Brandveiligheid & Nieuwbouw

Brandveiligheid & Nieuwbouw

14 mei 2014

Denken in brandrisico’s

AcvZ kennisplatform voor zorgvastgoed

pagina 3

pagina 11

Brandveiligheid & Nieuwbouw

De Bosch Dual Ray brandmelder Detecteert brand sneller dan het oog

De Dual Ray automatische brandmelder van Bosch detecteert branden sneller dan ooit en beperkt valse alarmen tot een absoluut minimum. Brandmelders die zijn uitgerust met Dual Ray Technologie werken met uiterste precisie, waardoor zelfs de kleinste rookdeeltjes gedetecteerd kunnen worden. Dual Ray brandmelders garanderen u optimale bescherming en betrouwbaarheid in iedere omgeving. Voor meer info bel 040 25 77 200 of kijk op www.boschsecurity.nl

2

3

Brandveiligheid

Denken in brandrisico’s

Zorgen om de zorg

‘De huidige bouwregelgeving is ten aanzien van brandveiligheid alleen gericht op veiligheid van personen, maar niet op bedrijfscontinuïteit. Daarom moeten we leren denken in brandrisico’s in plaats van regels.’ Dat is de belangrijkste boodschap die de bezoekers te horen krijgen tijdens het Nationaal Brandveiligheidscongres 2014 op 17 april in Ede. Veel aandacht is er ook voor de brandveiligheid bij transformatie van gebouwen. Wat vindt men in Nederland een acceptabel brandveiligheidniveau in bestaande gebouwen en waar loopt men tegenaan als een gebouw van functie verandert? Die vragen komen deze dag aan bod tijdens diverse lezingen en sessies. De parallelsessie ‘Wanneer is goed, goed genoeg. Verbouwen met gezond verstand’, is er een van. Deze sessie geeft deelnemers aan het congres de kans het gesprek met elkaar aan te gaan. Discussieleider is Remko Oosterwijk van facilitair advies- en onderzoeksbureau Fier.fm. Bij de sessie ‘Verbouwen met gezond verstand’ is de zaal gevuld met onder andere architecten, aannemers, veiligheidsadviseurs, leveranciers van veiligheidsproducten en facilitair managers. De leiding van de sessie is in handen van Saskia Peters, brandveiligheidsadviseur Falck AVD en Joost Pothuis, senior consultant, divisie gebouwen Arcadis, en betrokken bij de totstandkoming van het Bouwbesluit. Dat is een document waarin de overheid heeft vastgelegd aan welke eisen een gebouw minimaal moet voldoen op het gebied van veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu.

“Wij maken ons zorgen over het aantal mensen dat niet zelfredzaam is, maar wel in een zelfstandige woning woont. De panden voldoen aan alle wet- en regelgeving maar in die complexen wonen kwetsbare mensen die niet in staat zijn om zelf te vluchten bij een ramp. Ook zijn er vaak geen bhv’rs woonachtig die eerste hulp kunnen verlenen, zijn er geen sprinklers om vuur te blussen en is er maar één lift.” Dat zegt Jasper van Vugt van Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond in het blad Metro van vrijdag 18 april. Het berichtje illustreert precies de zorgen die een aantal deelnemers aan het Nationaal Brandveiligheidscongres op 17 april in Ede uiten.

Remko Oosterwijk leidt de discussie.

de kwaliteit, maar dat geldt ook de versnippering van veiligheidsmaatregelen. “Er zijn nogal wat mensen bezig met verschillende taakjes. Als al deze mensen hun taak hebben gedaan, heb je nog geen samenhangend kwaliteitsplan”, zegt Pothuis. Juist dat was de kritiek die GGZ-instelling Rivierduinen kreeg van de Onderzoeksraad voor Veiligheid nadat erop 12 maart 2011 brand was geweest in de kliniek Intensieve Zorg Ouderen. Men voldeed aan alle wettelijke eisen, maar wat ontbrak was een samenhang in de brandveiligheidsmaatregelen. Er is een spanningsveld tussen het economische belang van de opdrachtgever en de veiligheid van de gebruiker.

Kloof “Er is een enorme kloof tussen de belangen van de opdrachtgever en de eindgebruiker. De gebruiker heeft vaak geen enkel besef van wat brandveiligheid is”, merkte John van Lierop van de Nederlandse Organisatie voor Brandveiligheid (NOVB) op. “De meeste bouwers hebben geen boodschap aan degene die uiteindelijk het gebouw gebruikt. Zij hebben er geen belang bij een euro meer uit te geven.” Pothuis: “We moeten bij brandveiligheid denken vanuit de gebouwconsument in plaats vanuit degene die zijn handtekening zet onder het bouwcontract. Dat is wat we willen benadrukken.”

Er is een enorme kloof tussen de belangen van de opdrachtgever en de eindgebruiker Het Bouwbesluit is een heel eigen leven gaan leiden. Opdrachtgevers gaan er volgens Pothuis teveel vanuit dat alles in orde is wanneer een gebouw maar voldoet aan het Bouwbesluit. “Dat is niet het geval. Het Bouwbesluit is niet meer dan een basis, een voedingsbodem voor een goed gebouw.” Ontwerpmiddel Het Bouwbesluit, vindt Pothuis, wordt onterecht ingezet als ontwerpmiddel. Hij vindt zelfs dat binnen ontwerpopleidingen te veel de nadruk ligt op de toepassing van het Bouwbesluit en te weinig op het trainen van studenten in het omgaan met begrippen als veiligheid en duurzaamheid. “Gebruik het alleen als toetsingsinstrument en zorg dat je weet wat de achtergronden inhouden.” Het Bouwbesluit is het absolute minimum. Het biedt schijnveiligheid als niet verder wordt gedacht. Versnippering Niet verder denken dan het Bouwbesluit bedreigt

& Nieuwbouw

Bezoekers kunnen bij diverse stands informatie opdoen.

