Bijzonder vanzelfsprekend

Bijzonder vanzelfsprekend Jaarverslag 2007

Nuon legt de focus op Nederland, België en Duitsland Nederland

België/Duitsland

■

Opwek van elektriciteit en gasopslag

■

Levering van gas en elektriciteit

■

Transport van energie

■

Selectieve opwek en gasopslag

■

Levering van gas en elektriciteit

West-Europa ■

Pan-Europees

Inkoop en handel op energiemarkten als het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië

■

Operationeel Aantal FTE's

Financieel 9.980

Betrouwbaarheid netwerk

99,99% Productie van elektriciteit 17,4 TWh Aantal klanten in de drie kernlanden Ruim

3 miljoen

Totaal activa Investeringen in materiële vaste activa Netto-omzet

Nettowinst

Handel in certificaten

(¤ miljoen)

€ 11.601 € 523 € 5.650 € 875

In 2007 hebben al onze 4 segmenten een bijdrage geleverd aan de verbetering van de resultaten en de realisatie van onze strategie. Op www.nuon.nl/verslaggeving2007 vindt u een uitgebreide beschrijving van de activiteiten van onze segmenten.

Nuon in één oogopslag Distributie & Verkoop Nederland

Productie & Handel Energy Sourcing

Netwerk Services, Retail Customers, Nuon Business

€ 4.254 miljoen Klanttevredenheid Retail 88% Netto-omzet1

Aantal elektriciteitsleveringscontracten consumentenmarkt

€ 3.244 miljoen Productiecapaciteit (grijs) 3.735 MW Grijze elektriciteitsproductie 16,7 TWh Netto-omzet1

2,3 miljoen

Aantal gasleveringscontracten consumentenmarkt

Duurzame elektriciteitsproductie

1,9 miljoen

667 GWh

Netbeheer

Overige activiteiten

Continuon Netbeheer

Nuon België, Nuon Duitsland, Overige buitenlandse deelnemingen, Serviceactiviteiten, Corporate Center Netto-omzet1

€ 594 miljoen Klantgroei ruim 80%

Netto-omzet1

€ 1.208 miljoen

Aantal contracten elektriciteit en gas

4,9 miljoen

Aantal elektriciteitsleveringscontracten consumentenmarkt

Getransporteerde volumes elektriciteit en gas

210.000 • België 260.000

• Duitsland

32,3 TWh / 5.791 miljoen m

3

1

Inclusief netto-omzet uit hoofde van leveringen aan andere segmenten.

Distributie & Verkoop Nederland

Productie & Handel

Distributie & Verkoop Nederland houdt zich bezig met alle activiteiten op het gebied van aanleg, onderhoud en beheer van infrastructuur ten behoeve van het transport van energie, in zowel het gereguleerde als het vrije domein in Nederland. Dit voor een groot deel in opdracht van Continuon Netbeheer. Hiernaast zorgt dit segment voor de levering van elektriciteit, gas en aanvullende diensten en producten aan zowel de zakelijke als consumentenmarkt, zoals verkoop en installatie van cv-ketels en beveiligingsinstallaties. Ook levert Distributie & Verkoop Nederland warmte, koude en stadsverlichting en hieraan gerelateerde activiteiten.

Productie & Handel is verantwoordelijk voor de inkoop van brandstoffen, productie van (duurzame) elektriciteit in gas-, kolen-, en biomassagestookte centrales, alsmede de opwek met behulp van windmolens, zonnecellen, waterkracht en door middel van warmtekrachtkoppelingen. Het segment handelt in onder andere elektriciteit, gas, olie, kolen en CO2-emissierechten en verzorgt de opslag van gas. Het verzorgt de voorbereiding en uitvoering van nieuwe energieproductiemiddelen en het uitbreiden van gasopslagcapaciteit. Productie & Handel houdt zich bezig met het beperken van de marktrisico’s waaraan Nuon is blootgesteld.

Geconsolideerde kerncijfers <> 2007

2006

Financiën (€ miljoen) Netto-omzet Brutomarge Bedrijfsresultaat Resultaat na belastingen toe te rekenen aan aandeelhouders Nuon Investeringen in materiële vaste activa Operationele cashflow Dividend, inclusief dividenduitkering ten laste van de reserves

5.650 2.577 1.114 875 523 1.159 413

5.598

45% 16% n.v.t.3 45,0

45%

2.244 849 763 583 1.008 362

Ratio’s 1 Pay-out ratio (%) ROIC (%) FFO/nettoschuld (%) Rentedekking

12% 1.111% 15,1

Aandelen (per 31 december) Aantal aandelen, inclusief nog te emitteren (x 1.000)

136.795

136.795

9.980 42,6 21% 4,1% 8,0

9.768

16,7 667 0,856 0,336 0,096

13,2

Medewerkers (per 31 december) Aantal eigen medewerkers in FTE’s 1 Gemiddelde leeftijd eigen medewerkers Vrouwelijke medewerkers (%) Ziekteverzuim (%) Medewerkersbetrokkenheid

42,4 22% 4,7% 7,7

Elektriciteitsproductie en emissies Grijze productie (TWh) Duurzame productie (GWh) CO2-emissies (kg/kWh) NOx-emissies (g/kWh) SO2-emissies (g/kWh)

612 0,852 0,492 0,115

Betrouwbaarheid Betrouwbaarheid van de elektriciteitsnetten (%) Gemiddelde uitvalduur per elektriciteitsklant Continuon Netbeheer in minuten2

99,99% 48,4

99,99%

88

84

29,7

Klanten (€ miljoen) Klanttevredenheid consumentenmarkt (%) 1 2

3

Voor de definitie wordt verwezen naar het hoofdstuk ‘Kengetallen en begrippenlijst’. Ruim de helft van het aantal minuten dat klanten van Continuon Netbeheer zonder stroom zaten in 2007 is te wijten aan de storing in de Tieler- en Bommelerwaard. Zonder deze storing zou de uitvalduur 23,5 minuut bedragen. Aangezien eind 2007 een nettokaspositie is ontstaan, is dit kerncijfer in 2007 niet opgenomen.

Voor een overzicht van de financiële data op geconsolideerd niveau over de afgelopen vijf jaren verwijzen wij naar het Vijfjarenoverzicht.

Netbeheer

Overige activiteiten

Continuon Netbeheer heeft een onafhankelijke positie die wettelijk is gewaarborgd en bepaalt zelfstandig op welke wijze het net wordt onderhouden, vervangen, verzwaard of uitgebreid. De activiteiten omvatten de levering van gasen elektriciteitsaansluitingen, het beheer van elektriciteitsen gasnetten, het transport van elektriciteit en gas in het voorzieningsgebied en het uitvoeren van marktfaciliterende activiteiten zoals het verzamelen en versturen van meetgegevens. Daarnaast de levering van aanvullende diensten, zoals meetinrichtingen. Een deel van deze werkzaamheden wordt uitbesteed aan Nuon Netwerk Services (segment Distributie & Verkoop Nederland).

Nuon Duitsland levert elektriciteit, gas en energiegerelateerde diensten, beheert en exploiteert energie-intensieve industrieparken en verzorgt stadsverlichting in Duitse steden. Nuon België levert elektriciteit, gas en energiegerelateerde diensten op de Belgische markt. Hiernaast zijn in dit segment de activiteiten van de overige buitenlandse deelnemingen, de centrale serviceactiviteiten en het Corporate Center van n.v. Nuon opgenomen.

Netto-omzet uit voortgezette bedrijfsactiviteiten

Brutomarge uit voortgezette bedrijfsactiviteiten

Per soort energie, ¤ miljoen

Per soort energie, ¤ miljoen

Nuon is een ambitieuze energieonderneming die met ruim 10.000 medewerkers ruim 3 miljoen huishoudens en zakelijke klanten in Nederland, België en Duitsland voorziet van energie of in het transport daarvan.

5.650

5.598 933

Profiel

927

2.577 593

2.244

1.860

653

433

2.012 ~

340

~ 2.857

~

2007

2007

2006

Elektriciteit

1.551

2.659

1.251

2006

Warmte en overige producten

Gas

Netto-omzet uit voortgezette bedrijfsactiviteiten1

Bedrijfsresultaat uit voortgezette bedrijfsactiviteiten

Per segment, ¤ miljoen


~

~

~

~

1.114 161

9.300

849

9.294 594

591

1.208

1.248

222 546

162

532

616

-125

-151

Met een omzet van € 5,7 miljard heeft Nuon een vooraanstaande positie in de Nederlandse energiemarkt. De grootste aandeelhouders van Nuon zijn de provincies Gelderland en Noord-Holland, de gemeente Amsterdam en BV Houdstermaatschappij Falcon, waarvan de aandelen worden gehouden door de provincie Fryslân.

3.244

3.182

4.254

4.273

¤

2007

2007

2006

2006

Investeringen in materiële vaste activa2

Aantal eigen medewerkers


Per segment, FTE’s ultimo boekjaar

Onze activiteiten strekken zich uit over de gehele keten van energie: dit omvat de productie, het transport en de levering van elektriciteit, gas, warmte en koude. Daarnaast handelen wij in energie op de belangrijke internationale markten en bieden we aanvullende diensten en technische innovaties aan zowel zakelijke klanten als consumenten. Nuon streeft daarbij naar een betrouwbare, duurzame en betaalbare energievoorziening en bouwt aan een toonaangevende positie op het gebied van duurzaam ondernemen. Een belangrijk uitgangspunt vormt het realiseren van evenwichtige groei voor alle belanghebbenden: klanten, medewerkers, aandeelhouders, milieu en maatschappij. Het handelen van Nuon sluit te allen tijde aan op het belang dat energie heeft voor de miljoenen huishoudens en de organisaties waaraan zij producten en diensten levert.

123

wordt daarmee n.v. Nuon -en haar dochtermaatschappijen- bedoeld.

48 ~

48 199

352

9.980

9.768 1.352 248 928

~

Indien in dit verslag wordt gesproken over ‘wij’, ‘Nuon’, ‘de onderneming’, ‘de Nuon-groep’ of vergelijkbare aanduidingen dan

~

583 523

Disclaimer

1.302

Onderdelen van dit jaarverslag bevatten vooruitzichten op de toekomst.

237 944

Deze onderdelen kunnen -zonder beperking- verwachtingen bevatten over toekomstige operationele resultaten, overheidsmaatregelen, de invloed van andere regulerende maatregelen op de activiteiten van Nuon, het aandeel van Nuon en dat van haar dochterondernemingen

7.452

336

7.285

en joint ventures in bestaande en nieuwe markten, industriële en macro-economische trends en de prestaties van Nuon daarin.

Dergelijke uitspraken worden voorafgegaan door, gevolgd door

2007

2006

Distributie & Verkoop Nederland Productie & Handel

of bevatten woorden als ‘gelooft’, ‘verwacht’, ‘meent’, ‘anticipeert’

2007

2006

Netbeheer Overige activiteiten

of vergelijkbare uitdrukkingen. Deze toekomstgerichte uitspraken zijn gebaseerd op de huidige aannames over toekomstige activiteiten en zijn onderhevig aan bekende en onbekende factoren en andere onzekerheden waarvan vele buiten de invloedssfeer van Nuon,

1 2

Inclusief interne leveringen. Inclusief de investeringen van beëindigde bedrijfsactiviteiten. Investeringen in opdracht van het segment Netbeheer worden verantwoord bij het segment Distributie & Verkoop Nederland.

waardoor toekomstige, feitelijke resultaten materieel kunnen afwijken van deze verwachtingen.

Inhoud Bericht van de Voorzitter

4

De Nuon-organisatie

8

Visie, missie en strategie De keten van energie Jaaroverzicht 2007

8 10 12

Corporate Governance

16

Corporate Governance-structuur De rol van accountants Afwijkingen van de Code Functioneren interne risicobeheersingsen controlesysteem

16 19 20 21

Verslag van de Raad van Bestuur Strategie en marktontwikkelingen Financieel Human Resources Ons merken reputatiebeleid Maatschappelijk verantwoord ondernemen Toekomstparagraaf

24 24 28 42 44 44 51

Risicomanagement en risicofactoren

56

Verslag van de Raad van Commissarissen

62

Remuneratierapport 2007

70

Jaarrekening 2007

77

Commissie van Aandeelhouders Financiële kalender Kengetallen en begrippenlijst Vijfjarenoverzicht Belangrijke dochterondernemingen en overige deelnemingen

158 158 159

Bericht van de Voorzitter van de Raad van Bestuur

Bijzonder vanzelfsprekend Het jaar 2007 is een bewogen jaar geweest. Onze activiteiten stonden voor een deel in het kader van de voorgenomen fusie met Essent. In september hebben we dit proces in goed overleg moeten beëindigen. Daarnaast is in 2007 de gedwongen splitsing van de onderneming onafwendbaar geworden. Tegen de achtergrond van deze bijzondere ontwikkelingen hebben wij in financiële en operationele zin een uitermate succesvol jaar achter de rug. Bovendien zijn belangrijke stappen gezet in de uitvoering van onze strategie en hebben wij onze positie in de gehele keten verder versterkt: productie, handel, distributie en levering. Onze klanten hebben geen hinder ondervonden van de diverse strategische projecten en de klanttevredenheid is in 2007 verder toegenomen. Een belangrijk aspect dat bepalend is voor ons handelen is de ongestoorde en betrouwbare energievoorziening voor onze klanten. Dit geldt voor al onze bedrijfsprocessen, vanaf de eerste aansluiting of omschakeling naar Nuon als energieleverancier tot aan de facturering en verdere dienstverlening. Voor onze klanten is deze ongestoorde en betrouwbare voorziening van energie vanzelfsprekend. Bijzonder vanzelfsprekend.

Bijzonder: fusie en splitsing In 2007 is met een grote hoeveelheid energie en een grote saamhorigheid tussen beide partijen gewerkt aan de totstandkoming van een fusie met Essent. In de loop van 2007 werd echter duidelijk dat het draagvlak voor de beoogde fusie was opgehouden te bestaan en dat op een aantal punten geen overeenstemming kon worden bereikt. In september hebben de raden van bestuur en raden van commissarissen van beide bedrijven de beëindiging van het fusieproces aangekondigd. In de periode erna ontstonden speculaties over een mogelijk hernieuwde fusiepoging met Essent. Voor Nuon is die niet aan de orde. Hierover bestaat overeenstemming tussen aandeelhouders, commissarissen en de Raad van Bestuur. Aan het eind van 2006 waren wij in de veronderstelling dat het gevaar van een gedwongen splitsing van onze onderneming op grond van de Wet onafhankelijk netbeheer (WON) was afgewend. In de loop

4

van 2007 heeft de politiek echter besloten om deze alsnog door te zetten. Onder de huidige regelgeving moet de onderneming uiterlijk op 1 januari 2011 zijn gesplitst in een netwerkbedrijf en een productieen leveringsbedrijf. In de aanloop tot die datum moet een aantal verplichte stappen worden gezet, zoals de inrichting van een zogenoemde brede netbeheerder en de overdracht van de economische eigendom van de netwerken aan netbeheerder Continuon Netbeheer per 1 juli 2008. Hoewel wij het politieke besluit om onze onderneming te splitsen verwerpen, was dit het resultaat van een democratisch proces. Dat betekent dat wij uitvoering hebben te geven aan de WON. Wij willen dat voortvarend doen. Wel behouden wij ons het recht voor compensatie te vorderen voor de financiële gevolgen van de splitsing. Eind 2007 zijn wij, in nauw overleg met onze commissarissen en aandeelhouders, gestart met het ‘splitsingsklaar’

Bericht van de Voorzitter

“Nuon staat op een kruispunt en in de toekomst wachten belangrijke uitdagingen” Ludo van Halderen, Voorzitter van de Raad van Bestuur

maken van onze onderneming. Wij streven ernaar dit proces medio 2008 af te ronden. Dit betekent dat onder de Nuon-holding twee bedrijven worden gecreëerd: een netwerkbedrijf en een productieen leveringsbedrijf. Tot uiterlijk het moment van verplichte splitsing, per 1 januari 2011, blijven beide bedrijven deel uitmaken van Nuon, waarbij de holding toeziet op de behartiging van de gezamenlijke belangen. Wij zien strategische voordelen in een snelle splitsing tussen de netwerkactiviteiten enerzijds en de commerciële productieen leveringsactiviteiten anderzijds. Diverse maatregelen zijn al getroffen ter voorbereiding op de totstandkoming van de twee los van elkaar opererende ondernemingen binnen de Nuon-groep, onder een financiële holding. Ten tijde van de publicatie van dit jaarverslag werken diverse teams die worden aangevoerd door leden van de Raad van Bestuur aan de totstandkoming van beide ondernemingen. Samen met onze aandeelhouders en commissarissen zullen wij

ons in de komende maanden buigen over de toekomst van beide bedrijven.

Vanzelfsprekend: onze operationele activiteiten Onze ‘day-to-day business’ heeft niet geleden onder de strategische projecten die in 2007 de aandacht van het management hebben vereist. Ons segment Productie & Handel heeft een succesvol jaar achter de rug: de marge op de productie is toegenomen. Dit is te danken aan de solide strategie met betrekking tot de inkoop van grondstoffen en de afdekking van prijsrisico’s door onze handelsafdeling. Bovendien hebben we dankzij de verbeterde beschikbaarheid van onze centrales kunnen inspelen op schommelingen in vraag en aanbod van elektriciteit en zijn onze handelsresultaten gestegen ten opzichte van vorig jaar. Daarnaast zijn belangrijke stappen gezet in de versterking

NUON JAARVE RSL AG 2007

5

en verduurzaming van de energieketen en de versterking van onze gaspositie in West-Europa. Voorbeelden hiervan zijn de ingebruikname van de ondergrondse gasopslag in Epe (Duitsland) en de ingebruikname van het Offshore Windpark Egmond aan Zee door NoordzeeWind (ons samenwerkingsverband met Shell). Daarnaast is een aantal projecten in uitvoering of ontwikkeling: naast de bouw van Nuon Magnum werken we aan ondergrondse gasopslag in Zuidwending (Groningen) en additionele opslagfaciliteiten in Epe. De klanttevredenheid op onze belangrijkste markten is gestegen en aan het eind van 2007 scoorde Nuon de eerste plaats in de Nederlandse consumentenmarkt en veroverde Continuon Netbeheer de eerste positie in de kleinzakelijke en grootzakelijke markt. De kwaliteit van onze administratieve processen bleef onverminderd hoog. Dit blijkt uit de kwartaalscores van het onderzoek van de Directie Toezicht Energie (DTe) naar de kwaliteit van administratieve processen rondom verhuizingen, jaarafrekeningen en wijziging van leverancier. Het klantverlies in de concurrerende Nederlandse consumentenmarkt is beperkt gebleven tot minder dan 1%. Het netwerk van Continuon Netbeheer is een van de betrouwbaarste netwerken in de wereld. Toen in december een Apache-helicopter een hoogspanningslijn over de Waal raakte, hebben we laten zien dat we als organisatie in staat zijn om binnen de kortst mogelijke tijd de stroomvoorziening voor 30.000 huishoudens te herstellen. De gemiddelde uitvalduur van ons netwerk is door dit incident helaas toegenomen tot 48,4 minuten. Zonder het ongeval zou de uitvalduur gedaald zijn van 29,7 minuten in 2006 naar 23,5 minuten in 2007. Continuon Netbeheer loopt voorop in de ontwikkelingen door het proefproject met slimme meters, waarmee meterstanden op afstand online kunnen worden afgelezen en verwerkt. Inmiddels zijn ongeveer 62.000 slimme meters geplaatst bij klanten in Arnhem, Alphen aan den Rijn en in bepaalde regio’s van Friesland. De politiek heeft bepaald dat in 2015 alle huishoudens moeten zijn voorzien van een slimme meter. Dit betekent een verdere verbetering van de administratieve processen rondom jaarafrekening, verhuizingen en de overstap naar een andere leverancier. Onze activiteiten in Duitsland en België hebben het afgelopen jaar groei laten zien. In de Duitse markt hebben wij het aantal steden waarin wij energie leveren aan consumenten uitgebreid en is het aantal contracten gestegen. Verdere uitbreiding van onze activiteiten in Duitsland staat in het komend jaar gepland. Bovendien werken wij aan de aansluiting op het Duitse gasnet van onze ondergrondse gasopslag in Epe en de realisatie van opwekcapaciteit door middel van een gasgestookte centrale van circa 450 MW in Frankfurt am Main. In België is begin 2007 de Waalse markt geopend. Ondanks aanhoudend moeilijke marktomstandigheden waarin de markt wordt gedomineerd door een klein aantal producenten is Nuon België erin geslaagd het aantal contracten te laten toenemen. Ook in België zijn wij bezig met de realisatie van eigen opwekcapaciteit en bereiden we in de buurt van Charleroi de bouw voor van een gasgestookte centrale van circa 450 MW.

6

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) neemt in onze bedrijfsvoering een belangrijke plaats in. Diverse initiatieven zijn het afgelopen jaar ontplooid en MVO-doelstellingen op het gebied van duurzaamheid en personeel zijn in de persoonlijke doelstellingen opgenomen, waaronder die van de leden van de Raad van Bestuur. Een belangrijk punt betreft de verdere verduurzaming van de elektriciteitsvoorziening. In 2007 zijn op dit gebied belangrijke stappen gezet en door onze solide resultaten van de afgelopen jaren zijn wij in staat om een omvangrijk investeringsprogramma uit te voeren dat zich hierop richt. Zo hebben onze aandeelhouders goedkeuring verleend aan de bouw van de eerste fase van Nuon Magnum, het gasgestookte deel van de multi-fuel elektriciteitscentrale van 1.300 MW. Op dit moment bereiden wij de bouw van een kolenvergassingsinstallatie voor waarbij in de toekomst op grote schaal CO2 kan worden afgevangen. Hiervoor zal te zijner tijd gepaste besluitvorming plaatsvinden. Daarnaast zijn wij van start gegaan met een proef voor de opvang van CO2 in onze Willem-Alexandercentrale in Buggenum, hebben we besloten verder te investeren in de ontwikkeling van zonnecelfolie door onze dochter Helianthos en hebben we een contract gesloten met cv-producent Remeha en het Australische CFCL voor de ontwikkeling van een hoogrendementsketel op basis van een brandstofcel. Met gepaste trots hebben wij begin 2008 de oprichting van het Nuon Energy Transition Fund aangekondigd. Nuon stelt hiervoor een initieel bedrag beschikbaar van € 40 miljoen. Dit fonds gaat zich richten op de ontwikkeling en ondersteuning van diverse initiatieven met als doel de energievoorziening te verduurzamen. We hebben gemerkt dat onze klanten zich in toenemende mate bewust worden van de consequenties van de belasting voor het milieu als gevolg van de stijgende vraag naar energie. Wij proberen onze klanten hiervan bewust te maken en hun de mogelijkheden te bieden om een actieve rol te spelen in de besparing van energie en dus ook vermindering van de uitstoot van CO2. In 2007 hebben wij besparingsacties voor onze klanten geïntroduceerd in het kader van de ‘CO2-OK’ campagne. Onze klanten kunnen energiebesparende producten aanschaffen die worden afbetaald met de maandelijkse besparing op de energierekening. Wij hebben het afgelopen jaar ervaren dat onze klanten hierin hun verantwoordelijkheid willen nemen en ook daadwerkelijk stappen zetten in de vermindering van CO2-uitstoot. In Amsterdam startte Nuon het proefprogramma Step2Save. Daarbij bezoeken acht jonge Amsterdammers -geselecteerd door de Dienst Werk & Inkomen- in één jaar tijd 10.000 huishoudens in de sociale huursector om gratis energieadvies te geven en energiebesparende middelen te installeren. Hier zitten drie voordelen aan: de jongeren zitten in een goed begeleid werkervaringstraject, 10.000 huishoudens stoten minder CO2 uit en klanten met een laag inkomen besparen op hun energiekosten.

Bericht van de Voorzitter

Financieel

Wisseling van de wacht

Zoals eerder gemeld, hebben wij een uitermate succesvol jaar achter de rug. De nettowinst is ten opzichte van vorig jaar met 15% gestegen tot € 875 miljoen. De productieen handelsactiviteiten hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de stijging van de nettowinst. Bovendien vormden ook dit jaar onze leverings- en transportactiviteiten weer een solide basis voor de resultaten. In het afgelopen jaar is veel aandacht geschonken aan kostenbeheersing en efficiency en is onze financiële positie versterkt. Aan het eind van het jaar bedroeg de nettokaspositie (dat is het saldo liquide middelen verminderd met rentedragende schulden) € 293 miljoen, ten opzichte van een nettoschuldpositie van € 72 miljoen aan het eind van 2006. Deze nettokaspositie geeft ons een voortreffelijke uitgangspositie voor het investeringsprogramma van meer dan € 5 miljard voor nieuwe projecten en de verduurzaming van de energievoorziening waarvoor we ons de komende jaren geplaatst zien.

Op 23 april 2008, na de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, draag ik mijn functie als Voorzitter van de Raad van Bestuur over aan mijn collega Øystein Løseth. Nuon staat op een kruispunt en in de toekomst wachten belangrijke uitdagingen. Dit vormt een uitstekend moment waarop ik vol vertrouwen een stap terug doe om een nieuwe generatie bestuurders Nuon te laten leiden. Ik heb de afgelopen zes jaar met veel plezier leidinggegeven aan een organisatie die zich geconfronteerd zag met een volledige herstructurering van de energiesector. Liberalisering van de markt, privatisering van de productiesector, internationalisatie en verduurzaming vormden de ingrediënten voor een intensieve, maar bovenal boeiende periode. Ondanks of misschien wel dankzij alle dynamiek en turbulentie is Nuon het steeds beter gaan doen. Dat is goed voor de onderneming en voor iedereen die op één of andere manier bij Nuon is betrokken. Voor de toekomst belooft dat een gezonde ontwikkeling van een betrouwbare en duurzame energievoorziening. Vanzelfsprekend.

De stijging van het resultaat stelt de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen in staat de aandeelhouders een dividend voor te stellen van € 413 miljoen.

Amsterdam, 25 maart 2008

Aandeelhouders De communicatie met onze aandeelhouders achten wij van groot belang. In het licht van de voorgenomen fusie met Essent en de splitsing zijn de contacten met aandeelhouders in 2007 nog meer geïntensiveerd. Naast de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de twee Buitengewone Algemene Vergaderingen van Aandeelhouders, heeft in 2007 vijf keer overleg plaatsgevonden met de grootaandeelhouders. Bovendien hebben we in december 2007 de workshop ‘Ontwikkelingen in de internationale energiemarkten’ georganiseerd voor vertegenwoordigers van grootaandeelhouders en leden van de Raad van Commissarissen, met als doel actueel inzicht te geven in de ontwikkelingen van de internationale energiemarkten op tal van terreinen en andere externe omgevingsfactoren waar Nuon mee wordt geconfronteerd.

Ludo van Halderen, Voorzitter van de Raad van Bestuur

In deze overleggen is met grootaandeelhouders en ambtenaren van provincies en gemeenten die aandeelhouder van Nuon zijn uitvoerig stilgestaan bij en gesproken over de toekomst van Nuon. In 2008 zal dit contact verder worden gecontinueerd om te komen tot een gezamenlijke en breed gedragen visie over de toekomst van het netwerkbedrijf en het productieen leveringsbedrijf, die na de splitsing zullen ontstaan.

Medewerkers Het afgelopen jaar hebben wij met groot genoegen mogen zien hoe onze medewerkers de onderneming naar een hoger plan hebben getild. Met veel inzet is gewerkt aan de verbetering van de kwaliteit van onze organisatie en aan de diverse strategische projecten. Nuon heeft belangrijke stappen gezet in de realisatie van haar strategie. Zonder de betrokkenheid van onze medewerkers in alle geledingen van de organisatie zouden we dit niet hebben kunnen realiseren. Mede namens mijn collega’s van de Raad van Bestuur wil ik hiervoor mijn waardering en dank uitspreken.


7

Onze strategie is gericht op het creëren van toegevoegde waarde voor onze klanten, aandeelhouders en werknemers. De aandacht voor milieu en maatschappij is onlosmakelijk verbonden aan dit streven.

Visie, missie en strategie Inleiding In 2007 kregen we te maken met nieuwe realiteiten. Het fusieproces met Essent werd voortvarend opgestart met de ondertekening van de ‘term sheet’ op 1 februari 2007, maar kon niet met succes worden afgerond. Daarnaast is de splitsing van onze onderneming in een netwerkbedrijf en een productieen leveringsbedrijf onafwendbaar. Deze ontwikkelingen maken het noodzakelijk ons op onze strategie te bezinnen. Waar wij in het verleden een strategie hebben nagestreefd die was gebaseerd op een volledig geïntegreerde energieonderneming met een geografische focus op Nederland, België en Duitsland, zijn wij separate strategieën aan het formuleren voor zowel het netwerkbedrijf als het productieen leveringsbedrijf zoals die zullen ontstaan na de splitsing. Beide ondernemingen kenmerken zich door een geheel eigen dynamiek en marktomgeving en zien zich in hun bedrijfsvoering geconfronteerd met een toenemend wettelijk reguleringskader. Het strategische herijkingsproces is reeds gestart en zal in de loop van 2008 worden afgerond in nauw overleg met onze Raad van Commissarissen en aandeelhouders. In de loop van het jaar zullen de nieuwe strategieën voor beide bedrijven worden gecommuniceerd. Totdat dit proces is afgerond, blijft onze huidige strategie van kracht.

Visie Nuon wil een bijdrage leveren aan de beschikbaarheid van energie op langere termijn, zonder dat de samenleving zich zorgen hoeft te maken over nadelige effecten. Daarom richten wij ons in de energievoorziening en bedrijfsvoering op verduurzaming van productie en levering, betrouwbaarheid, betaalbaarheid, veiligheid, energiebesparing en een hoog serviceniveau.

Missie ■

■

■

■

8

Wij leveren onze klanten continu gas en elektriciteit, warmte en koude tegen concurrerende prijzen en met optimale service; Wij streven ernaar om energie te leveren die is geproduceerd met een zo laag mogelijke belasting van het milieu; Wij helpen onze klanten hun energieverbruik te minimaliseren en hun energiegebruik te optimaliseren; Wij stimuleren onze medewerkers om te excelleren op hun vakgebied en klantgericht te handelen;

■

■

Wij geven concreet invulling aan onze maatschappelijke verantwoordelijkheid met betrekking tot de energiebehoefte van de maatschappij; Wij realiseren optimale toegevoegde waarde voor onze aandeelhouders.

Strategie met betrekking tot onze bedrijfsvoering Vanuit de visie en missie is de huidige strategie erop gericht om winstgevende groei te realiseren in de volledig geliberaliseerde energiemarkt in Noordwest-Europa. Wij richten ons op de ontplooiing van activiteiten binnen de gehele keten van energie, van productie via transport naar levering. Een belangrijk ijkpunt van onze strategie betreft de versterking van onze kernactiviteiten. Ons beleid is gericht op: Een blijvende kwaliteitsverbetering in de operationele processen, leidend tot verhoging van de klanttevredenheid; ■ Verbetering van de financiële prestaties, alsmede het versterken van de samenhang tussen de commerciële strategie en de daarop gebaseerde portfolio aan producten en diensten van de onderneming; ■ Versterking van onze positie als aanbieder in de West-Europese gasmarkt, met name door investeringen in gasopslag en het versterken van de positie op de inkoopmarkt; ■ Versterking van onze positie op het gebied van productie en levering op de Noordwest-Europese energiemarkt, dat wil zeggen in Nederland, België en Duitsland, door autonome groei van onze marktpositie en actieve oriëntatie op samenwerking met andere marktpartijen. ■

Er kan een tweetal belangrijke publieke belangen met betrekking tot de energievoorziening worden onderscheiden: leveringszekerheid en voorzieningszekerheid. Voor de bedrijfsonderdelen die naar verwachting zullen opgaan in het netwerkbedrijf geldt dat er onder meer continu geïnvesteerd wordt om de betrouwbaarheid van de gasen elektriciteitsnetten te optimaliseren. Voor de onderdelen die naar verwachting zullen opgaan in het productieen leveringsbedrijf geldt dat er onder meer continu wordt geïnvesteerd om te zorgen dat er zowel nu als in de toekomst voldoende energiebronnen beschikbaar zijn.

De Nuon-organisatie

Strategie in relatie tot de splitsing

Financieel beleid en kader

Wij zijn proactief gestart met de voorbereidingen voor een ontvlechting van de netwerken de commerciële activiteiten met als streven om medio 2008 intern klaar te zijn voor een splitsing. Daarbij streven wij naar de vorming van twee gezonde en levensvatbare bedrijven. Wij zijn ervan overtuigd dat een snelle scheiding van activiteiten strategische en competitieve voordelen biedt voor beide bedrijven. Het stelt ze in staat zo snel mogelijk onafhankelijk van elkaar activiteiten te ontwikkelen en zich verder te positioneren op de voor hen relevante markten. Aldus wordt vermeden dat de bedrijven worden afgeleid door een langdurig splitsingsproces dat aanzienlijke tijd en aandacht vergt van het management. Conform de Wet onafhankelijk netbeheer moet het splitsingsproces op 1 januari 2011 definitief zijn afgerond.

Het financieel beleid is onderdeel van de strategie en het algemene beleid van Nuon. Het financiële beleid richt zich op een adequaat aandeelhoudersrendement, groei van de onderneming en bescherming van obligatiehouders en andere verschaffers van vreemd vermogen, met behoud van flexibiliteit om de onderneming te laten groeien en de daarvoor noodzakelijke investeringen te doen.

Momenteel wordt in nauw overleg met commissarissen en aandeelhouders de toekomst van het netwerkbedrijf onderzocht. Dit gebeurt binnen de kaders van de relevante reguleringssystematiek en wettelijke regelingen. Een belangrijk element hierbij zijn kansen die verwante niet-gereguleerde activiteiten bieden om de positie van het netwerkbedrijf verder te versterken. De financiële basis wordt gevormd aan de hand van het zogenaamde Handhavingsplan van de DTe. Voor het productieen leveringsbedrijf worden de toekomstmogelijkheden eveneens in nauw overleg met commissarissen en aandeelhouders onderzocht. De strategische scenario’s variëren van een zelfstandige opbouw en versterking van de positie door autonome groei of overnames, tot Europese samenwerking met een aantal middelgrote spelers of (gefaseerde) verkoop van het productieen leveringsbedrijf aan een Europese speler.

Duurzaam ondernemen Onze visie op duurzaam ondernemen is geworteld in het besef dat de toekomst is aan bedrijven die maatschappelijk verantwoord, dus duurzaam ondernemen. De sterk groeiende aandacht voor mondiale klimaatverandering en de uitdaging die dit meebrengt voor de energiesector, heeft ons in 2007 alleen maar verder gesterkt in die opvatting. Wij brengen duurzaam ondernemen op drie manieren in de praktijk: ■ Door het verduurzamen van de energievoorziening; ■ Door het zorgdragen voor een verantwoorde bedrijfsvoering; ■ Door een maatschappelijk betrokken bedrijf te zijn.

Het financieel kader waarbinnen Nuon opereert, kent de volgende performance-indicatoren: ■ Zekerstellen van een ratio nettowinst plus afschrijvingen en amortisatie gedeeld door de nettoschuld van tenminste 30%; ■ Zekerstellen van een ratio nettowinst (exclusief eenmalige belastingeffecten) plus afschrijvingen en amortisatie plus netto financiële baten en lasten gedeeld door de netto financiële baten en lasten (rentedekking) van tenminste 5,0; ■ Zekerstellen van een evenwichtig aflossingsschema; ■ Zekerstellen van voldoende liquide middelen en gecommitteerde kredietfaciliteiten; ■ Het handhaven van een solide A ratingprofiel.

Dividendbeleid Het dividendbeleid van Nuon wordt vormgegeven binnen het financiële kader: ■ Uitkering van een in de loop der jaren gestaag toenemend contant dividend, met een na te streven minimumbedrag van € 45 miljoen per jaar; ■ Een pay-out ratio van 45% van de nettowinst na belastingen, gecorrigeerd voor eenmalige bijzondere posten; ■ Handhaving van een minimum solvabiliteitsratio van 35%. In het verslag van de Raad van Bestuur vindt u meer informatie over de voorbereidingen voor de splitsing van onze onderneming, de realisatie van onze strategie in 2007 en de prioriteiten voor 2008.

Het steeds verder terugdringen van de milieubelasting en het stimuleren van veiligheid voor klanten en medewerkers en een sterk sociaal beleid zijn belangrijke thema’s in ons ondernemerschap. Duurzaam ondernemen betekent voor ons óók een actieve dialoog met belangen- en milieuorganisaties, vakbonden, klanten, gemeenten, provincies, de landelijke overheid en de aandeelhouders.


9

De ongestoorde levering van energie vormt het basiselement van ons handelen; bij de inkoop, de elektriciteitsproductie, het transport en de levering van energie aan onze klanten.

De keten van energie

10

Inkoop grondstoffen en energiehandel

Productie

Voor het maken van energie maken we gebruik van onder andere steenkool, gas, olie en biomassa als grondstof. Naast de inkoop van deze grondstoffen voor productie, kopen we ook elektriciteit en gas in om te kunnen voorzien in de gehele behoefte aan energie van onze klanten.

Voor de grootschalige productie van elektriciteit en warmte hebben we gas-, kolen- en biomassagestookte centrales. Daarnaast verzorgen we het opwekken van duurzame energie met behulp van windmolens, zonnecellen, waterkracht en warmtepompen. Op kleinere schaal vindt tevens opwek van energie plaats door middel van warmtekrachtkoppelingen. De grootschalig opgewekte elektriciteit wordt aan het hoogspanningsnet afgegeven en de kleinschalig opgewekte elektriciteit wordt veelal op de (regionale) distributienetten gezet.

De Nuon-organisatie

Transport en distributie

Klanten

Wij zijn verantwoordelijk voor het transport en de distributie van gas en elektriciteit naar de particuliere en zakelijke klanten in het verzorgingsgebied van Continuon Netbeheer. Het transport van elektriciteit verloopt in verschillende stadia. Het hoogspanningsnet, dat wordt beheerd door de landelijk netbeheerder TenneT, transporteert elektriciteit naar verdeel- en transformatorstations. Daar wordt de elektriciteit door TenneT en Continuon Netbeheer omgezet naar een middenspanning en verder getransporteerd. In een transformatorhuisje wordt middenspanning omgezet naar laagspanning en via het laagspanningsnet naar de huizen en bedrijven gebracht waar het uiteindelijk bij de klant binnenkomt via de meterkast. Het transport en de distributie van gas kennen vergelijkbare stadia; GasTerra verzorgt het landelijke transport op hoge druk en Continuon Netbeheer verzorgt het regionale transport en de distributie op lagere drukniveaus tot en met de feitelijke aflevering bij de klant. Voor zowel elektriciteit als gas dragen we zorg voor alle activiteiten in Nederland op het gebied van aanleg, onderhoud en beheer van onze regionale netten en de levering van de gasen elektriciteitsaansluitingen op deze netten in zowel het gereguleerde als het vrije domein. Betrouwbaarheid van levering, veiligheid en continuïteit zijn daarbij belangrijk (en bijzonder vanzelfsprekend).

Wij verzorgen in geheel Nederland de levering van elektriciteit, gas en aanvullende diensten en producten aan zowel de zakelijke als consumentenmarkt. Daarnaast verzorgen wij gerelateerde activiteiten op het gebied van warmte, koude en stadsverlichting.


11

Jaaroverzicht 2007 Start levering elektriciteit in Stuttgart Nuon Duitsland biedt vanaf 30 januari ook stroom aan huishoudens in Stuttgart en omgeving, onder de naam ‘Lekker Strom’. Stuttgart is na Berlijn en Hamburg de derde grote stad waar we energie aanbieden aan consumenten.

Jan

12

Aankondiging fusie met Essent Op 1 februari tekenen Nuon en Essent een overeenkomst op hoofdlijnen waarin partijen besluiten te fuseren. De verwachting is om medio 2007 een formeel fusievoorstel voor te leggen aan de aandeelhouders. Medio maart is het fusievoorstel voorgelegd aan de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa).

Feb

Ingebruikname ondergrondse gasopslag

Succesvolle actie Nuon België met dagblad De Morgen

Op 4 januari nemen we in het Duitse Epe, net over de grens bij Enschede, onze eerste ondergrondse aardgasopslag in gebruik. Met deze gasbuffer kunnen we flexibel inspelen op pieken in de gasvraag van onze klanten. Hierdoor wordt de leveringszekerheid voor onze klanten vergroot. Met de opslag is een investering gemoeid van meer dan € 100 miljoen.

Nuon België houdt een campagne waarbij het tot 7 maart elke dag 1 jaar gratis groene stroom weggeeft aan lezers van dagblad De Morgen. Via een online wedstrijd kunnen deelnemers antwoord geven op vragen rond energiebesparing. Nuon België profileert zichzelf als leverancier van duurzame energie.

Mrt

De Nuon-organisatie

Offshore Windpark Op 18 april stelt Z.K.H. Prins Willem-Alexander het eerste Nederlandse windpark op de Noordzee officieel in gebruik. Het Offshore Windpark Egmond aan Zee is op initiatief van het Ministerie van Economische Zaken gebouwd door Nuon en Shell. De prestaties van het windpark – dat vanaf de tweede helft van 2006 stroom produceert – zijn tot dusverre uitstekend en het park voorziet op een duurzame manier in de elektriciteitsbehoefte van circa 100.000 huishoudens.

Apr

BAvA Op 14 juni wordt een Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders gehouden. De bijeenkomst is een belangrijk onderdeel in de voorbereiding op het besluitvormingsproces voor de voorgenomen fusie met Essent. Ook stemmen de aandeelhouders in met het voorstel tot uitkering van een extra dividend van 5% ten laste van de reserves.

