Blijf Staan Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

‘Blijf Staan’ Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

Deze module is gebaseerd op het wetenschappelijk onderzoek ‘Fall Prevention in psychogeriatric nursing homes’ waarop drs. J. Neyens in 2007 gaat promoveren

Disclaimer Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. Consument en Veiligheid aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor eventuele, in deze uitgave voorkomende, onjuistheden of onvolkomenheden. Overname van tekst of gedeelten van tekst is toegestaan, mits met de juiste bronvermelding. Uitgave: november 2006

Handboek ‘Blijf Staan’ - Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

1

Inhoudsopgave

Tabblad: Inleiding

PG 3

Tabblad: Toelichting Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

PG 6

-

Doel

PG 7

-

Projectgroep

PG 7

-

Methodiek en werkwijze

PG 8

-

Belangrijke factoren voor succes!

PG 10

-

Valpreventieteam

PG 11

-

Taken van de leden van het valpreventieteam

PG 12

-

(Verpleeghuis)arts

PG 12

-

Verpleging en verzorging

PG 12

-

Fysiotherapeut

PG 13

-

Ergotherapeut

PG 14

-

-

Tabblad Stap 1: Inventarisatie

PG 15

Algemeen Medisch Onderzoek

PG 16

-

PG 18

Werkblad PG 1:

Algemeen Medisch Onderzoek

Persoonlijke Risicoanalyse PG

PG 20

-

Werkblad PG 2:


PG 23

-

Werkblad PG 3:

Barthel ADL Index

PG 28

-

Werkblad PG 4:

Tinetti Assessment Tool

PG 29

Tabblad Stap 2 en 3: Plan van Aanpak en Activiteiten

PG 30

Persoonlijke Valpreventieve maatregelen

PG 31

-

Werkblad PG 5:


PG 33

-

Werkblad PG 6:

Functioneel oefenprogramma

PG 35

-

Werkblad PG 7:

Richtlijnen externe heupbeschermers bij PG cliënten

PG 38

-

Werkblad PG 8:

Indiceren en adviseren loophulpmiddel

PG 40

-

Werkblad PG 9:

Indiceren en adviseren (rol-)stoel

PG 41

-

Werkblad PG 10: Transferhulpmiddel

-

Werkblad PG 11: Schoeisel

PG 44

-

Werkblad PG 12: Alarmmat

PG 45

-

Werkblad PG 13: Alarmsensor

PG 46

PG 43

Tabblad Stap 4: Evaluatie

PG 47

Tabblad Stap 5: Borging

PG 49


2

Tabblad: Inleiding


3

Inleiding

Valongevallen in verpleeghuizen Valincidenten komen veel voor in verpleeghuizen. In een gemiddeld verpleeghuis met 150 bedden worden gemiddeld meer dan 300 valincidenten gemeld. Met name cliënten met een psychogeriatrische problematiek hebben een groot risico te vallen. Gemiddeld 2,7 tot 3,1 keer per jaar per bed1. Ter vergelijking: cliënten van een verzorgingshuis vallen gemiddeld 2 keer per jaar. Bijna 1 - 2% van de valincidenten leidt tot een heupfractuur. Echter, een groot deel van de valincidenten leidt tot ander letsel, zoals andere fracturen (3 – 5%) en letsel van weke delen en hoofdtrauma (5%). Uit onderzoek blijkt dat 6 tot 10% van alle valincidenten lichamelijk letsel tot gevolg heeft. Gevolgen van valincidenten Naast het hierboven beschreven lichamelijk letsel dat een valincident tot gevolg kan hebben, is er ook vaak sprake van psychosociale gevolgen van een valincident, zoals de angst om opnieuw te vallen en isolatie. Het blijkt dat juist de angst om te vallen het risico op een nieuwe val vergroot. Daarnaast kan angst om te vallen ook leiden tot een afname van de mobiliteit als gevolg van vermijdingsgedrag. Kortom, een val kan grote gevolgen hebben voor de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van de toch al kwetsbare cliënten in verzorg- of verpleeghuizen. Oorzaken van valincidenten Valincidenten worden vaak veroorzaakt door een combinatie van factoren die zowel intrinsiek (cliëntgebonden) als extrinsiek (niet cliëntgebonden) zijn. De intrinsieke factoren hebben betrekking op de lichamelijke en mentale conditie van cliënten. Naast algemene verouderingsverschijnselen, zoals afname van spierkracht, verminderd gezichtsvermogen en bijvoorbeeld een verminderde reactiesnelheid, hebben cliënten van verpleeg- en verzorgingshuizen nog een aantal belangrijke risicofactoren voor vallen. Zo levert de aanwezigheid dementie een verhoogd risico op een val op. Maar ook het gebruik van psychofarmaca verhoogt het valrisico. Het voorkomen van valongevallen met ‘Blijf Staan’ Het project 'Blijf Staan' is ontwikkeld om binnen verzorgingshuizen het aantal valongevallen te reduceren. Het uitgangspunt is hierbij een zogenaamde multifactoriële aanpak, waarbij aandacht wordt besteed aan het vaststellen van risicofactoren voor valincidenten en het op basis daarvan nemen van gepaste maatregelen zoals het aanbieden van bewegingsprogramma’s, het verminderen van persoonlijke risicofactoren (bijvoorbeeld verbeteren gezichtsvermogen en aanpassen van het medicijngebruik), bevorderen van een veilig en goed gebruik van hulpmiddelen, het bevorderen van een veilige woonomgeving, etc. Een dergelijke aanpak wordt ook aanbevolen in de landelijke Richtlijn Preventie van Valincidenten bij Ouderen van het kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO / Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie.

1

Bron: Dijcks, BPJ, Neyens, JCL, Schols JMGA, van Haastregt JCM,Crebolder HFJM, de Witte LP. Falls in nursing homes: on average almost two per bed, resulting in a hip fracture in 1.3%. Ned Tijdschr Geneeskd2005; 149: 1043-7.


4

Deze module vormt een aanvulling op 'Blijf Staan' en is speciaal ontwikkeld in samenwerking met iRv, Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap, om ook valongevallen bij psychogeriatrische cliënten te voorkomen, zowel in het verpleeghuis als op de PG unit van verzorgingshuizen. Met de module kunnen de oorzaken van valongevallen achterhaald worden en worden concrete activiteiten aangereikt om deze oorzaken te verminderen of weg te nemen. In deze module worden dezelfde 5 stappen gehanteerd als in het 'Blijf Staan' handboek. Daar waar van toepassing wordt ook verwezen naar de stappen uit het handboek. Het is dus van belang dat men in het bezit is van het handboek, voordat met de uitvoer van de module gestart wordt. Het ‘Blijf Staan’ handboek kan – evenals de andere materialen – besteld worden of gedownload worden via www.veiligheid.nl. In de themabrochure ‘Valincidenten bij psychogeriatrische cliënten’ vindt u meer informatie over valpreventie voor deze doelgroep. Het geeft een verdieping van de onderliggende problematiek en de verschillende preventiemaatregelen Deze brochure kunt u bestellen of downloaden via www.veiligheid.nl. Leeswijzer Deze module is ontwikkeld in samenwerking met iRv, Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap als aanvulling op het 'Blijf Staan' handboek. Dat betekent dat ervan uitgegaan wordt dat de stappen 1 tot en met 5 uit het 'Blijf Staan' handboek ook doorlopen worden. Het papier van de module heeft een afwijkende kleur, zodat deze achter de tabbladen van het handboek bewaard kunnen worden. Het blijft dan gemakkelijk herkenbaar wat valpreventie voor psychogeriatrische cliënten betreft. De verschillende stappen worden in de toelichting verder uitgewerkt.


5

Tabblad: Toelichting Module psychogeriatrische cliënten


6

Toelichting Module psychogeriatrische cliënten

Deze module is ontwikkeld om binnen 'Blijf Staan*' aandacht te besteden aan valpreventie bij ouderen met een psychogeriatrische problematiek in verzorgingshuizen en verpleeghuizen. De essentie blijft dat er aandacht wordt besteed aan valpreventie door het uitvoeren van 5 stappen, van het inventariseren van het probleem tot het borgen van de activiteiten in het beleid en de bestaande structuren van uw organisatie (kwaliteitssystemen, beleids- en jaarplannen, plan en control cyclus). Voor een uitgebreidere toelichting op de 5 stappen wordt verwezen naar de toelichting in het 'Blijf Staan' handboek.

Doel Het doel van 'Blijf Staan' is het aantal valongevallen in verpleeg- en verzorgingshuizen terug te dringen. Dit wordt gedaan door in de organisatie valpreventie op de agenda te zetten van het management, de medewerkers en de cliënten en door valpreventieve maatregelen te nemen. Hierbij wordt beoogd valpreventie een vaste plaats te geven in het beleid van de organisatie zodat het aantal incidenten ook op de langere termijn blijft afnemen c.q. onder controle is.

Projectgroep In het 'Blijf Staan' handboek wordt aangeraden om 'Blijf Staan' uit te voeren met een projectgroep, onder leiding van een projectcoördinator. Verpleeghuizen hebben echter een andere personeelssamenstelling dan verzorgingshuizen. Er is meer gespecialiseerd, medisch, paramedisch, verzorgend en verplegend personeel aanwezig. Ook zullen er meer individuele valpreventieve maatregelen worden genomen. Daarom raden wij u aan, indien u werkzaam bent in een verpleeghuis, om naast een 'Blijf Staan' projectgroep ook een valpreventieteam samen te stellen (zeker in de opstartfase!). Hierbij is de projectgroep vooral verantwoordelijk voor de algemene valpreventieve maatregelen, de inventarisatie, evaluatie en borging van het thema in het organisatiebeleid (zie voor meer informatie de toelichting in het 'Blijf Staan' handboek). Het valpreventieteam is verantwoordelijk voor de cliëntgebonden valpreventieve maatregelen. Dit team bestaat dan ook voornamelijk uit (para)medische disciplines. Hoewel het formeren van een projectgroep én valpreventieteam de voorkeur heeft, is het gezien de beperkte tijd van medewerkers (en het feit dat er naast valpreventie vaak nog de nodige andere speerpunten en projecten zijn), ook mogelijk om de projectgroep en het valpreventieteam in één groep te combineren, om zo dubbele vergadertijd te voorkomen en ook de onderlinge communicatie te vergemakkelijken. Informatie over hoe het valpreventieteam is samengesteld, wie welke taken heeft etc. staat beschreven na deze toelichting.

*

‘Blijf Staan’ is een methode om binnen verzorgingshuizen het aantal en de ernst van de valongevallen terug te dringen.

