Economisch Bureau Nederland Madeline Buijs | +31 20 383 82 01
Bouw - sector prognose 23 januari 2015
Nieuwbouw groeimotor voor bouw in 2015
Mutaties productie en omzet naar branche 2013
2014
2015
2016
Bouw (productie):
-4,4
2,0
2,0
3,5
In 2014 is het herstel van de bouwsector ingezet. Wij verwachten dat dit herstel in 2015 en 2016 doorzet.
Woningbouw
-7,0
1,0
3,5
6,5
Lange tijd zorgden renovaties ervoor dat de woningbouw niet verder wegzakte. Op basis van voorlopende
Utiliteitsbouw
-3,5
3,0
2,0
2,0
Gww
-4,5
1,5
0,5
1,5
-3,2
1,5
2,5
3,25
-6,3
1,5
2,0
3,5
indicatoren verwachten wij dat de nieuwbouw van woningen de komende jaren zal toenemen. Dit heeft flinke groeicijfers van de woningbouw tot gevolg. De voorlopende indicatoren geven voor de utiliteitsbouw een minder eenduidig beeld. Daarnaast profiteert de utiliteitsbouw minder van aantrekkende nieuwbouw, waardoor de prognoses voor deze branche minder hoog zijn. De gww blijft last houden van overheidsbezuinigingen waardoor de gww bescheiden groeit in 2015 en 2016. De aanverwante sectoren aan de bouw laten groei zien in 2015 en 2016 met als uitschieters de architecten en ingenieurs in 2015.
Aanverwante sectoren bouw: Installatiebedrijven (omzet) Hout- en bouwmaterialenindustrie (productie) Groothandel hout- en Bouwmaterialen (omzet) Architecten (omzet)
Bouwproductie herstelt verder in 2015 en 2016
Nieuwbouw zorgt voor groei woningbouw
In 2014 is het herstel van de bouwproductie ingezet. Wij verwachten dat dit herstel in 2015 en 2016 doorzet. De groei van de bouwproductie komt in 2015 uit op 2% en in 2016 op 3,5%. Daarmee groeit de bouw sneller dan de Nederlandse economie. Ook komt de groei van de bouwproductie uit boven het langetermijngemiddelde. In deze publicatie worden de prognoses voor 2015 en 2016 toegelicht.
Dat herstel van de woningbouw aanstaande is, blijkt al langere tijd uit de groei van de orderportefeuille van woningbouwers. Daarbij herstelt de woningmarkt wat gunstig is voor de markt voor nieuwbouwwoningen. Zie ook onze eerdere publicatie over de relatie tussen de woningmarkt en de bouw van nieuwe woningen. Een andere belangrijke aanwijzing dat de nieuwbouw van woningen zal toenemen, zijn het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwe woningen.
Ingenieurs (omzet)
-7,1
3,0
3,0
2,0
-13,0
3,0
4,0
3,0
2,3
3,0
4,0
2,5
Bron: CBS, ramingen en prognoses ABN AMRO Economisch Bureau
Kerncijfers Nederlandse economie 2013
2014
2015
2016
Bbp
-0,7
0,8
1,5
1,9
Particuliere consumptie
-1,6
-0,1
1,1
1,5
Overheidsconsumptie
-0,2
0,0
-0,1
0,0
Investeringen
-3,9
1,7
3,8
4,5
Uitvoer
2,2
4,0
4,3
5,0
Invoer
1,0
4,0
4,7
5,3
Inflatie
2,5
1,0
0,7
1,6
Werkloosheid (% beroepsbev.)
8,3
8,3
7,9
7,5
Bron: CBS, ramingen en prognoses ABN AMRO Economisch Bureau
Het aantal afgegeven vergunningen lag in 2013 nog onder het niveau van 2012, zoals in onderstaande grafiek te zien is. In 2014 is echter een duidelijk herstel te zien. Het aantal afgegeven vergunningen ligt inmiddels weer boven het niveau van 2012. Dit vertaalt zich in 2015 en 2016 in een toename van de bouw van nieuwe woningen.
Dat de renovatie van woningen al eerder herstel liet zien, is in de grafiek hieronder te zien. Het aantal afgegeven vergunningen voor de renovatie van woningen lag in 2012 en 2013 op een vergelijkbaar niveau. In 2014 is herstel te zien in het aantal afgegeven vergunningen, maar dit herstel gaat minder snel dan voor nieuwbouw.
