Bilocatie benaderd vanuit het contextuele werken met kinderen en jongeren in scheidingssituaties Anne De Keyser November 2006 Wanneer ouders beslissen om te scheiden worden kinderen geconfronteerd met een beslissing waar zij niets aan kunnen veranderen. Zij moeten hun ouders hierin volgen. Toch denken heel veel kinderen dat ze dit wel kunnen en proberen ze hiervoor heel hard hun best te doen. Veel hangt af van wat zij denken dat de reden is van deze scheiding. Heeft het met hen te maken? Waren zij niet braaf genoeg? Is het daarom dat mama is weggegaan? Ze had veel verdriet.. misschien omdat ik mijn tanden niet elke dag poetste of omdat ik niet naar haar luisterde toen ze me vroeg haar te helpen? Of papa was gisteren kwaad op mij omdat ik mijn broer zijn puzzel had afgenomen en nu is hij weg. Zo denken vooral jonge kinderen. Zij voelen zich hier heel schuldig over en denken dat als zij terug heel hard hun best doen hun mama of papa misschien wel terug komt. Oudere kinderen denken ook heel erg na over het waarom van deze scheiding. Ze vragen zich vooral af of zij hierin misschien iets kunnen doen voor hun ouders. Als ze het nu eens zouden kunnen regelen dat hun ouders terug meer tijd hebben voor elkaar, als ze ervoor zouden kunnen zorgen dat hun ouders eens samen weg zouden kunnen gaan dan zullen ze wel niets anders kunnen dan met elkaar te praten… en zullen ze hun ruzies wel bijleggen. Zeggen zij trouwens niet altijd zelf dat wanneer je ruzie hebt met vrienden je die ruzies moet uitpraten en dat als je daarin slaagt je vriendschap nog steviger, nog beter is? Als ze toch eens harder zouden proberen… Waarom gaan ze toch uit elkaar? Houden ze niet meer van elkaar? Houden ze dan nog wel van ons? Gaan ze op een dag ook weg van ons? Kinderen willen weten wat er aan de hand is en vooral wat zij er al of niet kunnen aan doen... Zij hebben nood aan een duidelijke en vooral eerlijke uitleg van hun ouders. Ze willen het kunnen plaatsen…Anders gaan zij zelf op zoek naar de reden en die is vaak nog veel erger dan in de realiteit het geval is. Wat kinderen niet weten vullen zij immers aan met hun fantasie.... Daarom niet alleen is een scheidingsmelding aan kinderen zo belangrijk.. Eens zij van dit onomkeerbaar feit op de hoogte zijn , en weten waarom ouders scheiden en vooral als zij te horen krijgen dat zij er geen enkele schuld aan hebben kunnen zij aan hun verwerkingsproces beginnen. Een rouwproces dat enkele jaren kan duren maar zich na verloop wel zal herstellen ..op voorwaarde dat er rondom hen geen oorlog uitbarst… Toch wordt deze melding door de ouders vaak vergeten of niet te gedaan. Soms uit schrik, uit zorg hun kinderen hiermee heel hard te kwetsen of omdat ze niet
1
weten hoe ze eraan moeten beginnen of omdat ze zelf nog volop in de ontkenning zitten. In nog andere situaties is de oorlog begonnen en worden kinderen geconfronteerd met heel tegenstrijdige versies overgoten met heel veel kwaadheid, verwijten, argumenten, bewijsmateriaal .... Voor de ouders is dit melden aan kinderen allesbehalve een gemakkelijke opdracht. Hoe zeg je dit? Wat zeg je? Moet je hen alles vertellen? Zeg je het beter samen of elk apart? Soms is deze laatste vraag niet eens meer aan de orde… en wat dan? Voor een kleine groep kinderen betekent de scheiding van hun ouders een opluchting bv de ruzies zullen ophouden, mama zal nu minder verdrietig zijn, Anderen reageren verontwaardigd, verdrietig, angstig en vragen zich af wat de toekomst zal brengen. Hoe moet dit nu verder? Wat gaat er allemaal veranderen? Wat blijft hetzelfde? Gaan we opa en oma nog zien? En peter Wim? Waar gaan we wonen? Wat met onze hond? Gaan we verhuizen? Waar naar toe? Waar gaat papa/mama dan wonen? Moeten we weg van onze school? Ga ik Jef mijn beste vriendje nog zien? Zal ik nog judo kunnen doen samen met Sven? Wat met onze momenten op het pleintje achter de school? Soms maken kinderen zich ook heel praktische zorgen : Wie gaat het gras nu afrijden? Gaan we nog geld genoeg hebben om eten te kopen? Wie gaat Flupke het konijn eten geven? Maar bovenal stellen zij zich de vraag in hoeverre zij hun beide ouders nog zullen kunnen blijven zien. Ze maken zich zorgen rond deze contacten. Hoe gaan hun ouders dit allemaal aanpakken? Hebben ze daarover wel iets te zeggen ??? Mogen ze hier vragen over stellen? Of zwijgen ze daar beter over? Want als ik hen vragen begin te stellen over de situatie erna ga ik daarmee niet zeggen dat ik akkoord ben met de scheiding? Is dan niet alles verloren??? Ze kijken met bezorgde ogen naar hun ouders die er verward en emotioneel ontredderd bij lopen. Sommige kinderen zullen hun ouders proberen te helpen door extra te zorgen door bv taken van de ouder over te nemen zoals de vaat doen, voor hun jonger broertje te zorgen, door te troosten…. Anderen door heel hard hun best te doen voor school, hun ouders vooral geen extra zorgen te geven. Nog anderen zullen door grapjes te maken hun ouders proberen op te vrolijken, nog andere zullen de aandacht afleiden door zelf probleemgedrag te stellen bv ruzie maken, iets stuk te maken, hun oudere zus te plagen. Nog anderen appelleren ouders op hun zorg.. hebben fysische klachten…dan hebben hun ouders iets anders om handen… Dit allemaal om het voor hun ouders gemakkelijker te maken. Om hun wat af te leiden van hun zorgen, hun verdriet… Gevende kinderen..