Mei

Jun

Jul

AvA

DTe

CO2-OK

Op 25 april wordt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA) van n.v. Nuon gehouden. Tijdens deze vergadering worden onder meer de jaarrekening 2006 en het dividendvoorstel vastgesteld en wordt kwijting verleend aan de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen voor de uitoefening van hun taken gedurende boekjaar 2006.

Op 2 mei geeft de DTe een persbericht uit over haar onderzoeken naar de winsten van de netbeheeractiviteiten van de vier grootste energiebedrijven. De DTe bevestigt dat de energiebedrijven hun winsten rechtmatig en binnen het huidige wettelijke en reguleringskader hebben behaald, maar is van mening dat het gemiddelde rendement per huishouden per jaar hoger is dan de DTe redelijk acht.

Op 6 juli, tijdens Live Earth, start Nuon haar nieuwe campagne: Ben jij CO2-OK? Doel van de campagne is mensen bewust te maken van het belang van CO2-reductie. We laten zien hoe je dat op heel eenvoudige manier kunt doen. De campagne is een logisch vervolg op de jarenlange activiteiten van Nuon op het gebied van energiebesparing en investeringen in duurzame energie. Hiermee geven we ook concrete invulling aan onze sponsoring van Live Earth en helpen we de klant op een praktische manier CO2 te reduceren. Uiteindelijk willen we mensen in heel Nederland motiveren meer energie te besparen en zo samen bijdragen aan de landelijke doelstellingen van CO2-reductie. Zie ook www.co2ok.nl

Opslag CO2 Op 27 april ondertekenen we een intentieverklaring met het ministerie van VROM en de provincie Groningen die moet leiden tot onderzoek naar de mogelijkheden voor opslag van CO2. Hiermee wordt voor Nederland een belangrijke stap gezet in de reductie van CO2-uitstoot.


13

Splitsing

Gefaseerde bouw multi-fuel centrale Nuon Magnum vanwege hoge bouwkosten

In augustus 2007 wordt het Koninklijk Besluit gepubliceerd waarin nadere bepalingen staan over de inwerkingtreding van de Wet onafhankelijk netbeheer (WON). Zo moet Nuon uiterlijk per 1 juli 2008 de economische eigendom van de elektriciteitsen gasnetten overdragen aan Continuon Netbeheer, dat vanaf dat moment enkele van haar wettelijke taken zelf zal moeten uitvoeren. Bovendien moet Nuon uiterlijk op 1 januari 2011 zijn gesplitst in een productieen leveringsbedrijf (PLB) en een netwerkbedrijf (NWB).

Aug

De Raad van Bestuur besluit op 18 september om de bouw van de geplande multi-fuel centrale in Groningen, Nuon Magnum, gefaseerd te laten plaatsvinden, voornamelijk door de recente stijging van prijzen voor procesinstallaties en constructiewerk. Er zal eerst worden gestart met het deel van de centrale dat op aardgas wordt gestookt. Nuon verwacht binnen twee jaar een besluit te kunnen nemen over het deel waarin kolen en biomassa kunnen worden vergast en CO2 kan worden afgevangen.

Sep

Nuon Duitsland In Duitsland bouwen we verder aan de opbouw van onze klantenportefeuille. Met ingang van 3 september verkoopt Nuon Duitsland ook elektriciteit aan consumenten in diverse steden in Noordrijn-Westfalen. In Düsseldorf bieden we onze klanten de mogelijkheid aan om naast elektriciteit ook gas af te nemen.

Fusieproces Op 7 september wordt de beëindiging van het fusieproces met Essent aangekondigd, aangezien er geen basis meer is om het fusieproces voort te zetten. Ondanks de constructieve houding van beide ondernemingen tijdens dit proces kan uiteindelijk op een aantal punten geen finale overeenstemming worden bereikt.

14

Okt

Nuon start proef met CO2-afvang Als eerste onderneming ter wereld starten wij met een proef met CO2-afvang op een kolenvergassingscentrale in onze centrale in Buggenum. We willen deze methodiek geschikt maken voor de elektriciteitssector om de uitstoot van CO2 sterk te kunnen verminderen. De CO2 kan afgevangen worden vóór verbranding van de fossiele brandstoffen. Dit levert potentieel veel voordelen op én is bovendien een schoner alternatief.

CAO akkoord Op 18 oktober wordt het onderhandelingsakkoord tussen werkgevers en vakbonden ten aanzien van de nieuwe sector CAO Energie door alle partijen ondertekend. Afgesproken is dat de CAO Energie per 1 januari 2008 in werking treedt. Vanaf dat moment is er dus één CAO voor de gehele energiesector. Deze CAO vervangt de huidige sector-CAO’s Distributie en Productie en de raam-CAO. Per 1 juni 2007 zijn de lonen van alle werknemers structureel met 2,5% verhoogd. Deze loonsverhoging geldt met terugwerkende kracht vanaf die datum.

De Nuon-organisatie Jaaroverzicht 2007

Nuon deelt 3,2 miljoen spaarlampen uit

Stroomstoring Tieler- en Bommelerwaard Op 12 december vliegt een Apache-helicopter van de Koninklijke Luchtmacht tijdens een oefening in een hoogspanningslijn over de Waal nabij Hurwenen. Dit leidt tot stroomuitval voor circa 30.000 huishoudens en bedrijven in de Tieler- en Bommelerwaard. Ondanks moeilijke omstandigheden lukt het Continuon Netbeheer de stroomvoorziening binnen twee etmalen te herstellen.

Okt

Nov

Via huis-aan-huisbladen ontvangen ruim 3 miljoen huishoudens een coupon voor een gratis spaarlamp, op te halen bij een van onze Energiewinkels. Als al die huishoudens de traditionele gloeilamp vervangen door deze spaarlamp kan per jaar 128.000 ton CO2-uitstoot worden vermeden. Dat is vergelijkbaar met de jaarlijkse CO2-uitstoot van zo’n 42.500 personenwagens. Wij hopen hiermee mensen te stimuleren over te gaan op spaarlampen.

Dec

Kick-off van WINergy Op 2 november is de kick-off van het WINergy, Nuons professionele vrouwennetwerk. Dit netwerk heeft tot doel bij te dragen aan de diversiteitsdoelstellingen van Nuon door een platform te bieden voor de persoonlijke en professionele ontwikkeling van vrouwen binnen Nuon. We streven ernaar een klimaat te creëren waarin meer evenwicht bestaat tussen leiderschap door mannen en door vrouwen op alle niveaus van de organisatie.

BAvA besluit Nuon Magnum Nuna4 wint World Solar Challenge Nuon is de hoofdsponsor van het Nuon Solar Team van de Technische Universiteit (TU) Delft. De Nuna4 wint op 25 oktober voor de vierde achtereenvolgende maal de World Solar Challenge in Australië.

Op 22 november wordt tijdens een Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders goedkeuring gegeven voor de investeringen in de eerste fase in Nuon Magnum voor maximaal € 1,5 miljard. Voorts geeft de Raad van Bestuur een nadere toelichting op het splitsingsproces en de strategie.


15

Gezien de maatschappelijke rol die wij vervullen in de energievoorziening en de omvang van onze onderneming, passen wij vrijwillig de Nederlandse Corporate Governance Code toe.


en interne risicobeheersingsen controlesysteem De Nederlandse Corporate Governance Code (de ‘Code’) werd op 1 januari 2004 van kracht. De Code is in beginsel alleen van toepassing op Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. De Code moet bijdragen aan een efficiënter toezicht op het bestuur (de ‘checks’) en een evenwichtiger verdeling van invloed tussen bestuur, Raad van Commissarissen en aandeelhouders (de ‘balances’). Hoewel Nuon geen beursgenoteerde onderneming is, passen wij de Code (voor zover van toepassing en relevant) op vrijwillige basis toe. Hiertoe is onder meer besloten met het oog op de omvang van de onderneming, de maatschappelijke functie die we bij het uitvoeren van onze taken op het gebied van energievoorziening vervullen en omdat we openheid en transparantie hoog in het vaandel hebben. Wij hechten veel waarde aan goede corporate governance. Die is essentieel voor het reduceren van risico’s, het verbeteren van de relaties met alle stakeholders en het bevorderen van het vertrouwen in de onderneming. Dit vertrouwen is van cruciaal belang voor het verwezenlijken van de strategische doelstellingen van de onderneming. In het kader van goede corporate governance volgt Nuon met belangstelling de Monitoring Commissie Corporate Governance (Frijns). Belangrijke taken van de Commissie Frijns zijn het bevorderen van de toepassing van de Code en het bewaken van de naleving ervan door Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen. In dat kader doet de Commissie jaarlijks verslag. Op 19 december 2007 heeft de Commissie Frijns haar derde rapport uitgebracht. De Commissie constateert dat de naleving van de Code door Nederlandse beursvennootschappen op niveau blijft (95%). Nadere aanbevelingen geeft de Commissie op het gebied van bezoldiging van bestuurders, diversiteit in de samenstelling van raden van commissarissen en interne risicobeheersingsen controlesystemen. Gezien onze status als niet beursgenoteerde onderneming en mede in verband met onze aandeelhoudersstructuur, zijn niet alle best practice-bepalingen op ons van toepassing. Voor zover wel van toepassing wordt het overgrote deel van de bepalingen gevolgd. De toepassing van de Code is besproken tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders in 2004, en opnieuw in 2005 en 2006. Bij deze vergaderingen hebben de aandeelhouders aangeven dat zij zich kunnen vinden in de toepassing van de

16

Code door Nuon, inclusief het niet toepassen van een beperkt aantal best practice-bepalingen. Ook wordt ook in 2007 het hoofdstuk Corporate Governance ter bespreking aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voorgelegd. Elke substantiële wijziging in de corporate governance structuur van de onderneming en in de naleving van de code zal als apart agendapunt ter bespreking worden voorgelegd aan de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders. In dit hoofdstuk worden als eerste de hoofdlijnen van onze corporate governance-structuur en de punten waarop afgeweken wordt van de Code nader toegelicht, in overeenstemming met het ‘pas toe of leg uit’-principe. Daarnaast is in de afsluitende paragraaf het functioneren van ons interne risicobeheersingsen controlesysteem ten aanzien van financiële verslaggevingsrisico’s opgenomen.

Corporate Governance-structuur Inleiding De hoofdlijnen van de corporate governance-structuur van de vennootschap laten zich als volgt samenvatten. Nuon is een niet-beursgenoteerde Nederlandse naamloze vennootschap die is onderworpen aan de structuurregeling, zoals opgenomen in het Burgerlijk Wetboek. Daarom zijn bij Nuon toezicht en bestuur ingericht volgens het ‘two-tier’-systeem van ondernemingsbestuur: de Raad van Bestuur heeft de dagelijkse leiding over de onderneming, een onafhankelijke Raad van Commissarissen houdt toezicht op de Raad van Bestuur.

Raad van Bestuur Taak en werkwijze De Raad van Bestuur is belast met het besturen van Nuon. Belangrijke verantwoordelijkheden zijn onder meer de realisatie van de doelstellingen van Nuon, de strategie en het beleid inclusief de daaruit voortvloeiende resultaatontwikkeling. De Raad van Bestuur is eveneens verantwoordelijk voor de naleving van alle relevante weten regelgeving, het beheersen van de risico’s verbonden aan de ondernemingsactiviteiten en voor de financiering van de onderneming. Daarnaast is de Raad van Bestuur samen met de Raad van Commissarissen verantwoordelijk voor de corporate governance-structuur van Nuon en de naleving van de Code.


De Raad van Bestuur is collectief verantwoordelijk voor het

binnen de Nuon-groep, daarbij rekening houdend met

bestuur van Nuon. Binnen deze collectieve verantwoordelijkheid

de belangen van alle betrokkenen.

heeft elk lid van de Raad van Bestuur op basis van een interne taakverdeling zijn specifieke taken en aandachtsgebieden. De Raad van Bestuur legt verantwoording af over zijn taakuitoefening aan de Raad van Commissarissen en aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De Raad van Bestuur handelt volgens een eigen reglement waarin onder meer de procedures met betrekking tot samenstelling, taken en bevoegdheden, vergaderingen en besluitvorming zijn neergelegd. Dit reglement is geplaatst op de corporate website van Nuon. Benoeming en samenstelling De leden van de Raad van Bestuur worden benoemd door de Raad van Commissarissen. De Raad van Bestuur bestaat uit tenminste twee leden. De Raad van Commissarissen benoemt één van de leden van de Raad van Bestuur tot Voorzitter en een ander lid tot CFO. De Raad van Bestuur bestond dit verslagjaar uit vier leden. Zonder voorafgaande goedkeuring van de Voorzitter van de Raad van Commissarissen mag een lid van de Raad van Bestuur geen commissariaat bij een beursgenoteerde onderneming aanvaarden. Dit geldt tevens voor de aanvaarding van andere belangrijke nevenfuncties. In elk geval mag een lid van de Raad van Bestuur geen zitting nemen in de Raad van Commissarissen van meer dan twee beursgenoteerde ondernemingen of de functie bekleden van Voorzitter van de Raad van Commissarissen van een beursgenoteerde onderneming. Bezoldiging De Raad van Commissarissen bepaalt, in overeenstemming met het door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders vastgestelde beloningsbeleid, de bezoldiging en overige arbeidsvoorwaarden voor ieder lid van de Raad van Bestuur. Gegevens over de bezoldiging van individuele leden van de Raad van Bestuur zijn opgenomen in het ‘Remuneratierapport’ van dit jaarverslag.

Raad van Commissarissen Taak en werkwijze De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van de Raad van Bestuur en op de algemene gang van zaken bij Nuon. Daarnaast fungeert de Raad van Commissarissen ook als adviesorgaan van de Raad van Bestuur. Het toezicht van de Raad van Commissarissen op de Raad van Bestuur betreft onder andere de realisatie van de doelstellingen van de vennootschap, de strategie en de risico’s verbonden aan de ondernemingsactiviteiten, de opzet en de werking van de interne risicobeheersingsen controlesystemen, het financiële verslaggevingsproces en de naleving van weten regelgeving. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van zijn taken berust bij de Raad van Commissarissen als collectief. Bij de invulling van deze taken handelt de Raad van Commissarissen in het belang van Nuon en de met haar verbonden ondernemingen

De Raad van Commissarissen heeft met betrekking tot onder meer zijn samenstelling, commissies, taken en bevoegdheden, vergaderingen en besluitvorming een reglement opgesteld. Dit reglement is geplaatst op de corporate website van Nuon. Benoeming en samenstelling Nuon heeft een Raad van Commissarissen, bestaande uit tenminste drie en ten hoogste elf natuurlijke personen. Het minimum en maximum aantal leden van de Raad van Commissarissen wordt vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. In het verslagjaar bestond de Raad van Commissarissen uit elf leden. De commissarissen worden op voordracht van de Raad van Commissarissen benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Voor het opmaken van deze voordracht heeft zowel de Algemene Vergadering van Aandeelhouders als de Centrale Ondernemingsraad een recht van aanbeveling. Leden van de Raad van Commissarissen kunnen voor maximaal drie termijnen van vier jaar worden benoemd. De Raad van Commissarissen is zodanig samengesteld dat alle benodigde expertise om te komen tot een goede taakuitvoering aanwezig is en de leden onafhankelijk en kritisch ten opzichte van elkaar, het bestuur en welk deelbelang dan ook kunnen opereren. Een commissaris dient het aantal commissariaten en andere functies bij beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde ondernemingen en andere instanties te beperken, teneinde een adequate vervulling van zijn taken te garanderen. Een lid van de Raad van Commissarissen mag maximaal vijf commissariaten bekleden bij Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen, waarbij het voorzitterschap van de Raad van Commissarissen als twee commissariaten geldt. Bezoldiging De bezoldiging van de leden van de Raad van Commissarissen wordt door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders vastgesteld. De bezoldiging van een commissaris is niet afhankelijk van de resultaten van Nuon. Gegevens over de bezoldiging van individuele leden van de Raad van Commissarissen zijn opgenomen in het hoofdstuk ‘Remuneratierapport’ van dit jaarverslag.

Commissies van de Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen kan uit zijn midden vaste en/of ad-hoc commissies benoemen en deze belasten met door de Raad van Commissarissen omschreven taken. De Raad van Commissarissen stelt de commissies samen en benoemt hun leden. De twee permanente commissies zijn een Auditcommissie en een gecombineerde Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie. Daarnaast heeft de Raad van Commissarissen begin 2006 een ad-hoc Strategiecommissie ingesteld. Dit betreft een tijdelijke commissie.


17

De taak van de commissies is om de besluitvorming van de Raad

■

van Commissarissen voor te bereiden. Algemeen geldt dat van de vergaderingen van een commissie telkens verslag wordt gedaan in de vergadering van de Raad van Commissarissen op

■

basis waarvan besluitvorming in de Raad van Commissarissen plaatsvindt. Voor beide vaste commissies is een reglement opgesteld, met daarin aangegeven de taakopdracht, de samenstelling en de wijze waarop de commissie haar taak uitoefent. De reglementen voor deze commissies zijn geplaatst op de corporate website van Nuon, www.nuon.com. In het verslag van de Raad van Commissarissen (onderdeel van dit jaarverslag) worden de werkzaamheden en de samenstelling van de afzonderlijke commissies vermeld. Auditcommissie De Auditcommissie is binnen de Raad van Commissarissen in het bijzonder belast met het adviseren van de Raad van Bestuur ten aanzien van: ■ De werking van de interne risicobeheersingsen controlesystemen, waaronder het toezicht op de naleving en werking van relevante weten regelgeving en het toezicht op de werking van gedragscodes; ■ De financiële informatieverschaffing door de onderneming; ■ De naleving van aanbevelingen en opvolging van de aanbevelingen en opmerkingen van de afdeling Internal Audit en de externe accountant; ■ De rol en het functioneren van de afdeling Internal Audit van de onderneming; ■ De relatie met de externe accountant, in het bijzonder diens onafhankelijkheid, bezoldiging en eventuele niet-controlewerkzaamheden ten behoeve van de onderneming; ■ De financiering van de onderneming; ■ De toepassing van informatie- en communicatietechnologie; ■ Het uitbrengen van advies aan de Raad van Commissarissen ten aanzien van de voordracht door de Raad van Commissarissen aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor de benoeming van de externe accountant; ■ Het voorbereiden van de vergaderingen van de Raad van Commissarissen met de Raad van Bestuur waarin de jaarrekening en het jaarverslag, de halfjaarcijfers en de kwartaalcijfers van de onderneming worden besproken. De Auditcommissie bestaat uit tenminste drie leden, die allen lid dienen te zijn van de Raad van Commissarissen. Alle leden van de Auditcommissie dienen onafhankelijk te zijn in de zin van het Reglement van de Raad van Commissarissen, met uitzondering van maximaal één lid. Tenminste één lid van de Auditcommissie is een financieel expert, hetgeen inhoudt dat deze persoon relevante kennis en ervaring heeft opgedaan op financieeladministratief en/of accountingterrein bij beursgenoteerde vennootschappen of bij andere grote rechtspersonen. Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie De Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie heeft onder meer de volgende taken op het gebied van selectie en benoeming:

18

■

■ ■

Het opstellen van selectiecriteria en benoemingsprocedures inzake leden van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur; Het periodiek beoordelen van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur en het zonodig doen van voorstellen betreffende de profielschets van de Raad van Commissarissen; Het periodiek beoordelen van het functioneren van de individuele leden van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur en het rapporteren hierover aan de Raad van Commissarissen, respectievelijk de individuele bestuursleden; Het doen van voorstellen voor (her)benoemingen; Het houden van toezicht op het beleid van de Raad van Bestuur inzake de selectiecriteria en benoemingsprocedure voor het hoger management.

Daarnaast heeft de commissie de volgende taken op het gebied van remuneratie: ■ Het doen van voorstellen aan de Raad van Commissarissen betreffende het te voeren bezoldigingsbeleid voor leden van de Raad van Bestuur, welk beleid, alsmede elke materiële wijziging daarvan, ter vaststelling aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal worden voorgelegd; ■ Het doen van voorstellen inzake de bezoldiging van individuele leden van de Raad van Bestuur; ■ Het opmaken van het Remuneratierapport. De commissie bestaat uit drie leden, die allen lid dienen te zijn van de Raad van Commissarissen. Het voorzitterschap van de commissie wordt niet vervuld door de Voorzitter van de Raad van Commissarissen, niet door een voormalig lid van de Raad van Bestuur, noch door een lid van de Raad van Commissarissen dat bij een beursgenoteerde vennootschap bestuurder is.

Aandeelhouders Jaarlijks binnen zes maanden na afloop van het boekjaar wordt de jaarvergadering gehouden. Andere Algemene Vergaderingen van Aandeelhouders kunnen, indien nodig, worden gehouden op verzoek van de Raad van Commissarissen of van de Raad van Bestuur. Ook aandeelhouders die gezamenlijk minstens 10% van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen, kunnen een vergadering bijeenroepen. Algemene Vergaderingen van Aandeelhouders van Nuon zijn in beginsel niet openbaar. De agenda voor de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt vastgesteld door de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen. De jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt gehouden ter bespreking van de statutair vastgestelde punten, te weten het jaarverslag alsmede voorstellen ter vaststelling van de jaarrekening en van het dividend, eventuele benoemingen van leden van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen, belangrijke bestuursbesluiten, zoals verplicht op grond van het Nederlands recht, en zaken die door de Raad van Commissarissen, de Raad van Bestuur of de aandeelhouders zijn voorgesteld overeenkomstig de statuten van Nuon. Als afzonderlijk agendapunt bespreekt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders het verlenen

Corporate Governance De rol van accountants

van kwijting aan de leden van de Raad van Bestuur en de leden

als externe accountant van de onderneming voor controle

van de Raad van Commissarissen voor de uitoefening van hun

van de jaarrekening over de boekjaren 2006 tot en met 2009.

respectievelijke taken binnen de vennootschap. Ook het reserverings- en dividendbeleid wordt als apart agendapunt op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders behandeld en toegelicht. Eén of meer stemgerechtigde aandeelhouders die tenminste een procent (1%) van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigt of vertegenwoordigen, hebben het recht om aan de Raad van Bestuur of de Raad van Commissarissen het verzoek te doen om onderwerpen op de agenda van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders te plaatsen. Een dergelijk verzoek zal gehonoreerd worden tenzij de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen van mening zijn dat dit duidelijk niet in het belang van de onderneming is. Iedere aandeelhouder heeft het recht de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bij te wonen, daarin het woord te voeren en zijn stemrecht, in persoon of bij schriftelijke volmacht, uit te oefenen. Op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders geeft ieder aandeel recht op het uitbrengen van één stem en worden alle besluiten genomen met volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen, tenzij de wet of de statuten een grotere meerderheid voorschrijven.

De externe accountant woont in de regel de vergaderingen van de Auditcommissie bij. In lijn met de toepasselijke wettelijke bepalingen rapporteert de externe accountant over zijn controlewerkzaamheden aan de Raad van Bestuur en aan de Raad van Commissarissen en stelt daarbij die onderwerpen met betrekking tot zijn controle aan de orde die hij onder de aandacht van het bestuur wil brengen. Volgens het reglement van de Auditcommissie kan daarbij worden gedacht aan onderwerpen met betrekking tot de accountantscontrole, de financiële cijfers en de werking van het interne risicobeheersingsen controlesysteem (inclusief de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking) en de kwaliteit van de interne informatievoorziening. De externe accountant is tevens aanwezig tijdens de vergadering van de Raad van Commissarissen, waarin de aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders ter vaststelling voor te leggen jaarrekening wordt besproken. De externe accountant woont ook de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Nuon bij en kan dan worden bevraagd over zijn controlewerkzaamheden en zijn verklaring omtrent de getrouwheid van de jaarrekening.

Interne accountant De Algemene Vergadering van Aandeelhouders krijgt alle informatie waarom verzocht wordt, tenzij de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen van mening zijn dat een zwaarwichtig belang van de vennootschap zich daartegen verzet.

De interne accountantsdienst van Nuon, de afdeling Internal Audit, is een onafhankelijke functie die aanvullende zekerheid verschaft aan het management van Nuon, en met name de Raad van Bestuur, omtrent de beheersing, effectiviteit, efficiency en compliance van de bedrijfsvoering.

De rol van accountants Externe accountant De externe accountant wordt benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, op basis van een voorstel dat door de Raad van Commissarissen is opgesteld, na advies te hebben gekregen van de Auditcommissie en de Raad van Bestuur. De Raad van Bestuur en de Auditcommissie brengen jaarlijks verslag uit aan de Raad van Commissarissen over de ontwikkelingen in de relatie met de externe accountant, in het bijzonder met betrekking tot de onafhankelijkheid van de externe accountant. Mede op grond hiervan bepaalt de Raad van Commissarissen zijn voordracht aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders tot benoeming van een externe accountant. Tenminste eens in de vier jaar wordt het functioneren van de externe accountant grondig geëvalueerd en beoordeeld door de Raad van Bestuur en de Auditcommissie. De belangrijkste conclusies van deze beoordeling worden aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders meegedeeld ten behoeve van de beoordeling van de voordracht tot benoeming van de externe accountant. Deze evaluatie heeft begin 2006 plaatsgevonden. Op 24 april 2006 heeft de Algemene Vergadering van Aandeelhouders PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. herbenoemd

In dit kader evalueert Internal Audit systematisch de processen met betrekking tot beheersing, risicomanagement en besturing (governance). Internal Audit neemt daarbij de procedures in acht zoals vastgelegd in het door de Raad van Bestuur en de Auditcommissie goedgekeurde Internal Audit Charter. Internal Audit stelt jaarlijks een jaarplan op, waarbij de selectie van onderwerpen onder meer gebaseerd is op een jaarlijkse inschatting van de risico’s door Internal Audit (in overleg met de externe accountant en mede op basis van de controlebevindingen en risicorapportages van het management van Nuon). Het jaarplan behoeft eveneens goedkeuring van de Raad van Bestuur en de Auditcommissie. Internal Audit is een stafafdeling die hiërarchisch ressorteert onder de Voorzitter van de Raad van Bestuur. De directeur Internal Audit legt verantwoording af aan de Raad van Bestuur, heeft overleg met de Voorzitter van de Auditcommissie en is aanwezig bij de vergaderingen van de Auditcommissie. Tweemaal per jaar rapporteert Internal Audit aan de Raad van Bestuur omtrent de opvolging van de controlebevindingen via een monitoringrapportage. Deze rapportage wordt door de Raad van Bestuur tevens aan de Auditcommissie voorgelegd en met hen besproken. In dit kader, alsmede voor de planning en uitvoering van de jaarrekeningcontrole, werkt de afdeling Internal Audit nauw samen met de externe accountant.


19

Afwijkingen van de Code

toegepast hebben met name betrekking op beursvennootschappen

Hieronder licht Nuon toe waar wordt afgeweken van de best practice-bepalingen van de Code. Nuon motiveert waarom op de betreffende punten van de Code wordt afgeweken (het ‘pas toe of leg uit’-principe). De bepalingen die niet volledig worden

of op vennootschappen met een anderszins open aandeelhoudersstructuur. De redenen voor het afwijken van de bepalingen in de Code zijn in 2007 niet gewijzigd, maar omwille van de duidelijkheid is de toelichting opnieuw opgenomen.

