand vorderingen zoals een verzameling gebundelde hypotheken, droogt op. Men wil ze niet meer, want de beleggers hebben het vertrouwen verloren. Er ontstaat dus één grote vertrouwenscrisis. De beleggingsvehikels die de risico’s moeten doorverkopen, geven ze weer terug aan de moederbank en dan zijn de rapen gaar.’ Geen goed gevoel Staat de crisis erg onder invloed van sentiment? ‘De beurzen worden nu puur gedreven door psychologie en nauwelijks door fundamentals. Je ziet een wonderlijke situatie die heel anders is dan bij eerdere kredietcrises, namelijk dat het ziekteproces begint op de financiële markt zelf. Dit slaat over en dat is “normaal”, conform de theorie dat als de beurzen teruggaan mensen vermogensverlies leiden, de kredietverlening stopt en de reële economie 6
B U S I N E S S
wordt besmet. Nu heb je de kans – en dat hoop ik niet – dat een dreun terugkomt naar de financiële markten. Bedrijven als DSM en AKZO komen al in de problemen, in de VS verkeert de auto-industrie in zwaar weer. Als hun verwachtingen verslechteren, gaat de beurs nog verder terug. Ik hoop dat de koersen gaan stijgen, maar ik heb er geen goed gevoel bij.’ Volgens professor Sijben staan we aan de vooravond van een stevige recessie. ‘Het woord depressie gebruik ik niet. Je kunt deze situatie immers niet vergelijken met de jaren ’30. Toen mondde de crisis uit in een grote depressie, die begon in de VS en uitwaaierde over de hele wereld. Dat kwam omdat de Federal Reserve toen banken failliet liet gaan. De mensen verloren al hun geld en er was een bank run. Nu is dat niet zo en hebben we garantiestellingen tot 100.000 euro per rekening.’ De crisis raakt ook mkb-bedrijven die vooral bankafhankelijk zijn. ‘Als de bancaire kredietverlening niet op gang komt en blijft stagneren, krijgen we een heel groot probleem. Die kraan moet zoveel mogelijk open worden gehouden. Ik heb tijdens mijn hele studie en loopbaan nog nooit gezien dat de centrale banken zo moeten ingrijpen om het vertrouwen tussen banken onderling op te peppen. Ik ben echter niet bang dat we zoiets als in de jaren ’30 krijgen. Toen werd eigenlijk niets gedaan en geloofde men enkel in de zuiverende werking van de markt.’ Slecht nieuws Wat gaat de ondernemer merken van deze crisis? ‘Als het consumentenvertrouwen teruggaat, nemen de bestedingen af en worden grotere investeringen uitgesteld. Ondernemers zien hun omzetten teruglopen, de cashflow wordt minder, krediet is mondjesmaat en alleen tegen een hoge rente te krijgen en ook de betalingstermijn van debiteuren zal oplopen. Hierdoor lopen ook de bestedingen van de ondernemer terug. Als consument en ondernemer minder besteden, zwakt onze economie af. In de jaren ’50, ’60 en ’70 kwam een eind aan de opgaande conjunctuur door spanningen op de arbeidsmarkt. Je krijgt dan een loonexplosie en die leidt tot inflatie. De centrale banken verhogen de rente om die inflatie weer terug
te dringen en de economie slaat om in een recessie. Maar nu is dat niet zo. De inflatie is laag gebleven toen de huizenbubbel werd opgebouwd. Er is nu een overspannen huizenmarkt, zoals indertijd met de ICT. Dat leidt tot aantasting van een belangrijk psychologisch concept: het vertrouwen van producent en consument en van beleggers op de financiële markt. Pas als dat vertrouwen is teruggekeerd, komt er weer een opleving. Wanneer weet niemand, maar voorlopig is de stemming er niet beter op geworden. Mensen hebben in dit soort tijden behoefte aan informatie en worden dan in de media opeens alleen nog maar met slecht nieuws geconfronteerd. Dat zorgt voor een extra negatieve impuls. Ik proef de angst die onder de mensen leeft als ik spreek op seminars.’ Strenger toezicht Nederland staat er in Europa het beste voor, volgens Sijben. ‘In ons land is er geen huizenbubbel, de vraag is hier nog steeds groter dan het aanbod. We hebben een lagere inflatie dan het Europese gemiddelde, de staatsschuld bedraagt 40% en ons begrotingstekort ligt onder de 3% van het Nationaal Inkomen. We hebben een groot overschot op de betalingsbalans en kennen een lage werkloosheid. Nederland staat er dus niet slecht voor, maar ondernemers zullen het toch gaan merken. Ik verwacht dat deze stevige recessie in de VS pas eindigt eind 2009 en in Europa begin 2010. Tegen die tijd zal het bed bij de banken wel zijn opgeschud. Door het strengere toezicht zal daar heel wat gaan veranderen.’
