BULLETIN IN NIEUW JASJE

Federabulletin jaargang 4, nummer 1, april 2007 Voor:

bestuursleden en commissies van aangesloten verenigingen bestuurs- en commissieleden van de FMWV en de COREON (Commissie Regelgeving Onderzoek van de FMWV)

Inhoudsopgave

Bulletin in nieuw jasje 1 Besluit Immunologische Toetsing geschrapt 1 ’Anything in for us?' in het Regeeraccoord 2 Voortgangsnotitie Biotechnologie 3 Innovatie op Clingendael 3 Multicenter onderzoek 4 COREON: Naar een ‘WMO light’? 5 COREON: Burgerservicenummer bij onderzoek6 VMBI: nieuwkomer 7 Medisch Wetenschappelijke en PublieksDag 7 Naamsverandering NAV 7 Beëindiging medeverantwoordelijkheid Mediator 8 Nieuwe bestuursleden 8 Vergaderingen 8 Aangesloten bij FMWV en COREON 9

Voorwoord

BULLETIN IN NIEUW JASJE Om nog beter te laten zien wat de FEDERA doet om de voorwaarden voor biomedisch onderzoek te verbeteren, is het Kwartaalbulletin van de gehele FMWV gebundeld met de COREONTISCHE berichten van het FMWV-onderdeel COREON. Voortaan ontvangt u het Federabulletin.

Voor dit bulletin is verantwoordelijk onze eindredacteur Anja Edwards van Muijen, Evert-Ben van Veen van Medlawconsult en ondergetekende. Verder wordt het gevoed door Matti Rookus, secretaris van de COREON. Voor de logistiek en verspreiding zijn verantwoordelijk Janny van der Sande voor de FMWV en Brigitte Honing voor de COREON. We houden ons met taaie materie bezig in het belang van de doelmatigheid van het biomedisch onderzoek. Het werkt allemaal wanneer u zich aangesproken voelt en ook steentjes gaat bijdragen of die samen met die van mensen uit andere verenigingen in dezelfde regelvijver (of is het een moeras) laten plonzen. We moeten samen meer golven maken. Jan Willem Coebergh voorzitter

Nieuws

BESLUIT IMMUNOLOGISCHE TOETSING (BIF) GESCHRAPT Reeds geruime tijd (invoering WMO) moesten immunologische geneesmiddelen & vaccins in verband met klinisch wetenschappelijk onderzoek door de inspectie worden vrijgegeven na een (overbodige?) check door RIVM. Mede op aandringen van de VWS commissie EU richtlijn Geneesmiddelenonderzoek heeft het ministerie van VWS het Besluit Immunologische Farmaceutische producten geschrapt per 1 maart 2007. Aanleiding was de Engelse mini-ramp van 2006 waarbij zes voorheen gezonde vrijwilligers op de Intensive Care terechtkwamen, omdat de proef uit de Federabulletin Jaargang 4 Nummer 1, april 2007 p. 1 van 9 Nieuws van de Federatie Medisch Wetenschappelijke Verenigingen

hand liep na een insufficiënte toetsing door een bevoegde autoriteit met te geringe kennis van zaken. Nu hoeven deze middelen niet meer te worden vrijgegeven door de IGZ. Het is aan de Nederlandse medisch immunologen om de toetsing onder integrale verantwoordelijkheid van METC’s goed in te vullen door de juiste deskundigen te laten inschakelen. http://www.igz.nl/fabloket/fablok_gneesmiddelen/vrijgeving_geneesmiddelen

Dit voorbeeld illustreert de hardnekkige pogingen om overbodige regels te schrappen of bestaande regels zinvoller maken teneinde de veiligheid van biomedisch onderzoek te verhogen. Er zijn er nog vele andere. Laat uw stem horen via de FMWV.

