Bottom up! op reis langs initiatieven van onderop voor De Wierden

Bottom up! op reis langs initiatieven van onderop voor De Wierden

Inhoud Op reis Inleiding

In de stad is het goed boeren – over groene initiatieven I can change the world with my two hands – urban farming in Amsterdam Geitenboerderij Ridammerhoeve – maatschappelijk en agrarisch ondernemen in het Amsterdamse Bos Tuinman in de wijk – groenbeheer in Rotterdam Moe’stuin – moestuin voor de buurt in Poptahof Delft Uit je eigen stad – stadsboerderij in Rotterdam

Duurzaam leven – over ecologisch en/of duurzaam wonen en werken EVA Lanxmeer – ecologische woon- en werkwijk in Culemborg Soesterkwartier – voor energiebesparing, -opwekking en duurzaam bouwen in Amersfoort Schoonschip – sociaal en duurzaam leven op het water in Amsterdam Huis van overvloed – duurzaam bouwen in Nijmegen Energie U – energie besparen en opwekken in Utrecht Tafelboom – een tweede leven voor gekapte bomen in Utrecht

Oud en (tijdelijk) nieuw – over hergebruik en herbestemming Wagenwerkplaats – bruisen en broeden in cultureel erfgoed in Amersfoort Hannekes Boom - tijdelijke hotspot op het Amsterdamse Oosterdokseiland Vechtclub (XL) – broedplaats met minimale financiële ondersteuning in Utrecht Theater Walhalla – cultuur snuiven op Katendrecht Volkskrantgebouw – van redactieruimtes naar ateliers en horeca aan de Wibautstraat F.A.S.T. Surfdorp – Scheveningen Skatehal Arnhem – skaten in een oud kerkgebouw Glamourmanifest – Amsterdam Center Court Tilburg Noorderparkbar – een bar van Marktplaats-spullen in Amsterdam Noord

Initiatiefrijke ondernemers – over bijzondere projecten door private partijen De Meent – de missie van een bevlogen vastgoedondernemer in Rotterdam Cruquius – ondernemers met ontwikkelrechten in Amsterdam Zeeburg Open Lab Ebbinge – tijdelijke stad in Groningen PeerGroup - Theater op het Drentse platteland Zwemmen in de Amstel – tijdelijk zwembad door Waternet

Alles kids – over initiatieven gericht op jeugd en jongeren Masterboys – coaching en begeleiding voor straatjeugd in Amsterdam Haagse Hopjes – speelgoed voor de jeugd in het Haagse Transvaalkwartier Boomhutten – voor kids én als tegenhanger van schrale stedenbouw in IJsselmonde Tijd voor Eten – verantwoord eten op Amsterdamse basisscholen

Ontmoeten en zo veel meer – over ontmoetingsplekken met veel extra’s Sociëteit Andromeda – huiskamer voor en door senioren in Eindhoven Repair Café – ontmoeten en repareren in heel Nederland De Boekenkast van Werkhoven – van, voor en door het hele dorp Pendrecht Universiteit – professionals in de leer bij Rotterdammers Al Amal – actieve islamitische vrouwen in Utrecht Singeldingen – Zomerkiosk in Rotterdams park Gluren bij de Buren – kunst en cultuur in Amersfoortse huiskamers Buitenbrouwerij Meetingpoint Leeuwarden – klussen met een extra Sofie aan tafel – uiteten bij je buren in o.a. Amersfoort

Op het rafelrandje – over initiatieven op de balans tussen legaal en illegaal Op de valreep – voormalig dierenasiel in Amsterdam Oost De Grote Broek – broedplaats voor alternatieve politiek en cultuur in Nijmegen Landbouwbelang – ‘Cultural freezone’ in Maastricht

Op reis

Organiseer voor ons een excursie naar ‘bottom up-initiatieven’ in het land. Neem ons mee naar bijzondere projecten en initiatieven, die door verrassende partijen georganiseerd worden. Laat ons concrete voorbeelden zien, waaruit blijkt hoe bewoners, ondernemers, kunstenaars en andere unusual suspects op een geheel eigen wijze wijken, buurten en steden verrijken. Dat was jullie vraag. Deze reisgids is ons antwoord. In deze gids vinden jullie zo’n 40 bottum up-initiatieven, verspreid over het hele land. 40 zeer uiteenlopende initiatieven, variërend van een buurtmoestuin in Amsterdam tot een Rotterdamse winkelstraat en een surfdorp aan de kust van Scheveningen. 40 initiatieven, waarvan een deel geschaard kan worden onder de noemer ‘alternatieve stedenbouw’. Dit zijn initiatieven, waarbij vanuit een niet voor de hand liggende hoek een fysieke bijdrage geleverd wordt aan de stad. Die fysieke kant is één (en uitermate interessant), maar laten we – zoals vanaf de start van de IWA De Wierden geroepen - de sociale component ook vooral niet vergeten. In de reisgids zijn daarom ook initiatieven opgenomen, die een minder tastbare, maar minstens zo belangrijke impuls aan de stad geven. Wij hebben deze 40 initiatieven ondergebracht in de volgende categorieën: In de stad is het goed boeren – over groene initiatieven Duurzaam leven – over ecologisch en/of duurzaam wonen en werken Oud en (tijdelijk) nieuw – over hergebruik en herbestemming Initiatiefrijke ondernemers – over bijzondere projecten door private partijen Alles kids – over initiatieven gericht op jeugd en jongeren Ontmoeten en zo veel meer – over ontmoetingsplekken met veel extra’s Op het rafelrandje – over initiatieven op de balans tussen legaal en illegaal

4

We gaan ‘slechts’ een dag met elkaar op reis. Niet alle 40 initiatieven kunnen aan bod komen. Welke wel? Dat bepalen júllie. Wij vragen jullie daarom het volgende: - Neem deze reisgids goed door - Stel vervolgens je favoriete programma samen - Doe dit door een persoonlijke top 5 van te bezoeken initiatieven op te stellen - Mail je top 5 uiterlijk 4 juni a.s. naar [email protected] Op basis van ‘de meeste stemmen’ organiseren wij de daadwerkelijke reis, uiteraard inclusief gesprekspartners ter plekke. Wij zorgen vooraf opnieuw voor een ‘reisgids’, met daarin niet alleen het programma, maar ook een uitgebreidere toelichting van de te bezoeken projecten. Wij hebben overigens een actieve reis voor ogen! Daarover in de volgende reisgids meer. Wij zien jullie top 5 vol verwachting tegemoet. Uw reisleiders, Guido Wallagh & Sietske Draaisma Inbo NB. Deze reisgids is met zorg samengesteld. Toch is het mogelijk dat het initiatief waar je al tijden nieuwsgierig naar bent, er niet bij staat. Geef dat aan ons door. Wie weet, wordt het een onderdeel van de reis…

5

1 In de stad is het goed boeren

I can change the world with my two hands

8

-

Referentie projecten Excursie Bottom Up

I can change the world with my two hands – urban farming in Amsterdam Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

kunstenaar en buurtbewoner Natascha Hagenbeek Bos en Lommer, Amsterdam 4 juni 2011 gemeente Amsterdam www.icanchangetheworldwithmytwohands.blogspot.com

‘I can change the world with my two hands’ is een moestuin in een binnentuin van een huizenblok in de wijk Landlust (Bos en Lommer). De moestuin is een project van kunstenaar, trendonderzoeker en buurtbewoner Natascha Hagenbeek, die met lede ogen aanzag hoe het binnenterrein, na verwijdering van een verouderde speeltuin, zo’n twee jaar braak bleef liggen. Samen met buurtbewoners richtte zij het terrein in, dat nu bestaat uit elf individuele tuintjes en een grote, centrale tuin. De oogst van de centrale tuin is bestemd voor de winkel, ‘A tribute to the whole world’. Doel van de tuin is tweeledig. Allereerst moet de tuin zorgen voor ontmoeting en sociale cohesie; daarnaast wil de initiatiefneemster aandacht vragen voor duurzaamheid op buurtniveau.

