BREAKING BREAKING NEWS DE KUNSTENAAR NEWS 11-16 OKTOBER 2015
EY
E
DOET VERSLAG 25
En tr ée
ui sp ld
or W ho
sP
es
Pr to – ie or
St ng
ha
fC
so e,
AAA FESTIVAL 11 - 16 OKT ‘15 e Zi
d
an
dh
m
Ro
K IJ um EL se ED mu ST
n Be
e
entrée | eye | spui25 stedelijk museum AAAfestival.nl koninklijk concertgebouworkest
IN SAMENWERKING MET
WORLD PRESS PHOTO
1
a a a - breaking news
thema-introductie
inhoudsopgave
breaking news
in dit blad
Wanneer is iets zo schokkend of vernieuwed
4
dat iedereen in de wereld zijn adem inhoudt?
Zied Ben Romdhane
COVERFOTO
Breaking news kenbaar maken is een journalistieke kerntaak. De gebeurtenis uitputtend
5 DO 15 - ZO 18 oktober
beschrijven, zoals we twee eeuwen geleden
HET CONCERTGEBOUW
deden in de krant, volstaat niet. Het verhaal
tentoonstelling
moet meeslepen verteld, een foto goed geka-
Stories of Change - Beyond the ‘Arab Spring’
dreerd, de video spannend opgebouwd. Daar
World Press Photo
raakt de journalisitiek aan het kunstenaar-
2
schap, want is het alleen de gebeurtenis die
6
ons bewustzijn door elkaar schudt, of heeft
Blanco pagina’s van een Iraans fotoalbum
het ook te maken met de vorm waarin die tot
Newsha Tavakolian
FOTO ESSAY
ons komt? Sommige kunstenaars zien in de actualiteit
12
een raison d’être van hun werk. Componist
Een foto van 11 september
John Adams reageert in zijn werk heel direct
Wysława Szymborska
POËZIE
op gebeurtenissen die de wereld voorgoed veranderden. Op 15 en 16 oktober, bij de
13
Nederlandse première van Scheherazade.2, laat
Mural art in Za’atari kamp in Jordanië
hij horen wat het betekent als de kracht en
Joel Bergner
GRAFFITI
vindingrijkheid van een vrouw worden aangesproken. Hij dacht aan de vrouwen in het huidige Midden-Oosten.
PROGRAMMA
Zo’n vrouw is de Iraanse fotografe Newsha Tavakolian. Zij heeft het voor elkaar gekregen
14 ZO 11 oktober EYE
om de meest indringende fotoreportages
Cinema Concert
te maken in een voor journalisten gesloten
Die Verlorenen
en voor vrouwen praktisch onleefbaar land.
Reynold Reynolds
Haar list was haar werk te verpakken als kunst. In dit festivalprogramma is een deel
16 WO 14 oktober SPUI25
daarvan opgenomen als foto essay.
lezing
Esther Wouters, redactie
Foto’s liegen, fotografen niet Donald Weber a a a - breaking news
AAA festival actueel avontuurlijk aangrijjpend
18 DO 15 oktober HET CONCERTGEBOUW
In seizoen 2015/2016 organiseert het Konink-
voorprogramma
lijk Concertgebouworkest samen met een
Spiegelbeeld
A-selectie van Amsterdamse kunstinstellin-
Lieve Joris
gen vier maal een AAA Festival.
concert
In het kader van steeds een ander actueel,
Koninklijk Concertgebouworkest
artistiek thema komt rond de concerten van
Leila Josefowicz viool
het orkest op donderdag en vrijdag een breed
John Adams dirigent
palet aan kunstvormen aan bod. Dit seizoen zijn dat in het bijzonder fotojournalistiek,
19 VR 16 oktober HET CONCERTGEBOUW
schilderkunst, fresco’s en popmuziek/pop-art.
concert
Voorafgaand aan de orkestconcerten op
Koninklijk Concertgebouworkest
donderdag spreekt een bijzondere gast in het
Leila Josefowicz viool
kader van het thema.
John Adams dirigent
Iedere festivalweek biedt voorts een filmprogramma in EYE, een lezing in Acade-
26 DO 15 oktober HET CONCERTGEBOUW
misch-Cultureel Centrum SPUI25, confron-
Entrée Late Night Café
taties tussen kunstenaars in het Stedelijk
Stop de persen
Museum en het feestelijke Entrée Late Night Café. Musici van het Koninklijk Concert-
30 VR 16 oktober STEDELIJK MUSEUM
gebouworkest spelen op diverse locaties
confrontaties
kamermuziek.
Voorpaginamateriaal of museumstuk
Festivalthema’s 2015 - 2016 oktober 2015 Breaking News, de kunste-
Jan Banning, Hripsimé Visser sprekers musici van het Koninklijk Concertgebouworkest
naar doet verslag - i.s.m. World Press Photo januari 2016 Angst, Munch en Van Gogh -
31
VOORUITBLIK
ANGST - Munch en van Gogh januari 2016
i.s.m. het Van Gogh Museum april 2016 Freso’s, tekens aan de wand i.s.m. Muziekgebouw aan ‘t IJ en De IJ-Salon juni 2016 ‘pop-art’, popartiest ontmoet symfonieorkest - i.s.m. het Holland Festival Het AAA Festival wordt mede mogelijk gemaakt door de Stichting Donateurs Koninklijk Concertgebouworkest. a a a - breaking news
3
coverfoto
4
Khyari (10) controleert of de voordeur van zijn huis goed dicht zit zodat er geen zonlicht naar binnen kan. foto Zied Ben Romdhane
Maankinderen
de familie worden gezocht. Mensen zijn zich
Les Enfants de la Lune
amper bewust van de gevolgen daarvan. De
De coverfoto toont een jongen met de zeld-
staat, ziekteverzekeraars en zelfs artsen doen
zame ziekte Xeroderma Pigmentosum. Zon
alsof XP niet bestaat, terwijl de ziekte er zo
op zijn huid resulteert al snel in huidkanker.
vaak voorkomt dat de patiënten daarvoor
Zijn levensverwachting is dertig jaar korter
een bijnaam - Les Enfants de la Lune - hebben
dan de gemiddelde levensverwachting in de
gekregen.
regio. De foto is afkomstig uit de serie Kids
Gelukkig is verbetering in zicht. Vlak voor de
of the Moon die onderdeel uitmaakt van de
revolutie van 2010 werd een non-gouvermen-
expositie
tele organisatie opgericht die zich inzet voor
Stories of Change - Beyond the ‘Arab Spring’ die in
erkenning van de ziekte en toegankelijkheid
het Concertgebouw te zien zal zijn als onder-
van specialistische medische zorg voor
deel van het AAA Festival (zie toelichting op
patiënten. Sinds de revolutie is er meer aan-
de volgende pagina).
dacht voor en neemt de bewustwording toe.
De serie is gemaakt in Tunesië, waar de
Het leven van deze kinderen blijft echter
ziekte extreem veel vaker voorkomt dan in
onverminderd gecompliceerd. Naar school
de rest van de wereld. Dit heeft een culturele
lopen, buiten spelen en sociale contacten
oorzaak: de ziekte is erfelijk en in Tunesië is
opbouwen is voor hen een gevecht. De zon
het gebruikelijk dat huwelijkspartners binnen
houdt ze voor altijd binnen.
a a a - breaking news
breaking news @ spiegelzaal concertgebouw
Stories of Change beyond the ‘Arab spring’ verhalen van dichtbij De tentoonstelling Stories of Change geeft
spectief reflecteren op de ingrijpende veran-
ons een intiem kijkje in het dagelijkse le-
deringen om hen heen.
ven van personen uit vijf Noord-Afrikaanse
Deze foto- en videoverhalen nuanceren ons
landen: Algerije, Egypte, Libië, Marokko en
beeld van de regio en leveren verrassende
Tunesië.
inzichten in de Arabische Lente op.