De MIC registratie vormt hierbij een uitgangspunt. Deze module kan niet gebruikt worden zonder ‘Blijf Staan’ handboek. Op www.veiligheid.nl is meer informatie te vinden over (de materialen van) 'Blijf Staan' Handboek ‘Blijf Staan’ - Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

7

Methodiek en werkwijze Bij het voorkomen van valongevallen worden op drie verschillende niveaus maatregelen genomen. Enerzijds worden algemene valpreventieve maatregelen genomen op organisatieniveau en afdelingsniveau, bijvoorbeeld het verwijderen van drempel, het periodiek controleren van de hulpmiddelen, of scholing van het personeel. Maar anderzijds worden er ook valpreventieve maatregelen genomen op cliëntniveau. Dan wordt er gekeken welke specifieke valpreventieve maatregelen gelden voor een individuele cliënt. De 5 stappen in het 'Blijf Staan' handboek zijn: -

Stap 1: Inventarisatie

-

Stap 2: Plan van aanpak

-

Stap 3: Activiteiten

-

Stap 4: Evaluatie

-

Stap 5: Borging Deze stappen komen ook allemaal – meer of minder uitgebreid - aan de orde in deze module. In aanvulling op Stap 1 en 2 wordt een inventarisatie uitgevoerd naar risico’s op cliënt niveau. Hieruit volgt welke maatregelen u per cliënt kan nemen. De uitvoer (wie wanneer wat gaat doen) kunt u opnemen in het plan van aanpak. Voor algemene valpreventieve maatregelen verwijzen wij u naar Stap 3 van het 'Blijf Staan' handboek. Individuele valpreventieve maatregelen worden dan daadwerkelijk uitgevoerd bij Stap 3. Om het effect van deze maatregelen te bepalen worden de resultaten en de manier waarop maatregelen zijn uitgevoerd, geëvalueerd bij Stap 4. Tenslotte worden de valpreventieve maatregelen indien nodig bijgesteld en dan geborgd in de dagelijkse gang van zaken van de organisatie. Onderstaand worden de stappen kort toegelicht. Achter het desbetreffende tabblad is de uitgebreide beschrijving van elk van de vijf stappen te vinden met de bijhorende werkbladen. Stap 1: Inventarisatie Het aantal valrisicofactoren is behoorlijk groot en in totaliteit niet op te nemen in een algemeen medisch onderzoek dat gemakkelijk, dat wil zeggen routinematig, bruikbaar is in de dagelijkse praktijk. Daarom is er bij de opzet van deze module voor gekozen om eerst extra aandacht te geven aan valrisico verhogende factoren bij het gangbare Algemeen Medisch Onderzoek dat in de meeste organisaties na opname en/of indicatiestelling verricht wordt bij elke psychogeriatrische cliënt. Daarnaast kan het algemeen onderzoek onder de al aanwezige cliënten worden uitgevoerd bij ziekte of bij de start van 'Blijf Staan'. In het Algemeen Medisch Onderzoek worden een aantal factoren die met vallen te maken hebben standaard beoordeeld en geregistreerd. Daarnaast wordt een Persoonlijke Risicoanalyse PG uitgevoerd dat zich richt op de meest relevante factoren met betrekking tot het valrisico in verzorgingsen verpleeghuizen. De Persoonlijke Risicoanalyse PG kan uitgevoerd worden bij opname, na het optreden van een valincident, op aanvraag van de afdeling en bij reeds opgenomen cliënten bij de start van ‘Blijf Staan’. Indien een cliënt niet valt, wordt het na opname c.q. indicatiestelling periodiek herhaald, twee maal per jaar. Handboek ‘Blijf Staan’ - Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

8

Naast deze cliëntgerichte aandacht voor valongevallen dient ook altijd in algemene zin aandacht besteed te worden aan de preventie van vallen door het nemen van zogenaamde algemene valmaatregelen. Om te bepalen welke maatregelen nodig zijn in uw organisatie wordt verwezen naar Stap 1 van het ‘Blijf Staan’ handboek, waarbij onder andere de checklist omgeving en inrichting erg belangrijk is. Stap 2 en 3 Plan van aanpak en Activiteiten Op basis van de bevindingen uit het Algemeen Medisch Onderzoek en de Persoonlijke Risicoanalyse PG wordt vervolgens door het valpreventieteam bepaald welke persoonlijke valpreventieve maatregelen genomen moeten worden om de aanwezige risicofactoren bij de individuele cliënt weg te nemen of te verminderen. De resultaten van het Algemeen Medisch Onderzoek en de Persoonlijke Risicoanalyse PG worden samen met de persoonlijke valpreventieve maatregelen vastgelegd op de in de werkbladen van deze module opgenomen formulieren. Deze formulieren vormen het persoonlijke valpreventieverslag. Dit verslag en de daaruit volgende maatregelen en afspraken worden toegevoegd aan het reguliere zorgleefplan van de cliënt. De resultaten uit de diverse stappen worden ook altijd besproken in het reguliere multidisciplinaire overleg. De algemene valpreventieve maatregelen volgen onder andere uit de ‘Checklist omgeving en inrichting’ uit het 'Blijf Staan' handboek, de brochure ‘Omgeving en Hulpmiddelen’ en de MIC registraties. Stap 4: Evaluatie Na het ingang zetten van de activiteiten gericht op het voorkomen van valongevallen is het belangrijk om het effect van de genomen maatregelen te evalueren en te monitoren. Aan de hand van de MIC registraties wordt bekeken in hoeverre er minder valongevallen hebben plaatsgevonden. Het is van belang dat hierbij van te voren de lengte van de periode wordt bepaald (bijvoorbeeld 6 maanden of een jaar). Bij de evaluatie is het belangrijk een vergelijking te maken met dezelfde periode het jaar ervoor, zodat seizoensinvloeden worden uitgesloten. Daarna kan eventueel ook nog het daaropvolgende jaar bekijken. Daarnaast wordt ook gekeken naar het proces: Waren de maatregelen goed uitvoerbaar? Welke belemmeringen kwam men tegen bij de uitvoering? Is er een valpreventieteam opgezet? Hoe functioneerde dit? Op basis van de proces-evaluatie kunnen eventuele belemmeringen weggenomen worden en kan bekeken worden hoe het voorkomen van valongevallen verder geoptimaliseerd kan worden. De formulieren voor de evaluatie zijn opgenomen in het ‘Blijf Staan’ handboek onder Stap 4. Stap 5: Borging Om ook in de toekomst te blijven werken aan het voorkomen van valongevallen is het belangrijk dat valpreventie een vaste plaats krijgt in het beleid van uw organisatie. Dat kan bijvoorbeeld door valpreventie op te nemen in het kwaliteitssysteem, in de planning en control cyclus, in beleids- en jaarplannen en de jaarrapportages. Als hiervan sprake is, dan is er sprake van implementatie. Er wordt dan structureel aandacht besteed aan valpreventie. Zie voor meer informatie Stap 5 van het ‘Blijf Staan’ handboek.


9

Belangrijke factoren voor succes! Communicatie De maatregelen die met deze 'Blijf Staan' module genomen worden, hebben alleen kans van slagen als er sprake is van een gezamenlijke inspanning. Om dit te bewerkstelligen is goede communicatie van essentieel belang. Goede communicatie draagt ertoe bij dat mensen zich betrokken voelen bij het project. Deze betrokkenheid is niet vanzelfsprekend, daar moet aan gewerkt worden! Om betrokkenheid en draagvlak voor valpreventie te creëren, kunnen de volgende tips gevolgd worden: -

Communiceer niet alleen wat je gaat doen, maar communiceer vooral wat het heeft opgeleverd! Denk hierbij niet alleen aan de lange termijn doelstelling (minder valongevallen), maar communiceer juist kleine tussenresultaten. Bijvoorbeeld dat mevrouw Gerritsen de afgelopen maanden veel minder is gevallen, of dat de stoep voor het pand is recht gelegd en het mos is verwijderd etc. Door dit soort kleine resultaten te melden gaat het project meer leven en wordt de betrokkenheid vergroot.

-

Zorg dat iedereen in de organisatie goed geïnformeerd is én blijft.

-

Neem ideeën van anderen altijd serieus en doe er iets mee. Creëer een sfeer waarin mensen zich vrij voelen om initiatief te nemen en hun betrokkenheid te kunnen uiten. Koppel terug wat je met de inbreng van anderen doet. Laat weten dat je deze inbreng waardeert!

-

Geef duidelijk aan wat je van anderen verlangt en waarom hun bijdrage zo belangrijk is voor het slagen van het project.

-

Blijf zelf enthousiast. Dat werkt namelijk aanstekelijk op je collega’s. Natuurlijk zijn er nog veel meer tips en trucs om een goede communicatie en betrokkenheid te waarborgen. Maar als je de stelregel “Zeg wat je doet, doe wat je zegt en zeg wat je gedaan hebt” in acht neemt, komt het met de communicatie en betrokkenheid helemaal goed! Tijd en middelen Naast een goede communicatie en betrokkenheid is het ook van belang dat er voldoende tijd en middelen beschikbaar zijn om het project uit te voeren. Hiervoor is het nodig dat de volgende randvoorwaarden gerealiseerd worden: -

Het management staat volledig achter het project en benoemd vallen als urgent probleem. Hierbij komt valpreventie als regelmatig onderwerp op de agenda van management team en Raad van Bestuur. Ook wordt er vanuit het management regelmatig terugkoppeling over de doelstellingen gevraagd.

-

Het management van de organisatie installeert een projectcoördinator, projectgroep en/of een valpreventieteam en formuleert de taakopdracht hiervan en schept ook ruimte om een en ander uit te voeren.

-

Een adequate aanpak van valpreventie vereist een multidisciplinaire benadering. Het management initieert en faciliteert dit.

-

De projectcoördinator heeft korte lijnen met het management via de daartoe aangewezen verantwoordelijke manager.

-

Maak een duidelijk plan van aanpak (zie Sap 2 'Blijf Staan' handboek), zodat iedereen op tijd weet waar aan begonnen wordt en hoeveel tijd dit gaat kosten. Het kan helpen om de gevraagde tijdsinvestering af te zetten tegen de extra zorg (en dus tijd) die gevallen cliënten vragen.

-

Hou ernstig rekening met eventuele organisatorische veranderingen als fusies, reorganisaties, verbouwingen, verhuizingen of personeels tekort. Als er sprake is van dit soort veranderingen, weet dan dat het veel moeilijker is om een project succesvol af te ronden. Handboek ‘Blijf Staan’ - Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

10

-

Zorg dat de MIC registratie goed loopt en op orde is. Wanneer met 'Blijf Staan' gestart wordt, wil je immers weten hoeveel valongevallen er plaats vinden en na afloop van het project wil je ook kunnen zien dat dit aantal gedaald is.