9

Geitenboerderij Ridammerhoeve

10

-


Geitenboerderij Ridammerhoeve – maatschappelijk en agrarisch ondernemen in het Amsterdamse Bos Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

agrarisch ondernemers Willem Dam en Corine Riteco Amsterdamse Bos, Amsterdam 1988 gemeente Amsterdam www.geitenboerderij.nl

De Ridammerhoeve is een biologisch-dynamische geitenboerderij in het Amsterdamse Bos, opgezet door het echtpaar Corine Riteco en Willem Dam. De boerderij bestaat uit een geitenhouderij, kaasmakerij, kinderboerderij/speeltuin, pluimveehouderij, educatie- en conferentieruimte, boerderijwinkel en een horecaruimte met terras. Op de boerderij werken mensen ‘met een zorgvraag’. De Ridammerhoeve is 6 dagen per week geopend voor publiek.

11

Tuinman in de wijk

12

-


Tuinman in de wijk – groenbeheer in Rotterdam

Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

Bewoner en ondernemer Rini Biemans Rotterdam 2001 gemeente Rotterdam www.tuinmanindewijk.nl

Het beheren van groen in de openbare ruimte zorgt voor sociale cohesie en verbetert de gezondheid van stedelingen. Door de ‘tuinmannen’ wordt de stad leefbaarder en aantrekkelijker. Dat is de gedachte achter ‘Tuinman in de wijk’, geïnitieerd door Rini Biemans van het Rotterdamse bureau Creatief Beheer, voor wijkontwikkeling en beheer van de buitenruimte. De tuinman komt van de straat en wordt opgeleid tot een nieuwe stadsprofessional, die samen met bewoners en professionals zorgt voor het dagelijks beheer en onderhoud van de openbare ruimte. De tuinman is als het ware een groene verbinder tussen burgers en professionele partijen, met een specifieke opdracht: het groener en kindvriendelijker maken van de wijk.

13

14

Moe’stuin – moestuin voor de buurt in Poptahof Delft Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

ca. 5 bewoners Poptahof Delft 2005 Woonbron en Gemeente Delft www.poptahof.nl/activiteiten/moes-tuin

Sinds 2005 is er in Poptahof Noord een echte moestuin voor de buurt. Jong en oud met verschillende culturele achtergronden, verbouwen hier hun groente, fruit en kruiden. De Moe’stuin in Poptahof is bedacht en wordt gerund door een groep bewoners met ondersteuning van Woonbron en de gemeentelijke Projectorganisatie Poptahof. Sinds 2010 zijn er, eveneens op initiatief van bewoners, ook kindertuinen in gebruik. In april van dit jaar werd de Moestuintafel, die garant moet staan voor nóg meer ontmoeting, geopend.

15

Uit eigen stad

16

-


Uit je eigen stad – stadsboerderij in Rotterdam


ondernemers Bas de Groot en Johan Bosman Marconisingel, Rotterdam 2012 Gemeente Rotterdam en woningcorporatie Havestede (voorheen COM.wonen) www.uitjeeigenstad.nl

Bij het Marconiplein in hartje Rotterdam moet nog deze zomer het stadslandbouwbedrijf ‘Uit je eigen stad’ geopend worden. Uit je stad verbouwt groente en fruit op braakliggende terreinen in de stad. Op het land scharrelen kippen en in de loods wordt vis gekweekt. Alles wat verbouwd wordt, is te koop in de eigen winkel en wordt geserveerd in het restaurant. Daarnaast organiseert Uit je eigen stad oogstfeesten, markten, workshops, kinderactiviteiten en educatieve programma’s. Bewoners kunnen niet alleen consument zijn, maar ook meewerken als stadsboer, verkoper of kok. De gemeente Rotterdam en woningcorporatie Havenstede ondersteunen het initiatief; daarnaast wordt via crowdfunding geprobeerd het idee nog verder van papier naar praktijk te brengen. Het eerste oogstdiner is in juni; in september opent de winkel.

17

18

2 Duurzaam leven

19

EVA Lanxmeer

20

EVA Lanxmeer – ecologische woon- en werkwijk in Culemborg Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

stichting E.V.A. Culemborg 2000 gemeente Culemborg, stichting E.V.A. www.exa-lanxmeer.nl

In 1994 werd stichting E.V.A. (Ecologisch Centrum voor Educatie, Vormgeving en Advies) opgericht door een groep mensen uit uiteenlopende disciplines: (landschaps)architectuur, hoger onderwijs, landbouw, energiesector, zorg en kunst. Stichting E.V.A. wilde bijdragen aan het vergroten van het draagvlak voor duurzame ontwikkelingen in de maatschappij en nam het initiatief tot de realisatie van een landelijk voorbeeldproject voor ecologische en duurzame stedenbouw. De gemeente Culemborg haakte enthousiast aan en bracht de locatie voor de nieuwe wijk aan: Lanxmeer, zo’n 24 hectare groot. Inmiddels is de wijk Eva-Lanxmeer uitgegroeid tot een landelijk en internationaal voorbeeld voor de ontwikkeling van een ecologische woon- en werkwijk, waarbij het accent ligt op duurzaamheid, vernieuwende technieken en bewonersinvloed. Bewoners speelden en spelen nog steeds een belangrijke rol, zowel in de planontwikkeling als het beheer. In Eva-Lanxmeer staan naast bedrijven en kantoren zo’n 200 huur- en koopwoningen en een stadsboerderij.

21

22

Soesterkwartier – voor energiebesparing, -opwekking en duurzaam bouwen in Amersfoort Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

wijkbewoners, verenigd in Vereniging Duurzaam Soesterkwartier Soesterkwartier, Amersfoort 2010 gemeente Amersfoort, ledendonaties e.a. www.duurzaamsoesterkwartier.nl

De Vereniging Duurzaam Soesterkwartier is een initiatief van en voor betrokken wijkbewoners. De vereniging zet zich in voor energiebesparing, duurzame energie en duurzaam bouwen. Inmiddels zijn woningen in zo’n 20 straten in het Soesterkwartier gezamenlijk geïsoleerd en kopen bewoners bijvoorbeeld samen dubbelglas in. De vereniging zet bovendien in op zonnepanelen op scholen in de wijk en zou niet alleen een wijkmolen voor windenergie willen bouwen, maar ook dolgraag een ecologische woonwijk op het terrein van de Wagenwerkplaats (zie verderop in deze reisgids) laten verrijzen.