Onze opvatting van de opstanden in de Noord-Afrikaanse landen wordt gevormd door foto’s en video’s die de internationale nieuwsorganisaties verspreiden. De beelden van woedende demonstranten die verande-
5
ringen eisen, staan op ons netvlies gebrand. Maar ze vertellen ons niets over de mensen zelf. Stories of Change doet dat wel. Een van de verhalen leest u op de pagina links.
donderdag 15 oktober t/m zondag AAA-film 18 oktober
Reporting Change
EYE
fotografen en filmmakers uit de regio fotoverhalen gemaakt door jonge fotografen
Tentoonstelling Stories of Change Beyond Die Verlorenen the ‘Arab (The Spring’ Lost) Concertgebouw door Reynold Reynolds - Spiegelzaal
en filmmakers uit de Arabische wereld. Zij na-
VS/DU 2015
men van 2012 tot 2014 deel aan het trainings-
World Press Photo heeft ook afdrukken
programma ‘Reporting Change’ dat de World
Aanvangvan 16:00 gemaakt eenuur aantal foto’s, deze zijn
Press Photo Academy met de steun van de
Duur:te 77verkrijgen minuten bij de tentoonstelling. gratis
Nationale Postcode Loterij organiseerde.
Taal: Engels en Duits
De workshops in foto- en videojournalistiek
EngelsPress ondertiteld World Photo, een onafhankelijke
leverden drie producties op: een boek, de ten-
non-profitorganisatie, werd in 1955
toonstelling en een website. Laatstgenoem-
Live begeleiding door de musici van Photo opgericht in Amsterdam. World Press
de online productie biedt naast de visuele
Nieuw Amsterdams ontvangt steun van dePeil Nationale Postcode
verhalen de gelegenheid om de journalisten
Gerarden Bouwhuis (piano), gesponsord Loterij wordt wereldwijd
live te volgen via hun social mediakanalen en
Heleen Hulst (viool en foley), door Canon.
videoblogs, waar zij vanuit een insiders-per-
Jellantsje de Vries (viool en foley).
De tentoonstelling Stories of Change bevat
In samenwerking met het Muziekgebouw aan ’t IJ
foto essay
Blanco pagina’s van een iraans fotoalbum dagelijks leven in Iran De Iraanse fotografe Newsha Tavakoli-
foto of fotoserie zal een volledig en correct
an, die recentelijk de Grote Prins Claus
beeld kunnen geven van degenen die werden
prijs kreeg toegekend, creëerde met haar
geboren na de Iraanse Revolutie en die nu
fotoserie Blank Pages of an Iranian Photo Album
rond de dertig zijn. Ik heb geprobeerd daar
een artistiek en journalistiek portret van
dichtbij te komen door vorm en inhoud te
de huidige middenklasse in Iran.
vermengen. De foto’s kunnen niets veranderen, noch iemand helpen. Wat ik belangrijk
“Mijn vriendin schonk thee in en legde haar
vind is dat de foto’s laten zien hoe de mensen
familiealbum voor me neer. Het bevatte de
van mijn generatie zich voelen hier in Iran.”
gebruikelijke foto’s van kinderverjaardagen,
Newsha Tavakolian
zomeravonden in weelderige tuinen en de
6
familiebijeenkomsten op Shab-e-Yalda [traditionele Iraanse viering van de langste nacht van het jaar - red.]. Op een bepaald punt in het album waren de bladzijden ineens leeg. Sinds haar tienerjaren waren haar ouders opgehouden met foto’s inplakken.”
rechtsboven: 8 maart 2014, groep activistes viert Internationale Vrouwendag in privésfeer. Tweede van rechts is mensenrechtenactiviste
Generaties portretteren
Nasrin Sotoudeh, die in september 2013
Van familiekiekje naar geënsceneerde foto
werd vrijgelaten uit de gevangenis. rechtsonder: West-Teheran in de winter
“Zo’n familiealbum is typerend voor mijn generatie; vrijwel iedere familie heeft er een en
pagina 8-9: Mahud, zanger, in een leeg zwembad,
bij de meesten zijn de pagina’s op hetzelfde
de enige plek waar hij kan oefenen. pagina 10 boven: Somayeh, docente Engels,
moment ineens blanco. Ik besloot de lege plekken op te vullen. Ik
afkomstig uit een dorpje waar iedereen elkaar
volgde negen mensen, representatief voor
in de gaten hield, en alles om religie draaide.
hun generatie, en begon de kiekjes uit hun
pagina 10 onder: Bita en haar vriendin Shabnam
kindertijd te verzamelen. Daarna maakte ik
bij een plastisch chirurg. Ze bereidt zich voor op
een fotoreportage van hun levens. Ze leven
botox injecties in haar wangen en lippen. pagina 11 boven: Ali met dochter Hadis
in een landschap dat het hunne niet is en proberen zich net als vele anderen zo goed
op haar achtste verjaardag. pagina 11 onder: twee jonge mannen onder een tv-
mogelijk in hun situatie te schikken. De portretten zijn geënsceneerd. Geen enkele
scherm met beelden van de islamitische revolutie.
a a a - breaking news
poëzie
Een foto van 11 september
Ze sprongen uit de brandende etages naar beneden een, twee, nog een paar hoger, lager.
Een foto hield ze levend tegen en bewaart ze nu boven de aarde naar de aarde toe.
Elk van hen is nog een geheel met een persoonlijk gezicht en bloed dat goed verborgen is.
12
Er is tijd genoeg, voor het haar om los te waaien, voor de sleutels en het kleingeld om uit de zakken te vallen.
Ze zijn nog steeds in het bereik van de lucht, binnen de kring van de plekken die net zijn opengegaan.
Ik kan maar twee dingen voor hen doen die vlucht beschrijven en geen laatste zin toevoegen.
Wisława Szymborska copyright © Wisława Szymborska, Nederlandse vertaling © erven Gerard Rasch en Meulenhoff bv, Amsterdam a a a - breaking news
graffiti
De Amerikaanse ‘nomadische’ kunstenaar Joel Bergner vervaardigde en fotografeerde deze ‘mural art pieces’ in Za’atari, een kamp voor Syrische vluchtelingen in Jordanië, in samenwerking met kinderen die in het kamp wonen. Dit werd mede mogelijk gemaakt door aptART, ACTED en UNICEF.
breaking news @ eye
Die verlorenen (The Lost) beeld van Berlijn begin jaren dertig Die Verlorenen (The Lost) baseert zich op
neemt de jonge kunstenaars, dansers,
filmmateriaal uit Berlijn gemaakt in de
artiesten en musici onder zijn hoede en laat
jaren dertig. Mede door de opkomst van
ze in zijn gebouw wonen en werken. In de
nazi-Duitsland werd de productie ervan
kelder van dat gebouw is Christopher getuige
gestaakt. Reynolds ontdekte, hermaakte
van experimenten op de scheidslijn van leven
en voltooide de film.
en dood. Ze zijn eerder geheimzinnig dan wetenschappelijk. Terwijl de jonge schrijver
14
De film laat het Berlijn van de jaren dertig
Berlijn leert kennen, zich er thuis voelt
zien door de ogen van een jonge Engelse
en begint te schrijven, wordt het cabaret
schrijver, Christopher. Hij sluit zich aan bij
bedreigd door burgers en autoriteiten. Zij
een cabaret. Een excentrieke oude man
beweren dat het immoreel is wat er in het gebouw gebeurt.