2
Het wordt verwarder voor de kinderen als ze van één van de ouders te horen krijgen dat zij ook de scheiding niet gewild hebben, dat zij eveneens gedwongen geweest zijn te volgen in die beslissing. Wat kunnen kinderen hiermee? Waarom doet mijn papa of mijn mama dat? In deze situatie zal het kind het slachtoffer troosten en zich afzetten tegen de andere ouder die in zijn ogen de schuldige is. Of indien deze een nieuwe partner heeft op die partner. Deze is immers een aanvaardbaarder schietpaal dan de eigen ouders. Andere kinderen zullen proberen als bemiddelaar op te treden… pendelen tussen de boze , de verdrietigere ouders. Troosten, verzoenen, elke ouder apart aanspreken in een poging hen de kant van de andere ouder te laten horen…te laten inzien.. . hen elkaar laten begrijpen, laten vrijpleiten.. Het is een feit dat vele ouders niet weten waar ze moeten beginnen bij het regelen van hun scheiding …Waar moeten ze zijn? Bij wie? Hoe moeten ze het aanpakken? Waar beginnen? Ze staan aan het begin van iets waarvan ze in de verste verte het einde niet kunnen overzien. Er moeten heel veel beslissingen genomen worden? Ook en vooral rond de kinderen. Zij maken zich heel erg bezorgd rond hen, voelen zich schuldig over wat ze hun kinderen aandoen...? Ze vragen zich af hoe hun toekomstige relatie met hen er zal uitzien…? Deze wederzijdse bezorgdheid en zorg tussen ouders en kinderen is een weerspiegeling van hun onderlinge existentiële band. Het kind heeft het leven gekregen en ontvangen van zijn ouders. Dit maakt de band daardoor zo uniek, maar ook onverbreekbaar, onvervangbaar en hierdoor tegelijk ook heel kwetsbaar Zo aanvaardt niemand kritiek tav het adres van zijn ouders of in geval van de ouders aan het adres van hun kind.. Ik als kind van mijn ouders mag mijn ouders wel ‘aanvallen’ , mij openlijk kwaad uitlaten over mijn vader of moeder , maar ik pik dit niet van mijn partner of welke andere persoon… Ik pik dit ook niet van mijn papa tav mama… ik pik dit ook niet van mama tav mama. Niemand heeft dit recht! Dat recht heb ik alleen.. als kind van.. Tav van deze derde komt mijn loyaliteit aan mijn ouders de kop opsteken. Dat is voor elk kind zo. Wanneer ouders en kinderen elkaar niet verdedigen is hier duidelijk iets ernstigs aan de hand ! Loyaliteit is een krachtig drijfveren. Het kan iemand heel sterk doen ‘bewegen’ iets te doen of juist niet te doen. En datgene wat hij dan doet of niet doet kan constructief zijn voor de persoon zelf of voor diegene waarmee hij in relatie staat maar kan ook heel destructief werken. Loyaliteit is niet gebaseerd op macht maar op verdienste. De verdienste van de ouders is gekend nml het geven van het leven en het geven van verantwoorde, gepaste zorg aan het kind van bij de geboorte. Ouders
3
verdienen hierdoor naast hun uniek existentiële loyaliteit nog meer loyaliteit van hun kind. De verdienste van de kinderen ligt in het feit dat zij van bij de geboorte ook heel ‘gevende’ wezens zijn. Zij investeren van bij het begin in vertrouwen tav hun ouders. Zij laten zich door hen voeden, knuffelen, in slaap wiegen… en beantwoorden deze zorg vrij snel met een lachje, een kusje, een knuffel..… Van kleins af aan staan zij altijd op de eerste rij wanneer hun ouders steun en zorg nodig hebben. Dit mogen en kunnen geven van kinderen is een natuurrecht, Het is maar rechtvaardig dat een kind iets terug kan geven aan zijn ouders. Hij kan hen nooit terug geven wat hij van hen heeft ontvangen ( = asymmetrische relatie) maar wat een kind kan doen moet het ook mogen en kunnen doen. Even belangrijk is het feit dat dit geven door de ouders gezien en ontvangen wordt. Anders bouwt het kind geen verdienste op… Soms zijn ouders zo zelf gekwetst dat zij het geven van hun kinderen niet zien… Dan verwerft het kind geen verdienste…soms integendeel… Omwille van deze existentiële band kunnen ouders en kinderen nooit ex-en van elkaar worden. Men kan de band met zijn ouders wel ontkennen, verbreken kan nooit.. De wet van 13 april 1995 , waarbij in uitspraken van de rechtbank mbt ouderlijk gezag de voorkeur wordt gegeven aan het gezamenlijk ouderlijk gezag ter vervanging van het zogenaamde hoede- en bezoekrecht , sluit hier bij aan. Ouders blijven immers altijd ouders, ook na hun scheiding en blijven in die zin ook samen verantwoordelijk voor alles wat betrekking heeft op de opvoeding van , de zorg voor hun kinderen.