Tekst: D R S . A R I E F . O . C R A A N E N ■
REGIONALE ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ
‘n Sterk groeiend aantal bedrijven/ kantoren kiest voor West-Brabant als vestigingsplaats. Dat gebeurt op basis van sterke argumenten zoals bereikbaarheid - 50 kilometer van Rotterdam en Antwerpen-, een ruime keuze uit nieuwe en bestaande bedrijfsobjecten en lage grond- en huurprijzen. Multinational of éénmansbedrijf, wij zetten die argumenten graag voor u op ‘n rijtje.
BEL GRATIS: 0800 - 022 33 44
WWW.REWIN.NL
Ik heb gemerkt dat glasvezel ondernemers een stap vooruit kan helpen. Ik heb gemerkt dat het dataverkeer maar doorraast. We willen steeds vaker en steeds sneller data ophalen en verzenden. Daarom kiezen succesvolle ondernemers voor het moderne glasvezelnetwerk van Ziggo Zakelijk. Want glasvezel is supersnel en betrouwbaar. En maakt organisaties klaar voor de toekomst. Ga voor een helder overzicht van alle Office Extra pakketten naar www.ziggozakelijk.nl.
z a k e lijk
T R E N D S
Files, internet en flexwerken zorgen ervoor dat bestaande kantoorgebouwen niet meer voldoen. Leegstand is het gevolg. Nieuwe kantoren moeten ‘vierkanter’, energiezuiniger en vooral ‘socialer’ worden. Van individuele werkers zijn we teamspelers geworden: dat vraagt om andere gebouwen. Vakblad De Architect organiseerde in oktober een congres over kantoorarchitectuur in het LEF futurecenter in Westraven, het nieuwste gebouw van Rijkswaterstaat aan de A12 in Utrecht.