Afgegeven vergunningen nieuwbouw woningen ligt boven niveau 2012
Aantal afgegeven vergunningen renovatie woningen niet zo ver weggezakt
geeft al langere tijd aan dat de utiliteitsbouwproductie zal herstellen. Orderportefeuille utiliteitsbouw stijgt
Bron: EIB
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Wij verwachten dat er vooral meer vergunningen voor nieuwbouw van woningen worden aangevraagd door commerciële partijen. Zowel de afgegeven vergunningen voor nieuwe koopwoningen als voor nieuwe huurwoningen stijgen. Deze laatste zullen met name vrije huurwoningen zijn. Woningcorporaties vragen nog weinig vergunningen aan. Het effect van de verhuurdersheffing is dus duidelijk nog zichtbaar.
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Al met al verwachten wij dat de woningbouw in 2015 en 2016 flink zal aantrekken. Het is vooral de nieuwbouw waar de woningbouw van profiteert.
Geleidelijke groei utiliteitsbouw De voorlopende indicatoren geven voor de utiliteitsbouw een minder eenduidig beeld waar de sector naartoe gaat. De orderportefeuille
De orderportefeuille is in de periode januarinovember 2014 gestegen van 5,6 naar 7,1 maanden, zoals in de grafiek hierboven te zien is. Op het dieptepunt van de crisis begin 2013 bedroeg de orderportefeuille 5 maanden. Het herstel van de afgegeven vergunningen voor utiliteitsgebouwen gaat minder snel. De afgegeven vergunningen voor utiliteitsgebouwen lag in 2013 lager dan in 2012, maar de daling was niet zo groot als in de woningbouw. In de grafiek op de volgende pagina is dit ook te zien. Het aantal afgegeven vergunningen ligt in 2014 op het niveau van 2013.
Afgegeven vergunningen utiliteit ligt op niveau 2013
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Op basis van deze twee voorlopende indicatoren verwachten wij wel groei van de utiliteitsbouw. Maar de groeicijfers zullen niet heel hoog zijn. Wij verwachten daarom dat de utiliteitsbouw zowel in 2015 als 2016 met 2% zal stijgen.
Vooruitzichten voor sub branches utiliteitsbouw wisselend De utiliteitsbouw is een diverse branche. Daarom zijn de verwachtingen niet voor alle sub branches binnen de utiliteitsbouw gelijk. Als we naar het commerciële vastgoed kijken, zijn de vooruitzichten goed voor industriële gebouwen en gebouwen voor opslag. Deze sub branches profiteren van de sterke groei van online aankopen en het herstel van de industrie. Ook voor gebouwen voor handel en horeca
wijzen de voorlopende indicatoren op groei. Dit is opvallend, omdat hier ook winkels onder vallen. Dit is enerzijds goed nieuws voor bouwers van winkels. Anderzijds is het wel een zorgelijke ontwikkeling dat gezien de hoge leegstand-cijfers voor nieuwe winkels zoveel vergunningen hiervoor worden aangevraagd. De vooruitzichten voor kantoren en agrarische gebouwen zijn minder positief. Voor kantoren laat dit zich verklaren door de hoge overcapaciteit die er nog steeds in de markt is. De bouw van agrarische gebouwen verloopt zeer cyclisch waardoor een paar jaar van groei nu weer wordt gevolgd door een daling. De ontwikkelingen binnen het maatschappelijk vastgoed zijn divers. De vooruitzichten voor de bouw van nieuwe gebouwen voor de gezondheidszorg zijn positief, terwijl er minder orders worden ontvangen voor nieuwe scholen en gebouwen voor de overheid. De positieve verwachtingen voor de gezondheidszorg komen na een aantal jaar van flinke dalingen van ontvangen orders voor nieuwbouw. De verwachting is dat scholen de komende jaren vooral gerenoveerd gaan worden in plaats van de bouw van nieuwe scholen. De overheid gaat steeds minder gebouwen gebruiken, wat lokaal ook voor veel leegstand zorgt.
Gww blijft achter Van de branches zijn de vooruitzichten voor de grond-, wegen- en waterbouw (gww) het minst gunstig. We verwachten voor de gww wel lichte groei, maar die steekt schril af bij de groei van de woning- en utiliteitsbouw. De investeringen in de gww zijn nog steeds negatief. Alleen in het eerste kwartaal van 2014 was een stijging van de investeringen te zien, als gevolg van de milde winter. Dit is in de grafiek hieronder te zien. Investeringen in de gww worden zowel door de overheid als bedrijven gedaan. Door de bezuinigingen van de overheid wordt dit percentage steeds hoger. Investeringen gww nog steeds negatief
Bron: CBS
Zo is vanaf 2010 het aandeel van particuliere investeringen in de gww gestegen van ruim 21% naar 37%. Ook in absolute getallen zijn de investeringen van de particuliere sector sinds
Pijn ondanks herstel bouwproductie Het herstel van de bouwproductie is een eerste stap in het herstel van de gehele bouwsector. Het zal nog langere tijd duren voordat alle problemen in de bouw opgelost zijn. Zo gaat het nog slecht met veel bouwbedrijven. Al eerder hebben we de verhouding tussen de herstellende bouwproductie en de achterblijvende resultaten van (grote) bouwbedrijven toegelicht. Ondanks dat bijna 30% van de bouwbedrijven sinds 2008 failliet zijn gegaan (uitgezonderd eenmansbedrijven), blijft de concurrentie om beschikbare projecten groot. Met prijsdruk als gevolg. De operationele marges van bouwbedrijven staan daardoor nog steeds sterk onder druk. Ook voor bouwvakkers zijn de problemen na de crisis in de bouw nog niet opgelost. Ondanks dat de vacature-indicator al langere tijd groei laat zien en bouwondernemers dus positiever zijn over het aantal vacatures in de bouw, laat het aantal ontstane vacatures geen herstel zien. Dat aantal schommelt sinds 2012 tussen de 5.000 en 7.000 per maand. In het eerste kwartaal van 2007 waren dit er nog 20.000 per maand. Het aantal personen dat werkzaam is in de bouw blijft ook afnemen.