De recente nieuwe wet op bicolatie of de gelijkmatig verdeelde huisvesting van de kinderen is gebaseerd op ditzelfde principe en stelt beide ouders en hun kinderen in staat hun loyaliteit naar elkaar toe blijvend vorm te geven op een voor alle partijen zichtbare manier. De gedachte die achter deze nieuwe wet zit valt alleen maar toe te juichen. Alleen is er een grote MAAR… Wat als één van de ouders niet achter een gelijkmatig verdeelde huisvesting van hun kinderen staat omdat ze de andere het ouderschap niet (meer) gunt? Biedt die nieuwe wet dan nieuwe kansen voor de kinderen? en voor hun relatie met beide ouders?? Op basis van wat gaat de rechter beslissen? Deze nieuwe wet biedt misschien wel nieuwe kansen aan de ouder die er wel om vraagt en het vroeger niet kreeg aangezien de andere toen meer macht had omdat de wetgever toen hetzelfde idee had over wat het beste was voor het kind? Omdat die andere de wetgever beter kon manipuleren in een bepaalde richting? Gaat die nieuwe wet ook niet gebruikt als een nieuw chantage middel? “Je hebt het vroeger nooit gedaan… doe het nu maar eens zodat de kinderen nu zelf eens kunnen ondervinden dat je er niets van terecht brengt … zonder mij…
4
Maw ik veroordeel jou tot een levenslange, onkundige, onverantwoorde ouder. …. Slechte partner dus ook slechte ouder… en dit voor altijd! Het is een immense opdracht voor ouders om doorheen de pijn, de onmacht, de woede, de emotionele ontreddering stil te moeten staan bij hoe zij samen hun ouderschap in de toekomst verder vorm zullen geven. Ik weet niet of ik daar in zou slagen. Het lijkt me een krachtig staaltje van dissociatie om in overleg met de ouder van je kind, je gekwetstheid als ex-partner aan de kant te zetten en daarenboven nog te investeren in die relatie met die ouder van je kind(eren).. . Het is misschien de laatste persoon op de wereld die je nog onder ogen wenste te komen. Ik kan mensen die wel slagen in deze samenwerking, in dit overleg of hierin pogingen toe ondernemen niet genoeg erkenning geven. Dat is hard , keihard werken !!!!! Het is een immense verdienste als zij hierin slagen. Want wat doen zij? Over de brede kloof die tussen hen is komen te staan bouwen zij een brug. Een brug dat symbool staat voor hun blijvende verbondenheid als ouders. Een brug waar hun kinderen vrij kunnen bewegen van de ene ouder naar de andere zonder daarbij een gevoel van schuld te moeten hebben. Het zijn de ouders die aan hun kind kunnen zeggen : “Ga maar naar je moeder/vader , het is voor mij ok. Ik ga hier niet in mijn eentje zitten treuren tot je terug bent, ik ga die tijd voor mezelf nuttig invullen …” Dit is het mooiste geschenk dat ouders die uit elkaar gaan/zijn aan hun kinderen kunnen geven. Want dan hoeft een scheiding voor kinderen niet schadelijk te zijn. Dan hoeft de echtscheiding van de ouders geen blijvend kwetsuur te zijn die sommigen jarenlang, sommigen zelfs levenslang met zich meedragen en die hun toekomstige relaties zwaar kunnen hypothekeren. Dat kinderen sowieso nog enige tijd last zullen hebben van de scheiding van hun ouders is een feit want zij moeten wel altijd over die brug gaan i.t.t. kinderen wiens de ouders niet gescheiden zijn. Tegelijk leren ze i.t.t. die kinderen hierdoor ook vaardigheden die hun in hun later leven zeker van pas zullen komen bv ze hebben zich van kinds af aan leren aanpassen aan veranderingen,.. Door die coöperatieve opstelling van hun ouders krijgen zij de ruimte, de mogelijkheid om in hun eigen verwerkingsproces te investeren en verder te gaan met hun eigen ontwikkeling ‘in verbinding’ met hun beide ouders. Zij hoeven geen energie te steken in het overeind blijven staan in een kwetsende strijd of in het helpen van een ouder die hen in hun ogen erg nodig heeft. Dat is wel zo wanneer ouders elkaar om diverse redenen het ouderschap niet gunnen. Wanneer zij er niet in slagen met elkaar als ouders te communiceren, maar een machtstrijd ontwikkelen dat door kinderen vaak als een derde wereldoorlog wordt voorgesteld. Over die kloof wordt alleen maar geschoten… van een veilige brug is hier geen sprake..