23

Schoonschip

24

Schoonschip – sociaal en duurzaam leven op het water in Amsterdam Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

bewoner Marjan de Blok Amsterdam 2008 SEV, provincie Noord-Holland, Duurzaam Drijvend Wonen www.schoonschipamsterdam.org

Schoonschip is een woonproject in ontwikkeling, waarbij initiatiefneemster Marjan de Blok zich liet inspireren door de zelfvoorzienende en duurzame woonboot ‘geWoonboot’ in Amsterdam Noord. Schoonschip is een verzameling ‘geWoonboten’, ofwel: een groep mensen die sociaal en duurzaam wil leven op het water. De groep, een groeiende groep van op dit moment zo’n 35 mensen, wil door middel van CPO een zelfvoorzienende wijk van drijvende woningen (bijvoorbeeld van oude woonarken) realiseren. Het ontwerp, alle vergunningen en haalbaarheidsonderzoek zijn afgerond, het wachten is alleen nog op een definitieve ligplek.

25

26

Huis van overvloed – duurzaam bouwen in Nijmegen Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

landelijke groep burgers, verenigd in 7 Days of Inspiration Nijmegen 2011 gemeente Nijmegen, particulieren en (lokale) bedrijven www.huisvanovervloed.nl

In Nijmegen wordt een huis gebouwd van ‘sociale overwaarde’: spullen, ideeën en vormen van hulp die mensen niet per se nodig hebben. In mei van dit jaar is de bouw van het Huis van Overvloed gestart. De ruimte van 140 m2 wordt gebouwd van (lokaal) gebruikt materiaal en met datgene wat mensen willen bijdragen. Het Huis van Overvloed moet ook een sociaal duurzame functie krijgen: iedereen die maatschappelijke doelen nastreeft en met sociale overwaarde wil werken kan van deze plek gebruik maken om samen te werken. De bouwplannen en al het andere dat al werkende weg wordt geleerd, wordt met elkaar gedeeld, zodat iedereen er zijn voordeel mee kan doen. De gemeente gaat het Huis van Overvloed gebruiken om internationale gasten te ontvangen en te informeren over bijzondere projecten.

27

Energie U

28

Energie U – energie besparen en opwekken in Utrecht Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

burgerinitiatief Energie U Utrecht 2011 gemeente Utrecht www.energie-u.nl

Samen eigenaar zijn van een windmolen. Samen zonnepanelen inkopen. Energie-U, een coöperatieve vereniging van Utrechtse burgers, zet zich in voor minder energiegebruik en het realiseren van meer duurzame energie in Utrecht en omgeving. Het burgerinitiatief is voortgekomen uit de wens van een groep bewoners om energie te besparen en zelf op te wekken. Het lange termijn doel is de bouw van windmolens in Utrecht; op de kortere termijn organiseert Energie-U samen met haar (ca 200) leden acties als het gezamenlijk inkopen van dubbel glas, ledenkorting op groene stroom en communicatie over het belang van duurzame energie.

29

Tafelboom

30

Tafelboom – een tweede leven voor gekapte bomen in Utrecht Initiatiefnemers: en Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

kunstenaars Egbert Boerma, Jurrian van den Haak Ruth van Andel Utrecht 2011 Gemeente Utrecht, Stichting Doen, VSB Fonds, K.F. Heinfonds www.tafelboom.nl

De oprichters van ‘Tafelboom’ geven Utrechtse bomen, die om wat voor reden dan ook werden gekapt, een tweede leven. De gerooide bomen keren terug in de stad in de vorm van een tafel. Rondom de boom verzamelen initiatiefnemers Egbert Boerma, Jurrian van den Haak en Ruth van Andel –samen Stichting Tafelboom- verhalen en foto’s. Daarnaast wordt ‘het verhaal van de boom’ gecommuniceerd door performances en muziek. Stichting Tafelboom maakt op verzoek ook tafels voor particuliere partijen. Een van de projecten van Tafelboom is het ‘Tafelbos’, waarbij samen met inwoners van Utrecht een bos van tafels gemaakt wordt. Dit jaar staat in het teken van inspiratie: de initiatiefnemers gaan met vijf kunstenaars (de zogenaamde Troubadours van het Tafelbos) op zoek naar verhalen van bomen en bewoners van Utrecht. Deze zoektocht is de basis voor het ontwerp van de tafels, die in 2013 tijdens de viering van 300 jaar vrede in Utrecht opgeleverd worden. De tafels keren dan terug op de plek waar de bomen oorspronkelijk stonden.

31

32

3 Oud en (tijdelijk) Nieuw

33

34

Wagenwerkplaats – bruisen en broeden in cultureel erfgoed in Amersfoort Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

burgerinitiatief Wagenwerkplaats Amersfoort 2005 gemeente Amersfoort, NS Spoor www.wagenwerkplaats.eu

Van 1930 tot 2000 werd vrijwel al het NS-goederenmaterieel onderhanden genomen in de Wagenwerkplaats in Amersfoort. Na de sluiting in 2000 dreigden het terrein van 18 hectare en de gebouwen te verloederen. Bewoners bundelden hun krachten in het burgerinitiatief Wagenwerkplaats, dat vervolgens ging samenwerken met eigenaar van het terrein NS Spoor en de gemeente Amersfoort. Dit publiek-privaat-particulier samenwerkingsverband heeft de Wagenwerkplaats een nieuwe betekenis gekregen als cultureel erfgoed en creatieve broedplaats. De Wagenwerkplaats is nog volop in ontwikkeling, maar resultaten worden zichtbaar. De monumentale gebouwen hebben na renovatie uiteenlopende nieuwe bestemmingen gekregen: onder de nieuwe huurders zijn een circus, een jeugdoperahuis, de Cliniclowns en een evenementenorganisatie. Een van de resultaten is ook een verkeerstuin voor kinderen; bedacht, ingericht en gerund door bewoners. Creativiteit en onderwijs staan centraal: in de Wagenwerkplaats wordt gewerkt en geleerd, gespeeld en uitgegaan. De Wagenwerkplaats was in 2008 winnaar van de Saxion Stimuleringsprijs voor meest inspirerende aanpak van stedelijke vernieuwing.

35

Hannekes Boom

36

Hannekes Boom - tijdelijke hotspot op het Amsterdamse Oosterdokseiland Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

ondernemers Gijs de Waal, Pim Evers en Wouter Valkenier Oosterdokseiland, Amsterdam 2011 gemeente Amsterdam, crowdfunding www.hannekesboom.nl

Niet geheel bottom up, dit initiatief, want voortgekomen uit een prijsvraag die de gemeente Amsterdam uitschreef. Op het Oosterdokseiland, het gebied naast het Centraal Station, zijn de afgelopen jaren diverse markante gebouwen gerealiseerd: de openbare bibliotheek, het conservatorium, een hotel en congrescentrum. Toen de plannen voor de verdere ontwikkeling van het Oosterdokseiland werden uitgesteld, bezon het projectbureau Zuidelijke IJoevers zich op een tijdelijk alternatief dat a) meer levendigheid in en naar het gebied moest trekken en b) een sterkere verbinding moest maken tussen de door NS-sporen gescheiden binnenstad en Oostelijke Handelskade. Er werd een prijsvraag uitgeschreven voor een tijdelijke horecavoorziening. Hannekes Boom werd gekozen uit 17 inzendingen. Hannekes Boom is een soort vrijplaats met een restaurant, café en haventje, gemaakt van tweedehands gerecyclede materialen. Kinderen kunnen er knutselen, er zijn jamsessies, kunstexposities en een Ramses Shaffyfestival. Hannekes Boom is mede door social media in korte tijd uitgegroeid tot een van de nieuwe hotspots van Amsterdam.

