Blaadjes 24
augustus 2013
Het Aantal Troeven
Veel van onze tarot traditie is eigenlijk pas laat in de loop van de tijd ontstaan. Zo zijn de tweeëntwintig troeven die ons zo vertrouwd zijn hoogst waarschijnlijk het restant van een grotere verzameling. Er zijn een aantal afwijkende spelen die dat doen vermoeden. Een van de theorieën over het ontstaan van de tarot is dat het oorspronkelijk een visueel hulpmiddel was bij het leren van diverse categorieën, zoals die er zijn: de zeven vrije kunsten, de zeven deugden en de zeven werken van barmhartigheid. Of misschien was het oorspronkelijk een spel zoals Memory. In elk geval zijn er uit de geschiedenis een aantal afwijkende “troeven” bekend, soms ook uit niet meer complete spelen. De Minchiate tarot kent bijvoorbeeld 40 troeven en een andere collectie, de Mantegna tarot, kent er wel vijftig. Die vijftig troeven zijn verdeeld in vijf categorieën van tien kaarten: De sociale klassen De Negen muzen + Apollo, God van de Zon en leider van de Muzen De liberale kunsten De deugden De hemelse sferen In deze vijf categorieën vinden we de volgende troeven: Sociale klasse
Muze
Kunsten
Deugden
Kosmische sfeer
1 Bedelaar
11 Calliope
21 Grammatica
31 Leven
41 Maan
2 Dienaar
12 Urania
22 Logica
32 Tijd
42 Mercurius
3 Ambachtsman
13 Terpiscore
23 Retorica
33 Kosmos
43 Venus
4 Koopman
14 Erato
24 Meetkunde
34 Matigheid
44 Zon
5 Heer
15 Polyhymnia
25 Rekenkunde
35 Voorzichtigheid 45 Mars
6 Ridder
16 Thalia
26 Muziek
36 Kracht
46 Jupiter
7 Hertog
17 Melpomene
27 Dichtkunst
37Gerechtigheid
47 Saturnus
8 Koning
18 Euterpe
28 Filosofie
38 Liefdadigheid
48 Achtste Sfeer
9 Keizer
19 Clio
29 Astrologie
39 Hoop
49 1ste Beweger
10 Paus
20 Apollo
30 Theologie
40 Geloof
50 1ste Oorzaak
AARDE
WATER
LUCHT
VUUR
ÆTHER1
De troeven in blauw zijn (bijna) identiek aan die van de ons bekende tarot, dat betekend dat er mogelijk een spel met een kleine zeventig troeven zou kunnen bestaan. (50+(22-8=)14 = 64) De Bedelaar heb ik maar gelijk gesteld met de Dwaas van de traditionele tarot. De rode troeven kunnen met enig passen en meten ook nog met de tarot troeven vergeleken worden. Zo is kaart 48 de Achtste Sfeer, de sfeer van de vaste sterren in de Renaissance kosmologie, gelijk te stellen met de tarot troef De Ster. De hemel werd toen nog gezien als bestaande uit 8 schalen die om elkaar draaiden met de Maan sfeer als snelste en Saturnus als de langzaamste sfeer. Zeven schalen wentelden zich om een 1 Uitleg van deze schaal aan het eind van dit artikel
gemeenschappelijke as die 22,5 graad verschoven stond ten opzichte van de hemelas waar de sfeer van de vaste sterren omheen draaide. Deze achtste sfeer maakt elke dag een volledige draai om deze as. De sferen bevonden zich in de Kosmos samen met de Eerste Beweger. En hoewel in de theologie God ook wel de Eerste Beweger wordt genoemd kan hij het werk overdragen aan mindere machten. De Mantegna kaart laat dan ook een Engel zien die een lege sfeer vasthoudt. En ook in een houtsnede uit die zelfde tijd zien we een Engel die het gehele stelsel in beweging houdt door aan een grote zwengel te draaien. In deze houtsnede zien we rechts onder de Maan en linksonder aan de andere kant van de Engel, Mercurius met zijn slangenstaf, vervolgens Venus, Zon, Mars op de troon bovenaan, Jupiter en tenslotte Saturnus. In het midden onze kleine Aarde. In de Mantegna kaarten vinden we God zelf terug in de laatste kaart genaamd: de Eerste Oorzaak. Als we de Engel vervangen door Vrouwe Fortuna hebben we meteen troef 10 van de reguliere tarotHet wiel van Fortuin, dat dus afgeleid zou kunnen zijn van Mantegna 49 - de Eerste Beweger. Een andere transformatie die meer op het gebied van taal ligt is troef 21 de Wereld, die een verbinding lijkt te hebben met Mantegna 50, de Kosmos. Een alternatieve naam voor de Wereld is namelijk het Universum2, en enkele tarot spelen geven dan ook deze naam aan troef 21. De drie ringen die de kosmos omringen zijn van binnen naar buiten de ring Kosmos, de ring Chaos en de ring Passeer me Niet. Deze worden door de vier Gevleugelde wezens vastgehouden en we vinden deze vier dan ook