FMWV en het wetenschapsbeleid

’ANYTHING IN FOR US?' IN HET REGEERACCOORD Bevorderen rol middenveld en professionaliteit Het kabinet neemt zich voor de eerste 100 dagen te overleggen met het maatschappelijk middenveld! (zouden onderzoekers daar ook toe behoren?) Terugdringen regeldruk en administratieve lasten Het beleid van het vorige kabinet wordt voortgezet! Op grond van uitgebreide raadpleging van haar achterban is de FMWV er zeker van, dat wezenlijke resultaten te boeken zijn bij: - de milieutoetsingen door COGEM - het toezicht op Dierproeven - de uitvoering van de WMO bij met name observationeel onderzoek en onderzoek bij wilsonbekwamen (op naar een WMO-light? Zie blz 6) - etc.? (meld het ons!) Bevordering innovatie De FMWV ondersteunt het streven de totstandkoming van een echte kenniseconomie te bevorderen door - lagere regeldruk (meer output met bestaande middelen) - dynamische en op een wetenschappelijke loopbaan toegesneden arbeidsvoorwaarden voor post-docs. - Instandhouding van ons erfgoed aan biomedische gegevens en lichaamsmateriaal (medische archieven, biobanken) De FMWV hoopt dat de nieuwe Minister van Onderwijs zijn collega’s van Landbouw, Milieuhygiene, Volksgezondheid en Justitie weet bij te praten en uit de regelmist te sturen. In een voordracht bij het Clingendael European Health Forum op 24 januari j.l. pleitte de voorzitter van de FMWV symbolisch voor een PvdI: Partij voor de Infrastructuur. Die zou niet veel op hebben met die hijgerige door aardgasbaten gevoede innovatiepolitiek-correcte projecten.

Federabulletin Jaargang 4 Nummer 1, april 2007 Nieuws van de Federatie van Medisch Wetenschappelijke Verenigingen

p. 2 van 9

Nieuws

VOORTGANGSNOTITIE BIOTECHNOLOGIE Aan de vaste kamercommissie Volksgezondheid stuurde de FMWV op 12/2/2007 een reactie op de voortgangsnotitie Biotechnologie, nog van het oude kabinet. Aanleiding was het – helaas niet voor het eerst – dat de ambtelijke staf van VWS de (‘onze’) Code Goed Gebruik negeerde in hun regeldrang in verband met het toepassen van biomarkers en ander nader gebruik van lichaamsmateriaal. De FMWV naakte de nieuwe kamercommissie attent op het bestaan van de code Goed Gebruik en de brede toepassing ervan in de academische centra en algemene ziekenhuizen. “Het verbaast ons daarom dat deze werkzame Gedragscode in de beleidsbrief niet wordt genoemd als een waardevol initiatief uit het veld. Wij weten dat er in heel Europa waardering voor bestaat. Wel worden in de beleidsnotitie van de staatssecretaris (Ross-van Dorp) lang achterhaalde voorstellen gedaan voor de normering van wetenschappelijk onderzoek met lichaamsmateriaal die dit type onderzoek onmogelijk zullen maken. Deze voorstellen berusten ons inziens op misverstanden omtrent de wijze waarop dit onderzoek wordt verricht en overschatten de mogelijke risico’s voor de patiënt schromelijk.” De volledige brief: vindt u op http://www.federa.org/

Nieuws

INNOVATIE OP CLINGENDAEL Het Clingendael European Health Forum wordt jaarlijks georganiseerd onder auspiciën van de Farmaceutische Kamer van de Amerikaanse Kamer van Koophandel. Onderzoek en toepassing van nieuwe geneesmiddelen staat dus centraal. De FMWV is er sinds 2004 welkom om naar voren te brengen wat haar op het hart ligt. Het publiek bestaat overwegend uit beleidsmakers uit de diverse landelijke koepels, Ministeries en UMC’s en ook patientenverenigingen. Onze bijdrage is dus vooral gewijd aan de wens overdadige Regelgeving terug te dringen. Wij willen meer verantwoordelijkheid bij Regelneming (o.a. via zelfregulering en gedragscodes) en willen bevordering van een een stevige infrastructuur voor klinisch wetenschappelijk onderzoek van gemeesmiddelen. Hieraan geven wij de voorkeur boven de hijgerige projectmatige politiek-correcte benaderingen van de laatste twee jaar in de vorm van TopPharma, Moleculaire Diagnostiek en Parelsnoer. Zie verder www.federa.org