Still uit de film Die Verlorenen (The Lost) ©Artstudio Reynolds
Zondag 11 oktober 16:00 uur Cinema Concert EYE in samenwerking met het Muziekgebouw aan ‘t IJ
Die Verlorenen (The Lost) regie Reynold Reynolds VS/DU 2015
Verband met Christopher Isherwood
duur: 77 minuten
The Berlin Stories
taal: Engels en Duits | Engels ondertiteld
De titel suggereert een verband met een boek waaraan Christopher Isherwood was
live begeleiding
begonnen te schrijven na zijn verblijf in
Nieuw Amsterdams Peil
Berlijn van 1929 tot 1933. Het moest een grote
Gerard Bouwhuis piano
roman worden, hij had de titel The Lost in
Heleen Hulst viool en geluidseffecten
gedachten, verwijzend naar de mensen die
Jellantsje de Vries altviool en geluidseffecten
door de opkomst van de nazi’s verdoemd waren. Uiteindelijk publiceerde hij maar twee
kaarten vanaf € 13,50
verhalen, samengevoegd in het boek The
via www.eyefilm.nl
Berlin Stories. Daaruit is vooral het verhaal Mr.
15
Norris Changes Trains met de geplande roman verbonden.
‘Die Verlorenen’ verwijst naar de mensen die door de opkomst van de nazi’s verdoemd waren.
september 2013. Nieuw Amsterdam Peil speelde daarbij Der Wind van Franz Schreker. Hierna maakte Reynolds van Die Verlorenen een speelfilm van twee uur die voor de
De titel van de film refereert niet alleen
cast en crew in première ging in Berlijn in
aan de ‘verdwaalden en verdoemden’ -
november 2013. De definitieve versie, die
als tragische zinspeling op de politieke
anderhalf uur duurt, gaat nu in Nederland in
gebeurtenissen in Duitsland - maar ook aan
première met live muzikale begeleiding door
degenen die in afgrijzen werden gemeden
Gerard Bouwhuis, Heleen Hulst en
door de respectabele burgerbevolking.
Jellantsje de Vries met een compositie gebaseerd op muziek uit begin jaren ‘20 en
Van installatie naar speelfilm
‘30 van componisten als George Antheil,
definitieve versie voor het eerst te zien
Franz Schreker en Erwin Schulhoff.
Er is een versie van Die Verlorenen (The Lost) als installatie, waarbij op zeven schermen verschillende verhaallijnen worden vertoond. Deze installatie is in het Volkspaleis in Den Haag doorlopend te zien geweest in
a a a - breaking news
breaking news @ spui25
Foto’s liegen, fotografen niet verantwoordelijk auteurschap en technische verleidingen Dat een foto op fotojournalistiek lijkt, be-
Er zijn verschillende manieren om een
tekent nog niet dat het ook Fotojournalis-
verhaal fotografisch te verbeelden, zoals er
tiek is. Fotograaf Donald Weber pleit voor
uiteenlopende methodes zijn om een verhaal
het teruggeven van de zeggenschap over
te vertellen in muziek, film, journalistiek, li-
het beeld aan de fotograaf zelf, en het te-
teratuur, poëzie, kunst. Dat is niet makkelijk,
rugdringen van de huidige dominantie van
deels doordat het huidige medialandschap
techniek en esthetiek in fotojournalistiek.
vol is van ingesleten regels - “Zo doen we het nu eenmaal” - , maar vooral doordat fotogra-
16
“Fotojournalistiek als ethiek, als genre, is ver-
fie in de recente geschiedenis te weinig is in-
drongen door ‘fotojournalistiek’ als stijl. De
gezet voor het verbeelden van verhalen en te
stijl suggereert dan ‘waarheid’, objectiviteit,
veel voor maximale economische efficiëntie.
rechtvaardigheid, het uitsluiten van fouten,
Een verhaal staat niet op zichzelf – het heeft
et cetera. Hoe kan het dat fotograferen als
iemand nodig om het te vertellen. Dit levert
handeling het idee van wat fotojournalistiek
een ultiem conflict op in de hedendaagse
is, en zou moeten zijn, is gaan ondermijnen?
mediawereld. Een duurzaam, bestendig werk heeft de
“Een verhaal heeft iemand nodig om het te vertellen.”
juiste intenties en context nodig. De fotograaf kan de controle over de verhalen weer opeisen als hij of zij die verantwoordelijkheid
De alomtegenwoordigheid van tot koop-
nadrukkelijk accepteert. De fotograaf kán een
waar gereduceerde beelden bedreigt de rol
verhaal vertellen, en, belangrijker nog, hij of
van de fotograaf als verhalenverteller. De
zij kan als geen ander dat verhaal zichtbaar
techniek van het uitvergroten of overdrijven
maken voor een groot publiek.”
domineert het beeld. Dit zal leiden tot een
Donald Weber
toenemende honger naar pittoreske foto’s. De Amerikaanse fotojournalist Eugene Smith zei ooit: “De eerlijkheid ligt in mijn vermogen als fotograaf om te begrijpen.”
foto rechts: Sam Ross, 21 jaar, ex-militair, gedecoreerd
Goede fotojournalistiek heeft niets van doen
met een ‘purple heart’. Hij is een van de militairen in
met de esthetiek of technische uitvoering
de video bij ‘I was like Wow!’ van JacobTV.
van de foto, maar is afhankelijk van de in-
De videobeelden zijn afkomstig uit de documentaire
tegriteit van de maker als verteller van een verhaal.
‘Purple Hearts’ van Roel van Broekhoven. foto: Nina Berman/NOOR.
a a a - breaking news
woensdag 14 oktober Donald Weber
AAA-Lezing
Fotograaf Donald Weber (Toronto, 1973) is
academisch-cultureel centrum spui25
opgeleid als architect en werkte met Rem Koolhaas in Rotterdam. Hij publiceerde
17.00 uur
drie fotoboeken, waaronder Interrogati-
Foto’s liegen, fotografen niet
ons, over autoriteit in Oekraïne en Rus-
Donald Weber
land na de val van de Sovjet-Unie, dat veel
voertaal: Engels
lof ontving. Hij kreeg veel prijzen voor zijn werk, waaronder twee World Press Photo
muziek
Awards. Zijn fotoprojecten zijn overal ter wereld tentoongesteld op festivals en in
JacobTV (Jacob ter Veldhuis, 1951) I was like WOW (2006)
galeries. Op dit moment werkt Weber
voor trombone en soundtrack met film
aan het project War Sand, over historische
opgedragen aan Jörgen van Rijen
opofferingen en de betekenis van oorlog in
Jörgen van Rijen trombone
onze moderne wereld. gratis toegankelijk na reservering Newsha Tavakolian, eerder als gastspreker aange-
via www.spui25.nl
kondigd, heeft moeten afzeggen wegens onvoorziene verplichtingen. SPUI25 heeft in Donald Weber een excellente spreker bereid gevonden de lezing over te nemen.
17
a a a - breaking news
breaking news @ koninklijk concertgebouworkest
vrouwenpower en andere nauwelijks te beteugelen krachten zie programmaoverzicht p.20/21 Een tentoonstelling over de vertellingen
atoombom; I Was Looking at the Ceiling and then
van Duizend-en-een-nacht schokte de Ame-
I Saw the Sky (1995) gaat over de aardbeving
rikaanse componist John Adams zo, dat
bij Los Angeles in 1994; On the Transmigration of
het hem inspireerde tot het schrijven van:
Souls (2002) is een requiem voor de slachtof-
Scheherazade.2, dramatische symfonie voor viool
fers van ‘9/11’.
en orkest.