“Dat spanningsveld ontstaat, heel treurig, vooral bij gebouwen die voor mensen zijn bedoeld, zoals in de zorg. Mensen hebben minder economische waarde dan bijvoorbeeld de internetverbinding die plat kan komt te liggen, wat een gevaar kan zijn voor de bedrijfscontinuïteit”, zegt Pothuis. Toch heeft ook de zogbestuurder economisch belang bij schadebeperking en bedrijfscontinuïteit, zo wordt opgemerkt. Voor het bestuur van een instelling is het belangrijk dat er snel weer zorg kan worden geboden. Dat is niet iets waarin wordt voorzien door regelgeving, maar het is de verantwoordelijkheid van de bestuurder.

Welke risico’s neemt een organisatie? Het gaat ook om gezond verstand. De kans dat iemand omkomt bij een auto-ongeluk is groter dan omkomen bij een brand. “Elke dode is er een teveel”, zegt Pothuis. “Maar als we niet accepteren dat er bij woningbranden mensen kunnen omkomen, dan kunnen we niet leven. Dat is het spanningsveld. Welke risico’s wil je accepteren?” Het Nationaal Brandveiligheidscongres werd mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Binnenlandse Zaken, het ministerie van Veiligheid en Justitie, Rockwool, Falck en Promat. De presentaties die gehouden zijn tijdens dit congres, zijn te raadplegen via www.sbrcurnet.nl/ projecten/programma-nbc-2014.

Van Vugt zei dit naar aanleiding van een grote brand die in diezelfde week had gewoed in wooncomplex Het Lichtpunt in Rotterdam-Zuid. De brandweer werd daar geconfronteerd met een aanzienlijk aantal minder of niet mobiele bewoners, van wie er dertien bedlegerig waren en niet in staat zichzelf in veiligheid te brengen. Nieuwe situatie Charles Meijer, van Brandweer Nederland en ook aanwezig op het congres in Ede, vindt dat de verschillende risico’s nog te weinig in beeld worden gebracht. Alle risico’s die overblijven, nadat een organisatie heeft voldaan aan de wettelijke regels, moet het zorgbestuur ook afdekken. “Dat weten veel verpleeghuizen niet”, merkt een van de aanwezigen op. De organisatie neemt de verantwoordelijkheid van de bewoners over. Anders is het voor een bewoner die geen zorg (meer) krijgt. Die is zelf verantwoordelijk voor zijn (brand)veiligheid. Nu ouderen door overheidsbesluiten steeds langer zelfstandig blijven wonen, ontstaat er een nieuwe situatie. Wie gaat ouderen in geval van acute nood bijstaan? “De thuiszorg komt je niet redden.” Hier zal moeten worden gewerkt aan bewustwording van de brandveiligheidsrisico’s. Daar wordt volgens Charles Meijer door Brandweer Nederland al enige tijd aan gewerkt. Hij wist daarbij op de methode ‘Geen nood bij brand’. Dit is een methode om de brandveiligheid in onder meer zorginstellingen te verbeteren. Het uitgangspunt is een actieve samenwerking tussen het bestuur en de medewerkers van de zorginstellingen en de brandweer. Brandbaar materiaal Niet alleen het feit dat er steeds meer minder mobiele ouderen zelfstandig wonen, telt. Ook het feit dat er in de huizen steeds meer materialen staan die erg brandbaar zijn. De tijd om te vluchten is in de loop van de jaren afgenomen. Ook binnen de ziekenhuizen en zorginstellingen is veel anders dan zo’n twintig jaar geleden. Een instelling zou 24 uur per dag in staat moeten zijn patiënten of bewoners snel te kunnen evacueren. “Dat besef is er vaak niet, concludeert Joost Pothuis, senior consultant, divisie gebouwen bij Arcadis. “De gebouwen zijn hetzelfde gebleven, maar de randcondities zijn veranderd. Er komen steeds minder handen aan het bed. Daardoor kan een instelling niet 24 uur per dag een optimale ontruimingsorganisatie bieden. Ook de context bepaalt de brandveiligheid.”

Door Marja den Otter-Baars

Door Marja den Otter-Baars

Bouwbesluit 2012 Het doel van de brandveiligheidsvoorschriften is ongewijzigd gebleven: het voorkomen van slachtoffers (gewonden en doden) en het voorkomen dat een brand zich uitbreidt naar een ander perceel. Het behouden van het bouwwerk en het voorkomen van schade aan het milieu, monumenten of maatschappelijke voorzieningen of belangen zijn geen doelstellingen van dit besluit. (Staatsblad 2011, pagina 146). In de pauze worden de ervaringen uitgewisseld.

Minder mobiele zelfstandig.

ouderen

worden

steeds

vaker

Brandveiligheid & Nieuwbouw

4

WMO-UNITS

ZORGT VOOR KWALITEIT VAN LEVEN

WWW.BLOKUNITS.NL EEN WMO-UNIT BIEDT VELE MOGELIJKHEDEN Stijl en vormgeving sluiten aan bij de bestaande woning Materiaalkeuze in overleg met de bewoner Indeling en maatvoering is variabel met mogelijkheden voor slaapkamer, sanitaire ruimte, slaapkamer met sanitaire ruimte. Toegankelijkheid en afmeting van de woning bepaalt de positie van de unit

Geschikt voor het aanbrengen van een plafondlift systeem Lichtinval en uitzicht hebben invloed op de vormgeving Ruimte voor persoonlijke wensen Volledig rolstoel toegankelijk

Vraag vrijblijvende informatie

(0184) 615 235

5

Brandveiligheid

*

Andere kijk op brandveiligheid

& Nieuwbouw

Stil alarm voor ontruiming* Elk bedrijf of instelling is anders en vraagt daarom ook om een andere toepassing voor wat betreft ontruimingsalarmering. Om te verkennen welke methoden van ontruiming vereist en wenselijk zijn, inventariseert Ascom het bedrijf of instelling en het gebouw. Met de expertise van de eigen specialisten, kan Ascom een advies, ontruimingsplan en de benodigde apparatuur leveren.

Corridor in verpleegafdeling (Amphia Ziekenhuis Breda).