5
Het spreekt voor zich dat het voor deze kinderen niet veilig is om heel regelmatig die kloof te moeten oversteken .. Maw bilocatie zou hier zelf nefast voor hen kunnen zijn. Het constant en heel regelmatig getuige moeten van een strijdtoneel tussen ouders die niet in staat zijn om met elkaar te communiceren, laat staan samen te werken werkt vernietigend voor kinderen. Dat is niet alleen zo in situatie van een vechtscheiding. Dat is ook zo in gezinnen waar er tussen de ouders een chronisch wantrouwen , een blijvende conflictueuze relatie bestaat maar waar zij om diverse redenen toch bij elkaar blijven. Als één van die redenen de kinderen zijn … dan zou ik dit kind niet willen zijn.. Naast het feit dat ik jarenlang gezien heb hoe mijn ouders elkaar het daglicht niet gunnen word ik als het ware ook nog eens opgezadeld met een immense grote relationele schuld? Hoe moet ik hen in hemelsnaam deze opoffering ooit terug betalen? Wat moet een kind dat klem komt te zitten tussen zijn ouders? Het kan geen kant meer op. Het kan immers voor geen enkele ouder nog goed doen. Want als het probeert de ene ouder te steunen laat het in deze situatie duidelijk de andere ouder in de steek… Dat is ook zo in nog intacte gezinnen waar ouders het gezag en/of de liefde van de andere ouder naar het kind tracht te ondermijnen. Ook dit kind staat hier steeds weer voor een dilemma : naar wie moet ik luisteren? Naar wie mag en kan ik nu gaan? Kan ik nog op de schoot van mijn moeder gaan zitten zonder dat ik hiermee mijn vader kwets? Mag ik nog genieten van mijn activiteit met vader zonder dat moeder zucht en blaast? In geval ouders chronisch in het conflict blijven vastzitten, neemt het wantrouwen toe en worden kinderen tenslotte gedwongen hun loyaliteit tav hun ouders op te splitsen.. Dat is ook zo wanneer buitenstaanders aan het kind de vraag stellen bij wie het gaat wonen..voor wie het ‘kiest’ omdat de ouders er maar niet uit geraken? Dit is een verschrikkelijke vraag voor kinderen . Wie kan daar nu op antwoorden? Het is net hetzelfde als aan ouders te vragen welk kind zij het liefste hebben en tegelijk aan hem vragen het andere kind te verwerpen. Sophie’s choice?? Deze keuze is verscheurend, dit draag je gans je leven mee.. dit kom je eigenlijk nooit te boven… . Dit tast je aan in je diepste eigenheid, in je diepste zijn..., dit gaat door merg en been. Dat is ook zo voor het kind wanneer het gedwongen wordt partij te kiezen voor de ene ouder tegen de andere. Je vraagt ook hier letterlijk aan het kind om zijn eigenheid open te scheuren. M.a.w. je vraagt aan het kind om zijn loyaliteit aan de ene ouder te laten vallen. Zo een vraag plaatst het kind in een gespleten loyaliteit. De gespletenheid tussen zijn ouders zet zich door bij hem.
6
Ouders kunnen hun kinderen op een heel expliciete manier laten aanvoelen dat het niet meer openlijk loyaal mag zijn aan de andere ouder. Bv een kind dat de boodschap krijgt dat zijn vader niet deugt en een nietsnut is, op en top onbetrouwbaar. Maar het kan ook op heel subtiele wijze door bv wanneer een kind enthousiast thuis komt en vertelt over zijn tof weekend bij vader en moeder daarop niet woordelijk op reageert maar met een verongelijkte blik, tranen in de ogen haar kind aankijkt… Wetten dat het kind hier geleerd heeft dat praten over zijn vader zijn moeder kwetst. Wat denk je dat het kind de volgende keer zal doen? Kinderen wensen niet te kiezen… Zij willen dat hun ouders hen de gelegenheid geeft om van hun beide te mogen blijven houden… Maar wat dan met kinderen die openlijk zeggen niets meer met die ouder te maken willen hebben? Deze kinderen hebben vaak redenen te over om kwaad te zijn op beide ouders of op één ouder maar het zegt niets over het feit dat hij die ouder als ouder verwerpt. Het zegt iets over het gedrag van die ouder waar hij het moeilijk mee heeft en waar hij wil dat daar een einde aan komt of omdat hij moegestreden is en zich noodgedwongen achter de visie van ene ouder gaat plaatsen ... Maar zoals verder zal blijken laat loyaliteit zich niet temmen. Het bloed zal kruipen waar het niet gaan kan … Gespleten loyaliteit legt kinderen verplichtingen op die niet passend zijn voor hun leeftijd. Want wat gebeurt er? Wat de ouders niet kunnen gaat het kind trachten te doen. Hij zal proberen de verbinding te maken. Hij gaat voor brug spelen, hij offert zich op.. Kinderen doen dit op heel uiteenlopende manieren. Soms gaan kinderen openlijk en zichtbaar verbinden door de ouders fysisch bij elkaar