Afwijkingen van de Code<> Code II Bestuur Afwijking en motivering Best practice-bepaling II.1.1: Een bestuurder wordt benoemd voor een periode van maximaal vier jaar. Herbenoeming kan telkens voor een periode van maximaal vier jaar plaatsvinden. De arbeidsovereenkomsten van de bestuurders die per 1 januari 2004 in functie waren, zijn niet in overeenstemming met deze bepaling en worden gerespecteerd. De arbeidsovereenkomsten met leden van de Raad van Bestuur die zijn of worden benoemd ná 1 januari 2004 zijn wel in overeenstemming met deze bepaling. Best practice-bepalingen II.2.1 t/m II.2.5: Over aandelenopties als bezoldigingscomponent. Deze bepalingen zijn niet van toepassing, omdat op grond van de statuten van Nuon natuurlijke personen geen aandeelhouder kunnen zijn. Best practice-bepaling II.2.6: Reglement inzake bezit van en transacties in effecten door bestuurders. Nuon past deze bepaling toe met dien verstande dat er geen apart reglement is opgesteld, maar regels omtrent meldingen door bestuurders inzake alle veranderingen in het bezit van en transacties in effecten die betrekking hebben op Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen -uit praktische overwegingenzijn geïntegreerd in het reglement van de Raad van Bestuur. Best practice-bepaling II.2.7: De maximale vergoeding bij onvrijwillig ontslag bedraagt eenmaal het jaarsalaris (het ‘vaste’ deel van de bezoldiging). Indien het maximum van eenmaal het jaarsalaris voor een bestuurder die in zijn eerste benoemingstermijn wordt ontslagen kennelijk onredelijk is, komt deze bestuurder in dat geval in aanmerking voor een ontslagvergoeding van maximaal tweemaal het jaarsalaris. De arbeidsovereenkomsten van de bestuurders die per 1 januari 2004 in functie waren, zijn niet in overeenstemming met deze bepaling en worden gerespecteerd. De arbeidsovereenkomsten met leden van de Raad van Bestuur die zijn benoemd na 1 januari 2004 zijn wel in overeenstemming met deze bepaling. Best practice-bepaling II.2.14: De vennootschap vermeldt in de toelichting op de jaarrekening in aanvulling op de krachtens artikel 2:383d BW op te nemen informatie, de waarde van de aan het bestuur en het personeel toegekende opties en geeft daarbij aan hoe deze waarde is bepaald. Nuon past deze bepaling niet toe, omdat de statuten van Nuon de toekenning van opties ter verkrijging van aandelen als bezoldigingselement niet toestaan. III Raad van Commissarissen 20 Principe III.5: Indien de Raad van Commissarissen meer dan vier leden omvat, stelt deze uit zijn midden een Auditcommissie, een Remuneratiecommissie en een Selectie- en Benoemingscommissie in. Bij Nuon is een Auditcommissie ingesteld en zijn de taken van de Remuneratiecommissie en de Selectie- en Benoemingscommissie -aangezien deze nauw verwant zijn- samengevoegd in een gecombineerde Selectie-, Benoemingsen Remuneratiecommissie. Best practice-bepaling III.7.1: Aan een commissaris worden geen aandelen en/of rechten op aandelen bij wijze van bezoldiging toegekend. Deze bepaling is niet van toepassing, omdat op grond van de statuten van Nuon natuurlijke personen geen aandeelhouder kunnen zijn. Best practice-bepaling III. 7.2: Het eventuele aandelenbezit van een commissaris in de vennootschap waarvan hij commissaris is, is ter belegging op lange termijn. Ook deze bepaling ziet toe op aandelenbezit van de commissaris. Dit is niet van toepassing binnen Nuon. Best practice-bepaling III.7.3: Reglement inzake bezit van en transacties in effecten door commissarissen. Nuon past deze bepaling toe met dien verstande dat er geen apart reglement is opgesteld, maar regels omtrent meldingen door commissarissen inzake veranderingen in het bezit van en transacties in effecten die betrekking hebben op Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen -uit praktische overwegingenzijn geïntegreerd in het reglement van de Raad van Commissarissen. Principe III.8. ‘One-tier’ bestuursstructuur. Principe III.8 en best practice-bepalingen III.8.1 t/m III.8.4 die hierop betrekking hebben, zijn niet van toepassing, omdat Nuon een structuurvennootschap is met een zogenoemde ‘two-tier’ bestuursstructuur, hetgeen wil zeggen dat naast de Raad van Bestuur een aparte onafhankelijke Raad van Commissarissen fungeert. Corporate Governance Afwijkingen van de Code Afwijkingen van de Code <> Code IV Algemene Vergadering van Aandeelhouders Afwijking en motivering Principe IV.1: De vennootschap stelt, voor zover in haar mogelijkheid ligt, aandeelhouders in de gelegenheid om op afstand te stemmen en om met alle (andere) aandeelhouders te communiceren. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Nuon wordt al een aantal jaren gekenmerkt door een grote opkomst en betrokkenheid. Voorts worden volmachtformulieren meegestuurd bij de oproep van de vergadering. De aandelen luiden bovendien op naam. Vanwege en met inachtneming van het hiervoor vermelde voegt stemmen op afstand nauwelijks toe aan het realiseren van deze bepaling. Best practice-bepaling IV.1.1: De Algemene Vergadering van Aandeelhouders van een niet-structuurvennootschap kan een besluit tot het ontnemen van het bindende karakter aan een voordracht tot benoeming van een bestuurder of commissaris en/of een besluit tot ontslag van een bestuurder of commissaris nemen bij volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen. Deze bepaling is op een structuurvennootschap als Nuon niet van toepassing. Best practice-bepaling IV.1.2: Het stemrecht op financieringspreferente aandelen wordt gebaseerd op de fair value van de kapitaalinbreng. Dit geldt in ieder geval bij de uitgifte van financieringspreferente aandelen. Deze bepaling is voor Nuon niet van toepassing, omdat Nuon geen financieringspreferente aandelen heeft. Best practice-bepaling IV.1.7: De vennootschap bepaalt een registratiedatum voor de uitoefening van stemen vergaderrechten. Deze bepaling is niet van toepassing, omdat Nuon geen courant verhandelbare aandelen heeft. Principe IV.2: Certificering van aandelen. Principe IV.2 en best practice-bepalingen IV.2.1 t/m IV.2.8 die hierop betrekking hebben, zijn niet van toepassing, omdat de uitgifte van certificaten krachtens de Nuon-statuten niet toegestaan is. Best practice-bepalingen IV.3.1 t/m IV.3.4: over analistenbijeenkomsten en -rapporten. Deze bepalingen zijn niet van toepassing, omdat de aandelen van Nuon niet beursgenoteerd zijn en omdat ze niet (courant) verhandelbaar en/of vatbaar voor koersgevoelige informatie zijn. Ondanks het feit dat Nuon geen beursgenoteerde onderneming is, vinden er bijeenkomsten met rating agencies, bond investors en (groot)aandeelhouders plaats na publicatie van de kwartaal- en jaarcijfers. Ook organiseert Nuon een persconferentie na publicatie van de jaarcijfers die vooraf via de website van Nuon wordt aangekondigd en dit jaar achteraf integraal met behulp van een webcast via de website van Nuon beschikbaar is. Nuon onderschrijft het principe van gelijktijdige informatieverstrekking aan alle aandeelhouders, maar acht het te kostbaar voorzieningen te treffen om alle aandeelhouders in de gelegenheid te stellen de in de Code aangeduide bijeenkomsten en presentaties gelijktijdig te volgen. Wel draagt zij er zorg voor dat de presentaties na afloop van de desbetreffende bijeenkomsten op de website van Nuon worden geplaatst. Best practice-bepaling IV.3.9: Het bestuur geeft in het jaarverslag een overzicht van alle uitstaande of potentieel inzetbare beschermingsmaatregelen tegen een overname van de zeggenschap over de vennootschap en geeft daarbij aan onder welke omstandigheden deze beschermingsmaatregelen naar verwachting kunnen worden ingezet. Deze bepaling is niet van toepassing omdat de Nuon-statuten daarvoor -afgezien van de kwaliteitseis- geen mogelijkheid bieden. Principe IV.4. Verantwoordelijkheid institutionele beleggers. Principe IV.4 en de best practice-bepalingen IV.4.1 t/m IV.4.3 hebben betrekking op institutionele beleggers en niet op Nuon. Functioneren interne risicobeheersingsen controlesysteem Ingevolge best practice-bepalingen II.1.3 en II.1.4 van de Code is de Raad van Bestuur verantwoordelijk voor het interne risicobeheersingsen controlesysteem van Nuon. Dit systeem heeft als doel het bewaken van de realisatie van strategische en operationele doelstellingen, de betrouwbaarheid van de financiële verslaggeving en het naleven van de weten regelgeving. Nuon hanteert hierbij onder andere COSO-II als referentiemodel. Ons interne risicobeheersingsen controlesysteem is verankerd in het Risk Management Framework. Het Risk Management Framework is erop gericht te waarborgen dat de belangrijkste risico’s worden geïdentificeerd en dat ten aanzien van deze risico’s passende beheersmaatregelen worden getroffen. Een beschrijving van het Risk Management Framework NUON JAARVE RSL AG 2007 21 en een overzicht van de belangrijkste risico’s zijn te vinden op ■ pagina 56. Belangrijke componenten van ons Risk Management Framework zijn: ■ De Nuon Governance Manual, dat reglementen, richtlijnen en procedures omvat die relevant zijn in de relatie van n.v. Nuon met Nuon-groepsmaatschappijen, bedrijfsonderdelen en medewerkers (waaronder de Nuon Gedragscode en de Klokkenluidersregeling die zijn te vinden op www.nuon.com). Verder omvat de Governance Manual de (IFRS) accounting manual en de reporting manual; ■ De op COSO-II gebaseerde self-assessments ten aanzien van risicobeheersing en interne controle door de Nuon-divisies/ bedrijfsonderdelen; ■ De business planning & control-cyclus waarbinnen jaarlijks een meerjarig businessplan wordt opgesteld, besproken en vastgesteld per divisie/bedrijfsonderdeel en voor de onderneming in haar totaliteit. In aansluiting daarop vinden de bespreking en vaststelling van de jaardoelstellingen en -budgetten van de divisies/bedrijfsonderdelen en van de onderneming in haar geheel plaats; ■ Het Transaction Review Committee, dat aanvragen voor investeringen, grote operationele projecten en verkoopen inkoopcontracten beoordeelt en hierover adviseert aan de Raad van Bestuur; ■ Het beoordelen en, indien nodig, verder ontwikkelen van het stelsel van belangrijke beheersmaatregelen (‘key controls’), dat mede is gebaseerd op het COSO-II-model en dat met name is gericht op de beheersingsdoelstellingen op het gebied van financiële verslaggeving; ■ Het Business Control Framework, waarin de belangrijkste beheersmaatregelen zijn opgenomen; ■ Het periodiek testen van het stelsel van belangrijke beheersmaatregelen op werking; ■ De certificeringen, binnen diverse divisies/bedrijfsonderdelen, op het gebied van onder meer kwaliteit (ISO-9000), milieu (ISO-14000) en veiligheid (VCA); ■ De periodieke rapportages over de financiële en operationele performance van de divisies en bedrijfsonderdelen, mede gebaseerd op het stelsel van KPI’s dat voortdurend wordt gemeten, ontwikkeld en onderhouden; ■ De maandelijkse business reviews door de Raad van Bestuur met de directies van Nuon-divisies/bedrijfsonderdelen, die mede plaatsvinden op basis van de periodieke rapportages; ■ Het stelsel van Letters of Representation (LoRs), waarin het verantwoordelijke management op corporate en op divisieniveau de betrouwbaarheid van de financiële rapportage bevestigt; ■ De audits, die de afdeling Internal Audit uitvoert conform het door de Raad van Bestuur en de Auditcommissie vastgestelde jaarplan en waarvan de rapportages en bevindingen worden besproken met de Raad van Bestuur; ■ Opvolging van acties naar aanleiding van interne en externe audits, waarover divisies/bedrijfsonderdelen ieder kwartaal rapporteren aan de Raad van Bestuur; 22 ■ De Statements on Business Control van de divisies/bedrijfsonderdelen, die de Raad van Bestuur jaarlijks met het verantwoordelijke management bespreekt; De monitoringrapportages aan de Raad van Bestuur over de control status. Ons Risk Management Framework wordt regelmatig geëvalueerd en verder ontwikkeld. Belangrijke ontwikkelingen in 2007 zijn geweest: De verdere ontwikkeling van het Risk Management Framework; ■ Het periodiek testen van de werking van key controls, die tenminste de doelstellingen met betrekking tot financiële verslaggeving afdekken; ■ Het opzetten van een Business Control Framework bij de onderdelen Fiscale Zaken en Subsidies, Nuon Duitsland en Nuon België; ■ De start van het project dat is gericht op de versterking van de compliance-functie binnen Nuon; ■ Het verbeteren van de opzet van het stelsel van beheersmaatregelen bij een aantal divisies/bedrijfsonderdelen. ■ Het Risk Management Framework zal geen absolute zekerheid kunnen geven ten aanzien van het realiseren van de ondernemingsdoelstellingen, noch zal dit een absolute garantie kunnen geven dat materiële fouten, verliezen, fraude of overtreding van weten regelgeving niet voor zullen komen in processen en/of financiële verslaggeving. Met inachtneming van het bovenstaande is de Raad van Bestuur van mening dat het interne risicobeheersingsen controlesysteem van Nuon ten aanzien van beheersingsdoelstellingen op het gebied van financiële verslaggeving in het verslagjaar een redelijke mate van zekerheid geeft dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat en dat het systeem in dit verslagjaar naar behoren heeft gewerkt. Voorts is er, in het kader van hetgeen hiervoor beschreven is, geen aanleiding te veronderstellen dat het risicobeheersingsen controlesysteem ten aanzien van beheersingsdoelstellingen op het gebied van financiële verslaggeving in het jaar 2008 niet naar behoren zullen functioneren. Ten aanzien van andere beheersingsdoelstellingen is de Raad van Bestuur van mening dat er geen aanleiding is te veronderstellen dat hieraan gerelateerde risico’s niet adequaat worden beheerst. Het Risk Management Framework zal in 2008 op een aantal punten nader worden verfijnd. Voorts zullen in 2008 verdere maatregelen worden getroffen om de interne verslaggeving over compliance te versterken. Op grond van bovenstaande zijn wij van mening dat wij hiermee voldoen aan de best practice-bepalingen II.1.3 en II.1.4 van de Code, rekening houdend met de aanbevelingen van de Monitoring Commissie Corporate Governance over de toepassing daarvan. Het hiervoor vermelde is met de Auditcommissie en de Raad van Commissarissen, in aanwezigheid van de externe accountant besproken. Als vertegenwoordiger binnen het crisisteam was ik betrokken bij het herstel van de stroomuitval in de Tieler- en Bommelerwaard. Nadat een Apache-helicopter in een hoogspanningslijn over de Waal nabij Hurwenen vloog, zaten circa 30.000 huishoudens en bedrijven zonder stroom. Met man en macht hebben we gewerkt om de stroomonderbreking binnen de kortst mogelijke tijd op te lossen. De coördinatie met alle betrokken gemeentelijke diensten en andere partijen als Rijkswaterstaat, Defensie en het Waterschap, vond plaats vanuit de veiligheidsregio. We hopen natuurlijk niet op herhaling, maar hebben laten zien waar we gezamenlijk toe in staat zijn! Stef Nieuwland Manager Relatiemanagement In 2007 zijn belangrijke stappen gezet in de uitvoering van onze strategie en zijn onze financiële resultaten verbeterd. Verslag van de Raad van Bestuur Strategie en marktontwikkelingen De belangrijkste operationele en financiële resultaten in het kort Het boekjaar 2007 is een bewogen jaar geweest. Gedurende de eerste drie kwartalen hebben we veel tijd en energie gestoken in de voorbereidingen van de fusie met Essent. Begin september is het fusieproces stopgezet aangezien op een aantal punten geen overeenstemming kon worden bereikt. Daarnaast is in de zomer van 2007 het Koninklijk Besluit gepubliceerd waarmee de splitsing van geïntegreerde energiebedrijven als Nuon onafwendbaar is geworden. Deze ontwikkelingen hebben veel tijd en aandacht gevergd. Desondanks heeft de operationele bedrijfsvoering hier geen nadelige effecten van ondervonden. Op zowel operationeel als financieel gebied kan worden gesproken van een uitermate succesvol jaar. De gerapporteerde nettowinst is met ruim 15% gestegen ten opzichte van vorig jaar tot € 875 miljoen. Bovendien is hard en met positief resultaat gewerkt aan de verbetering van de klanttevredenheid en de versteviging van onze klantenbasis in de consumentenmarkt van onze drie kernlanden Nederland, België en Duitsland. In 2007 hebben we tevens stappen gezet in de invulling van een aantal strategische kernpunten met de ingebruikname van de ondergrondse gasopslag in Epe (Duitsland), de ingebruikname van het Offshore Windpark Egmond aan Zee en de goedkeuring van de investeringsbeslissing voor de bouw van het gasgestookte deel van de nieuwe elektriciteitscentrale Nuon Magnum van 1.300 MW in Eemshaven (Groningen). Realisatie van de strategische kernpunten in 2007 In ons verslag over het jaar 2006 hebben wij een aantal strategische kernpunten en prioriteiten voor 2007 geformuleerd. Hierna wordt aangegeven in hoeverre deze punten zijn gerealiseerd in 2007. Kwaliteitsverbetering en klanttevredenheid Gedurende het jaar 2007 is de klanttevredenheid in de consumentenmarkt verbeterd van 84% naar 88% door diverse maatregelen gericht op kwaliteitsverbetering en klanttevredenheid. In de Nederlandse consumentenmarkt zijn van 24 de grootste energiebedrijven de klanten het meest tevreden over Nuon. In de Nederlandse zakelijke markt behaalde Nuon de tweede positie. De klanttevredenheid van netbeheerder Continuon Netbeheer is eveneens verbeterd: 93% (2006: 91%) van de consumenten en kleinzakelijke klanten is tevreden of zeer tevreden over onze dienstverlening. Voor grootzakelijke klanten ligt dit percentage op 78% (2006: 66%). Hiermee scoort Continuon Netbeheer in 2007 op zowel kleinverbruik als grootverbruik de eerste plaats. Deze scores zijn gebaseerd op externe onderzoeken die zijn uitgevoerd in onze opdracht. Het voorgaande wordt tevens bekrachtigd in onze scores in het onderzoek van de DTe naar de prestaties van leveranciers op administratieve processen. Zie voor de resultaten van het DTe-onderzoek www.dte.nl. Borging leveringszekerheid en voorzieningszekerheid op de lange termijn – netwerken en capaciteit energieketen Een van onze strategische pijlers betreft de leveringszekerheid, de ongestoorde levering van energie aan onze klanten door een betrouwbaar netwerk. Gedurende 2007 hebben wij voor € 238 miljoen geïnvesteerd in ons gasen elektriciteitsnetwerk. De betrouwbaarheid van ons netwerk bleef onverminderd hoog op 99,99%. Hiermee is ons netwerk een van de betrouwbaarste netwerken ter wereld. De gemiddelde uitvalduur is uitgekomen op 48,4 minuten. Dit wordt veroorzaakt doordat een Apachehelicopter een hoogspanningslijn raakte. Zonder dit incident zou de uitvalduur zijn gedaald naar 23,5 minuten. Een andere strategische pijler betreft de voorzieningszekerheid. Investeren in grootschalige productiecapaciteit is nodig om ook de komende dertig jaar verzekerd te zijn van voldoende en betaalbare elektriciteit. Wij zijn in 2007 gestart met de uitvoering van de bouw van het gasgestookte deel van Nuon Magnum, de multi-fuel centrale van 1.300 MW in Eemshaven (Groningen) waarmee een investeringsbedrag van circa € 1,5 miljard is gemoeid. Daarnaast zijn wij de bouw van de milieuvriendelijke kolenvergassingsinstallatie aan het voorbereiden. Wij hopen binnen twee jaar hierover een besluit te nemen. Naast bovengenoemde investeringen zijn er diverse investeringen gepland voor de komende jaren in onder meer de uitbreiding van onze ondergrondse gasopslag en de ontwikkeling van gasgestookte centrales in Duitsland en België om voorzieningszekerheid op de lange termijn te borgen. Verslag van de Raad van Bestuur Ludo van Halderen Doede Vierstra Peter Erich Øystein Løseth (1946) (1958) (1957) (1958) Ludo van Halderen (Nederlandse Doede Vierstra (Nederlandse Peter Erich (Nederlandse Øystein Løseth (Noorse nationaliteit) nationaliteit) is sinds 1 januari 2002 nationaliteit) is sinds 1 mei 2006 nationaliteit) is sinds 1 mei 2003 is sinds 1 januari 2006 lid van de Voorzitter van de Raad van Bestuur van lid van de Raad van Bestuur in de lid van de Raad van Bestuur van Raad van Bestuur van Nuon. Nuon. Hij is verantwoordelijk voor de functie van Chief Financial Officer Nuon. Hij is verantwoordelijk voor Hij is verantwoordelijk voor algehele leiding van de onderneming. (CFO). Hij is verantwoordelijk voor het segment Distributie & Verkoop het segment Productie & Handel, Daarnaast is hij verantwoordelijk voor de de financiële leiding van de Nederland, voor de concernstaf alsmede voor de activiteiten in concernstaven Bestuurssecretariaat, onderneming, alsmede voor de Corporate Social Responsibility België en Duitsland. Voordat hij Corporate Legal Affairs, Public Affairs, specifieke aansturing van de en tevens voor de relatie met deze rol op zich nam, was hij vanaf Human Resources Management, Corporate bedrijfsonderdelen Corporate Continuon Netbeheer. augustus 2003 Managing Director Communication, Internal Audit, Corporate Information Office, ICT, Facilitair Development & Strategy, alsmede Energy & Bedrijf en Shared Service Centre, Carrière Water Investments. alsmede voor de concernstaven Voordat Peter Erich in dienst trad Carrière Corporate Planning & Control, van Nuon werkte hij voor Shell. Voordat Øystein Løseth in 2003 Carrière Treasury & Insurance, Corporate Binnen de divisie Olie Producten in dienst trad van Nuon werkte Vanaf 1970 is Ludo van Halderen werkzaam Risk Management, Corporate gaf hij leiding aan directieteams hij voor Statkraft in Noorwegen. in de energiewereld. In het begin van zijn Purchasing en Fiscale Zaken & in West-Afrika en Noordoost-Azië. In eerste instantie was hij als loopbaan was hij met name betrokken bij de Subsidies. Hij was onder meer CEO van Shells Managing Director verantwoordelijk wereldwijde LPG-activiteiten en in voor het opzetten van Statkraft productie van elektriciteit op basis van gas van Nuon Energy Sourcing. en kolen. Hij was in 1986 projectleider voor Carrière zijn laatste functie als Vice-President Energy Europe in Nederland en de fusie van de elektriciteitsproductie Voordat Doede Vierstra in dienst Commercial eindverantwoordelijk Duitsland, waarna hij is aangesteld tussen PGEM, IJsselmij, PEB Friesland, trad van Nuon werkte hij voor voor de business-to-business- als directeur van de Strategy EGD Groningen in het energiebedrijf EPON Koninklijke Wessanen N.V., waar hij activiteiten in Europa. Division van Statkraft. In 2002 is en daarna voorzitter van de directie. de functies vervulde van CFO en lid Na de privatisering was hij vanaf 2000 als van de Concerndirectie. Voor Commissariaten/nevenfuncties bestuursvoorzitter van EPON binnen Wessanen werkte hij onder meer bij ■ Tractebel EGE (Elektriciteit & Gas Europa) Koninklijke Friesland Foods N.V. als tevens verantwoordelijk voor de exploitatie CFO en lid van de Concerndirectie. en de ontwikkeling van de elektriciteits- Gedurende de periode 1985 – 2000 en gasondernemingen in Europa. vervulde de heer Vierstra bij hij benoemd tot lid van de Raad ■ van Bestuur bij Statkraft, Lid Raad van Commissarissen verantwoordelijk voor productie N.V. Continuon Netbeheer; en projectontwikkeling. Lid Raad van Commissarissen Voor zijn carrière bij Statkraft N.V. Kema. is hij werkzaam geweest bij Naturkraft, Alliance Gas en Statoil. Unilever N.V. diverse financiële en strategische managementfuncties Commissariaten/nevenfuncties Voorzitter Raad van Commissarissen in Nederland, Thailand, ■ Rabobank IJsseldelta; Denemarken en Engeland. Commissariaten/nevenfuncties ■ ■ ■ Lid Raad van Commissarissen ■ Draka Holding N.V.; Commissariaten/nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Geen Stichting Energieonderzoek Centrum Nederland. Lid Raad van Commissarissen Sweco AB (Zweden); Lid Raad van Commissarissen Eidsiva Produksjon AS (Noorwegen); ■ Lid Raad van Commissarissen Endex European Energy Derivatives Exchange N.V. NUON JAARVE RSL AG 2007 25 Verbetering financiële prestaties en handhaving Aan het eind van 2006 bedroeg de ratio 1.111%. Wij streven naar beurswaardige bedrijfsvoering een rentedekking van minimaal 5,0. Aan het eind van 2007 De financiële resultaten zijn verbeterd in boekjaar 2007. bedroeg deze ratio 45,0 ten opzichte van 15,1 aan het eind van Bovendien hebben wij wederom verdere verbeteringen 2006. gerealiseerd in ons interne risicobeheersingsen controlesysteem. Zo is het Risk Management Framework verder ontwikkeld in 2007, het Business Control Framework verder uitgerold en worden ‘key controls’ periodiek getest. Het functioneren van het interne risicobeheersingsen controlesysteem wordt besproken in het hoofdstuk ‘Corporate Governance en interne risicobeheersingsen controlesysteem’. Continue aandacht Overige punten uit ons financieel beleid omvatten het zekerstellen van een gebalanceerd aflossingsschema, het zekerstellen van een adequate omvang liquide middelen en gecommitteerde kredietfaciliteiten en de handhaving van een solide A ratingprofiel. Aan het eind van 2007 werd aan deze punten voldaan. Verder in dit verslag wordt nader ingegaan op deze punten. voor deze processen blijft echter vereist om adequaat te kunnen reageren op onverwachte interne en externe gebeurtenissen en omstandigheden. Het versterken van de samenhang tussen commerciële strategie en producten- en dienstenportfolio Continue aandacht voor portfolio en portfolio-ontwikkeling heeft ook in 2007 geleid tot de introductie van nieuwe producten. Denk daarbij bijvoorbeeld aan diverse energiebesparingsacties die wij hebben geïntroduceerd waarbij we onze klanten de mogelijkheid bieden om energiebesparende producten te financieren uit hun besparing op de energierekening. Versterking van onze positie in de West-Europese gasmarkt Begin 2007 hebben wij de ondergrondse gasopslag in Epe (Duitsland) in gebruik genomen. Voorbereidingen zijn getroffen voor de constructie van ondergrondse gasopslag in Zuidwending (Groningen) en additionele cavernes in Epe. Bovendien zal de gasopslag in Epe in 2009 worden aangesloten op het Duitse gasnet. Versterking van onze positie op de Noordwest-Europese energiemarkt Het totale aantal klanten in onze drie kernlanden is autonoom gestegen met ongeveer 200.000 klanten. Daarnaast zijn wij gestart met de voorbereidingen voor de bouw van gasgestookte centrales in Duitsland en België. Het effectueren van de fusie met Essent In 2007 is gebleken dat het, ondanks de goede samenwerking tussen beide partijen gedurende de voorbereidingen voor de fusie, niet mogelijk bleek om op bepaalde punten overeenstemming te bereiken. Het fusieproces is daarom in september 2007 beëindigd. Financieel beleid en kader Aan de geformuleerde key performance-indicatoren die in het financieel beleid zijn geformuleerd hebben we in 2007 ruimschoots voldaan. In een aantal ‘roadshows’ naar aanleiding van de kwartaal- en halfjaarberichten is hierover aan aandeelhouders, financiers en rating agencies toelichting gegeven. Ons financieel beleid schrijft voor dat de ratio Funds from Operations/nettoschuld minimaal 30% dient te bedragen. Aangezien de nettoschuldpositie aan het eind van 2007 een nettokaspositie betreft wordt aan deze minimumvereiste voldaan. 26 Ontwikkelingen in onze belangrijkste markten in 2007 Ontwikkelingen in de Nederlandse consumentenmarkt De liberalisering van de Nederlandse energiemarkt voor consumenten vond plaats in 2004. Deze heeft, zoals werd verwacht, geleid tot de toetreding van nieuwe spelers op de markt en een toename van de concurrentie. Het ging hierbij initieel om kleine Nederlandse partijen. Vóór de liberalisering werd de energiemarkt bepaald door de grote energiebedrijven (Essent, Eneco, Delta en Nuon) die naast de leveringsactiviteiten ook het transport van energie in hun servicegebied verzorgden. Deze ondernemingen hebben nog steeds een groot marktaandeel, maar hun geschatte marktaandelen zijn door de nieuwe toetreders gedaald. Op dit moment zijn er in totaal ongeveer 20 aanbieders van energie actief op de Nederlandse markt. De afgelopen twee jaar hebben grote buitenlandse partijen zich een positie verschaft op de Nederlandse energiemarkt, veelal door de overname van voornoemde nieuwe toetreders. Op dit moment zijn grote partijen als E.On, Centrica, Dong, Electrabel en RWE actief in Nederland, al dan niet onder eigen naam. De consument is zich sinds de liberalisering steeds bewuster geworden van de keuzemogelijkheden, doordat hij regelmatig wordt geconfronteerd met aanbiedingen van verschillende leveranciers. Dit leidt tot een verhoogd bewustzijn van de keuzemogelijkheden, waarbij er behoefte is aan transparantie. Een van de zaken waarop klanten hun keuze baseren, is de prijs. Standaardprijzen, maar ook zaken als prijszekerheid in de vorm van vaste prijzen spelen hierbij een rol. Het succes van de prijsvergelijkingssites is hier een goed voorbeeld van. Ook spelen zaken als duurzaamheid en serviceniveau een rol. Daarnaast hebben we in 2007 gezien dat klanten zich groeperen (bijvoorbeeld huurders van een woningcorporatie) om op deze wijze een scherpe prijs voor de levering van hun energie te realiseren. Voor de aanbieders van energie zijn de mogelijkheden tot concurrentie op de prijs beperkt, omdat prijsverschillen tussen de aanbieders beperkt zijn. De prijs van elektriciteit komt tot stand op de nationale en internationale energiemarkten, terwijl de prijs van gas voor de meeste energiebedrijven wordt bepaald door de inkoopprijzen die GasTerra berekent. Dit leidt tot weinig onderscheid in inkoopprijzen. De marges op energie zijn daardoor beperkt. Daarnaast bestaat voor de consument het tarief voor energie voor een groot deel uit belastingen. Verslag van de Raad van Bestuur Strategie en marktontwikkelingen In het begin van 2007 hebben wij door de prijsstijgingen van kunnen er voor bedrijven energieanalyses verricht worden die elektriciteit en onze belangrijkste grondstoffen de prijs van energie het energieverbruik en daaraan gerelateerde besparingsmogelijk- moeten verhogen. Door de afschaffing van de MEP-subsidie die heden steeds transparanter maken. Verder ontwikkelt Nuon wij voor de overheid in rekening brachten aan onze klanten, is de Business zich ook door partnerships met toonaangevende consul- prijsstijging beperkt gebleven tot circa € 10 per maand voor een ‘doorsnee’ huishouden. Per 1 juli is de prijs van energie gedaald door de daling van de inkoop- en grondstofprijzen. tancykantoren. Op die manier worden krachten gebundeld van In het afgelopen jaar hebben we ook gezien dat consumenten bij de keuze van hun leverancier naast de prijs ook andere elementen in overweging nemen. Voorbeelden hiervan zijn de duurzaamheid van de geleverde energie, de mogelijkheid tot het vastleggen van de energieprijs op langere termijn en het leveren van value added services zoals energiebesparingsadvies en energiebesparende producten als hoogrendementsketels en zonnepanelen. De Europese Unie heeft een richtlijn aangenomen waarin de lidstaten zich hebben gecommitteerd om in het jaar 2020 20% van de energielevering te laten bestaan uit duurzame energie. Energiebesparing en daaraan gekoppeld CO2-reductie en -besparing zijn belangrijke attentiepunten voor nieuwe subsidieregelingen. Ondanks de sterk toegenomen concurrentie zijn we in staat gebleken onze klantenbasis stabiel te houden. Dit vergt veel inspanning. Zo zijn we in het najaar met een nieuwe marketingcampagne van start gegaan, waarbij nieuwe klanten een contante bonus werd verstrekt. Daarnaast bieden wij energiebesparingsproducten aan waarbij de klant de kosten terugbetaalt via de energienota, feitelijk uit de besparing op zijn energiekosten. Aan het eind van 2007 is het aantal gasen elektriciteitscontracten in de consumentenmarkt stabiel gebleven ten opzichte van 2006. Ontwikkelingen in de zakelijke markt in Nederland Nuon Business staat midden in een veranderende (energie)markt. Een markt waarin we door onze klanten gezien worden als een partij die meedenkt, vragen formuleert en antwoorden biedt. In deze markt dienen we naast onze ‘commodity-levering’ na te denken over de relatie die we met onze klanten aangaan. Klanten willen een juiste keuze maken. Een keuze waarbij ze zich zeker voelen in een markt die voortdurend in beweging is. Hierdoor signaleert Nuon Business een trend in het inzetten van consultants en professionele inkopers door bedrijven om de energie-inkoop voor hen te regelen. Ook zal de komende jaren de verandering van gedrag bij klanten doorzetten, om niet alleen commodity-producten af te willen nemen, maar tevens producten en diensten met een toegevoegde waarde. Verder heeft Nuon Business een scherpere focus op de gasmarkt met een sterk verbeterde propositie. De laatste jaren ziet Nuon Business een toename in (buitenlandse) aanbieders, waaronder ook niet-traditionele leveranciers als banken en ‘trading houses’. Deze partijen beperken zich tot het leveren van ‘sec’ commodity-producten. Nuon Business gaat deze concurrentie aan, door proactief haar klanten te ondersteunen bij hun energievraagstukken en toegevoegde waarde te bieden door haar services en diensten. Ook zal de komende jaren de verandering van gedrag bij klanten doorzetten, om niet alleen commodity-producten af te willen nemen, maar tevens producten en diensten met een toegevoegde waarde. Met een van haar dochterondernemingen, Ingenieurs- en adviesbureau Ebatech, technische ‘knowhow’ en strategische consultancyvaardigheden, waardoor Nuon Business slagvaardiger haar producten en services in de markt kan zetten. Nuon Business heeft om dit te bereiken een nieuwe afdeling New Business Development opgezet die bovenstaande initiatieven en activiteiten verder gaat ontwikkelen en coördineren. Ontwikkelingen in de inkoop- en handelsmarkten voor commodities De productie van elektriciteit in onze centrales en de verkoop van elektriciteit en gas aan onze klanten brengt met zich mee dat de prijs van onze producten en onze resultaten worden beïnvloed door marktfluctuaties in de prijzen van diverse energie-commodities. De belangrijkste energie-commodities waar we mee te maken hebben zijn elektriciteit, steenkool, gas, olie en CO2-emissierechten. De marktontwikkelingen van deze commodities volgen we nauwgezet om de positie te beheersen waaraan we worden blootgesteld als gevolg van onze activiteiten als producent van elektriciteit. De in- en verkoop van commodities ten behoeve van de productie en verkoop van elektriciteit voor enig jaar vinden voor een deel plaats in de daaraan voorafgaande jaren. Op deze manier proberen we het effect van plotseling optredende fluctuaties in marktprijzen zoveel mogelijk te beheersen. Deze marktontwikkelingen bieden echter ook kansen om extra marge te genereren. De Europese gasprijzen waren volatiel in 2007. In het begin van 2007 stonden de prijzen onder druk, mede dankzij de extreem milde winter. In de tweede helft van het jaar steeg de prijs van gas door verschillende oorzaken, waaronder kouder weer dan verwacht en een hogere vraag naar gas door elektriciteitsproducenten. De prijs van olie -waaraan de prijs van bepaalde grondstoffen is gerelateerd- bedroeg gemiddeld $ 70 per vat in 2007 en piekte in november tot bijna $ 96 per vat. De prijs van kolen is gedurende het jaar met circa 90% gestegen. Daarnaast zijn de vrachtkosten significant toegenomen. Deze stijging is toe te schrijven aan de toegenomen vraag naar kolen en vrachtcapaciteit door landen als India en China. De stijging van de prijs van elektriciteit op de wholesalemarkt waarmee we in 2006 te maken kregen, heeft zich in het begin van 2007 niet voortgezet. Dit werd veroorzaakt door een lagere vraag naar elektriciteit, veroorzaakt door het milde eerste kwartaal en de druk op de gasprijs. Daarnaast speelde de lage prijs van CO2-emissierechten een rol in deze ontwikkeling. In de loop van het jaar is de prijs van elektriciteit weer omhoog gegaan, onder meer door de stijging van de prijs van kolen en olie. In 2007 hebben we kunnen profiteren van goede marktomstandigheden op de korte termijn voor gasgestookte centrales als gevolg van relatief lage gasprijzen en solide elektriciteitsprijzen in combinatie met een hogere vraag naar elektriciteit. Hetzelfde geldt voor onze kolengestookte centrales. NUON JAARVE RSL AG 2007 27 Financieel Resultaatanalyse Onze resultaten over de afgelopen jaren zijn sterk beïnvloed door bijzondere posten en mutaties in de fair value (reële waarde) van financiële instrumenten. Bij de analyse van onze resultaten wordt getracht inzicht te verschaffen in de ontwikkeling van de onderliggende bedrijfsresultaten door een onderscheid te maken tussen de gerapporteerde resultaten enerzijds en de resultaten geschoond voor bijzondere posten en fair value-mutaties anderzijds. Indien in dit verslag wordt gesproken over ‘gerapporteerd resultaat’ dan bedoelen we daarmee het totale resultaat inclusief de bijzondere posten en fair value-mutaties. Onder ‘resultaat exclusief bijzondere posten’ of ‘resultaat gecorrigeerd voor bijzondere posten en fair value-mutaties’ wordt verstaan het gerapporteerde resultaat, exclusief bijzondere posten en fair value-mutaties. 