terug in de hoeken van De Wereld én ook op de kaart van de Eerste Beweger, troef 10 het Wiel van Fortuin. Wie bekend is met de Hindoe mythologie zal in De Wereld van de tarot van Waite onmiddellijk Nataraya, de God van de Dans, herkennen. Nataraya of Shiva, de kosmische danser die met de ene dans stap een kosmos schept en met de andere er een vernietigt. Symbool voor de schepping is de trommel in de hand links boven en de vlam in de hand rechts is het symbool voor de vernietiging. (Merk op dat resterende armen en het been naar de scheppende kant is gericht en dat de chaos wordt vertrapt) In de Renaissance werden de Planeet Goden afgebeeld rijdend in een strijdwagen getrokken door hun totemdieren. Mars staat in de Mantegna kaart in tegenstelling met de andere planeten en face afgebeeld zittend op zijn zegewagen. Toevallig zit Mars op de houtsnede van het wiel van Fortuin ook triomfantelijk bovenaan.Kaart 45 - Mars, kan dus worden gelijkgesteld met de Zegewagen. De associatie van Saturnus met de Kluizenaar komt door alternatieve afbeeldingen van de tarot waar de kluizenaar geen lantaarn vasthoudt, maar een zandloper. De Associatie met Tijd – Chronos en Saturnus is dan gauw gelegd. 2 Onder andere bij de Thoth tarot van Crowley
De planeten worden min of meer gelijk gesteld met hun Griekse Goden en we kunnen deze zeven goden ook uit breiden met drie andere, zoals Hera, Athene en Aphrodite de drie gratiën waarover Paris zijn oordeel velde. (= De Geliefden) We kunnen Hera, Athene en Aphrodite in de traditionele tarot ook terug vinden als respectievelijk: De keizerin, Hoge Priesteres en Kracht. Hera is de echtgenote van de oppergod Zeus (Jupiter) en Athena (Minerva) de maagdelijke godin van de wijsheid. Aphrodite (Venus) is een oude godin die in vele vormen werd vereerd in de culturen rondom de Middellandse zee. Onder andere als Anahita een godin die twee leeuwen bedwingt en daarom ook bekend stond als “Vrouwe van de wilde dieren”. Ze werd net zoals Aphrodite met water geassocieerd. Niet alleen met rivieren en meren maar ook met het “levenswater” en daarmee met vruchtbaarheid. Anahita was zowel de beschermster van vrouwen en tegelijkertijd de godin van de oorlog. In Griekenland is het oorlogsaspect naar een jongere en maagdelijke vorm van de godin gegaan namelijk Athena, hoewel Aphrodite altijd een donkere kant heeft gehouden. We vinden haar terug in de troef Kracht afgebeeld als bedwinger van de leeuw. In de Mantegna reeks vinden we Kracht terug als één van de Deugden. Ook Cybele, de Godin met de 10.000 namen, werd afgebeeld met twee leeuwen. Verder komen we de drie gratiën weer tegen in de Kleine Arcana van Waite op de kaart Bokalen 3. In zekere zin heeft elke tarot kaart meerdere aspecten die niet alle op één kaart kunnen worden weergegeven. Zo blijft er aan elke elke troef verborgen aspecten zitten die pas na studie en contemplatie naar boven komen. De verschillende ontwerpers benadrukken soms andere aspecten van een troef en zo ontstaan spelen die niet alleen anders van uitvoering zijn, maar zeker ook anders van intentie. In tegenstelling met de droge opsomming van het Mantegna spel, lijkt de reeks tarot troeven een grotere betekenis te hebben. Dat komt door de volgorde van de troeven, hoewel die op het eerste gezicht volkomen willekeurig lijkt. Maar net als de Mantegna kent ook de tarot categorieën en wel drie van elk zeven kaarten. Persoonlijke sfeer
Relationele Sfeer
Archetypische Sfeer
1 2 3 4 5 6 7
8 Kracht 9 Kluizenaar 10 Wiel van Fortuin 11 Gerechtigheid 12 Gehangene 13 Dood 14 Matigheid
15 16 17 18 19 20 21
Magiër Hoge Priesteres Keizerin Keizer Hoge Priester Geliefden Zegewagen
Duivel Toren Ster Maan Zon Laatste Oordeel Wereld