Valpreventieteam

Bij de uitvoering van ‘Blijf Staan’ in een verpleeghuis of op een PG-unit speelt een in te stellen valpreventieteam een belangrijke rol, zeker in de opstartfase. Het valpreventieteam is in feite een afgeleide van het totale multidisciplinaire team van de afdeling: een (verpleeghuis)arts, één of meerdere leden van de verpleging/verzorging, een fysiotherapeut en een ergotherapeut. Tijdens elk valpreventie-overleg worden de te ondernemen valpreventieve maatregelen/activiteiten besproken, de uitvoering bewaakt en geëvalueerd alsook toezicht gehouden op de borging ervan in de dagelijkse praktijk. Om dit goed te kunnen uitvoeren is het belangrijk dat dit team regelmatig overleg heeft, bij voorkeur minimaal 1 maal per maand. Afhankelijk van de frequentie van het bestaande multidisciplinair overleg, kan het valpreventie-overleg hieraan gekoppeld worden. De koppeling met het multidisciplinair overleg is om meerdere redenen ideaal: enerzijds nemen de leden van het valpreventieteam ook deel aan het multidisciplinair overleg, anderzijds zijn ook nog andere disciplines vertegenwoordigd in dit overleg waardoor de afspraken en de resultaten van de maatregelen meteen breed verspreid worden. Bij gescheiden overleg zullen de gemaakte afspraken van het valpreventieteam door de voorzitter van het valpreventieteam (bijvoorbeeld de (verpleeghuis)arts) ingebracht worden in het multidisciplinair overleg. Samenstelling van het valpreventieteam -

De (verpleeghuis)arts die afdelingsarts is (indien aanwezig)

-

Twee leden van de verpleging/verzorging (contactverzorgende of eerst verantwoordelijke

-

Verzorgende) van de desbetreffende afdeling

-

Een fysiotherapeut die werkzaam is op de desbetreffende afdeling

-

Een ergotherapeut die werkzaam is op de desbetreffende afdeling Taken van het valpreventieteam

-

Het bepalen van persoonlijke valpreventieve maatregelen (op basis van de Persoonlijke Risicoanalyse PG).

-

Het uitvoeren of laten uitvoeren van de persoonlijke valpreventieve maatregelen.

-

Het waarborgen van de kwaliteit van de maatregelen

-

De evaluatie en de borging van de maatregelen.

-

Participatie van een van leden in de 'Blijf Staan' projectgroep/ MIC commissie is wenselijk.

-

Het verzorgen van scholing ten aanzien van valpreventie

-

Het bepalen en goed (laten) uitvoeren van valpreventieve maatregelen op organisatieniveau, eventueel samen met de ‘Blijf Staan’ projectgroep.


11

Werkwijze van het valpreventieteam Het valpreventieteam wijst een van de leden aan als voorzitter. Deze stelt de agenda op, zit voor en bewaakt het proces. De agenda wordt bepaald door een lijst van cliënten waarvan tijdens het overleg de totale risicoanalyse wordt doorgenomen. Dit houdt in dat van alle betrokken cliënten kort en doelmatig de gemaakte afspraken naar aanleiding van het Algemeen Medisch Onderzoek en de Persoonlijke Risicoanalyse PG worden doorlopen en geëvalueerd: de bevindingen van het Algemeen Medisch Onderzoek en de Persoonlijke Risicoanalyse PG leiden tot de samenstelling van persoonlijke valpreventieve maatregelen. Later worden de effecten van de valpreventieve maatregelen geëvalueerd. Waar nodig worden bijstellingen verricht. De voorzitter van het valpreventie-overleg leidt de inhoudelijke discussie. Hij streeft qua besluitvorming naar consensus, maar uiteindelijk hebben de verschillende disciplines elk hun eigen verantwoordelijkheden voor de (para)medische zorg. Hij zorgt ervoor dat de resultaten van de inventarisatie worden vastgelegd en de maatregelen in het zorgleefplan worden opgenomen (via het multidisciplinair overleg).

Taken van de leden van het valpreventieteam De (verpleeghuis)arts -

Verricht het Algemeen Medisch Onderzoek en besteedt daarin standaard aandacht aan een aantal factoren die het risico op vallen vergroten. De resultaten registreert de arts op het formulier Algemeen Medisch Onderzoek (zie: Werkblad Stap 2, Algemeen Medisch Onderzoek)

-

Noteert de aanbevelingen naar aanleiding van Algemeen Medisch Onderzoek op Werkblad PG 1.

-

Zorgt dat er acties/maatregelen genomen worden naar aanleiding van de aanbevelingen uit het Algemeen Medisch Onderzoek

-

Registreert de acties/maatregelen die uitgevoerd worden in het zorgleefplan Daarnaast is de (verpleeghuis)arts betrokken bij het uitvoeren van de Persoonlijke Risicoanalyse PG: -

Doet navraag naar de valgeschiedenis

-

Inventariseert de medicatie die wordt gebruikt

-

Registreert bovenstaande feiten op het formulier Persoonlijke Risicoanalyse PG (zie: Werkblad PG 2)

-

Zorgt dat maatregelen genomen naar aanleiding van de aanbevelingen uit Persoonlijke Risicoanalyse PG en dat deze zijn afgestemd op de maatregelen naar aanleiding van het Algemeen Medisch Onderzoek

-

Registreert de acties/maatregelen die uitgevoerd worden in het zorgleefplan Verpleging en verzorging De verplegenden en verzorgenden in het valpreventieteam hebben een aantal algemene taken, die ook een rol spelen bij het voorkomen van valongevallen:

-

De verplegenden en verzorgenden zijn aanspreekpersonen voor familie.

-

Dragen zorg voor een adequate instructie van de collega verzorgenden/verpleegkundigen. De verzorgenden hebben de belangrijkste rol bij de 24 uur per dag observatie van de cliënt. Daarbij dient onder andere nagegaan te worden of er sprake is van risicogedrag.

-

Registreren valincidenten en valgevaarlijke situaties (MIC). Handboek ‘Blijf Staan’ - Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

12

-

Zien dagelijks toe op de uitvoering van de gemaakte afspraken met betrekking tot de taken van de verpleging en verzorging. Daarnaast spelen verzorgende en verpleegenden een rol bij het uitvoeren van de persoonlijke risicoanalyse:

-

Verzamelt informatie over de valgeschiedenis van de cliënt en rapporteert aan de arts.

-

Registreert de algemene functie van het bewegingsapparaat en de ADL activiteiten aan de hand van de Barthel score (zie: Werkblad PG 3. Barthel score) en registreert deze score op het formulier Persoonlijke Risicoanalyse PG.

-

Gaat op basis van praktijkobservaties na of er sprake is van risicogedrag en of er problemen zijn met visus, gehoor of schoeisel en registreert dit op het formulier Persoonlijke Risicoanalyse PG (zie: Werkblad PG 2.). Bij het uitvoeren van de persoonlijke valpreventieve maatregelen blijven de V&V vertegenwoordigers een belangrijke en algemene observerende rol houden en zien erop toe dat de gemaakte afspraken uitgevoerd worden, bijvoorbeeld veilige til - en transfertechnieken en veilige loophulpmiddelen en beschermmiddelen en het juiste gebruik ervan. Alle maatregelen worden geregistreerd op het formulier persoonlijk valpreventieve maatregelen (Werkblad PG 5 Persoonlijk Valpreventieve Maatregelen). Fysiotherapeut De fysiotherapeut in het valpreventieteam heeft een aantal taken van meer algemene aard:

-

Collega fysiotherapeuten informeren en instrueren over het valpreventieproject en de rol van de fysiotherapeut hierbij (bijvoorbeeld tijdens de overdracht)

-

Zorg dragen voor een goede melding van valincidenten en valgevaarlijke situaties (MIC).

-

Controle van het goed gebruik van de heupbeschermer (zie: Werkblad PG 4). Bij het uitvoeren van de persoonlijke risicoanalyse speelt de fysiotherapeut een rol door het:

-

Op verzoek aanleveren van informatie aan de verpleging en verzorging over de Barthel index

-

Onderzoeken en vastleggen van de functie van het bewegingsapparaat met behulp van de Tinetti assessment tool. Dit is een functionele prestatie gerichte test die bestaat uit een balanstest en een looptest (zie: Werkblad PG 4).

-

Registreren van de resultaten van de test(en) op Persoonlijke Risicoanalyse PG formulier (Werkblad PG 2.). Ook bij het uiteindelijk uitvoeren van de maatregelen speelt de fysiotherapeut een rol. Zo heeft hij een belangrijke rol bij de instructie van veilige til- en transfertechnieken aan V&V. Daarnaast zorgt hij voor keuze van het juiste loophulpmiddel, de instructie voor goed en veilig gebruik ervan en de controle hierop. Afhankelijk van de voorgestelde maatregelen op basis van de risicoanalyse, voert de fysiotherapeut het functionele bewegingsprogramma uit (Werkblad PG 6). Alle informatie ten aanzien van de genomen maatregelen wordt geregistreerd op Werkblad PG 5.


13

Ergotherapeut De ergotherapeut in het valpreventieteam heeft een aantal algemene taken en verantwoordelijkheden, zoals: -

Collega ergotherapeuten instrueren over valpreventie en de rol van de ergotherapeut daarbij (bijvoorbeeld tijdens de overdracht).

-

Controle van de veiligheid van de omgeving (zie: Checklist inrichting en omgeving uit het ‘Blijf Staan’ handboek) en van desbetreffende maatregelen.

-

Controle van een goed gebruik van de heupbeschermer (op de heupkop).

-

Draagt zorg voor een adequate melding van valincidenten en valgevaarlijke situaties (MIC, zie het ‘Blijf Staan' handboek). Naast deze algemene taken geeft de ergotherapeut informatie voor de persoonlijke risicoanalyse. Op verzoek wordt informatie gegeven aan de verpleging en verzorging over de Barthel index. De ergotherapeut is ook betrokken bij het nagaan van de veiligheid ten aanzien van gebruikte hulpmiddelen (tillift, postoel, rolstoel, enz.). Zie hiervoor de werkbladen 8 tot en met 12).