De brandveiligheidsvoorschriften voor nieuwe en bestaande gebouwen liggen vast in het Bouwbesluit 2012. Het Bouwbesluit bevat zogenaamde publiekrechtelijke voorschriften, wat wil zeggen dat ze niet vastgelegd hoeven worden in enig contractdocument om geldig te zijn. De brandveiligheidsvoorschriften in het Bouwbesluit zijn zo concreet mogelijk geformuleerd, ook voor gezondheidszorgfuncties zijn er concrete eisen waaraan het gebouw moet voldoen. Bij het toetsen van de brandveiligheid van een zorginstelling ligt de focus dus op het voldoen aan de voorschriften van het Bouwbesluit. Dat noemt men ook wel regelgerichte brandveiligheid. Projectspecifieke kenmerken worden hierin niet gewaardeerd, zodat niet het optimale voorzieningenniveau voor brandveiligheid wordt gerealiseerd. Met doelgerichte brandveiligheid (risicogerichte brandveiligheid) kan dat wel. Doelgerichte brandveiligheid leidt tot een optimaal afgestemd voorzieningenniveau en is daardoor altijd kostenefficiënter dan regelgerichte brandveiligheid. Het toetsen van doelen is daarbij minder eenvoudig dan het toetsen aan regels. Vanwege die eenvoudige toetsing wordt regelgerichte

brandveiligheid dan ook het meest toegepast, zowel in ontwerp als in beheer, onderhoud en exploitatie. Echter, er is wel een trend waarneembaar naar doelgerichte brandveiligheid. Daarin worden bouwkundige brandveiligheidsvoorzieningen in samenhang met installatietechnische en organisatorische voorzieningen gewaardeerd.

Doelgerichte brandveiligheid leidt tot een optimaal afgestemd voorzieningenniveau en is daardoor altijd kostenefficiënter dan regelgerichte brandveiligheid Uiteraard moet daarbij rekening worden gehouden met de betrouwbaarheid van die voorzieningen, dat is in een risicogerichte aanpak goed mogelijk. Zo’n risicogerichte aanpak kan leiden tot een verpleegafdeling waarin niet alle patiën-

tenkamers als aparte beschermde subbrandcompartimenten zijn ingericht, maar in plaats daarvan goed stromingsdicht (‘luchtdicht’) van de corridor zijn afgeschermd zodat deze gedurende de evacuatie door de BHV vrij van rook blijft. Nieman Raadgevende Ingenieurs kan daarvoor inspecties, metingen maar ook simulatieberekeningen uitvoeren. Kijk voor meer informatie op www.nieman.nl. Door ir. Ruud van Herpen FIFireFE

Meetopstelling stromingsdichtheid scheidingsconstructies (Amphia Ziekenhuis Breda). Om te verkennen welke methoden van ontruiming vereist en wenselijk zijn, inventariseert Ascom het bedrijf of instelling en het gebouw.

Actieve blussystemen voor de zorg * Directies en besturen van zorginstellingen zijn zich de laatste jaren steeds bewuster geworden van brandveiligheidsrisico´s voor de patiënt, de bezoeker, de medewerker, het gebouw én de continuïteit van zorg, stelt de Nederlandse Organisatie voor Brandveiligheid (NOVB) tevreden vast. De vraag die zich vervolgens aandient is op welke wijze de brandveiligheid te optimaliseren is cq de brandveiligheidsrisico’s te minimaliseren zijn. Het zijn vragen van een praktisch en technisch, maar ook van een moreel-ethisch karakter, omdat de zoektocht ook betekent dat wordt vastgesteld welke risico’s aanvaardbaar worden geacht. Waar het gaat om de optimalisatie van brandveilig-

Om vooral alarmen en instructies voor alle soorten ontruimingen aan de juiste personen door te geven wordt, met name binnen zorgomgevingen met minder zelfredzame personen, gebruik gemaakt van stille ontruimingsalarmering. Dit kan door middel van attentiepanelen in bijvoorbeeld de verpleegpost, codeberichten via de geluidsinstallatie maar ook op basis van een koppeling aan het Ascom communicatiesysteem. De verantwoordelijke persoon krijgt de informatie direct op zijn pager of draadloze handset gepresenteerd en kan de benodigde acties uitvoeren met als doel paniek te voorkomen. De belangrijkste eigenschappen zijn: De juiste hulpverlener is zeer snel bereikbaar; Het systeem is zeer betrouwbaar; Zeer snelle groepsoproepen voor ontruiming; Selectieve alarming is mogelijk; Communicatiesysteem is ook te gebruiken voor andere toepassingen; Alarmering is niet afhankelijk van een eventuele telefooncentrale; Alles is conform NEN2575.

Meer branden in zorggebouwen

heid is de NOVB een vurig pleitbezorgster van de integrale benadering. In dat model is optimale brandveiligheid het resultaat van een mix van bouwkundige, installatietechnische en organisatorische maatregelen. Als bij bouw of verbouw de brandveiligheid in de eerste ontwerpfase vanuit deze drie-eenheid wordt bekeken, is een aantal alternatieve en betaalbare oplossingen voorhanden. De integrale benadering biedt ook ruimte voor ‘onderhandeling’ over maatregelen die de brandveiligheid vergroten en tegelijkertijd de kosten binnen de perken houden.

Brandveiligheid verdient meer aandacht. Zowel het aantal grote branden, als het aantal binnenbranden in zorggebouwen is recent enorm toegenomen, blijkt uit cijfers van CBS en het Verbond van Verzekeraars.

