Brederodelaan 57-75, 77, Van Ewijckweg 2-8, Duinlustparkweg 3-23 Straat en huisnummer
: Brederodelaan 57-77, Van Ewijckweg 2-8, Duinlustparkweg 3-23 Postcode en plaats : 2061 KH, 2061 KL, 2061 LA Kadastrale aanduiding : F12-F16, F19-F23, F25-F36 Complexonderdeel : Meer en Berg Naam object : Bouwjaar : 1914 Architect : K.P.C. de Bazel Bouwstijl : Traditionalisme Oorspronkelijke functie : Dienstwoningen Huidige functie : Woningen Datum foto :26-10-2010 ______________________________________________________________
Inleiding Het uitgestrekte terrein van het voormalig Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg ligt in de strandvlaktezone aan de noordzijde van Bloemendaal. Aan de westzijde ligt de Brederodelaan, aan de noordzijde de gemeente Velsen. In 1844 wordt het 17de-eeuwse landgoed Meer en Berg verkocht aan de Provincie Noord-Holland. Naar ontwerp van J.D. Zocher jr. (1791-1870) verrijst hier het krankzinnigengesticht Meer en Berg, later Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg genaamd. Meer en Berg is het eerste gesticht in Nederland dat buiten de stad is gebouwd en markeert in opzet en behandeling van de patiënten een nieuwe fase in de psychiatrische geneeskunst in Nederland. Het carrévorige hoofdgebouw naar ontwerp van J.D. Zocher wordt in 1848 voltooid. In de loop der jaren groeit Meer en Berg uit tot een imposant ziekenhuiscomplex in een landschappelijke, parkachtige setting met verspreid over het terrein bijgebouwen, dienstgebouwen, protestantse kerk, rooms-katholieke kapel, theater, mortuarium, begraafplaatsen, verschillende paviljoens, portiers-, dokters- en personeelswoningen en werkplaatsen. In 1886 wordt aan de noordwestzijde van het terrein een omvangrijk tweede carrévormig hoofdgebouw bijgebouwd, het zogenoemde Meer en Berg II 19. In 1994 sluit het Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg. Tegenwoordig maakt het complex deel uit van Park Brederode. Veel historische bebouwing is inmiddels verdwenen. Het complex Meer en Berg bezit de volgende rijksmonumenten: delen van het hoofdgebouw (Brederodelaan 54), een dubbele dienstwoning (Brederodelaan 40), de protestantse kerk (Brederodelaan 52), de portierswoning met toegangshek (Brederodelaan 52). Villa Meerzicht en koetshuis staan geregistreerd als provinciaal monument. Het woningcomplex binnen de driehoek Brederodelaan, Van Ewijckweg en Duinlustparkweg bestaat uit vrijstaande twee onder één kapwoningen en één vrijstaande woning. Het complex staat aan de oostzijde van de Brederodelaan bijna tegenover de voormalige hoofdentree van het voormalige Provinciaal Ziekenhuis. De dubbele woonhuizen met ruime tuinen staan in een tuinwijkvormige setting aan gebogen lanen. Meer en Berg II is in 1990 gesloopt. Alleen de klokkentoren is bewaard gebleven en elders in de gemeente Bloemendaal geplaatst.
19
Aan beide zijden van de Brederodelaan, in het verleden Meerenbergsche weg genaamd, staan dienstwoningen die deel uitmaakten van het voormalige krankzinnigengesticht. Het complex is in 1914 gebouwd als complex dienstwoningen van het gesticht Meerenberg 20. Op de situeringstekening uit 1913 is het perceel Brederodelaan 77 (hoek Brederodelaan-Duinlustparkweg) nog leeg. Het huidige pand, bestemd als dokterswoning, wordt waarschijnlijk wel gelijktijdig met de andere woningen gebouwd. Zowel het stedenbouwkundig plan als het architectonisch ontwerp is van de hand van architect K.P.C. de Bazel. De architectkeuze was ingegeven door Provinciale Staten van Noord-Holland (eigenaar van Meer en Berg). Zij adviseerde een ‘bekwaam’ architect aan te trekken om tegemoet te komen aan, tegen de bouw van de woningen protesterende, buurtbewoners 21. Al de woningen zijn vormgegeven in een traditionalistische stijl. Karakteristiek daarbij zijn vooral de forse, met pannen gedekte schilddaken. De belangrijkste wijziging betreft het vervangen van vensters en deuren. De oorspronkelijke kruisvensters met vierruits roeden ramen zijn overal verdwenen. Dat geldt ook voor de oorspronkelijke paneeldeuren. Op enkele woningen zijn de oorspronkelijke gemetselde, taps toelopende en aan de bovenzijde opengewerkte schoorstenen nog aanwezig. Beschrijving