te brengen bv bij het brengen en halen zorgde een meisje voor een ‘kussende’ verbinding door aan hen beiden een kusje te geven (dan hebben ze elkaar via haar toch gekust?!). Andere kinderen gaan verbinden door bij beide ouders een bezorgdheid rond hem teweeg te brengen door bv psychosomatische klachten , anderen door moeilijk soms zelf zwaar probleemgedrag te stellen. Dit alles in de hoop dat deze mensen terug met elkaar beginnen te praten. Bv een meisje dat wegloopt van huis vertelde na afloop fier dat haar ouders toch wel samen op het politiekantoor waren en ‘samen’ hadden ‘gewerkt’ om haar te vinden. Kinderen proberen te doen wat ouders niet kunnen …. De opdracht die ze zichzelf stellen is echter té zwaar , ze zullen er uiteindelijk ook nooit in slagen. Het lukt immers géén enkel kind ouders terug met elkaar te verbinden wanneer ouders dit zelf niet meer wensen. Zij zijn trouwens ook niet de reden waarom ouders uit elkaar gaan… Hier wordt het kind heel zwaar en destructief geparentificeerd. Want aangezien het kind sowieso nooit kan slagen in die ‘opdracht’ zal het kind nooit gezien worden in wat het probeert te geven. Het zal hiervoor nooit de erkenning krijgen die het wel verdient… Het zal hier nooit verdienste mee opbouwen naar zijn ouders.. Integendeel, het krijgt vaak het verwijt de oorzaak te zijn van de problemen. “Moest jij niet zo doen dan was het allemaal niet zo zwaar ” of erger nog …
7
“mocht jij er niet zijn dat moest ik niet meer met deze sukkel, deze nietsnut in contact komen”.. Dit wekt dan weer extra schuldgevoelens op bij het kind. En , hoe subtieler die schuld word opgelegd, hoe erger het kind gevangen komt te zitten in die destructiviteit… Welk beeld zal het kind over zichzelf hebben? Welke beeld zal het kind hebben over relaties? Wanneer het kind staande op de kloof uitgeput geraakt heeft het volgens mij maar 2 mogelijkheden. Ofwel blijft het staan en stort het uitgeput neer in de kloof. Dit zijn de kinderen die uit loyaliteit aan beide ouders hun eigen leven hypothekeren. …Dit zijn de kinderen die in de psychiatrie, in de bijzondere jeugdzorg, in de drugklinieken belanden… Maar hun verdienste (?) is dat zij niet hebben gekozen… ze zijn hun beide ouders trouw gebleven… Andere kinderen springen uit zelfbehoud op één kant van de kloof.. Voor de buitenwereld hebben zij gekozen voor de ene ouder ten koste van de andere. Niets in minder waar. Zij hebben gekozen voor een grond om verder te kunnen gaan met hun leven, een grond om op te groeien. Kinderen hebben een grond nodig… zij zijn voor hun groei afhankelijk van hun ouders. De prijs die zij daarvoor betalen is groot …Zij dienen de kleur van die grond waar ze op verblijven aan te nemen. Dit betekent dat zij hun loyaliteit aan de andere ouder niet meer openlijk kunnen en mogen laten zien. Dat zij, net zoals die ouder waar zij bij verblijven, de andere ouder openlijk zullen afbreken, kwetsen.. Zo vertelde een vader dat hij het toch niet snapte dat telkens hij zijn zoon bij de moeder terugbracht en wegreed die zoon zijn middenvinger naar hem op stak. Waarom toch? De weekends samen met zijn zoon verliepen toch prima, ze genoten toch van die momenten samen? Die zoon moest a.h.w. een ritueel maken om terug bij mama binnen te komen… Deze kinderen worden hier niet alleen afgesneden van hun ene ouder maar ook van bepaalde delen van hun familie. Ze zullen ervan vervreemden en verliezen hierdoor mogelijks belangrijke hulpbronnen bij het verwerken van hun verlies…. Maar loyaliteit valt zich niet temmen. De verbondenheid van het kind met die andere ouder blijft bestaan, die valt niet te verbreken. Je kan je band met je ouder wel ontkennen… maar ze blijft altijd aanwezig, onverbreekbaar. Alleen kan in dergelijke situaties hun loyaliteit niet meer openlijk getoond worden (men wil niet meer op bezoek, met komt niet meer aan de telefoon, men verscheurd de foto’s …). Hun loyaliteit moet onzichtbaar gehouden worden, ze moet ondergronds gaan . Juist omdat de loyaliteit zo onzichtbaar gehouden moet blijven werkt ze sowieso door in andere relaties en dit op een destructieve manier voor de jongere zelf en voor de relaties die hij aangaat. Zo kan bijvoorbeeld het niet aanvaarden van het gezag van de ouder waar men verblijft een vorm van onzichtbare loyaliteit zijn. Evenals het niet aanvaarden van diens nieuwe partner mogelijks een vorm van onzichtbare loyaliteit is aan de andere ouders waar men openlijk niets meer wil mee te maken hebben. Welke grond kiest het kind dan?