p. 3 van 9

Toetsingsperikelen I

MULTICENTER ONDERZOEK Veertig keer eenzelfde dik dossier – maar steeds net iets anders - indienen voor één onderzoek, dat overkwam Professor dr Joris van der Post, gynaecoloog te Amsterdam (AMC), tezamen met een tiental collega’s uit de andere centra waar multicenter obstetrisch onderzoek plaatsvindt. Welke regels daarvan oorzaak waren en hoe het anders kan, daarover spraken aanwezigen op de vergadering van het algemeen bestuur op 20 november 2006. (zie ook NTvG van september 2006) Wat is er aan de hand? In de moderne verloskunde blijkt een groot deel van het handelen te weinig gebaseerd te zijn op wetenschappelijke gegevens, maar bovenal op praktijkervaring. Hoewel de uitkomsten van interventies rondom de bevalling goed zijn, blijven er vragen bestaan. Daarom wilde een consortium van Nederlandse onderzoekers nagaan gaan welke interventie het beste scoort, waarvoor veel patiënten nodig waren. Er moesten 600 tot 1000 patiënten geïncludeerd worden. Van der Post vertelde welke hobbels men tegenkwam, behalve de grote hoeveelheid tijd en moeite om de subsidie te verwerven: slecht hanteerbare CCMO-formulieren (in 2003 nog), en de ruim 30 METC’s met hun eigen beleid. Dus, in zoveelvoud aanvragen van toestemming en het versturen van 100 tot 200 documenten per METC, die weer verschillende eisen stelden, voordat de trial in hun ziekenhuis werd goedgekeurd. Zo moest de patiënteninformatie veelvuldig worden aangepast. Ook was er geen uniform regiem voor de verzekering. Te vaak namen METC’s elkaars oordeel niet over, met name die verbonden aan de UMC’s. Marcel Kenter, secretaris van de CCMO en op uitnodiging van de FMWV aanwezig, gaf aan dat “de oplossing van deze problemen vooral ligt op het bord van de raden van bestuur van de diverse ziekenhuizen. Zij zouden het goedgekeurde onderzoeksprotocol in verband met de lokale uitvoerbaarheidsverklaring moeten testen op financiële en logistieke aspecten. Je kunt binnen één trial verschillende patiënteninfo verstrekken, maar het is minder wenselijk. Goede ervaringen zijn mogelijk wanneer de lokale onderzoeker zijn Raad van Bestuur op ‘goed werkgeverschap’ aanspreekt.” Joris van der Post brengt daar tegenin dat beginnende onderzoekers ver afstaan van een Raad van Bestuur en dat er wel eens een kleilaag tussenzit en dat betere richtlijnen van de CCMO wenselijk zijn. Inmiddels (het is nu 2006) – weet Kenter te melden – nemen de Academische centra steeds meer elkaars oordeel over. Ook blijken besturen van UMC’s bevreesd te zijn voor claims en zijn ook afhankelijk van de risicoverzekeraars. Dat verklaart ook hun voorkeur voor de eigen METC bij het beoordelen van multicenter onderzoek. Ook hier is een centrale aanpak wenselijk. Het Consortium Verloskundig Onderzoek. Evaluatieonderzoek in de Nederlandse Verloskunde: uitvoering van 6 gerandomiseerde trials binnen een landelijk netwerk. Ned Tijdsch Geneeskd 2007;151:771-75. http://www.studies-obsgyn.nl/ onderzoeksconsortium voor Verloskunde, Gynaecologie en Fertiliteit


p. 4 van 9

Toetsingsperikelen II – vanuit de COREON

NAAR EEN ‘WMO LIGHT’? Regelmatig worden problemen gerapporteerd over de toepassing van de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) bij niet-geneesmiddelen onderzoek, zoals bij - Vergelijking van bepaalde chirurgische of gedragsmatige werkwijzes - Meting van normaalwaarden - Onderzoek met vragenlijsten al of niet in patiënt-controle onderzoek - Langlopende follow-up studies waarin ook screening plaatsheeft . Naarmate deze onderzoekingen meer ‘indringend’ zijn, valt het onderzoek natuurlijk meer onder de WMO. Welke scheidslijnen zijn te trekken en is de gewone medischwetenschappelijke toetsing niet voldoende? Het toetsingskader van de WMO is op zulk onderzoek niet goed toegesneden. Onderzoekers moeten zich in bochten wringen om het ABR-formulier goed in te vullen, het vereiste informed consent formulier komt bij dit type onderzoek overtrokken over. Dit geldt nog sterker voor datgene wat over de (uitsluiting van) de verplichte verzekering wordt opgemerkt. Volledige toetsing van het onderzoek door een medisch-ethische toetsingscommissie (METC) of zelfs de Central Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) is dan overdreven langdurig, kostbaar en ergerniswekkend. Vandaar dat het idee rees voor een ‘WMO light’. Deze term viel overigens tijdens een algemene bestuursvergadering van de FMWV in aanwezigheid van de CCMOsecretaris dr. Marcel Kenter. In de komende maanden zal de FMWV proberen ervaringen van onderzoekers te bundelen en na overleg met de CCMO een voorstel doen voor een dergelijke “WMO light”. Bij voorkeur wordt deze ingepast in de bestaande WMO, bijvoorbeeld door hierop gerichte documenten die de CCMO voor erkende toetsingscommissies kan uitvaardigen. Als we daar niet mee uitkomen zal wetswijziging moeten worden voorgesteld, hetgeen geruime tijd vraagt. Teneinde de voorstellen zo goed mogelijk te onderbouwen worden onderzoekers verzocht om ervaringen met in het licht van het protocol ‘overdreven’ toetsing te melden aan de jurist van de FMWV, Mr Evert-Ben van Veen van MEDLAW consult, via [email protected] gaarne met afschrift aan [email protected] Medlaw verstrekt ook op verzoek adviezen en ‘second-opinions’ in geval van specifieke situaties, voor een speciaal Federa-tarief.