Continuïteit Actieve blussystemen, zoals sprinklers en watermist voldoen aan die twee criteria. Zij pakken de De sprinkler detecteert en controleert brand.

brand snel en trefzeker bij de bron aan, zodat die zich niet uitbreidt en al onder controle is voordat de brandweer arriveert. Zo vergroten deze systemen de veiligheid van patiënt, medewerker, bezoeker, het gebouw en komt de continuïteit van zorg niet in gevaar terwijl exploitatiekosten gelijk blijven. Immers, bij aanwezigheid van een actief blussysteem kunnen de eisen voor passieve brandveiligheid en de BHV omlaag en dat spaart euro’s uit. Meer informatie: www.geefbrandgeenkans.nl

In 2013 deden zich in Nederland 148 grote branden voor. Hierbij bedroeg de geraamde schade één miljoen euro of meer. Sinds de start van de registratie van miljoenenbranden in 1998 deden zich in één jaar niet eerder meer grote brandcalamiteiten voor. Het oude record dateert van 2003 met 129 grote branden. Het aantal binnenbranden in zorggebouwen blijkt fors gestegen. In 2011 waren dat er 1081, een jaar later werd men geconfronteerd met 1673 binnenbranden in zorggebouwen, zoals ziekenhuizen en in gebouwen voor ouderenzorg, psychiatrie en gehandicaptenzorg. Dit is een stijging van 55 procent. Er zijn nog nooit zoveel binnenbranden in zorggebouwen geweest als in 2012.

* De teksten op deze pagina zijn aangeleverd door de betre ende organisaties of bedrijven

Brandveiligheid & Nieuwbouw

6

Oplossingen voor bouw, ruimte en milieu Bouw Ruimte Milieu

Akoestiek Bouwfysica Brandveiligheid Duurzaamheid Energie Gebiedsontwikkeling Lawaaibeheersing Milieu Rentmeesterij Ruimtelijke ordening Trillingen

LBP|SIGHT is een onafhankelijk advies- en ingenieursbureau met veertig jaar ervaring. Passie voor het vak is wat de honderd professionals bindt. Zelfs het eenvoudigste project heeft tegenwoordig grote implicaties, zowel ruimtelijk, juridisch, maatschappelijk, economisch als milieutechnisch. Geïntegreerde, specialistische kennis is cruciaal. Op ieder vakgebied hebben we de beste mensen in huis – experts die hun vak tot in de haarvaten beheersen. Out of the box-denken en gezond verstand zorgen voor andersoortige, effectieve maar vooral praktische oplossingen.

Kelvinbaan 40 3439 MT Nieuwegein (030) 231 13 77 www.lbpsight.nl

7

Brandveiligheid

Brand in het ziekenhuis*

& Nieuwbouw

Veilig en gezond als uitgangspunt* Zorginstellingen worden geconfronteerd met stringente wetgeving inzake brandveiligheid. Het naleven van deze voorschriften wil echter niet zeggen dat dit ook resulteert in een brandveilige situatie. Juist in de zorg is sprake van een diverse groep gebruikers met elk hun specifieke behoeften en beperkingen, waarbij alleen het voldoen aan de wet vaak ontoereikend is.

Sprinkler activering.

Zonder een sprinklerinstallatie zijn de gevolgen van een brand in een ziekenhuis niet goed voorspelbaar. Bij brand blijkt tijdig ontruimen een hele opgave en dat geldt met name voor grote patiëntenkamers en van de intensivecare-afdeling, waar ontruimen vaak onmogelijk is. IC-patiënten van de medische apparatuur ontkoppelen (en verplaatsten) is een groot risico, een operatie door brand afbreken is ondenkbaar. De Nederlandse Organisatie voor Brandveiligheid (NOVB) vindt dat het beveiligen van zorginstellingen en ziekenhuizen beter moet en kan en publiceerde de paper ‘Brandveiligheid in de zorg: het kan beter’. Sprinklersystemen (en watermistsystemen) geven per definitie een hoger brandbeveiligingsniveau, omdat een brand geheel automatisch snel en effectief wordt bestreden. De beginnende brand wordt onder controle gehouden en meestal geblust door één of twee sprinklerkoppen. De brand blijft beperkt tot één ruimte, waardoor slechts beperkt ontruimd hoeft te worden. Sprinkler- en watermistsystemen geven meer ontwerpkeuzevrijheid, flexibiliteit en beperken de investering in bouwkundige compartimenten en de instandhouding daarvan. De financiële (gevolg-) schade

bij brand is zeer beperkt, imagoschade wordt vermeden wanneer een ziekenhuis (gedeeltelijk) moet sluiten.

(Brand)veilige omgeving Een veilige situatie wordt alleen dan gerealiseerd indien er sprake is van een afgewogen mix van bouwkundige, installatietechnische en organisatorische maatregelen. Maatwerk is essentieel om een brandveilige omgeving te creëren, realiseren en beheren.

Honderd procent veiligheid bestaat niet, bewuste keuzes maken getuigt van verantwoordelijk bestuur

Gezond binnenklimaat Naast brandveiligheid is een goed binnenklimaat binnen zorginstellingen van groot belang. Het belangrijkste doel hierbij is het realiseren van een optimaal leef- en werkklimaat met een gezonde luchtkwaliteit, geen geluidoverlast en comfortabele ruimtetemperaturen. Hierbij is een goed ontwerp alleen niet voldoende. Het goed implementeren van de diverse systemen en het regelmatig controleren van de systeemprestaties zijn essentieel.

Wanneer deze aspecten worden meegenomen in de besluitvorming blijkt de investering in een actief blussysteem van grote waarde. Honderd procent veiligheid bestaat niet, bewuste keuzes maken getuigt van verantwoordelijk bestuur. Praktijk Uiteraard zijn er diverse ziekenhuizen die kozen voor een actief blussysteem. Een selectie daarvan, een aantal interessante onderzoeken en een vergelijking met de conventionele oplossingen vindt men net als de publicatie www.sprinkler.nl/ brandbeveiligingsconcepten of via: [email protected] Atrium van Orbis Sittard.