37

38

Vechtclub (XL) – broedplaats met minimale financiële ondersteuning in Utrecht Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

ondernemers Boudewijn Rijff en Rikkert Paauw Utrecht Overvecht 2006 crowdfunding via www.crowdaboutnow.com, gemeente Utrecht www.vechtclub.nl

In 2006 huurden Boudewijn Rijff en Rikkert Paauw een deel van een voormalig distributiecentrum in Utrecht Overvecht om dit te verbouwen tot de Vechtclub. De Vechtclub bestaat uit kantoorruimtes voor diverse creatieve ondernemers, een theaterzaal met foyer, verschillende ontwerpstudio’s en een hout- en metaalwerkplaats. De ruimtes zijn grotendeels gebouwd met hergebruikte materialen uit de regio door Stortplaats van Dromen, het ontwerp- en bouwbedrijf van de beide initiatiefnemers. De Vechtclub is op eigen initiatief ontstaan met minimale financiële ondersteuning vanuit fondsen en gemeente. Met de inkomsten uit de verhuur van de ruimtes investeert de Vechtclub in de eigen programmering en kleinschalige producties. Het concept bleek zo succesvol, dat de vraag naar werkruimte inmiddels groter is dan het aanbod. Daarom wil de Vechtclub nu in het voormalige OPG-magazijn en nieuwe grotere broedplaats stichten met een even grote diversiteit en uitgebreide voorzieningen: Vechtclub XL. Crowdfunding via de site www.crowdaboutnow.com heeft de eerste fase tot realisatie mogelijk gemaakt.

39

40

Theater Walhalla – cultuur snuiven op Katendrecht Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

cabaratier Harry-Jan Bus en programmamaakster Rachèl van Olm Rotterdam 2006 Dura Vermeer Bouw Rotterdam, Pact op Zuid, Woonstad www.theaterwalhalla.nl

Cabaratier Harry-Jan Bus en programmamaakster Rachèl van Olm presenteerden in 2006 een plan voor een kleinschalig theatercomplex in de Fenixloodsen van de Firma Steinweg op Katendrecht. Het bouwen van woningen is volgens hen één stap in de ontwikkeling van een aantrekkelijk Katendrecht, maar zonder cultuur ben je nergens. Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam besloot het mee te nemen in haar onderzoek naar de herontwikkeling van de Steinwegloodsen. Het College van B&W vroeg de initiatiefnemers om eerder van start te gaan. Zo ontstond het pilottheater Walhalla, waarmee het ‘echte’ theater zich alvast kan profileren en het publiek al naar Katendrecht kan krijgen. Sinds kort hebben de initiatiefnemers –inmiddels Stichting Theater op Katendrecht- ook Kantine Walhalla geopend, een tweede theaterzaal in de voormalige kantine van de firma Steinweg. Hiermee is nog meer ruimte voor culturele manifestaties, voorstellingen en bijeenkomsten.

41

42

Volkskrantgebouw – van redactieruimtes naar ateliers en horeca aan de Wibautstraat Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

Urban Resort Wibautstraat, Amsterdam 2007 Stadgenoot, Bureau Broedplaatsen Amsterdam www.volkskrantgebouw.nl

Een klein groepje idealisten richtte in 2007 Urban Resort op, met als doel: creatievelingen van betaalbare werkruimte voorzien. Die werkruimte lag in feite voor het oprapen: hoeveel (kantoor)ruimte bleef immers niet onbenut? Het voormalige Volkskrantgebouw aan de Amsterdamse Wibautstraat, in handen van corporatie Stadgenoot, was de eerste locatie van Urban Resort. Met de exploitatie had het groepje geen winst voor ogen: Urban Resort wilde met de transformatie van het Volkskrantgebouw vooral een bijdrage leveren aan de culturele verlevendiging van Amsterdam. Na werving via van kandidaat-huurders via het eigen netwerk, bestaande wachtlijsten en verschillende hogescholen ging het snel. Horecazaak Canvas werd een nieuwe hotspot in de stad en inmiddels huisvest het gebouw zo’n 200 ruimtes voor (startende) creatieve ondernemers, maatschappelijke instanties en tijdelijke evenementen. Urban Resort heeft een contract t/m 2014; het pand is inmiddels gekocht door Job Heimans van Magnificent 8, die er een creatief hotel van gaat maken. De bedoeling is dat de werkplekken voor creatievelingen behouden worden, evenals Canvas.

43

F.A.S.T. Surfdorp

44

F.A.S.T. Surfdorp – Scheveningen


ondernemer Roland Verbiest Scheveningen 2011 Gemeente Den Haag, Stichting Doen, Fonds 1818, Oxbow e.a. www.fastscheveningen.nl

F.A.S.T. betekent: Free Architecture Surf Terrain (F.A.S.T.). Wat ooit een stuk braakliggend terrein aan de boulevard van Scheveningen was, is veranderd in een surfdorp. Het terrein is opgebouwd uit containers met elk een eigen bestemming: van hostel tot winkel, van restaurant tot theater. Oprichter Roland Verbiest, directeur van Doen Evenementen, ziet het surfdorp als een kweekvijver voor jonge ondernemers en cultureel platform voor gezinnen, surfers, studenten, wandelaars, toeristen etc etc. F.A.S.T. wil zich bewust niet vast laten pinnen op een vaststaand beleid en juicht onverwachte gebeurtenissen daarom van harte toe. Op 19 mei jl. werd het surfdorp uitgeroepen tot winnaar van VPRO’s Droomstad.

45

46

Skatehal Arnhem – skaten in een oud kerkgebouw Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

vrijwilligers, samen stichting Skatehal Arnhem Arnhem 2010 Gemeente Arnhem, Portaal, Volkshuisvesting Arnhem, Vivare e.a. www.sk8hal.nl

In de zomer van 2010 bedacht een grote groep Arnhemmers met een voorliefde voor skaten dat er een skatehal moest komen. Zij richten de stichting Skatehal Arnhem op en toverden een oude kerk om tot een modern skatepark. Het ‘draaien’ van de skatehal is ook in hun handen. De Skatehal is toegankelijk voor jong en oud, beginnende of gevorderde skateboarders, BMX-rijders en inline skaters. De stichting heeft echter meer voor ogen dan puur een skatepark runnen. Jongeren en andere bewoners uit de omliggende wijken worden betrokken bij de activiteiten. Daarnaast staat de stichting open voor het organiseren of bijwonen van activiteiten voor verschillende doelgroepen, wedstrijden, demonstraties en dergelijke.

47

Glamourmanifest

48

Glamourmanifest – Amsterdam


architecte Saskia Beer Amstel III, Amsterdam Zuidoost 2011 Gemeente Amsterdam en vastgoedeigenaren Amstel III

In Amsterdam Zuidoost staat bijna een derde van de 600.000 m2 aan kantoor- en bedrijfspanden leeg. Architecte Saskia Beer ziet de oplossing voor het gebied niet in een uitgekiend masterplan onder gemeentelijke regie, maar in initiatieven van onderop. Zij zette samen met andere creatievelingen Glamourmanifest op, waarmee ze door middel van bijzondere initiatieven het kantorengebied Amstel III nieuw leven wil inblazen. Beer ziet Glamourmanifest als de katalysator voor de transformatie van het monofunctioneel werkgebied tot een sprankelende stadswijk. De initiatieven variëren van bijeenkomsten, feestjes en evenementen tot kunstwerken en op termijn (tijdelijke) paviljoens of aanpassingen in de bestaande panden en openbare ruimte. Inmiddels wordt het glamourmanifest ondersteund door de gemeente Amsterdam en een groeiende club vastgoedeigenaren in het gebied.