Aanverwante sectoren herstellen Aanverwante sectoren boven in de bouwketen herstellen als eerste. Dit zijn de architecten, ingenieurs, hout- en bouwmaterialenindustrie en de groothandel in hout- en bouwmaterialen. Deze sectoren zien als eerste de opdrachten en vraag naar materiaal toenemen. Zo lieten deze sectoren in 2014 al goede groeicijfers zien. De enige sector boven in de waardeketen die wat achterblijft is de hout- en bouwmaterialenindustrie. De ontwikkeling van de productie van de hout- en bouwmaterialenindustrie is al jaren vergelijkbaar met die van de bouwproductie. Dit is in onderstaande grafiek te zien.
De installatiesector is een sector onder in de bouwketen. Het herstel gaat daarom normaliter langzamer dan in de sectoren boven in de bouwketen. Maar de installatiesector heeft als voordeel dat zij deels afhankelijk is van de industrie. De industrie herstelt op dit moment snel. Daardoor is de verwachting dat de installatiesector in 2015 sneller zal groeien dan de bouwsector.
Conclusie Ontwikkeling productie hout- en bouwmaterialenindustrie en bouw
2010 sterk gestegen. Er wordt door bedrijven steeds meer in de infrastructuur geïnvesteerd, zoals bijvoorbeeld in de aanleg van glasvezel. Bron: CBS
Uiteindelijk verwachten we dat de gww-productie in 2015 met 0,5% en in 2016 met 1,5% stijgt. De groei is vooral afkomstig van gww-bouwers die voor het bedrijfsleven bouwen.
productie in 2015 en 2016 zal aantrekken. Ook de verwachte groei van de investeringen wijst hierop.
Omdat de ontwikkeling van de hout- en bouwmaterialenindustrie zo vergelijkbaar is met de bouwsector, is de verwachting dat de
Het herstel van de bouwsector is begonnen en zet verder door. Doordat de nieuwbouw herstelt, zal de bouwsector sneller groeien dan de Nederlandse economie en boven het langetermijngemiddelde uitkomen. Het herstel van de nieuwbouw zal het duidelijkst zijn in de woningbouw wat hoge groeicijfers tot gevolg heeft. De groeicijfers van de utiliteitsbouw en gww zijn minder hoog. De voorlopende indicatoren voor de utiliteitsbouw wijzen op minder snel herstel. De gww herstelt daarnaast ook minder snel door de overheidsbezuinigingen. De aanverwante sectoren laten allemaal herstel zien.
Economisch Bureau | Nederland
Contactgegevens ABN AMRO | Economisch Bureau Nederland: Aandachtsgebied
Telefoonnummer:
E-mailadres:
Jacques van de Wal (hoofd)
Algemeen
020 628 0499
[email protected]
Eric Huliselan
Zakelijke Dienstverlening
020 628 2138
[email protected]
Casper Burgering
Industrie (w.o. industriële materialen)
020 383 2693
[email protected]
Nadia Menkveld
Transport & Logistiek
020 628 6441
[email protected]
Frank Rijkers
Agrarisch, Food
020 628 6437
[email protected]
Mathijs Deguelle
Retail, Leisure
020 344 2179
[email protected]
Hans van Cleef
Olie & Gas
020 343 4679
[email protected]
Madeline Buijs
Bouw, Real Estate
020-383 8201
[email protected]
Nico Klene
Macro-economie
020-625 4204
[email protected]
Philip Bokeloh
Woningmarkt, Macro-economie
020-383 2657
[email protected]
Theo de Kort
Informatieanalist, Autohandel
020 628 0489
[email protected]
Ingrid Kroeze
Research ondersteuning
020 383 5161
[email protected]
Volg ons ook op Twitter: @ABNAMROeconomen Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the energy market. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product –considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material.
© ABN AMRO, 2015