Volledig sleutelvrij in de toekomst* Het Universitair Ziekenhuis in Antwerpen (UZA) is volop in beweging; het gebouw breidt zich steeds verder uit en het personeelsbestand verandert continu. Daarom is het nu belangrijker dan ooit de veiligheid van het gebouw, het personeel en de patiënten te verbeteren met een modern sluitsysteem. Zo dacht UZA er ook over. Daarom koos dit ziekenhuis voor de oplossing van SALTO Systems en kan het nu specifieke toegangsrechten aan gebruikers verlenen. UZA heeft nu controle op wie, tot welke ruimte en op welk tijdstip toegang heeft. “Vanwege het hoge personeelsverloop komen veel sleutelsnietmeerterug”, vertelt Dirk de Man. Als hoofd technische dienst van UZA is hij onder meer verantwoordelijk voor veiligheid en intensief betrokken geweest bij de samenwerking met SALTO Systems. Topprioriteit bij het nieuwe systeem heeft gebruiksvriendelijkheid, eenvoud van plaatsing, de mogelijkheid van integratie met de huidige badge van UZA en een uitgebreid assortiment om het systeem in allerlei situaties toe te kunnen passen. Nieuwe toegangscontrole Als belangrijke overweging voor de overgang op een nieuw systeem noemt Dirk de Man de toekomstige bouwplannen van het UZA. In de nieuwbouw komt nergens meer een sleutel voor. De Man ziet belangrijke voordelen aan de nieuwe toegangscontrole: “We kunnen nu onbekabeld werken en ook de lokalen binnen de diverse zones controleren. Indien nodig kunnen we per deur de gegevens uitlezen van wie binnen is geweest en wanneer. En een verloren sleutel is geen punt meer want deze kan direct geblokkeerd worden. Voor ons is dit de meest eenvoudige manier om de veiligheid van onze gebruikers te garanderen.”

Heldere oplossingen De adviseurs van LBP|SIGHT zijn zich bewust van de specifieke situaties in de zorgsector. Om de meest optimale situaties te bereiken - met veiligheid en gezondheid als uitgangspunt zetten zij hun kennis en ervaring niet alleen in tijdens het ontwerpproces, maar ook tijdens de bouw en de gebruiksfase. Heldere oplossingen maken deel uit van de advisering, waarbij het effect en de kosten van de benodigde maatregelen samen met de opdrachtgever goed worden afgewogen.

Brandveiligheid is te organiseren Brandveiligheid bestaat uit drie poten: bouwkundig (brandscheidingen, materialen), technisch (detectie, sprinkler) en organisatorisch. Samen ook wel BIO genoemd. De O wordt vaak gezien als ‘voor de restrisico’s hebben we de BHV’. Echter, directies moeten al vanaf het nadenken over nieuw- of verbouw hun verantwoordelijkheid nemen en keuzes maken.

Het is nu belangrijkerdan ooit de veiligheid van het gebouw, het personeel en de patiënten te verbeteren met een modern sluitsysteem.

In de nieuwbouw van het UZA komt nergens een sleutel meer voor. * De teksten op deze pagina zijn aangeleverd door de betre ende organisaties of bedrijven

Wat is het ambitieniveau, welke maatgevende scenario’s hanteren zij en welke afwegingen maken ze bij de keuze tussen B-, I- en O-maatregelen? Daarbij moet ook gekeken worden naar veranderingen in gebruik. Denk aan steeds minder zelfredzame bewoners, minder medewerkers, meer scootmobiles en niet te vergeten meer zuurstofflessen. Die veranderingen kunnen bijna onzichtbaar, over een periode van jaren gestalte krijgen. Wanneer er een brand met slachtoffers is denkt men: hoe heeft dit kunnen gebeuren? Het is dus van belang dat zowel directie als medewerkers periodiek stil staan bij brandveiligheid en nagaan of het ambitieniveau van weleer nog klopt, of de maatgevende scenario’s anders zijn etc. Bedenk daarbij dat verticaal ontruimen bijna ondoenlijk is. Het moet dus of horizontaal of niet (en dan heb is er watermist of iets dergelijks nodig.). Het gaat kortom om het nemen van verantwoordelijkheid. Verschuilen achter: ‘wij voldoen aan de wet’ kan niet meer. Door Raphaël Gallis, senior adviseur/onderzoeker Safe & Healthy Business TNO.

Brandveiligheid & Nieuwbouw

8

#6


."/

Brandveilig ontwerpen? Kies voor een integrale aanpak en zorg voor een optimale balans tussen: • gebouw en gebruik • maatregelen en kosten • regels en praktisch comfort Kijk op www.adviesbureaumunnik.nl

Onafhankelijk specialist in brandveiligheid www.adviesbureaumunnik.nl

HET SILENTIA SCHERMEN SYSTEEM r
r
r
r
r
r
r


1SJWBDZ
[POEFS
PQHFTMPUFO
HFWPFM
&FO
IZHJÌOJTDI
BMUFSOBUJFG
WPPS
CFEHPSEJKOFO
.PCJFM
NBBS
PPL
BBO
EF
NVVS
PG
JO
EF
WMPFS
UF
NPOUFSFO &FO
VJUFSNBUF
óFYJCFM
TZTUFFN .BLLFMJKL
FO
MJDIU
JO
IFU
HFCSVJL *O
BMMFSMFJ
WFSTDIJMMFOEF
MFOHUF
FO
IPPHUFNBUFO 3
VJN
BTTPSUJNFOU
FJHFOUJKETF
LMFVSFO
JODMVTJFG
FFO
MJDIUEPPSMBUFOEF
VJUWPFSJOH

4JMFOUJB
/FEFSMBOE
#7

/JKWFSIFJETXFH



/,
6EFOIPVU

5FM


'BY


JOGP!TJMFOUJBTDIFSNFOOM

XXXTJMFOUJBTDIFSNFOOM

9

Brandveiligheid

Meander opent familiekamers

& Nieuwbouw

Integraal ontwerp noodzaak in zorg* Brandveiligheid wordt vaak gedicteerd door regels en wetten, in plaats van gewenste prestaties. Als men exact voldoet aan de bouwregelgeving en Arbobesluiten, bestaat de kans echter dat het gebouw in de gebruiksfase niet brandveilig of niet praktisch blijkt te zijn en dat er kosten moeten worden gemaakt voor aanpassingen.