Kantoorgebouwen met karakter gevraagd
EEN ATRIUM HOORT ERBIJ ij de eerste gesprekken over het nieuwe hoofdkantoor van de Rabobank – nu in aanbouw in Utrecht – zat ook de NS, eigenaar van de grond, nog aan tafel. Het proces verliep moeizaam, herinnert architect Erik Veldhoen zich. De NS neigde naar
B
werpen van nieuwe kantoorgebouwen gaat. De laatste tientallen jaren waren het juist de projectontwikkelaars die bepaalden waar en wat voor kantoren werden gebouwd: ze bouwden meestal voor nog onbekende huurders. Dat leidde tot anonieme, standaard kan-
onmogelijk: er is destijds bijvoorbeeld voor nauwelijks flexibele installatiesystemen gekozen. Andere werkcultuur Waarom staan zoveel kantoren leeg? Volgens Harm Tilman, hoofredacteur
Gebruikers worden weer de baas als het om het ontwerpen van nieuwe kantoorgebouwen gaat
standaardoplossingen, het moest niet te gek worden. Vertegenwoordigers van de bank wensten juist een heel specifiek gebouw. Veldhoen: ‘De Rabobank heeft de hoofdprijs moeten betalen, maar ze hebben de grond uiteindelijk gekocht. Zodat ze nu een gebouw op maat krijgen.’ Onbekende huurders Het is een trend, signaleert iedereen die er beroepshalve mee te maken heeft. Er is behoefte aan kantoorgebouwen met karakter. Gebruikers worden weer de baas als het om het ont-
toorpanden. Het ging zowel de verhuurder als de huurder uitsluitend om de vierkante meters en de locatie. Een logo gaf meer dan genoeg identiteit aan de werkomgeving. Maar het standaard verhuurkantoor heeft z’n langste tijd gehad. Het schijfvormige gebouw met een standaarddiepte van 14,40 meter, een lange gang in het midden en aan weerszijden kamers, is niet meer in trek. Duizenden kantoorgebouwen uit de jaren tachtig en negentig staan leeg. Ze voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd. Updaten is zeer kostbaar en bijna
van De Architect en organisator van het congres, is behoefte aan een ander type kantoor. Omdat de werkcultuur is veranderd. De vraag naar duurzaamheid toeneemt. We te kampen hebben met mobiliteitsproblemen en, erg belangrijk: informatietechnologie ervoor zorgt dat je niet meer op dezelfde tijd en op dezelfde plek hoeft te werken als je collega’s. Dat beïnvloedt de vorm van de gebouwen die bedrijven nodig hebben. Dit is ook de mening van de Engelse architect Frank Duffy, schrijver van ‘Work and the city’ en als ‘workplace N A T I O N A A L
9
T R E N D S strategist’ spreker op het congres. ‘De veranderingen in de aard van het werk die we vandaag de dag ervaren, zijn vrijwel net zo drastisch, verstrekkend en onomkeerbaar als de impact die de industriële revolutie had op de Europese samenleving en het Europese landschap,’ vindt hij. Door technologische vernieuwingen hebben we bijvoorbeeld helemaal geen gróte kantoren meer nodig, denkt architect Erik Veldhoen. Mobieltjes, razendsnel internet, online vergaderen: fysiek bij elkaar zitten hoeft niet meer. Maar, stelde collega-architect Jeroen van Schooten: vaak willen we dat juist wél. Van Schooten: ‘Om collega’s te hebben, bij een team te horen en sa-
RARE ONBALANS Er is een rare onbalans tussen aanbod en vraag op de kantorenmarkt. Terwijl veel kantoren leegstaan, wordt tegelijkertijd veel nieuw gebouwd om aan de vraag te voldoen. Op dit moment heeft in Nederland bijna drie miljoen vierkante meter kantoorruimte geen gebruiker. Reden: niet meer interessant, verouderd, staat op de verkeerde plek. In de vier grote steden gaat het om 800.000 vierkante meter. Hergebruik van oude gebouwen wordt bijna nooit overwogen: sloop en nieuwbouw op dezelfde plek is meer in trek. Volgens de Delftse architect Diederik Fokkema gebeurt dat zelfs in 95% van de gevallen. (Bron: de Architect, oktober 2008). tisch ook veel vierkanter dan twintig jaar geleden, zegt projectontwikkelaar Karin Laglas (OVG). Toen werkten de meeste mensen nog als individuen. Over vijf jaar bestaat de hoofdmoot
Het nieuwe bestuurscentrum van Rabobank Nederland: een gebouw op maat