14

Tabblad Stap 1: Inventarisatie


15

Algemeen medisch onderzoek

Wat is het doel? Het gangbare algemene medisch onderzoek is in eerste instantie niet op vallen gericht maar op het verzamelen en vastleggen van medische informatie ten behoeve van de beleidsbepaling door de arts. Toch levert dit onderzoek ook relevante informatie op over het valrisico van de cliënt. Bij psychogeriatrische cliënten kan het uitvoeren van dit onderzoek soms moeilijk, beperkt of zelfs onmogelijk zijn. De opdrachten en/of vragen kunnen verkeerd begrepen worden met als gevolg dat geen of onbetrouwbare informatie verkregen wordt. Betrouwbare medische informatie wordt dan vaak verkregen van familie, verwanten en de verzorgenden. De onderdelen van het Algemeen Medisch Onderzoek die belangrijk zijn in relatie tot vallen, bestaan uit een aantal anamnestische items en fysisch diagnostische items. De resultaten worden genoteerd op het werkblad Algemeen Medisch Onderzoek (zie; Werkblad Algemeen Medisch Onderzoek PG 1). Wie voert het uit? Het Algemeen Medisch Onderzoek wordt uitgevoerd door de (verpleeghuis)arts. Uiteraard wordt hierbij eventueel informatie gevraagd aan fysiotherapeut, verpleging en verzorging. Hoe wordt het uitgevoerd? Om een eerste indruk van potentieel valgevaar te krijgen, beoordeelt en registreert de (verpleeghuis)arts tijdens het Algemeen Medisch Onderzoek in ieder geval de volgende informatie (indien mogelijk). Anamnestische items van belang voor valpreventie -

Risicogedrag; een onbalans tussen de ontplooide activiteiten én de fysische en /of psychische mogelijkheden om die activiteiten veilig uit te voeren, verhoogt het valrisico.

-

Lichaamsgewicht; ongewenst gewichtsverlies (minimaal 5% binnen één maand of minimaal 10%. binnen zes maanden) is een signaal voor een verslechtering van de algemene conditie en gaat bij vallen gepaard met een verhoogde kans op valletsel.

-

Visusproblemen; een verminderde visus verhoogt het valrisico.

-

Hoorproblemen; slecht horen kan het valrisico verhogen (door eventuele schrikreacties).

-

Cardiovasculaire aandoeningen; veel cardiovasculaire aandoeningen kunnen aanleiding geven tot orthostatische hypotensie en duizeligheid en daardoor tot een hoger valrisico.

-

Neurologische aandoeningen; talloze neurologische aandoeningen gaan gepaard met sta- en loopproblemen en verhogen daardoor het risico van vallen.

-

Urine incontinentie; (nachtelijke) aandrang beïnvloedt het looppatroon/gedrag en daarmee ook het valrisico.

-

Aandoeningen van het bewegingsapparaat kunnen de sta- en loopfunctie beperken en daardoor het valrisico verhogen. Geen of slecht gebruik van schoeisel of gebruik van slecht schoeisel is risicoverhogend voor vallen. Voor inspectie/observatie van het schoeisel wordt respectievelijk verwezen naar de fysiotherapeut, verpleging en verzorging.


16

-

Cognitief functioneren; bij vermindering van het cognitief functioneren stijgt het valrisico. De MMSE (mini mental state examination) geeft een indruk van het cognitief functioneren en is meestal al bekend vóór de opname. Indien onbekend, is het belangrijk deze af te nemen Fysisch diagnostische items van belang voor valpreventie

-

Maakt de cliënt een zieke indruk; is er een intercurrente ziekte?

-

Gewicht (ten tijde van het onderzoek).

-

Bloeddruk. Een te lage bloeddruk kan een verhoogd valrisico opleveren.

-

Pols; afwijkingen in frequentie respectievelijk ritme kunnen het gevolg zijn van cardiovasculaire aandoeningen.

-

Sta- en loopfunctie in functionele zin; kan de cliënt (gaan) staan en lopen. Evaluatie van het Algemeen Medisch Onderzoek De resultaten van het Algemeen Medisch Onderzoek en de voorgestelde maatregelen naar aanleiding hiervan worden beoordeeld in het eerstvolgende overleg van het valpreventieteam. Indien noodzakelijk zal het overleg eerder plaatsvinden. De geplande acties naar aanleiding van het Algemeen Medisch Onderzoek worden door de (verpleeghuis)arts ingebracht in het multidisciplinair overleg. Wanneer wordt het Algemeen Medisch Onderzoek uitgevoerd? Het Algemeen Medisch Onderzoek wordt uitgevoerd bij de start van het project, bij inhuizing, bij opname en bij later optredende ziekten. De uitvoering bij de start van het project dient ervoor om van elke deelnemende cliënt een status praesens in kaart te brengen. Bij opname is het belangrijk dat het onderzoek bij voorkeur binnen drie dagen na opname gedaan wordt, omdat veel valincidenten de eerste twee weken na opname plaatsvinden. Beschikbare materialen

-

Werkblad PG 1 Algemeen Medisch Onderzoek Tips

-

In vrijwel alle organisaties vindt een Algemeen Medisch Onderzoek plaats als een cliënt wordt opgenomen. Uiteraard kan in plaats van het werkblad PG1 Algemeen Medisch Onderzoek ook het al aanwezige eigen formulier worden ingevuld en gebruikt worden bij de bespreking in het valpreventieteam. Uiteraard moet wel van tevoren gecheckt worden of alle onderdelen van het werkblad PG1 op het al aanwezige formulier voorkomen.


17

Werkblad PG 1 Algemeen Medisch Onderzoek

Naam Cliënt

Datum

Afdeling

Ingevuld door:

….- …. -…..

Kamernummer Leeftijd Geslacht

M/V

Reden van het invullen van de Algemeen Medisch Onderzoek? r Start van het project r Opname r Intercurrente ziekte r Anders, namelijk: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Anamnestisch:

Ja

Nee

Risicogedrag (zwerfgedrag, nachtelijke onrust, hyper actief) Ongewenst gewichtsverlies Indruk dat cliënt slecht ziet Brildragend Indruk dat cliënt slecht hoort Draagt de cliënt een hoorapparaat? Heeft de cliënt een cardiovasculaire aandoening (status na infarct, hartfalen, hartritmestoornis etc.)? Heeft de cliënt een neurologische aandoening (bijv. CVA, Parkinson)? Heeft de cliënt urine incontinentie? Heeft de cliënt een aandoening van het bewegingsapparaat (artrose, artritis etc)? Heeft de cliënt een andere intercurrente aandoening die de sta- en loopfunctie beïnvloedt? Heeft de cliënt een MMSE score tussen de 19 en de 24 (= beperkte cognitieve functie). Heeft de cliënt een MMSE score die kleiner dan 19 is (= ernstig beperkte congnitieve functie)? De met ‘Ja’ beantwoorde items ook in het Valpreventie Overleg bespreken.


18

Pagina 2: Werkblad 1

Fysisch diagnostisch: Zieke indruk?

Ja / Nee

Gewicht

………….. Kg

Bloeddruk

……………Mm Hg

Pols

……………

Sta-functie r r r r r

Zelfstandig Met hulp Met hulpmiddel Met hulp en hulpmiddel Onmogelijk

Regelmatig / Onregelmatig Zwak / Sterk

Loop functie

r r r r r

Zelfstandig Met hulp Met hulpmiddel Met hulp en hulpmiddel Onmogelijk

Samenvatting van het gedetecteerde probleem/ uitkomsten van het Algemeen Medisch Onderzoek

........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ Aanbevolen acties naar aanleiding van het Algemeen Medisch Onderzoek:

........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ Evaluatie van de acties (vermeld hierbij wanneer de actie is uitgevoerd en of het gewenste resultaat in bereikt):

........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................


19


Wat is het doel? Er zijn meer dan veertig valrisico verhogende factoren beschreven in de wetenschappelijke literatuur. Op basis van literatuur, expert opinies, meetbaarheid en beïnvloedbaarheid van de factoren, en uitvoerbaarheid van een interventie is een aantal risicofactoren geselecteerd die relevant lijken te zijn voor PG-cliënten. Deze zijn opgenomen in een specifiek en relatief gemakkelijk uit te voeren Persoonlijke Risicoanalyse PG. Met deze analyse (en de resultaten van het Algemeen Medisch Onderzoek) ontstaat een duidelijk beeld over het valrisico van een individuele cliënt. Om het persoonlijke risico van een cliënt te kunnen schatten worden de volgende factoren in kaart gebracht: -

De valgeschiedenis als alarmsignaal; in het voorbije half jaar gevallen betekent een verhoogd valrisico.

-

De medicatie; veel cliënten gebruiken meerdere medicijnen tegelijk waarbij de effecten en eventuele bijwerkingen soms het valrisico kunnen verhogen.

-

Het functioneren van het bewegingsapparaat; dit betreft een clustering van spierkracht, mobiliteit, coördinatie, balans, transfer en looppatroon. Indien deze functie gestoord of beperkt is, stijgt het valrisico.

-

De hulpmiddelen (te weten: transfer-, transport- en loophulpmiddelen); veel cliënten gebruiken een transfer-, transport- of een loophulpmiddel. Bij een verkeerde keuze en/of verkeerd gebruik hiervan stijgt het valrisico.

-

De beschermmiddelen; ten aanzien van beschermmiddelen, alarmmat en heupbeschermer, geldt dat het niet of verkeerd gebruiken hiervan respectievelijk leidt tot een verhoogd valrisico en valletsel. Wie voert het uit? In het MDO of in het overleg van het valpreventieteam worden de taken multidisciplinair verdeeld. Hoe wordt het uitgevoerd? De onderstaande factoren worden onderzocht. In het overleg van het valpreventie team wordt besproken wie welke onderdelen voor zijn rekening neemt. Valgeschiedenis Bij opname dient aan de hand van de overdracht van de huisarts, de thuiszorg of het verzorgingshuis en de (hetero) anamnese informatie verkregen te worden over de valincidenten in het voorbije half jaar. Na opname in het verpleeghuis wordt informatie over valincidenten vastgelegd via de MIC registratie (zie: ‘Blijf Staan’ handboek) en in het individuele zorgleefplan. Medicatie De (verpleeghuis)arts controleert de medicatielijst, omdat mogelijke bijwerkingen zoals sufheid, duizeligheid, onstabiele bloeddruk en verwardheid van bepaalde medicijnen valrisico verhogend zijn. Bekeken worden het aantal medicijnen (meer dan 4 verhoogt het valrisico), het type medicatie, de dosering en het tijdstip van inname. Het zal duidelijk zijn dat m.n. cardiovasculaire medicatie en psychofarmaca in deze berucht zijn. Handboek ‘Blijf Staan’ - Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

20

Functioneren van het bewegingsapparaat Het observeren (clinical judgement) van de functie van het bewegingsapparaat, door V&V, gedurende de praktijk van alle dag geeft reeds belangrijke informatie over mogelijke problemen bij staan, lopen, schoeisel (Werkblad schoeisel), ADL functies (bijvoorbeeld toilet), transfers, zwerfgedrag, motorische onrust tijdens de dag/nacht en/of risicogedrag (= een onbalans tussen ontplooide activiteiten en de fysische e/o psychische mogelijkheden om die activiteiten veilig uit te voeren). Op verzoek van de (verpleeghuis)arts inspecteert de fysiotherapeut het schoeisel. Hulpmiddelen Er wordt geïnventariseerd welke loop-, transfer-, en transporthulpmiddelen door de cliënt gebruikt worden en er wordt geëvalueerd of de keuze goed is en of de hulpmiddelen goed gebruikt worden. Daarnaast is het van belang dat er wordt gekeken of er (nog) hulpmiddelen valpreventief in gezet kunnen worden. Hiervoor kan gebruik gemaakt worden van de werkbladen PG 8 tot en met 10. Beschermmiddelen Ook wordt geïnventariseerd welke beschermmiddelen door de cliënt gebruikt worden, of de keuze goed is en of deze beschermmiddelen goed gebruikt worden. Daarnaast is het belangrijk dat er wordt gekeken of er (nog) beschermmiddelen kunnen worden ingezet om valongevallen te voorkomen. Denk hierbij aan de heupbeschermer, de alarmmat en de alarmsensor. Wanneer wordt het uitgevoerd? De Persoonlijke Risicoanalyse PG wordt uitgevoerd bij: -

Bij de start bij het project, bij alle reeds opgenomen cliënten.