Philip van Klaveren, oud-president van de Lionsclub Amersfoort en manager van het Facilitair Bedrijf knipt het lint door om de familiekamers te openen (foto Frank Noordanus).

Bedbanken en familiekamers in het nieuwe Meander Medisch Centrum in Amersfoort bieden familieleden van opgenomen patiënten een steuntje in de rug. Op 24 april werden deze extra voorzieningen in het ziekenhuis aan de Maatweg in gebruik genomen. Annette Boersen, teammanager en projectleider familiekamers: “Met de ongeveer 150 gesponsorde bedbanken en de tien familiekamers laat Meander Medisch Centrum zien dat er in het hele ziekenhuis oog is voor de familie van patiënten. Het is uniek dat deze visie in het hele ziekenhuis terugkomt. Er is een enorme maatschappe-

lijke betrokkenheid voor deze voorzieningen. Een groot aantal organisaties en particulieren hebben zich ingezet om de bedbanken en familiekamers mogelijk te maken.

Voor het welzijn van patiënten is het belangrijk dat een vertrouwd persoon in de buurt kan zijn

half jaar tijd 270.000 euro is verzameld door middel van fondsenwervende acties. We zijn hier, samen met onze patiënten, heel blij mee.” Voor het welzijn van patiënten is het belangrijk dat een vertrouwd persoon in de buurt kan zijn, ook tijdens de opname. De bedbanken bieden aan een partner of ander familielid de mogelijkheid om bij de patiënt op de eenpersoonskamer te overnachten. Als de familie langere tijd in het ziekenhuis doorbrengt, bieden de familiekamers een plek voor ontspanning. Hier kan men zich terugtrekken, bijvoorbeeld om met elkaar of met een arts overleggen.

Het zijn grote projecten, waarvoor in ander-

‘Waarom moeilijk doen als het ook modulair kan’* Steeds vaker duikt de naam Bussman op als er ergens OK-gerelateerde bouwactiviteiten plaatsvinden. Enkele jaren geleden ontwikkelde Bussman een volledig verplaatsbaar OK-complex, speciaal voor die ziekenhuizen waarvan hun OK-afdeling aan een grondige renovatie toe is. Dit is een schot in de roos gebleken. Twee jaar geleden werd het eerste interim OK-complex door Bussman geplaatst bij het St. Anna Ziekenhuis in Geldrop. Dit complex is speciaal geëngineerd om makkelijk te kunnen plaatsen, te demonteren, transporteren en elders weer op te bouwen. Bij gebrek aan een betaalbaar alternatief, werden dit soort renovaties vaak gefaseerd uitgevoerd, onder het mom van: ‘tijdens de verbouwing gaat de verkoop gewoon door’. Vanwege alle overlast en extra risico’s een verre van ideale situatie. Nu de voordelen, sneller, voordeliger en beter, langzaam maar zeker algemeen bekend worden heeft Bussman inmiddels een tweede Interim complex gerealiseerd. Momenteel is deze in gebruik bij het academische Mont Goddine Ziekenhuis in België. Het eerst gebouwde complex heeft na negen maanden gebruik in Geldrop inmiddels ook zeven maanden bij het Franciscus Ziekenhuis in Roosendaal dienst gedaan. Slingeland Ziekenhuis Recent heeft ook het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem ervoor gekozen om tijdens de op handen zijn de renovatie gebruik te maken van het Bussman Interim OK-complex. Naast de zes OK’s zijn in dit ruim 1650 vierkante meter grote gebouw ook de recovery, holding, steriele opslag

Zo staat wetgeving toe dat er vluchtroutes zijn in woongebouwen met een zorgcomponent. Maar als bewoners met een rollator via een trap moeten vluchten, sluit de wetgeving onvoldoende aan op de dagelijkse praktijk. Om tot een optimaal ontwerp van een gebouw te komen, is een integraal ontwerp daarom raadzaam. Daarin wordt ook het gebruik meegewogen. Brandveiligheid stopt namelijk niet bij de oplevering van een gebouw. Ook de reële risico’s en het dagelijkse comfort voor personeel en cliënt zijn essentieel voor brandveilig gebruik. Dit wordt het beste gegarandeerd als in de ontwerpfase de bouwkundige, installatietechnische en organisatorische maatregelen optimaal op elkaar afgestemd worden. Dat is duurzaam effectief en ook het meest economisch. Brandveiligheid blijkt behalve een verplichting dus ook een mogelijkheid om een ontwerp zo te optimaliseren, dat er binnen budget, visie en doel een veilig én praktisch gebouw ontstaat.

Harrie Munnik, algemeen directeur Adviesbureau Munnik, onafhankelijk specialist in brandveiligheid.

Innovatieprijs Brandveiligheid Gerco Brandpreventie BV heeft de Innovatieprijs Brandveiligheid 2014 gewonnen met twee productinnovaties: de Flex Tube en de Flex Box. De prijs werd uitgereikt tijdens het Nationaal Brandveiligheidscongres, dat plaatsvond op 17 april in theater CineMec te Ede.

Een verplaatsbare operatiekamer gerealiseerd door Bussman.

en alle andere benodigde nevenruimte ondergebracht.

krap negen maanden na opdracht, zal dit gebouw turn-key en gevalideerd worden opgeleverd.

Isala kiest modulair permanent Eind vorig jaar heeft Bussman opdracht gekregen voor de bouw van een nieuw behandelcentrum van ruim 4500 vierkante meter. Dit komt naast het, nog geen jaar geleden in gebruik genomen, nieuwe ziekenhuis. Hoewel het hier niet gaat om een tijdelijk gebouw, heeft het Isala vanwege de vele voordelen, toch gekozen voor modulair bouwen. Naast een poli-afdeling en beddenkamers wordt in dit gebouw ook een complete hotfloor met onder meer zes OK’s ondergebracht. In juli,

Hybride OK’s Een ander hot item op OK-gebied is de snel terrein winnende Hybride OK. Hierin wordt een volwaardige OK in één ruimte samengebracht met een zeer geavanceerd röntgen systeem. Momenteel realiseert Bussman een hybride OK voor het AZ St. Maarten ziekenhuis in het Belgische Duffel. Met nog twee andere ziekenhuizen worden hier momenteel plannen voor ontwikkeld. Meer informatie is te vinden op www.bussman.nl.