49

Center Court

50

Center Court Tilburg


basketbalclub Streetball 013 Tilburg 2010 Gemeente Tilburg, Nederlandse Basketbal Bond e.a. www.streetball013.nl

Een verpauperd en braakliggend terrein in de binnenstad van Tilburg is (in afwachting van bouw) omgetoverd van onveilige parkeerplek tot hoogwaardig basketbalcourt. Het basketbalveld is met hulp van de gemeente door de basketballers zelf tot stand gekomen en wordt nu actief bespeeld.

51

Noorderparkbar

52

Noorderparkbar – een bar van Marktplaatsspullen in Amsterdam Noord Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

architectenbureau SLA en (ruimtelijk) ontwerpbureau Overtreders-W Amsterdam Noord 2011 Marktplaats, Gemeente Amsterdam, bewoners http://hetkomtaltijdgoed.nl/

Twee ontwerpbureaus en bewoners van het Noorderpark in Amsterdam Noord misten een gezellige bar. Ze ontwierpen en bouwden een paviljoen dat voor honderd procent bestaat uit Marktplaats-materiaal: van de wc tot aan de gebruikte spijkers en schroeven. Deze lieten ze vervolgens crowdfunden op www. voordekunst.nl. Marktplaats zelf was zo enthousiast dat ze het project financieel hebben gesteund; alle medewerkers hebben bovendien een dag geholpen met de bouw. Maar ook buurtbewoners hielpen vanaf de plaatsing tot de officiële opening in maart 2012 elke zondagmiddag met schilderen en klussen. De bar is door de ontwerpers ‘geschonken’ aan Amsterdam Noord en geplaatst naast cultureel podium Noorderparkkamer.

53

54

4 Initiatiefrijke ondernemers

55

De Meent

56

De Meent – de missie van een bevlogen vastgoedondernemer in Rotterdam Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners:

vastgoedondernemer Robin von Weiler winkelstraat De Meent, Rotterdam 2002 winkels, ondernemers, vastgoedeigenaren De Meent

Nadat Rotterdams vastgoedondernemer Robin von Weiler zo’n tien jaar geleden de Minervahuizen, drie monumentale kantoorpanden op de hoek Coolsingelde Meent, aankocht en renoveerde, begon hij aan zijn missie om ook de rest van de straat aan te pakken. Die aanpak richt zich op het winkelbestand en de sfeer. Von Weil wilde geen ketens meer in de straat en wist onafhankelijke en/of lokale ondernemers aan zich te binden. In plaats van uitzendbureaus en andere ‘kille’ ketens zitten er nu bijvoorbeeld een schoenenzaak, naaimachinewinkel, platenzaak, bakker en horeca. Met de nieuwe huurders maakt Von Weiler – ook wel ‘Mr. Meent’- strikte afspraken over de etalage, pui en uithangbord. De Meent verandert zichtbaar en dat ontdekken steeds meer Rotterdammers. Het rendement ziet Von Weiler (volgens eigen zeggen) niet alleen voor zichzelf, maar bovenal in een breder verband.

57

Cruquius

58

Cruquius – ondernemers met ontwikkelrechten in Amsterdam Zeeburg Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners:

ondernemers verenigd in Stichting Cruquius 2015 bedrijventerrein Cruquius, Amsterdam Zeeburg 2011 gemeente Amsterdam, ondernemers

Tal van complexe omstandigheden zorgden ervoor dat de planvorming in het Cruquiusgebied, een wat verlopen rafelrand in het Amsterdamse Oostelijk Havengebied, in een impasse was geraakt. Een aantal grondeigenaren en ondernemers in het gebied verenigde zich in de Stichting Cruquius 2015 en liet een ontwikkelstrategie opstellen. Uitgangspunt: handelingsvrijheid van individuele grondeigenaren. De grondeigenaren en bedrijven in het gebied krijgen –op basis van evenredigheid- ontwikkelrechten in het gebied, die zij naar eigen inzicht ondelring kunnen verhandelen. Zo kan de een ervoor kiezen te gaan ‘cashen’; de ander koopt rechten op om een woon- en/of werkgebouw neer te zetten. Samen met het stadsdeel en een aantal private partijen heeft Stichting Cruquius 2015 een zogenaamde Spelregelkaart voor de herontwikkeling van het gebied opgesteld. Begin dit jaar is de Spelregelkaart vastgesteld.

59

Open Lab Ebbinge

60

Open Lab Ebbinge – tijdelijke stad in Groningen


ondernemersvereniging Nieuwe Ebbingestraat Groningen 2010 gemeente Groningen, ondernemers Ebbingekwartier www.ebbingekwartier.nl

De ondernemersvereniging van de omliggende winkels vond dat er, in afwachting van verdere ontwikkeling, iets moest gebeuren met het braakliggende terrein. Zo ontstond Open Lab Ebbinge: een tijdelijke microstad. Open Lab Ebbinge is een broedplaats voor creatieve economie en een laboratorium voor nieuwe vormen van tussentijdse architectuur en stedenbouw. Er zijn tal van tijdelijke initiatieven te vinden: winkels, ateliers, bedrijven, een kinderopvangbedrijf, dansstudio’s en een stadsstrand met een horecagelegenheid in de ‘dubbele loods’, één van de monumenten die in het gebied bewaard is gebleven. Door gebruik te maken van demontabele en duurzame bouwsystemen heeft het Open Lab een nomadisch karakter, waardoor het na vijf jaar op een andere braakliggend terrein weer kan worden opgebouwd.

61

PeerGroup

62

PeerGroup - Theater op het Drentse platteland


PeerGroup theatergezelschap Drenthe 2000 www.peergroup.nl

Locatietheatergezelschap PeerGrouP is gevestigd in een voormalig munitiedepot in Donderen (Drenthe). PeerGrouP bestaat uit een vaste kern van ongeveer 20 medewerkers: theatermakers, beeldend kunstenaars, filmmakers en muzikanten. PeerGrouP maakt locatietheater en projecten geïnspireerd door het landschap, de landbouw en thema’s van het platteland. Sinds haar oprichting in 2000 heeft de PeerGrouP een groot aantal grotere en kleinere projecten gerealiseerd. Een van de meest in het oog springende projecten was de bouw van een strokasteel in een weiland in Veenhuizen. Het strokasteel trok landelijk en zelfs internationaal de aandacht. De voorstelling SuperBartje op de Vam-berg werd gespeeld op het hoogste punt van Drenthe: een afvalberg van 20 miljoen kubieke meter afval. Met De Drentse Bluesopera (2011) zette de PeerGrouP Drenthe op de culturele kaart van Nederland: de locatievoorstelling haalde zelfs het toneel van Koninklijk Theater Carré. Sinds kort is er ook PeerJong, de jongerenafdeling, ontstaan vanuit de wens om het talent van jongeren uit het noorden van het land te stimuleren en aan te boren.