p. 5 van 9

Notitie vanuit de COREON

BURGERSERVICENUMMER (BSN) BIJ MEDISCH EN SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK

Binnenkort wordt het burgerservicenummer (BSN) ingevoerd als het unieke nummer waarmee de burger zich jegens de overheid kan identificeren, en andersom. Ook in de gezondheidszorg gaat de patiënt met het BSN geïdentificeerd worden. De invoering van het BSN is daarmee een noodzakelijke voorwaarde voor bijvoorbeeld het Electronisch Medicatie Dossier. Volgens de huidige Wet bescherming Persoonsgegevens (WBP) zal het BSN niet voor wetenschappelijk onderzoek mogen worden gebruikt, omdat een bij wet ingesteld nummer uitsluitend voor de bij die wet bepaalde doelen mag worden gebruikt, tenzij bij algemene maatregel van bestuur (AMvB) uitzonderingen zijn toegelaten (art. 24 1e en 2e lid WBP). Vooralsnog denken de ministeries niet aan zo’n uitzondering voor wetenschappelijk onderzoek. Dat zou een gemiste kans zijn. Onder de hoede van de COREON en de Vereniging voor Epidemiologie is een notitie opgesteld over de wenselijkheid van het gebruik van het BSN in (grootschalig) onderzoek. Dit gebeurde op initiatief van en door mr. Evert-Ben van Veen van Medlaw Consult. De deelnemers van de COREON (komend vanuit alle belangrijke epidemiologische onderzoeksinstituten van Nederland) hebben voorbeelden van observationeel onderzoek aangedragen waarin het gebruik van het BSN enorme voordelen kan hebben. Die voordelen gelden zowel voor de kwaliteit als de kosten van het onderzoek. Bovendien bevordert het BSN juist de privacy van de betrokkenen wanneer van de juiste koppelmethodieken gebruik wordt gemaakt. Hiertoe hoeft de BSN-wetgeving overigens niet te worden aangepast, maar moet wel wetenschappelijk onderzoek in een algemene maatregel van bestuur worden opgenomen. Nederland zou daarmee in de pas lopen met de onderzoekspraktijk in de Scandinavische landen, waar men voor al het waardevolle gezondheidsonderzoek sinds vele tientallen jaren al het nationale registratienummer mag gebruiken. Contact met het secretariaat van de Sociaal-Wetenschappelijke Raad van de KNAW (die eerder ook gebruikmaakten van onze expertise in verband met de code Goed Gedrag) maakte duidelijk dat voor dit sociaal-wetenschappelijke onderzoek vergelijkbare voordelen zijn te behalen. Omdat er duidelijke raakvlakken zijn met het biomedische onderzoek wordt nu geprobeerd tot een gezamenlijk advies van KNAW & FMWV te komen aan het College Bescherming Persoonsgegevens voor de gebruikmaking van het BSN bij wetenschappelijk onderzoek. Ook zal hiervoor steun worden gezocht in de Tweede Kamer. Uitdrukkelijk wordt hierin opgenomen dat het BSN ook, zij het versleuteld, mag worden gebruikt als de betrokkene geen toestemming heeft gegeven voor het gebruik van persoonsgegevens bij onderzoek.