28 Verslag van de Raad van Bestuur Financieel In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de gerapporteerde cijfers en cijfers exclusief bijzondere posten en fair value-mutaties. Gerapporteerde cijfers en cijfers exclusief bijzondere posten en fair value-mutaties <> € miljoen Netto-omzet Elektriciteit Gas Warmte en overig Bruto marge Elektriciteit Gas Warmte en overig Overige opbrengsten Operationele kosten Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Geactiveerde eigen productie Bedrijfsresultaat (EBIT) uit voortgezette bedrijfsactiviteiten Bijzondere posten en Gerapporteerd fair value-mutaties 2006 2007 2006 2007 5.650 5.598 -77 208 2.857 2.659 -77 208 1.860 2.012 933 927 2.577 1.551 433 593 103 -1.315 -364 113 2.244 1.251 -100 -81 653 -19 129 -1.276 -350 -63 -25 -188 -30 -53 1.084 796 -188 -237 18 -339 81 Resultaat deelnemingen en joint ventures Resultaat na belastingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten 865 463 11 301 876 764 1 1 875 763 Belastingen Resultaat na belastingen uit beëindigde bedrijfsactiviteiten Resultaat na belastingen -48 -34 102 849 Resultaat voor belastingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten 158 340 1.114 Financieringskosten 158 6 -107 -107 Exclusief bijzondere posten en fair value-mutaties 2007 2006 5.727 5.390 2.934 2.451 1.860 2.012 933 927 2.677 1.632 433 612 103 -1.252 -339 113 2.086 1.093 340 653 129 -1.228 -316 102 1.302 773 -30 -53 76 1.272 720 -100 -318 18 -239 -4 -28 972 491 296 11 5 268 983 496 1 1 982 495 76 10 Waarvan: Resultaat na belastingen toerekenbaar aan minderheidsaandeelhouders Resultaat na belastingen toerekenbaar aan aandeelhouders van Nuon -107 268 Verderop in dit verslag wordt nader ingegaan op de bijzondere posten en fair value-mutaties die in de resultaten over de afgelopen twee jaar zijn begrepen. NUON JAARVE RSL AG 2007 29 Netto-omzet uit voortgezette bedrijfsactiviteiten op de stijging van de inkoopprijs op de wereldmarkt voor ¤ miljoen brandstoffen, en de stijging van de afgerekende handelsresultaten zijn de voornaamste oorzaken van deze toename. Deze positieve effecten werden deels tenietgedaan door een afname 5.650 5.598 933 927 van de geleverde volumes van circa 8%. In het zakelijke segment is de afzet van elektriciteit ten opzichte van vorig jaar gedaald door het verlies van een grote klant begin 2007. Daarnaast is 1.860 2.012 de prijsstijging van elektriciteit per 1 januari 2007 ten dele gecompenseerd door verlagingen van de consumentenprijs voor elektriciteit als gevolg van dalende inkoopprijzen tegen het eind van 2006 en in de loop van 2007. Het aantal elektriciteits2.857 ~ 2.659 leveringscontracten op de Nederlandse consumentenmarkt is in 2007 met minder dan 1% gedaald tot circa 2,3 miljoen (2006: 2,3 miljoen). In de eerste helft van 2007 zagen we het 2007 2006 Elektriciteit (incl. fair value-mutaties) Gas Warmte en overige producten aantal klantcontracten sterk dalen; door marketing- en prijsacties hebben we echter in het tweede helft deze daling voor een groot deel ongedaan weten te maken. In de Duitse consumentenmarkt zijn we in 2006 begonnen met de levering van elektriciteit in een beperkt aantal steden. In 2007 is het aantal klanten toegenomen tot circa 210.000. De netto-omzet over het gehele boekjaar 2007 is gestegen tot € 5.650 miljoen (2006: € 5.598 miljoen). Indien bijzondere posten buiten beschouwing worden gelaten, dan is sprake van een stijging van de netto-omzet van 6% tot € 5.727 miljoen (2006: € 5.390 miljoen). Bovendien is het aantal steden waarin Nuon Duitsland actief is, uitgebreid met onder meer Hamburg, Stuttgart, Düsseldorf en Leipzig. In België is begin 2007 de Waalse markt geopend voor nieuwkomers. Het aantal klanten in België is in 2007 gestegen tot circa 260.000. De omzet van het segment Netbeheer is licht gedaald, met name De netto-omzet elektriciteit, exclusief bijzondere posten, is in 2007 gestegen tot € 2.934 miljoen (2006: € 2.451 miljoen). De stijging van de elektriciteitsprijs per 1 januari 2007, in reactie als gevolg van lagere getransporteerde hoeveelheden en een negatief effect van hoeveelheids- en prijsverschillen en afloopresultaten over voorgaande jaren. Afzet elektriciteit <> 2007 2006 Elektriciteit (GWh) 20.691 Duitsland 19.566 2.490 1.628 Totaal afzet elektriciteit 23.684 25.763 2.300 Duitsland 2.300 260 210 Totaal 2.770 2.550 Nederland België 2.532 2.540 Aantal contracten consumenten- en kleinzakelijke markt (duizend) Nederland België De netto-omzet gas daalde over 2007 met 8% tot € 1.860 miljoen (2006: € 2.012 miljoen). De afzet van gas daalde met 13%, met name als gevolg van een relatief warm eerste halfjaar van 2007, vergeleken met een relatief koud voorjaar van 2006. Het totaal aantal graaddagen in 2007 is 6% lager dan in 2006. Deze daling werd deels gecompenseerd door een hoger prijsniveau van gas in 2007 ten opzichte van 2006. Dit in verband met de stijging van de gasprijs bij GasTerra. Per 1 januari 2007 is een prijs- 30 230 20 stijging doorgevoerd, gevolgd door een prijsverlaging met ingang van 1 juli 2007 als gevolg van dalende inkoopprijzen tegen het eind van 2006 en in de loop van 2007. Het aantal gasleveringscontracten in de Nederlandse consumentenmarkt bedroeg aan het eind van 2007 circa 1,9 miljoen (2006: 1,9 miljoen). De geleverde hoeveelheid gas in de Nederlandse zakelijke markt is gedaald. De omzet van het segment Netbeheer is licht gedaald door een daling van de hoeveelheid getransporteerd gas. Verslag van de Raad van Bestuur Financieel Afzet gas <> 2007 2006 Gas (miljoen m3) 5.122 Duitsland 4.404 343 71 Totaal afzet gas 4.818 5.522 1.900 Duitsland 1.900 140 10 Totaal 2.050 2.030 2.567 2.718 Nederland België 324 76 Aantal contracten consumenten- en kleinzakelijke markt (duizend) Nederland België 130 – Aantal graaddagen Nederland De netto-omzet warmte en overige producten is in 2007 met € 933 miljoen nagenoeg gelijk gebleven aan het voorgaande jaar (2006: € 927 miljoen). De omzet warmte bleef stabiel, ondanks een lagere afzet door het relatief warme weer. Onze installatieactiviteiten (Feenstra) realiseerden een omzetgroei. De omzet van de overige activiteiten, als beveiliging, openbare verlichting, metering en industrieparkmanagement bleven op een gelijk niveau. Brutomarge uit voortgezette bedrijfsactiviteiten ¤ miljoen 2.577 2.244 593 653 433 ~ 340 ~ 1.551 1.251 2007 2006 Elektriciteit Gas Warmte en overige producten De gerapporteerde brutomarge over 2007 bedraagt € 2.577 miljoen (2006: € 2.244 miljoen). Indien bijzondere posten en fair value-mutaties buiten beschouwing worden gelaten, dan is sprake van een stijging van de brutomarge van 28% tot € 2.677 miljoen (2006: € 2.086 miljoen). De brutomarge, uitgedrukt als percentage van de netto-omzet en exclusief bijzondere posten, steeg van 39% in 2006 tot 47% in 2007, voornamelijk als gevolg van de stijging van de marge op de productie van elektriciteit en een stijging van de afgerekende resultaten uit handelsactiviteiten. De gerapporteerde brutomarge elektriciteit over 2007 bedroeg € 1.551 miljoen (2006: € 1.251 miljoen). Exclusief bijzondere posten en fair value-mutaties steeg de brutomarge met 49% tot € 1.632 miljoen (2006: € 1.093 miljoen). De verbetering van de brutomarge is vooral gerealiseerd in het segment Productie & Handel, door een toename van de marge op de opwek van elektriciteit, deels gedreven door de toename van de eigen productie in 2007 van circa 26% en de verbeterde beschikbaarheid van de centrales, evenals de toename van de afgerekende handelsresultaten ten opzichte van vorig jaar. Vooral door deze effecten steeg de brutomarge, uitgedrukt als percentage van de netto-omzet, van 45% in 2006 naar 56% in 2007. Het segment Distributie & Verkoop Nederland, waarin onze leveringsactiviteiten zijn opgenomen, rapporteerde een stijging van de brutomarge door een toename van de geleverde hoeveelheid elektriciteit in de Nederlandse consumentenmarkt. De brutomarge in de Nederlandse zakelijke markt daalde in geringe mate, ondanks de gedaalde afzet van elektriciteit in dit marktsegment. Het segment Netbeheer, dat de activiteiten op het gebied van het transport van elektriciteit omvat, rapporteerde een daling van de brutomarge. Deze daling wordt veroorzaakt door een daling van de getransporteerde hoeveelheid elektriciteit, het effect van hoeveelheids- en prijsverschillen en afloop op eind 2006 ingeschatte nog te factureren verkopen. De brutomarge van onze activiteiten in België en Duitsland is gedaald, deels door de prijs- en klantenacties die in 2007 zijn uitgevoerd om nieuwe klanten aan te trekken. Daarnaast blijven de marktomstandigheden in België moeilijk. Er is slechts een beperkt aantal aanbieders actief op de Belgische markt. Bovendien lopen de prijsbewegingen op de verkoopmarkt niet synchroon met de prijsontwikkeling op de wholesalemarkt. NUON JAARVE RSL AG 2007 31 De brutomarge gas over 2007 is met 27% gestegen tot verband met de toegenomen omzet van de installatieactiviteiten € 433 miljoen (2006: € 340 miljoen). Het geleverde volume (Feenstra), het hogere activiteitenniveau van Netwerk Services, gas in de drie kernlanden is in 2007 gedaald met 13% ten het onderdeel dat zorgdraagt voor de infrastructuur, en een opzichte van 2006. Deze daling is voornamelijk zichtbaar in de versterking van diverse ondersteunende functies als het Customer consumenten- en zakelijke markt in Nederland en weerspiegelt Care Center (CCC). Daarnaast hebben salarisstijgingen plaats- een lager aantal graaddagen ten opzichte van 2006, hetgeen gevonden uit hoofde van de nieuwe sector CAO Energie. wordt veroorzaakt door het relatief zachte eerste halfjaar van De externe personeelskosten zijn in 2006 uitgekomen op 2007. Deze daling is door een aantal zaken gecompenseerd. € 176 miljoen (2005: € 163 miljoen). De stijging van de externe Ten eerste zijn de verkoopprijzen relatief hoger dan in 2006. personeelskosten weerspiegelt een hoger activiteitenniveau, Deze verhoging was een reactie op de stijging van de inkoopprijs voornamelijk in de bedrijfsonderdelen CCC en Netwerk Services. van brandstoffen in 2006. Daarnaast zijn de positieve effecten van onze ondergrondse gasopslag (operationeel met ingang van 2007) merkbaar in de marge. Tenslotte is de marktdynamiek op de gasmarkt (TTF) gewijzigd door een toename van het aantal aanbieders. De brutomarge, uitgedrukt als percentage van de netto-omzet is gestegen van 17% in 2006 naar 23% in 2007. De brutomarge warmte en overige producten daalde in 2007 tot € 593 miljoen (2006: € 653 miljoen). Exclusief bijzondere posten en fair value-mutaties daalde de brutomarge relatief minder van € 653 miljoen in 2006 tot € 612 miljoen in 2007. Belangrijkste oorzaak van de daling is gelegen in het relatief warme weer in het eerste halfjaar van 2007, vergeleken met een relatief koud voorjaar in 2006. De brutomarge op de levering van warmte en koude en de meteringsactiviteiten bleef stabiel. De installatieactiviteiten hebben een stijging van de brutomarge gerapporteerd, door een hogere afzet van ketels in 2007. De brutomarge van de overige activiteiten is ten opzichte van vorig jaar gedaald. Operationele kosten uit voortgezette bedrijfsactiviteiten ¤ miljoen ~ ~ 1.315 1.276 498 496 176 163 641 617 ~ De overige operationele kosten zijn met € 498 miljoen nagenoeg gelijk gebleven aan het niveau van 2006 (€ 496 miljoen). Exclusief bijzondere posten is er sprake van een daling van de overige operationele kosten van € 448 miljoen in 2006 naar € 437 miljoen in 2007. Deze daling is toe te schrijven aan het succes van kostenbeheersingsmaatregelen en een daling van de afwaarderingen op debiteuren ten opzichte van vorig jaar als gevolg van de verbetering van de samenstelling van de debiteurenportfolio. Deze daling is gerealiseerd ondanks gestegen marketingkosten door een toename van de marketinginspanningen op de consumentenmarkt en een toename van juridische en advieskosten in verband met de diverse strategische projecten in 2007, zoals het voorgenomen splitsingsproces. Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten De afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen bedragen in 2006 € 364 miljoen (2006: € 350 miljoen). In 2007 is voor een aantal warmtekrachtkoppelingsinstallaties en duurzame energiebronnen (voornamelijk zonne-energie) gebleken dat er sprake was van een bijzondere waardevermindering, als gevolg van wijzigingen in marktomstandigheden. In totaal bedroegen de bijzondere waardeverminderingen € 36 miljoen (2006: € 58 miljoen). In 2007 is voor € 11 miljoen aan waardeverminderingen uit eerdere jaren teruggenomen ten gunste van het resultaat (2006: € 24 miljoen). Exclusief deze bijzondere posten zijn de afschrijvingen over 2007 gestegen tot € 339 miljoen (2006: € 316 miljoen). Deze stijging wordt vooral veroorzaakt door de afschrijving op buiten gebruik gestelde activa. Bedrijfsresultaat uit voortgezette bedrijfsactiviteiten ¤ miljoen 2007 2006 Personeel Extern Overig ~ 1.114 ~ 849 De gerapporteerde operationele kosten over 2007 bedragen € 1.315 miljoen (2006: € 1.276 miljoen). Exclusief bijzondere posten is sprake van een stijging van 2% tot € 1.252 miljoen (2006: € 1.228 miljoen). De personele kosten zijn gestegen van € 617 miljoen in 2006 tot € 641 miljoen 2007. Het aantal eigen personeelsleden is ten opzichte van vorig jaar met 2% gestegen. Deze stijging houdt 32 2007 2006 Verslag van de Raad van Bestuur Financieel Het bedrijfsresultaat uit voortgezette bedrijfsactiviteiten is in 2007 gestegen tot € 1.114 miljoen (2006: € 849 miljoen). Indien bijzondere posten buiten beschouwing worden gelaten, dan is het bedrijfsresultaat met 68% gestegen tot € 1.302 miljoen in 2007 (2006: € 773 miljoen). De toename van de brutomarge is de belangrijkste oorzaak van deze stijging. Financiële baten en lasten Het saldo van de financiële baten en lasten over 2007 bedraagt € 30 miljoen negatief ten opzichte van € 53 miljoen negatief in het jaar daarvoor. De belangrijkste oorzaak van de daling is gelegen in de ontwikkeling van de nettoschuldpositie. Een sterke stijging in het saldo liquide middelen gecombineerd met hogere rentetarieven heeft gezorgd voor hogere rentebaten. Daarnaast Resultaat na belastingen uit beëindigde bedrijfsactiviteiten Het gerapporteerde resultaat na belastingen van de activiteiten die we voornemens zijn te verkopen of reeds hebben verkocht, bedroeg in 2007 € 11 miljoen, ten opzichte van € 301 miljoen in het jaar ervoor. Het resultaat over 2006 werd positief beïnvloed door bijzondere posten als de verkoop van niet-kernactiviteiten (€ 77 miljoen), de vrijval van een voorziening voor de afwikkeling van de verkoop van een deelneming (€ 128 miljoen) en de vrijval van de post achtergestelde converteerbare leningen (€ 91 miljoen) ten gunste van het resultaat. Indien deze posten buiten beschouwing worden gelaten, dan steeg het resultaat uit beëindigde activiteiten van € 5 miljoen in 2006 tot € 11 miljoen in 2007. zijn in 2006 kosten van vervroegde aflossing van enkele leningen verantwoord. Anderzijds zijn in 2007 extra valutalasten Resultaat na belastingen verantwoord door ondermeer het verbreken van een hedgerelatie ¤ miljoen op USD-zekerheden (collaterals). Belastingen over het resultaat uit voortgezette bedrijfsactiviteiten De effectieve belastingdruk (de belastingdruk uitgedrukt als percentage van het resultaat voor belastingen uit voortgezette activiteiten) is in 2007 uitgekomen op 21,9% ten opzichte van 42,6% in 2006. Deze daling is in belangrijke mate het gevolg van een belastingbate die voortvloeit uit de finale vaststelling van compensabele verliezen uit eerdere jaren. Verder daalde de effectieve druk vanwege een daling van het tarief voor de vennootschapsbelasting van 29,6% in 2006 naar 25,5% in 2007. Daarnaast was de belastingdruk in 2006 relatief hoog door verliezen op buitenlandse activiteiten waarvoor geen latente belastingvordering in de balans was opgenomen, gezien de onzekerheid omtrent realisatie en de termijn waarop deze zou plaatsvinden. Tenslotte zijn in 2006 de negatieve effecten op de latente belastingvorderingen en -verplichtingen geboekt van de tariefswijzigingen voor de vennootschapsbelasting met ingang van 1 januari 2007. 875 763 ~ 2007 2006 Het resultaat na belastingen over 2007 toerekenbaar aan de aandeelhouders van n.v. Nuon is gestegen tot € 875 miljoen (2006: € 763 miljoen). Exclusief bijzondere posten is het resultaat na belastingen gestegen van € 495 miljoen in 2006 tot € 982 miljoen in 2007. Resultaat uit deelnemingen en joint ventures Het resultaat uit deelnemingen en joint ventures bedraagt in 2007 € 18 miljoen, ten opzichte van € 6 miljoen in 2006. In 2007 heeft het nieuwe Offshore Windpark Egmond aan Zee positief bijgedragen aan de resultaten. Dit windpark, dat eigendom is van NoordzeeWind, een samenwerkingsverband van Nuon en Shell, is in de tweede helft van 2006 gestart met de levering van stroom. Resultaat na belastingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten Het gerapporteerde resultaat na belastingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten over 2007 bedroeg € 865 miljoen (2006: € 463 miljoen). Exclusief bijzondere posten en fair value-mutaties is het resultaat na belastingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten gestegen met 98% tot € 972 miljoen (2006: € 491 miljoen). Naast een verbetering van de brutomarge en lagere belastinglasten, is het resultaat na belastingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten positief beïnvloed in 2007 door resultaten uit het Offshore Windpark Egmond aan Zee. NUON JAARVE RSL AG 2007 33 Bijzondere posten1 begrepen in het resultaat Bijzondere posten in de Inkoopkosten energie/Brutomarge Onze resultaten zijn de afgelopen twee jaar sterk beïnvloed door bijzondere posten. Wij definiëren bijzondere posten als posten die -in onze opinie- niet direct voortvloeien uit de reguliere bedrijfsvoering en/of die qua aard en omvang dusdanig significant zijn dat deze voor een goede analyse van de onderliggende resultaten apart moeten worden beschouwd. Wij hanteren voor bijzondere posten een richtbedrag van circa € 20 miljoen. Dit richtbedrag wordt niet toegepast voor bijzondere waardeverminderingen en fair value-mutaties van energie commodity-contracten, omwille van de vergelijkbaarheid over de jaren. Ons nettoresultaat is in 2007 voor € 107 miljoen negatief beïnvloed door bijzondere posten (2006: een bate van € 268 miljoen). (€ 23 miljoen last; 2006: € 50 miljoen last) Bijzondere posten in de Netto-omzet (€ 77 miljoen last; 2006: € 208 miljoen bate) IAS 39 vereist dat financiële instrumenten en derivaten, waaronder energie commodity-contracten, tegen fair value worden gewaardeerd en dat waardestijgingen en -dalingen in principe in het resultaat moeten worden verwerkt. Sterke fluctuaties in de prijzen voor grondstoffen en elektriciteit hebben een sterke invloed op (de volatiliteit van) de resultaten en de derivaatposities op de balans. De waardeontwikkeling van energie commodity-contracten ligt voor een deel buiten de directe invloedssfeer van Nuon, met name voor een deel van de contracten voor eigen gebruik die onder IFRS tegen fair value moeten worden gewaardeerd. Bovendien betreffen fair valuemutaties ongerealiseerde (nog niet afgerekende) resultaten. Bij de analyse van de onderliggende resultaten gaan wij uit van de afgerekende handelsresultaten, gecorrigeerd voor toevoegingen aan en onttrekkingen uit de hedge-reserve. De correctie op het gerapporteerde resultaat, zijnde het verschil tussen het gerapporteerde resultaat inclusief (ongerealiseerde) fair valuemutaties en het resultaat gebaseerd op afgerekende transacties, bedroeg in 2007 € 57 miljoen (last 2006: € 158 miljoen bate). Dit houdt in dat de afgerekende handelsresultaten in 2007 hoger waren dan de gerapporteerde handelsresultaten inclusief fair value-mutaties. Deze post is in het segment Productie & Handel verantwoord. Voor meer informatie over de verwerking van fair value-mutaties wordt verwezen naar noot 37 bij de Jaarrekening. In 2007 heeft de DTe een uitspraak gedaan inzake een geschil met enige klanten over de in rekening gebrachte tarieven. Dit heeft geleid tot een herziening van tarieven die tot een last van € 20 miljoen hebben geleid in het segment Netbeheer. Daarnaast is in 2006 een langlopend aankoopcontract voor emissierechten afgekocht, dat heeft geleid tot een compensatie van € 50 miljoen (segment Productie & Handel). 1 Wij benadrukken dat ‘bijzondere posten’ of ‘resultaat exclusief bijzondere posten’ niet zijn ontleend aan, of worden voorgeschreven door International Financial Reporting Standards (IFRS) of de International Accounting Standards Board (IASB). 34 In het boekjaar 2006 hebben wij een voorziening getroffen voor nagekomen kosten uit voorgaande jaren ter hoogte van € 50 miljoen, die betrekking heeft op duurzame energie. In 2007 is informatie beschikbaar gekomen, waardoor een bedrag van € 10 miljoen uit de voorziening vrij kon vallen ten gunste van het resultaat van het segment Productie & Handel. In de loop van 2007 bleek dat de aanneemsom voor een aantal innovatieve projecten op het gebied van levering van warmte niet voldoende was om de verwachte kosten voor deze projecten te dekken. In verband hiermee is een voorziening van € 19 miljoen getroffen voor verlieslatende contracten in het segment Distributie & Verkoop Nederland. In december vloog een Apache-helicopter van de Koninklijke Luchtmacht tijdens een oefening in een hoogspanningslijn over de Waal nabij Hurwenen. Dit leidde tot stroomuitval voor circa 30.000 huishoudens en bedrijven in de Tieler- en Bommelerwaard. Na 48 uur werd de stroomvoorziening in het gebied hersteld. De kosten van noodvoorzieningen en de compensatievergoedingen voor klanten die zijn getroffen door de stroomstoring zijn voorlopig vastgesteld op circa € 14 miljoen. Het Ministerie van Defensie is aansprakelijk gesteld, maar erkent op dit moment geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van het ongeval. Deze post is verantwoord in het resultaat van de segmenten Distributie & Verkoop Nederland (€ 10 miljoen) en Netbeheer (€ 4 miljoen). Bijzondere posten in de Operationele kosten (€ 63 miljoen last; 2006: € 48 miljoen last) Het segment Productie & Handel heeft in 2007 kosten gemaakt voor een bedrag van € 22 miljoen die verband houden met de ontwikkeling van de nieuwe elektriciteitscentrale Nuon Magnum in de Groningse Eemshaven (2006: € 29 miljoen). Het segment Netbeheer heeft voor in totaal € 22 miljoen aan precarioheffingen ten laste van het resultaat gebracht (2006: € 19 miljoen). Gedurende 2007 was sprake van een mogelijk wettelijk verbod op precarioheffing. Later in het jaar werd duidelijk dat het verbod op precarioheffing voorlopig wordt uitgesteld en door het kabinet zal worden meegenomen in de evaluatie van de gemeentelijke belastingheffing. Voor de voorgenomen fusie met Essent hebben wij in 2007 in totaal € 19 miljoen aan kosten gemaakt, die onder meer betrekking hebben op advieskosten (segment Overige activiteiten). Bijzondere posten in de Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen (€ 25 miljoen last; 2006: € 34 miljoen last) In 2007 zijn bijzondere waardeverminderingen van € 36 miljoen en terugnames van eerdere bijzondere waardeverminderingen van € 11 miljoen verantwoord (2006: bijzondere waardeverminderingen van € 58 miljoen en terugnames van € 24 miljoen). Verslag van de Raad van Bestuur Analyse per segment De bijzondere waardeverminderingen in 2007 hebben Analyse per segment voornamelijk betrekking op zon- en windparken. De terugname In het hierna volgende deel worden de resultaten per segment behandeld. Voor een beschrijving van de activiteiten en producten van onze segmenten verwijzen wij naar www.nuon.nl/verslaggeving2007. van eerdere bijzondere waardeverminderingen heeft met name betrekking op bijzondere waardeverminderingen uit het verleden van enkele gasgestookte elektriciteitscentrales, waarvan is gebleken dat de waardeverminderingen zijn opgehouden te marges en de inzet van deze activa in de toekomstige elektriciteits- Netto-omzet per segment Bedrijfsresultaat per segment productie. ¤ miljoen, incl. interne leveringen ¤ miljoen Bijzondere posten in de Belastingen (€ 81 miljoen bate; 2006: € 100 miljoen last) Het belastingeffect op de bijzondere posten bedroeg een bate van € 46 miljoen (2006: € 29 miljoen last). Daarnaast is het nettoresultaat positief beïnvloed door een belastingbate van € 35 miljoen als gevolg van de finale vaststelling van compensabele verliezen uit eerdere jaren. Deze verliezen zijn in het verleden niet gewaardeerd, gezien de onzekerheid omtrent de realisatie ervan (segment Overige activiteiten). Verder is in 2006 de post latente belastingvorderingen met € 71 miljoen afgewaardeerd in verband met de aangekondigde verlaging van het tarief voor de vennootschapsbelasting per 1 januari 2007 van 29,6% naar 25,5%. ~ ~ ~ ~ bestaan gezien de meest recente inzichten met betrekking tot Bijzondere posten in het Resultaat deelnemingen en joint ventures (nihil; 2006: € 4 miljoen last) Het resultaat deelnemingen en joint ventures over 2006 bevat een last van € 4 miljoen die verband houdt met de afwaardering van een warmtekrachtcentrale in Nuon Duitsland. Bijzondere posten in het Resultaat beëindigde bedrijfsactiviteiten (nihil; 2006: € 296 miljoen bate) In 2006 zijn in het resultaat van de beëindigde bedrijfsactiviteiten diverse baten begrepen die verband houden met de resultaten op de afstoting van niet-kernactiviteiten en de afwikkeling van verplichtingen uit het verleden in verband met afgestoten activiteiten. In 2006 is onder de post resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten een bate van € 91 miljoen verantwoord. Deze houdt verband met de vrijval van de post converteerbare achtergestelde leningen. Deze leningen zijn in het verleden afgesloten met de aandeelhouders van n.v. Nuon in verband met afgegeven garanties bij de verkoop van niet-strategische deelnemingen (Dattel, Multikabel, Gelrevision, UTH en EPON). In 2006 zijn de garantietermijnen verstreken en is dit bedrag vrijgevallen ten gunste van het resultaat. Daarnaast is de voorziening verkoop deelnemingen van € 128 miljoen vrijgevallen ten gunste van het resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten. Deze vrijval heeft betrekking op een voorziening voor mogelijke verplichtingen voor niet-marktconforme kosten die het gevolg waren van door Nuon afgegeven garanties ten tijde van de verkoop van een deelneming in productieonderneming EPON. Gedurende 2006 is vast komen te staan dat de verplichting is komen te vervallen. Tot slot omvat het resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten de boekwinsten uit de verkoop van niet-kernactiviteiten Vitens N.V., Shantou Dan Nan Wind Power Co. Ltd., Utilities Inc., Cascal B.V. en Paques B.V. van in totaal € 77 miljoen. 1.114 161 9.300 849 9.294 594 591 1.208 1.248 222 546 162 532 616 -125 -151 3.244 3.182 4.254 4.273 ¤ 2007 2006 Distributie & Verkoop Nederland Productie & Handel 2007 2006 Netbeheer Overige activiteiten Distributie & Verkoop Nederland Financiële resultaten 2007 De netto-omzet van het segment Distributie & Verkoop Nederland, inclusief interne leveringen, is in 2007 gedaald tot € 4.254 miljoen (2006: € 4.273 miljoen). In beide jaren waren geen bijzondere posten in de omzet begrepen. De daling van de omzet is voornamelijk het gevolg van de daling van de afzet van gas. Het jaar 2007 was relatief warm vergeleken met het jaar 2006. Dit effect werd ten dele tenietgedaan door de stijging van de gasprijs ten opzichte van 2006. Bovendien is in de consumentenmarkt het geleverde volume elektriciteit gestegen, en lag de prijs van elektriciteit in 2007 op een hoger niveau dan in 2006. Het aantal elektriciteitsleveringscontracten in de Nederlandse consumentenmarkt bedroeg aan het eind van 2007 2,3 miljoen ten opzichte van 2,3 miljoen aan het eind van 2006. Het aantal gasleveringscontracten in de Nederlandse consumentenmarkt bedroeg 1,9 miljoen aan het eind van 2007, ten opzichte van 1,9 miljoen aan het eind van 2006. De omzet warmte en overige producten -warmte, installatieactiviteiten, industrieparkmanagement, beveiliging, metering, en value added serviceslag op een vergelijkbaar niveau ten opzichte van vorig jaar. De klanttevredenheid is in de Nederlandse consumentenmarkt in de loop van 2007 gestegen. Dit blijkt uit extern onderzoek dat we periodiek laten uitvoeren en waarbij we onze score afzetten tegen die van onze grootste concurrenten. In de volgende grafiek wordt de ontwikkeling van de klanttevredenheid in de Nederlandse consumentenmarkt getoond in de afgelopen jaren. NUON JAARVE RSL AG 2007 35 Klanttevredenheid consumentenmarkt1 ■ % ~ 82 81 79 84 88 ■ 2003 1 2004 2005 2006 2007 Klanttevredenheid wordt gemeten als het deel van de ondervraagde klanten dat aangeeft tevreden of zeer tevreden te zijn over de dienstverlening van Nuon. Het gerapporteerde bedrijfsresultaat is in 2007 gedaald tot € 532 miljoen (2006: € 616 miljoen). Indien bijzondere posten buiten beschouwing worden gelaten dan is het bedrijfsresultaat met 11% gedaald tot € 555 miljoen (2006: € 625 miljoen). De verbetering van de brutomarge op de levering van elektriciteit, warmte en overige producten werd tenietgedaan door hogere kosten van eigen personeel en de inhuur van externe medewerkers. Dit laatste houdt verband met een hoger activiteitenniveau van de infrastructurele werkzaamheden (Netwerk Services), de installatieactiviteiten (Feenstra) en de serviceactiviteiten van het CCC. Bovendien werd het bedrijfsresultaat in 2006 positief beïnvloed door de vrijval van voorzieningen. Operationele resultaten 2007 ■ Het aantal elektriciteitsen gasleveringscontracten in de Nederlandse consumentenmarkt is met minder dan 1% gedaald in 2007 in een concurrerende markt; ■ Daling marktpositie zakelijke markt door verlies grote klant; ■ Klanttevredenheid gestegen: consumentenmarkt eerste plaats, zakelijke markt tweede plaats; ■ Nuon behaalt gedurende heel 2007 goede scores in DTe-onderzoek naar kwaliteit afwikkeling administratieve processen rondom switchen en verhuizingen; ■ Opening 3 nieuwe energiewinkels in Nederland; ■ Introductie nieuwe dienst voor consumentenmarkt: klanten kunnen energiebesparende producten terugbetalen via besparing op de energierekening; ■ Introductie nieuwe proposities zakelijke markt: ■ VastePrijsStroom en -Gas voor het MKB voor maximaal 5 jaar; ■ VastePrijsStroom voor de grootzakelijke markt voor een periode van maximaal 10 jaar; ■ Verdere investering in Helianthos, welke moet leiden tot de ontwikkeling van zonnecelfolie. Deze folie kan met enkele jaren voor een doorbraak zorgen op het gebied van zonne-energie en het aandeel decentrale opwek doen groeien; 36 Overeenkomst getekend met Nederlandse cv-ketelfabrikant Remeha en het Australische CFCL voor de ontwikkeling van een nieuwe generatie hoogrendementsketels. Deze is gebaseerd op een brandstofcel, die in de toekomst huishoudens en kleine bedrijven van warmte én elektriciteit kan voorzien; Actie: gratis spaarlamp voor 3 miljoen huishoudens. Hiermee kan op jaarbasis de uitstoot van 128.000 ton CO2 worden voorkomen. Agenda 2008 segment Distributie & Verkoop Nederland ■ De versterking van de positie op de zakelijke markt, met name op de gasmarkt; ■ Het behoud van marktaandeel en klantaantallen in de Nederlandse consumentenmarkt; ■ Continue aandacht voor klanttevredenheid in alle marktsegmenten en de kwaliteit van administratieve klantprocessen rondom verhuizingen en switches; ■ De vermindering van CO2-uitstoot door onze klanten actief te coachen op mogelijkheden tot energiebesparing; ■ Het verder gereedmaken van de door Helianthos ontwikkelde technologie voor flexibele zonnecellen voor grootschalig gebruik; ■ Continue aandacht voor kostenbeheersing. Productie & Handel Financiële resultaten 2007 De gerapporteerde netto-omzet over 2007 is uitgekomen op € 3.244 miljoen (2006: € 3.182 miljoen). Exclusief bijzondere posten en fair value-mutaties is de netto-omzet gestegen van € 2.974 miljoen in 2006 tot € 3.301 miljoen in 2007. De stijging van de productie van elektriciteit, onder meer door een hogere beschikbaarheid van de centrales en gunstige marktomstandigheden, heeft bijgedragen aan de stijging van de netto-omzet. Bovendien zijn de afgerekende handelsresultaten gestegen ten opzichte van vorig jaar. Het gerapporteerde bedrijfsresultaat bedraagt € 546 miljoen (2006: € 162 miljoen). Indien bijzondere posten en fair valuemutaties buiten beschouwing worden gelaten, dan is het bedrijfsresultaat gestegen tot € 634 miljoen (2006: € 33 miljoen) door een verbetering van de marge op de opwek van elektriciteit in combinatie met de hiervoor genoemde gestegen elektriciteitsproductie en de toename van de afgerekende handelsresultaten. De gasopslagactiviteiten hebben in het eerste jaar van operatie eveneens een positieve bijdrage geleverd aan de stijging van de brutomarge; Nuon heeft hiermee in 2007 een besparing kunnen realiseren op de ingekochte gascapaciteit bij GasTerra. Deze stijging werd deels tenietgedaan door hogere operationele kosten, die voor een groot deel verband houden met de hoeveelheid nieuwe projecten die we op dit moment aan het ontwikkelen zijn. Voorbeelden hiervan zijn Nuon Magnum fase 2 (de kolenvergassingsinstallatie), de gasgestookte centrales in Duitsland en België, de uitbreiding van de gasopslag in Epe en de aansluiting van de gasopslag op het Duitse gasnet, de geplande gasopslag in Zuidwending (Groningen) en de uitbreiding of vervanging van bestaande productiecapaciteit. Verslag van de Raad van Bestuur Analyse per segment Netbeheer Capaciteit en productie Nuon beschikt in totaal over 3.735 MW ‘grijze’ productiecapaciteit. Met deze capaciteit is in 2007 16,7 TWh aan elektriciteit opgewekt (2006: 3.747 MW waarmee 13,2 TWh elektriciteit is opgewekt). De CO2-uitstoot die hiermee gepaard ging bedroeg 14.881 kiloton. Daarnaast beschikt Nuon over 373 MW duurzame opwekcapaciteit, waarmee in 2007 667 GWh elektriciteit is opgewekt (2006: 343 MW waarmee 612 GWh is opgewekt). Brandstofmix energieproductie Nederland 36,5% Kolen 0,4% Waterkracht 0,03% Zon 2,8% Wind 0,3% Biomassa 2007 19,2% Hoogovengas Financiële resultaten 2007 De gerapporteerde netto-omzet is gedaald van € 1.248 miljoen in 2006 tot € 1.208 miljoen in 2007. Exclusief bijzondere posten is sprake van een daling van de netto-omzet tot € 1.228 (2006: € 1.248 miljoen). Deze daling wordt met name veroorzaakt door het relatief warme weer in het eerste halfjaar van 2007, dat een negatief effect had op de getransporteerde volumes gas. Ten opzichte van 2006 is in het verslagjaar 7,4% minder gas getransporteerd; het gemiddelde verbruik per contract daalde met 8,2%. Daarnaast is de omzet gedaald door een negatieve afloop in 2007 op ingeschatte nog te factureren verkopen aan het eind van 2006. Daarentegen is in 2007 2% meer elektriciteit getransporteerd dan in het jaar daarvoor. Deze groei wordt voor 1,3% veroorzaakt door een toename van het aantal klantcontracten. Het verbruik per contract is gemiddeld met 0,7% gestegen door toegenomen economische bedrijvigheid bij met name de afnemers op de hogere netvlakken, die overigens een beperkte bijdrage leveren aan de variabele omzetcomponent. 25,1% Aardgas WKC’s 15,7% Aardgas centrales Operationele resultaten 2007 ■ Ondergrondse gasopslag in Epe (Duitsland) operationeel sinds begin januari (4 cavernes). Verdere uitbreiding en aansluiting op het Duitse gasnet staan gepland voor 2009; ■ Offshore Windpark Egmond aan Zee officieel in gebruik genomen. Uitstekende resultaten over boekjaar 2007 door goede windcondities; ■ Definitieve investeringsbeslissing 1.300 MW gasgestookte gedeelte van de elektriciteitscentrale Nuon Magnum in november goedgekeurd door aandeelhouders. Eerste contracten voor de constructie zijn eind 2007 en begin 2008 getekend met aannemers; ■ Proef gestart voor CO2-afvang in Willem-Alexandercentrale Buggenum; ■ Diverse projecten worden voorbereid zoals de kolenvergassingsinstallatie voor Nuon Magnum, gasopslag Zuidwending, gasgestookte centrales in Duitsland en België. Agenda 2008 segment Productie & Handel ■ De versterking van de capaciteit van de energieketen, ondermeer door de bouw van Nuon Magnum en de voorbereidingen voor de bouw van centrales in Duitsland en België; ■ Verdere versterking van de positie van Nuon op het gebied van gasopslag met de additionele cavernes in Epe en de aansluiting op het Duitse gasnet en de bouw van ondergrondse gasopslag in Zuidwending (Groningen); ■ Optimalisatie van de prestaties van ons grijze en groene productiepark door een sterke focus op beschikbaarheid en het uitnutten van mogelijkheden in de markt. De klanttevredenheid is in 2007 gestegen. Dit houdt mede verband met de verbetering van de kwaliteit van de administratieve processen rondom switchen en verhuizen, zoals blijkt uit de scorecard van de DTe. Het gerapporteerde bedrijfsresultaat over 2007 bedraagt € 161 miljoen (2006: € 222 miljoen). Exclusief bijzondere posten is sprake van een daling van € 241 miljoen in 2006 tot € 217 miljoen in 2007, voornamelijk door de daling van de omzet. De investeringen in de gasen elektriciteitsnetwerken, die door het segment Distributie & Verkoop Nederland in opdracht van Continuon Netbeheer worden gedaan, bedroegen in 2007 € 238 miljoen (2006: € 216 miljoen). Klanten die elektriciteit afnemen via het netwerk van Continuon Netbeheer zaten in 2007 gemiddeld 48,4 minuten zonder stroom (2006: 29,7 minuten). Zonder het helicopter-incident in de Tieler- en Bommelerwaard zou de uitvalduur fors zijn gedaald naar 23,5 minuten, het laagste niveau sinds 2000. Daarnaast is ook het aandeel graafschades in 2007 gestegen. Continuon Netbeheer wijt dit aan de toegenomen economische activiteit gedurende het hele jaar. Storingen in een bepaald type kabelverbindingsstukken -de Nekaldietmof- kwamen in 2007 veel minder voor dan in voorgaande jaren. Sinds 2003 voert Continuon Netbeheer een programma uit om deze storingsgevoelige moffen te vervangen. Voor gas was de gemiddelde uitvalduur per klant slechts 20 seconden (2006: 19 seconden). Dat betekent dat zowel het elektriciteits- als het gasnet gedurende 99,99% van het jaar goed functioneerde; hiermee behoren onze netwerken tot de meest betrouwbare ter wereld. NUON JAARVE RSL AG 2007 37 Aantal contracten en getransporteerde volumes Continuon Netbeheer <> Eenheid Aantal contracten elektriciteit per 31 december miljoen Aantal contracten gas per 31 december miljoen Getransporteerde volumes elektriciteit GWh Getransporteerde volumes gas In november 2006 is de Wet onafhankelijk netbeheer (WON) aangenomen. De WON heeft wijzigingen aangebracht in de Elektriciteits- en Gaswet. In 2007 is een Koninklijk Besluit gevolgd over de inwerkingtreding daarvan. Op grond van de WON zijn wij verplicht per 1 januari 2008 het beheer van onze hoogspanningsnetten van 110 kV en hoger aan de landelijk netbeheerder TenneT over te dragen. TenneT heeft zichzelf daartoe conform de bepalingen van de WON aangewezen als beheerder van die netten met uitzondering van dat deel waar een cross border leasecontract op rust. De overdracht van het beheer aan TenneT per 1 januari 2008 zal vanwege de complexiteit van de uitvoering en om de leveringszekerheid te waarborgen, in eerste instantie plaatsvinden door een aantal overgangsmaatregelen met TenneT overeen te komen. In 2008 zal gestreefd worden naar een definitieve regeling die de uitvoering van de WON beoogt. Overleg met TenneT daarover is gaande. Verderop in dit verslag wordt meer aandacht geschonken aan de verdere consequenties van de WON en het Koninklijk Besluit. Operationele resultaten 2007 ■ De klanttevredenheid van Continuon Netbeheer is verder verbeterd. Op zowel de consumenten- als de zakelijke markt scoort Continuon Netbeheer de eerste positie; ■ Uitrol ‘slimme’ meters bij 62.000 klanten in Arnhem, Alphen aan den Rijn en vier regio’s in Friesland. Deze slimme meters sturen meterstanden van consumenten naar de netbeheerder via het elektriciteitsnet. Continuon Netbeheer loopt hiermee voor op toekomstige wetgeving op grond waarvan alle Nederlanders in 2015 een slimme meter moeten hebben; ■ Overgangsmaatregelen voor de overdracht van het beheer van de hoogspanningsnetten van 110 kV en hoger aan TenneT. Agenda 2008 segment Netbeheer ■ De uitvoering van de WON, waaronder de zelfstandige uitvoering van meer wettelijke taken als netbeheerder met ingang van 1 juli 2008; ■ De verdere voorbereiding op de uitrol van slimme meters vanaf 2009; ■ Continue focus op klanttevredenheid en kwaliteit van administratieve klantprocessen rondom verhuizingen en switches; ■ Verdere investeringen in de kwaliteit van het netwerk, continue aandacht voor efficiënte bedrijfsvoering, de betrouwbaarheid van onze netwerken en het verder terugdringen van de uitvalduur. 38 miljoen m3 2007 2006 2,81 2,11 2,78 32.325 5.791 31.691 2,10 6.257 Overige activiteiten Financiële resultaten 2007 De netto-omzet is in 2007 vrijwel gelijk gebleven met € 594 miljoen (2006: € 591 miljoen). De stijging van het aantal klanten in België heeft zich in het vierde kwartaal voortgezet. Het aantal elektriciteitsklanten in België is in 2007 gestegen tot circa 260.000. De toename van het aantal klanten is mede het gevolg van de marktintroductie in Wallonië in het eerste kwartaal van 2007. Ook in Duitsland bouwen we verder aan de opbouw van onze klantenportefeuille. In 2007 is het aantal elektriciteitsklanten toegenomen tot circa 210.000 en hebben we naast Berlijn onze activiteiten uitgebreid naar Hamburg, Stuttgart, Leipzig en delen van Noordrijn-Westfalen. Ondanks hogere kosten in verband met het uitbreiden van de activiteiten van met name Nuon Duitsland is het gerapporteerde bedrijfsresultaat verbeterd van een verlies van € 151 miljoen in 2006 tot een verlies van € 125 miljoen in 2007. Exclusief bijzondere posten is het bedrijfsresultaat gestegen van een verlies van € 126 miljoen in 2006 tot een verlies van € 104 miljoen in 2007. Naast kosten die verband houden met de acquisitie van nieuwe klanten hebben we in 2007 extra kosten gemaakt voor diverse strategische projecten als splitsing en fusie. Operationele resultaten 2007 ■ Forse stijging van het aantal klanten in de Duitse consumentenmarkt en uitbreiding van het aantal steden waarin Nuon Duitsland actief is; ■ Opening van de Waalse energiemarkt heeft een stijging van het aantal klanten tot gevolg gehad; ■ Voorbereidingen voor de bouw van gasgestookte elektriciteitscentrales van circa 450 MW ieder, in Duitsland en in België. Agenda 2008 segment Overig De uitbreiding van de activiteiten in Duitsland en België. In Duitsland zal de levering van energie in 2008 worden uitgebreid naar Potsdam en delen van Midden-Duitsland; ■ Continue aandacht voor kostenbeheersing; ■ De uitvoering van diverse strategische projecten op corporate niveau. ■ Verslag van de Raad van Bestuur Overige aspecten Overige aspecten Brutoinvesteringen in materiële vaste activa ¤ miljoen Kasstromen ¤ miljoen 583 523 ~ 349 184 ~ 1.159 1.008 -401 -190 ~ ¤ -409 -634 ¤~ 2007 2007 2006 Financiering Investeringen Operationeel Kasstroom uit operationele activiteiten De operationele kasstroom is ten opzichte van 2006 verbeterd tot € 1.159 miljoen (2006: € 1.008 miljoen). De operationele resultaten, gecorrigeerd voor opbrengsten uit beëindigde bedrijfsactiviteiten in 2007, zijn ten opzichte van vorig jaar verbeterd, vooral als gevolg van een toename van de marge op de opwek van elektriciteit, in combinatie met een hogere productie en beschikbaarheid van de centrales. Daarnaast zijn de afgerekende resultaten uit handelsactiviteiten gestegen ten opzichte van 2006. Anderzijds is in 2007 € 284 miljoen aan voorlopige aanslagen winstbelasting voor 2006 en 2007 betaald, terwijl dit in 2006 € 99 miljoen bedroeg. Kasstroom uit financieringsactiviteiten De financieringskasstroom bedroeg € 409 miljoen in 2007, ten opzichte van € 634 miljoen in 2006. De kasstromen zijn in beide jaren sterk beïnvloed door de betalingen van dividend. In 2006 is naast de reguliere aflossingen op leningen tevens een aantal leningen vervroegd afgelost. Vrije kasstroom De vrije kasstroom is in 2007 uitgekomen op € 736 miljoen, een aanzienlijke stijging ten opzichte van het niveau van € 488 miljoen in 2006. Vrije kasstroom ¤ miljoen Kasstroom uit investeringsactiviteiten De investeringskasstroom bedroeg in 2007 € 401 miljoen, ten opzichte van € 190 miljoen in 2006. De investeringskasstroom is in 2006 sterk beïnvloed door de opbrengsten uit hoofde van verkoop van niet-kernactiviteiten (waaronder Utilities Inc., Cascal B.V. en Vitens N.V.). In 2006 is voor in totaal € 330 miljoen ontvangen uit hoofde van de verkoop van voornoemde activiteiten, terwijl dit in 2007 slechts € 22 miljoen bedroeg. De bruto-investeringen in materiële vaste activa bedroegen € 523 miljoen in 2007, ten opzichte van € 583 miljoen in 2006. In vergelijking tot 2006 is in 2007 meer geïnvesteerd in de vervanging van netwerken: de totale investeringen in de gasen elektriciteitsnetwerken namen toe van € 216 miljoen in 2006 tot € 238 miljoen in 2007. Daarentegen is in 2006 meer geïnvesteerd in projecten voor ondergrondse gasopslag in Epe (Duitsland). In totaal is in gasopslagprojecten in 2006 € 89 miljoen geïnvesteerd, tegenover € 55 miljoen in 2007. Ook is in 2006 geïnvesteerd in een DeNox-installatie, een rookgaszuiveringsinstallatie, in onze centrale in Amsterdam en is meer uitgegeven aan groot onderhoud dan in 2007. 