8
Niet de grond die hem het meeste luxe geeft, of waar hij alles mag of kan… maar de grond van de ouder die hem in zijn ogen het meeste nodig heeft. Als vader een nieuwe partner heeft dan blijft in zijn ogen moeder alleen… en is het maar rechtvaardig dat hij er voor haar is. Soms vinden het kinderen het maar rechtvaardig om na een aantal jaren bij de ene ouder nu evenveel jaren bij de andere ouders door te brengen… . Of er zijn broers/zussen die zich opsplitsen en hierdoor elkaar voor jaren uit het oog verliezen. Het is maar rechtvaardig… . Ook hier zijn kinderen weer gevend naar hun ouders toe maar wordt dit meestal door de betrokkenen zelf en de buitenwereld niet zo bekeken en erkend. Ze doen toch lastig…weten ze wel wat ze willen?? Als deze nieuwe wet de betrachting had om dergelijke scenario’s in de toekomst te vermijden dan schiet het hierin schielijk zijn doel voorbij. Ouders die in staat zijn om samen te werken en oog hebben voor de noden van hun kinderen hebben geen rechtbank nodig om tot een goede regeling te komen. Enkel om ‘hun’ regeling wettelijk te laten bekrachtigen. Ouders die in conflict zijn zullen we de stap naar de rechtbank zetten om daar hun gelijk te halen. Een gelijk dat gebaseerd is op rechten, op standpunten maar niet op wederzijdse belangen en bezorgdheden en zeker geen rekening houdend met de noden en behoeften, de zorgen van hun kinderen. Hen dit onderscheid laten aanvoelen is heel moeilijk want vaak denken zij effectief dat zij handelen en redeneren vanuit ‘het belang van het kind’. Als ouders niet samen tot een regeling kunnen komen dan kan de rechtbank inderdaad niet anders dan het van hen overnemen. Het wordt een opgelegde regeling waar men zich moet naar schikken, maar waar in de realiteit vaak weinig van te merken valt en waar kinderen en de benadeelde ouders vaak machteloos tegenover staan. Men heeft daar immers zelf niet voor gekozen. En ..een regeling die niet door de ouders zelf is uitgewerkt is meestal een kort leven beschoren. Omdat het door hen niet wordt gedragen. Dwangmaatregelen gaan het kind niet helpen uit zijn benarde positie. De woede, de onmacht , het verdriet van de ouders gaat alleen maar laten toenemen, de verwijten zullen toenemen, en het kind zal de bommen langs zijn oren horen suizen.. de bominvallen, de kwetsuren zullen zijn leefomgeving extra teisteren en hem extra belasten. Daarenboven zal het kind nog meer willen helpen…het wilt niet dat zij moeder of vader gestraft wordt en zal gaan.. . Maar zal dit de relatie tussen het kind en zijn ouders bevorderen?? Nagy (de grondlegger van de contextuele hulpverlening) pleit er in dit geval voor om de ouder die het meest bereid is om het kind een ruim en conflictueus contact met de andere ouder, zijn broers en zussen, zijn grootouders en andere familieleden toe te staan het primaire verblijf toe te wijzen… Ouders moeten aangespoord worden, meer zelfs, verplicht worden om zelf een project uitwerken waar zij samen kunnen achterstaan. Een compromis waarin zij zich genoeg kunnen in terugvinden en vooral waar ook rekening gehouden wordt met elkaars bezorgdheden en mogelijkheden én met de noden en de behoeften van hun kinderen.
9
In de praktijk merken we dat , eens ouders in staat zijn om deze ‘dialoog’ met elkaar aan te gaan, zij de meest ongelofelijke creatieve ‘bruggen’ kunnen bouwen. Een regeling waar ouders tevreden over zijn, is en blijft voor elke betrokkene de beste regeling, hoe die er ook mag uitzien. Blijkt dit nu in hun situatie een bilocatie regeling te zijn dan is dat ok. Maar het kan ook iets totaal anders zijn. Wat het uiteindelijk wordt, het doet er hier niet toe. Het kind past zich aan. Zijn enige bezorgdheid is dat zijn beide ouders achter die verblijfsregeling staan, dat ze terug met elkaar gaan praten en gaan samenwerken.. Dan pas kan het kind zich vrij en zonder schuldgevoel bewegen op de brug tussen zijn ouders …Hoeveel keer hij heen en weer over die brug moet pendelen doet voor hem niets ter zake.. Hij wil alleen tevreden ouders zien , bij vertrek en bij aankomst.. Het zet een kind ook niet meer in een relationele schuld t.a.v. zijn ouders of t.a.v. één van hen , of t.a.v. grootouders, want het kan aan beide kanten vrij blijven geven… Ouders die een regeling maken op maat van hun gezin! Zij zijn en blijven de enige mogelijke ontwerpers van een goed, haalbaar en draagbaar alternatief. Het feit dat communicatie mogelijk is , dat samenwerking zichtbaar aanwezig is geeft een opgroeiende zoon en dochter ook de vrijheid om, indien nodig, zijn eigen wensen en behoefte kenbaar te maken zonder hierbij het risico te