p. 6 van 9

Nieuw aangesloten vereniging

VMBI VERWERKT INFORMATIE VMBI stond oorspronkelijk voor Vereniging Medisch Biologische Informatieverwerking, maar heet nu 'Vereniging Informatieverwerking in de zorg'. Onlangs heeft de VMBI zich onlangs aangesloten bij de FMWV. Binnen de VMBI zit veel expertise over de automatisering van zorgprocessen. Van de bijna 500 leden is een kwart afgestudeerd bij een vakgroep Medische Informatica, 10 à 20 procent komt oorspronkelijk uit de zorg zoals artsen, gezondheidswetenschappers, en de rest heeft IT als achtergrond. Op individueel niveau ligt er expertise in het bouwen van lokale modellen als middel om de informatietechnologie te versnellen. Het is een spannend proces met een continue inbreng van artsen, want die leveren de benodigde inhoudelijke kennis. Zaken als het gebruik van elektronische data voor bijv. epidemiologisch onderzoek overstijgen het niveau van individuele leden. Van der Lei en Maring willen graag hun kennis over informatisering in de zorg delen met medisch wetenschappelijke verenigingen. "We zullen graag op congressen van de andere FMWV-leden een lezing verzorgen over wat er mogelijk is voor wetenschappelijk onderzoek bezien vanuit ons vakgebied."

MEDISCH WETENSCHAPPELIJKE EN PUBLIEKSDAG OP 15 JUNI Kanker: nieuwe kennis, nieuwe kansen! is het thema van de MWD 2007 op donderdag 15 juni. Publiek en professionals kunnen zich in het LUMC laten bijpraten door prominente Nederlandse kankerdeskundigen. Vroegtijdige diagnostiek en nieuwe behandelingsmethoden komen aan de orde, evenals de maatschappelijke aspecten ervan. Aan het eind van de dag wordt de FEDERA-prijs uitgereikt aan een eminente klinisch-oncologische wetenschapper. Meer: http://www.federa.org/?s=1&m=79 Leden van bij de FMWV aangesloten verenigingen krijgen korting bij inschrijving. Inschrijven via http://www.federa.org/?s=1&m=119 Obesitas zal centraal staan op de MWD 2008. De voorbereidingen binnen een programmacommissie zijn gestart en belangstellenden uit aangesloten verenigingen kunnen zich melden bij professor Jaap Seidell en Henriëtte Delemarre van de VUMC. [email protected] en [email protected]

NAAMSVERANDERING NAV De NAV (Nederlandse Antropogenetische Vereniging) gaat vanaf november 2006 door het leven als NVHG. Dit staat voor Nederlandse Vereniging voor Humane Genetica. Meer op http://www.nav-vkgn.nl


p. 7 van 9

BEËINDIGING MEDEVERANTWOORDELIJKHEID MEDIATOR Per 1 maart valt de redactie en uitgave van Mediator geheel onder verantwoordelijkheid van ZonMW. De FMWV droeg tot dan (sinds 1991) wel financieel en organisatorisch bij aan de uitgave. De behoefte aan verbreding van doelgroepen door ZonMw (patiënten, ambtelijke beleidsmakers, verzekeraars) maakte het blad soms te diffuus voor grote delen van onze achterban en onze opvattingen over regelneming en carriereperspectief stonden soms haaks op elkaar. De FMWV heeft het merk Mediator overgedragen aan ZonMw, onder voorwaarde dat de FMWV in de gelegenheid blijft zijn opvattingen te ventileren. Ook blijft er elk jaar een Mediator gewijd aan het thema van de MWD.

NIEUWE BESTUURSLEDEN Per 28 maart zal een nieuw dagelijks bestuurslid aantreden de reumatoloog prof. dr. P.L.C.M. (Piet) van Riel uit Nijmegen; hij vertegenwoordigt ook de Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV) en de Nederlandse Vereniging voor Sportgeneeskunde. Ook zal dan als vertegenwoordiger van de Vereniging voor Epidemiologie aantreden dr. A. (Lex) Burdorf, uit Rotterdam.

VERGADERINGEN Volgende AB-vergadering op maandag 25 juni 17.30-20.00 uur te Utrecht Volgende COREON vergadering op vrijdag 6 juli in de middag in Utrecht.