2006 736 488 ~ 2007 2006 Daarnaast is in 2006 een bedrag van € 59 miljoen geïnvesteerd in NoordzeeWind. In 2007 is nog voor € 9 miljoen geïnvesteerd in deze joint venture. NUON JAARVE RSL AG 2007 39 Reconciliatie vrije kasstroom <> € miljoen 2007 Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen in vaste activa Bijdrage investeringen van derden Vrije kasstroom 2006 1.159 -536 113 1.008 736 488 -642 122 Nettoschuld en financiering De nettokaspositie bedraagt € 293 miljoen ten opzichte van een nettoschuldpositie van € 72 miljoen eind 2006. De sterke vrije kasstroom en de opbrengst uit de verkoop van niet-kernactiviteiten in 2006 hebben tot deze significante verbetering bijgedragen. Reconciliatie nettokas- / nettoschuldpositie <> € miljoen 31 december 2007 1.174 138 94 1.406 Langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen Verplichtingen uit hoofde van financiële leases Brutoschuldpositie Liquide middelen 73 -74 ¤ miljoen 45,0 15,1 ~ De rentedekking betreft het nettoresultaat -gecorrigeerd voor bijzondere postenplus afschrijvingen en overige waardeverminderingen van de materiële en immateriële vaste activa plus netto financiële baten en lasten gedeeld door de netto financiële baten en lasten. In het financiële beleid van Nuon 40 -25 1.699 1.404 -293 72 is geformuleerd dat deze ratio minimaal 5,0 dient te bedragen. Aan het eind van 2007 bedroeg deze ratio 45,0 ten opzichte van 15,1 aan het eind van 2006. Rentedekking De ratio Funds from Operations/nettoschuld betreft het 12-maands nettoresultaat -gecorrigeerd voor bijzondere postenplus afschrijvingen van en bijzondere waardeverminderingen op materiële en immateriële vaste activa gedeeld door de nettoschuldpositie. In het financiële beleid van Nuon is geformuleerd dat deze ratio minimaal 30% dient te bedragen. Aangezien de nettoschuldpositie aan het eind van 2007 negatief is, is de ratio niet weergegeven. Aan het eind van 2006 bedroeg de ratio 1.111%. 1.476 68 Nettokas- / nettoschuldpositie De financiële ratio’s worden berekend op basis van de resultaten over de afgelopen 12 maanden, gecorrigeerd voor bijzondere posten. 118 105 1.356 Totaal liquide middelen en beleggingen Financiële positie 1.253 1.705 Beleggingen die dienen ter dekking van leaseverplichtingen uit hoofde van cross border-leases Af: Niet vrij ter beschikking staande liquide middelen (met name gelden gestort bij commodity-banken en garantierekeningen in verband met collaterals) 31 december 2006 2007 2006 Verslag van de Raad van Bestuur Overige aspecten Kredietwaardigheid Op dezelfde dag heeft Standard & Poor’s de status van de Moody’s Investors Service heeft op 14 september 2007 de ratings van n.v. Nuon bevestigd. De ratings zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van de in februari 2007 afgegeven ratings. Moody’s heeft aangegeven met name de splitsing van Nuon in een productieen leveringsbedrijf (PLB) en een netwerkbedrijf (NWB) te zullen monitoren. geldende ratings van Nuon omgezet van ‘Credit Watch Negative’ in ‘negative outlook’ als gevolg van de aangekondigde splitsing en de daarmee gepaard gaande onzekerheden. Om dezelfde reden is de credit rating van Nuon Power Generation B.V. naar beneden bijgesteld van A+ naar A. Sinds 14 september 2007 luiden de credit ratings van Nuon derhalve als volgt: Credit ratings <> n.v. Nuon short-term Standard & Poor’s Moody’s A-1 P-1 n.v. Nuon long-term A+ (negative outlook) A2 (stable outlook) Nuon Power Generation B.V. A (negative outlook) A3 (stable outlook) Credit spread Dividend Sinds december 2004 is een tweetal Nuon-obligatieleningen genoteerd aan de Luxemburg Stock Exchange. De € 500 miljoen tranche (4,125%, afloop december 2014) werd per jaareinde verhandeld met een credit spread ten opzichte van mid-swap van circa 44 basispunten (jaareinde 2006: circa 19 basispunten), de € 300 miljoen tranche (4,5%, afloop december 2019) op circa 45 basispunten ten opzichte van mid-swap (jaareinde 2006: circa 39 basispunten). De Raad van Bestuur stelt, na overleg met de Raad van Commissarissen, voor om een dividend uit te keren van € 413 miljoen. Dit komt overeen met 45% van het resultaat na belastingen, exclusief bijzondere posten na belastingen die niet hebben geleid tot kasstromen in het boekjaar 2007 ten bedrage van € 42 miljoen. De bijzondere posten die niet hebben geleid tot kasstromen in het boekjaar 2007 betreffen de fair value-mutaties van financiële instrumenten van € 57 miljoen negatief en het belastingeffect over deze post. De vaststelling van het dividend over 2007 zal plaatsvinden tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op dinsdag 22 april 2008 in Amsterdam. In 2007 zijn dividenden uitgekeerd ter hoogte van € 362 miljoen uit de winstverdeling 2006, bestaande uit het voorgestelde dividend van 45% van het resultaat na belastingen exclusief bijzondere posten (€ 325 miljoen), alsmede een extra dividend van 5% ten laste van de reserves van € 37 miljoen. Credit spread obligatieleningen bps Dividendontwikkeling ¤ miljoen ~ 413 362 januari 2007 Nuon 2014 vs midswap Nuon 2019 vs midswap december 2007 322 37 ~ 100 325 119 2003 2004 2005 2006 2007 Regulier dividend Extra uitkering ten laste van reserves NUON JAARVE RSL AG 2007 41 Human Resources 33% meer dan in 2006. Het grootste deel van deze stijging is toe te rekenen aan de toename van het aantal workshops dat Algemeen door Nuon College wordt georganiseerd. Uit deze cijfers blijkt Eind 2007 bedroeg ons totale personeelsbestand met een vast dienstverband 9.980 FTE’s (2006: 9.768 FTE’s) en het aantal tijdelijk ingehuurden was 2.027 FTE’s (2006: 1.562 FTE's). Ten opzichte van eind 2006 betekende dit per saldo een stijging van 677 FTE’s. De stijging heeft voornamelijk betrekking op de inhuur van personeelsleden bij het segment Distributie & Verkoop Nederland, met name in de bedrijfsonderdelen CCC en Netwerk Services. dat de medewerkers de invulling van hun ontwikkeldoelstellingen op deze wijze hebben weten te realiseren. Benutten van aanwezige diversiteit Diversiteit vormt binnen Nuon een belangrijk thema. Diversiteit op zich levert echter niets op; een divers team dat niet goed geleid wordt, is weinig productief. Alleen als diverse mensen met elkaar in dialoog gaan, ontstaat er ontwikkeling. Pas dan is Nuon beter in staat om de complexe uitdagingen waarvoor In 2007 heeft de instroom plaatsgevonden van 106 deelnemers aan het Nuon-programma Step2Work, dat gericht is op het bieden van werkervaring aan jeugdige werklozen zonder startkwalificaties. In totaal zullen 300 deelnemers in dit programma instromen. De Nuon Foundation, gericht op de ondersteuning van onze personeelsleden bij het verrichten van vrijwilligerswerk, heeft in 2007 ruim 600 (in 2006: 300) personeelsleden in staat gesteld zich in een project maatschappelijk in te zetten. Nuon laat regelmatig de betrokkenheid van haar personeelsleden meten. Deze steeg, op een schaal van 1 tot 10, van 7,7 in 2006 naar 8,0 in 2007. Nuon laat zich voor wat betreft diverse personele aspecten benchmarken met andere organisaties. In 2007 hebben externe metingen aangetoond dat zowel de algemene benchmark Nederlandse bedrijven alsook de internationale energiebenchmark ruim werden overtroffen. Het weekblad Intermediair heeft in 2007 weer onderzoek gedaan naar de Beste Werkgevers van Nederland. Nuon scoort daarin goed; van een zevende plaats in 2006 zijn we gestegen naar een tweede plaats in 2007. Nuon weet goede arbeidsvoorwaarden te combineren met een inspirerend werkklimaat. Een sfeer waarin mensen prettig samenwerken, inhoudelijk interessant werk doen en zich identificeren met de visie die het bedrijf uitdraagt. wij staan, aan te pakken. Bovendien zorgt het gebruikmaken van de aanwezige verschillen tussen mensen voor een verhoogde productiviteit van de teams. Het bewustwordingsproces binnen Nuon is gebaseerd op het stimuleren van de dialoog tussen verschillende mensen, onder meer door het faciliteren van interne netwerken. Zo is in 2007 een vrouwennetwerk opgezet. Op dit moment is 7,4% van de directiefuncties ingevuld door vrouwen. Van het totale personeelsbestand is 79% man (2006: 78%). Nuon streeft naar meer vrouwen in managementposities. Daarom is in de werving voor managementposities expliciet aandacht voor het in gesprek komen met vrouwelijke kandidaten. Ook in de ontwikkeling van managementtalent speelt de doorstroom van vrouwen een belangrijke rol. Inmiddels is circa 50% van de plaatsen van het managementtraineeprogramma ingevuld door vrouwen. Ook is door Nuon geïnvesteerd in het Nuon Global TalentProgram. In dit programma worden hoogopgeleide multiculturele talenten van buiten Nuon door mentoren binnen Nuon begeleid in vragen die zij hebben over hun loopbaan en verdere ontwikkelingsstappen. Leeftijdsopbouw Ontwikkelen en opleiden: Nuon College Op een concurrerende arbeidsmarkt in 2007 is gebleken dat het Nuon College een grote bijdrage levert aan het aantrekken van talent. Met het kiezen voor een eigen College levert Nuon het bewijs dat we, net als mensen met ambitie, leren en ontwikkelen serieus nemen. Door het op de voet volgen van de ontwikkelingen op het vakgebied opleiding en ontwikkeling en deze te vertalen naar de Nuon-context is een ambitieus en uitdagend programmaaanbod ontstaan dat in diverse werkvormen wordt aangeboden aan alle medewerkers. Het programma-aanbod is onderverdeeld in vaardigheidstrainingen, managementopleidingen en functionele opleidingen. In 2007 heeft Nuon College zijn expertise ingezet om een drietal opleidingen in eigen beheer te ontwikkelen voor specifieke doelgroepen. Zo geeft bijvoorbeeld de opleiding ‘Voorsorteren op leidinggeven’ de medewerker de mogelijkheid om te onderzoeken of leidinggeven de juiste volgende carrièrestap is, en voorkomt daarmee teleurstelling en uitval als dit niet het geval is. In 2007 hebben 6.170 medewerkers uit alle divisies en vanuit alle functies een training gevolgd via Nuon College, dat is 42 De arbeidsmarkt in Nederland komt de komende jaren structureel onder druk te staan. Deze druk ontstaat doordat het arbeidsaanbod niet evenredig meestijgt met de arbeidsvraag. Een belangrijke oorzaak voor deze discrepantie betreft de ‘vergrijzing’ van de bevolking, wat zijn oorsprong kent in de naoorlogse geboortegolf (babyboomgeneratie) en het daarna afnemende geboortecijfer (ontgroening). Gevolg van deze ontwikkeling is dat er een scheve verdeling in de leeftijdsopbouw van de werkzame Nederlandse beroepsbevolking is ontstaan. Ook bij Nuon is deze scheve verdeling zichtbaar. Bijna de helft van de Nuon-medewerkers (49,2%) is 45 jaar of ouder. Slechts 2,8% van de Nuon-medewerkers heeft de leeftijd van 25 nog niet bereikt. Voor Nuon houdt deze ontwikkeling in dat in 2007 instrumenten zijn geïntroduceerd voor strategische personeelsplanning, er beleid is ontwikkeld voor levensfasebewust HR-beleid en meerdere initiatieven zijn ontwikkeld voor behoud van kennis. Daarnaast wordt gestuurd op het laten instromen van jongeren; het project Step2Work levert ook daar een bijdrage aan. Verslag van de Raad van Bestuur Human Resources Leeftijdsopbouw locaties waar werknemers (onder begeleiding) kunnen deelnemen % aan het preventieve gezondheidsprogramma In Beweging. Ook is gestart met het aanbieden van programma’s gericht op het voorkomen van stress. 34 Arbeidsvoorwaarden 29 23 24 25 Op het terrein van arbeidsvoorwaarden is in 2007 een belangrijke 25 stap gezet met de integratie van drie verschillende CAO’s in één 16 12 11 ~ landelijke Sector CAO Energie, waarmee de transparantie voor medewerkers en leidinggevenden is toegenomen. Onderdeel van de CAO vormt de invoering van een resultaatafhankelijke bonus- 3 systematiek voor alle medewerkers vanaf 2009. < 25 jaar 25-35 jaar 35-45 jaar 45-55 jaar > 55 jaar Leeftijdsverdeling Nuon Leeftijdsverdeling werkzame beroepsbevolking Nuon Gedragscode Nuon heeft op basis van haar ondernemingsprincipes een Gedragscode opgesteld. Deze Gedragscode omvat een breed scala aan onderwerpen die voor ons bedrijf relevant zijn, variërend van praktische gedragsregels voor medewerkers ten aanzien van hun dagelijks handelen, de omgang met zakenpartners en bedrijfseigendommen tot en met veiligheids- en gezondheidsinstructies. De Gedragscode vormt een belangrijk onderdeel van onze corporate governance-structuur, de wijze waarop wij behoorlijk besturen en handelen. Er wordt van iedere Nuon-medewerker verwacht dat hij of zij deze gedragsregels naleeft en, indien nodig, collega’s helpt bij het maken van afwegingen en hen aanspreekt op naleving. De regels zoals gesteld in de Gedragscode gelden wereldwijd voor alle Nuon-medewerkers. Dus voor medewerkers van de Nuon-groep in vast dienstverband of op uitzendbasis, in Nederland, België, Duitsland en daarbuiten. De regels zelf zijn eenduidig en transparant vastgelegd. Er is een onderzoeksprotocol waarlangs bepaalde vormen van ongewenst gedrag onderzocht kunnen worden. Tenslotte is er een richtlijn die ervoor zorgt dat medewerkers die regels en waarden overtreden op een eenduidige manier gesanctioneerd worden; de sanctioneringrichtlijn. In 2007 is verder gewerkt aan de verankering van de Gedragscode, bijvoorbeeld door nog meer aandacht voor screening van sollicitanten. Per functie is daarvoor vastgelegd welke risico’s er mogelijk aan een functie verbonden zijn en is het niveau van de screening daarvoor bepaald. Gezondheidsmanagement Het afgelopen jaar is er veel aandacht geweest voor vitaliteit en verzuimbegeleiding. In 2007 is het ziekteverzuim verder gedaald naar 4,1% (inclusief verzuim langer dan een jaar; in 2006: 4,7%). Er is gestart met het vernieuwen van de Arbo-focus door gericht te werken aan preventie én aan optimale prestaties van onze werknemers. Voor Nuon betekent dat de beste werkomstandigheden scheppen en onze leidinggevenden begeleiden bij hun veranderende rol, en ook onze werknemers faciliteren bij het werken aan hun eigen gezondheid en welzijn. Een van de acties was het uitbreiden van het aantal externe Voorts is de systematiek van loondoorbetaling bij ziekte zodanig gewijzigd dat de medewerker een positieve financiële incentive ontvangt indien hij binnen 9 of 12 maanden het werk, geheel of gedeeltelijk, gaat hervatten. Naast deze afspraken is voor alle medewerkers een collectieve inkomensverzekering bij (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid overeengekomen met een ‘opting out’. Tenslotte is met vakorganisaties eind 2007 overeenstemming bereikt over een nieuw Sociaal Plan voor de duur van 2 jaar. Resource Center Van de vacatures voor functies voor onbepaalde tijd zijn er in 2007 514 vacatures intern vervuld en 240 door externe kandidaten. Daarnaast zijn er 1.202 tijdelijke functies ingevuld met uitzendkrachten en projectmedewerkers. Medezeggenschap / Centrale Ondernemingsraad De Centrale Ondernemingsraad bestond op 31 december 2007 uit: mevrouw. A. Brinkman (voorzitter), de heren G. Hage (secretaris), J.E. Bakker (plv. voorzitter), G.P.A. Schavemaker (plv. secretaris), D. Groen, J.E.G. Leeflang, J.L. Luijt, J.A.M. Ogink, H. Pietersma, J.I. Post, J.J.K. Schooltink, M. van der Teems, W. Thomasson, P. Verhoog, J. Woertman en P. Officier (ambtelijk secretaris). Er heeft in het verslagjaar tussen de Voorzitter van de Raad van Bestuur en de Centrale Ondernemingsraad veelvuldig overleg plaatsgevonden, vooral over de toekomst van de energiesector, de voorgenomen fusie met Essent en de opsplitsing van de Nederlandse energiebedrijven. Na het definitieve politieke besluit tot splitsing op grond van de WON heeft de Centrale Ondernemingsraad met de bestuurder overlegd over de globale gevolgen voor het bedrijf. Verder werd met de bestuurder overleg gevoerd over mogelijke stappen in de toekomst van de organisatie. De Raad van Bestuur waardeert de grote inzet van alle betrokkenen bij de medezeggenschap van Nuon, in het bijzonder de constructieve wijze waarop het overleg tussen bestuurder en vertegenwoordigers van personeelsleden heeft plaatsgevonden. NUON JAARVE RSL AG 2007 43 Ons merken reputatiebeleid Een voorbeeld is het Nuon Solar Team, dat met de Nuna4 in Het merkbeleid is erop gericht onze (potentiële) klanten en andere belanghebbenden vertrouwd te maken met het merk Nuon. Het reputatiebeleid richt zich op het bouwen van de reputatie van Nuon als betrokken energieonderneming. Nuon werkt aan het beeld van een betrouwbaar en duurzaam bedrijf dat haar klanten wil ontzorgen door betaalbaar, veilig en continu energie te leveren. Energie is een levensvoorwaarde voor de samenleving en moet in de toekomst zonder problemen en in voldoende mate voor iedereen bereikbaar en beschikbaar blijven. Onze productie, distributie en verbruik van elektriciteit, gas, warmte en koude moeten daarom zo zorgenvrij mogelijk worden voor klanten, maatschappij en milieu. Dat betekent dat we het belangrijk vinden consumenten te helpen om energie te besparen, zonder verlies van comfort. Daarom heeft Nuon Retail medio 2007 de CO2-reductiecampagne gelanceerd. Wij doen er veel aan om de CO2-uitstoot die de energieopwekking veroorzaakt, nu en in de toekomst zo laag mogelijk te houden. Dat doen we door schonere energieopwekking, duurzame energieproductie, investeringen in innovatie en energiebesparing bij klanten te stimuleren. Wij laten zien hoe klanten bewust met hun energieverbruik om kunnen gaan en hoe onze verschillende producten, diensten en bespaartips hierbij kunnen helpen. Wij willen daarbij drempelverlagend werken door onder meer de introductie van ‘Nuon BespaarDirect’. 2007 voor de vierde maal de World Solar Challenge in Australië heeft gewonnen. Andere voorbeelden zijn de sponsoring van de KNVB en de Cruyff Foundation, waarmee wij ons vooral richten op de maatschappelijke rol van voetbal. Ook hebben wij duurzame energieprojecten zoals zonnepanelen en warmtepompen in de gebieden van Natuurmonumenten geïmplementeerd. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Klanttevredenheid is een belangrijk speerpunt voor Nuon. Nuon Business heeft in 2007 extra focus op de service aan de klant gelegd. Wij willen zakelijke klanten ontzorgen door snel en deskundig contact, heldere en correcte facturen, inzichtelijke gegevens aangevuld met advies en informatie op maat. Dit is een belangrijke stap op weg naar een nog hogere klanttevredenheid. Nuon heeft de ambitie om een vooraanstaande positie in te nemen in maatschappelijk verantwoord ondernemen. Beschikbaarheid van energie is een voorwaarde voor het functioneren van onze samenleving. Niet alleen nu, maar ook over 50 jaar als fossiele brandstoffen schaars zijn geworden. Onze energievoorziening is onlosmakelijk verbonden met de welvaart van onze samenleving en de negatieve gevolgen die het huidige energiegebruik heeft voor mens en milieu. Vanuit onze overtuiging dat voor een betrouwbare energievoorziening verduurzaming noodzaak is, zien wij het als onze opdracht de energievoorziening in balans te brengen met de belangen van al onze stakeholders: aandeelhouders, klanten, medewerkers, milieu en maatschappij. Dat is voor ons de essentie van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Nuon brengt maatschappelijk verantwoord ondernemen op drie manieren in de praktijk: door het zorgdragen voor een verantwoorde bedrijfsvoering, door een maatschappelijk betrokken bedrijf te zijn en door het verduurzamen van de energievoorziening. In dit jaarverslag is een uitgebreide samenvatting opgenomen van diverse elementen van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Meer uitgebreide informatie is te vinden in het Duurzaamheidsverslag over 2007, dat is te vinden op www.nuon.nl/verslaggeving2007. Onze sponsoractiviteiten dragen bij aan de uitstraling van het merk en laten onze betrokkenheid zien op het gebied van sport, natuur & maatschappij, techniek & innovatie en cultuur. Hieronder is een tabel opgenomen met onze ambities en de realisatie daarvan op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. MVO-ambities Nuon organisatie <> Ambitie Inspanning Duurzame energievoorziening Resultaat 2007 Vooraanstaande positie in Duurzame opwekcapaciteit - Opening Offshore Windpark Egmond aan Zee, duurzame productiecapaciteit in Nederland en België eerste Nederlandse windpark op zee: 108 MW - Opening windparken Echteld en Oudendijk: 12,8 MW - Proef CO2 afvang centrale Buggenum Investeringen in innovatieve 44 - Start bouw proeffabriek zonnefolie Helianthos duurzame energietechnologie - Oprichting Nuon Energietransitie Fonds: € 40 miljoen Vooraanstaande positie in Aanpassen bestaande - Vergunningaanvragen op basis van Europese IPPC-normen energiebesparing en energie- installaties op basis van efficiency best available technology Verslag van de Raad van Bestuur Maatschappelijk verantwoord ondernemen MVO-ambities Nuon organisatie (vervolg) <> Ambitie Inspanning Verantwoorde bedrijfsvoering Maximale toegankelijkheid van Resultaat 2007 Maximaliseren klanttevredenheid - Klanttevredenheid Nederland: consumenten gestegen van 84% producten en diensten (2006) naar 88%; zakelijke klanten gestegen van 66% (2006) naar 78% - Klanttevredenheid België: consumenten gestegen van 90% (2006) naar 92%; zakelijke klanten gedaald van 89% (2006) naar 88% - Aantal ontvangen klachten met 28% gedaald t.o.v. 2006 (70% t.o.v. 2005) - 86% van ontvangen klachten binnen normtijd afgehandeld - Maatregelen voor dienstverlening aan laaggeletterden i.s.m. Stichting Lezen en Schrijven in voorbereiding genomen Schonere eigen productie Reduceren NOx- en SOx-emissies - Reductie NOx emissie Hemwegcentrale met 37% Betrouwbaarste netwerkbedrijf Minimaliseren van storingen/ - Gemiddeld aantal storingsminuten per elektriciteitsklant van Nederland uitvalduur aangesloten door Continuon Netbeheer bedraagt 48,4 - Gemiddeld aantal storingsminuten per elektriciteitsklant aangesloten door Continuon Netbeheer exclusief de storing in de Tieler- en Bommelerwaard bedraagt 23,5 Duurzaamheid in bedrijfsvoering Ketenmanagement - Project MVO Ketenmanagement - Gedragscode voor leveranciers ontwikkeld Duurzaam energiegebruik - 100% NatuurStroom Nuon-locaties beheerd door Facilitair Bedrijf eigen faciliteiten - Programma GreenOffice Inrichten en (deel)certificering - Eén nieuw certifcaat ISO 14001 behaald milieumanagementsystemen - Twee nieuwe certificaten ISO 17025 behaald op basis van erkende normen (ISO 14001) Veiligste werkomgeving in Versterken veiligheidsmanage- energiesector Nederland ment op basis van erkende - Daling gemiddelde LTIF Energie Sourcing en Netwerk Services van 5,3 naar 5,0 normen (BEI/VIAGG/VCA) Medewerkersbestand Bevorderen doorstroom is afspiegeling van vrouwen naar - Aandeel vrouwen in medewerkersbestand Nederland gedaald de samenleving managementfuncties - Aandeel vrouwen in hoger management Nederland Vooraanstaande positie als Opleidingen en trainingen - Verdubbeling aantal dagdelen opleiding per FTE van 1,55 (2006) Erkenning goed werkgeverschap - Tweede positie in aantrekkelijkheidsindex werkgevers 2007, van 22% naar 21% bedraagt 7,4% aantrekkelijke werkgever naar 3,6 gepubliceerd door weekblad Intermediair Maatschappelijke betrokkenheid Actieve dialoog met Partnerschappen met Oxfam - Locaties Natuurmonumenten Tiengemeten, de Wieden, Voornes maatschappelijke stakeholders Novib, Natuurmonumenten, Duin en Veluwezoom: 228 zonnepanelen, 3 warmtepompen, Stichting FRES Ontwikkelen strategische stakeholderdialoog 13 waterwielen en 2 windwatermolens in gebruik genomen - Stakeholderbijeenkomsten Groningen in kader van ontwikkeling Magnum Energiecentrale in de Eemshaven Ondersteuning maatschappelijke - 'Step2Save': opleiding van 8 jongeren in Amsterdam initiatieven rond 'energie van tot energiebesparingsadviseur de toekomst' Grote maatschappelijke Nuon Foundation betrokkenheid van medewerkers - Aantal medewerkers vrijwillig actief van 300 naar 600 - Aantal projecten van 25 naar 50 Meest transparante Duurzaamheidsverslag op basis - G3 B-plus niveau energiebedrijf van GRI-richtlijnen - Deelname Nuon in GRI Electric Utilities Sectorsupplement Toppositie duurzaamheidsverslag - Positie 16 van 174 in Transparantiebenchmark 2006 in Transparantiebenchmark Ministerie van Economische Zaken NUON JAARVE RSL AG 2007 45 Verantwoorde bedrijfsvoering Het aantal afsluitingen in de consumentenmarkt is in 2007, We nemen maatschappelijke verantwoordelijkheid in onze bedrijfsvoering door: ■ Met respect om te gaan met onze klanten; ■ Goed werkgeverschap; ■ Het waarborgen van de continuïteit in levering; ■ Verminderen van de belasting van onze bedrijfsprocessen op milieu en maatschappij; ■ Verbeteren van ketenmanagement; ■ Het creëren van een veilige werkomgeving voor onze medewerkers. bij een licht gestegen netto-omzet, sterk gedaald. Het aantal Ondernemingsprincipes De ondernemingsprincipes van Nuon omvatten richtlijnen voor de wijze waarop wij ondernemen en willen omgaan met klanten, belanghebbenden en collega’s. De ondernemingsprincipes gelden voor het hele concern, inclusief dochterondernemingen en deelnemingen waarin Nuon een beslissende invloed heeft. Deelnemingen waarin Nuon geen beslissende invloed heeft, leveranciers, zakenpartners en nieuwe relaties worden gestimuleerd zo veel mogelijk volgens deze principes te werk te gaan. Nuon heeft haar ondernemingsprincipes vastgelegd binnen de context van Europese en Nederlandse weten regelgeving en arbeidsvoorwaardelijke regelingen die specifiek voor de energiesector gelden. Afsluitbeleid Het beleid van Nuon is er op gericht om het oplopen van schulden bij klanten zo veel mogelijk te voorkomen. Hiertoe voeren wij een strikte incassoprocedure, waarbij we nauw samenwerken met verschillende schuldhulpverleningsinstanties. Het verstrijken van betalingstermijnen wordt opgevolgd door herinnering en aanmaning en pas bij het uitblijven van betaling na een extern incassotraject, afsluiting. Nuon en Continuon Netbeheer ondertekenden met verschillende GGD’s en schuldhulpverleningsinstanties convenanten over de uitwisseling van persoonsgegevens. Zo kan afsluiting van energie bij hulpbehoevende klanten worden voorkomen. Verder zijn de mogelijkheden voor het verkrijgen van een betalingsregeling verruimd, waardoor afsluitingen ook kunnen worden voorkomen. Sinds 3 december 2006 is een nieuwe ministeriële regeling van kracht rond het afsluiten van energie. Deze regeling stelt dat klanten in de periode van 1 oktober tot 1 april alleen mogen worden afgesloten als de klant weigert schuldbemiddeling te aanvaarden, als er sprake is van fraude óf als de klant van Continuon Netbeheer geen leverancier heeft. Ook als de klant een medische verklaring heeft waaruit blijkt dat afsluiting zeer ernstige gezondheidsrisico’s teweegbrengt, mag niet worden overgegaan tot afsluiting. Deze regel sluit aan bij het beleid van Nuon en Continuon Netbeheer om samen met schuldhulpverleningsinstanties het oplopen van schulden bij klanten te voorkomen. Nuon en Continuon Netbeheer gaan in de uitvoering van de regeling nog een stap verder door hetzelfde beleid te voeren in zowel zomer als winter. 46 afsluitingen in 2007 was 5.965 (2006: 8.043). Overige In 2007 is een belangrijke stap gezet voor maatschappelijk verantwoord inkopen. We hebben een scan uitgevoerd van bestaande MVO-voorwaarden in het inkoopproces en gewerkt aan het opstellen van een Gedragscode voor leveranciers. Deze wordt in 2008 geïmplementeerd. Voor de eigen bedrijfsvoering (kantoren en mobiliteit) werd het programma GreenOffice geïntroduceerd. Dit programma brengt meer samenhang in de vele maatregelen waarmee de werkomgeving wordt verduurzaamd op de aandachtsgebieden energieverbruik, mobiliteit, kantoormiddelen en catering. Een goede start was de keuze voor koffie met MVO-keurmerk voor wat betreft de drankenvoorziening voor alle locaties van Nuon. Nuon heeft een uniform systeem van registratie en analyse van veiligheids- en milieu-incidenten. Met name het aantal geanalyseerde veiligheidsincidenten naar basisoorzaken is in 2007 verder gestegen en geprofessionaliseerd. De aandacht voor veiligheid in de organisatie is toegenomen en het veiligheidsbewustzijn is gegroeid. Naast aandacht door middel van gerichte communicatie, opleiding en training zijn er door de gehele organisatie heen meerdere inventarisaties, werkplekinspecties en veiligheidsaudits uitgevoerd, alsmede werkprocedures doorgelicht. Maatschappelijk betrokken Nuon maakt als bedrijf deel uit van de samenleving. We spannen ons in om, samen met onze medewerkers, bij te dragen aan de positieve ontwikkeling van die samenleving. Dit doen we door: ■ Dialoog met onze omgeving; ■ Anderen ondersteunen die bijdragen aan duurzame ontwikkeling; ■ Kansen vergroten voor mensen voor wie dat niet vanzelfsprekend is; ■ Aandacht vragen voor maatschappelijke vraagstukken rondom energie. Samen met andere bedrijven hebben we in 2001 twee joint ventures opgericht die duurzame elektriciteit leveren aan huishoudens in Afrika, voornamelijk door autonome zonneenergiesystemen. De behoefte aan elektriciteit in rurale gebieden in Afrika is groot. De Foundation Rural Energy Services (‘FRES’) beheert deze activiteiten en richt zich op uitbreiding ervan. FRES is in 2007 geselecteerd voor toekenning van een EU-subsidie voor een nieuw elektriciteitsbedrijf in Burkina Faso. Het doel is om 3.000 huishoudens en kleine bedrijven te voorzien in de basisbehoefte aan elektriciteit. In 2007 zijn in Oeganda de mogelijkheden onderzocht voor het oprichten van een elektriciteitsbedrijf in het westen van het land. De Nuon Foundation, de stichting die Nuon-medewerkers stimuleert en faciliteert in vrijwilligerswerk, was ook in 2007 bijzonder succesvol. Het aantal medewerkers dat via de Foundation vrijwilligerswerk deed in (eigen) maatschappelijke projecten steeg van circa 300 in 2006 naar ruim 600 in 2007. Verslag van de Raad van Bestuur Maatschappelijk verantwoord ondernemen Verduurzamen van de energievoorziening Het verduurzamen van de energievoorziening is als energie- We kunnen in de toekomst alleen op een betrouwbare energielevering rekenen als we rekening houden met de eindigheid van fossiele bronnen en de gevolgen van energiegebruik voor het klimaat. Dit kan door: ■ De vraag naar elektriciteit, gas en warmte te beperken; ■ Duurzame energiebronnen te gebruiken; ■ Efficiënt om te gaan met fossiele energiebronnen. bedrijf onze belangrijkste maatschappelijke opdracht. Dit onderwerp wordt in dit verslag hierna uitgewerkt met nadruk op energieproductie en de rol van onze klanten. In onderstaande tabel zijn de voornaamste indicatoren op het gebied van duurzaamheid weergegeven: Duurzaamheidsindicatoren <> 2007 2006 Investeringen in duurzame productiecapaciteit (¤ miljoen) 15,1 8,8 0,8 63,0 292 Biomassa 324 8 40 2 Productie duurzame energie (GWh) 667 612 1.035 311 537 1.511 221 0,1 125 285 14.881 5.846 1.668 11.744 0,856 0,336 0,096 0,852 Wind Zon Water 0,0 0,2 Opgesteld vermogen duurzame energie (MW) Wind Zon Water 8 40 4 Levering duurzame energie (GWh) Groenstroom consumenten Groenstroom grootzakelijke klanten NatuurStroom totaal 340 588 Aantal klanten duurzame energie (1.000) Groenstroom consumenten Groenstroom grootzakelijke klanten NatuurStroom totaal 1,0 124 Emissies als gevolg van elektriciteitsproductie CO2 (kton) NOx (ton) SO2 (ton) 6.784 1.590 Emissies per eenheid elektriciteitsproductie CO2 (kg/kWh) NOx (g/kWh) SO2 (g/kWh) 0,492 0,115 NUON JAARVE RSL AG 2007 47 Investeringen in duurzame energie koudenet en de koudefabriek op de Amsterdamse Zuidas. Na de hoge investeringen van 2006 lijken de duurzame De investeringen kunnen door het al dan niet beschikbaar investeringen van Nuon in 2007 achter te blijven. De investeringen zijn van dergelijke projecten jaarlijks sterk verschillen. kunnen jaarlijks sterk verschillen en hangen met name af van Aan dit verschil ligt geen structurele of beleidsmatige oorzaak grotere projecten die zich niet jaarlijks voordoen. Zo is in 2006 ten grondslag. een groot bedrag geïnvesteerd in het Offshore Windpark Egmond aan Zee, waarvan de bouw begin 2007 is afgerond. In de loop Zonne-energie van het jaar zijn diverse projecten in voorbereiding genomen, De belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van zonne-energie maar door het uitblijven van vergunningen en subsidies is nog bij Nuon zijn in 2007 gerealiseerd bij ons bedrijfsonderdeel niet begonnen met de uitvoering van deze projecten. Helianthos. Helianthos ontwikkelt flexibele-zonnecellen in de vorm van laminaat. De flexibele-zonneceltechnologie heeft door Aangezien duurzame elektriciteit een hogere kostprijs heeft dan ‘grijze’ elektriciteit, is subsidiëring van duurzame initiatieven en een stimulering van de productie en het gebruik van duurzame elektriciteit door de overheid essentieel. In 2006 werd subsidiëring vanuit de MEP (Milieukwaliteit van de Elektriciteitsproductie) onverwacht stopgezet. De vervanger, Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE), treedt met ingang van 1 april 2008 in werking. De nieuwe EnergieInvesteringsaftrek (EIA) als aftrekmogelijkheid voor windenergie heeft per 1 januari 2008 sterk aan ondersteunende kracht ingeboet. Windprojecten met minder opbrengst, bijvoorbeeld wat dieper in het binnenland, vallen om die reden mogelijk al af. Naast de omvang van subsidies speelt de voorspelbaarheid van toekenning daarvan een belangrijke rol in definitieve investeringsbeslissingen. Voor investeringen is vooral een langdurig en consequent ondersteuningsbeleid nodig. Nuon Magnum In 2007 is de ontwikkeling van de multi-fuel centrale Nuon Magnum voortgezet. In november hebben onze aandeelhouders goedkeuring verleend aan het besluit van de Raad van Bestuur om voor maximaal € 1,5 miljard te investeren in de bouw van het gasgestookte gedeelte van Nuon Magnum (fase 1). Door sterk gestegen grondstofprijzen zal de centrale gefaseerd worden gebouwd. Er zal eerst worden gestart met het deel van de centrale dat op aardgas wordt gestookt. Nuon verwacht binnen twee jaar een besluit te kunnen nemen over het deel waarin kolen en biomassa kunnen worden vergast en CO2 kan worden afgevangen. flexibele toepassingsmogelijkheden een groot voordeel ten opzichte van gewone zonnecellen. We streven ernaar te komen tot een kostprijs per kWh voor zonne-energie die vergelijkbaar is met die van conventionele energie. Eind 2007 is gestart met de bouw van een proeffabriek op het bedrijventerrein De Kleefse Waard in Arnhem. In de proeffabriek kunnen op grotere schaal laminaten worden geproduceerd. De proeffabriek wordt naar verwachting in het derde kwartaal van 2008 in gebruik genomen. In 2007 is belangrijke vooruitgang geboekt in het verbeteren van het rendement en de stabiliteit van het laminaat op grotere oppervlakten. Windenergie Wij richten ons op grootschalige productie, ook van duurzame energie, om zoveel mogelijk te kunnen profiteren van schaalvoordelen. Daarom hebben we in 2007 een aantal kleine en buitenlandse windactiviteiten van in totaal 5 MW verkocht, zoals windpark Geesterambacht, een aantal windmolens in Noord-Holland en windpark Blyth (Verenigd Koninkrijk). Het jaar 2007 was een slecht ontwikkelingsjaar voor windenergie in Nederland. Het gebrek aan subsidie en problemen met vergunningen speelden de ontwikkeling van nieuwe windprojecten parten. Een aantal plannen voor grote offshore windparken kon niet verder worden ontwikkeld. Vergunningsverzoeken voor vier windparken op zee strandden in 2007 in verband met eisen ten aanzien van de scheepvaartveiligheid en de late aankondiging van een nieuwe scheepvaartroute voor de Tweede Maasvlakte. Met het ministerie van VROM en de provincie Groningen heeft Nuon in april 2007 een intentieverklaring getekend die moet leiden tot het op grote schaal afvangen, transporteren en opslaan van CO2. In 2007 zijn we gestart met een proef voor het afvangen van kooldioxide bij de Willem-Alexandercentrale in Buggenum. Het is de bedoeling dat de ervaringen van de proef vervolgens op grote schaal kunnen worden toegepast op de Nuon Magnumcentrale. Wij zijn daarmee het eerste bedrijf dat een proef doet met het afvangen van CO2 vóór verbranding. De kosten voor de proef in Buggenum bedragen circa € 45 miljoen. De ministeries van VROM en EZ hebben via de Unieke Kansen Regeling (UKR) een subsidie van € 10 miljoen verleend. In Nederland bleef de ontwikkeling van windprojecten beperkt tot projecten in Oudendijk (4,8 MW), het begin van de bouw in Echteld (8 MW) en de start van het vervangen van turbines op de strekdam bij Enkhuizen. De uitvoering van een aantal projecten is uitgesteld, om gebruik te kunnen maken van de nieuwe subsidieregeling SDE. Samen met een Belgische investeringsgroep hebben we in 2007 een concessie voor tenminste 90 MW aan windmolens in de Antwerpse haven verworven. In dit gebied hebben we al twee windmolens opgesteld. In België zijn de regelingen op het gebied van subsidies, teruglever vergoedingen en vergunningen gunstig voor investeringen in windenergie. Warmte In tegenstelling tot de investeringen in wind, was 2007 een goed windjaar in termen van productie. Het nieuwe windpark bij Egmond aan Zee produceerde in 2007 voor het eerst een vol jaar. Door het in bedrijf nemen van het windpark is onze totale De investeringen in warmte en koude bedroegen in 2007 € 39 miljoen. Dit is minder dan in 2005 en 2006, toen grote eenmalige investeringen werden gedaan in het kostbare 48 Verslag van de Raad van Bestuur Maatschappelijk verantwoord ondernemen windproductie in Nederland toegenomen met 34%. In de benut voor de vergroening van ruim 291 GWh. De levering voorgaande tabel is het opgesteld vermogen aan het eind van het jaar weergegeven. van GroenGarant is daarmee ten opzichte van 2006 sterk Waterkracht Consumentenmarkt Klimaatverandering heeft in 2007 duidelijk meer aandacht van het publiek gekregen dan ooit tevoren. An Inconvenient Truth van Al Gore, landelijke en lokale campagnes hebben ervoor gezorgd dat de klant in zijn keuze voor een energieleverancier nu naast prijs duidelijk ook milieu in zijn overweging meeneemt. Dit is ook gebleken uit verschillende enquêtes onder onze klanten. In 2008 zal ons streven om huishoudens CO2-vrij te maken verder gecontinueerd en geïntensiveerd worden. Dit zal worden gedaan door klanten te werven met een combinatie van (VastePrijs)NatuurStroom en (VastePrijs)Gas met NatuurCertificaat. In 2008 zullen we onze klanten verder helpen met verduurzaming door bijvoorbeeld korting te bieden op duurzame en/of energiebesparende producten. Op de waterkrachtcentrale van Maurik (10 MW) is een nieuw besturingssysteem geïmplementeerd. Het systeem zorgt voor optimalisatie van de productie door de beschikbare waterhoeveelheid gelijkmatig te verdelen over de vier turbines. In 2008 wordt dit systeem ook geïmplementeerd op de waterkrachtcentrale in Alphen (14 MW). De Franse waterkrachtcentrales Port Mort en Poses (respectievelijk 6 MW en 8 MW) zijn in 2007 verkocht. Brandstofmix levering Nuon-groep 23,2% Kolen We bieden groene energie aan in twee varianten: Natuurstroom (de schoonste vorm) en groenstroom. Ook voor groene energie bieden we een vasteprijsproduct aan, waarmee de klant zich tegen prijsschommelingen kan beschermen. Het aantal klanten dat VastePrijsNatuurStroom afneemt is ten opzichte van 2006 met 20% toegenomen. In totaal is het aantal klanten van een NatuurStroom-product in 2007 licht gestegen. Dit wordt veroorzaakt door diverse acties met bijvoorbeeld kortingen op producten voor een duurzaam leven. 17,5% Waterkracht 0,01% Zon 2007 1,1% Biomassa 3,2% Wind 4,4% Overig grijs 9,1% Nucleair 41,5% Aardgas Aandeel grijze energie Aandeel groene energie CO2-emissiefactor 1 Radioactief afval 1 toegenomen (36%). 