De twee onder een kapwoningen hebben een rechthoekige plattegrond. Ze zijn voor een klein deel onderkelderd en tellen één bouwlaag met forse zolderverdieping onder een zwaar schilddak dat gedekt is met gesmoorde Verbeterde Hollandse pannen. De nok staat evenwijdig aan de straat. Het dakoverstek is opvallend breed. Op de hoeken van de nok staan gemetselde schoorstenen waarvan enkele nog oorspronkelijk zijn. De oorspronkelijke schoorstenen verjongen zich en bezitten aan de bovenzijde licht uitkragend, opengewerkt metselwerk. Alle dakschilden zijn voorzien van dakkapellen. De dakkapellen zijn al dan niet gekoppeld en worden afgesloten door een plat dan wel door een schilddak. De dakkapellen hebben een niet beschermenswaardige invulling. De gevels zijn gemetseld in gele baksteen boven een rood bakstenen plint in Vlaams verband. Boven de borstwering en de gevelopeningen zitten rollagen. De voorgevels zijn symmetrisch ingedeeld en bezitten links en rechts in de gevel een entree met niet beschermenswaardige invulling en één- of vierruits bovenlicht. Centraal in de gevel zitten twee vensters met niet beschermenswaardige invulling. De voormalige dokterswoning (Brederodelaan 77) is afwijkend vormgegeven en heeft in tegenstelling tot de genoemde voormalige dienstwoningen een samengesteld schilddak dat met leien is gedekt en houten (deels gewijzigde) draaivensters met meerruits ramen. De voorgevel heeft een vijfkantige erker. Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst De monumentale waarden van het complex Meer en Berg zijn gelegen in de bijzondere complexmatige samenhang. Een complex bestaat uit verschillende elementen, al dan niet in één periode tot stand gekomen die met elkaar een ensemble vormen. De karakteristiek wordt gevormd door het samenspel van en de samenhang tussen elementen: stedenbouwkundig plan, gebouwen, objecten, (semi)openbare ruimte, landschappelijke aanleg en beplanting. Gemeente Bloemendaal, bouwarchief, Brederodelaan 57-75, Van Ewijckweg 2-8, Duinlustparkweg 323, dossiernr 2552 21 Masterplan Park Brederode, Amsterdam, z.j. dl 2, pag. 27 20
Het complex is gebouwd als dienstwoningen waaronder een dokterswoning voor het personeel van Meer en Berg en bezit daardoor cultuurhistorische waarde als complexmatig onderdeel van het voormalige Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg. Tezamen met de andere monumentale relicten op Meer en Berg vormt het een markant historisch ensemble dat de herinnering aan het voormalige psychiatrisch ziekenhuis levend houdt. De bebouwing verwijst naar de historische, ruimtelijke en medisch-sociale ontwikkelingen in Bloemendaal waarbij de bouw van het krankzinnigengesticht in 1844 van grote invloed is geweest. De cultuurhistorische waarde wordt versterkt door het feit dat de bekende architect K.P.C. de Bazel het stedenbouwkundig plan en het ontwerp leverde. Het complex bezit stedenbouwkundige waarde vanwege de beeldbepalende en vrijstaande situering in tuinwijkachtige setting binnen de driehoek Brederodelaan, Van Ewijkweg en Duinlustparkweg. Het complex heeft grote ensemblewaarde vanwege de ruimtelijke relatie met ziekenhuisbebouwing en de aangrenzende dienstwoningen van het voormalige ‘gesticht’ aan de overzijde van de Brederodelaan. Het complex heeft architectuurhistorische waarde vanwege kwaliteit van de in traditionalistische en eenvoudige stijl ontworpen woningen naar ontwerp van K.P.C. de Bazel. Karakteristiek daarbij zijn vooral de eenvoudige, ambachtelijk gemetselde gevels en de forse, met gesmoorde pannen gedekte schilddaken met brede overstekken. De gewijzigde indeling van de gevelopeningen heeft de architectuurhistorische waarde geweld aangedaan. Het complex is gaaf in hoofdvorm. De detaillering is aangetast. Beschermenswaardig zijn alle in de bovenstaande beschrijving omschreven onderdelen tenzij aangeduid als niet beschermenswaardig.
Voormalige dokterswoning (Brederodelaan 77)
Bouwtekening situering 1913. Boven: de Meerenbergscheweg (nu Brederodelaan). De dokterswoning op het perceel links is nog niet ingetekend.
Bouwtekening 1913 van de voor- en achtergevel en de plattegrond van begane grond en verdieping