Het zijn andere maar vergelijkbare categorieën, De “Sociale Klasse” is hier de “Persoonlijke sfeer”, de “Deugden” wordt de “Relationele Sfeer” en de “Archetypische Sfeer” is de “Kosmische sfeer”. Natuurlijk alle troeven zijn archetypen, maar de eerste zeven zijn als het ware “rolmodellen” waarbij je het geslacht van de kaartafbeelding soms maar even moet negeren. De tweede reeks duidt de mogelijke gedragingen in de sociale sfeer aan en de en derde reeks geeft onze aspiraties. Het vraagt een net iets andere invalshoek om de archetypen in hun speciale sfeer te duiden, dan gebruikelijk is voor het waarzeggen. Zo zijn de vier mannelijk archetype gemakkelijk te vinden in de eerste zeven kaarten. Deze archetypen3 zijn voor mannen: de Koning, Krijger, Magiër en de Geliefde en voor vrouwen: de Koningin, Moeder, Wijze Vrouw en de Geliefde. De vier troeven voor deze mannelijke archetypen zijn respectievelijk: 4 – De Keizer, 7 – De Zegewagen, 1 - De Magiër 3 Kort door de bocht! – Over de archetypen zelf is heel veel meer te vertellen
en 6 - De Geliefden. We kunnen 5 - De Hoge Priester hier zien als de evenknie of tegenpool van de Magiër. Ze vertegenwoordigen de exoterische en de esoterische waarheid. Voor de vier vrouwelijke archetypen hebben we maar 2 specifiek vrouwelijke troeven 2 – De Hoge Priesteres en 3 - De Keizerin. Maar kaart 6 – De Geliefden is natuurlijk voor beide archetypen te gebruiken. En ook De Keizerin heeft een dubbele rol, ze is zowel de Koningin als de Moeder. De Hoge Priesteres is zowel de wijze vrouw als de Maagd. Want het vrouwelijk archetype wordt vaak uitgedrukt in vormen van vruchtbaarheid: de Maagd, de Moeder en de onvruchtbare Oude Vrouw. Deze laatste vorm kent namen als de Heks en oude Wijze vrouw. En we komen haar ook tegen in Troef 18 van de Waite tarot - De maan. Tegelijkertijd staat de Maan ook voor één van de vier kardinale deugden, namelijk Voorzichtigheid. De andere drie zijn: Kracht, Gerechtigheid en Matigheid. In de 'De Tarot in de Herstelde Orde'4 worden twee troeven toegevoegd namelijk “Intuïtie” en “Waarheid” die als we de afbeeldingen nauwkeurig bekijken de Godin Hera (Juno) en de God Zeus (Jupiter) afbeelden. Zeus is herkenbaar aan de bliksems in zijn hand en zijn adelaar en Hera aan haar pauwen. Maar Intuïtie en Waarheid als begrippen zijn al in de traditionele tarot terug te vinden namelijk Intuïtie in de Hoge Priesteres en Waarheid in de Hoge Priester. Overigens werden deze beide kaarten tijdens de Franse Revolutie al hernoemd en hertekend als Juno met de zelfde Pauwen en als Jupiter met de Adelaar5. Volgens mij is deze toevoeging aan de tarot dan ook dubbelop en volkomen overbodig De 22 troeven vertegenwoordigen een zeer uitgebreide scala aan eigenschappen, hoewel die niet allemaal zo makkelijk herkenbaar aan de oppervlakte liggen. Toch blijft de vraag of er aan de traditionele tarot met zijn 22 troeven niet meer kaarten kunnen worden toegevoegd of dat er in het verleden kaarten verdwenen zouden kunnen zijn. Zoals het voorbeeld van Intuïtie en Waarheid laat zien is het niet echt zinvol om kaarten met een deelaspect van al bestaande kaarten toe te voegen. Het interpreteren van een spel met alle mogelijke facetten van het leven is gemakkelijk, het antwoord wordt je namelijk al aangeboden en je hoeft niet al te diep na te denken. Maar de subtiliteit verdwijnt daarmee en bovendien wordt een spel nauwelijks meer hanteerbaar door het onmogelijk groot aantal kaarten wat je moet hanteren. Bij het Mantegna spel zien we dat de Muzen en de Kunsten eigenlijk het zelfde idee verbeelden. Natuurlijk komen deze niet één op één overeen. De Muzen zijn de klassieke inspirators van de oude Griekse Kunsten die in de Renaissance verder waren geëvolueerd. In die tijd ontstaat er het begin van de splitsing tussen Kunst en Wetenschap die in de opsomming van Mantegna nog niet is terug te vinden Tegenwoordig zouden we een veelvoud van kaarten nodig hebben om alleen al de wetenschappen te catalogiseren. Het is dus veel eenvoudiger om zowel de Kunsten als de Wetenschappen te vangen in elk één kaart - Intuïtie voor de Kunst en Waarheid voor de Wetenschap. Echter in de traditionele tarot vinden we weliswaar de Intuïtie terug in De Hoge Priesteres, maar de Kunst in de Magiër (de Goochelaar!). En ook de Wetenschap vinden we niet in de Hoge Priester maar in een heel andere troef namelijk de Kluizenaar. De waarheid van de Hoge Priester is een geestelijke waarheid die in de Wetenschappen helaas maar al te vaak niet wordt (h)erkend.