Vaak kiest Adams voor een duidelijke politieke stellingname en ook met het recente
18
John Adams
Scheherazade.2 doet hij dat weer. Het werk
actualiteit en persoonlijk drama
mag dan instrumentaal zijn, de verbaal
‘Een chroniqueur van onze tijd’, zo ziet John
begaafde componist maakt in toelichtingen
Adams zichzelf. Maar de populairste en in-
volstrekt duidelijk hoe het moet worden
vloedrijkste Amerikaanse componist van dit
begrepen. Zulke stellingnames zorgen ervoor
moment is meer dan dat. Niet alleen dirigent
dat de figuur Adams, hoewel zijn muziek
en ‘creatief denker’, maar ook productief
de zeer Amerikaanse lijn van Copland en
schepper van een muzikaal oeuvre dat dieper
Bernstein doortrekt, in de ogen en oren van
en verder reikt dan enkel reflectie op actua-
conservatieve landgenoten controversieel of
liteit en recente geschiedenis. Op zijn beste
zelfs ronduit verachtelijk is.
werken zal de tand des tijds zich stukbijten. Niettemin: veel van zijn composities hebben
Two Fanfares for Orchestra
inderdaad stevige wortels in de wankele we-
traagheid en snelheid
reld om ons heen. Zoals zijn opzienbarende
In 1986 bestond de staat Texas hondervijftig
‘documentaire-opera’ Nixon in China uit 1987.
jaar. Voor de Houston Symphony aanleiding
Die bezorgde Adams wereldwijde faam en
om ruim twintig componisten een fanfare
het aantal uitvoeringen heeft ondertussen
te laten schrijven. John Adams’ bijdrage was
records gebroken. In Nixon in China verknoopte
Tromba Lontana – Italiaans voor ‘verre trom-
Adams politieke en maatschappelijke ge-
pet’. Adams plaatst twee verre trompetten
beurtenissen met persoonlijk drama. En dat
links- en rechtsachter op het podium, voor
zou hij blijven doen: The Death of Klinghoffer
het stereo-effect in een allesbehalve schet-
(1991) beschrijft de kaping van het cruiseschip
terende fanfare. Boven de ritmische basis
Achille Lauro en de moord op een gehandi-
ontvouwt zich iets mysterieus, een traag
capte passagier; Doctor Atomic is Robert Op-
bewegende wolk die in de lucht lijkt op te
penheimer, de schuldbewuste vader van de
lossen.
a a a - breaking news
Een meditatie op de Texaanse prairie? Onder de titel Two Fanfares for Orchestra werd
Lieve Joris: Spiegelbeeld
Tromba Lontana in 1986 samen met een ander
[voorprogramma, alleen op donderdagavond]
orkestwerk uitgegeven: Short Ride in a Fast Machine (uitvoering alleen op donderdag 15
Lieve Joris is internationaal bekend als
oktober). Het contrast met Tromba Lontana
schrijfster van non-fictie boeken over
is bijzonder groot. Alweer maakt Adams
de Arabische wereld, Afrika en Oost-Eu-
een filmpje van muziek. ‘Je kent dat wel –
ropa. Haar werk werd o.a. bekroond
dat iemand je voor een ritje vraagt in een
met de Henriëtte Roland Holst-prijs, de
geweldige sportauto en dat je na een tijdje
Cultuurprijs van de Vlaamse gemeen-
zou willen dat je nee had gezegd’, aldus
schap en de Prix Nicolas Bouvier. Sinds
Adams. Het orkest in Short Ride produceert
zij op haar twintigste Libanon en Syrië
inderdaad het soort achtbaaneffect dat
bezocht, oefent de Arabische wereld
je eerst laat juichen van de pret en je
een grote aantrekkingskracht op haar
iets later een beetje misselijk maakt,
uit. Zij reisde door het Midden-Oosten
waarbij angstvlagen je juichstemming
en Noord-Afrika en schreef De Golf, Een
verstoren. Hoe dan ook: onontkoombaar
kamer in Cairo, en De poorten van Damas-
is de opwinding wanneer in Short Ride met
cus.
gewiekst effectbejag de ritmes over elkaar heen buitelen. Wordt hier het Amerikaanse
Naar aanleiding van John Adams’ viool-
vrijheidsgevoel gevierd, met de snelle auto
concert Scheherazade.2 vertelt
als icoon? Deze speed-fanfare is in ieder geval
Lieve Joris over haar ervaringen in de
een instant classic gebleken.
Arabische wereld en over de Syrische Hala, het hoofdpersonage van De
Doctor Atomic Symphony
poorten van Damascus. Toen zij op hun
koortsige activiteit
25ste bevriend werden, leek het alsof
(uitvoering alleen op 16 oktober)
hun levens parallel zouden lopen, maar
Niet aflatende dreiging, een nauwelijks
nadat Hala’s man om politieke rede-
beteugelde woestheid en een schoonheid
nen in de gevangenis belandde, werd zij teruggeworpen op haar familie en gingen hun paden uiteen. Al wilde Hala haar land nooit verlaten, door de oorlog werd zij een van de miljoenen Syrische vluchtelingen. Haar geschiedenis met Hala dwingt Lieve Joris telkens opnieuw op zoek te gaan naar de werkelijkheid achter het nieuws. Het gevecht voor vrijheid dat Hala levert is zoveel gecompliceerder dan het hare; keer op keer wordt zij door Hala genoodzaakt haar blik op de situatie in het Midden-Oosten bij te stellen.
19
donderdag 15 OKTOBER Koninklijk Concertgebouworkest
die voortdurend op het punt van ontbinden
HET CONCERTGEBOUW
staat. De Doctor Atomic Symphony is Adams’ instrumentale samenballing in één (driede-
voorprogramma
lige) beweging van zijn opera Doctor Atomic.
20.15 uur - GROTE ZAAL
Daarin wordt het verhaal verteld van de
Lieve Joris: Spiegelbeeld
natuurkundige J. Robert Oppenheimer tijdens de periode van koortsachtige activiteit
concert
21.15 uur - GROTE ZAAL
waarin hij met zijn team toewerkte naar de
Koninklijk Concertgebouworkest
eerste geslaagde atoombom-explosie. Een
John Adams dirigent
psychologisch horrorverhaal over een man
Leila Josefowicz viool
die verscheurd wordt door morele dilemma’s. Hoogtepunt van zijn vertwijfeling, en van de
John Adams 1947
opera, is de aria Batter My Heart, een sonnet
Two Fanfares for Orchestra (1986)
van de Engelse dichter John Donne (1572-1631).
Tromba Lontana
Oppenheimer bidt tot God en smeekt: ‘Ver-
Short Ride in a Fast Machine
nietig mij en maak mij nieuw.’ In de Symphony is deze aria opnieuw een cruciaal moment.
20
Scheherazade.2 (2014)
Nu is het een trompetsolo in laatste ge-
Dramatic Symphony
deelte, en de verrassende keuze voor dit
for Violin and Orchestra Tale of the Wise Young Woman - Pursuit by the True Believers
20
instrument geeft de klaagmelodie een bijna renaissancistisch karakter. Het zegt iets over de eclectische componist John Adams dat hij
A Long Desire (Love Scene)
in één werk Henry Purcell-achtige klanken
Scheherazade and the Men with Beards -
en pauken- en blazersgeweld à la Edgard
Doctrinal disputes: The men with beards
Varèse met succes weet te verwerken in een
argue among themselves - The Judgement -
structuur die de Zevende symfonie van Sibelius
Scheherazade’s appeal - The condemnation
oproept – een werk dat hem naar eigen zeg-
Escape, Flight, Sanctuary
gen diepgaand heeft beïnvloed. John Adams
Nederlandse première
is een muzikaal vakman die geen gereedschap of materiaal schuwt en invoeden van
pauze na voorprogramma
hoog tot laag toelaat om te verwerken of te
einde concert ca. 22.20 uur
citeren. Het Koninklijk Concertgebouworkest speelde de Doctor Atomic Symphony al eerder in
entreé late night café
maart 2011 o.l.v. David Robertson, aan wie dit
22.30 uur - Spiegelzaal
werk is opgedragen.