De Flex Tube en de Flex Box zijn flexibele kabelboxen. Beide zijn te openen, waarna er eenvoudig een nieuwe kabel doorgevoerd kan worden, of een bestaande kabel vervangen. De deelnemers aan het congres (in totaal 230) lieten met een plenaire stemming weten het meest enthousiast te zijn over de vinding van Gerco. De overige genomineerden waren de CU-LT brandklep op afstand van Rf-Technologies en Safetycrete, een brandveilige betonvloer van Tebodin en Mebin. De Flex Tube en de Flex Box zijn twee productinnovaties: ‘kabelboxen’ die meerdere malen gemuteerd kunnen worden. Beide producten zijn getest volgens NEN EN 1366-3. De Flex Tube en de Flex Box zijn beide te openen waarna er een nieuwe kabel doorheen gevoerd kan worden, en eventueel een bestaande kabel vervangen kan worden. * De teksten op deze pagina zijn aangeleverd door de betre ende organisaties of bedrijven

Brandveiligheid & Nieuwbouw

10

11

Brandveiligheid

Kennisplatform zorgvastgoed Een platform waar kennis wordt gedeeld over bouwen binnen de zorg en waar zorginstellingen ondersteuning kunnen krijgen bij hun bouwplannen. Dat (onder meer) biedt de Stichting Adviescentrum voor Zorghuisvesting (AcvZ). Vorig jaar november presenteerde ze haar eerste publicatie, de Handreiking Kengetallen Zorgvastgoed. Hierin staan spelregels en afspraken voor de bouw van zorgvastgoed. De Handreiking voorziet in een behoefte, vinden Wim Meijer en Henk Vermaas van AcvZ. Het document moet worden gezien als een vervolg op de nota’s die tot 2008 werden uitgebracht door het Bouwcollege, dat namens de overheid was belast met het toezicht op de zorgbouw. Met het afschaffen van de wettelijke regels,werd ook het Bouwcollege opgeheven. Zorginstellingen zijn tegenwoordig zelf verantwoordelijk voor het realiseren van zorgvastgoed en dragen zelf de financiële risico’s. Die vrijheid, zegt Wim Meijer, heeft voordelen. Ze leidt tot snellere procedures, innovatie, meer inspraak van managers en ook van de werkvloer. Maar er ontstonden soms ook spanningen: ruzies, banken die projecten niet meer wilden financieren, projecten die stil kwamen te liggen. “Op zich is het vreemd dat er voor een branche waarin zoveel omgaat nog nauwelijks structuur is”, vindt Henk Vermaas.” Met een aantal instellingen, architecten en andere partijen uit de zorgvastgoedwereld is men om tafel gaan zitten om te kijken op welke manier men zou kunnen voorkomen dat de kennis van de zorgbouw zou verdampen. Daaruit is de stichting AcvZ ontstaan, een samenwerkingsverband van partijen betrokken bij het bouwen in de gezondheidszorg. “Het is dus niet uit onvrede over de vrijheid”, benadrukt Wim Meijer. “De veronderstelling dat het veld zelf normen zou bedenken is niet uitgekomen en daarin wilden wij voorzien. Er was sprake van stilstand in de communicatie op het gebied van zorgbouw.” Brandveiligheid Zorginstellingen zijn zelf verantwoordelijk voor hun zorgvastgoed, maar hoe kan een eindverantwoordelijke weten of er op de juiste manier en vooral ook toekomstbestendig wordt gebouwd? Daarin wil de Handreiking Kengetallen Zorgvastgoed voorzien. Dit document bevat definities, kosten en richtgetallen die aansluiten bij nieuwe ontwikkelingen in de bouw en in de zorg. Het gaat bijvoorbeeld over vloeroppervlakte, een

Column

Integrale benadering Nu is het moment om de brandveiligheid en de energie-efficiëntie van onze gebouwvoorraad integraal aan te pakken. De gebouwde omgeving om ons heen verandert. Met nieuwe constructies en moderne technologieën brengen we een fundamentele verschuiving teweeg in de manier waarop nieuwe gebouwen worden ontworpen en gebouwd. Tegelijkertijd vinden ingrijpende renovatieprogramma’s plaats in oudere gebouwen, als onderdeel van de broodnodige inspanningen om energie te besparen en het verkleinen van onze ecologische voetafdruk. Brandveiligheid verdient meer aandacht. Actuele cijfers onderstrepen dit ook. (Zie de cijfers op pagina 5 - redactie). Jeroen Bosch Ziekenhuis, Den Bosch; EGM architecten.

bouwkostenindex, informatie over aanbestedingsvormen en over de aanbestedingsresultaten van de afgelopen vijf jaar. Voor iedereen, opdrachtgevers, toezichthouders en financiers, maakt dit document het proces transparanter. Wim Meijer: “Je hebt hiermee een referentiekader waarmee alle bij de bouw betrokken partijen elkaar op hun werk en standpunten kunnen beoordelen.”