-

Bij opname. Bij opname is het belangrijk dit onderzoek binnen drie á vijf dagen erna uit te voeren omdat veel valincidenten in het verpleeghuis de eerste twee weken na opname plaatsvinden (verandering van omgeving vergroot het risico van vallen).

-

Na een valincident.

-

Op aanvraag van de afdeling (bijvoorbeeld naar aanleiding van het multidisciplinair overleg).

-

Periodiek. Indien een cliënt na opname niet valt, wordt de persoonlijke risicoanalyse PG periodiek elk halfjaar herhaald. Dit kan gekoppeld worden aan de bespreking tijdens het multidisciplinair team. Beschikbare materialen De resultaten van Persoonlijke Risicoanalyse PG kunnen worden ingevuld op werkblad PG 2. Dit kan worden toegevoegd aan het zorgleefplan. Materialen die gebruikt kunnen worden voor het bepalen van de functionaliteit van het bewegingsapparaat:

-

De Barthel index meet de ADL-functies (Werkblad PG 3.).

-

de performance oriented mobility assessment (POMA), beter bekend als de Tinetti Assessment Tool (Tinetti test) (Werkblad PG 4.) is een functionele mobiliteitstest waarmee het valrisico bepaald kan worden en bestaat uit een balanstest van 9 items en een gangtest van 8 items.


21

Om de juiste keuze en het juiste gebruik van de hulpmiddelen na te gaan zijn de volgende werkbladen beschikbaar: -

Indiceren en adviseren van loophulpmiddelen (Werkblad PG 8)

-

Indiceren en adviseren van (rol-)stoelen (Werkblad PG 9)

-

Indiceren en adviseren van transferhulpmiddelen (Werkblad PG 10) Beschermmiddelen (alarmmat, alarmsensor en heupbeschermer) Om de juiste keuze en het juiste gebruik van de beschermmiddelen na te gaan zijn de volgende werkbladen beschikbaar:

-

Heupbeschermer, alarmmat en alarmsensoren (Werkblad PG 7, PG 12 en PG 13) Tip Het werkblad PG 2 Persoonlijke Risicoanalyse PG is ook digitaal beschikbaar op www.veiligheid.nl.


22

Werkblad PG 2 Formulier Persoonlijke Risicoanalyse PG In te vullen door lid valpreventieteam Naam Cliënt

Blad 1 van 5 Datum

….- …. -…..

Afdeling Reden van het invullen van de Persoonlijke risicoanalyse PG?

r r r r r

Start van het project Opname Valincident Aanvraag vanuit de afdeling Periodiek

Valgeschiedenis Aantal valincidenten: Oorzaken:

........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ Gevolgen (letsel, angst)

........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ Omstandigheden (inclusief de rol van de omgevingsfactoren

........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ Ondernomen acties naar aanleiding van deze eerdere valincidenten

........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................


23

In te vullen door (verpleeghuis)arts Naam Cliënt

Blad 2 van 5 Datum

….- …. -…..

Medicatie Aantal medicijnen r 1 r 2 r 3 r 4 r Meer dan 4 Cardiovasculaire middelen (antihypertensiva, diretica) .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................

Psychofarmaca (benzodiazepines, neuroleptica, antidepressiva) .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................

Antihistaminica, bloedsuikerverlangende middelen .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................

Overig .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................


24

In te vullen door EVV-er

Blad 3 van 5

Naam Cliënt

Datum

….- …. -…..

Afdeling (Werkblad PG 3)

Barthel Score: Eventueel risicogedrag:

..................................................................................

Hulpmiddelen Welk loophulpmiddel

Hoe gebruikt?

1. Goed / slecht 2. Goed / slecht Welk transferhulpmiddel

Hoe gebruikt?

1. Goed / slecht

Opmerkingen ………………………………………………… …………………………………………………. ……………………………………………….. ………………………………………………… Opmerkingen ………………………………………………… …………………………………………………

2. Goed / slecht

………………………………………………… …………………………………………………

Welk transporthulpmiddel

Hoe gebruikt?

1. Goed / slecht

Opmerkingen ………………………………………………… …………………………………………………

2. Goed / slecht

………………………………………………… …………………………………………………

Beschermmiddelen Heupbeschermer

Hoe gebruikt? Goed / slecht

Opmerkingen ………………………………………………… …………………………………………………

Alarmsensor


Opmerkingen ………………………………………………… …………………………………………………

Alarmmat


Opmerkingen ……………………………………………… …………………………………………………


25

In te vullen door Fysiotherapeuten Naam Cliënt

Blad 4 van 5 Datum

….- …. -…..

Afdeling Schoeisel: Wat heeft de cliënt aan zijn/haar voeten?

r r r r r r r r r

Blootsvoets Kousen, sokken Pantoffels Dichte schoen zonder veters Dichte schoen met veters Semi-orthopedisch schoeisel Orthopedisch schoeisel Verbandschoen Anders, namelijk: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zool

Leder / rubber

Hoogte van de hak

Lage hak (< 3cm) / hoge hak (> 3cm)

Inspectie van het Schoeisel: 1. De normale vorm; prononcerende voetdelen leiden tot zichtbare vervormingen van de schoen 2. Op het slijtagepatroon: asymmetrie wijst op abnormale belasting, bijvoorbeeld varusstand, valgusstand Vorm: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................................................... .................................................................................... ................................................................................... Slijtage Patroon: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... Tinettiscore (Werkblad PG 4) Evenwichttest

....... / 16

Ganganalyse tests

…… / 12

Totaal score

……./ 28


26

In te vullen door valpreventieteam

Blad 5 van 5

(tijdens valpreventieoverleg of MDO) Naam Cliënt

Datum

….- …. -…..

Afdeling

Samenvatting van het gedetecteerde probleem/ uitkomsten van de Persoonlijk risicoanalyse ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ...................................................................................

Maatregelen naar aanleiding van de Persoonlijk risicoanalyse (incl. verantwoordelijk uitvoerder en tijdspad) ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... .................................................................................... .................................................................................. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ...................................................................................


27

Werkblad PG 3 Barthel ADL Index

Naam Cliënt

Datum

1

….- …. -…..

Afdeling

Datum

2

….- …. -…..

Datum

3

….- …. -…..

Datum: Ontlasting

1

2

3

0 = Incontinent 1 =Soms incontinent 2 = Continent

Urine

0 = Incontinent/cathéter 1 = Soms incontinent 2 = Continent

Persoonlijke

0 = Hulpbehoevend

Verzorging

1 = Zelfstandig wat betreft gelaat / haar / tanden / poetsen / scheren

Toiletbezoek

0 = Hulpbehoevend 1 = Weinig hulp nodig 2 = Zelfstandig

Baden

0 = Hulpbehoevend 1 = Zelfstandig

Eten

0 = Hulpbehoevend 1 = Hulp nodig bij smeren of snijden 2 = Zelfstandig

Van bed naar

0 = Niet toe in staat

stoel gaan

1 = Veel hulp, kan zitten 2 = Weinig hulp (verbaal of lichamelijk) 3 = Zelfstandig

Lopen

0 = Niet toe in staat 1 = Zelfstandig in rolstoel 2 = Lopen met behulp van een ander (verbaal of lichamelijk) 3 = Zelfstandig

Aankleden

0 = Hulpbehoevend 1 = Gedeeltelijk mogelijk 2 = Zelfstandig (inclusief rits, knopen, veters)

Trappen lopen

0 = Niet toe in staat 1 = Met hulp van derde (verbaal of lichamelijk) 2 = Zelfstandig Totaal Scorebreedte 0-20 (interpretatie)

0–4 Volledig hulpbehoevend 15 – 19 Redelijk tot goed zelfstandig 5–9 Ernstig hulpbehoevend 20 Volledig redzaam Handboek ‘Blijfhulp Staan’ - Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten 10 – 14 Wel nodig, kan veel zelf bij ADL

28

Werkblad PG 4 Tinetti Assessment Tool Naam Cliënt

Datum

1

Afdeling

Datum

2

Datum

3

….- …. -….. ….- …. -….. ….- …. -…..

1

2

3

Tinetti Evenwicht tests Evenwicht in zit, op harde stoel zonder leuning Opstaan Poging tot opstaan Onmiddellijk evenwicht Evenwicht in stand Evenwichtsverstoring (voeten zo dicht mogelijk tegen elkaar, 3x zachtjes duwen tegen het borstbeen)

Staan met ogen dicht Draaien op de plaats (360 graden) Gaan zitten

Datum 0 1 0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2

Hangt scheef of neigt van stoel te glijden Zit stabiel en veilig Zonder hulp onmogelijk Mogelijk, maar met hulp van de armen Mogelijk zonder hulp van de armen Zonder hulp onmogelijk Mogelijk, maar vraagt meer dan 1 poging Mogelijk in 1 keer Onstabiel, zwaait, beweegt voeten Stabiel, maar gebruikt hulpmiddel Stabiel, zonder hulpmiddel Onstabiel Stabiel met voeten breed 10 cm./hulpmiddel Smal steunvlak en stabiel

0 1 2

Begint te vallen Wankelt, maar herstelt zich Stabiel

0 1 0 1 0 1 0 1 2

Onstabiel Stabiel Discontinue stappen Continue stappen Onstabiel, zwaaien, bijzetten Stabiel Onveilig (misschatting van de afstand, valt) Niet vloeiend of met gebruik van de armen Veilig vloeiende beweging Totaal Datum

Tinetti Ganganalyse tests Inzetten van het gaan na het startwoord Paslengte en hoogte rechter zwaaivoet

0 1 0 1 0 1 Paslengte en hoogte linker 0 zwaaivoet 1 0 1 Passymmetrie 0 1 Pascontinuïteit 0 1 Afwijkende richting 0 1 2 Romp 0 1 Voetafstand

2 0 1

1

2

3

Aarzeling of meerdere pogingen Zonder aarzeling Passeert linker voet niet Passeert linker standvoet Komt niet volledig los van de grond Komt volledig los van de grond Passeert rechter voet niet Passeert rechter standvoet Komt niet volledig los van de grond Komt volledig los van de grond Rechter en linker staplengte zijn niet gelijk Rechter en linker staplengte zijn gelijk Pauzes of discontinuïteit tussen de passen Passen lijken continu Opvallende afwijking Milde afwijking of gebruik hulpmiddel Rechtuit zonder loopmiddel Uitgesproken rompbeweging of gebruik van loopmiddel Geen rompbeweging maar flexie van knieën of rug of spreiding van de armen Rechtop zonder loopmiddel Hielen uit elkaar Hielen raken elkaar bijna tijdens het lopen Totaal

Totaal score: Tussen 19 en 24 punten is er sprake van een verhoogd valrisico Handboek ‘Blijf Staan’ - ModuledeValpreventie voor psychogeriatrische cliënten Onder de 19 punten is er sprake van een zeer groot risico om te vallen.