men te presteren. Daar staan we zelfs graag anderhalf uur per dag voor in de file.’ Vierkanter Die wens om samen te werken, is van invloed op het uiterlijk van kantoorgebouwen. Dat moeten gebouwen zijn die ontmoetingen tussen mensen faciliteren. Leefbaarheid is ook in de kantorenbouw een belangrijk item. Contacten en overleg moeten worden gestimuleerd, in een informele setting. We hebben behoefte aan ‘sociale’ gebouwen volgens diverse sprekers. En hoe zien die eruit? Veel atria, vides, patio’s, (rol)trappen, liften. Contactplekken. Dat maakt de gebouwen automa1 0
B U S I N E S S
van het werk voor 75% van de mensen uit samen werken. Geen eenzame werker in een kantoorcel, maar groepen mensen die in een open omgeving aan samengestelde producten werken. Dat vraagt iets van de omgeving waarin je dat doet. Minder kamertjes, meer grote open ruimtes om samenwerkingsprocessen mogelijk te maken. Minder verticaal, meer horizontaal. Een minder ‘technologische’ werkomgeving. Laglas signaleert bij veel bedrijven de wens naar grotere oppervlaktes per verdieping. ‘Bij de vorige generatie kantoorgebouwen was de gemiddelde oppervlakte van een verdieping vijfhonderd vierkante meter. Tegenwoor-
dig vragen bedrijven al snel om vloeren die de 1.000 vierkante meter overschrijden.’ Het kantoor van de toekomst moet duurzaam zijn: we zijn allemaal begaan met de wereld, en ook de overheid legt op dat front fikse prestatienormen vast. Zitzakken Bouwen in dienst van gebruikers kan nieuwe typologieën opleveren, denken architecten: advocatenkantoren zullen misschien wél lang en smal blijven: advocaten hebben behoefte aan kleine kamertjes waar hun cliënten privacy hebben en gesprekken gevoerd kunnen worden over vertrouwelijke dossiers. Gebouwen met een grotere diepte zijn juist voor bedrijven in de communicatiesector en nieuwe media ideaal: veel vrije ruimte voor overleg. Frank Duffy heeft ervaring met het op maat ontwerpen voor een gebruiker: hij ontwierp onder meer de Europese kantoren voor internetzoekmachine Google. Warme, huiselijke, ongedwongen, flexibele, hippe kantooromgevingen. Met zitzakken, felle kleuren: een werkomgeving die niet alleen functioneel is, maar ook aantrekkelijk voor de jonge mensen die de onderneming voeden met hun ideeën, vindt hij zelf. Werk en privé lopen vaak in elkaar over. ‘Mensen loggen thuis in op kantoor, en je ziet dat heel veel jongeren op kantoor ontbijten.’ Tijden veranderen, kantoren ook. En de nieuwe generatie kantoren is zo flexibel dat ze zonder problemen kunnen worden aangepast aan een nieuwe manier van werken. Mocht dat over 30 jaar weer nodig zijn.
Tekst: A N K A V A N V O O R T H U I J S E N ■
MKB heeft moeite goed personeel te vinden
Amsterdam - Steeds meer ondernemers in het MKB ondervinden problemen bij het invullen van vacatures. Krapte op de arbeidsmarkt en te weinig tijd voor personeelszaken maken het lastig geschikte medewerkers te vinden. Ook tijdens het verwerken van grote orders ontstaan vaak problemen bij het snel inzetten van extra medewerkers, waardoor de groei van bedrijven wordt belemmerd. Op de volgende pagina ziet u dat er een snelle en passende oplossing is.
Office2Go
®
Ervaar hoe zorgeloos ICT kan zijn Office2Go® is een stabiel ICT-systeem dat u op afstand voorziet in alles wat u aan ICT nodig heeft binnen uw bedrijf. Een eigen server is overbodig en u hoeft geen grote investeringen te doen. Voor een vast bedrag per maand bent u verzekerd van een zeer geavanceerde ICTinfrastructuur waar u jaren mee vooruit kunt.
E
[email protected] - T (0416) 538 485 kijk voor meer informatie op www.office2go.nl
Z A K E N A U T O
Opel Insignia
BIJ VOORBAAT EEN WINNAAR e titel ‘Auto van het Jaar 2009’ heeft Opel met de nieuwe Insignia inmiddels op zak en dat is mooi op een moment dat de lancering bij de dealers nog plaats moet vinden. Opel rekent af met het wat saaie Vectra-verleden en komt met een nieuwe modelreeks die door zijn coupéachtige lijnvoering veel zakelijke kopers zal aanspreken.