63

Zwemmen in de Amstel

64

Zwemmen in de Amstel – tijdelijk zwembad door Waternet Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

drinkwaterbedrijf Waternet Amstel, Amsterdam 2010 stichting BadBuiten, gemeente Amsterdam, projectontwikkelaars Amstelkwartier, restaurant Merkelbach e.a. www.badbuiten.nl

Begin 2010 nam Waternet (het Amsterdamse drinkwaterbedrijf) het initiatief om vóór de zomervakantie van dat jaar een tijdelijk drijvend zwembad in de Amstel te realiseren. Het zwembad, geïnspireerd op een tijdelijk zwembad in de Spree in Berlijn, zou gedurende drie jaar tussen juni en september geopend zijn. Waternet wil hiermee aandacht vragen voor de waterkwaliteit en Amsterdammers een voorproefje geven van hoe het is om in de Amstel te zwemmen. De ambitie is dat de Amstel over tien jaar schoon genoeg is om een duik in te nemen. De gemeente zag er wel wat in: een bijzondere functie kon het Overamstelwartier - nu nog een wat vaag bedrijventerrein, straks een bruisend woonwerkgebied alvast op de kaart zetten. Het zwembad stond er niet zonder slag of stoot. De beoogde locatie was nog niet in handen van de gemeente en de realisatie en exploitatie van het drijvende zwembad hadden nogal wat voeten in aarde. Desondanks is het drijvende zwembad BadBuiten er gekomen. En met succes: op warme zomerdagen is het er een drukte van belang. Niet verwonderlijk wordt het zwembad steevast in elke verkoopbrochure van de projectontwikkelaars van Amstelkwartier genoemd.

65

66

5 Alles Kids

67

68

Masterboys – coaching en begeleiding voor straatjeugd in Amsterdam Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

jongere Stefano van Delden Amsterdam 2007 gemeente Amsterdam , Cultureel Eductief Centrum Zuidoost, LEBO Vastgoed e.a. www.masterboys.nl

Een paar jaar geleden kwam initiatiefnemer Stefano van Delden zelf nog in aanmerking voor zijn project Masterboys. Ook hij woonde in een achterstandswijk en ook hij liep het risico af te glijden. Hij gooide het roer om, startte Masterboys en biedt kwetsbare jongeren ‘van de straat’ een positief alternatief. De jongens –en sinds enige tijd meiden- krijgen voetbaltraining en worden begeleid op hun weg naar de toekomst, bijvoorbeeld bij het vinden van een stage of baan. Stefano en de andere trainers/coaches maken daarbij gebruik van hun eigen ervaringen. Masterboys zet zich bovendien in op middelbare scholen, door sport- en muziekevenementen te organiseren.

69

70

Haagse Hopjes – speelgoed voor de jeugd in het Haagse Transvaalkwartier Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

bewoonster Joke van der Boomen (bewonersorganisatie Transvaal) Transvaal, Den Haag 1997 Gemeente Den Haag, fondsen www.haagsehopjes.nl

Eind jaren negentig ontstond vanuit bewonersorganisatie Transvaal het idee om iets met een spel-uitleen in de buurt te doen. Veel arme kinderen in de wijk bleken namelijk nauwelijks speelgoed te hebben. Samen met o.a. de gemeente werd het idee in de praktijk gebracht. Inmiddels staan er zes ‘Haagse Hopjes’: speelgoedcontainers waar kinderen op vertoon van een pasje skelters, rolschaatsen, ballen en ander speelgoed kunnen lenen. De hopjes worden streng beheerd door vrijwilligers. Kinderen moeten zich aan de regels houden. Wie zich niet gedraagt, moet zijn pasje inleveren en mag even niet lenen. En het werkt: in de buurt hebben meer dan 6000 kinderen een pasje en er hangen er maar een drietal in de ‘strafhoek’. Ondanks het enorme succes dreigen er problemen voor de Haagse Hopjes, door een tekort aan vrijwilligers en stopgezette subsidie.

71

Boomhutten

72

Boomhutten – voor kids én als tegenhanger van schrale stedenbouw in IJsselmonde Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners:

buurtbewoner Henk de Deken IJsselmonde, Rotterdam 2007 eigen middelen; vergunning van gemeente Rotterdam

De eerste boomhut die bewoner Henk de Deken bouwde, kwam voort uit onvrede. Hij ergerde zich aan de naoorlogse stedenbouw en architectuur in zijn IJsselmonde en bedacht iets waar hij als gepensioneerd timmerman goed in was: een boomhut. Zo liet hij niet alleen een andere manier van bouwen zien, maar gaf hij de buurtkinderen bovendien een pracht van een speelplek. En, ook niet onbelangrijk voor de boomhutbouwer: zo kon hij het dorpse karakter van en de bomen in de wijk behouden. De boomhutten, na de eerste in 2007 volgden er nog drie, worden gemaakt van tweedehands hout en op wat materialen uit de buurt of van de plantsoenendienst na, doet Henk het allemaal zelf. De buurt omarmde zijn initiatief al snel, organiseerde een feestelijke opening van boomhut nummer twee en startte een handtekeningenactie. Het stukje grond waar de boomhutten staan mag volgens de buurt niet uitgegeven worden voor ontwikkeling. Daarnaast roepen zij de gemeente op om niet te rigide om te gaan met speelplekvergunningen. De deelraad oriënteert zich nu op oplossingen; Henk de Deken denkt na over uitbreiding. Een lunchcafé bijvoorbeeld, of een kinderopvang.

73

Tijd voor Eten

74

Tijd voor Eten – verantwoord eten op Amsterdamse basisscholen Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

moeder Doris Voss Amsterdam-Zuid 2004 Stichting Doen, brede school ’t Koggeschip, Vlaamsch Broodhuys, Stichting Mijn Boer e.a. www.tijdvooreten.nl

Doris Voss, moeder van de toen 5-jarige Emma, zag dat de overblijf op Emma’s school niet erg leuk was. Ze schoof wat tafels bij elkaar en zette een lekkere pan soep op tafel. Dat viel in zeer goede aarde. Doris besloot er letterlijk en figuurlijk werk van te maken en startte Tijd voor Eten. Van burgerinitiatief is Tijd voor Eten uitgegroeid tot een professionele stichting, die goed en verantwoord eten wil aanbieden aan leerlingen van basisscholen. Brede school ’t Koggeschip, een ‘zwarte’ school in Amsterdam Nieuw West was de pilotschool. Koks en bediening in opleiding maakten tussen de middag een 3-gangenmenu voor de overblijvende kinderen en legden uit waar het voedsel vandaan kwam (van omringende landerijen en kwalitatief hoogstaande bedrijven en horeca). Inmiddels biedt Tijd voor Eten ook andere, ‘lichtere’ (eenvoudiger te organiseren) formules en advies.

75

76

6 Ontmoeten en zoveel meer

77

Sociëteit Andromeda

78

Sociëteit Andromeda – huiskamer voor en door senioren in Eindhoven Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

senioren uit de wijken Eindhoven 2011 Gemeente Eindhoven, Woonbedrijf, OnsNet Eindhoven e.a. www.societeit-andromeda.nl

De Sociëteit Andromeda is een huiskamer voor en door senioren uit de buurt. De senioren hebben zelf een bedrijfsplan geschreven en een pand uitgezocht. Woonbedrijf Eindhoven, eigenaar van het pand, was enthousiast en meer partijen sloten zich aan. De gemeente was op zoek naar een plek voor een steunpunt; OnsNet Eindhoven wilde graag een informatiebalie openen en studenten van de Fontys Hogeschool bogen zich over de vertaling van de behoefte van de senioren naar een concreet programma. Na 9 maanden werd de sociëteit, in de volksmond de Soos, in de zomer van 2011 geopend. De Soos is 7 dagen per week open en wordt gerund door een groep van 24 vrijwilligers (buurtbewoners). Er wordt van alles voor en door bewoners georganiseerd en bij het gemeentelijke Steunpunt is informatie te krijgen over o.a. de buurt, zorg, welzijn en veiligheid.