29

Tabblad Stap 2 en 3: Plan van Aanpak en Activiteiten


30


Wat is het doel? Persoonlijke Valpreventieve Maatregelen zijn maatregelen die specifiek en op maat van de cliënt samengesteld worden en gericht zijn op het minimaliseren van het valrisico enerzijds en het voorkomen van eventuele valletsels anderzijds. De bevindingen van het Algemeen Medisch Onderzoek en het Persoonlijk valonderzoek PG bepalen de keuze van de Persoonlijke Valpreventieve Maatregelen voor de desbetreffende cliënt. De gekozen maatregelen worden geregistreerd op het formulier Persoonlijke Valpreventieve Maatregelen (Werkblad PG 5) en uitgevoerd door de daarvoor aangewezen disciplines. Wie voert het uit? In principe is iedereen rondom de cliënt betrokken bij het uitvoeren van de valpreventieve maatregelen. Maar het valpreventieteam draagt zorg voor de coördinatie van de activiteiten en het informeren en instrueren van collega’s. Hoe wordt het uitgevoerd? De Persoonlijke Valpreventieve Maatregelen zijn op maat van de cliënt en hebben betrekking op de verschillende risicofactoren die uit de totale inventarisatie naar voren kwamen. Hieronder wordt per onderdeel van de Persoonlijke Risicoanalyse PG weergegeven welke maatregelen mogelijk zijn om valincidenten in de toekomst te voorkomen. Valgeschiedenis De informatie uit de valgeschiedenis geeft aanleiding tot extra anticiperend gedrag om nieuwe valincidenten te voorkomen, dat wil zeggen specifieke oorzaken/omstandigheden van valincidenten uit het verleden zoveel mogelijk wegnemen en daarnaast door het verhogen van het toezicht door bijvoorbeeld cliënten te verplaatsen naar een andere kamer waar toezicht en/of controle beter mogelijk is, een kamer dichter bij het toilet, zorgen voor een vertrouwde omgeving, die meer herkenbaar is voor de cliënt. Een andere mogelijkheid is het realiseren van een goed dagprogramma en dagschema aangepast aan het ritme van de cliënt met voldoende toezicht op risicovol gedrag en risicovolle momenten (transfers) en waarbij ook aandacht geschonken wordt aan de juiste combinatie van rustmomenten en activiteiten. Bij dit anticiperend gedrag is de belangrijkste rol weggelegd voor V&V. Medicatie De eventuele noodzakelijke aanpassingen van de gebruikte medicatie (bijvoorbeeld minder medicatie en/of andere medicatie) worden door de (verpleeghuis)arts uitgevoerd. Daarbij is deze alert op mogelijke valgerelateerde effecten van de aangepaste en/of nieuwe medicatie. Het is eveneens belangrijk daarna de medicatie te blijven monitoren.


31

Functioneren van het bewegingsapparaat Op basis van de informatie van het valpreventie-overleg en/of de Tinetti-score kan de fysiotherapeut ingeschakeld worden om deze functie te verbeteren met behulp van oefentherapie, met name functionele bewegingsprogramma’s. In de literatuur zijn in dezen enerzijds geen aanbevelingen gevonden welke oefenprogramma’s geschikt zijn voor psychogeriatrische cliënten en anderzijds zijn er ook geen aanbevelingen gevonden betreffende de oefenfrequentie, behalve het belang van regelmatig in beweging zijn. Er wordt in deze interventie gebruik gemaakt van een functioneel bewegingsprogramma (uitgevoerd door de fysiotherapeut) met aandacht voor de algemene lichamelijke conditie, balans (statisch en dynamisch) en spierkracht, waarbij regelmatig oefenen dus belangrijk is (Werkblad PG 6). Hulpmiddelen en beschermmiddelen Het is belangrijk te komen tot een juiste keuze en het juiste gebruik van hulp- en beschermmiddelen. Daarna moet men dit blijven checken door (continue) toezicht (verpleging en verzorging). De fysiotherapeut is verantwoordelijk voor de loophulpmiddelen, de ergotherapeut is verantwoordelijk voor de transfer- en transporthulpmiddelen en verpleging en verzorging voor de beschermmiddelen. Zonodig vragen zij informatie van de andere leden van het behandelteam of de (verpleeghuis)arts. Evaluatie van de persoonlijke valpreventieve maatregelen Evaluatie van de Persoonlijke Valpreventieve Maatregelen vindt plaats in het valpreventie-overleg alwaar beslist kan worden de maatregelen te continueren, bij te stellen of te stoppen (Werkblad PG 5). Zoals het overzichtsschema aangeeft kan er aanleiding zijn tot een nieuw Algemeen Medisch Onderzoek en/of Persoonlijke risicoanalyse PG. Het valpreventieteam bewaakt de gemaakte afspraken via het valpreventie-overleg / MDO. Beschikbare materialen Om tot goede afspraken te komen over het juiste gebruik van de juiste hulpmiddelen, zijn de volgende bijlagen ontwikkeld: -

Heupbeschermer (Werkblad PG 7)

-

Indiceren en adviseren van loophulpmiddelen (Werkblad 8)

-

Indiceren en adviseren van (rol-)stoelen (Werkblad 9)

-

Indiceren en adviseren van transferhulpmiddelen (Werkblad 10)

-

Alarmmat (Werkblad PG 12)

-

Alarmsensor (Werkblad PG 13) Tips

-

In de brochure ‘Veilig op pad met de rollator’ staat kort beschreven hoe mensen veilig gebruik kunnen maken van hun rollator. Met foto’s wordt het verduidelijkt. De brochure is per set van 30 stuks te bestellen via www.veiligheid.nl. Alleen de verzendkosten worden in rekening gebracht. Kijk in het 'Blijf Staan' handboek of op www.veiligheid.nl voor informatie over het organiseren van een bijeenkomst ‘Veilig op pad met de rollator’ waarin aandacht wordt besteed aan het onderhoud van de rollator en het veilig gebruik van de rollator.

-

In de wegwijzer ‘hulpmiddelen’ van het iRv (www.irv.nl) staat ook meer informatie over hulpmiddelen en hoe je kunt komen tot de keuze van het juiste hulpmiddel.


32

Werkblad PG 5 Persoonlijke Valpreventieve maatregelen

Naam Cliënt

Datum

….- …. -…..

Afdeling

Anticiperen op valgeschiedenis

............................................................................... ............................................................................... ............................................................................... .... .......................................................................... ......... ..................................................................... Voorgestelde maatregelen ten aanzien van medicatie Cardiovasculaire middelen ............................................................................... ............................................................................... ............................................................................... .... .......................................................................... ......... ..................................................................... Psychofarmaca ............................................................................... ............................................................................... ............................................................................... .... .......................................................................... ......... .....................................................................

Diversen ............................................................................... ............................................................................... ............................................................................... .... .......................................................................... ......... .....................................................................


33

Functie van het bewegingsapparaat

Bij een Tinetti score van < 24 wordt een functioneel bewegingsprogramma gestart. Het accent wordt hierbij gelegd op:

r r r r

Opstaan /zitten Balans Lopen Transfers

Acties gericht op verbetering mobiliteit Actie

Door wie?

Wanneer

.........................................

.......................

.. - … - …..

.......................

.. - … - …..

.......................

.. - … - …..

.......................

.. - … - …..

......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... .........................................

Actie hulpmiddel / beschermmiddel Welke hulpmiddel /

Actie

Door wie?

Wanneer

…………………………………………

………………….

.. - … - …..

…………………………………………

…………………

…………………………………………

………………….

…………………………………………

…………………

…………………………………………

………………….

…………………………………………

…………………

…………………………………………

………………….

…………………………………………

…………………

beschermmiddel? …………………… …………………… …………………… …………………… …………………… …………………… …………………… ……………………


.. - … - …..

.. - … - …..

.. - … - …..

34

Werkblad PG 6 Functioneel oefenprogramma

Aandachtspunten: -

Er wordt individueel geoefend

-

Er wordt drie maal per week geoefend (regelmaat is belangrijk)

-

Afhankelijk van de Tinetti-deelscores liggen de accenten op: -

balans (laat cliënt zo min mogelijk steun nemen anders wordt de balans niet getraind, laat alleen steun nemen wanneer het echt niet anders kan en dan alleen zolang het nodig is);

-

-

spierkracht (10 –12 herhalingen, daarboven wordt meer de conditie getraind);

-

(gewrichts) mobiliteit (staan/lopen);

De cliënt moet op niveau trainen, dat wil zeggen op de grens van zijn kunnen; wanneer iemand niet goed kan staan, dan zullen de loopoefeningen geen prioriteit hebben.

-

Zorg voor een rustpauze na inspanning

-

Zorg voor gradatie (veel hulp/steun, weinig hulp/steun, geen hulp/steun)

-

Het is belangrijk de oefening goed uit te voeren -

Zorg voor variatie (afwisseling in de oefeningen);

-

Zorg voor voldoende veiligheid;

-

Zorg voor een rustige omgeving.

Het voorgestelde oefenprogramma is een basis waarmee de behandelend fysiotherapeut start. Basiselementen: 1

Opstaan en gaan zitten

2

Verplaatsen van het evenwicht

3

4

-

In zit

-

In stand

Lopen -

Met/zonder loophulpmiddel

-

Circuit

Transfers (bed, stoel, toilet) -

Vanuit lig, stoel en stand

-

Benaderingswijze

-

Maak gebruik van de haptonomische principes

-

Maak gebruik van de benaderingswijze Passiviteiten Dagelijks Leven (PDL)

Er wordt ruimte gelaten voor gradatie en variatie. De fysiotherapeut kan hierbij gebruik maken van Meer Bewegen voor Ouderen (MBVO) gegevens / ervaringen en psychomotore therapie (PMT). Oefenschema 1 en 2 zijn als voorbeeld toegevoegd.