D
De Insignia is helemaal nieuw en neemt de status aan van een topmodel. Eigenlijk is het meer een opvolger van de oude Omega dan van de Vectra. Van welke kant de auto ook wordt bekeken, er is veel werk gemaakt van het design, al zorgt de erg grote, chromen grille voor de nodige discussies. Het uiterlijk van de sedan en de vijfdeurs hatchback verschilt nauwelijks, terwijl volgend voorjaar een enorme Sportwagon komt. Opel Eye Het interieur is eveneens met zorg voor detail samengesteld. Maar vooral bij het in zwart uitgevoerde geheel is wel te zien dat het om een auto gaat die al vanaf 26.920 euro te koop is. De gebruikte kunststoffen zijn niet overal van het hoge niveau dat door de vormgeving wordt gesuggereerd. Opel brengt in de Insignia diverse elektronische voorzieningen die nieuw zijn. Denk aan Opel Eye, een camera die verkeersborden leest en deze op een display tussen toerenteller en snelheidsmeter weergeeft. Verder adaptive forward lightning met onder meer automatisch grootlicht. Het werkt uitstekend. Motorisch is er een grote keuze, variërend van een 1,6 liter benzine tot de 2,8 liter turbo V6 met vierwielaandrijving. Belangrijker is de vernieuwde 2 liter diesel die in drie vermogensvarianten verkrijgbaar is. De diesel begint bij 31.045 euro.
VOLKSWAGEN GOLF e praten alweer over de zesde generatie van de vertrouwde Volkswagen Golf. Toch heeft de vorige versie als basis gediend en is de auto vooral wat breder geworden. Belangrijker zijn de verbeteringen die werden doorgevoerd op het gebied van afwerkingskwaliteit, materiaalgebruik en isolatie. Daardoor weet Volkswagen in de middenklasse een auto neer te zetten met een absoluut premiumgevoel. Met normale middenklasseprijzen kan de concurrentie worden aangegaan met bijvoorbeeld BMW en Audi. Alles is volwassen aan de Golf en het gebrek aan fantasie bij het ontwerp van de carrosserie wordt ruimschoots goed gemaakt door de rijkwaliteiten, het ruimteaanbod en het prettige interieur.
W
INFINITI en nieuw merk? Voor Europa wel, maar Infiniti is in de Verenigde Staten al twintig jaar op de markt. In januari zijn meteen vier modelvarianten verkrijgbaar. De G37 is een sedan in het segment van de BMW 3-serie, waarvan ook een coupé verschijnt, half volgend jaar gevolgd door een cabriolet. De EX37 gooit waarschijnlijk de hoogste ogen, het is een crossover in de lijn van de nieuwe Volvo XC60, Mercedes GLK en Audi Q5. De grootste Infiniti is de FX, het model dat tot nu toe het meest populair was bij de grijze import. Alle auto’s hebben de 3,7 liter V6 motor, de FX is er ook als 5 liter V8. De doorbraak in Europa zal pas echt komen als begin 2010 ook de 3 liter V6 diesel beschikbaar is.
E
Tekst en fotografie: T O N Y V O S ■
1 2
B U S I N E S S
snel goede mensen nodig? ik regel ‘t U wilt kunnen inspelen op bijvoorbeeld piekdrukte, ziekte of verlof. Door mijn contact met ondernemers in het MKB weet ik uit ervaring waar het in zo’n situatie om draait: kwaliteit, snelheid en gemak. Of u nu tijdelijk extra mankracht zoekt of een nieuwe vaste medewerker, ik regel het. Wilt u ook dat alles met één telefoontje goed komt? Bel ons dan voor een afspraak. Want die extra werkzaamheden of vacature komen altijd onverwacht. Als wij elkaar persoonlijk kennen, weet u straks zeker: Randstad MKB regelt ‘t.
good to know you Randstad MKB Telefoon: 0800 - 1440 www.randstad.nl/mkb
!