zie pagina 26
Scheherazade.2 vanaf €23,- via www.concertgebouworkest.nl
muzikale vertelkunst ‘I thought I could write a piece that is whimsical and imaginative and exotic and provo-
Vrijdag 16 OKTOBER cative and virtuosic, but also had something
Koninklijk Concertgebouworkest
serious to say about a woman’s power.’ Aldus
HET CONCERTGEBOUW
John Adams in een korte YouTube-trailer voor Scheherazade.2, waarvan de première in maart
inleiding
plaatsvond in New York. En dan violiste Leila
19.15 uur - KOORZAAL
Josefowicz,: ‘The level and the intensity of the
Thea Derks
emotional output that goes on in this piece, is beyond, I think, anything I’ve ever done.’
concert
Misschien is dit alle toelichting die een mu-
Koninklijk Concertgebouworkest
ziekstuk nodig heeft, maar John Adams is er
John Adams dirigent
op gebrand dat zijn publiek precies weet wat
Leila Josefowicz viool
20.15 uur - GROTE ZAAL
het wordt voorgetoverd. Het begon in Parijs, in het Institut du monde
John Adams 1947
arabe. Adams bezocht daar in 2013 een ten-
Tromba Lontana (1986)
toonstelling over de vertellingen van Duizenden-een-nacht, de bundel volksverhalen waarin
Doctor Atomic Symphony (2007)
Sheherazade de hoofdrol speelt en haar hoofd behoudt door een uitzonderlijk talent
pauze
voor cliffhangers. Ze is uitgehuwelijkt aan een Perzische koning die de gewoonte heeft
Scheherazade.2 (2014)
aan de lopende band maagden te trouwen en
zie programma 15 oktober (pagina links)
die na één nacht te onthoofden – dan kunnen ze zijn eer nooit bezoedelen. Sheherazade
einde concert ca. 22.20 uur
ontsnapt aan dat lot door haar meeslepende vertelkunst, nacht na nacht. Deze oude
aansluitend:
sprookjes worden meestal bekeken door een
meet the artists - SPIEGELZAAL
waas van exotisme en romantische spanning,
Adjunct-directeur artistieke zaken
maar Adams was geschokt door de gruwe-
Joel Ethan Fried spreekt met John Adams,
len jegens vrouwen die eraan ten grondslag
Leila Josefowicz en een orkestmusicus.
lagen. En die, let’s face it, tot op de dag van vandaag in grote delen van de wereld vanzelf-
vanaf €23,- via www.concertgebouworkest.nl
sprekend zijn – de zogenaamde Islamitische Staat voorop.
Scheherazade.2 is geschreven in opdracht van
In Adams nieuwe versie van het ‘sprook-
de New York Philharmonic, het Koninklijk
je’ – vandaar Scheherazade.2 – wordt door de
Concertgebouworkest en Het Koninklijk
beschrijvende titels een verhaal geschetst.
Concertgebouw*, en het Sydney Symphony Orchestra.
Een wijze jonge vrouw wordt achtervolgd, vervolgd en ter dood veroordeeld door
*Mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het
Ware Gelovigen, Mannen met Baarden. Een
Compositieopdrachtenfonds, een particulier Fonds op
smeulende liefdesscène (Adams: ‘Misschien
Naam dat wordt beheerd door Het Concertgebouw Fonds.
21
interview
wel met een vrouw, wie weet?’) onderbreekt de jacht – een hoogtepunt. Uiteindelijk is er sprake van ontsnapping, vlucht en ‘sanctuary’
leila josefowicz ‘Ik ben Sheherazade
– een veilige plaats. Is de heldin daadwer-
geworden’
kelijk ontsnapt? Of heeft zij in zichzelf een status van onaantastbaarheid bereikt? Het is opmerkelijk dat Adams zijn boodschap
Voor violiste Josefowicz is Scheherazade.2
met een instrumentaal stuk wil vertellen. Zelf
niet zomaar een muziekstuk.
zegt hij: ‘Woorden schieten te kort. Daarom
22
ben ik componist.’ Het stelt in ieder geval
“John en ik zijn heel, heel goede vrienden. Ik
bijzondere eisen aan de uitvoering. Leila
leerde hem zestien jaar geleden kennen, op
Josefowicz, voor wie Adams het werk schreef,
mijn eenentwintigste, en hij is een van de
speelt de hoofdrol in muzikaal én theatraal
belangrijkste mensen in mijn leven geworden.
opzicht: ‘Hoe klinkt het om ter dood te wor-
Voor hij ook maar één noot voor me schreef,
den veroordeeld? Dat moet ik aan het publiek
kende hij me al door en door, als persoon en
duidelijk maken’, aldus Josefowicz (zie ook
als violiste – hoe ik speel, mijn sterke kanten,
het interview op de volgende pagina). Zij is
mijn voorkeuren… Ik heb waarschijnlijk meer
Adams’ gedroomde heldin; ze acteert met
dan honderd concerten gegeven met zijn
haar viool en door haar viool.
muziek. Dus daar hoefden we het niet over te
Het muzikale verhaal van Scheherazade.2 is
hebben. We hebben veel gepraat over wat hij
meeslepend, ook zonder woorden en duide-
wilde schrijven, de ideeën in zijn hoofd voor
lijke plot. Het is geen filmmuziek zonder film,
Scheherazade.2. John zei: “Dit stuk moet écht
geen puzzel (‘zijn dit nou de ‘Doctrinal dispu-
ergens over gaan.” Hij kwam geschokt uit die
tes?’) – de muziek ís de film. De actie wordt
Parijse tentoonstelling over de vertellingen
voortgestuwd door de viool, van het begin
van Duizend-en-een-nacht, en toen wist hij het.
tot het eind, met een minimum aan rustmo-
Hij zou iets maken met een krachtige vrouwe-
menten. Daarnaast speelt de cimbalom een
lijke hoofdpersoon. Iets over onderdrukking –
prominente bijrol. Zijn exotische karakter
over ongelijke kansen, politieke machinaties,
voegt een ongebruikelijke klankkleur toe aan
commerciële uitbuiting, misbruik... Hij zocht
het orkest.
een sterke vrouw. En hij wilde graag voor mij
Met de ‘eerste’ Sheherazade, van Rimski-
schrijven. Zonder in details te treden: hij wist
Korsakov, heeft Adams’ werk alleen de titel
van bepaalde voorvallen in mijn leven. Het
gemeen en de solo-rol voor de viool. De
kwam allemaal zó mooi samen.”
beschrijving ‘dramatische symfonie’ verwijst naar Berlioz, de wilde romanticus en uitvin-
Rol als Sheherazade
der van deze vorm.
“Ik vind het een grote eer dat ik die persoon
Rolf Hermsen
mag zijn, ook omdat ik Scheherazade.2 een
Een exclusief interview met John Adams vindt u
van Johns beste werken vind. En ik was er
in het oktobernummer van Preludium.
klaar voor, dingen in mijn leven waren op hun plaats gevallen. Dat de heldin voor een deel
a a a - breaking news
op mij is gebaseerd, hielp bij de uitwerking
ve gehoord, ook gezien kan worden.”
van Johns idee dat ik haar echt zou zíjn in het stuk. Ik geloof dat ik nooit eerder zózeer iets
Verandering
of iemand ben geworden als nu Sheherazade.