79

Repair Café

80

Repair Café – ontmoeten en repareren in heel Nederland Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

journalist Martine Postma en sustainability accelerator Peter van Vliet Nederland 2009 Van Gansewinkel Groep, stichting Doen,(particuliere) donateurs, Agentschap NL, e.a. www.repaircafé.nl

Het concept Repair Café is in 2009 bedacht door een journaliste/publiciste en een sustainability accelerator. Zij raakten geïnspireerd door een repareerproject in Amsterdam en wilden in het hele land laagdrempelige ontmoetingsplaatsen inrichten, waar buurtbewoners hun eigen kapotte spullen kunnen (laten) repareren. Onder deskundige begeleiding en in een ontspannen sfeer. Het allereerste Repair Café vond plaats in 2009, in Amsterdam-West. Tientallen buurtbewoners en geïnteresseerden van buiten de stad kwamen naar de foyer van het Fijnhout Theater, waar tal van reparatiedeskundigen met gereedschap en materialen aanwezig waren. De middag was een groot succes; het Repair Café bleek duidelijk in een behoefte te voorzien. Dat was voor de initiatiefnemers aanleiding om door te gaan en hun activiteiten uit te breiden. In 2010 is de Stichting Repair Café opgericht en werden er vrijwel maandelijks Repair Café-bijeenkomsten georganiseerd, allemaal in Amsterdam. Sinds januari 2011 biedt de Stichting ook ondersteuning aan lokale groepen in heel Nederland die zelf hun eigen Repair Café willen beginnen. De komende tijd staat er vrijwel elke dag wel ergens in het land een of meer Repair Cafés gepland.

81

De Boekenkast van Werkhoven

82

De Boekenkast van Werkhoven – van, voor en door het hele dorp Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

bewoners Werkhoven Werkhoven 2011 bedrijven en particulieren Werkhoven www.boekenkastvanwerkhoven.nl

Eind 2011 opende de Boekenkast van Werkhoven: een gezamenlijke boekenkast van en voor het hele dorp. In de aula van MFA het Kwartier staan boekenkasten met daarin een collectie van een kleine 4000 boeken voor kinderen en volwassenen, die door Werkhovenaren zelf zijn ingebracht. De Boekenkast werkt op basis van vertrouwen: geen lidmaatschap, geen registratie en geen boetes bij te laat terugbrengen. De Boekenkast wordt gerund door een groep vrijwilligers, samen Stichting Boekenkast van Werkhoven.

83

Pendrecht Universiteit

84

Pendrecht Universiteit – professionals in de leer bij Rotterdammers Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

bewonersorganisatie Vitaal Pendrecht Pendrecht, Rotterdam 2010 Gemeente Rotterdam, fondsen www.vitaalpendrecht.nl

De Pendrecht Universiteit in Rotterdam heeft de rollen omgedraaid en zet bestuurders, ambtenaren en corporatiemedewerkers in de schoolbanken. De universiteit is een initiatief van bewoners om kennis over te brengen op elkaar én op professionals. Binnen de universiteit, die gerund wordt door zo’n 150 vrijwilligers, wordt ontmoeting, uitwisseling en activering gecombineerd. Bewoners vertellen hun verhaal (‘het college’) vanuit hun huiskamer, een plantsoen of wijkcentrum aan beleidsmakers en uitvoerders. Vervolgens worden bewoners ondersteund in het nemen van initiatieven: van theaterprojecten en speelplaatsen in de wijk tot het inrichten van een rollator-werkplaats voor oudere wijkbewoners.

85

Al Amal

86

Al Amal – actieve islamitische vrouwen in Utrecht Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

Marokkaanse bewoonsters van Kanaleneiland Kanaleneiland en provincie Utrecht 2001 Gemeente Utrecht, Provincie Utrecht, Mitros e.a. www.al-amal.nl

Al Amal is in 2001 gestart door Marokkaanse bewoonsters in Kanaleneiland, die voor een deel zelf in de hulpverlening werkten en zagen dat veel van de traditioneel islamitische vrouwen daar niet tot nauwelijks gebruik van maakten. Eén van de belangrijkste doelen van Al Amal is de achterban te informeren over de normen en waarden van de Nederlandse samenleving en de kloof tussen de bestaande hulpverlening en de multiprobleemgezinnen te overbruggen. Al Amal doet dat door bijvoorbeeld een inloopspreekuur, opvoedcursussen en taalcursussen te organiseren. Steeds meer vrouwen, die vaak niet de deur uit mogen van hun echtgenoot, weten Al Amal te vinden. Al Amal is inmiddels uitgegroeid tot een actieve organisatie met zo’n 50 vrijwilligers en een doelgroep van ruim 800 vrouwen. Sinds 2010 is Al Amal ook actief in de provincie Utrecht. Al Amal is overigens enigszins controversieel: Al Amal is er volgens sommige (Nederlandse) welzijnsorganisaties vooral op gericht om een (volledig gesubsidieerde) islamitische welzijnsorganisatie te worden. Al Amal benadrukt dat zij openstaat voor álle vrouwen en kinderen, ongeacht hun culturele en religieuze achtergrond.

87

Singeldingen

88

Singeldingen – Zomerkiosk in Rotterdams park


bewoonsters Karen Hammink, Eireen Schreurs en Judith Pouwelse Heemraadssingel, Rotterdam 2009 Gemeente Rotterdam, VSB Fonds, Stichting Doen, Oranjefonds e.a. www.singeldingen.nl

Singeldingen is op initiatief van bewoonsters Karen Hammink, Eireen Schreurs en Judith Pouwelse in de zomer van 2009 gestart als ontspannen ontmoetingsplek langs de Heemraadssingel. De eerste twee seizoenen gebeurde dit met een mobiele kiosk die elke ochtend en avond naar en van de plek werd gereden. De deelgemeente omarmde het burgerinitiatief en zorgde ervoor dat de –inmiddels vaste- kiosk over eigen stroom, water en afvoer beschikt. Naast de verkoop van koffie en (zelfgemaakte) baksels gebeurt er van alles bij Singeldingen, voor en door bewoners: breakdance les, yoga, tai chi, knutselen, etc. Ook lokale ondernemers dragen hun steentje bij. Hoewel de bezoekers van het terras van Singeldingen grotendeels blank en hoogopgeleid blijven, zijn de activiteiten steeds vaker in trek bij een veel bredere doelgroep. De founding mothers van Singeldingen zijn inmiddels een stichting geworden. Dit jaar is Singeldingen nog t/m 8 juli geopend.

89

Gluren bij de Buren

90

Gluren bij de Buren – kunst en cultuur in Amersfoortse huiskamers Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

stichting Kultlab Amersfoort 2010 gemeente Amersfoort, Portaal, de Alliantie, Rabobank e.a. www.glurenbijdeburen-amersfoort.nl

Ondersteund door tal van partners (waaronder gemeente en woningcorporaties) organiseert het jonge Stichting Kultlab uit Amersfoort sinds enige jaren het zogenaamde Gluren bij de Buren: een programma met kunst en cultuur in de huiskamer van Amersfoorters. De vierde editie (eind 2011) was zeer succesvol: duizenden mensen gingen op zoek naar Amersfoortse amateurkunst in een van de 92 deelnemende huiskamers. Sinds dit jaar heeft Gluren bij de Buren er een zomers zusje bij: Struinen in de Tuinen.