BUSINESS Nationaal
● Eindredactie: Hans Hajée
● Landelijk katern van de regionale zakenmagazines
● Medewerkers: Arie Craanen, Jean Geldens, Hans Hooft,
Postbus 14101, 3508 SE Utrecht,
Cees Louwers, Mart Rienstra, Tony Vos
Mecklenburglaan 16, 3581 NW Utrecht
● Advertentieacquisitie:
Telefoon (030) 2512818; fax (030) 2512819;
Telefoon (030) 2512818,
[email protected]
e-mail
[email protected]; www.business-nationaal.nl
● Vormgeving: bpMedia+Design, Tilburg Copyrights: Het auteursrecht op de in Business verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden.
N A T I O N A A L
1 3
B E D R I J F S P R O F I E L Producent van ondervloeren en gordijnrailsystemen. Zo valt Bosgoed Holding BV uit Deventer kort en bondig te betitelen. Met die essentiële aanvulling dat het bedrijf zich steevast richt op nieuwe ontwikkelingen, trends en updates van deze producten. Eigenaar Henk Bosgoed en algemeen directeur Gerco Morsink staan aan het hoofd van de bedrijvengroep, die werkgelegenheid biedt aan 65 medewerkers en indirect (via toelevering) aan nog eens 150 mensen. Een bedrijvengroep ook die wereldwijd actief en bekend is dankzij Unifloor BV, dat zeker 35 verschillende ondervloerproducten vermarkt en dankzij Forest Group Nederland BV, dat diverse gordijnrailsystemen produceert en verkoopt in inmiddels meer dan 80 landen. Rode draad binnen beide bedrijven: de sterke drang tot innovatie en de hoogkwalitatieve producten die daaruit voortkomen.
PRODUCTONTWIKKELING IS DE SLAGADER VAN UNIFLOOR EN FOREST GROUP
G
emak dient de mens. Dat is het absolute streven bij de ontwikkeling van nieuwe producten, benadrukt Henk Bosgoed. Hoe belangrijk productontwikkeling is voor beide bedrijven blijkt uit de passie waarmee Bosgoed, die verantwoordelijk is voor R&D, over dit onderwerp praat, en het blijkt vooral uit die ene zin: ‘Productontwikkeling is de slagader van onze bedrijven.’ Bosgoed en Morsink realiseren zich daarbij terdege: ‘Niemand zit op ons te wachten. Met andere woorden: als we niet bestonden, dan had iedereen ook gordijnen en vloerbedekking in de woonkamer. Onze producten zijn onopvallend, maar belangrijk. Je hoort ze niet (de gordijnrailsystemen) en je ziet ze niet (de ondervloeren). Juist daarom is het belangrijk om onze producten onderscheidend te maken. Dan kun je wereldwijd aandacht krijgen.’ Die visie maken Unifloor BV en Forest Group Nederland BV onderscheidend. ‘We willen continu vooruit denken en nieuwe producten blijven ontwikkelen. Dat zit in ons bloed. Zonder te overdrijven: de laatste dertig jaar hebben we wereldwijd op het gebied van gordijnrailsystemen en ondervloeren gezorgd voor een aantal revoluties.’