“Toen ik dertien was, werkte ik voor het eerst
Ik voel ook een grote verantwoordelijkheid bij
via een boekingskantoor en begon ik over de
deze rol. Het verhaal moet overkomen bij het
wereld te reizen. Dat is nu heel lang geleden.
publiek, organisch en helder. Dit is iets anders
Hoe langer ik dit werk doe, hoe meer reden ik
dan opkomen en een goed stuk spelen. Dit is
heb om projecten te doen die echt iets voor
opkomen en iemand wórden.
me betekenen en die in bepaalde opzich-
‘Johns uitgangspunt was: “Als ik ooit weer
ten onze kunstvorm veranderen. Rond mijn twintigste besefte ik dat ik deed wat iedereen doet. Over de wereld rennen, altijd op reis, afgezonderd van mensen. Wat maakte het de moeite waard? Jaren van mijn leven offerde ik op aan iets dat me niet genoeg boeide. Sinds ik ervoor heb gekozen met grote componisten samen te werken, is alles veranderd - hoe ik naar de wereld kijk, muziek, het leven - en ik kan mijn geluk niet op. In zekere zin is Scheherazade.2 ook een viering daarvan. Ik wil nieuwe muziek laten horen, eraan bijdragen dat mensen lang na mijn dood van een geweldige voorraad nieuw repertoire kunnen genieten. We kunnen niet eeuwig aan de zeventiende, achttiende eeuw blijven plakken; we moeten leven en levende kunst smeden.
illustratie George Barbier 1913 geïnspireerd op de première in 1910 van Rimski-Korsakovs Sheherazade als ballet.
Nieuwe muziek is er om van te genieten, maar het publiek heeft luistertraining nodig. Als mensen alleen maar horen wat ze al kennen, verandert hun manier van luisteren – ze
iets schrijf voor viool en orkest, dan moet het
luisteren of ze iets herkennen. Naar nieuwe
volkomen anders zijn dan alles wat ik tot nu
muziek moet je luisteren met een zin voor
toe heb gemaakt.” Dat is hem gelukt. Zonder
avontuur, voor spontaniteit. En dat zijn pre-
twijfel is deze Scheherazade het meest theatra-
cies de dingen waarvoor ik leef als musicus.
le werk voor viool en orkest dat ooit geschre-
Je hoeft niet van élke seconde van een avon-
ven is. Voor het vioolrepertoire, en muziek in
tuur te genieten, maar ga op avontuur! Dat
het algemeen, is het ook erg opwindend dat
is het leven. Het gaat niet alleen om comfort,
een groot en belangrijk componist een nieuw
perfectie en veiligheid. It’s human, this whole
standpunt heeft ingenomen over hoe naar
music thing.”
muziek geluisterd wordt – hoe muziek, behal-
interview Rolf Hermsen
a a a - breaking news
23
John Adams en Leila Josefowicz bij de wereldpremière van Sheherazade.2. New York, 26 maart 2015. Foto: © Chris Lee
biografische informatie John Adams De Amerikaanse componist en dirigent John Adams (1947) heeft de afgelopen 25 jaar een bepalende rol gespeeld bij de ontwikkeling van de hedendaagse muziek. Harmonielehre,
composities. Zijn werken zijn opvallend van-
“The intensity of the emotional output in this piece is beyond anything I’ve ever done”
wege hun klankbrille, ritmische gedrevenheid
Leila Josefowicz over Scheherazade.2
Shaker Loops en Short Ride in a Fast Machine behoren tot de meest gespeelde hedendaagse
en de actuele aard van hun onderwerpen. Samen met Peter Sellars ontwikkelde hij baanbrekende, op recente historische gebeurtenissen gebaseerde opera’s als Nixon in
Leila Josefowicz
China, The Death of Klinghoffer en Doctor Ato-
Leila Josefowicz (1977), geboren in Canada
mic. Op de aanslagen van 11 september 2001
en opgegroeid in Californië, begon op haar
reageerde hij met On the Transmigration of Souls
derde met vioolspelen. Ze bleek een onge-
voor orkest en koor.
woon talent. Op haar achtste trad ze al op
John Adams dirigeert ’s werelds meest voor-
met het Vioolconcert van Max Bruch en op
aanstaande orkesten; hij stond onder meer
gala-avonden speelde ze voor beroemdheden
voor The Cleveland Orchestra, het Chica-
als Ronald Reagan en Andrew Lloyd Webber.
go Symphony Orchestra, de San Francisco
Vanaf haar dertiende studeerde ze aan het
Symphony en de orkesten van Pittsburg en
Curtis Institute of Music in Philadelphia bij
Houston. Zijn repertoire reikt van Mozart tot
Joseph Brodsky en Jaime Laredo. Sinds haar
Ellington en Zappa, naast zijn eigen composi-
debuut in 1994 in de New Yorkse Carnegie
ties. Adams dirigeerde het Koninklijk Con-
Hall is Leila Josefowicz regelmatig te gast bij
certgebouworkest al eerder - in 1994 en in
de grote Amerikaanse orkesten.
1998 - met een programma van eigen werk in
Haar eerste cd, met de vioolconcerten van
combinatie met dat van andere componisten.
Tsjaikovski en Sibelius, betekende haar inter-
Adams ontving eredoctoraten van Yale, Har-
nationale doorbraak. Op haar twintigste was
vard, de Juilliard School en andere universitei-
ze daarnaast even het gezicht van ‘Allure’ van
ten. Hij schreef een autobiografie en draagt
Chanel.
regelmatig bij aan The New York Times Book
Leila Josefowicz maakt zich al geruime tijd
Review.
sterk voor nieuwe muziek. Ze werkt nauw samen met vooraanstaande componisten als John Adams en Esa-Pekka Salonen en
“I thought that I could create a piece that [...] had something serious to say about a woman’s power”
heeft een groot aantal wereldpremières op
John Adams over Scheherazade.2
het Vioolconcert van Oliver Knussen. In 2011
haar naam staan. Bij het Koninklijk Concertgebouworkest debuteerde ze in 2004 met soleerde ze met het orkest in Concentric Paths van Thomas Adès.
a a a - breaking news
25
breaking news @ entrée
stop de persen: Het is weer tijd voor het Entrée Late Night Café! Entrée, de jongerenvereniging van Het
en Twitter volgen we het nieuws van minuut
Koninklijk Concertgebouw en het Ko-
tot minuut op de ‘bliep!’ van onze mobiele
ninklijk Concertgebouworkest, geeft een
apparaten. Het doorbreken van tv- en radio-
eigen invulling aan het festivalthema met
programma’s is nauwelijks nog nodig.
muziek, dichtkunst, en haute couture.
De term ‘breaking news’ is bovendien aan inflatie onderhevig. Amerikaanse nieuws-
Breaking News is het thema van dit AAA
zenders als CNN en Fox News trekken met
Festival, maar wat is dat eigenlijk? Oorspron-
gillende banners de aandacht van de kijker
kelijk was dat het nieuws waarvoor radio en
naar het scherm, waarna zij het nieuwsitem
tv-programma’s werden onderbroken; het
zo lang uitmelken dat je je afvraagt hoe lang
nieuws ‘breekt’ er dwars doorheen. Maar in
het nog ‘breaking’ is.
deze tijd van sociale media zoals Facebook
26
a a a - breaking news
donderdag 15 oktober Breaking news in muziek en dichtkunst
Entrée Late Night Café
oog- en oorgetuigen Tijdens de Entrée Late Night zullen we met
concertgebouw
diverse kunstvormen dit veelkoppige monster
Spiegelzaal
22.30-01.30 uur
belichten. Leden van het Koninklijk Concertgebouworkest voeren Steve Reichs
met
WTC 9/11 voor strijkkwartet en soundtrack
PoetryPusher Justin Samgar mmv Myrthe van
uit, een beklemmende muzikale vertolking
de Weetering altviool, Tom Wolfs klarinet,
van een van de heftigste ‘breaking news’
Niek KleinJan vibrafoon | Nate Dizco | DJ-duo
gebeurtenissen uit het recente verleden. Het
Ohms | Jana Chocholackova, concertgebouw
stuk brengt ons weer helemaal terug bij die
couture
dag; de soundtrack bevat authentieke opnamen van verkeersleiders, brandweermannen
ca. 23.00 uur
en ooggetuigen.