lopen dat de ouders of één van hen dit als een persoonlijke aanval of afwijzing ervaart. Het feit dat de rechtbank ouders sinds kort informeert over de mogelijkheid tot bemiddeling , is heel positief. Want als twee scheidende mensen op hun ouderschap worden aangesproken spitsen zij wel hun oren. Mensen zijn immers gevoelig voor dit existentiële thema. Zij willen een goede ouder zijn en willen door elkaar als een goede ouder gezien worden. Hen in gesprekken duiden op hun verschillende petten : hun ouderpet en het expartnerpet werkt. Het is voor hen vaak heel verhelderend te kunnen zien dat ook al zijn ze kwaad zijn op hun slechte ex-partner het daarom nog niet betekent dat men elkaar ook als ‘slechte’ ouders ziet. Hen laten aanvoelen dat het feit dat men kwaad is en gekwetst is door de expartner iets anders is dan hun rol, hun verantwoordelijkheid als ouder werkt. Het is zo dat men van een ouder toch moet/mag verwachten dat hij zijn verantwoordelijkheid als ouder blijft opnemen. Iemand die het kind passende zorg blijft geven In mijn gesprekken met kinderen vertel ik hen over het feit dat het jammer is dat er geen ‘school’ bestaat voor ouders die scheiden. Een soort leerplicht, schoolplicht voor ouders waar hen geleerd wordt wat zij beter wel en beter niet kunnen doen om het voor zichzelf en hun kinderen gemakkelijker te maken. Voor vele mensen is het immers de eerste keer dat ze gaan scheiden. Zo weten bv ouders niet hoe kinderen op een bepaalde leeftijd kijken naar echtscheiding, hoe zij dat beleven en hoe zij daar gezien de leeftijd van hun kinderen kunnen op reageren.
10
Het normaliseren van bepaalde reacties kan heel veel schuldgevoelens bij ouders verminderen. Weten dat een kleuter op de scheiding van zijn ouders vooral reageert met verlatingsangst, met schuldgevoelens. Of dat een lager schoolkind heel veel concentratie- en slaapproblemen kan hebben omwille van al die praktische vragen die in zijn hoofd spelen. Of een puber of adolescent die de geloofwaardigheid van relaties heel hard in vraag stelt en hier zeer extreem kan op reageren… Deze informatie stelt ouders in staat op een gepaste manier te zorgen voor hun kind in rouw.. Ook het krijgen van handvaten hoe zij met bepaalde situaties kunnen omgaan stelt hen vaak gerust. Hen laten ervaren dat wat zij doen ‘invloed’ heeft is belangrijk. Hen laten weten dat de situatie waarin zij nu zitten en waar zij voor staan niet evident is kan heel ondersteunend, heel erkennend werken… Waarom hier dan ook geen pleidooi houden om ouders die denken aan scheiden te verplichten hierover een informatiemoment (avond) te laten volgen… Een soort school-, leerplicht voor ouders?! Kinderen zijn daar in elk geval zeer enthousiast over. Het zou mijns inziens heel veel leed en kwetsuren kunnen besparen…zowel voor hen als voor hun kinderen. Het zou hen tegelijk ook kunnen informeren over mogelijke juridische wegen die er bestaan om als partners uit elkaar te gaan en als ouders een ouderplan op te stellen. Over de mogelijke ruimte die zij hebben om hun leven met de kinderen na de scheiding in eigen handen te nemen.. Daarnaast pleit ik er heel hard voor om ouders die vanuit een gekwetstheid niet in staat blijken om voor de rechtbank samen een ouderproject uit te werken en hun eigen recht als ouder voorop blijven stellen, een bemiddeling op te leggen. Of althans één of enkele bemiddelingsgesprekken. Dit heeft het voordeel dat er op dat moment tussen de ouders nog geen jarenlange juridische strijd aan de gang is. Dat er nog geen torenhoge berg van wantrouwen tussen hen is komen te staan waardoor niemand nog de kwetsbaarheid van de andere kan of wil zien. Bemiddeling is voor hen dan in eerste instantie een plek waar zij van elkaar erkenning kunnen krijgen voor het elkaar aangedane onrecht. Op deze manier worden ex-partners geholpen het verleden af te sluiten, en worden ze uitgenodigd zich te gaan focussen op de toekomst. Het is een plek waar zij als ouders , als gelijkwaardige partners… stil kunnen staan bij de bezorgdheden en de wensen van hun kinderen. Waar zij kunnen aanbrengen wat zijzelf nodig hebben van hun ex-partner om dit gezamenlijk project aan te kunnen. Een plek waar zij als ouders durven te kijken naar welke de consequenties van hun scheiding zijn voor hun kinderen zodat zij dit mee kunnen nemen in het uitwerken van de regelingen aangaande deze kinderen , waaronder de verblijfsregeling. Soms blijft het voor sommige ouders zelfs in bemiddeling moeilijk om in aanwezigheid van hun ex-partner na te denken rond wat hier in het belang van hun kinderen de beste verblijfsregeling zou kunnen zijn.