91

Buitenbrouwerij

92

Buitenbrouwerij


kunstenares Henriette Waal landelijk 2009 organisatoren evenementen als Eetbaar Landschap, Utrecht Biennale, Sloterplas Festival, etc www.henriettewaal.nl

Samen met een paar amateurbrouwers uit bierstad Tilburg ontwierp kunstenares Henriette Waal in 2009, in het kader van het evenement ‘Eetbaar Landschap’, de Buitenbrouwerij: een mobiele bierbrouwerij waarmee ze sindsdien door het land reist en samen met geïnteresseerde bewoners lokaal stadsbier maakt. De Buitenbrouwerij is uitgebreid met een bar. Waal maakt gebruik van slootwater en planten en kruiden die rondom de plek waar ze staat groeien. Elk bier krijgt letterlijk en figuurlijk een lokale smaak. Zo is er bijvoorbeeld bier gemaakt van water uit de Amsterdamse Sloterplas, uit Rodsoord in Utrecht en het Blondje uit Den Haag.

93

Meetingpoint

94

Meetingpoint Leeuwarden – klussen met een extra Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

Praktijkonderwijsschool Pieter Jelles de Brege Heechterp-Schieringen, Leeuwarden 2011 gemeente Leeuwarden, WoonFriesland Leeuwarden, Friesland College, Ondernemersinstituut Leeuwarden e.a. www.meetingpoint-pj.nl

Op de Pieter Jelles de Brege wordt praktijkonderwijs gegeven aan leerlingen uit de kwetsbare wijk Heechterp-Schieringen in Leeuwarden. De school zette in 2009 het Meetingpoint Leeuwarden op: een werkervaringsproject voor de eigen leerlingen, maar ook een dienstverleningscentrum voor bewoners en ondernemers in de buurt. Zij kunnen bij het Meetingpoint aankloppen voor hulp bij diverse klussen, die de leerlingen voor hen gaan opknappen. Van boodschappen doen tot klusjes in de tuin, van catering tot fietsreparatie. De leerlingen doen praktische ervaring op, maken contact met de mensen in de wijk en leren zich in te zetten voor anderen; bewoners en ondernemers zijn blij dat met de geboden hulp: dat is de gedachte achter het Meetingpoint.

95

Sofie aan tafel

96

Sofie aan tafel – uiteten bij je buren in o.a. Amersfoort Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

bewoonster Amersfoort Amersfoort, Hilversum, ’t Gooi en Nijkerk 2007 gemeente Amersfoort www.sofieaantafel.nl

In aanloop van het 750-jarig bestaan van Amersfoort in 2009, bedacht een inwoonster van de stad het concept ‘Sofie aan Tafel’. Het idee? Amersfoorters nodigen medebewoners uit die gewoonlijk niet (snel) bij hen aan tafel zouden zitten. Dat kunnen (nieuwe) buren zijn, leden van de sportclub, moskee, etc. Door samen te eten, leer je elkaar beter kennen: dat is de gedachte achter Sofie aan Tafel. Via de eigen site en bij de gemeentelijke informatiewinkel zijn uitnodigingskaarten verkrijgbaar om (potentiële) gastheren en –vrouwen op weg te helpen. In 2009 is Sofie aan Tafel een stichting geworden; vanaf 2011 vindt Sofie aan Tafel ook in Hilversum plaats. In Nijkerk gebeurt het onder de noemer Mandy aan Tafel en ook steden als Utrecht, Haarlem en Deventer willen graag een Sofie aan Tafel.

97

98

7 Op het rafelrandje

99

Op de valreep

100

Op de valreep – voormalig dierenasiel in Amsterdam Oost Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

krakersgroep De Valreep Oostpoort, Amsterdam 2011 gemeente Amsterdam, projectontwikkelaar OCP, Ymere www.valreep.org

In het Polderweggebied in Amsterdam Oost zal de komende jaren de nieuwe stadswijk Oostpoort verrijzen. Het gebied is nu nog een kale vlakte, met één gebouw: het voormalige Dierenasiel, een markant gemeentemonument. Nadat plannen van buurtbewoners om iets te doen met het pand strandden, nam een krakersgroep het initiatief om een sociaal-culturele plek te creeren. Zonder subsidie, zonder winstoogmerk en met een flinke dosis krakersmentaliteit: allereerst moest het nieuwe centrum de bouw van dure woningen, ten koste van sociale huurwoningen, aan de kaak stellen. Er gebeurt sinds 2011 (illegaal) van alles, mede geïnspireerd op ideeën uit de buurt en inspanningen van vrijwilligers. Van creatieve en culinaire workshops tot een moestuinproject voor de buurt en feesten. Op de valreep moet uiteindelijk uitgroeien tot een soort mix van de Westergasfabriek en de Geitenboerderij in het Amsterdamse Bos; vraag is of dat lukt. De krakers willen zich niet institutionaliseren en de gemeente, corporaties en ontwikkelaars zijn nog niet ingegaan op hun voorstel om pand te kopen.

101

102

De Grote Broek – broedplaats voor alternatieve politiek en cultuur in Nijmegen Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

krakersgroep De Grote Broek Nijmegen 1984 gemeente Nijmegen, voedselcoöperatie VOKO, e.a. www.grotebroek.nl

Zo’n 30 jaar geleden werd een groot pand in het centrum van Nijmegen gekraakt en omgedoopt tot ‘De Grote Broek’. De krakersgroep noemde zich een ‘woonwerkvereniging’. De Grote Broek groeide al snel uit tot een broedplaats voor buitenparlementaire politiek en alternatieve cultuur. Diverse culturele en politieke activiteiten vonden er hun plekje, zoals: boekwinkel ‘Assata’, politiek café ‘De Klinker’, kroeg en podium ‘De Onderbroek’, voedselcoöperatie ‘De Voko’, een vegetarisch/veganistisch eetcafé, een feministisch café en een bibliotheek. Veel van deze activiteiten vinden al 15 jaar of langer in het pand plaats. Daarnaast biedt De Grote Broek onderdak aan een groot aantal politieke en maatschappelijke groepen uit de stad, voor vergaderingen, manifestaties, presentaties, infoavonden, optredens en, al dan niet tijdelijke, opslag en logistiek, bijvoorbeeld voor Straatmensen voor Straatmensen. In 2002 startten de krakers een procedure tot legalisering van het pand; vanaf 2009 is De Grote Broek legaal.

103

Landbouwbelang

104

Landbouwbelang – ‘Cultural freezone’ in Maastricht Initiatiefnemer: Locatie: Start: Financiering/partners: Meer info:

krakersgroep Landbouwbelang Maastricht 2002 gemeente Maastricht www.landbouwbelang.com

Culturele vrijplaats Het Landbouwbelang ontstond in het voorjaar van 2002. Studenten en kunstenaars kraakten de leegstaande graansilo en creëerden een plek waar jong en oud terecht kan om zich creatief te uiten en elkaar te ontmoeten. Volgens hen had Maastricht sterk de behoefte aan een plek waar culturele initiatieven zich heel laagdrempelig kunnen ontwikkelen. De royaal aanwezige ruimten, de mogelijkheden van het gebouw en de vrijheid werden en worden beschikbaar gesteld als werkruimtes, voor exposities, publieke ruimte, concerten en feesten of als repetitieruimte voor mensen die daarvoor nergens anders terecht kunnen. Daarnaast organiseren de vaste bewoners van Het Landbouwbelang zelf ook allerlei culturele activiteiten en projecten.

105

Bottom up! op reis langs initiatieven van onderop voor De Wierden

Recommend Documents