Steve Reich (1936)
Dichter, verhalenverteller en zelfbenoemde
WTC 9/11 (2010)
fulltime ‘PoetryPusher’ Justin Samgar zal
voor strijkkwartet en tape
de avond welbespraakt begeleiden met zijn
Christian van Eggelen viool
rake rijmen, daarbij muzikaal ondersteund
Michael Waterman viool
door Myrthe van de Weetering altviool, Tom
Vincent Peters altviool
Wolfs klarinet en Niek KleinJan vibrafoon. Justin
Fred Edelen cello
27
werd bekend als huisdichter bij radio- en tv-programma’s van BNN en 3FM en maakt
toegang gratis
tegenwoordig vrij werk naast werk in opdracht. Nieuw en hip en daarom ‘breaking news’ in de club- en poppodia-scène is de Amsterdamse Nate Dizco met zijn fijne mix van R&B,
Het Late Night Café is sinds het allereerste
pop, funk en jazz.
AAA Festival in september 2010 een onmisbaar
De upcoming Slowaakse couturier Jana
onderdeel. Entrée, de jongerenvereniging van
Chocholackova, gespecialiseerd in schoenen,
Het Koninklijk Concertgebouw en het Koninklijk
zal net als bij eerdere edities van het Late
Concertgebouworkest, staat garant voor een
Night Café een speelse en verrassende aan-
eigen, altijd weer verrassende invulling van
kleding verzorgen.
het festivalthema. Verschillende kunsten en
De avond wordt geopend en afgesloten door
muziekvormen komen samen in één doorlopend
het DJ-duo Ohms, waarbij naast een dansje
programma van unieke performances. Vast
en een drankje aan de bar gelegenheid is voor
onderdeel is een mini-concert door musici van het
het uitwisselen van het laatste nieuws.
Koninklijk Concertgebouworkest aan het begin van
Mieke Bleeker
de Late Night, waarna vernieuwende artiesten uit alle mogelijke kunsten hun opwachting maken. Iedereen is welkom op dit ontmoetingspunt voor artiesten, concertgangers en wie maar zin heeft in een bruisende avond.
breaking news @ stedelijk museum
voorpaginamateriaal of museumstuk confrontaties journalistiek en kunst
het programma Confrontaties, waarin beeldende kunst en muziek worden afgewisseld met korte lezingen en debat. De relaties tussen de verschillende kunstvormen worden verkend en hun maatschappelijke relevantie onderzocht aan de hand van het thema dat centraal staat in het AAA Festival.
Breaking News gastsprekers en muziek
28
Deze keer zullen gastsprekers Jan Banning, Hripsimé Visser en An-Sofie Kesteleyn het thema Breaking News – de kunstenaar doet verslag vanuit hun eigen invalshoek belichten. Soldaat wordt neergeschoten op het moment dat
Vier musici van het Koninklijk Concertge-
Robert Capa een heroïsch portret van hem wil maken
bouworkest spelen het strijkkwartet WTC 9/11
(1937). De foto werd een icoon van de Spaanse Burger-
van Steve Reich. Dit werk ontstond in 2010
oorlog. Later beweerden sommigen dat deze in scène
op verzoek van het befaamde Kronos Quar-
was gezet. collectie Stedelijk Museum
tet. Het idee was om de vier strijkers direct
foto Robert Capa/Hollandse Hoogte
te laten inspelen op tevoren opgenomen stemgeluiden. Reich greep terug op de vaak
In Confrontaties bespreken fotograaf Jan
verwarrende en heftige berichten die gedeeld
Banning, bestuurder World Press Photo,
werden door de Amerikaanse luchtdefensie
Hripsimé Visser, conservator fotografie
en reddingswerkers, en op latere interviews
Stedelijk Museum en de jonge fotografe
met omwonende vrienden en bekenden. Het
An-Sofie Kesteleyn de raakvlakken van
gezin van zijn zoon verbleef op het moment
kunst en journalistiek.
van de aanvallen in Reichs appartement, enkele blokken verwijderd van het instortende
Met veel trots presenteert het Stedelijk
World Trade Center. Het stuk begint met een
Museum in samenwerking met het Konink-
vioolimitatie van het onmiskenbare geluid
lijk Concertgebouworkest ook dit seizoen
van een hoorn die van de haak ligt. De cover
binnen de vier edities van het AAA Festival
van de eerste cd-opname van het kwartet,
a a a - breaking news
Vrijdag 16 oktober die een foto van het brandende WTC toonde,
Confrontaties
liet de componist vervangen na beschuldigin-
Stedelijk Museum – Teijin Auditorium
gen wegens commerciële uitbuiting van de
16.00-17.45 uur
aanslag. Feitelijk gaat het werk meer over de herinneringen en latere reacties. Reich vond
gasten
bovendien dat de discussie afleidde van de
Jan Banning fotograaf, lid raad van advies World
muziek.
Press Photo Hripsimé Visser conservator fotografie Stedelijk
De verslaggever als kunstenaar
Museum Amsterdam
foto’s in het wereldnieuws
An-Sofie Kesteleyn fotografe
Breaking News met de bijbehorende iconische foto’s van de momenten waarop de
Steve Reich (1936)
internationale media zich gezamenlijk op een
WTC 9/11 (2010)
schokkende of ontroerende gebeurtenis stor-
voor strijkkwartet en tape
ten staan in ons culturele geheugen gegrift:
Christian van Eggelen viool
9/11, de val van Lehman Brothers, de verschil-
Michael Waterman viool
lende revoluties van de Arabische Lente, en
Vincent Peters altviool
meer recentelijk de vluchtelingenproblema-
Fred Edelen cello
tiek in Europa. Gaan we even voorbij aan de directe strekking van het nieuws – persoon-
samenstelling en presentatie
lijk verlies of wat je voelt in je portemonnee -
Britte Sloothaak assistant curator public program 29
dan zien we de verschillen in interpretatie en
Stedelijk Museum
vorm tussen de verslaggevingscultuur van de
Mark van Dongen assistent artistieke zaken
Britse BBC, de links-liberale The Huffington Post
Koninklijk Concertgebouworkest
of het Arabische nieuwsnetwerk Al Jazeera, en ook al tussen NRC of Volkskrant. Ergens in het
toegang entreeprijs museum
verlengde hiervan wordt de verslaggeving kunst. Artistieke overwegingen gaan een rol spelen in het toekennen van een World Press
stenaar Banksy – wordt kunst zelf nieuws. De
Photo prijs, of een foto komt in het Stedelijk
keuzes van de beeldmakers hebben conse-
Museum te hangen – kan beide ook?
quenties voor onze perceptie van het nieuws.
