Bram Stoker's Dracula Muziek Wat
schema muziekscore
[Uit de lesnota's van Harry Kümel] Filmmuziek is slechts sinds kort gerespecteerd in het klassieke milieu, omdat ze steeds werd aanzien als ‘gelegenheidsmuziek’: muziek dus, die niet rechtstreeks uit het hart van de componist komt. Tegenwoordig hoor je echter ook partituren van musicalgrootheden als Rogers & Hammerstein of Bernstein al eens vaker in een concertzaal of op de klassieke radio. Filmmuziek heeft een lange geschiedenis, die eigenlijk zelfs begint vóór het ontstaan van het medium film zelf. Eind 18de eeuw waren voor vertoningen met de ‘magische lantaarn’ grote machines, zoals rijdende projectoren, nodig om de spektakelwaarde te verhogen. Deze maakten echter een hels kabaal dat moest overstemd worden met stemmige, sfeerscheppende muziek. Ook daarvoor al werd het brengen van fictie voor een publiek ondersteund door een muziekscore: het woord melodrama uit de theaterwereld verwijst er niet voor niets naar. Ook in theater werd muziek onder meer aangewend voor het overstemmen van decorwissels. Deze praktische invulling van wat wij nu als een artistiek medium zien, is iets wat in de hele filmgeschiedenis terug te vinden is: films maken komt uiteindelijk vooral neer op het oplossen van problemen, vaak komt het puur creatieve aspect slechts op de tweede plaats. De stomme film werd steeds begeleid, soms door een enkele pianist, maar vaak ook door hele orkesten. Tegenwoordig worden dvd ’s uitgebracht met die oorspronkelijke georkestreerde score, wat van belang is voor een ‘juiste’ beleving van die vroege films. Filmmuziek creëert de sfeer van een film. Dit kan ze doen door de gebeurtenissen op de voet te volgen, ermee in contrapunt te werken (als tegenmelodie) of door te ‘mickey-mousen´, waarmee bedoeld wordt dat elke handeling muzikaal wordt benadrukt. Een voorbeeld hiervan vind je terug in de cartoons van Tom en Jerry, en de techniek wordt vaak gebruikt bij comedies en de vroegere Amerikaanse films door componisten als Dimitri Tiomkin. De Amerikaanse filmmuziek stamt rechtstreeks af van de Duitse/Centraal-Europese filmtraditie. Vele componisten in Hollywood waren Europese joden, die geëmigreerd waren en hun talenten ten dienste van de filmindustrie stelden. Deze instroom voedt de filmmuziek tot op vandaag, met componisten zoals Franz Waxman of Erich Wolfgang Korngold. Het effect van muziek: analyse van The Great Dictator Charlie Chaplin componeerde meestal zelf voor zijn films. Zelf was hij niet muzikaal onderlegd, maar hij bepaalde de melodie, die dan later werd georchestreerd door anderen. Zeker in die jaren was het niet ongebruikelijk dat een regisseur zelf zijn muziek schreef, ook niet voor een ‘serieus’ regisseur als Jozef Von Sternberg. De muziek die Chaplin gebruikt staat vaak dicht bij populaire genres. Zo vinden we bijvoorbeeld het schlagergenre terug in films als City Lights (1931) en Limelight (1952).
De ‘wervelende krantenkoppen’ of newsreels zijn een klassieke montagetruc. De muziek die bij zo’n journaals hoorde was gelijkaardig aan die van de stomme film. Ze volgt bijvoorbeeld de inhoud van de krantenkoppen (zoals de overschakeling van een majeurakkoord naar een mineurakkoord wanneer het woord ‘Depressie’ in beeld komt, om van een triomfantelijke naar een trieste sfeer te gaan) en maakt gebruik van bekende melodieën (bij de gekende 9de Symfonie wordt bijvoorbeeld een Duitse soldaat getoond). Zo krijg je een muzikale collage, waarin naar hartelust wordt gerecycleerd.
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
Dit hergebruik vinden we ook terug in enkele scènes met het joodse kappertje, dat ondanks zichzelf de held van de film wordt. Wanneer deze wordt voorgesteld in het getto van het land Tomenië wordt muziek gebruikt die gestoeld is op klezmer en Poolse en Letse etnische tradities, beide landen waar een groot deel van de joodse bevolking toen vandaan kwam.
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
Van een andere orde is de incidentele muziek, het nabootsen van geluiden en muziekjes die echt in het beeld aanwezig zijn, bijvoorbeeld een orkest dat ten dans speelt in een balzaal. Op filmvoorstellingen gebeurde het zo wel eens dat een piepklein orkestje het geluid van een vijftigkoppig orkest moest zien te produceren. Bij Chaplin horen we de Hongaarse mars die op dat moment zogezegd uit de radio komt en door hem in bewegingen wordt nagebootst. Hier gebeurt dus het omgekeerde van Mickey Mousing, waarin het de muziek is die de handelingen volgt.
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
In een andere scène moet iemand zich opofferen om de dictator Hinkel te kunnen doden. De samenzweerders krijgen pudding toegestopt waarin ergens een geldstuk verborgen zit om een vrijwilliger aan te duiden. Elke beweging tijdens het eten wordt weerkaatst in de muziek. Dit effect wordt vaak gebruikt, en heeft een parodiërend effect. Om de dramatiek te verhogen wordt de muziek ook steeds luider, en verhoogt de toon, waardoor de muzikale constructie de filmconstructie op de voet volgt. Ook dit stukje muziek, getiteld “L’enterrement d’une marionette”, is weer ‘geleend’, deze keer van de Franse componist Charles Gounod, en werd later nog in Hitchcocks TV-serie gebruikt.
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
Het gebeurt niet zelden dat de muziek die componisten gebruiken reeds eerder bestond. Chaplin maakt in The Great Dictator ironisch genoeg gebruik van Wagners muziek. Een eerste keer is dat in de beroemde scène waarin de dictator met de wereldbol speelt en we een melodie uit Wagners ‘Lorengrin’ te horen krijgen. Deze melodie weerklinkt helemaal op het einde weer, wanneer het joodse kappertje, die men verwarde met de dictator, zich via de microfoons van de wereldpers met zijn sentimentele vredesboodschap tot zijn van hem gescheiden vrouw richt. De muziek krijgt op het einde dus een heel andere invulling en Chaplins knipoog bestaat er nu uit, dat Wagner – die in 1850 het werk 'Das Judentum in der Musik' publiceerde - eigenlijk alom geboekstaafd stond als fervent antisemiet. The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
The Great Dictator - still