78,1% 21,8% 391,9 g/kWh 0,000270 g/kWh In onze centrales in Velsen zetten we de restgassen die vrijkomen bij de staalproductie van Corus in als brandstof voor de productie van elektriciteit. Zo worden deze hoogovengassen door Nuon nuttig ingezet. De gassen bevatten een hoog percentage CO2. Met de DTe is afgesproken dat Nuon de CO2-emissie in de brandstofmix corrigeert i.v.m. dubbeltelling. De CO2-emissiefactor van hoogovengas wordt berekend op basis van de inzet van aardgas. Klanten groene energie - Zakelijke markt Zakelijke klanten proberen we te helpen hun energievraag te beperken door energiebesparing. Daarnaast bieden we de mogelijkheid om te kiezen voor duurzame oplossingen. In het verleden boden we twee varianten van groene energie aan: Natuurstroom (de schoonste vorm) en Groene stroom. De laatste jaren richten we ons meer op het aanbieden van Natuurstroom. In 2007 hebben we twee belangrijke ontwikkelingen gezien. In de eerste plaats laten de cijfers een afname zien in de levering van duurzame energie. Tegelijkertijd is de vraag naar duurzame oplossingen juist toegenomen. Dit is vooral zichtbaar in het aantal contracten dat in 2007 werd afgesloten voor 2008 en verder. Het product GroenGarant werd in 2006 geïntroduceerd. Met dit product kunnen zakelijke klanten hun grijze elektriciteitsverbruik vergroenen. De klant bepaalt zelf het aandeel van zijn grijsverbruik dat hij wenst te vergroenen. GroenGarant is een aanvullend product op leveringscontracten voor gewone energie. In 2007 werd Nuon GroenGarant In het najaar van 2007 is het product Gas met NatuurCertificaat geïntroduceerd. Dit is een opvolger van het product NatuurCertificaten. Met Gas met NatuurCertificaat wordt de CO2-uitstoot van het gasverbruik thuis gecompenseerd. Eind 2007 is een begin gemaakt met het werven van nieuwe klanten voor dit product. Emissie van CO2 , NOx en SO2 bij productie Productie van elektriciteit en warmte in Nederland gebeurt voornamelijk met fossiele brandstoffen. Naast CO2 komen daarbij verzurende emissies vrij. Brandstoffen als steenkool, aardgas, biomassa en hoogovengas bevatten in wisselende hoeveelheden koolstof, zwavel en stikstof. Deze stoffen worden tijdens het verbrandingsproces voor de opwek van elektriciteit omgezet in koolstofdioxide (CO2), zwaveldioxide (SO2) en stikstofoxiden (NOx) die via schoorstenen in de lucht worden geëmitteerd. De uitstoot naar de omgeving van verzurende emissies zoals stikstofoxiden of zwaveldioxiden kan door verschillende technologieën worden beperkt. Met een goede verbrandingstechniek kan de vorming van stikstofoxiden worden tegengegaan. Met katalysatoren en wassers kunnen rookgassen worden gereinigd. Ook kan men er voor kiezen brandstoffen te vergassen, een technologie waarmee de emissies van milieubezwaarlijke stoffen nog verder teruggedrongen kunnen worden. Daarom zijn wij de kolenvergassingsinstallatie aan het ontwikkelen voor Nuon Magnum en verwachten we binnen twee jaar hierover een investeringsbeslissing te kunnen nemen. NUON JAARVE RSL AG 2007 49 De monitoring van emissies door installaties werd in 2007 verder om de nationale reductiedoelstelling voor Nederland en verbeterd zodat Nuon kan voldoen aan de nieuwste voorschriften de Nederlandse industrie in 2010 te realiseren. van de Nederlandse Emissieautoriteit (NEA). Het laboratorium opereren. In 2007 is op de Hemwegcentrale in Amsterdam een denitrificatieof DeNOx-installatie in gebruik genomen. Deze installatie sproeit ammoniakwater in het rookgaskanaal waarna een katalysator er voor zorgt dat de stikstofoxiden worden omgezet in onschuldige stoffen als water en stikstof. Wij verwachten voor de Hemwegcentrale hierdoor een NOx-reductie van tenminste 80% te realiseren, afhankelijk van de inzet van de centrale in de komende jaren. CO2-emissies SO2-emissies Zeker 90% van de CO2-emissies van Nuon komt vrij bij de productie van elektriciteit met thermische centrales gestookt met fossiele brandstoffen. Dit resulteert in milieubelastende emissies. Nuon heeft in 2007 weer een aantal maatregelen genomen om het rendement van installaties te verhogen, waardoor de CO2-emissies worden verlaagd. Om de verzuring van het milieu tegen te gaan en de lucht in Nederland gezonder te maken heeft Nederland als lidstaat van de Europese Unie de doelstelling aangenomen om de uitstoot van SO2 in 2010 te beperken tot maximaal 50 Kton per jaar. op de Hemwegcentrale in Amsterdam heeft in 2007 het predikaat van 'Geaccrediteerd Laboratorium' behaald. Het predikaat is afgegeven voor metingen van brandstoffen, restproducten en afvalwater en wordt alleen afgegeven als meetresultaten zeer nauwkeurig, betrouwbaar en reproduceerbaar tot stand komen. Daarnaast moeten de organisaties van de laboratoria aan strenge normen voldoen en moeten deze laboratoria onafhankelijk In 2007 liep een aantal projecten om het rendement van bestaande centrales te optimaliseren. Met deze projecten worden rendementsverliezen verkleind. De maatregelen zijn gericht op efficiënt gebruik van energie en vermindering van emissies, CO2 in het bijzonder. Per saldo wordt hierdoor het verbruik van fossiele brandstoffen (per kWh) beperkt en de CO2-emissie (per kWh) verlaagd. In de vergassingsinstallatie van de Willem-Alexandercentrale in Buggenum werden in 2007 naast steenkool ook biomassa en secundaire brandstoffen meevergast. De brandbare componenten in biomassa en secundaire brandstoffen vervangen de in de centrale gebruikte steenkool voor een deel, waardoor er geen extra CO2 in de dampkring geëmitteerd wordt. De ontwikkeling van onze Clean Development Mechanismportefeuille in de afgelopen jaren heeft in 2007 geleid tot de uitgifte van CER’s (Certified Emission Rights). Hoewel voorstellen van de Europese Commissie voor het gebruik van deze projecten na 2012 voor enige onzekerheid in de markt hebben gezorgd, hoopt Nuon in de komende jaren de ontwikkeling van deze portefeuille door te zetten. Nuon gelooft dat door te investeren in projecten via het Clean Development Mechanism, wereldwijd grootschalige emissiereducties gerealiseerd kunnen worden. Ook Nuon levert een bijdrage aan de Nederlandse doelstelling. Op jaarbasis stoot Nuon circa 2.000 ton SO2 uit door de verbranding van kolen en hoogovengas dat zwaveldioxide bevat. Medio 2006 is besloten om de rookgasontzwaveling van de kolengestookte centrale Hemweg 8 te verbeteren door sproeiers van een nieuw concept te monteren in een aangepaste opstelling. De verwachte reductie is 100 tot 200 ton SO2 per jaar. Deze SO2 wordt afgevangen in de wastoren. Uiteindelijk wordt er gips voor de bouwstoffenindustrie van gemaakt, waardoor de afgevangen SO2 een nuttige toepassing krijgt. De elektriciteitsproducenten voeren met het Ministerie van VROM en het Interprovinciaal Overleg (IPO) besprekingen over de emissies van SO2 door hun centrales in Nederland. Het doel van deze gesprekken is een convenant voor alle bestaande en nieuwe centrales die met zwavelhoudende brandstoffen worden gestookt. In het convenant worden afspraken gemaakt over het maximeren van SO2-emissies tot een vast plafond gedurende tenminste 10 jaar. Op deze manier is voor producenten duidelijk waar in de komende jaren aan voldaan moet worden zodat hier waar nodig tijdig maatregelen voor kunnen worden getroffen. Omstreeks de jaarwisseling 2007/2008 was er overeenstemming over de hoofdlijnen van dit convenant. De uitstoot van NOx voor al onze centrales samen in 2007 kwam uit op ongeveer 75% van de wettelijk aan Nuon toegestane hoeveelheid in het jaar 2007. Daarmee is volgens verwachting gepresteerd. Energie-efficiency door warmte en koude Ook in 2007 hebben we gewerkt aan de verdere uitvoering van onze warmtestrategie: het aansluiten van nieuwe gebieden in stedelijke conglomeraties waar Nuon de nodige warmte-infrastructuur heeft of wil aanleggen. We hebben veel energie gestoken in de uitbreiding van onze activiteiten voor levering van warmte in onze kerngebieden: Groot-Amsterdam, de regio Arnhem-Nijmegen en Rotterdam en omgeving. Net als bij SO2 is Nederland gebonden aan reductie van NOx-emissies. Vanaf 2010 mag in Nederland maximaal 260 Kton per jaar uitgestoten worden. De Nederlandse regering heeft een handelssysteem geïntroduceerd voor NOx-emissies waaraan alle grote emitteurs verplicht meedoen. Bij een tekort hebben bedrijven de keuze om installaties te verbeteren of emissierechten te kopen via de handel. De streefwaarde wordt jaarlijks verlaagd De levering van warmte vanuit onze centrales blijft groeien. Vooral de groei van het aantal aangesloten panden in de Vinexlocaties Leidsche Rijn bij Utrecht, Weidevenne bij Purmerend en IJburg bij Amsterdam heeft deze groei mogelijk gemaakt. Op 24 april werd de hulpwarmtekrachtcentrale Diemen (HWC Diemen) in bedrijf gesteld. Deze zorgt voor gegarandeerde warmtelevering voor afnemers, ook als de basiswarmte- NOx-emissies 50 Verslag van de Raad van Bestuur Toekomstparagraaf krachtcentrale Diemen 33 niet in bedrijf is. De capaciteit van Toekomstparagraaf deze HWC is 105 MW. De capaciteit kan op eenvoudige wijze In lijn met onze visie, missie en strategie hebben wij voor het boekjaar 2008 een aantal prioriteiten geformuleerd die gelden voor onze onderneming in de volle breedte. Deze prioriteiten zijn: ■ De uitvoering van de WON met als streven per 1 juli 2008 splitsbaar te zijn. Belangrijkste randvoorwaarde daarbij is dat onze klanten en overige stakeholders geen hinder moeten ondervinden van dit proces; ■ De dialoog met commissarissen en aandeelhouders over de toekomst van het netwerkbedrijf en het productieen leveringsbedrijf en om een gedeelde strategische visie te hebben over de toekomst van beide bedrijven; ■ Solide financiële prestaties en handhaving van een beurswaardige bedrijfsvoering; ■ Borging van leverings- en voorzieningszekerheid: investeren in netwerken en de capaciteit van de energieketen; ■ Verdere versterking van de positie van Nuon op het gebied van gasopslag; ■ Verder ontwikkelen van de verduurzaming van de energievoorziening. opgevoerd worden als het aantal afnemers stijgt. Warmtelevering In 2007 hebben wij een contract gesloten voor de warmtelevering aan Arnhem Presikhaaf. Het gaat om een stadsvernieuwingsproject waarbij ruim 2.300 woningen en bijna 70.000 m2 kantoren en voorzieningen worden aangesloten. Vanaf begin 2007 is bovendien de eerste warmte geleverd in Arnhem Schuytgraaf uit de Warmtekrachtcentrale De Kleefse Waard van Nuon. In totaal zullen er in deze regio 6.500 woningen worden aangesloten op het warmtenet. In 2007 hebben wij gewerkt aan de totstandkoming van een aantal grote warmtecontracten in Amsterdam-Noord, Rotterdam en Almere Poort. Het contract voor stadsdeel Amsterdam-Noord is echter pas in januari 2008 getekend en de verwachting is dat het contract voor Almere Poort in het voorjaar van 2008 zal worden afgerond. Op grond van het contract met stadsdeel Amsterdam-Noord zal Nuon vanaf 2008 beginnen met de aansluiting van 15.000 woningen op een warmtenet. De woningen worden voorzien van warmte afkomstig van het Afval Energie Bedrijf (AEB). Koudelevering De koudecentrale op de Amsterdamse Zuidas (geopend in 2006) heeft in 2007 te maken gehad met operationele problemen die verband houden met de gebruikte materialen en met de vernietiging van onze vergunning om koelwater uit de Nieuwe Meer voor de koude-installatie te gebruiken. Na het overleggen van een onderbouwing, is in mei een nieuwe vergunning verleend. In 2007 hebben we nieuwe klanten aangesloten op ons koudenetwerk op de Zuidas. De projectvoorbereidingen voor koudelevering in Amsterdam Zuid-Oost lopen langzamer dan we zouden willen. Bij vergunningtrajecten voor koudeprojecten merken we dat deze innovatieve manier om CO2 te besparen nog steeds relatief onbekend is. Hierdoor is meer onderzoek, overleg en uitleg nodig om een vergunning te kunnen krijgen. Wij opereren in een competitieve markt. Daarnaast is een belangrijk deel van onze activiteiten gereguleerd. Hoewel we op dit moment geen indicaties daartoe hebben, valt niet uit te sluiten dat ontwikkelingen in marktomstandigheden en prijsontwikkelingen in onze belangrijkste aan- en verkoopmarkten, alsmede ontwikkelingen op het gebied van prijsregulering, effect zullen hebben op onze toekomstige resultaten. Onze doelstelling voor het komende jaar is de klantaantallen in Duitsland en België verder te laten groeien. Ons marktaandeel en onze klantaantallen in de Nederlandse consumentenmarkt willen wij behouden; in de zakelijke markt is ons doel onze positie te versterken, met name op de gasmarkt. Als gevolg van economische ontwikkelingen verwachten wij een toename in de elektriciteitsvraag. Daarnaast streven we naar een uitbreiding van adviezen en diensten op het gebied van hoogrendementsketels, isolatie en energiebesparing. In 2008 wordt in de Tweede Kamer het nieuwe marktmodel besproken. 2008 wordt cruciaal in de voorbereiding hiervan met onder meer de invoering van het capaciteitstarief per 1 januari 2009 en de invoering van het leveranciersmodel per 1 januari 2010. Op dit moment kunnen wij nog geen uitspraken doen over de consequenties van het nieuwe marktmodel. De Raad van Bestuur heeft, in overleg met de Raad van Commissarissen, als beleid geformuleerd geen uitspraken te doen omtrent de verwachte toekomstige resultaten. Investeringen Wij verwachten de komende jaren voor tenminste € 5 miljard te investeren in reguliere en nieuwe projecten. Een van de grotere investeringen waartoe wij hebben besloten is om de 1.300 MW multi-fuel centrale in Groningen gefaseerd te bouwen. NUON JAARVE RSL AG 2007 51 Sinds 2001 zijn wij hoofdsponsor van het Nuon Solar Team. Ook dit jaar hebben we er vol overtuiging voor gekozen om de makers van Nuna4 te ondersteunen. en Met de uitdagende en avontuurlijke wedstrijd willen we de brede toepassing van duurzame energie en innovatie op dat gebied stimuleren. De studenten van de TU Delft kunnen met hun zonnewagen demonstreren hoe ruim de toepassingen van zonne-energie zijn en hoe jonge mensen met ambitie een substantiële bijdrage kunnen leveren aan technische vernieuwing en een duurzame toekomst. Wij zijn enorm trots op dit team en de overwinning. Dat is vier - op naar Nuna5! Bianca Bosman Communicatie Manager Corporate Branding Verslag van de Raad van Bestuur Toekomstparagraaf Verder zijn er de geplande investeringen in gasgestookte Splitsing centrales in Duitsland en België, alsook de doorgaande investeringen in ons netwerk, ondergrondse gasopslag, de uitrol van slimme meters en de verdere verduurzaming van de productie van elektriciteit. Financiering Wij verwachten dat de komende jaren een groot beroep op de aanwezige kasmiddelen zal worden gedaan om investeringsprogramma’s uit te kunnen voeren en een acceptabel dividendniveau in stand te houden. Nuon streeft een sterke financiële positie na. Dit is mede van belang om strategisch te kunnen opereren als dat nodig is en ervoor te kunnen zorgdragen dat er na de splitsing twee financieel gezonde ondernemingen ontstaan met een passende credit rating, zodanig dat elke onderneming -rekening houdend met ieders risicoprofiel- haar business- Wet onafhankelijk netbeheer In 2007 werd de Wet onafhankelijk netbeheer (WON) van kracht. De WON verplicht Nederlandse geïntegreerde energiemaatschappijen, waaronder Nuon, het beheer en de (economische) eigendom van hun netwerkactiviteiten (het transport van gas en elektriciteit) te scheiden van hun commerciële activiteiten (productie en levering). De gedwongen splitsing in een netwerkbedrijf en een productieen leveringsbedrijf moet uiterlijk op 1 januari 2011 zijn gerealiseerd. Zoals hieronder nader omschreven zijn wij als gevolg van de inwerkingtreding van de WON thans bezig met het uitvoeren van stap 1, hebben wij enige onderdelen van stap 2 geïmplementeerd en willen wij stap 3 en de resterende onderdelen van stap 2 uitvoeren volgens het onderstaande stappenplan. plannen kan volbrengen. Bij het financieren van het netwerkbedrijf gaan wij ervan uit dat er minimaal zal worden voldaan aan het financiële kader zoals omschreven in het Handhavingsplan van de DTe. Personeelsbezetting Wij verwachten in 2008 geen significante wijzigingen in de personeelsbezetting. De splitsing zal vooralsnog niet leiden tot een verlies aan arbeidsplaatsen. Overigens zal na de splitsing een verdere optimalisatie plaatsvinden van het personeelsbestand. Dit is onder meer afhankelijk van de toekomstige ontwikkelingen met betrekking tot het productieen leveringsbedrijf en verdere ontwikkelingen op het gebied van regulering. Onderzoek en ontwikkeling Als onderdeel van onze dagelijkse bedrijfsvoering en om Stap 1: Overdracht van het beheer van hoogspanningsnetwerken van 110 kV en hoger Volgens de WON moeten per 1 januari 2008 alle Nederlandse hoogspanningsnetwerken met een voltage van 110 kV of hoger worden beheerd door TenneT, de beheerder van het landelijk transportnet. In verband hiermee heeft TenneT zichzelf aangewezen als beheerder van deze netwerken, met uitzondering van netwerken die deel uitmaken van een cross border leasetransactie. Met het oog op het complexe karakter van de beheersoverdracht en de noodzaak de leveringszekerheid te waarborgen, zal de overdracht van het feitelijke beheer aan TenneT in eerste instantie plaatsvinden via een aantal tijdelijke voorzieningen. Wij voeren momenteel besprekingen met TenneT over de implementatie hiervan, waarbij het streven is zo spoedig mogelijk te komen tot een bevredigende definitieve regeling. onze processen en service aan klanten te verbeteren, voeren wij onderzoeken ontwikkelingsactiviteiten uit. In 2008 zullen de belangrijkste punten op dit gebied worden gevormd door: ■ De proef met CO2-opvang in de Willem-Alexandercentrale in Buggenum; ■ De ontwikkeling van zonnecelfolie door onze dochtermaatschappij Helianthos; ■ De proef met slimme meters bij meer dan 62.000 huishoudens in Nederland; ■ De oprichting van het Energy Transition Fund, waarin wij € 40 miljoen beschikbaar stellen voor onderzoeksen ontwikkelingsprojecten met een duurzaam karakter; ■ De ontwikkeling van een hoogrendementsketel op basis van een brandstofcel in samenwerking met CFCL en Remeha. Met deze nieuwe generatie ketels kunnen huishoudens zowel warmte als elektriciteit opwekken. Gas wordt op een efficiënte manier gebruikt en de CO2-uitstoot wordt gereduceerd ten opzichte van huidige activiteiten; ■ Onze participatie in CityCargo, waar wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuw, volledig CO2-neutraal mobiliteitsconcept. Met deze participatie willen wij de ontwikkeling van nieuwe, duurzame mobiliteitsconcepten, waarbij elektriciteit als brandstof dient, helpen bevorderen. Stap 2: Overdracht van de economische eigendom van elektriciteitsen gasnetwerken aan Continuon Netbeheer en scheiding van netwerkgerelateerde en commerciële activiteiten De juridische eigendom van de elektriciteitsen gasnetwerken van Nuon berust bij drie indirecte 100%- dochterondernemingen: n.v. Nuon Infra Oost, n.v. Nuon Infra West en n.v. Nuon Transport (de netwerkeigenaren). Volgens de WON moet de economische eigendom van deze netwerken worden overgedragen aan Continuon Netbeheer, de 100%-dochteronderneming van Nuon die is aangewezen als beheerder van de gasen elektriciteitsnetwerken. De overdracht van de economische eigendom zal uiterlijk op 1 juli 2008 plaatsvinden door middel van een interne herstructurering, waarbij de aandelen van de netwerkeigenaren zullen worden overgedragen aan Continuon Netbeheer. Vanaf dat moment zal Continuon Netbeheer tevens het merendeel van zijn wettelijke taken als netbeheerder zelf moeten uitvoeren (het ‘brede’ netbeheerderconcept). Hiernaast hebben wij, als voorbereiding op de hieronder bij stap 3 beschreven splitsing van netwerken commerciële activiteiten, reeds een interne herstructurering doorgevoerd waarbij de deelnemingen die zich bezighouden met commerciële activiteiten (productie en levering) zijn ondergebracht in een nieuwe tussenholding (PLB Holding). Eventueel zal onder n.v. Nuon een soortgelijke tussenholding worden opgericht die NUON JAARVE RSL AG 2007 53 de aandelen gaat houden in de deelnemingen die zich bezighouden Wij zijn van mening dat deze proactieve benadering strategische, met netwerkactiviteiten (het transport van gas en elektriciteit). concurrentie- en praktische voordelen biedt voor zowel het netwerk- als het commerciële bedrijf, omdat zij hierdoor elk hun Stap 3: Splitsing van netwerken commerciële activiteiten eigen markten kunnen betreden en onafhankelijk van elkaar Zoals hierboven beschreven zullen wij, als de WON eenmaal activiteiten kunnen ontwikkelen zonder dat het splitsingsproces volledig is geïmplementeerd, niet langer kunnen blijven opereren tot 2011 tijd en aandacht van het management blijft opeisen. als een geïntegreerd energiebedrijf dat zich bezighoudt met De belangrijkste uitdaging waarvoor wij ons gesteld zien in ons zowel netwerk- als commerciële activiteiten. Nuon zal haar streven om voor juli 2008 een scheiding tot stand te hebben netwerkactiviteiten voortzetten, zij het, zoals in onderstaande gebracht tussen de commerciële en de netwerkactiviteiten is de schema’s wordt aangegeven, onder een nieuwe naam. Bijgevolg vorming van twee ondernemingen met elk een eigen organisatie- zal de (indirecte) eigendom van Nuons netwerken in overheids- structuur, die het mogelijk maakt effectief in te spelen op handen blijven, onafhankelijk van de vraag waar de commerciële markten en klanten, en met een eigen IT-omgeving, customer activiteiten van de huidige onderneming in de toekomst uiteindelijk terechtkomen. care- en servicecenters, die nu nog werkzaam zijn voor zowel de netwerk- als de commerciële activiteiten. Andere uitdagingen betreffen onder meer de personele invulling en de financiering Hoewel wij ons sterk hebben verzet tegen de splitsingsvoorstellen van de Nederlandse wetgever en een strategie hebben gevolgd die erop was gericht een geïntegreerd energiebedrijf te blijven, is een splitsing onvermijdelijk geworden. Op dit moment zijn wij nog aan het onderzoeken welke juridische mogelijkheden er zijn om vergoeding van de Nederlandse Staat te vorderen van de met de splitsing verband houdende kosten. Intussen hebben wij, in nauw overleg met onze Raad van Commissarissen en aandeelhouders, besloten onszelf proactief zodanig te positioneren (qua structuur en anderszins) dat wij de ontvlechting van netwerken commerciële activiteiten voor juli 2008 kunnen effectueren. Op dit moment kunnen wij nog niet met zekerheid aangeven wanneer een daadwerkelijke splitsing zal plaatsvinden. van beide ondernemingen, terwijl wij daarnaast gedurende deze periode van ontvlechting ook onze gewone dagelijkse activiteiten moeten blijven uitvoeren met de zorg en kwaliteit die onze klanten van ons verwachten. De volgende schema’s laten zien hoe de scheiding van activiteiten en uiteindelijke splitsing volgens de huidige plannen zullen worden geïmplementeerd. Dit staat los van eventuele toekomstige strategische stappen. Tijdens het proces zullen hierin op basis van nieuw opgedane kennis nog wijzigingen kunnen optreden. Het eerste schema toont de vereenvoudigde groepsstructuur na voltooiing van stap 1 en 2 (die rond juli 2008 volledig moeten zijn geïmplementeerd). Op dat moment is de onderneming ‘splitsingsklaar’. Vereenvoudigde groepsstructuur na stap 1 en 2 - Klaar voor splitsing Geïmplementeerd rond 1 juli 2008 en uiterlijk 1 januari 2011 voltooid Aandeelhouders n.v. Nuon Nuon Finance PLB Holding Energy Sourcing1 Serviceafdelingen Serviceafdelingen Netwerk Services Continuon Netbeheer Business Nuon België Monitoring Dynamicom Netwerkbedrijven2 Retail Nuon Duitsland Warmte 1 2 Inclusief Nuon Power Generation. Waaronder Nuon Infra Oost, Nuon Infra West en Nuon Transport. 54 Tecno Verslag van de Raad van Bestuur Toekomstparagraaf Het tweede overzicht toont de vereenvoudigde groepsstructuur na voltooiing van de verplichte splitsing (stap 1, 2 en 3), uiterlijk 1 januari 2011. Vereenvoudigde groepsstructuur na stap 1, 2 en 3 - Na splitsing Implementatie uiterlijk per 1 januari 2011 Aandeelhouders Aandeelhouders PLB Holding NWB Holding (n.v. Nuon) Nuon Finance Energy Sourcing1 Serviceafdelingen Serviceafdelingen Netwerk Services Continuon Netbeheer Business Nuon België Monitoring Dynamicom Netwerkbedrijven2 Retail Nuon Duitsland Tecno Warmte 1 2 Inclusief Nuon Power Generation. Waaronder Nuon Infra Oost, Nuon Infra West en Nuon Transport. Om de splitsing tot stand te brengen heeft een aantal leden van de Raad van Bestuur en belangrijke leidinggevende functionarissen tot taak gekregen het netwerkbedrijf (NWB) en het productieen leveringsbedrijf (PLB) op te zetten. Bestuurslid Peter Erich zal leidinggeven aan de vorming van het NWB en Øystein Løseth en Doede Vierstra, eveneens leden van de Raad van Bestuur, zijn verantwoordelijk voor de vorming van het PLB. Genoemde leden van de Raad van Bestuur zullen deel blijven uitmaken van de Raad van Bestuur van n.v. Nuon. De teams die zijn aangesteld om de NWB- en PLB-ondernemingen op te zetten zijn momenteel bezig met het ontwikkelen van de toekomstige strategie voor respectievelijk het NWB en het PLB. De definitieve strategie voor de beide afzonderlijke ondernemingen zal worden vastgesteld in overleg met onze aandeelhouders en de Raad van Commissarissen. Tot slot Kortom, ook 2008 zal een uitdagend jaar zijn. In het verleden zijn de nodige maatregelen getroffen en de bereikte effecten zijn positief, ten aanzien van zowel de klantretentie en -uitbreiding, de aanpassingen in de productieen distributiefaciliteiten, de ontwikkelingen op het economisch en duurzaamheidsvlak als de betrokkenheid van de medewerkers en het management. Dit geeft de RvB voldoende vertrouwen dat Nuon ook in 2008 een positieve bijdrage kan leveren aan het creëren van waarde voor aandeelhouders, klanten, medewerkers en de maatschappij in de meest ruime zin des woords. Amsterdam, 25 maart 2008 De Raad van Bestuur Ludo van Halderen, Voorzitter Doede Vierstra, CFO Peter Erich Øystein Løseth NUON JAARVE RSL AG 2007 55 Nuon streeft naar transparantie ten aanzien van risico’s. Wij onderkennen risico’s die de ontwikkeling en resultaten van onze onderneming kunnen beïnvloeden. Risicomanagement en risicofactoren We hebben de risico’s globaal onderverdeeld in vier categorieën: marktrisico, kredietrisico, operationeel risico en juridisch risico. ■ ■ ■ ■ Het marktrisico wordt gedefinieerd als het risico van een verlies als gevolg van een negatieve verandering van marktprijzen. Wij zijn voornamelijk onderhevig aan prijsrisico van commodities en aan het valutaen interestrisico; Het kredietrisico is het risico dat voortkomt uit het in gebreke blijven van tegenpartijen, met inbegrip van leveranciers en tegenpartijen waarmee handelsen verkooptransacties worden aangegaan; Het operationeel risico is het risico van tekortkomingen van personen, processen of systemen; Het juridisch risico is het risico van waardeverlies door veranderingen in weten/of regelgeving of het niet naleven van weten/of regelgeving. In 2007 hebben wij IFRS 7 ‘Financiële Instrumenten: Informatieverschaffing’ geïmplementeerd. Noot [36] van de Jaarrekening verschaft nadere kwalitatieve en kwantitatieve informatie over financiële instrumenten en financieel risicomanagement. Risk Management Framework In 2007 hebben wij ons Risk Management Framework verder ontwikkeld. Dit heeft geleid tot een verbeterde bewaking en beheersing van de risico's waaraan de organisatie is blootgesteld. Dit raamwerk is gebaseerd op een verzameling best practiceregels, procedures en interne controlesystemen. Het functioneren van het interne risicobeheersingsen controlesysteem gedurende het verslagjaar wordt tevens besproken in de paragraaf ‘Corporate Governance en interne risicobeheersingsen controlesysteem’. De Raad van Bestuur en de Auditcommissie bewaken het Risk Management Framework en toetsen dit regelmatig aan de best practices en ontwikkelingen binnen onze belangrijkste markten. Het uitgangspunt voor dit raamwerk is dat het een goed inzicht moet verschaffen in de risico’s en de potentiële gevolgen hiervan en ervoor moet zorgen dat deze informatie op transparante wijze wordt gepresenteerd aan het senior management. Dit draagt ertoe bij dat de besluitvorming plaatsvindt op basis van een correcte afweging van de verhouding tussen risico en rendement en maakt een effectieve mitigatie van risico’s mogelijk. 56 Ons Risk Management Committee (RMC) wordt voorgezeten door de CFO en bestaat uit een aantal deskundigen op het gebied van risicomanagement en commerciële specialisten. Het RMC adviseert de Raad van Bestuur over aangelegenheden op het gebied van risicomanagement, waaronder het opzetten en implementeren van het Risk Management Framework. Alle beleidsregels en procedures die betrekking hebben op risicomanagement worden beoordeeld en goedgekeurd door het RMC voordat ze ter goedkeuring worden voorgelegd aan de Raad van Bestuur. Wij beschikken over een onafhankelijke afdeling Risk Management, die onder leiding staat van de Chief Risk Officer (CRO). De CRO rapporteert aan de CFO en ziet toe op de activiteiten van de Nuon-groep op het gebied van risicomanagement. De afdeling Risk Management bewaakt het marktrisico van dag tot dag, beheerst het kredietrisico, ziet toe op de naleving van beleidsregels en risicolimieten en begeleidt de groepsbrede verslaggeving over belangrijke bedrijfsrisico’s. Samen met andere gespecialiseerde stakeholders op het gebied van risico’s (zoals gezondheid en veiligheid, informatiebeveiliging, enzovoort) biedt de afdeling Risk Management ook ondersteuning aan de bedrijfsonderdelen bij het signaleren, kwantificeren, limiteren, bewaken en melden van risico’s. Een essentieel element van onze risicobenadering is dat de lijnmanagers in de eerste plaats verantwoordelijk zijn voor het signaleren en beheersen van alle risico’s op hun activiteitenterrein. Dit sluit aan op ons beheersmodel dat onderscheid maakt tussen de verschillende verantwoordelijkheden met betrekking tot de risicoverantwoordelijkheid, de risicobeheersing en de controle op deze processen. De lijnmanagers vormen, doordat zij de risicoverantwoordelijkheid dragen, de eerste verdedigingslinie. De tweede verdedigingslinie bestaat uit de gespecialiseerde risico-stakeholders, terwijl de controle op risicoprocessen behoort tot het takenpakket van de (interne en externe) accountant. Het doel hiervan is een sterke cultuur van risicobewustzijn binnen de hele onderneming te bevorderen. Risicomanagement en risicofactoren Risk Management Framework Marktrisico Dit houdt in dat in principe alle posities in vreemde valuta worden afgedekt en dat posities voor eigen rekening in vreemde Commodity-prijsrisico Nuon is gevoelig voor het effect van marktfluctuaties in de prijzen van diverse energie-commodities, waaronder maar niet uitsluitend: elektriciteit, steenkool, gas, olie en CO2-emissierechten. Deze risico’s vloeien voort uit de eigendom van fysieke activa (met name aardgasen kolengestookte elektriciteitscentrales) in Nederland, verkoopposities in elektriciteit en gas voor levering aan zowel huishoudens als zakelijke klanten in de kernmarkten van Nuon (Nederland, Duitsland en België) en de handelsposities die in deze markten voor energie-commodities worden ingenomen. Over het algemeen worden alle commodity-prijsrisico’s die voortkomen uit deze activiteiten beheerst door onze dochteronderneming Nuon Energy Trade & Wholesale (ETW). Het belangrijkste commodity-prijsrisico voor Nuon bestaat uit de gevoeligheid van de gasen kolengestookte elektriciteitscentrales voor ongunstige veranderingen in de relatieve prijs van elektriciteit en brandstoffen. Als de elektriciteitsprijzen dalen ten opzichte van de kosten van brandstof en CO2-emissierechten heeft dit een negatief effect op de marge op de verkoop van de elektriciteit die wordt geproduceerd door onze elektriciteitscentrales. Om deze gevoeligheid in verband met de verkoop van elektriciteit en de inkoop van brandstof en CO2-rechten te beheersen maakt ETW gebruik van verschillende fysieke en financiële instrumenten, op zowel de spot- als de termijnmarkt. De open positie die verband houdt met de centrales wordt beheerst door rekening te houden met de marktontwikkelingen, de beperkingen die worden gesteld door de marktliquiditeit en de risicobereidheid van de organisatie. Alle transacties die een commodity-prijsrisico met zich meebrengen worden dagelijks beoordeeld door onze afdeling Risk Management. Hiertoe behoren posities die ontstaan als gevolg van activiteiten die verband houden met de activa, handel voor eigen rekening en de inkoop ten behoeve van de particuliere, zakelijke en industriële klanten van Nuon. Nettoposities worden dagelijks getoetst aan de goedgekeurde positielimieten voor commodities, die worden vastgesteld op basis van de liquiditeit van de markten waarop wij handelen. Wij bepalen het marktrisico aan de hand van de Value at Risk (VaR). De VaR geeft aan in welke mate de waarde van commodityposities kan veranderen als gevolg van marktprijsbewegingen. De omvang van de VaR voor de handels-, activa- en inkoopportefeuilles en de totale VaR worden dagelijks gerapporteerd en vergeleken met de goedgekeurde limieten. Limieten worden regelmatig beoordeeld om ervoor te zorgen dat deze in overeenstemming zijn met de risicobereidheid, de marktontwikkelingen en de bedrijfsactiviteiten. Valutarisico Valutarisico’s doen zich voor met betrekking tot inkopen, handelsactiviteiten, liquide middelen, opgenomen leningen en overige balansposities die luiden in een andere valuta dan de euro. Wij passen een ‘exposure based’ valutabeleid toe. valuta niet zijn toegestaan. Wij onderscheiden drie soorten valutarisico: transactierisico’s, translatierisico’s en economische risico’s. Transactierisico’s betreffen risico’s ten aanzien van toekomstige kasstromen in vreemde valuta, alsmede ten aanzien van balansposities in vreemde valuta. Deze risico’s worden voor 100% afgedekt. Alle valutaposities en -risico’s worden voornamelijk ‘back-to-back’ ingedekt bij externe tegenpartijen door middel van average rate opties, cross currency renteswaps en spot- en valutatermijncontracten. ■ Translatierisico’s betreffen risico’s ten aanzien van de omrekening van buitenlandse dochterondernemingen die een andere functionele valuta hebben dan de euro. De valutarisico’s uit hoofde van buitenlandse dochterondernemingen worden alleen afgedekt indien Nuon heeft besloten om de betreffende dochteronderneming af te stoten of te sluiten. ■ Economische risico’s zijn gerelateerd aan een mogelijke verslechtering van de concurrentiepositie als gevolg van een verandering in de waarde van een of meer buitenlandse valuta. Deze risico’s worden op dit moment niet afgedekt, met name omdat de kans dat het zich voordoet als beperkt wordt ingeschat. ■ Interestrisico Het interestrisico is het risico als gevolg van veranderingen in de rentetarieven met betrekking tot de reële waarde van verstrekte vastrentende leningen en uitgegeven vastrentende schulden of toekomstige kasstromen uit hoofde van leningen en schulden met een variabele rente. Ons interestrisicobeleid is erop gericht onze vastrentende positie beperkt te houden tot maximaal 60-70% van onze totale rentedragende schulden. Wij maken gebruik van derivaten zoals renteswaps om het interestrisico te beperken. Kredietrisico Het kredietrisico ontstaat als gevolg van de activiteiten van de verkoopdivisies, business development-projecten en de handelsen overige activiteiten van Nuon. Het kredietrisico bestaat uit het verlies dat zich voordoet doordat een tegenpartij niet bereid of niet in staat is zijn verplichtingen na te komen. Kredietanalyses en kredietbeheer worden binnen de hele organisatie op consequente wijze uitgevoerd, waarbij de uitvoerigheid van de analyse afhankelijk is van de omvang van het kredietrisico dat een transactie met zich meebrengt. Ons algemene beleid is om tegenpartijen te onderwerpen aan een due diligence-onderzoek voordat wij een transactie met hen aangaan. Als er sprake is van een kredietrisico wordt er eveneens een grondige analyse gemaakt van de tegenpartij, waarbij onder meer maar niet uitsluitend gebruik wordt gemaakt van tijdreeksen, de jaarrekening wordt onderworpen aan ratiovergelijkingen en wordt vergeleken met die van gelijksoortige bedrijven, de toekomstverwachtingen worden beoordeeld en kasstroomanalyses worden gemaakt. Naast interne ratings worden ook de credit ratings van grote credit ratinginstituten gebruikt. NUON JAARVE RSL AG 2007 57 Wanneer er meer dan één rating beschikbaar is, gaan wij uit van Corporate Legal Affairs en op basis hiervan wordt een juridisch de laagste van de beschikbare ratings. risicorapport voor de gehele groep opgesteld. Belangrijke Het kredietrisico wordt beheerst door middel van het toegepaste bevindingen worden voorgelegd aan de Raad van Bestuur en, kredietbeleid, regelmatige monitoring van kredietposities en als de omvang van het risico dit wenselijk maakt, aan de het toepassen van geschikte risicobeperkende instrumenten. Auditcommissie en de Raad van Commissarissen. Hoewel het kredietrisico ook op portefeuilleniveau wordt beheerst, zijn er beperkingen met betrekking tot de mate waarin spreiding kan worden bereikt. Dit komt doordat wij in onze kernmarkten onderhevig zijn aan een concentratierisico met betrekking tot de energiemarkten en de energie-intensieve industrieën. In 2007 is de Raad van Bestuur een project gestart dat moet resulteren in versterking van de compliancefunctie binnen Nuon. Doel van dit project is het verbeteren van het inzicht in de mate waarin Nuon voldoet aan de relevante interne en externe regelgeving, de risico's die kunnen voortkomen uit interne en externe regels en de mate waarin deze risico's zijn gelimiteerd. Operationeel risico Operationeel risico betreft het risico van tekortkomingen van Risicofactoren personen, processen of systemen. In overeenstemming met het Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste operationele en financiële risico’s die zich volgens de huidige inzichten kunnen voordoen. Hoewel deze risicofactoren zo uitvoerig mogelijk zijn beschreven, is het onderstaande overzicht niet volledig. algemene beleid van Nuon berust de verantwoordelijkheid voor de beheersing van het operationeel risico bij het lijnmanagement. Het operationeel risico wordt beperkt door bij alle bedrijfsactiviteiten te streven naar ‘operational excellence’. Een natuurlijk gevolg van onze kernactiviteiten is dat wij te maken hebben met grote operationele risico’s in verband met de exploitatie van fysieke activa. Nuon kent een lage tolerantie voor incidenteel risico als gevolg van het falen van operationele processen. Er wordt continu gewerkt aan vergroting van het risicobewustzijn binnen de hele organisatie. Dit gebeurt door middel van Risk Identification Workshops die worden gefaciliteerd door onze afdeling Risk Management. Deze workshops, die plaatsvinden binnen elk bedrijfsonderdeel, hebben tot doel de belangrijkste risico’s waarmee het onderdeel te maken heeft toe te lichten en te kwantificeren. De betrokkenheid van Risk Management waarborgt een consequente aanpak van risico’s binnen de hele organisatie. Alle bedrijfsonderdelen stellen elk kwartaal een risicorapport op waarin wordt aangegeven welke risico’s belangrijke gevolgen kunnen hebben voor de activiteiten. Deze rapporten worden aan een kritische beoordeling onderworpen door Risk Management en worden nader geëvalueerd tijdens bijeenkomsten met leden van de Raad van Bestuur die elk kwartaal plaatsvinden. Deze risicorapportages van de bedrijfsonderdelen dienen als basis voor het Enterprise Risk Report dat elk kwartaal wordt opgesteld door Risk Management en een overzicht geeft van de belangrijkste risico’s voor de organisatie. Dit rapport wordt beoordeeld door zowel de RMC als de Raad van Bestuur voordat het wordt gepresenteerd aan de Auditcommissie. Veranderingen in het economisch klimaat Onze kernmarkten zijn Nederland, België en Duitsland. Vergeleken met andere bedrijfstakken zijn wij als energiebedrijf slechts in beperkte mate gevoelig voor de conjunctuurcyclus. Ontwikkelingen binnen de economie in bredere zin hebben echter aanzienlijke gevolgen voor veel aspecten van onze activiteiten. De economische opgang in Azië heeft bijvoorbeeld rechtstreeks gevolgen gehad voor de vracht- en grondstoffenmarkten. Ook zijn de bouwkosten voor nieuwe centrales sterk gestegen als gevolg van de toegenomen vraag naar kapitaalgoederen binnen deze bedrijfstak. Regulering van activiteiten Een belangrijk deel van onze activiteiten is gereguleerd. Deze activiteiten betreffen met name het netbeheer, ondergebracht in Continuon Netbeheer, een groepsonderneming die op grond van wettelijke bepalingen een onafhankelijke positie inneemt binnen Nuon. In Continuon Netbeheer zijn ook activiteiten gerelateerd aan niet-gereguleerde activiteiten ondergebracht. In Nederland is het toezicht op de energiesector in handen van de NMa/DTe (Nederlandse Mededingsautoriteit en Directie Toezicht energie). De afgelopen jaren is het toezicht op het Nederlandse bedrijfsleven, waaronder de energiebedrijven, geïntensiveerd en is het handhavingsbeleid aangescherpt. Het valt niet uit te sluiten dat de trend tot verdere regulering en toezicht doorzet, waardoor druk op de toekomstige resultaten kan ontstaan. Wet onafhankelijk netbeheer Juridisch risico Het juridisch risico is het risico van waardeverlies als gevolg van veranderingen in de weten/of regelgeving of door niet-naleving van weten/of regelgeving. Binnen het Risk Management Framework stelt iedere divisie elk kwartaal een juridisch risicorapport op. Het juridische risicorapport bevat een overzicht van actuele juridische geschillen, potentiële juridische geschillen en geconstateerde risico’s met betrekking tot de niet-naleving van huidige en/of toekomstige wetgeving. Deze risicorapporten worden besproken met de afdeling 58 De Wet onafhankelijk netbeheer (WON) werd in november 2006 goedgekeurd door de Tweede Kamer. In augustus 2007 volgde het Koninklijk Besluit waarin het tijdpad voor de realisatie van de splitsing wordt aangegeven. Op grond hiervan zullen de desbetreffende wettelijke bepalingen per 1 juli 2008 van kracht worden en moet de splitsing van alle geïntegreerde Nederlandse energiemaatschappijen, waaronder Nuon, uiterlijk per 1 januari 2011 een feit zijn. Risicomanagement en risicofactoren Risicofactoren De WON en gedwongen splitsing kunnen negatieve gevolgen Risico’s met betrekking tot ICT hebben voor de financiële en concurrentiepositie en, bijgevolg, Zoals elk ontwikkeld energiebedrijf, zijn wij in toenemende mate afhankelijk van geavanceerde ICT-systemen. ICT-systemen spelen in bijna alle aspecten van onze bedrijfsvoering een sleutelrol. Hierdoor kunnen ICT-storingen een significante invloed hebben op de bedrijfsvoering. Zo kan een storing in de facturerings- en inningsprocessen bijvoorbeeld leiden tot imagoschade, terwijl het uitvallen van handelssystemen kan resulteren in gemiste kansen, boetes en mark-to-market verliezen. de toekomstige resultaten van de gesplitste ondernemingen. Deze negatieve gevolgen kunnen bestaan uit dissynergieën, een verminderde toegang tot kapitaalmarkten voor de financiering van toekomstige projecten en een lagere credit rating die weer zou leiden tot hogere rentelasten. US cross border leases In de periode 1990–2000 zijn in Nederland door diverse energiebedrijven, waaronder Nuon, voor zowel netwerken als elektriciteitsproductiefaciliteiten zogenaamde cross border leases afgesloten. Het betreft complexe financiële transacties met lange looptijden, die zodanig zijn gestructureerd dat de bij aanvang op deposito geplaatste en in waardepapieren belegde bedragen (inclusief ontvangen rente) in beginsel toereikend zijn om aan de toekomstige betalingsverplichtingen (leasetermijnen en verschuldigde bedragen bij eventuele uitoefening koopoptie) te kunnen voldoen. Het belangrijkste risico bestaat in een voortijdige beëindiging van de transactie als gevolg van het zich voordoen van bepaalde, in de documentatie vastgelegde omstandigheden (events of default, events of loss), waarbij Nuon de zogenaamde termination value verschuldigd is. Exploitatie van fysieke activa Onze financiële resultaten worden in belangrijke mate bepaald door de effectieve en efficiënte exploitatie van de faciliteiten voor elektriciteitsproductie en gasopslag. Om dit te waarborgen, bestaan strenge operationele procedures en een strakke onderhoudsplanning. Daarnaast is gezorgd voor afdoende verzekeringsdekking. Commodity-markten Als gevolg van de aard van de bedrijfsvoering, wordt Nuon, evenals alle andere energiebedrijven, blootgesteld aan de volatiele elektriciteits-, brandstoffen- en CO2-markten. Alhoewel wij een actief beleid voeren ten aanzien van het beheersen van de risico’s, kunnen prijsontwikkelingen een significante invloed hebben op de financiële resultaten van Nuon. Kredietcrisis In de tweede helft van 2007 is de financiële wereld opgeschrikt door een kredietcrisis. Deze crisis speelde zich in eerste instantie vooral in de Verenigde Staten af, maar heeft nu ook in de rest van de wereld geleid tot aanhoudende onzekerheid over de kredietwaardigheid van (grote) financiële instellingen. Voor Nuon is de genoemde ontwikkeling aanleiding geweest om de maatregelen rondom de beheersing van kredietrisico’s verder aan te scherpen. Zo worden de plaatsing en spreiding van posities en beleggingen bij de verschillende tegenpartijen in overeenstemming gebracht met de aangescherpte criteria daarvoor. Nuon evalueert frequent of het beleid ten aanzien van kredietrisico’s nadere aanpassing behoeft. Concurrentiedruk De Europese markten voor energiediensten blijven zich verder ontwikkelen, waardoor de concurrentie en de druk op de marges en marktaandelen in het algemeen toenemen. Hoewel onze positie als aanbieder in Nederland kwetsbaar is, doen er zich ook nieuwe kansen voor dankzij de voortschrijdende liberalisering van de Europese markt. Leveringszekerheid Belangrijke pijlers in de strategie van Nuon zijn de betrouwbaarheid en kwaliteit van het netwerk, waardoor de klanten leveringszekerheid wordt geboden. Wij investeren continu in de kwaliteit van de netwerken. Het is echter mogelijk dat wij hetzij door eigen schuld, hetzij door natuurgeweld of force majeure, waaronder (moedwillig) toedoen van derden, worden geconfronteerd met stroomuitval van langere duur en door derden aansprakelijk worden gesteld voor de geleden schade. Dergelijke claims kunnen invloed hebben op onze toekomstige resultaten. Regulering van de uitstoot van schadelijke stoffen Wij voldoen bij de exploitatie van onze energieproductiefaciliteiten aan de milieuwet- en regelgeving. Veranderingen in deze wetgeving kunnen werkelijke of opportunitykosten opleveren voor Nuon. Het Europese Emissiehandelssysteem, dat de uitstoot van CO2 reguleert, loopt bijvoorbeeld af in 2012 en het is nog onduidelijk welke nieuwe regelgeving er zal komen voor de periode na afloop van het Kyoto-protocol. Daarnaast heeft ook de regelgeving met betrekking tot koelwater en de uitstoot van zwavel en geluid directe gevolgen voor onze activiteiten. Schommelingen in rentetarieven Eind 2007 hadden wij een netto kaspositie van € 293 miljoen. Deze liquiditeiten zullen worden aangewend voor toekomstige investeringsprojecten. Aangezien wij opereren binnen een kapitaalintensieve bedrijfstak, zullen wij in de toekomst gebruik blijven maken van een aantal financieringsinstrumenten. Hierdoor zijn wij gevoelig voor schommelingen in rentetarieven. Juridische risico’s Inherent aan de bedrijfsvoering is dat wij betrokken zijn bij diverse juridische procedures, waarvan de uitkomsten deels onzeker zijn. Er gelden strikte procedures voor het aanmelden en behandelen van juridische geschillen. Bij de uiteindelijke uitkomst van een geschil kan blijken dat de daarmee verbonden kosten hoger uitvallen dan voorzien of dat geschillen intern niet adequaat zijn beoordeeld. Pensioenen Nuon heeft de pensioenen prepensioenverplichtingen voor het merendeel van haar werknemers ondergebracht bij pensioenfondsen, in Nederland grotendeels bij het ABP. De pensioen- NUON JAARVE RSL AG 2007 59 premies die Nuon afdraagt zijn onder meer gebaseerd op verwachtingen ten aanzien van de ontwikkeling van de inflatie, de stijging van de salarissen, de vergrijzing, de sterftekansen en de rendementen op de beleggingsportefeuille van het pensioenfonds. Het kan zijn dat de werkelijke ontwikkelingen op voornoemde punten afwijken van de aannames. Bovendien kunnen zich wijzigingen voordoen op het gebied van de weten regelgeving ten aanzien van pensioenen, prepensioenen en collectieve arbeidsovereenkomsten. Als gevolg hiervan kunnen pensioenpremies en/of daarmee samenhangende verplichtingen die ten laste van Nuon komen per jaar onderhevig zijn aan significante fluctuaties. Belastingen Nuon is ontstaan uit een aantal voorheen zelfstandige bedrijven. Voor al deze bedrijven geldt dat zij ten tijde van het opgaan in Nuon een eigen fiscale positie hadden. Een andere fiscale kwestie die in de sector speelt is de behandeling van de zogenoemde Regulerende Energiebelasting (REB). In 2006 werd overeenstemming bereikt met de fiscus over de waardering van de activa en passiva in de openingsbalans per 1 januari 1998. De aangiften voor de jaren tot en met 2001 zijn afgerond; de aangiften voor latere jaren zijn nog in behandeling bij de Nederlandse fiscus. Bij het opmaken van deze jaarrekening hebben wij rekening gehouden met de verwachte potentiële fiscale risico’s. Wijzigende inzichten kunnen echter leiden tot additionele fiscale lasten. Gezondheids- en veiligheidsrisico’s Door de aard van onze activiteiten hebben wij te maken met veiligheids- en milieurisico’s. Risico’s met betrekking tot gezondheid, veiligheid en milieu (HSE) worden beheerst door naleving van relevante weten regelgeving en ons interne HSE-controlesysteem, dat onze interne procedures en beleid op dit gebied omvat. De naleving hiervan wordt regelmatig getoetst en het bewustzijn de houding en het gedrag van het management en de medewerkers ten aanzien van het HSE-beleid worden continu versterkt door regelmatige trainingen en opleidingen. 