Colofon Het Federabulletin is een uitgave van de FEDERA, de Stichting Federatie van Medisch Wetenschappelijke Verenigingen (FMWV) in Nederland. Ook de COREON, FMWV-COmmissie voor REgelgeving ONderzoek, bericht erin. Stukken kunnen met bronvermelding worden overgenomen in een verenigingsblad. Verspreiding en inleveradres kopij: Bureau FMWV Erasmus MC Josephine Nefkens Instituut Wetenschappelijk Secretariaat Postbus 2040 3000 CA ROTTERDAM

FMWV secretariaat Janny van der Sande-de Vries telefoon 010 - 408.83.66 of 057-236.23.55 fax 084-715.96.18 e-mail [email protected]

fax 010 – 408.83.65

Medisch Wetenschappelijke Dag en Medische Dag Jorine Boet-Snoek 010 – 408.77.98 e-mail [email protected]

Deadline volgende nummer:1-6-2007 Redactie: prof. dr. J.W.W. Coebergh Eindredactie: drs. A.J. Edwards van Muijen


p. 8 van 9

Aangesloten bij de FMWV Ned. Anatomen Vereniging (NAV) Ned. Ver. v. Humane Genetica (NVHG) (voorheen Ned. Anthropogenetische Vereniging (NAV)) Ned. Ver. v. Biochemie en Moleculaire Biologie (NVBMB) Ned. Ver. v. Celbiologie (NVvC) Ned. Ver. v. Fysiologie (NVF) Ned. Genetische Vereniging (NGV) Ned. Ver. v. Immunologie (NVVI) Ned. Ver. v. Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde (NVKC) Ned. Ver. v. Duikgeneeskunde (NVD) Ned. Ver. v. Oncologie (NVvO) Ned. Ver. v. Parasitologie (NVP) Ned. Ver. v. Pathologie (NVVP) Interdisciplinair Genootschap voor Biologische Psychiatrie (I.G.B.P.) Ver. v. Epidemiologie (VvE) Ned. Ver. v. Neuropathologie (NVP) Ned. Ver. v. Dermatologie en Venereologie (NVDV) Ned. Ver. v. Biomaterialen en Tissue Engineering (NBTE) Vereniging voor Infectieziekten (VIZ) Ned. Ver. v. Farmaceutisch Geneeskundigen (NVFG) Ned. Ver. v. Hematologie (NVH) Ned. Ver. v. Artsen voor Verstandelijk Gehandicapten (NVAVG) Ned. Ver. v. Kindergeneeskunde (NVK) Vereniging voor Medisch Wetenschappelijke Onderzoekers (V.M.W.O.) Ned. Ver. v. Fytotherapie (NVF) Ned. Ver. v. Gentherapie (NVGT) Ned. Ver. v. Matrix Biologie (NVMB) Ned. Orthopaedische Ver. (NOV) Ned. Associatie voor Community Genetics (NACG) Ned. Academie van Voedingswetenschappen Ned. Ver. v. Klinische Farmacologie en Biofarmacie Ned. Ver. v. Reumatologie (NVR) Ned. Ver. v. Research Verpleegkundigen Ned. Ver. v. Medische Oncologie (NVMO) Ned. Ver. v. Proefdierkunde Ver. v. Sportgeneeskunde Vereniging voor Informatieverwerking in de Zorg (VMBI) Ned. Ver. v. Chirurgische Oncologie

Deelnemers van de COREON Contribuerende instituten AMC Afd. Epidemiologie en Biostatistiek Afd. Sociale Geneeskunde NKI Afd. Psychosociaal Onderzoek en Epidemiologie VUmc Emgo RIVM Afd. Preventie en Zorgonderzoek Centrum voor Voeding Gezondheid Centrum Infectieziektebestrijding KNCV Tuberculosis Foundation Diagnostisch Centrum (DCE) (Eindhoven) UMCG Groningen Afd. Epidemiologie LUMC Afd. Klinische Epidemiologie Afd. Medische Besliskunde Afd. Medische Statistiek TNO Kwaliteit van Leven Universiteit Maastricht Capaciteitsgroep Epidemiologie

UMC St Radboud Afd. Epidemiologie & Biostatistiek Erasmus MC Afd. Epidemiologie en Biostatistiek Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Instituut Verslavings Onderzoek (IVO) Vereniging voor Epidemiologie (VvE) Universiteit Utrecht Afd. Farmaco-epidemiologie en Farmacotherapie Institute Risk Assessment Sciences (IRAS) Stichting NIVEL UMC Utrecht Julius Centrum Universiteit Wageningen Afd. Humane Voeding en Epidemiologie Overige contribuanten Ned. Ver. voor Pathologie Erasmus MC, afd. Immunologie Stichting Histochemie


p. 9 van 9

BULLETIN IN NIEUW JASJE

Recommend Documents