35

Oefenschema 1 (met gradaties)

Voorbeeld

1

Oefening

Makkelijk

ð

ð

Moeilijk

Opstaan en

Billen komen net

Opstaan tot

Opstaan tot

Opstaan tot

gaan zitten

los van de zitting,

stand, zonder

stand, zonder

stand, zonder

zonder handen,

handen, 120%

handen, 100%

handen, 80%

120% onderbeen-

onderbeenlengte

onderbeenlengte

onderbeenlengte

In de brug, -eerst

Zonder steun.

In de brug, maar

Bal overgooien

met en later

Hoofd en romp

zonder steun.

met tellen.

zonder- steun.

draaien.

Heupen naar

lengte 2

Staan

In de handen

voren brengen

klappen (voor- en

Benen zijwaarts

achter het

optillen.

lichaam). 3

Verplaatsen

Zittende houding.

Zittende houding.

Staande houding

Staande houding.

van het

Naar opzij rijken

Ver opzij rijken

Uitvalspas naar

Uitvalspas naar

evenwicht

om voorwerpen te

om voorwerpen

voren, opzij en

voren, opzij en

pakken.

te pakken (billen

achteruit (uitvals-

achteruit (gewicht

optillen).

voet alleen

wordt ook op

plaatsen)

uitvalsvoet gebracht).

4

Lopen

In de brug.

Over een lijn.

Over stokken.

Achteruit lopen.

Eerst met en later

Rechtuit en

Rond pionnen.

Eerst in de brug,

zonder steun.

zijwaarts.

Draaien (figuur-8)

later in de zaal.


36

Oefenschema 2 (met gradaties)

Voorbeeld Oefening

Makkelijk

ð

ð

Moeilijk

1

Opstaan en gaan zitten.

5 keer loskomen 2 series (zithoogte = 120% onderbeenlengte).

5 keer opstaan, 2 series (zonder handen), (zithoogte = 120% onderbeenlengte).

5 keer opstaan 2 series (zonder handen), (zithoogte = 100% onderbeenlengte).

5 keer opstaan 2 series (zonder handen), (zithoogte = 80% onderbeenlengte).

2

Staan.

15 seconden 2 series (zonder steun).

5 keer naar links en 5 keer naar rechts, 2 series (zonder steun).

5 keer naar links en 5 keer naar rechts, 2 series (zonder steun).

20 keer overgooien, 2 series meetellen.

3

Verplaatsen van het evenwicht.

4 voorwerpen verplaatsen in zittende houding. 4 series (billen blijven op de stoel).

4 voorwerpen verplaatsen in zittende houding. 4 series (Billen komen los van de stoel).

3 keer voet naar voren, links, rechts en achteren plaatsen linker en rechter been (gewicht niet overbrengen op uitvalsbeen).

3 keer voet naar voren, links, rechts en achteren plaatsen linker en rechter been (gewicht overbrengen op uitvalsbeen).

4

Lopen.

10 stappen zonder steun 3 series.

i) 10 stappen 2 series van alle 4 series. onderdelen Gebruik van (zonder steun). loophulpmiddelen eventueel toegestaan ii) 10 stappen 4 series (2x naar links en 2x naar rechts). Gebruik van loophulpmiddelen eventueel toegestaan.


2 series van alle onderdelen (zonder steun).

37

Werkblad PG 7 Richtlijnen externe heupbeschermers bij PG cliënten

Wat is een externe heupbeschermer? Heupbeschermers zijn kant en klaar te gebruiken katoenen/lycra onderbroek, waarbij de heupbeschermende schalen ingenaaid zijn. De Safehip is verkrijgbaar in vier maten: S, M, L en XL. Doelstelling: -

Verminderen van het heupfractuurrisico

-

Juiste toepassing en juist gebruik van heupbeschermers. (Als de cliënt de heupschermer niet draait op risicovolle momenten, is deze immers niet effectief!) Aandachtspunten bij indicering:

-

Cliënt staat of loopt zelfstandig, met of zonder hulpmiddel, zonder begeleiding en heeft een verhoogd valrisico.

-

Onzorgvuldig dragen van de heupbeschermer

-

Cliënt accepteert de heupbeschermers niet

-

Terminaal / langdurig bedlegerig Praktijk:

-

Het valpreventieteam bepaalt de noodzaak voor het dragen van een heupbeschermer

-

De eerst verantwoordelijke verzorgende (EVV-er) bepaalt de maat bij de cliënt Taille (cm)

Maat ondergoed

Maat Safehipâ

Vrouw

Man

60 – 73

34 – 36

-

Small

74 – 85

40 – 44

4

Medium

86 – 102

46 – 50

5–7

> 52

>8

> 102

Large X-Large

-

Registratie op afdeling en bestelling via valpreventieteam (3 stuks)

-

Levering op de desbetreffende afdeling, naam laten aanbrengen door de linnen-kamer

-

Registratie in zorgleefplan door de EVV-er + sticker aanbrengen op dossier

-

Goede informatie en instructie op de afdeling regelen door valpreventieteam:

-

-

In- en uitdoen + controle van het dragen door middel van de ‘heupklop’

-

S’ nachts ook dragen, minstens 3 á 4 dagen uitproberen. Bij problemen contact opnemen met

-

Het valpreventieteam ten aanzien van alternatieven

Herinnering voor het dragen van de heupbeschermers wordt aangebracht op de binnenkant van de kledingskast van de cliënt, op alle toiletten en op het zorgleefplan door middel van stickers Handboek ‘Blijf Staan’ - Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

38

-

De EVV-er of waarnemer is verantwoordelijk voor het dragen en het op de juiste wijze aantrekken van

-

De heupbeschermers bij de desbetreffende cliënt

-

Na toiletbezoek altijd controleren of de heupbeschermer op de juiste plek zit, ook bij cliënten die zelfstandig naar toilet gaan

-

De EVV-er of waarnemer draagt zorg voor de organisatie met betrekking tot het wassen van de heupbeschermers

-

Wasinstructies aanbrengen in de linnenkamer (machinaal wassen)

-

Bij de melding van incidenten (MIC) altijd aangeven, indien van toepassing, of de heupbeschermer wel of niet gedragen werd.


39

Werkblad PG 8 Indiceren en adviseren loophulpmiddel

Welke loophulpmiddelen zijn er? -

Rollator

-

Looprek

-

Loopstok

-

Loopkruk

-

Loopfiets Doelstelling loophulpmiddelen:

-

Reduceren van de belasting door ‘verlenging’ van de bovenste ledenmaten tot aan de grond, in oplopende volgorde van ontlastende mogelijkheden: stok, elleboogkruk, driepoot, vierpoot, looprek, rollator, loopbrug.

-

Verbeteren van de balans door de steunbasis te vergroten. Aandachtspunten bij indicering

-

De omgeving waar het loophulpmiddel wordt gebruikt (kan het dicht genoeg bij de cliënt ‘geparkeerd’ worden, kan de cliënt er de gang naar toilet mee afleggen enz.)

-

-

Cognitieve stoornissen die het correcte gebruik van het hulpmiddel kunnen beïnvloeden: -

gebrek aan ziekte-inzicht;

-

waarnemingsproblemen;

-

geheugenproblemen;

-

verminderde leerbaarheid (beoordelen van adequaat gebruik van loophulpmiddel);

-

apraxie (beoordelen van zelfstandigheid in gebruik loophulpmiddel).

Weerstand; indien een cliënt een bepaald hulpmiddel echt niet wil, heeft het geen zin het voor te schrijven.

-

Onderhoud, gebruik (instelling), aanschaf en afspraken met gebruiker/instelling. Praktijk: Wanneer de juiste keuze voor het hulpmiddel is gemaakt is het nog van belang dat het ook op de juiste manier gebruikt wordt. Hierbij zijn de volgende factoren van belang:

-

De goede hoogte van het hulpmiddel

-

Voldoende stabiliteit van het hulpmiddel

-

Gebruiken aan de gezonde/ sterkste zijde indien unilateraal

-

Altijd rubber dop aan het uiteinde (geldt uiteraard niet voor rollators) De cliënt moet voldoende instructie krijgen over het gebruik van het hulpmiddel. Kijk ook bij in het 'Blijf Staan' handboek bij de ‘Veilig op pad met de rollator bijeenkomst’.


40

Werkblad PG 9

Indiceren en adviseren (rol-)stoel

Welke rolstoelen zijn er? -

Elektrisch aangedreven rolstoelen

-

Handmatig aangedreven rolstoelen

-

Duwrolstoel Doelstelling (rol-)stoelen: Een rolstoel is een hulpmiddel bij:

-

Een matig tot slecht eenzijdig en tweezijdig belastingprobleem waarbij stok(ken), elleboogkruk(ken), looprek of rollator niet kunnen worden ingezet door een sta-, loop-, coördinatie/evenwichts- of conditieprobleem.

-

Een matig tot slecht balansprobleem waarbij een rollator of looprek niet kan worden ingezet door een sta-, loop-, coördinatie-, evenwichts- of conditieprobleem. Aandachtspunten bij indicering Een elektrische rolstoel is geschikt als u onvoldoende armkracht heeft, niemand in uw directe omgeving u kan voortduwen of als u veelvuldig gebruik maakt van de rolstoel. Het voordeel van een handbewogen rolstoel is dat deze gemakkelijk is voor transport (goed opvouwbaar). Bij problemen met het voortduwen is het mogelijk een elektrische aandrijfunit op de rolstoel te bevestigen.

-

Het screenen en trainen van de vaardigheden van de rolstoelgebruiker

-

Het veilig maken van het vervoer van rolstoelgebruikers

-

Het verbeteren van de toegankelijkheid van de openbare ruimte Praktijk: Om ervoor te zorgen dat de cliënt goed in de rolstoel kan zitten is het van belang dat de volgende gebruikscriteria worden gehanteerd:

-

Bepaal het doel van de rolstoel.

-

Bepaal welk type (rol-) stoel gewenst is: actief of passief.

-

De cliënt moet goed ondersteund zitten.

-

Opstaan uit de stoel moet mogelijk zijn.

-

De voeten moeten plat op de grond (bij trippelen)/voetplaat (bij gewoon zitten) kunnen.

-

De knieholte vrij laten zodat de bloedvaten in de benen niet worden afgekneld.