Forest Group: 80 procent marktaandeel Ooit begon Henk Bosgoed een groothandel met diverse producten voor woninginrichters. ‘En af en toe kwamen we wel eens met producten in aanraking die kwalitatief beter gemaakt konden worden. Om dat zelf te kunnen, hebben we binnen Forest Group Nederland BV en Unifloor BV een eigen productontwikkelingsafdeling opgestart.’ Deze twee afdelingen hebben een belangrijk aandeel in de bestaansgrond en verdere ontwikkeling van beide bedrijven. Henk Bosgoed vertelt: ‘Neem de gordijnrail als voorbeeld. Vroeger was die van ijzer. De rail was zwaar, roestte, was moeilijk tot niet te buigen, die rail liep nooit lekker. Ik dacht, dat moet beter kunnen.’ Henk Bosgoed ontwikkelde zelf een gordijnrail van aluminium. Met daarin een slimme inklikbare glijder, waar de gordijnhaken doorheen kun1 4
B U S I N E S S
Gerco Morsink (links) en Henk Bosgoed
nen. In één klap werd een tot dan toe eenvoudig product gepromoveerd tot mooi, licht en gebruikersvriendelijk voor zowel woninginrichter als consument. Binnen korte tijd had Forest Group ongeveer 80 procent van de markt veroverd. ‘Niemand wilde die oude ijzeren gordijnrail meer.’ Forest Group opende in de loop der jaren nevenvestigingen in Amerika (1995) en Polen (1998), om de producten wereldwijd aan de man te brengen. De gordijnrailsystemen van Forest Group werden een hit. Morsink: ‘En vervolgens dachten wij vooruit. We wilden nieuwe varianten maken. Speciaal voor de Amerikaanse markt werden er dikkere, hogere rail-
B E D R I J F S P R O F I E L
MADE IN DEVENTER Zowel Unifloor BV als Forest Group Nederland BV zijn mondiaal actief. Nieuwe markten worden met gemak en vertrouwen betreden, vanwege het besef dat de producten steevast een toegevoegde waarde bieden. Ondanks deze grensoverstijgende geldingsdrang bleven Henk Bosgoed en Gerco Morsink Deventer altijd trouw. ‘Het ondernemersklimaat in Deventer is prima. We zijn hier niet voor niets altijd gebleven. Onze panden liggen vlakbij elkaar. We hebben bovendien goede contacten in de regio dankzij allerlei netwerken.’ Ook de medewerkers van beide bedrijven zijn honkvast. ‘Zo’n 95 procent van hen komt binnen 10 kilometer uit de omgeving.’ systemen gemaakt; om een meer exclusieve designuitstraling te krijgen, werd een variant rail ontwikkeld en geproduceerd die afgerond was aan de voorkant (de DS-rail oftewel Design System). Zelfs de aloude gordijnroede werd gecombineerd met een railsysteem van Forest Group. ‘Je ziet, we wilden continu nieuwe producten blijven ontwikkelen,’ aldus Morsink. Bosgoed vult aan: ‘En voor 80 procent passen alle onderdelen weer op elkaar. Het moet slim, gebruikersvriendelijk en gemakkelijk te monteren zijn.’
Touch Control System De meest recente innovatie is een gemotoriseerd gordijnrailsysteem dat elektronisch open en dicht gaat. Met behulp van een afstandsbediening en/of met aanraking (de ‘touch’) van het gordijn met de hand. ‘Dit product hebben we het “Touch Control System” genoemd,’ vertelt Morsink, terwijl hij een demonstratie geeft van de noviteit. ‘Vooral in grotere commerciële projecten (bijvoorbeeld hotels) en in de zorgsector (bijvoorbeeld verzorgingstehuizen) wordt dit systeem erg goed ontvangen.’ ‘De vergrijzing zorgt er onder meer voor dat dergelijke domotica-achtige systemen helemaal in opkomst zijn,’ weet Morsink. ‘En gemotoriseerde gordijnrailsystemen worden ook steeds meer binnen exclusieve interieurs toegepast. Zo hebben we vorig jaar een tweetal hotels in Las Vegas geleverd met het Touch Control System. In totaal ging het om zevenduizend kamers. De hotelgasten weten niet wat ze meemaken. Zij ervaren het als een flink stuk service-upgrading van hun hotelkamer. En de hoteleigenaar heeft weer andere benefits in de vorm van kostenbesparingen door lager energieverbruik.’