♠ De 22 troeven van de tarot hebben in de loop van eeuwen zoveel associaties om zich heen verzameld, dat het toevoegen van nieuwe kaarten overbodig lijkt. De tarot troeven hebben in 4 http://www.detarotindehersteldeorde.nl/ 5 In afwijking met mijn toewijzing hierboven: Keizerin Juno=Hera en Keizer = Jupiter
tegenstelling met de Mantegna kaarten in het gebruik meerdere lagen, een archetypische lading. verkregen, waardoor ze uitermate geschikt zijn om mee waar te zeggen. Ondanks de kennelijke volledigheid van de huidige tarot zijn er een aantal Archetypen die mogelijk kunnen worden toegevoegd. De vijf elementen: Aarde, Water, Lucht, Vuur en Æther zijn daar een voorbeeld van. Het zou een nieuwe categorie vereisen die we de Universele Sfeer zouden kunnen noemen. In deze categorie zou ook nog Tijd en Karma passen, hoewel beide begrippen in mindere mate al in De Kluizenaar en Het Wiel van Fortuin zijn terug te vinden; hoewel dat wel is in de relationele sfeer. In de Universele sfeer krijgen ze een ruimere betekenis. Door Tijd en Karma te hernoemen als ”De Seizoenen” en “Eb en Vloed” zijn ze ook wat gemakkelijker te tekenen. Om eveneens fraaie afbeeldingen te krijgen kunnen we de Elementen dan vervangen door de Aartsengelen respectievelijk: Uriël, Gabriël, Raphael, Michael en Metatron. Samen met Karma en Tijd wordt het totaal aantal troeven dan 29. Maar pas na lang gebruik zal duidelijk worden of deze zeven kaarten een wezenlijke bijdrage aan de tarot zijn. De “Universele Sfeer – 7 kaarten” 22 23 24 25 26 27 28
De Seizoenen Eb en Vloed Uriël Gabriël Raphael Michael Metatron
– Tijd – wisselingen, grote cycli, alles op zijn tijd – Karma – oorzaak en gevolg, bezint voor ge begint – Aarde – Water – Lucht – Vuur – Æther
Troef 22 en 23 lijken op het eerste gezicht wel op elkaar, en in filosofisch opzicht hebben Tijd en Karma veel met elkaar te maken, maar de betekenis van de troeven zijn verschillend, zoals een korte beschrijving achter de kaart aantoont. Verder worden de Elementen in de Kleine Arcana vertegenwoordigt door de vier Azen, hoewel misschien op een lager, meer materieel niveau. Maar er is nu geen ruimte om in te gaan op de vele relaties tussen de Grote en Kleine Arcana6.
♦ Ook de Minchiate tarot heeft de vier Elementen als troef en daarnaast ook nog de twaalf tekens van de dierenriem. Nu komen deze via een associatieve verbinding met het Hebreeuwse alfabet in de tegenwoordige tarot. Tellen we de Elementen en de Dierenriemtekens mee dan zou het aantal troeven van een “volledig” spel op 80 ,of met Æther dat in de Minchiate ontbreekt op 81 troeven komen. Dat is mooi te verdelen op het magisch vierkant van de Maan! Sommige associaties die in dit artikel gegeven zijn komen niet overeen met de “traditionele” versies die in de literatuur worden gegeven. Maar het duiden van de tarot vraagt vaak dat men buiten de kaders van de betekenis-boekjes leert denken.
♣ De vijf Elementen zoals onder tabel 1 van het Mantegna spel staan kunnen als volgt verder worden verduidelijkt. Aarde – Dagelijkse materiële werkelijkheid, Sociale Klassen Water – Verbeeldingskracht Muzen Lucht – Verstandelijke vermogens Wetenschappen Vuur – Innerlijke kracht morele overwegingen Deugden Æther – Streven naar Spiritualiteit Kosmos Paul van Wierst
♥
6 Hierover en over de kaarten van de Universele sfeer later meer.