De kunstenaar als verslaggever rol kunst in beeldvorming van actualiteit
An-Sofie Kesteleyn
Journalistieke benaderingen en technieken
An-Sofie Kesteleyn, geboren in België, be-
vinden we in toenemende mate terug in het
gon op haar 18de te fotograferen en haalde
werk van kunstenaars en componisten. Kunst
in 2001 haar masters aan de Koninklijke
gaat een rol spelen in beeld- en verhaalvor-
Academie voor Schone Kunsten in Gent. Zij
ming van nieuwsfeiten. Wat wordt getoond,
fotografeerde voor de Volkskrant, De Stan-
wat wordt weggelaten? Soms – we denken
daard en Vrij Nederland. In haar foto essays
aan de overrompelende opening van het
richt zij zich hoofdzakelijk op mensen en
‘bemusement park’ Dismaland van graffitikun-
de manier waarop zij leven.
a a a - breaking news
Jan Banning
Hripsimé Visser
Jan Banning is kunstenaar. Hij maakte een
Hripsimé Visser is sinds 1990 conservator
groot aantal boeken, waaronder Bureaucratics
fotografie bij het Stedelijk Museum Amster-
en Troostmeisjes/Comfort Women. Zijn werk is
dam. Daarvóór was zij als docente verbon-
gepubliceerd in onder ander GEO, The New
den aan onder meer het Institut Français in
Yorker en Vrij Nederland, en werd bekroond
Den Haag. Voor het Stedelijk Museum was
met diverse prijzen, waaronder een World
zij curator of co-curator van exposities ge-
Press Photo Award. Het Rijksmuseum, het
wijd aan het werk van Hans Aarsman (1994),
Museum of Fine Arts Houston, het High Mu-
Thomas Struth (1998), Sam Taylor-Wood
seum of Art in Atlanta en andere musea na-
(2002) en Rineke Dijkstra (2004), of the-
men werk van hem op in hun collecties. Op
matische tentoonstellingen als Footloose
25 september 2015 verscheen het i.s.m. Dick
(2001) en Mapping the City (2007). Zij leverde
Wittenberg gemaakte boek Het gezicht van de
tekstbijdragen aan catalogussen, boeken
armoede. Jan Banning is lid van de Raad van
en tijdschriften, waaronder Vrij Nederland,
Advies van World Press Photo.
Perspectief: tijdschrift voor fotografie, European Photography en Kunstschrift.
30
Texas, 2007. Rudy Flores, Texas Ranger. Uit de serie Bureaucratics. foto: ©Jan Banning a a a - breaking news
Vooruitblik
AAA festival actueel avontuurlijk aangrijjpend
Koninklijk Concertgebouworkest, Entrée, EYE, SPUI25, Stedelijk Museum i.s.m. het Van Gogh Museum onderdeel van het Cultuurprogramma
Voorprogramma: Ramsey Nasr kruipt in de
Munch : Van Gogh
huid van Vincent van Gogh Otto Tausk dirigent
Angst | Munch en Van Gogh
Detlef Roth bariton
8 - 17 januari 2016
werken van Dutilleux, Diepenbrock, Turnage (aanvang concert 21.15) vanaf € 23,00
Nadat hij bij een avondwandeling ‘de schrille klank van angstkreten’ in de natuur hoorde,
donderdag 14 januari 22.30-01.30 uur
schilderde Munch De Schreeuw. Van Gogh
Entrée Late Night Café
schilderde heftig bewogen De Sterrennnacht.
Het Concertgebouw - Spiegelzaal en
AAA volgt het spoor van twee kunstenaars
Entreehal afterparty met verrassende acts
op de rand van een zenuwinzinking.
vrij toegankelijk
PROGRAMMA
vrijdag 15 januari 16.00-17.45 uur Confrontaties
tot en met 17 januari dagelijks
Stedelijk Museum - Teijin Auditorium
Van Gogh Museum
presentatie beeldende kunst, muziek, debat
tentoonstelling Munch : Van Gogh
entreeprijs museum
€ 17,00 (gratis met Museumkaart) vrijdag 15 januari 20.15 uur vrijdag 8 januari 18.30 – 22.00 uur
Concert Koninklijk Concertgebouworkest
Van Gogh Museum
Het Concertgebouw - Grote Zaal
avondprogramma met o.a. nieuw werk van
Otto Tausk dirigent
Genevieve Murphy gespeeld door musici van
Detlef Roth bariton
het Koninklijk Concertgebouworkest
programma zie 14 januari +
i.s.m. Het Dolhuys
Gerard Schurmann delen uit ‘Six Studies of
€ 17,00 (gratis met Museumkaart)
Francis Bacon’ (Nederlandse première) 19.15 uur inleiding Elmer Schönberger
woensdag 13 januari 17.00 uur
aansluitend Meet the Artists - Spiegelzaal
Academisch-cultureel centrum SPUI25
vanaf € 23,00
AAA-lezing met muziek, 18 januari avond EYE
gratis (wel reserveren www.SPUI25.nl)
film Edvard Munch (1974) docudrama donderdag 14 januari 20.15 uur
Peter Watkins regie
concert Koninklijk Concertgebouworkest
Stefan Majakowski inleiding
Het Concertgebouw - Grote Zaal
vanaf € 12,50 a a a - breaking news
31
BREAKING NEWS DE Vaste partners en evenementen van het AAA Festival
academisch-cultureel centrum spui25 AAA-lezing met kamermuziek (wo 17.00 uur)
KUNSTENAAR DOET VERSLAG
koninklijk concertgebouworkest Concert serie AAA met Voorprogramma (do 20.15 uur)
entrée Entrée Late Night Café in Het Concertgebouw (do ca. 22.30 uur)
stedelijk museum Confrontaties in het Teijin Auditorium (vr 16.00-17.45 uur)
koninklijk concertgebouworkest Concert serie A (vr 20.15 uur) met inleiding 19.15 uur en Meet the Artists na afloop
eye Filmprogramma (wisselende data)
Het AAA Festival wordt mede mogelijk gemaakt door de Stichting Donateurs Koninklijk Concertgebouworkest.
AAA FESTIVAL 11 - 16 OKT ‘15
www.AAAfestival.nl
entrée | eye | spui25 stedelijk museum koninklijk concertgebouworkest
PROGRAMMA OKTOBER 2015
COLOFON
ZO 11
uitgever
16.00 uur
EYE
film Die Verlorenen (The Lost)
Koninklijk Concertgebouworkest
regie Reynold Reynolds
Jacob Obrechtstraat 51
muziek Nieuw Amsterdams Peil
1071 kj Amsterdam Postbus 78098
WO 14
17.00 uur
SPUI25
Foto’s liegen, fotografen niet
1070 lp Amsterdam www.concertgebouworkest.nl
Donald Weber muziek Jörgen van Rijen trombone
redactie Mark van Dongen
DO 15 - ZO 18
HET CONCERTGEBOUW
Martijn Voorvelt
tentoonstelling Stories of Change -
Esther Wouters
Beyond the ‘Arab Spring’
beeldredactie en opmaak
World Press Photo
Esther Wouters
DO 15
20.15 uur
HET CONCERTGEBOUW
tekst
voorprogramma 20.15 uur
Mieke Bleeker, Mark van Dongen,
Lieve Joris: Spiegelbeeld
Rolf Hermsen, Marieke Huizinga,
concert 21.15 uur werken van John Adams
World Press Photo, Esther Wouters
Koninklijk Concertgebouworkest John Adams dirigent | Leila Josefowicz viool
basisontwerp en omslag
Entrée Late Night Café 22.30 - 01.30 uur
Atelier René Knip
musici van het Koninklijk Concertgebouworkest, PoetryPusher, Nate Dizco, DJ-duo Ohms,
drukwerk
Jana Chocholackova
Mart.Spruijt
VR 16
16.00 - 17.45 uur
STEDELIJK MUSEUM
confrontaties Jan Banning, Hripsimé Visser, musici van het Koninklijk Concertgebouworkest VR 16
20.15 uur
HET CONCERTGEBOUW
inleiding 19.15 uur KOORZAAL Thea Derks concert 20.15 uur werken van John Adams Koninklijk Concertgebouworkest John Adams dirigent | Leila Josefowicz viool meet the artists 22.20 uur SPIEGELZAAL Joel Ethan Fried, John Adams, Leila Josefowicz
copyright Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam © c/o Pictoright Amsterdam 2011. Overname van artikelen alleen na toestemming van de uitgever. De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden van het beeldmateriaal te achterhalen. Zij die menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