-

Het zitvlak van de stoel moet niet te breed zijn; 3 à 4cm ruimte aan weerszijde is voldoende.

-

De armleuningen moeten op de juiste hoogte zitten en de ellebogen goed ondersteunen (de schouders moeten niet omhoog geduwd worden).

-

De armleuningen moeten ver naar voren komen, zij dienen immers tot steun bij het komen staan.


41

-

De rugleuning moet de rug goed ondersteunen. De hoogte van de rugleuning is afhankelijk van een actieve of passieve stoel: een actieve stoel heeft een lagere rugleuning waarbij de schouderbladen gedeeltelijk vrij blijven waardoor activiteiten als eten, drinken etc. mogelijk zijn.

-

De zithoek (hoek zitting - rugleuning) moet ± 90 graden zijn. Hierdoor blijft het opstaan gemakkelijk. De stoel mag voorzien zijn van een kleine neighoek van ± 10 graden, dat wil zeggen dat de zitting ten opzichte van de horizontale lijn iets mag kantelen.

-

Zitting moet voldoende hard zijn om stevigheid te geven, echter ook voldoende zacht zijn om prettig te kunnen zitten.

-

Tijdens de transfer (in- en uit de (rol-) stoel) altijd de remmen gebruiken en de cliënt niet op de voetsteunen laten staan.

-

Individuele aanpassingen kunnen wenselijk/noodzakelijk zijn.


42

Werkblad PG 10

Transferhulpmiddel

Welke transferhulpmiddelen zijn er? -

Tillift

-

Badlift

-

Traplift

-

Draaischijf

-

Glij-/rollakens Doelstelling tranferhulpmiddelen: Het reduceren van de belasting voor zorgverlenend personeel bij het tillen/ondersteunen om transfer te maken met patiënt. Aandachtspunten bij indicering:

-

Bewegingsbeperkingen cliënten

-

De omgeving waar het transferhulpmiddel wordt gebruikt

-

Cognitieve stoornissen kunnen de keuze sterk beïnvloeden:

-

-

Gebrek aan ziekte-inzicht

-

Waarnemingsproblemen

-

Geheugenproblemen

-

Verminderde leerbaarheid

-

Apraxie

Weerstand; indien een cliënt een bepaald hulpmiddel echt niet wil, heeft het geen zin het voor te schrijven Praktijk:

-

-

Denk aan het regelen van: -

onderhoud

-

scholing personeel

-

tilprotocol per patiënt

Het gebruik van transferhulpmiddelen is NIET bedoeld om tijd te winnen! In tegendeel, de professional zal extra alert moeten zijn, bijvoorbeeld op de houding van de cliënt.


43

Werkblad PG 11 Schoeisel

Aandachtspunten bij de keuze van schoeisel: -

Adviseer altijd goed aansluitend schoeisel (een gesloten confectieschoen); goed passend, comfortabel, met stevige contrefort en liefst met veters. De stabiliteit wordt bepaald door de hakhoogte, de hakbreedte en de zoolbreedte; dus lage en brede schoenen met een zachte flexibele zool (rubber in plaats van leder) waardoor een zo groot mogelijk contact tussen zool en vloer mogelijk is. Zo nodig cliënt / familie vragen ander schoeisel mee te brengen.

-

Pas altijd beide schoenen. Het is normaal dat de ene voet langer is dan de andere. Koop schoenen altijd op de langste voet, een halve centimeter tussen de tenen en de schoenneus is wenselijk.

-

Nieuwe schoenen moeten ingelopen worden.

-

Als cliënt stoornissen in mobiliteit en/ of stabiliteit heeft dwingend advies geven om stevig schoeisel te gebruiken (stevige schoenen, goed aansluitende pantoffels).

-

Overleg met de arts over de indicatie voor verbandschoenen, semi-orthopedisch schoeisel of orthopedisch schoeisel als om gezondheidsredenen (oedeem, wonden, deformiteiten) het eigen schoeisel niet kan worden gedragen.


44

Werkblad PG 12

Alarmmat

Wat is een Alarmmat? Een alarmmat is een kant-en-klaar te gebruiken mat met druksensoren die geactiveerd worden bij het ontbreken van druk ten gevolge van houdingsveranderingen: uit bed (willen) komen met andere woorden over de bedhekken klimmen, op of tegen de rand van het bed leunen of effectief uit bed zijn. Doelstelling Alarmmat: -

Verminderen van valincidenten rondom het bed Aandachtspunten bij indicering:

-

Cliënten met indicatie voor heupbeschermer maar die ’s nachts geen heupbeschermer gebruiken

-

Cliënten die een grote kans hebben om uit bed te vallen Contra indicatie:

-

Immobiele bedlegerige cliënten

-

Terminaal bedlegerig

-

Cliënten met een heupbeschermer Praktijk:

-

Het valpreventie team bepaalt de noodzaak voor het gebruik van de alarmmat

-

Registratie op afdeling en bestelling via valpreveventie team

-

Levering op de desbetreffende afdeling

-

Registratie in zorgleefplan door de EVV-er

-

De alarmmat komt dwars onder de bedmatras te liggen en wordt aangesloten op het bestaande zuster oproepsysteem / alarmeringssysteem.

-

Goede informatie en instructie op de afdeling regelen door valpreventieteam

-

Bij de melding van incidenten (MIC) altijd aangeven, indien van toepassing, of de alarmmat gebruikt werd


45

Werkblad PG 13

Alarmsensor

Wat is een Alarmsensor? Een alarmsensor is een alarmsysteem met infra rood sensoren die geactiveerd worden bij het waarnemen van beweging. Bijvoorbeeld cliënten die uit bed (willen) komen met andere woorden. over de bedhekken klimmen, op of tegen de rand van het bed leunen of effectief uit bed zijn en gaan wandelen Doelstelling Alarmsensor: -

Verminderen van valincidenten rondom het bed Aandachtspunten bij indicering:

-

Cliënten met indicatie voor heupbeschermer maar die ’s nachts geen heupbeschermer gebruiken

-

Cliënten die een grote kans hebben om ’s nachts te gaan dwalen

-

Voor immobiele bedlegerige cliënten is een alarmmat effectiever.

-

Cliënten met een heupbeschermer Praktijk:

-

Het valpreventie team bepaalt de noodzaak voor het gebruik van de alarmsensoren.

-

Registratie op afdeling en bestelling via valpreveventie team.

-

Levering op de desbetreffende afdeling.

-

Registratie in zorgleefplan door de EVV-er.

-

De alarmsensoren worden geplaatst op een punt waar het gemakkelijk is beweging te detecteren, bijvoorbeeld bij het bed of de deur en wordt aangesloten op het bestaande zuster oproepsysteem/ alarmeringssysteem.

-

Goede informatie en instructie op de afdeling regelen door valpreventieteam.

-

Bij de melding van incidenten (MIC) altijd aangeven, indien van toepassing, of de alarmsensor in werking was getreden.


46

Tabblad Stap 4: Evaluatie


47

Evaluatie

Wat is het doel van evalueren? -

Nagaan in hoeverre de uitgevoerde maatregelen hebben geleid tot minder valincidenten

-

Nagaan in hoeverre de geplande maatregelen en activiteiten daadwerkelijk zijn uitgevoerd

-

Nagaan waar eventuele knelpunten zitten bij de uitvoering van interventie

-

Het doen van aanbevelingen ter verbetering van het protocol

Hoe wordt de evaluatie uitgevoerd? Evaluatie van het aantal valincidenten Het analyseren van het aantal valincidenten geeft inzicht in hoe het in de loop der tijd met de incidenten is gegaan: is het aantal afgenomen? Is er een verschuiving in soort incidenten etc. De resultaten van de analyse van het aantal valincidenten geeft aan of het project ook daadwerkelijk effectief is. Voor meer informatie wordt verwezen naar Stap 4 van het 'Blijf Staan' handboek. Evaluatie van valpreventieve maatregelen (specifieke en algemene) en activiteiten Wanneer er voor een cliënt specifieke valpreventieve maatregelen zijn genomen, is het van belang dat na verloop van tijd ook gekeken wordt of dit effect heeft gehad. Ook kan het zijn dat de fysieke gesteldheid van de cliënt zodanig is veranderd dat andere maatregelen nodig zijn. Daarom is het belangrijk om het Persoonlijk risicoanalyse PG 2 maal per jaar te herhalen. Op basis van het herhaalde Persoonlijk risicoanalyse PG kunnen de maatregelen indien nodig worden aangepast of worden herhaald. Naast het evalueren van de specifieke maatregelen en het aantal valincidenten, is het ook belangrijk de algemene maatregelen en activiteiten van het project te evalueren. Hierbij komen vragen aan de orde als: Is alles uit het plan van aanpak gerealiseerd? Hoe verliep de samenwerking tussen de betrokken (para)medici, waren de verantwoordelijkheden van te voren duidelijk afgesproken? Etc. Deze evaluatie kan worden uitgevoerd met behulp van het onder Stap 4 van het 'Blijf Staan' handboek opgenomen werkblad.


48

Tabblad Stap 5: Borging


49

Borging

Waarom is borging belangrijk? In de praktijk geldt vaak dat “protocols are prone not to be used”. Ze worden regelmatig opgeborgen in de kast en raken uit het oog. Protocollen vragen derhalve om een goede en gecontroleerde implementatie. Om een succesvolle implementatie te realiseren van dit valpreventie project, is het belangrijk om al tijdens de uitvoer van het project aandacht te besteden aan een structurele inbedding. Het is immers de bedoeling dat Persoonlijke Risicoanalyse PG een vaste plaats krijgt in de dagelijkse gang van zaken van de instelling. Het is daarom belangrijk om valpreventie op te nemen in het kwaliteitssysteem van de instelling en het daarin een vaste plek te geven. Voor de continuïteit van de toepassing is het belangrijk dat in de toekomst het proces regelmatig geëvalueerd wordt en deze evaluaties een vaste plek krijgen in het zorgproces (zie: evaluatie). Met de in stap 5 van het 'Blijf Staan' handboek beschreven tips wordt het mogelijk om valpreventie een vaste plaats te geven in de instelling. Tips Daarnaast is het verstandig om de volgende 5 lessen voor implementatie ter harte te nemen: -

Implementatie = communicatie.

-

Werk van klein naar groot. Begin bijvoorbeeld met Persoonlijke Risicoanalyse PG op één afdeling en breidt daarna uit naar de overige afdelingen.

-

Laat zien wat je doet.

-

Neem de tijd om iets op te zetten en te borgen.

-

Beschouw ontwikkeling van nieuwe valpreventieve maatregelen en implementatie als onlosmakelijk geheel.


50

Blijf Staan Module Valpreventie voor psychogeriatrische cliënten

Recommend Documents