Er was sprake van stilstand in de communicatie op het gebied van zorgbouw Kostenramingen en ontwerptekeningen, kunnen sneller tot stand komen en beter worden bewaakt. Een voorbeeld: het document helpt opdrachtgevers al bij de start van de bouw na te denken over de brandveiligheid en op welke manier men die denkt te realiseren. “De brandveiligheidsvoorzieningen hebben we apart geraamd”, legt Henk Vermaas uit. “Die hebben zo’n grote impact op het prijsniveau. Als je vanaf het begin weet voor welke brandveiligheidsvoorziening je kiest, verdient zich dat terug.” Later aanbrengen kost vaak veel meer. Het is ook een discussiestuk, zegt Henk

Vermaas. Het document geeft aan wat algemeen wordt gezien als de kwaliteitsnorm. “Als bijvoorbeeld volgens de norm een bepaalde afdeling in een ziekenhuis 1800 vierkante meter moet zijn, en het ziekenhuisbestuur wil terug naar 1500 vierkante meter, dan heeft het wel wat uit te leggen. Het is niet verboden om terug te gaan, maar met dit boekje kun je aantonen dat iemand onder een bepaalde kwaliteitsnorm gaat zitten. Je verlaat een minimumstandaard, waarover iedereen het eens was. Dat vraagt om uitleg.” Bijvoorbeeld door aan te tonen dat door een andere wijze van werken met minder ruimte dezelfde kwaliteitsnorm gehaald kan worden. Het bouwvolume in de zorg loopt terug. Volgens het CBS daalt de bouwproductie van een miljard euro naar 800 miljoen per jaar. Wim Meijer: “De zorgbouw ontwikkelt zich niet positief door de terughoudendheid van de banken en doordat ziekenhuizen hun productie zien dalen. En de care wordt met bezuinigingen en onduidelijk beleid geconfronteerd. De bouw krijgt daardoor een dubbele klap. En dan is er ook nog de component van het wennen aan de nieuwe situatie van gewijzigde wetten en regels. Dat is het stukje waarmee wij wat kunnen doen.” Kijk voor meer informatie op www.stichtingacvz.nl. Door Marja den Otter-Baars

Hoppenbrouwers vervangt brandmeldinstallatie St. Elisabeth De medische wereld is ontzettend innovatief en ook het gefuseerde Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis blijft vernieuwen. Op dit moment is de huidige brandmeldinstallatie op de locatie St. Elisabeth verouderd en aan vervanging toe. De brandveiligheid in ziekenhuizen en zorginstellingen is gericht op de veiligheid van patiënten, personeel en bezoekers en dat is voor het ziekenhuis een belangrijk speerpunt. De locatie St. Elisabeth Ziekenhuis aan de Hilvarenbeekseweg in Tilburg zet de expertise en kennis van Hoppenbrouwers Elektrotechniek BV uit Udenhout in voor het ontwerpen en vervangen van de oude brandmeldinstallatie. De nieuwe installatie zal bestaan uit dertien nieuwe brandmeldcentrales en ruim drieduizend automatische melders. Per afdeling zal de oude installatie in tact blijven tot dat de nieuwe installatie per bouwdeel gerealiseerd is. Om de overlast en risico’s voor het ziekenhuis te beperken worden de afdelingen zoals de polikliniek en dialyse ‘s nachts gerealiseerd. De nieuwe installatie zal vervolgens per bouwdeel in bedrijf worden gesteld, op deze manier blijven de risico’s voor het ziekenhuis gedekt.

& Nieuwbouw

Onze gebouwde omgeving verandert snel als gevolg van trends zoals groene, duurzame, en energie-efficiëntie gebouwen. Panden die bovendien vaak meerdere gebruiksfuncties krijgen. We veranderen onze gebouwen, waarbij de consequenties voor de brandveiligheid niet in alle gevallen zijn te overzien. Ruud van Herpen (Nieman Raadgevende Ingenieurs) onderstreepte dat afgelopen jaar ook in een Fellowspeech over FSE (Fire Safety Engineering op de TU Eindhoven): Niet alleen de bouwkundige randvoorwaarden wijzigen in geval van nieuwbouw en ombouw van gebouwen. Ook de gebouwgebruiker verandert. Vanwege de vergrijzing vertoont de leeftijdsopbouw van de Nederlandse bevolking een heel andere samenstelling dan bijvoorbeeld vijftig jaar geleden. Dit impliceert een ander waarnemingsvermogen en vluchtgedrag dan waarvan standaard wordt uitgegaan. Door de vergrijzing ontstaat een trend van langer zelfstandig blijven wonen. Die trend is vanuit economisch perspectief noodzakelijk. Zelfstandig wonen betekent dat bewoners min of meer zelfredzaam zijn. Voor de lichamelijke beperkingen die de ouderdom meebrengt worden oplossingen gevonden; met rollators en scootmobielen worden knelpunten in mobiliteit opgelost. Onder normale condities kunnen ouderen dus prima zelfredzaam zijn. De vraag is of zij dat onder brandcondities dan ook zijn. In elk geval zullen zij meer tijd nodig hebben om zich in veiligheid te brengen. De hulpmiddelen zoals rollators en scootmobielen zullen daarbij misschien eerder belemmerend dan meewerkend zijn. De benodigde vluchttijd zal dus toenemen. Wat nodig is, is een integrale benadering met niet alleen oog voor personen maar ook voor het gebouw. Een duurzaam gebouw moet niet alleen vluchtveilig maar ook een brandveilig gebouw zijn. Dat dit laatste niet wordt afgedekt door alleen te voldoen aan de minimale wet- en regelgeving blijkt als je het Bouwbesluit 2012 er op naleest:

De locatie St. Elisabeth Ziekenhuis aan de Hilvarenbeekseweg in Tilburg zet de expertise van Hoppenbrouwers Elektrotechniek BV in voor het ontwerpen en vervangen van de oude brandmeldinstallatie.

Zeker (brand)veilig Hoppenbrouwers is een erkend en gecertificeerd branddetectiebedrijf. Dit betekent dat men het gehele traject van brandmeldinstallaties van begin tot eind kan verzorgen: van ontwerp naar instal-

latie en vervolgens het onderhouden van de brandmeldinstallatie. Voor meer informatie kan men contact opnemen [email protected] of (013) 51 172 27.

Het doel van de brandveiligheidsvoorschriften is ongewijzigd gebleven: het voorkomen van slachtoffers (gewonden en doden) en het voorkomen dat een brand zich uitbreidt naar een ander perceel. Het behouden van het bouwwerk en het voorkomen van schade aan het milieu, monumenten of maatschappelijke voorzieningen of belangen zijn geen doelstellingen van dit besluit.

Door Louis Cleef, Safety Manager Rockwool