Unifloor: probleemoplosser voor geluidsreductie Een continu vooruitziende blik is eveneens kenmerkend voor Unifloor Underlay Systems BV. ‘Wij leveren een ondervloer met meerwaarde. Zo voldoen onze producten aan de overal ter wereld geldende wettelijk geregelde geluidsnormen. Onze ondervloerpro-
ducten reduceren minimaal 10 decibel aan geluid. Op het gebied van geluidsreducerende ondervloerplaten profileren we ons daardoor al jaren als marktleider. De producten zijn speciaal ontwikkeld om de overlast veroorzaakt door loop- en contactgeluid in gebouwen te verminderen.’ De Unifloorproducten zijn van hout en daardoor buitengewoon milieuvriendelijk. Morsink: ‘De natuurlijke, thermische isolatie en de natuurlijke geluidsisolatie van hout zijn de belangrijkste eigenschappen van onze ondervloersystemen. Het egaliserende en isolerende vermogen van de ondervloeren wordt dan weer mede bepaald door de vezellengte en de compactheid van het eindproduct.’ Nog een onderscheidend aspect: de Unifloorproducten zijn volledig (!) composteerbaar en belasten het milieu derhalve aan het einde van de levenscyclus op geen enkele wijze. Die aandacht voor het milieu legde Henk Bosgoed al aan de dag in een tijd dat ‘milieu’ en ‘duurzaamheid’ nog geen moderne marketingkreten waren. Hetgeen aangeeft hoezeer ook een aspect als maatschappelijk verantwoord ondernemen zit verweven in de Bosgoed Holding-bedrijven. Belangrijk is ook om te vermelden dat iedere bovenvloer vraagt om toepassing van een daarbij passende ondervloer. Morsink: ‘Ieder type vloerbedekking, of dat nu laminaat, tapijt, linoleum, vinyl, massief hout, lamelplank, lamelparket, keramische tegels of natuursteen is, vraagt om een eigen, specifieke ondervloer. Wij hebben die. Inmiddels zijn er zelfs zo’n 35 verschillende Unifloor ondervloerproducten op de markt. En als er onverhoopt één niet is, dan maken we hem. Natuurlijk ontwikkelen we veel zelf, altijd gebaseerd op een vraag uit de markt. Daarom bezoeken we ook de relevante beurzen over heel de wereld. Ook hier weer geldt: gemak dient de mens. Wereldwijd zien klanten ons als de probleemoplosser voor geluidsreductie op het gebied van vloeren.” Henk Bosgoed zelf heeft sinds begin dit jaar overigens een stapje terug gedaan. Alhoewel, gedreven als hij is, werkt hij nog immer mee aan vernieuwende producten. ‘We zoeken het nog steeds actief op. Breng het product onder de aandacht, maak het gemakkelijk in installatie en gebruik en je kunt je eigen markt creëren. Daar ben ik nog steeds volkomen van overtuigd.’
BOSGOED HOLDING BV Unifloor Underlay Systems BV Forest Group Nederland BV Munsterstraat 24 7418 EV Deventer T 0570-855511 F 0570-855522
[email protected] www.bosgoedholding.com www.unifloor.nl www.forestgroup.nl
N A T I O N A A L
1 5
Vraag gratis aan:
Fiscale ‘oliebollentips’ voor 2008 U wilt 2008 toch ook goed afsluiten? Dan moet u zeker even de fiscale ‘oliebollentips’ nalopen! U kunt daarmee in 2008 nog optimaal gebruik maakt van uw fiscale mogelijkheden. Vraag nu gratis het GIBO Journaal met de fiscale eindejaarstips aan. Kijk op www.gibogroep.nl of neem contact op met de GIBO Groep vestiging bij u in de buurt.