11
Hier kan de inbreng van een kinderpsycholoog helpend zijn. Op vraag van en met de goedkeuring van beide ouders spreekt de kinderpsycholoog met de kinderen. Hij/zij praat met de kinderen rond hun zorgen, hun kijk op de situatie, hun huidige manier om met de situatie om te gaan , over wat zij denken dat de ouders nodig hebben om verder te kunnen? Over wat zijzelf van hun ouders nodig hebben. Is dat niet de kinderen nog extra belasten? Volgens mij niet, veel hangt af van waarover met het kind wordt gesproken en op welke manier dit wordt gedaan. Het kind dat in een onhoudbare situatie zit krijgt zo eens de mogelijkheid om zijn verhaal te doen. Het kan voor kinderen heel ontschuldigend zijn te horen dat zij niet de schuld zijn en dat wat zij ook doen niets gaat veranderen aan het feit dat de ouders uit elkaar zijn/blijven. Het kan heel erkennend zijn voor hun last én hun inzet. Er kan ook met hen worden bekeken wat hen kan helpen uit die benarde situatie te komen. Men vraagt het kind niet om een oordeel over zijn ouders uit te spreken. Het is belangrijk dat deze kinderen kunnen aangeven wat hen in het gedrag van hun ouders tav hen en tav elkaar belast en wat hij hierin van de ouders wenst dat ze (anders) zouden doen om hem te ontlasten. Of wat ze van anderen hierin kunnen/mogen vragen ter ondersteuning. Hij kan de kinderen ook vertellen over andere kinderen die met een echtscheiding of lees een vechtscheiding van de ouders te maken hebben. Waar zitten zij mee? Hoe denken zij over de situatie? Wat proberen ze hieraan te doen? Wat hen helpt of juist extra belast? Ouders die kinderen deze mogelijkheid geven investeren in hun kind. Dit verdient heel veel erkenning! De ervaring is dat het kinderen deugd doet om zijn zorgen eens met een buitenstaander te delen. Het praat over zaken die hij moeilijk kan of durft te bespreken met zijn ouders omdat hij hen niet extra wil belasten. Ze hebben het in zijn ogen al moeilijk genoeg. Zo vertelde een 10-jarig meisje bijvoorbeeld dat het haar enorm zou helpen als haar mama wist dat papa een vriendin had en dat haar mama dit aan haar zou meedelen. Zij vond die nieuwe vriendin van haar papa aardig maar durfde hier niets over kwijt bij haar moeder, ze leerde haar zelfs piano spelen. Ze wou haar moeder niet kwetsen, dus zweeg ze er nu over. Zij vond het ook heel moeilijk dat haar ouders haar negatieve dingen over elkaar bleven vertellen… Ze vond het ok dat ik dit aan haar ouders vertelde. De kinderpsycholoog brengt in overleg met de kinderen datgene wat belangrijk is en helpend kan zijn voor de ouders en de kinderen terug in het gesprek met hen en de bemiddelaar. Ouders reageren soms heel (h)erkennend en bevestigend op wat hun kinderen inbrengen, anderen zijn geschrokken over de last die zij bij hun kinderen leggen, andere herkennen het niet, anderen zijn opgelucht dat ze weten wat er bij hun kinderen speelt en wat ze nu kunnen gaan doen...… Soms wordt vanuit de stoel van de kinderpsychologe in deze gesprekken harde taal gesproken naar de ouders toe omdat zij door hun hardnekkige houding naar elkaar toe de persoonlijke en relationele ontwikkeling van hun kind heel zwaar hypothekeren. Als zij dan toch bereid zijn om stil te staan bij wat hun kind zou kunnen helpen..kan de aanwezigheid van een kinderpsycholoog ook helpend zijn. Niet door de vertellen hoe zij nu hun echtscheiding moeten gaan regelen maar wel door bakens uit te zetten die hen zou kunnen ondersteunen in de uitwerking van hun ouderschapsproject. Bv hoe vertellen we nu aan ons zoontje dat we
12
bereid zijn om samen te werken? Hoe kunnen we hem dit duidelijk maken? Wat mogen we, kunnen we wel met ons kind delen en wat doen we beter (niet) meer? De bemiddelaar kan de ouders helpen door hierover aan de kinderpsycholoog gerichte vragen te stellen. Dit in functie van zijn komende gesprekken met de ouders. Want wat ouders, die aangaande ‘hun ouderschap na de echtscheiding’ de weg kwijt zijn, ook maar kan helpen in deze heroriëntatie moet in de aanloop naar de eigenlijke echtscheiding aangegrepen worden. Ik heb het vaak gehad over het verplichten van ouders. Misschien zou ik het beter anders verwoorden : Ouders en kinderen hebben het ‘recht’ te kunnen rekenen op een wetgeving die hen stuurt, soms zelfs zeer gericht stuurt in deze voor hen aartsmoeilijke opdracht : Hoe kunnen wij in de toekomst met elkaar als ouders blijven samenwerken om onze kinderen de toekomst te geven waar wij vroeger samen van droomden… De sturing die nu door de rechtbank wordt aangeboden is mijn inziens nog onvoldoende. Sommige ouders moeten heel gericht, soms met enige dwang, uitgenodigd worden om serieus werk te maken van hun toekomstige relatie met hun kind en diens relatie met zijn vader of moeder…. Dit zou de meest kwetsbaren in gans dit verhaal, namelijk de kinderen, serieus ontlasten !
13