60 Vanaf het strand van Egmond aan Zee kun je het windmolenpark zien liggen. Het is een imposant gezicht die 36 molens. De installatie is een complexe aangelegenheid geweest. Voor iedere windturbine is een 55 meter hoge mast op het gele tussenstuk geïnstalleerd, dat op een 14 meter hoge fundering staat. In totaal zijn zo’n 15 monteurs en technici 36 uur in touw geweest met de eerste windmolen. De prestaties van het Offshore Windpark zijn tot dusverre uitstekend. Het park voorziet op een duurzame manier in de elektriciteitsbehoefte van circa 100.000 huishoudens. Kortom een uitstekend initiatief dat de toekomst heeft! Jacob Jan Slotemaker Operator Wind Het doet de Raad van Commissarissen genoegen verslag te mogen uitbrengen van de activiteiten in het boekjaar 2007. In dit turbulente jaar is veelvuldig gesproken over de toekomst van Nuon. Verslag van de Raad van Commissarissen Samenstelling Raad van Commissarissen De samenstelling van de Raad van Commissarissen (‘de Raad’) is in 2007 niet gewijzigd. In 2007 bestond de Raad uit elf leden. Meer informatie over de individuele leden van de Raad is in overeenstemming met best practice-bepaling III.I.3 van de Nederlandse Corporate Governance Code (de Code) opgenomen aan het eind van dit verslag. Voor de leden van de Raad geldt een rooster van aftreden. In 2007 waren de commissarissen Meijer, Hooijmaijers en Zwarts na afloop van de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders (‘AvA’) van 25 april 2007 volgens het rooster aan de beurt om af te treden. De heren Meijer, Hooijmaijers en Zwarts hebben zich voor herbenoeming beschikbaar gesteld. De Centrale Ondernemingsraad en de Commissie van Aandeelhouders zijn van de ontstane vacatures op de hoogte gesteld. Noch de Centrale Ondernemingsraad noch de Commissie van Aandeelhouders hebben gebruikgemaakt van hun (versterkte) recht van aanbeveling. Op voordracht van de Raad zijn de heren Meijer, Hooijmaijers en Zwarts door de AvA op 25 april 2007 herbenoemd voor een nieuwe periode van vier jaar. De termijn van de commissarissen mevrouw Irik en de heren Van der Heijden, Huesmann en Schraven loopt overeenkomstig het rooster van aftreden af na afloop van de jaarlijkse AvA van 2008. Op de vacature die ontstaat door het aftreden van de heer Van der Heijden is het versterkte recht van aanbeveling van de Centrale Ondernemingsraad van toepassing. Mevrouw Irik en de heer Schraven hebben zich voor herbenoeming beschikbaar gesteld. Zowel de heren Huesmann als Van der Heijden hebben te kennen gegeven niet beschikbaar te zijn voor herbenoeming. De Raad heeft in zijn vergadering van 19 december 2007 het principebesluit genomen om na het aftreden van de heren Van der Heijden en Huesmann het aantal commissarissen terug te brengen van elf naar negen. Aan de AvA zal worden voorgesteld om het aantal leden van de Raad vast te stellen op negen. Wordt dit voorstel aanvaard, dan resteren in 2008 twee vacatures in de Raad. In de AvA van 2008 zullen hierover nadere mededelingen worden gedaan. De Raad heeft een profielschets opgesteld, waarin de gewenste criteria en competenties voor de samenstelling van de Raad worden aangegeven. Het profiel is in het verslagjaar ongewijzigd 62 gebleven en terug te vinden op de corporate website van Nuon. Bij benoemingen en herbenoemingen vindt toetsing plaats aan de profielschets. Bij herbenoemingen wordt tevens het functioneren van de betrokkenen in acht genomen. Naar het oordeel van de Raad zijn alle leden van de Raad van Commissarissen aan te merken als onafhankelijk in de zin van best practice-bepaling III.2.2 van de Code. De huidige leden van de Raad voldoen aan best practice-bepaling III.3.4 van de Code, volgens welke bepaling het aantal commissariaten bij Nederlandse beursvennootschappen niet meer bedraagt dan vijf (per persoon), waarbij geldt dat het voorzitterschap dubbel telt. Werkzaamheden Raad van Commissarissen Vergaderingen Raad van Commissarissen De Raad heeft in het verslagjaar twaalf maal vergaderd. Acht maal betrof het regulier geplande vergaderingen en vier maal werd een extra vergadering ingelast. De Raad vergaderde drie maal buiten aanwezigheid van de Raad van Bestuur. In de vergadering van april werd -mede in het licht van het profiel van de Raad- het functioneren van de Raad als geheel, zijn individuele leden en zijn commissies besproken. Voorts werd het functioneren van de Raad van Bestuur als geheel en van de afzonderlijke leden besproken. Tevens werd beoordeeld op welke onderdelen commissarissen behoefte hebben aan nadere training of opleiding. De Raad gaf aan behoefte te hebben aan het vergroten van kennis op het gebied van de (geopolitieke) ontwikkelingen in de Europese energiemarkten. Dit ter oriëntatie op mogelijke strategische vervolgstappen van Nuon op Europees niveau. In november heeft de Raad in eigen kring het niet doorgaan van de fusie tussen Nuon en Essent geëvalueerd en de procesaanpak en de scope van de strategische heroriëntatie besproken. In december zijn in overleg met de Raad drie leden van de Raad van Bestuur aangewezen om, ter uitvoering van de WON, leiding te gaan geven aan de vorming en inrichting van enerzijds een productieen leveringsbedrijf en anderzijds een netwerkbedrijf. Dit betreft de heer Løseth (voorzitter) en de heer Vierstra voor het productieen leveringsbedrijf en de heer Erich voor het Verslag van de Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen was in 2007 als volgt samengesteld: <> Commissies Eerste benoeming Herbenoeming Afloop van huidige termijn W. Meijer, Voorzitter Lid Selectie-, Benoemingsen Remuneratiecommissie 1999 2003/2007 2011 Mw. J.B. Irik, Vice-voorzitter Lid Selectie-, Benoemingsen Remuneratiecommissie 2001 2004 2008 P. Bouw Voorzitter Auditcommissie 2001 2005 2009 D.J. Haank Lid Auditcommissie 2001 2002/2006 2010 P.F. van der Heijden 1999 2004 2008 A.M.C.A. Hooijmaijers 2004 2007 2011 B.J.J.M. Huesmann 2003 2004 2008 1999 2001/2005 2009 J.H. Schraven 2000 2004 2008 G. Ybema 2005 – 2009 1999 2003/2007 2011 L. Koopmans H. Zwarts Lid Auditcommissie Voorzitter Selectie-, Benoemingsen Remuneratiecommissie netwerkbedrijf. De keuze is tot stand gekomen na een uitgebreide en kritische selectieprocedure, waarbij er ondermeer gesprekken tussen delegaties uit de Raad en de drie betreffende leden van de Raad van Bestuur plaatsvonden. Definitieve benoeming door de Raad van Bestuur van n.v. Nuon vindt begin 2008 plaats na overleg met de Commissie van Aandeelhouders en de Centrale Ondernemingsraad. Tijdens de reguliere geplande vergaderingen heeft de Raad een breed scala aan onderwerpen besproken, zoals (strategische) besluiten die de goedkeuring van de Raad behoefden (onder meer substantiële overnames en investeringen), de kwaliteit van de dienstverlening, kostenbeheersing en cost-to-serve, de beoordeling van de effectiviteit en adequaatheid van de interne risicobeheersingsen controlesystemen, de bezoldiging van de Raad van Bestuur en andere relevante zaken die onder zijn aandacht werden gebracht. De financiële resultaten werden uitvoerig besproken in de vergaderingen van de Raad vóór publicatie van de kwartaal- en jaarcijfers. Voorafgaand aan deze vergaderingen adviseerde de Auditcommissie de Raad over de financiële resultaten en over risicobeheersing. De agenda van de Raad werd voor een belangrijk deel bepaald door de voorgenomen fusie tussen Nuon en Essent. Dit onder werp stond praktisch iedere vergadering van de Raad op de agenda. De onderwerpen die in dit kader zijn behandeld betroffen de goedkeuring van de term sheet tussen Nuon en Essent, waarin beide partijen de belangrijkste voorwaarden van de voorgenomen fusie gedetailleerd omschreven, en de situatie rondom het verificatieproces. De Raad heeft zich tot het uiterste ingespannen een overeenstemming te bewerkstelligen over het verificatieproces in het kader van de voorgenomen fusie. Uiteindelijk kon door beide partijen geen overeenstemming worden bereikt over de wijze van verificatie van onderliggende bedrijfsgegevens en de daarmee samenhangende ruilverhouding en is het fusieproces beëindigd. De Raad betreurt dat de onderneming er ondanks intensieve pogingen niet in is geslaagd om het fusieproces met Essent weer vlot te trekken. Andere punten betroffen de ontwikkelingen ten aanzien van de WON en de status van de overdracht van de hoogspanningsnetten aan TenneT. Hierover is meerdere malen gesproken in de vergaderingen van de Raad. De Raad is juni 2007 tot de conclusie gekomen dat de splitsing vrijwel onafwendbaar is geworden. Daarnaast heeft de Raad van gedachten gewisseld over mogelijke juridische acties tegen het groepsverbod van de WON en zijn de uitgangspunten van het splitsingsplan van Nuon in enerzijds een netwerkbedrijf en anderzijds een productieen leveringsbedrijf besproken. Andere onderwerpen die in de vergaderingen aan de orde zijn gekomen betroffen: ■ Het jaarverslag 2006 inclusief de ondertekening van de jaarrekening 2006 en de goedkeuring van het voorstel voor de winstbestemming; ■ De managementletter en het verslag van de externe accountant; ■ De bespreking van de kwartaalresultaten; ■ De voordracht van de commissarissen Meijer, Hooijmaijers en Zwarts voor herbenoeming tot commissaris door de AvA; ■ De klanttevredenheidsmodellen 2007 voor zowel de consumenten- als de zakelijke markt; ■ De voorbereiding van de jaarlijkse AvA op 25 april 2007; ■ De voorbereiding en nabespreking van de, op verzoek van BV Houdstermaatschappij Falcon, bijeen te roepen Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 14 juni 2007; ■ De goedkeuring aan het besluit van de Raad van Bestuur tot het doen van een investering in het gasgestookte deel van de multi-fuel centrale in de Eemshaven (Nuon Magnum) voor maximaal € 1,5 miljard; ■ De goedkeuring van het budget 2008. Tenslotte heeft de Raad besloten om aan de AvA voor te stellen het huidige aantal commissarissen van elf terug te brengen naar negen. NUON JAARVE RSL AG 2007 63 Aandeelhoudersvergaderingen Vrijwel de voltallige Raad woonde de jaarlijkse AvA op 25 april 2007 bij. De AvA heeft in deze vergadering de jaarrekening 2006 en het dividend over het boekjaar 2006 vastgesteld en besloten tot kwijting van de leden van de Raad van Bestuur en van de Raad voor de uitoefening van hun respectieve taken gedurende het boekjaar 2006. Daarnaast heeft de AvA de heren Meijer, Hooijmaijers en Zwarts herbenoemd als lid van de Raad. Voorts heeft de heer Zwarts, voorzitter van de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie, aan de AvA verslag uitbracht van de gesprekken tussen de Selectie-, Benoemingsen Remuneratiecommissie en vertegenwoordigers van aandeelhouders over het bezoldigingsbeleid van de Raad van Bestuur van Nuon. Het grote dilemma bij dit thema is hoe om te gaan met het spanningsveld tussen enerzijds het bedrijfseconomisch belang van de onderneming en anderzijds de maatschappelijke discussie rond het beloningsbeleid. De gesprekken zullen in 2008 worden gecontinueerd. Daarnaast heeft de AvA in diezelfde vergadering de Raad van Bestuur, voor een periode van één jaar, aangewezen als bevoegd orgaan voor het uitgeven van 3.308.346 aandelen ten laste van de agioreserve of andere vrij uitkeerbare reserve, ter uitvoering van de EPON excedentenregeling. Tenslotte heeft de Raad van Bestuur een nadere toelichting gegeven op de laatste stand van zaken met betrekking tot de voorgenomen fusie tussen Nuon en Essent. Bij brief van 3 mei 2007 heeft Nuon het verzoek van BV Houdstermaatschappij Falcon ontvangen om een Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders bijeen te roepen, waarin behandeling van respectievelijk stemming over een aantal agendapunten met betrekking tot de voorgenomen fusie tussen Nuon en Essent aan de orde zou komen. Deze Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders is op 14 juni 2007 gehouden en werd door de helft van de leden van de Raad bijgewoond. Ter vergadering werden de verschillende visies van de betrokken partijen over de agendapunten inzake de voorgenomen fusie tussen Nuon en Essent kenbaar gemaakt en uitvoerig besproken. De ter stemming voorgelegde agendapunten zijn ter vergadering door de vertegenwoordiger van BV Houdstermaatschappij Falcon ingetrokken en derhalve werd niet tot stemming overgegaan. Tevens werd in deze Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders besloten tot een additionele uitkering aan aandeelhouders. In de op 25 april 2007 gehouden jaar vergadering was toegezegd dat in aanvulling op het in die vergadering vastgestelde dividend over het boekjaar 2006 eenmalig een additionele uitkering uit de reserves gelijk aan 5% van de nettowinst (exclusief bijzondere posten die niet hebben geleid tot kasstromen) over 2006 zal plaatsvinden. De AvA heeft besloten tot uitkering van € 37 miljoen ten laste van de vrij uitkeerbare reserves op voorstel van de Raad van Bestuur onder goedkeuring van de Raad. met inachtneming van een optimale financiële en vennootschappelijke structuur, heeft goedgekeurd. Tijdens die vergadering werd door de Raad van Bestuur een nadere toelichting gegeven op het proces met betrekking tot enerzijds de splitsing van de Nuon-groep en anderzijds de strategie. Grootaandeelhoudersoverleg Het zogenoemde Grootaandeelhoudersoverleg is een informeel overleg tussen de Raad van Bestuur en vertegenwoordigers van grootaandeelhouders, dat naast de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt gehouden. Het Grootaandeelhoudersoverleg vond in 2007 vijf keer plaats en is bedoeld om elkaar wederzijds over ontwikkelingen te informeren en vervult een opiniërende en informeel afstemmende rol. Meerdere leden van de Raad woonden gedurende het verslagjaar één of meerdere bijeenkomsten van het Grootaandeelhoudersoverleg bij, waarin onder meer werd gesproken over de voorgenomen fusie tussen Nuon en Essent, de wijze waarop Nuon invulling zou willen geven aan de WON, en -na het beëindigen van de fusiebesprekingen tussen Nuon en Essent- over de hoofdlijnen van het splitsings- en strategieproces van Nuon. Contacten met de Centrale Ondernemingsraad In overeenstemming met het convenant dat met de Centrale Ondernemingsraad is gesloten, vond er voorafgaand aan iedere vergadering van de Raad overleg plaats tussen de op aanbeveling van de Centrale Ondernemingsraad benoemde commissarissen, te weten de heren Bouw, Van der Heijden en Zwarts, en het Dagelijks Bestuur van de Centrale Ondernemingsraad. Conform de Wet op de Ondernemingsraden werden voor de Overlegvergadering tussen de Centrale Ondernemingsraad en de Raad van Bestuur leden van de Raad van Commissarissen uitgenodigd. Bij toerbeurt hebben één of meer leden van de Raad deze Overlegvergaderingen -waaronder die waarin de algemene gang van zaken in de onderneming werd besproken- bijgewoond. De Raad stelt de contacten met de Centrale Ondernemingsraad zeer op prijs. Workshop Op 14 december 2007 heeft de Raad van Bestuur de workshop ‘Ontwikkelingen in de internationale energiemarkten’ georganiseerd voor vertegenwoordigers van grootaandeelhouders en leden van de Raad. Doel van de workshop was om de deelnemers actueel inzicht te geven in de ontwikkelingen van de internationale energiemarkten op tal van terreinen en externe omgevingsfactoren waar Nuon mee wordt geconfronteerd. Begin 2008 zal de Raad van Bestuur samen met de Raad en in nauwe samenspraak met de grootaandeelhouders een inhoudelijke discussie op hoofdlijnen gaan voeren over de toekomst van Nuon. Commissies Raad van Commissarissen Tenslotte woonden enkele commissarissen op 22 november 2007 een Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders bij, waarin de AvA het voorstel voor de eerste fase van de investering in Nuon Magnum voor maximaal € 1,5 miljard, 64 Zoals vermeld in het hoofdstuk ‘Corporate Governance’ heeft de Raad twee permanente commissies: de Auditcommissie en de gecombineerde Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie. Begin 2006 is een ad-hoc Strategiecommissie in Verslag van de Raad van Commissarissen het leven geroepen. De Strategiecommissie kwam in 2007 tweemaal, samen met de Voorzitter van de Raad van Bestuur, bijeen. Deze bijeenkomsten stonden bijna geheel in het teken van de voorgenomen fusie tussen Nuon en Essent. Vergaderingen Auditcommissie De drie leden van de Auditcommissie zijn allen financieel expert in de zin van best practice-bepaling III.5.7 van de Code. In 2007 heeft de Auditcommissie zes maal vergaderd in aanwezigheid van de Voorzitter van de Raad van Bestuur, de CFO, de directeur Corporate Planning & Control, de directeur Internal Audit en het hoofd Juridische Zaken. De externe accountant woonde hiervan vijf vergaderingen bij. Tijdens de vergaderingen besprak, beoordeelde en hierop volgend adviseerde de Auditcommissie de Raad onder andere over de verantwoording van de resultaten over het vierde kwartaal 2006 en over heel 2006, het jaarverslag 2006 en de kwartaalresultaten 2007, alsmede de bijbehorende accountantsrapportages. Verdere onderwerpen die door de Commissie werden behandeld waren onder andere het Internal Audit Charter, het jaarverslag 2006 van de afdeling Internal Audit, het jaarplan 2007 van de afdeling Internal Audit, de monitoringrapportages van de afdeling Internal Audit, de investeringscriteria, diverse fiscale zaken, de beoordeling van de effectiviteit en adequaatheid van de interne risicobeheersingsen controlesystemen, risicomanagement- en controle, de naleving van de aanbevelingen van de externe accountant, de stand van zaken van het verificatieproces van de voorgenomen fusie tussen Nuon en Essent, fraude- en incidentenonderzoeken, de Enterprise Risk Reports, het budget 2008, het financieringsplan 2008, de stand van zaken van het Corporate Risk Management Framework en de financiële ratio’s van het toekomstige productieen leveringsbedrijf en van het netwerkbedrijf. Daarnaast beoordeelde de commissie de toereikendheid van de feitelijke invulling van descope en werkzaamheden zoals beschreven in haar eigen reglement. Vergaderingen Selectie-, Benoemingsen Remuneratiecommissie In 2007 heeft de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie vier maal vergaderd. Evenals in 2006 heeft de externe adviseur Bedet Consultancy B.V. de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie voorzien van informatie uit de markt en professioneel advies over marktconforme beloningsinstrumenten, best practices en te verwachten ontwikkelingen. Op het gebied van remuneratie heeft de Selectie-, Benoemingsen Remuneratiecommissie eenmaal vergaderd (deels) in aanwezigheid van de CFO. Tijdens deze vergadering werden de korte- en langetermijnincentive over 2006 van de leden van de Raad van Bestuur geëvalueerd en de variabele bezoldigingsdoelstellingen op de korte termijn voor 2007 en op de lange termijn voor 2007-2009 voor de leden van de Raad van Bestuur besproken. Voorts heeft de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie gesproken over de aanpak van het beloningsbeleid in de nieuwe fusieonderneming Nuon-Essent en de criteria voor het toekennen van een additionele beloning aan leden van de Raad. Daarnaast heeft de Selectie-, Benoemingsen Remuneratiecommissie het Remuneratierapport opgesteld en de overleggen met vertegenwoordigers van aandeelhouders over het bezoldigingsbeleid van de Raad van Bestuur voorbereid. Een uiteenzetting van het remuneratiebeleid wordt nader besproken in het Remuneratierapport van dit jaarverslag. Op het gebied van selectie en benoeming is met name gesproken over de benoeming van de Raad van Bestuur en de kwartiermakers van de nieuwe fusieonderneming Nuon-Essent. Na het stopzetten van de fusiebesprekingen tussen Nuon en Essent is over de benoeming van de kwartiermakers van het toekomstige productieen leveringsbedrijf en het netwerkbedrijf gesproken. Corporate governance Op het gebied van corporate governance hecht de Raad eraan te melden dat Nuon vrijwel alle principes en het overgrote deel van best practice-bepalingen -voor zover van toepassing- uit de Code naleeft. De wijze waarop Nuon de Code hanteert, is in het verslagjaar ongewijzigd gebleven. In dit jaarverslag worden de hoofdlijnen van de corporate governance-structuur uiteengezet en wordt aangegeven op welke wijze Nuon principes en best practice-bepalingen van de Code heeft toegepast. Bovendien wordt vermeld op welke punten Nuon afwijkt van de Code en wat daar de redenen van zijn. Hoofdlijnen van het bezoldigingsbeleid Het bezoldigingsbeleid van de Raad van Bestuur, dat in de AvA van 24 april 2006 door de Raad aan de orde werd gesteld, en door de AvA is vastgesteld, is gericht op het aantrekken, motiveren en behouden van bestuurders. De bezoldiging van de leden van de Raad van Bestuur bestaat uit de volgende componenten: ■ Het vaste brutojaarsalaris; ■ Het korte termijn variabel salaris; ■ Een langetermijnincentive; ■ Een pensioenregeling; ■ Overige beloningselementen. Het beloningsbeleid voldoet aan best practice-bepalingen II.2.8 t/m II.2.13 van de Code. Aan de hand van een voorstel van de Selectie-, Benoemingsen Remuneratiecommissie, en passend binnen het door de AvA vastgestelde bezoldigingsbeleid heeft de Raad de bezoldiging van de individuele leden van de Raad van Bestuur over 2007 vastgesteld. De vastgestelde bedragen zijn gecontroleerd door de externe accountant en verwerkt in de jaarrekening over 2007. Het bezoldigingsbeleid voor de leden van de Raad is gericht op het aantrekken van gekwalificeerde en deskundige commissarissen. De vergoeding van alle leden van de Raad bestaat uit een vaste jaarlijkse vergoeding. In het hoofdstuk ‘Remuneratierapport’ van dit jaarverslag wordt het volledige beloningsbeleid weergegeven. Tevens wordt een beschrijving gegeven van de uitvoering van het beloningsbeleid in 2007, mede in vergelijking met 2006. Daarnaast wordt een overzicht van de beloningen van de leden van de Raad gegeven en een vooruitblik naar 2008 en verder. NUON JAARVE RSL AG 2007 65 Jaarrekening en dividendvoorstel Dit jaarverslag bevat onder meer de door de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen ondertekende jaarrekening over het boekjaar 2007. De externe accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. heeft de jaarrekening 2007, die is opgemaakt door de Raad van Bestuur, gecontroleerd en voorzien van een goedkeurende verklaring. De accountantsverklaring bij de geconsolideerde en enkelvoudige jaarrekening is opgenomen onder de Overige gegevens. De Jaarrekening 2007 is door de Auditcommissie, in aanwezigheid van de Voorzitter van de Raad van Bestuur en de CFO, met de externe accountant besproken. Verder heeft de Raad de Jaarrekening over 2007 besproken met de Raad van Bestuur in aanwezigheid van de externe accountant. Op grond van deze besprekingen is de Raad van mening dat de Jaarrekening over 2007 voldoet aan de eisen van transparantie en dat deze een goede basis vormt om verantwoording af te leggen over het gehouden toezicht. Aan de AvA wordt voorgesteld om: ■ De Jaarrekening over 2007, waarin opgenomen het voorstel tot winstbestemming, vast te stellen; ■ Het dividendvoorstel 2007, ten bedrage van € 413 miljoen, vast te stellen; ■ Kwijting te verlenen aan de leden van de Raad van Bestuur voor de uitoefening van hun taak gedurende het boekjaar 2007 en aan de leden van de Raad voor de uitoefening van hun toezichthoudende taak gedurende het boekjaar 2007. Tenslotte spreekt de Raad zijn waardering uit jegens de Raad van Bestuur en alle medewerkers voor hun inzet en de bijzonder fraaie operationele en financiële resultaten die daarmee zijn bereikt in een turbulent jaar. Amsterdam, 25 maart 2008 Namens de Raad van Commissarissen W. Meijer, Voorzitter 66 Op vier woensdagmiddagen zijn groepen van ongeveer tien ouderen en tien Nuon’ers gezamenlijk naar de dierentuin geweest. De foto is gemaakt tijdens een uitje met de bewoners van Verzorgingstehuis Tabitha uit Amsterdam naar Artis. De ouderen in een rolstoel, de Nuon’ers achter de rolstoel. De Nuon Foundation heeft deze uitjes georganiseerd. Onze medewerkers konden er voor inschrijven en een middag vrij nemen. Het liep storm! Zowel ouderen als Nuon-collega’s hebben erg genoten. In 2008 gaan we weer iets doen met deze ouderen. Wat? Dat is nog niet bekend. (De medewerker op de foto is Sjirk Geldorp, van NWS Staf, uit Arnhem) Marjolein van Leeuwen Nuon Foundation Manager Gegevens van de Raad van Commissarissen per 31 december 2007 De heer W. Meijer Mevrouw J.B. Irik Voorzitter Vice-voorzitter De heer P. Bouw De heer D.J. Haank (1939 – Nederlandse nationaliteit, benoemd in 1999, huidige (laatste) (1956 – Nederlandse nationaliteit, (1941 – Nederlandse nationaliteit, (1953 – Nederlandse nationaliteit, benoemd in 2001, huidige zittings- benoemd in 2001, huidige zittings- benoemd in 2001, huidige zittings- zittingsperiode eindigt in 2011) periode eindigt in 2008) periode eindigt in 2009) periode eindigt in 2010) Lid van de Selectie-, Benoemings- Lid van de Selectie-, Benoemings- Voorzitter Auditcommissie. Lid Auditcommissie. en Remuneratiecommissie. en Remuneratiecommissie. Voormalig president-directeur Voorzitter Raad van Bestuur Voormalig voorzitter Raad van Zelfstandig adviseur en project- KLM N.V. Springer Science en Business Media. Beheer Rabobank Nederland, manager bij bureau Irik Advies. Overige functies: Overige functies: oud-staatssecretaris van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk Overige functies: in het kabinet-Den Uyl (1973-1977) ■ Lid Raad van Commissarissen Crediam Holding N.V. en voormalig Commissaris van ■ ■ Commissarissen CSM N.V.; ■ Lid Raad van Commissarissen MSD Nederland B.V. Voorzitter Raad van Toezicht Vrije Universiteit-Windesheim de Koningin in de Provincie en VU Medisch Centrum; Drenthe (1989-1992). Overige functies: ■ Voorzitter Raad van ■ Voorzitter Bankraad DNB; ■ Lid bestuur van administratie- Voorzitter Raad van kantoren van een aantal Commissarissen N.V. Nederlandse bedrijven. Nederlandse Spoorwegen; ■ Voorzitter Raad van Commissarissen Novamedia Holding B.V.; ■ Lid Raad van Commissarissen van TBI Holdings B.V. De heer P.F. van der Heijden De heer B.J.J.M. Huesmann De heer A.M.C.A. Hooijmaijers (1949 – Nederlandse nationaliteit, (1942 – Nederlandse nationaliteit, (1961 – Nederlandse nationaliteit, benoemd in 1999, huidige zittings- benoemd in 2003, huidige benoemd in 2004, huidige periode eindigt in 2008) zittingsperiode eindigt in 2008) zittingsperiode eindigt in 2011) Rector magnificus en voorzitter Voormalig voorzitter Raad van Lid Gedeputeerde Staten Provincie College van Bestuur Universiteit Bestuur Nuts OHRA Beheer B.V. Noord-Holland. Voormalig Leiden. Dagelijks Bestuurder van het Overige functies: Overige functies: ■ ■ Lid Raad van Commissarissen Corporate Express Nederland ■ B.V.; ■ Lid Raad van Commissarissen Shell Nederland B.V.; ■ Plv. kroonlid Sociaal ■ Regionaal Orgaan Amsterdam Lid Raad van Commissarissen (1994-1998 en 2001-2002) en Vektis B.V.; voormalig wethouder Economische Lid Raad van Commissarissen Zaken etc. van de Gemeente Gelredome N.V.; Amsterdam (2001-2002). Lid Raad van Commissarissen Nwq Innovaties B.V. Overige functies: ■ Economische Raad; ■ Plv. raadsheer Gerechtshof Amsterdam. 68 Voorzitter Adviesraad CPH Medical B.V.; ■ Voorzitter Stichting Hart voor het Vondelpark; ■ Voorzitter Stichting Vrienden Mytyl- en Tytylschool Amsterdam; ■ Voorzitter Stichting Mainport en Groen; ■ Lid Adviesraad Bank ten Cate. Verslag van de Raad van Commissarissen De heer L. Koopmans De heer J.H. Schraven De heer G. Ybema De heer H. Zwarts (1943 – Nederlandse nationaliteit, (1942 – Nederlandse nationaliteit, (1945 – Nederlandse nationaliteit, (1940 – Nederlandse nationaliteit, benoemd in 1999, huidige zittings- benoemd in 2000, huidige zittings- benoemd in 2005, huidige benoemd in 1999, huidige (laatste) periode eindigt in 2009) periode eindigt in 2008) zittingsperiode eindigt in 2009) zittingsperiode eindigt in 2011) Lid Auditcommissie. Voorzitter Raad van Commissarissen Directeur Ybema Economy Voorzitter van de Selectie-, Hoogleraar/commissaris. Corus Nederland B.V. en Solutions. Oud-staatssecretaris Benoemings- en Remuneratie- Voormalig president-directeur non-executive director Tata Steel Ltd van Economische Zaken in het commissie. TBI Holdings B.V. (India). Oud-voorzitter van tweede kabinet-Kok (1998-2002). Voormalig voorzitter Raad van werkgeversvereniging VNO-NCW Overige functies: ■ Overige functies: Voorzitter Raad van en voormalig president-directeur ■ Commissarissen Shell Nederland B.V. Rabobank Nederland; ■ Overige functies: Commissarissen ■ Voorzitter Raad van ■ Commissarissen Siers Groep Oldenzaal B.V.; ■ ■ Executives; ■ ■ B.V.; ■ Lid Raad van Commissarissen N.V. Nederlandse Spoorwegen; Voorzitter Raad van Toezicht Zorggroep Noorderbreedte; Lid Raad van Commissarissen Commissarissen Raet Holding ■ Lid Raad van Commissarissen RON N.V.; Voorzitter Raad van Toezicht Voorzitter Dutch Trade Board; Personenvervoer Nederland B.V.; Sanquin Bloedvoorziening Leeuwarden; ■ Bestuurslid Administratie- Lid Raad van Commissarissen Nederland; ■ ■ Lid Raad van Commissarissen ■ Voorzitter Raad van Toezicht kantoren aandelen van een aantal Voorzitter bestuur Nederlands Stichting West-Holland Foreign Nederlandse ondernemingen. Normalisatie Instituut (NEN); Investment Agency; Voorzitter bestuur Stichting Holding N.V.; Administratiekantoor Lid Raad van Commissarissen Unilever N.V.; ■ ■ Voorzitter Stichting TBI; ■ Voorzitter Fries Museum; ■ Lid Stichting Administratiekantoor Unilever N.V.; ■ ■ ■ VBO Makelaars (SCVM); ■ Clingendael; ■ Lid bestuur Carnegie Stichting. Voorzitter Stichting Fair Wear Foundation; ■ Voorzitter Consultatief Orgaan Friese Taal; ■ Voorzitter Nederlandse Vereniging van Lid Raad van Toezicht Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Voorzitter Waarborgcommissie Stichting Certificering Voorzitter bestuur European Lid bestuur Instituut Voorzitter Stichting Zorg Innovatie Forum; ■ Association of Listed Companies; Lid Raad van Commissarissen Kiwa N.V.; ■ Lid Raad van Commissarissen Voorzitter Raad van ■ TNO; ■ ■ Lid Raad van Commissarissen Noordelijke Hogeschool Eureko B.V/Achmea ■ ■ Overige functies: Cordis Europa N.V.; Ventus Information & Finance Oranje-Nassau Groep B.V.; van Koophandel Amsterdam. Voorzitter Raad van Toezicht N.V. NOM; ■ ■ en oud-voorzitter van de Kamer Lid Raad van Commissarissen Commissarissen Stork N.V.; Fortis Obam N.V.; Voorzitter Raad van Commissarissen Arriva Voorzitter Raad van Lid Raad van Commissarissen Arcadis N.V.; ■ Voorzitter Raad van Cordares Holding N.V.; ■ Bestuur Randstad Holding N.V. (van 1999 t/m 2005) Bioscoopexploitanten; ■ Lid Raad van Toezicht ROC Friese Poort; ■ Associé bij Boer & Croon. NUON JAARVE RSL AG 2007 69 De Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie brengt verslag uit over het beloningsbeleid en de uitvoering van dit beleid. Remuneratierapport 2007 De Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie bestaat uit de heer H. Zwarts (voorzitter), mevrouw J.B. Irik en de heer W. Meijer. De Commissie heeft in 2007 in het kader van de beloning onder meer de volgende onderwerpen besproken: de vaststelling van de variabele beloning over 2006, de korte termijn variabele beloningsdoelstellingen voor 2007, de lange termijn variabele beloningsdoelstellingen voor 2007-2009, alsmede de discussie over de voortgang van de diverse doelstellingen en de ontwikkeling van de remuneratie. Daarnaast besprak de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie de voortgang in het management-development programma en de retentie van de top van de organisatie, alsmede de benoeming van kwartiermakers voor de nieuw in te richten organisatiedelen. De Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie toetst periodiek het beloningsbeleid en doet, indien nodig, aan de Raad van Commissarissen een voorstel betreffende materiële wijziging van dit beleid en legt dit ter vaststelling voor aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Voor de vaststelling van de ontwikkeling van de beloning van de Voorzitter en leden van de Raad van Bestuur wordt mede gebruikgemaakt van marktgegevens; daartoe wordt onder andere extern advies ingewonnen. Naar aanleiding van afspraken gemaakt in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 25 april 2005, heeft in 2006 intensief overleg plaatsgevonden met vertegenwoordigers van aandeelhouders. Dit overleg heeft geleid tot aanpassing en vaststelling van het remuneratiebeleid in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 24 april 2006. Dit overleg is in 2007 gecontinueerd. Het remuneratierapport bestaat uit vier delen: 1. In het eerste deel wordt het beloningsbeleid van Nuon samengevat; 2. In het tweede deel wordt een beschrijving gegeven van de uitvoering van het beloningsbeleid in 2007, mede in vergelijking met 2006; 3. Het derde deel betreft een overzicht van de beloning van de leden van de Raad van Commissarissen; 4. Het remuneratierapport wordt afgesloten met een vooruitblik naar 2008 en verder. 70 Het beloningsbeleid en het remuneratierapport van Nuon zijn in overeenstemming met de Nederlandse Corporate Governance Code. Waar dat niet het geval is, worden de afwijkingen toegelicht en gemotiveerd. 1. Beloningsbeleid Het beloningsbeleid van Nuon heeft als doel zodanige omstandigheden te creëren dat de vennootschap in staat wordt gesteld talentvolle bestuurders aan te trekken, te motiveren en te behouden teneinde de bedrijfsdoelstellingen voor de lange termijn te kunnen realiseren. Het specifieke beloningsbeleid is gericht op de mediaan van de relevante beloningsmarkt en bevat de daarbij behorende vaste en resultaatafhankelijke componenten. Als relevante beloningsmarkt is gedefinieerd de algemene Nederlandse arbeidsmarkt voor bestuurders van ondernemingen van vergelijkbare omzet, personeelsgrootte en complexiteit. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 25 april 2005 is de samenstelling van de groep van ondernemingen binnen deze beloningsmarkt besproken. Tevens is, conform het besluit van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 24 april 2006, besloten de beleidsmatig vastgestelde niveaus van het korte termijn variabel inkomen en van de langetermijnincentive als maximumniveau te gaan hanteren. Bij een prestatie onder de 95% van het beoogde niveau zal in het geheel geen sprake zijn van uitbetaling van variabele beloning. De Raad van Commissarissen kan in bijzondere situaties discretionair van deze beleidslijn afwijken. De vertegenwoordigers van aandeelhouders worden hierover in dat geval tevoren geïnformeerd. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 25 april 2007 heeft de heer Zwarts, voorzitter van de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie, aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders verslag uitgebracht van gesprekken tussen de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie en vertegenwoordigers van aandeelhouders over het bezoldigingsbeleid met betrekking tot de Raad van Bestuur van Nuon. Remuneratierapport 2007 De discussies met vertegenwoordigers van aandeelhouders Ad c. Langetermijnincentive hebben de volgende concrete resultaten opgeleverd: ■ Grotere transparantie voor wat betreft de criteria van toekenning van variabele beloning; ■ Aanscherping van de niveaus waarbij variabele beloning tot uitkering kan komen; ■ Toevoeging van nieuwe criteria op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. De langetermijnincentive (LTI) uit het beloningspakket betreft een lange termijn cash regeling. Deze is gericht op realisatie van doelstellingen op middellange termijn (drie jaar); de regeling is tevens bedoeld als instrument ter behoud van betrokkenen (‘retentie’). Het maximum van de lange termijn variabele beloning per LTI-periode van 3 jaar bedraagt 30% (voor de Voorzitter van de Raad van Bestuur 35%) van het vaste brutojaarsalaris. De beloning van de Raad van Bestuur bestaat uit: a. Het vaste brutojaarsalaris; b. Het korte termijn variabele salaris; c. Een langetermijnincentive; d. Een pensioenvoorziening; e. Overige elementen uit het beloningspakket. Om voor toekenning van dit onderdeel van de beloning in aanmerking te komen zal aan diverse criteria voldaan moeten zijn. Zo zal betrokkene op het moment van uitbetaling nog in actieve dienst van de onderneming moeten zijn en zullen de geformuleerde doelstellingen behaald moeten zijn. De doelstellingen voor de langetermijnincentive 2005-2007 zijn door de Raad van Commissarissen geformuleerd op financieel gebied (60% van het totaal) en klantpositie (40% van het totaal); ook de doelstellingen voor de langetermijnincentive 2006-2008 en 2007-2009 richten zich, conform de met de aandeelhouders gemaakte afspraken, met name op ‘waardecreatie van de onderneming’ (60% van het totaal) en op ‘marktaandeel’ (40% van het totaal). Ad a. Vast brutojaarsalaris Voor de doelstelling betreffende het vaste brutojaarsalaris van de Voorzitter en leden van de Raad van Bestuur wordt uitgegaan van de mediaan van de relevante beloningsmarkt. Als relevante beloningsmarkt is gedefinieerd de Nederlandse arbeidsmarkt voor Raden van Bestuur van ondernemingen met vergelijkbare omzet, personeelsgrootte en complexiteit. In dit verband is tevens een vergelijk gemaakt met de actuele beloningsniveaus zoals gehanteerd binnen de Nederlandse energiesector. Ook deze vergelijkingen bevestigen dat door Nuon een terughoudend en redelijk beloningsbeleid wordt gevoerd ten aanzien van vast (en variabel) salaris. Ad b. Korte termijn variabel salaris Het korte termijn variabele deel van het salaris is gericht op de realisatie van uitdagende doelstellingen binnen het lopende jaar. Het maximum van dit variabele salaris bedraagt 30% (voor de Voorzitter van de Raad van Bestuur 35%) van het vaste brutojaarsalaris. Jaarlijks worden voor de Voorzitter en leden van de Raad van Bestuur de in dit kader te behalen doelstellingen door de Raad van Commissarissen geformuleerd. De te realiseren doelstellingen voor 2007 betroffen: financiële doelstellingen (40% van het totaal), klantdoelstellingen (40% van het totaal) en aspecten op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen (20% van het totaal). Gedurende het jaar wordt de voortgang zorgvuldig gemonitord; na afloop van het jaar wordt de mate van realisatie van de geformuleerde doelstellingen op voorstel van de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie door de Raad van Commissarissen vastgesteld. Hierbij wordt onder meer gebruikgemaakt van de jaarrekening, alsmede van metingen verricht door externe, onafhankelijke instanties (waaronder de DTe). Per doelstelling worden de bereikte resultaten aan het einde van de meetperiode in aanmerking genomen, alsmede -voorzover relevant- de gemiddelden gemeten over het jaar en de trendlijn. Ook voor het overige topmanagement van de onderneming wordt op deze wijze gehandeld. Ad d. Pensioenvoorziening Beleid is dat de leden van de Raad van Bestuur deelnemen in de ook voor de werknemers van de onderneming geldende pensioenregeling, zoals die thans is ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds ABP. Sinds 1 januari 2004 betreft dit een volledige middelloonregeling, met pensioenrichtleeftijd 65 jaar; vervroegde pensioeningang behoort tot de mogelijkheden. Conform het huidige gebruik in de sector vindt pensioenopbouw plaats over het vaste brutojaarsalaris, waarbij de leden van de Raad van Bestuur een eigen bijdrage verschuldigd zijn voor deelname aan de pensioenregeling. Ad e. Overige beloningselementen Buiten de hiervoor beschreven beloningselementen hebben leden van de Raad van Bestuur aanspraak op een representatievergoeding, evenals een dienstauto. Arbeidsovereenkomsten Beleid is dat arbeidsovereenkomsten met leden van de Raad van Bestuur worden aangegaan voor bepaalde tijd (in de regel vier jaar), waarna eventuele verlenging kan plaatsvinden. In geval van beëindiging door de vennootschap van de arbeidsovereenkomst is het beleid dat een lid van de Raad van Bestuur in een dergelijke situatie recht heeft op eenmaal het vaste brutojaarsalaris. Onder bepaalde omstandigheden wordt deze eenmalige uitkering ook uitgekeerd indien een lid van de Raad van Bestuur opzegt in geval van een zeggenschapswijziging of een onoverkomelijk verschil van inzicht ten aanzien van het beleid van de vennootschap. Het hiervoor beschreven beloningsbeleid dat voor het boekjaar 2007 werd toegepast, is laatstelijk vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 24 april 2006. NUON JAARVE RSL AG 2007 71 2. Uitvoering van het beloningsbeleid worden gehanteerd. Dit houdt mede in dat, voor wat betreft Per 1 januari 2006 is de heer Løseth benoemd tot lid van de Raad van Bestuur, in het bijzonder belast met Energy Sourcing & Trading, België en Duitsland. De reeds bestaande arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd met de heer Løseth is daarbij omgezet in een arbeidsovereenkomst voor de duur van vier jaar. In lijn met het hiervoor weergegeven beleid is zijn uitkering in geval van beëindiging van de arbeidsovereenkomst door de vennootschap thans beperkt tot eenmaal het vaste brutojaarsalaris. Wel zijn de bestaande afspraken met betrekking tot variabele beloning gerespecteerd. Deze betreffen respectievelijk 50% voor het korte termijn variabel inkomen en 40% voor de langetermijnincentive (waarvan de helft gegarandeerd). De heer Løseth ontvangt, gelet op zijn bijzondere (expatriate) situatie, voor zijn pensioenvoorziening een beschikbare premie van € 80.000,- per jaar. Per 1 mei 2006 is de heer Vierstra benoemd tot lid van de Raad van Bestuur, in de positie van CFO. De remuneratie van de heer Vierstra is conform het in dit rapport verwoorde beleid vastgesteld. variabele beloningselementen, gerapporteerd wordt over het jaar Rapportering op basis van IFRS Dit Remuneratierapport is opgesteld op basis van de IFRS-grondslagen, zoals die ook voor de financiële rapportage waarin die elementen ‘verdiend’ zijn, los van het moment van uitbetaling. Ontwikkeling vast brutojaarsalaris De ontwikkeling van het bruto vaste jaarsalaris voor de bestuurders is per 1 januari 2007 vastgesteld op 3%. Dit percentage is in lijn met de stijging voor het personeel van de onderneming op basis van de geldende CAO. Geconcludeerd kan worden dat het huidige beloningsniveau bescheiden is gepositioneerd ten opzichte van de referentiemarkt waarnaar in het vastgestelde beloningsbeleid wordt verwezen. De vaste salarissen lopen -mede doordat voorafgaande aan 2006 gedurende een drietal jaren geen aanpassingen zijn doorgevoerdin toenemende mate achter bij deze markt en bevinden zich momenteel onder de mediaan van de relevante beloningsmarkt. De ontwikkelingen in de markt ten aanzien van beloning van bestuurders zullen regelmatig worden gemonitord teneinde de marktconformiteit van het beloningspakket te kunnen blijven beoordelen. Overzicht vast brutojaarsalaris <> € duizend L.M.J. van Halderen D.G. Vierstra (vanaf 1-05-’06) P.H.F. Erich Ø. Løseth J.M. Henderson (tot 1-04-’06) Totaal 1 Betreft werkelijke uitbetaling per jaar, zonder reserveringen voor andere beloningselementen. Korte termijn variabel salaris Over het jaar 2007 Het uit te betalen korte termijn variabel salaris met betrekking tot de prestatiecontracten over 2007, is voor alle bestuurders vastgesteld op 90% van het voor hen vastgestelde percentage. Dit vanwege de behaalde financiële doelstellingen, klantgerelateerde doelstellingen en overige doelstellingen. Ten aanzien van de financiële doelstellingen geldt dat de geformuleerde ambitieniveaus ruimschoots zijn overschreden; de klantgerelateerde doelstellingen zijn overschreden, terwijl de overige doelstellingen allen zijn gerealiseerd. 72 Vast brutojaarsalaris 20071 20061 440 381 345 360 – 1.526 427 247 335 350 95 1.454 Remuneratierapport 2007 Overzicht korte termijn variabel salaris ten laste van het boekjaar <> € duizend Korte termijn variabel salaris 20071 20061 139 L.M.J. van Halderen J.M. Henderson (tot 1-04-’06) 103 93 164 – Totaal 499 D.G. Vierstra (vanaf 1-05-’06) P.H.F. Erich Ø. Løseth 1 135 67 90 158 28 478 Vermeld is het korte termijn variabel salaris zoals dat over het betreffende boekjaar verdiend is. Langetermijnincentive Aan het lange termijn variabele salaris zijn per drie-jaarsperiode doelstellingen verbonden. De doelstellingen voor de langetermijnincentive 2005-2007 zijn door de Raad van Commissarissen geformuleerd op financieel gebied (60% van het totaal) en klantpositie (40% van het totaal); ook de doelstellingen voor de langetermijnincentive 2006-2008 en 2007-2009 richten zich, conform de met de aandeelhouders gemaakte afspraken, met name op ‘waardecreatie van de onderneming’ (60% van het totaal) en op ‘marktaandeel’ (40% van het totaal). Per LTI-periode wordt een tijdsevenredige voorziening getroffen op basis van uitbetaling van het doelniveau. Eventuele uitbetaling van de gereserveerde bedragen zal eerst plaatsvinden aan de hand van vaststelling van de mate waarin de vooraf bepaalde te behalen resultaten ook daadwerkelijk gerealiseerd zijn. Over het jaar 2007 De in 2008 uit te betalen langetermijnincentive met betrekking tot de periode 2005-2007, is vastgesteld op 90% van het beleidsmatig vastgestelde percentage. Dit vanwege de behaalde financiële doelstellingen en klantgerelateerde doelstellingen. Ten aanzien van de financiële doelstellingen, waaronder aandeelhouderswaarde, geldt dat positief is gepresteerd gegeven de vooraf geformuleerde targets; de gerealiseerde verbeteringen gemeten over de drie-jaarsperiode 2005 tot en met 2007 zijn aanzienlijk. Doelstellingen op het gebied van klantpositie werden gedeeltelijk gerealiseerd. Overzicht langetermijnincentive ten laste van het boekjaar <> <> € duizend L.M.J. van Halderen D.G. Vierstra (vanaf 1-05-’06) P.H.F. Erich Ø. Løseth Totaal 1 2 3 4 De De De De voor voor voor voor Reservering langetermijnincentive 2007 2006 1451 763 1001 963 417 1292 254 862 474 287 2007 vermelde bedragen betreffen de tijdsevenredig gereserveerde bedragen voor de LTI-periode 2005-2007, 2006-2008 en 2007-2009. 2006 vermelde bedragen betreffen de tijdsevenredig gereserveerde bedragen voor de LTI-periode 2004-2006, 2005-2007 en 2006-2008. 2007 vermelde bedragen betreffen de tijdsevenredig gereserveerde bedragen voor de LTI-periode 2006-2008 en 2007-2009. 2006 vermelde bedragen betreffen de tijdsevenredig gereserveerde bedragen voor de LTI-periode 2006-2008. Gereserveerde bedragen voor de heer Henderson zijn in 2006 vrijgevallen; aan de heer Henderson hebben geen betalingen op grond van deze regeling plaatsgevonden. Het overzicht op de volgende pagina vat de hiervoor vermelde beloningselementen in totaliteit samen. NUON JAARVE RSL AG 2007 73 Overzicht totaal inkomen ten laste van het boekjaar <> € duizend L.M.J. van Halderen Vast brutojaarsalaris 20071 20061 440 427 D.G. Vierstra (vanaf 1-05-’06) P.H.F. Erich Ø. Løseth J.M. Henderson (tot 1-04-’06) Totaal 1 2 3 381 345 360 Korte termijn variabel salaris 20072 20062 139 135 350 103 93 164 – 95 1.526 1.454 247 335 Reservering langetermijnincentive 20073 20063 145 129 86 158 76 100 96 – 28 499 478 67 90 Bijzondere eenmalige beloningen 2007 2006 – – 100 47 – – – – – 417 287 25 Totaal inkomen 2007 2006 724 691 – 560 538 620 555 – – – 123 – 100 2.442 2.319 – 439 511 Betreft werkelijke uitbetaling per jaar, zonder reserveringen voor andere beloningsvormen. Vermeld is het korte termijn variabel salaris zoals dat over het betreffende boekjaar verdiend is. Zie opmerkingen bij tabel ‘Overzicht LTI ten laste van het boekjaar’. Pensioenvoorziening De pensioenkosten betreffen de afdracht van reguliere pensioenpremies. De heffingsgrondslag daarbij is het vast brutojaarsalaris. De heren Van Halderen, Erich en Vierstra nemen deel aan de voor de vennootschap geldende pensioenregeling ABP. Deze behelst een middelloonregeling met een pensioenrichtleeftijd van 65 jaar. Daarnaast was de tot 1 januari 2007 voor het personeel geldende regeling op het gebied van flexibele prepensionering van toepassing. De stijging van de pensioenpremies in 2007 is het gevolg van eenmalige lasten conform de ABP-regeling verbonden aan de bijzondere eenmalige vergoeding aan de heer Vierstra bij indiensttreding in 2006. De heer Løseth ontvangt, gelet op zijn bijzondere (expatriate) situatie, voor zijn pensioenvoorziening een beschikbare premie van € 80.000 per jaar. Voor de heer Henderson gold een beschikbare premieregeling, waarbij de kosten ten laste van de onderneming gelijk zijn aan de situatie als ware hij deelnemer aan de ABP-regeling. Overzicht pensioenpremies <> € duizend Pensioenpremies 2007 L.M.J. van Halderen D.G. Vierstra (vanaf 1-05-’06) P.H.F. Erich Ø. Løseth J.M. Henderson (tot 1-04-’06) Totaal Sociale lasten, premies en overige Naast de normaal voor de vennootschap geldende sociale lasten en premies, betreft het hier het werkgeversdeel tegemoetkoming ziektekostenverzekering en de representatievergoeding. De heer Løseth ontvangt, gelet op zijn bijzondere (expatriate) situatie, vergoedingen voor onder andere reis- en ziektekosten. 74 2006 80 85 55 80 – 300 Er zijn geen leningen, voorschotten of garantiestellingen ten behoeve van bestuurders of commissarissen verstrekt door de vennootschap. 79 41 52 80 16 268 Remuneratierapport 2007 Overzicht sociale lasten, premies en overige <> € duizend L.M.J. van Halderen D.G. Vierstra (vanaf 1-05-’06) P.H.F. Erich Ø. Løseth J.M. Henderson (tot 1-04-’06) Totaal 1 Sociale lasten, premies en overige 2007 2006 6 7 8 261 – 47 6 4 8 55 2 75 T.o.v. 2006 is het bedrag gedaald door het wegvallen van de huisvestingsvergoeding. Arbeidsovereenkomsten 3. Beloning Raad van Commissarissen 2007 Elk lid van de Raad van Bestuur heeft een arbeidsovereenkomst met de vennootschap. De arbeidsovereenkomst met de heer Van Halderen, die zou aflopen op 1 februari 2007, is verlengd tot 1 februari 2010. De arbeidsovereenkomst met de heer Henderson is per 1 april 2006 geëindigd. De arbeidsovereenkomst met de heer Erich is aangegaan voor onbepaalde tijd*. De arbeidsovereenkomst met de heer Løseth is aangegaan per 1 januari 2006 voor een periode van vier jaar. De arbeidsovereenkomst met de heer Vierstra is aangegaan per 1 mei 2006 voor een periode van vier jaar. De Voorzitter van de Raad van Commissarissen ontvangt een vergoeding van € 35.000. De commissarissen die lid zijn van de Auditcommissie en/of Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie ontvangen een vergoeding van € 28.000. De overige leden ontvangen € 23.500. In geval van beëindiging door de vennootschap van de arbeidsovereenkomst heeft de heer Van Halderen recht op aanvulling tot het niveau van het laatst verdiende vaste brutojaarsalaris op zijn FUR-uitkering tot het bereiken van de vijfenzestigjarige leeftijd. De heer Erich heeft in geval van beëindiging door de vennootschap van de arbeidsovereenkomst recht op een eenmalige uitkering van anderhalf maal het vaste brutojaarsalaris*; de heren Vierstra en Løseth hebben in een dergelijke situatie recht op eenmaal het vaste brutojaarsalaris. Onder bepaalde omstandigheden wordt deze eenmalige uitkering ook uitgekeerd indien een lid van de Raad van Bestuur opzegt in geval van een zeggenschapswijziging of een onoverkomelijk verschil van inzicht ten aanzien van het beleid van de vennootschap. In verband met hun bijzondere inzet in 2006 ten behoeve van de voorbereiding van de fusie tussen Nuon en Essent, is door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders in 2007 aan de leden van de Strategiecommissie een extra vergoeding toegekend: voor de heer Bouw € 20.000 en voor de heren Schraven en Ybema ieder € 15.000. Voorts is een additionele beloning van € 15.000 toegekend aan de voorzitter van de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie in verband met extra werkzaamheden in 2006. Op de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders in 2008 zal onder een apart agendapunt door de Raad van Commissarissen worden voorgesteld om aan vijf leden van de Raad van Commissarissen die zich in 2007 intensief met de fusie Nuon-Essent hebben bezig gehouden, op basis extra bestede uren een additionele beloning toe te kennen: voor de heren Meijer, Bouw, Schraven en Ybema ieder € 10.000 en voor de heer Zwarts € 15.000. * Op aangegeven onderdelen is de praktijk niet in overeenstemming met het geformuleerde beleid respectievelijk met de Nederlandse Corporate Governance Code. Het betreft hier afspraken gemaakt voordat de Code in werking is getreden; beleid van Nuon is om gemaakte afspraken te respecteren. NUON JAARVE RSL AG 2007 75 Beloning Raad van Commissarissen <> € duizend 2007 H. Zwarts 48,0 Totaal 357,5 337,7 P. Bouw (per 24-04-’06 Voorzitter Auditcommissie)1 D.J. Haank P.F. van der Heijden A.M.C.A. Hooijmaijers B.J.J.M. Huesmann Mw. J.B. Irik (vice-voorzitter) L. Koopmans M. Minderhoud (t/m 24-04-'06) R.A.M. van der Sande (t/m 24-04-'06) J.H. Schraven G. Ybema 1 2 2006 35,0 48,02 28,0 23,5 23,5 23,5 28,0 28,0 – – 38,52 38,52 43,02 W. Meijer (Voorzitter) 35,0 26,5 28,0 23,5 23,5 23,5 28,0 38,0 8,9 7,8 23,5 23,5 In januari 2007 is voor de heer Bouw nog een nabetaling gedaan van € 3.000 over 2006, dit bedrag is niet opgenomen in de cijfers van 2007. Inclusief extra vergoeding over het boekjaar 2006 die is toegekend door de AvA van 25 april 2007. 4. Vooruitblik naar 2008 en verder De vaste brutojaarsalarissen van de leden van de Raad van Bestuur zullen gedurende 2008 worden aangepast met een percentage dat aansluit bij hetgeen in het kader van CAO voor de energiesector is overeengekomen. de berekeningen te worden opgenomen, maar ook -waar relevanthet gemiddelde beeld over de meetperiode en de trendlijn dienen in de beschouwingen te worden betrokken. Op verzoek van de aandeelhouders zal een zwaarder accent worden gelegd op duurzaamheid in het korte termijn variabele salaris. Nu zij een jaar in hun nieuwe positie hebben gefunctioneerd is, gelet op hun relatieve beloningspositie binnen de Raad van Bestuur, besloten de vaste inkomens van de heren Løseth en Vierstra per 1 januari 2008 te verhogen met 5%. In 2008 zal er een evaluatie plaatsvinden van het niveau van de bezoldiging van de Raad van Commissarissen aangezien de bezoldiging van de Raad van Commissarissen vijf jaar geleden vastgesteld is en sindsdien ongewijzigd is gebleven. Voorts zal ook in 2008 inhoud gegeven blijven worden aan de afspraak dat aandeelhouders worden betrokken bij het proces waarin de uitdagende ambitieniveaus voor variabel inkomen worden vastgesteld. Door aandeelhouders is aandacht gevraagd voor de wijze waarop de afgesproken doelstellingen worden gerealiseerd. Niet alleen het behaalde eindresultaat dient in Leden van de Selectie-, Benoemings- en Remuneratiecommissie: de heer H. Zwarts, Voorzitter mevrouw J.B. Irik de heer W. Meijer 76 Jaarrekening Jaarrekening 2007 Geconsolideerde jaarrekening Geconsolideerde balans Geconsolideerde winst-en-verliesrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht Mutatieoverzicht van het geconsolideerd eigen vermogen Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Waarderingsgrondslagen [1] Gesegmenteerde informatie [2] Materiële vaste activa [3] Immateriële vaste activa [4] Investeringen in deelnemingen en joint ventures [5] Voor verkoop beschikbare financiële activa [6] Overige financiële activa [7] Derivaten [8] Voorraden [9] Handels- en overige vorderingen [10] Liquide middelen [11] Eigen vermogen [12] Rentedragende verplichtingen [13] Vooruitontvangen opbrengsten [14] Voorzieningen personeelsbeloningen [15] Overige voorzieningen [16] Latente belastingen [17] Handelsschulden en overige te betalen posten [18] Leases [19] Voorwaardelijke activa en verplichtingen [20] Opbrengsten uit hoofde van verkochte goederen en geleverde diensten [21] Overige baten [22] Kosten van inkoop energie, gronden hulpstoffen [23] Kosten uitbesteed werk [24] Personeelskosten [25] Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen materiële vaste activa [26] Amortisatie en bijzondere waardeverminderingen immateriële vaste activa [27] Overige bedrijfskosten [28] Financiële baten [29] Financiële lasten [30] Belastingen 78 78 80 81 82 83 83 94 97 100 101 103 104 105 105 106 106 107 108 109 109 112 113 115 115 117 119 119 119 120 120 [31] Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht [32] Winst per aandeel [33] Vergunningen [34] Verbonden partijen [35] Activa en passiva aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten [36] Informatie omtrent risico’s en financiële instrumenten [37] Het gebruik van aannames, veronderstellingen en schattingen in de jaarrekening (kritische waarderingsgrondslagen) Enkelvoudige jaarrekening 125 125 126 127 127 129 148 150 Enkelvoudige balans Enkelvoudige winst-en-verliesrekening 150 151 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 152 Waarderingsgrondslagen [38] Investeringen in deelnemingen [39] Latente belastingvorderingen en overige vorderingen [40] Liquide middelen [41] Eigen vermogen [42] Voorzieningen [43] Langlopende leningen [44] Voorwaardelijke activa en verplichtingen [45] Saldo overige baten en lasten na belastingen 152 152 153 153 153 154 155 155 155 Overige gegevens 156 Accountantsverklaring Winstbestemming 156 157 122 122 123 123 123 124 NUON JAARVE RSL AG 2007 77 Geconsolideerde jaarrekening Geconsolideerde balans <> € miljoen Activa 2007 Noot 2006 Vaste activa Materiële vaste activa Immateriële vaste activa Investeringen in deelnemingen en joint ventures Voor verkoop beschikbare financiële activa Overige financiële activa Derivaten Latente belastingvorderingen 6.072 335 136 68 47 586 560 5.936 [2] 315 [3] 150 [4] 74 [5] 27 [6] 361 [7] 630 [16] 7.804 7.493 Vlottende activa Voorraden Handels- en overige vorderingen Derivaten Liquide middelen Vaste activa aangehouden voor de verkoop Totaal activa 78 107 1.251 734 1.705 95 [8] 1.234 [9] 657 [7] 1.356 [10] 3.797 3.342 – 40 11.601 10.875 [35] Jaarrekening Geconsolideerde balans <> € miljoen Eigen vermogen en verplichtingen 2007 Noot 2006 Eigen vermogen Aandelenkapitaal Agioreserve Hedge-reserve Reserve translatieverschillen Overige reserves Resultaat boekjaar 684 671 2 -4 3.429 875 668 [11] 687 56 -6 2.999 763 Totaal eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders Nuon 5.657 5.167 Minderheidsbelangen Totaal eigen vermogen 1 5.658 5.169 2 Verplichtingen Langlopende verplichtingen Rentedragende verplichtingen Derivaten Verplichtingen uit hoofde van financiële leases Vooruitontvangen opbrengsten Latente belastingverplichtingen Voorzieningen voor personeelsbeloningen Overige voorzieningen 1.174 422 94 1.498 92 118 187 1.253 [12] 113 [7] 105 [18] 1.415 [13] 135 [16] 140 [14] 232 3.585 [15] 3.393 Kortlopende verplichtingen Handelsschulden en overige te betalen posten Belastingverplichtingen Rentedragende verplichtingen Derivaten Voorzieningen voor personeelsbeloningen Overlopende passiva 864 204 138 669 135 348 856 [17] 290 [16] 118 [12] 619 [7] 135 [14] 287 2.358 2.305 Totaal verplichtingen – 5.943 5.706 Totaal eigen vermogen en verplichtingen 11.601 10.875 Langlopende verplichtingen die samenhangen met vaste activa aangehouden voor de verkoop 8 [35] NUON JAARVE RSL AG 2007 79 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening <> € miljoen 2007 Opbrengsten uit hoofde van verkopen van goederen en diensten Overige baten Noot 2006 5.650 103 5.598 [20] 129 [21] Bedrijfskosten Kosten van inkoop energie, grond-en hulpstoffen Kosten uitbesteed werk Personeelskosten Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen materiële vaste activa Amortisatie en bijzondere waardeverminderingen immateriële vaste activa Overige bedrijfskosten Totaal brutobedrijfskosten Af: Werk uitgevoerd door de groep en gekapitaliseerd als materiële vaste activa in uitvoering 3.073 176 641 3.354 [22] 162 [23] 617 [24] 363 344 [25] 1 498 6 [26] 497 4.752 [27] 4.980 -113 -102 4.639 4.878 Bedrijfsresultaat 1.114 849 Financiële baten Resultaat voor belastingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten 90 -120 5 13 1.102 Belastingen -237 -339 Resultaat na belastingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten 865 463 11 301 876 764 1 1 875 763 6,47 6,40 5,82 Totaal bedrijfskosten Financiële lasten Aandeel in resultaat na belastingen deelnemingen Aandeel in resultaat na belastingen joint ventures Resultaat na belastingen uit beëindigde bedrijfsactiviteiten Resultaat na belastingen 41 [28] -94 [29] 4 [4] 2 [4] 802 [30] [35] Waarvan: Resultaat na belastingen toerekenbaar aan minderheidsaandeelhouders Resultaat na belastingen toerekenbaar aan aandeelhouders van Nuon Winst per aandeel (¤) Winst per aandeel Winst per aandeel op verwaterde basis 80 [32] 5,58 Jaarrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht <> € miljoen 2007 Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat na belastingen Noot 2006 [31] 875 763 Aanpassingen voor: 30 237 -18 -11 364 Financiële baten en lasten Belastingen Resultaat na belastingen deelnemingen en joint ventures Resultaat na belastingen uit beëindigde bedrijfsactiviteiten Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen 53 339 -6 -301 350 Veranderingen in werkkapitaal Voorraden Handels- en overige vorderingen Handelsschulden en overlopende passiva -12 -17 67 Totaal veranderingen in werkkapitaal Mutatie belastinglatenties, voorzieningen, derivaten en overig Kasstroom uit bedrijfsoperaties Betaalde rente Ontvangen rente Ontvangen dividend van deelnemingen en joint ventures Betaalde winstbelasting -35 -108 137 38 -6 -54 1.461 1.149 -120 90 12 -284 -43 -94 41 11 -99 Totaal -302 -141 Kasstroom uit operationele activiteiten 1.159 1.008 Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa Bijdrage investeringen van derden Investeringen in immateriële vaste activa Investeringen in financiële vaste activa (deelnemingen en joint ventures) Opbrengst verkochte groepsmaatschappijen [31] -523 113 -10 -583 -3 22 -59 Kasstroom uit investeringsactiviteiten 122 330 -401 -190 Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aangetrokken/(aflossing) kortlopende rentedragende schulden en kortlopend deel van de langlopende schulden Nieuwe langlopende leningen Afgeloste langlopende leningen Betaald dividend Kasstroom uit financieringsactiviteiten [31] 8 63 -118 -362 -103 72 -282 -321 -409 -634 349 184 1.356 349 1.172 Nettokasstroom Liquide middelen per 31 december 1.705 1.356 Nettokasstroom Liquide middelen per 1 januari 184 NUON JAARVE RSL AG 2007 81 Mutatieoverzicht van het geconsolideerd eigen vermogen <> € miljoen Aan aandeelhouders toerekenbaar eigen vermogen Aandelen- Agiokapitaal reserve Per 1 januari 2006 Totaal 711 26 17 2.182 1.138 4.718 7 4.725 Mutatie reële waarde kasstroomafdekkingen – – 30 – – – 30 – 30 Valutaomrekeningsverschillen – – – -23 – – -23 – -23 Nettoresultaat 2006 – – – – – 763 763 1 764 Totaalresultaat 2006 – – 30 -23 – 763 770 1 771 Dividend met betrekking tot 2005 – – – – – -321 -321 – -321 Bestemming resultaat 2005 – – – – 817 -817 – – – 24 -24 – – – – – – – Deconsolidatie-effecten – – – – – – – -6 -6 Per 31 december 2006 668 687 56 -6 2.999 763 5.167 2 5.169 – – -25 – – – -25 – -25 Totaalresultaat 2007 – – – – – – – – -25 2 – 2 – – – – 875 875 2 875 852 -1 1 – 1 876 852 Herrubricering – – -29 – 29 – – – – – – – – – – – – – – – – – 438 -37 -325 -438 – -325 – -37 – – – -325 – -37 Deconsolidatie-effecten 16 – -16 – – – – – – – – – – – – -1 – -1 Per 31 december 2007 684 671 2 -4 3.429 875 5.657 1 5.658 Mutatie reële waarde kasstroomafdekkingen Valutaomrekeningsverschillen Nettoresultaat 2007 Dividend met betrekking tot 2006 Bestemming resultaat 2006 Extra dividenduitkering Uitbreiding aandelenkapitaal 82 MinderResultaat heidsboekjaar Subtotaal belangen 644 Uitbreiding aandelenkapitaal 1 Reserve Hedge- translatie- Overige reserve1 verschillen1 reserves De hedge-reserve en de reserve translatieverschillen zijn niet voor dividenduitkering beschikbaar. Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Waarderingsgrondslagen Nuon is een naamloze vennootschap die statutair is gevestigd in Amsterdam. De belangrijkste activiteiten van Nuon en haar dochterondernemingen (hierna aangeduid als ‘Nuon’, ‘de Nuon-groep’ of ‘de groep’) omvatten de opwek, marketing, verkoop en distributie van elektriciteit, gas en warmte, en de levering van aan elektriciteit, gas en warmte gerelateerde producten en diensten. Deze jaarrekening 2007 is op 25 maart 2008 ondertekend door de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen zal de jaarrekening ter vaststelling voorleggen aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 22 april 2008. Tenzij anders vermeld, luiden alle in de jaarrekening opgenomen bedragen in miljoenen euro’s. Nieuwe en/of gewijzigde IFRSstandaarden die van toepassing zijn in 2007 De IASB en het IFRIC hebben nieuwe en/of gewijzigde standaarden en interpretaties uitgebracht, die met ingang van boekjaar 2007 van toepassing zijn voor Nuon. Onderstaande standaarden en interpretaties zijn goedgekeurd door de Europese Commissie. ■ IFRS De jaarrekening van Nuon is opgesteld op basis van de International Financial Reporting Standards (‘IFRS’) per 31 december 2007, die door de Europese Unie (‘EU’) zijn goedgekeurd. IFRS omvat zowel de IFRS-standaarden als de International Accounting Standards, die door de International Accounting Standards Board (‘IASB’) zijn uitgebracht, en de interpretaties van IFRSen IAS-standaarden, uitgebracht door het International Financial Reporting Interpretations Committee (IFRIC), respectievelijk het Standing Interpretations Committee (SIC). De belangrijkste grondslagen voor waardering en resultaatbepaling die zijn gehanteerd bij het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening worden hierna beschreven. Het historische kostenprincipe wordt gehanteerd. In afwijking hiervan geldt dat bepaalde activa en verplichtingen, met name derivaten en bepaalde energie commodity-contracten, tegen reële waarde worden gewaardeerd. Tenzij anders vermeld, zijn deze waarderingsgrondslagen consistent toegepast voor alle boekjaren die in deze jaarrekening zijn opgenomen. Het opstellen van een jaarrekening brengt met zich mee dat gebruik wordt gemaakt van schattingen en veronderstellingen die zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en op factoren die naar het oordeel van het management aanvaardbaar zijn, gegeven de specifieke omstandigheden. Deze schattingen en veronderstellingen zijn van invloed op de waardering en presentatie van de gerapporteerde activa en verplichtingen, op de niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen alsmede op de gedurende het boekjaar gerapporteerde baten en lasten. De werkelijke uitkomsten kunnen afwijken van de gehanteerde schattingen en veronderstellingen. In noot [37] op de jaarrekening wordt nadere informatie verstrekt omtrent die gebieden en posten in de jaarrekening waar gebruik wordt gemaakt van schattingen en veronderstellingen. ■ ■ ■ ■ ■ IFRS 7 ‘Financial Instruments: Disclosures’ is in beginsel van toepassing voor Nuon voor boekjaar 2007 en veroorzaakt wijzigingen in de te verstrekken toelichting over (het gebruik van) financiële instrumenten. Deze standaard heeft geen invloed op vermogen en resultaat. De IASB heeft een aantal wijzigingen in IAS 1 doorgevoerd met betrekking tot de te verstrekken toelichtingen op het bedrijfskapitaal. De gewijzigde eisen ten aanzien van de informatieverstrekking onder IAS 1 zijn voor Nuon van toepassing vanaf boekjaar 2007. Deze standaard heeft geen invloed op vermogen en resultaat. IFRIC 7 ‘Applying the Restatement Approach under IAS 29 Financial Reporting in Hyperinflationary Economies’ is voor Nuon van toepassing vanaf boekjaar 2007. Deze standaard heeft geen invloed op het vermogen en resultaat van Nuon. IFRIC 8 ‘Scope of IFRS 2’ geeft nadere invulling aan een aantal aspecten van IFRS 2 ‘Share-based Payment’ en is van toepassing vanaf boekjaar 2007. Aangezien Nuon geen regelingen kent die onder de scope van IFRS 2 vallen heeft deze standaard geen invloed op het vermogen en resultaat van Nuon. IFRIC 9 ‘Reassessment of Embedded Derivatives’ is van toepassing vanaf boekjaar 2007 en gaat in op de afsplitsing van ‘embedded derivatives’. De beoordeling of een in een ‘host contract’ begrepen derivaat moet worden afgescheiden, hoeft slechts plaats te vinden op het moment van aangaan van het contract. Slechts bij een wijziging van de contractvoorwaarden dient verplicht een herbeoordeling plaats te vinden. De herbeoordeling kan leiden tot een andere wijze van verwerking van het basiscontract en het daarin begrepen derivaat. De invoering van deze interpretatie heeft geen invloed gehad op vermogen en resultaat. IFRIC 10 ‘Interim Financial Reporting and Impairment’ geeft aanwijzingen hoe om te gaan met een in de tussentijdse cijfers verwerkte bijzondere waardevermindering (impairment) van goodwill (IAS 36), van een voor verkoop beschikbaar eigenvermogensinstrument (IAS 39) of van tegen historische kostprijs gewaardeerde eigenvermogensinstrumenten zonder marktnotering (IAS 39). IFRIC 10 schrijft voor dat een NUON JAARVE RSL AG 2007 83 bijzondere waardevermindering die in de tussentijdse cijfers is verwerkt, in de daaropvolgende tussentijdse cijfers of de jaarrekening niet mag worden teruggedraaid. Nuon past deze interpretatie toe met ingang van dit jaar. Verwachte wijzigingen in waarderingsgrondslagen Naast bovengenoemde nieuwe en gewijzigde standaarden, heeft het IFRIC tot en met 2007 nieuwe en/of gewijzigde standaarden en interpretaties uitgebracht die met ingang van boekjaar 2008 of latere boekjaren van toepassing zullen zijn voor Nuon. Deze standaarden en interpretaties kunnen alleen maar worden toegepast als zij worden goedgekeurd door de Europese Commissie. Nuon is bezig de gevolgen hiervan voor de jaarrekening in kaart te brengen. 2008. Nuon verwacht dat deze interpretatie geen effect zal hebben op vermogen of resultaat. IFIRC 13 gaat in op de verwerking van de toekenning van ‘loyalty award credits’ aan klanten bij de aanschaf van producten of diensten. De gewijzigde interpretatie is van toepassing vanaf boekjaar 2009. IFRIC 14 behandelt enkele specifieke aspecten ten aanzien van pensioenregelingen en is van toepassing vanaf boekjaar 2008. Nuon verwacht dat deze interpretatie geen effect zal hebben op vermogen of resultaat. Grondslagen voor de consolidatie Dochterondernemingen IAS 23 is aangepast en stelt kapitalisatie van interestlasten verplicht voor zover ze direct toerekenbaar zijn aan de aankoop, productie of constructie van een kwalificerend actief. De optie om interestlasten in de winst-en-verliesrekening te nemen is hiermee verwijderd. De gewijzigde standaard is van toepassing vanaf boekjaar 2009. In IAS 1 zijn wijzigingen opgenomen die een duidelijker presentatie van financiële informatie en in het bijzonder van baten en lasten beogen. Alle baten en lasten worden onder de gewijzigde standaard gescheiden gepresenteerd van wijzigingen in het vermogen uit hoofde van transacties met eigenaren. De standaard biedt de mogelijkheid om baten en lasten en wijzigingen in het vermogen in een gezamenlijk overzicht te presenteren, voorzien van subtotalen, of in twee gescheiden overzichten. Daarnaast is men op basis van de gewijzigde standaard verplicht de balans aan het begin van de vergelijkingsperiode te presenteren. De gewijzigde standaard is van toepassing vanaf boekjaar 2009. IFRS 8 ‘Operating Segments’ is van toepassing voor boekjaren beginnend op of na 1 januari 2009 en gaat in op de wijze waarop in de financiële verslaggeving segmenten moeten worden gedefinieerd. Daarnaast vraagt de standaard toelichting over de producten en diensten die een onderneming aanbiedt, de geografische gebieden waarin de onderneming opereert en haar belangrijkste afnemers. Deze standaard zou invloed kunnen hebben op de wijze waarop de gesegmenteerde informatie wordt gepresenteerd. IFRIC 11 ‘IFRS2 - Group and treasury share transactions’ is voor Nuon van toepassing vanaf boekjaar 2008 en gaat in op de verwerking van enkele specifieke op aandelen gebaseerde betalingen. Aangezien Nuon geen regelingen kent die onder de scope van IFRS 2 vallen, heeft deze interpretatie geen effect op Nuon. IFRIC 12 ‘Service Concession Arrangements’ is van toepassing vanaf boekjaar 2008. IFRIC 12 gaat in op de wijze waarop exploitanten dienstverlening uit hoofde van publiek-private concessieovereenkomsten administratief dienen te verwerken. De gewijzigde interpretatie is van toepassing vanaf boekjaar 84 De geconsolideerde jaarrekening omvat de financiële gegevens van Nuon en haar dochterondernemingen. Dochterondernemingen zijn ondernemingen waarop Nuon, direct of indirect, beslissende invloed uitoefent over het operationele en financiële beleid teneinde daar voordelen uit te behalen. Bij de bepaling of er sprake is van beslissende invloed worden de bestaande en potentiële stemrechten, die thans uitoefenbaar of converteerbaar zijn, meegenomen, alsmede het bestaan van andere overeenkomsten die Nuon in staat stellen het operationele en financiële beleid te bepalen. De activa, verplichtingen en resultaten van dochterondernemingen worden integraal geconsolideerd. De resultaten van geconsolideerde maatschappijen die zijn verkregen gedurende het jaar worden meegenomen vanaf de datum waarop de beslissende zeggenschap over deze ondernemingen is verkregen. Deze ondernemingen worden gedeconsolideerd vanaf het moment waarop geen beslissende zeggenschap meer kan worden uitgeoefend. De belangen van derden in het groepsvermogen en het groepsresultaat worden separaat gepresenteerd als ‘minderheidsbelangen’, respectievelijk ‘resultaat na belastingen toerekenbaar aan minderheidsaandeelhouders’. De post aandeel van derden op de balans omvat het aandeel van minderheidsbelangen in de reële waarde (ook wel aangeduid als ‘fair value’) van de geïdentificeerde bezittingen en verplichtingen van de dochterondernemingen op de datum van de acquisitie en het aandeel van de minderheidsbelangen in de wijzigingen in het eigen vermogen vanaf deze datum. De zogeheten overnamemethode (of purchase method) wordt toegepast bij de verwerking van overnames van dochterondernemingen door de Nuon-groep. De kostprijs van de overname wordt bepaald door op de datum van overname de reële waarde van de overgedragen activa, de uitgegeven eigen vermogensinstrumenten en de aangegane of overgenomen schulden te bepalen, vermeerderd met de direct aan de acquisitie toe te rekenen kosten. De identificeerbare activa en verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen die zijn overgenomen bij een acquisitie worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde op acquisitiedatum, onafhankelijk van de omvang van het aan minderheidsbelangen toe te rekenen deel (zie tevens de waarderingsgrondslagen betreffende goodwill). Jaarrekening Intercompany-transacties, balansposten en ongerealiseerde winsten op transacties tussen dochterondernemingen worden geëlimineerd. Ongerealiseerde verliezen worden eveneens geëlimineerd, tenzij de transactie aanleiding geeft tot het verantwoorden van een bijzonder waardeverminderingsverlies. De waarderingsgrondslagen van dochterondernemingen zijn indien nodig aangepast om een consistente toepassing van waarderingsgrondslagen binnen de Nuon-groep te waarborgen. Sarl verkocht. In 2006 heeft Nuon haar belangen in Utilities Inc., Shantou Dan Nan Wind Power Co. Ltd., Paques B.V., Cascal B.V. en Vitens N.V. verkocht. Deze activiteiten zijn geclassificeerd als beëindigde activiteiten en worden vanaf de datum waarop effectief de zeggenschap is overgedragen niet langer opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. Omrekening van vreemde valuta Functionele en presentatievaluta Deelnemingen en joint ventures Deelnemingen zijn die entiteiten waarop Nuon, direct of indirect, invloed van betekenis uitoefent op het financiële en operationele beleid, maar geen beslissende zeggenschap. Over het algemeen is hier sprake van indien Nuon tussen de 20 en 50% van de stemrechten kan uitoefenen. In de jaarrekening is een overzicht opgenomen van de belangrijkste deelnemingen en joint ventures. Joint ventures zijn overeenkomsten waarbij Nuon, tezamen met een of meerdere partijen, activiteiten uitvoert waarbij alle partijen gezamenlijk de zeggenschap uitoefenen. Investeringen in deelnemingen en belangen in joint ventures worden gewaardeerd volgens de ‘equity methode’. De initiële waardering vindt plaats tegen historische kostprijs. De boekwaarde van de deelneming of de joint venture omvat de goodwill (gecorrigeerd voor eventuele bijzondere waardeverminderingen die zich hebben voorgedaan) die bij de overname is betaald en het aandeel van Nuon in de wijzigingen in het eigen vermogen van de deelneming, respectievelijk joint venture na het moment van overname. In het geval dat de (gecumuleerde) verliezen van de deelneming en/of joint venture de boekwaarde overstijgen, worden deze verliezen niet meer verwerkt, tenzij Nuon de verplichting heeft of betalingen heeft gedaan om deze verliezen aan te zuiveren. In dat geval wordt ten laste van het resultaat een voorziening getroffen. Ongerealiseerde winsten op transacties tussen de Nuon-groep en haar deelnemingen/joint ventures worden geëlimineerd naar rato van het belang van de groep in de deelneming of de joint venture. Ongerealiseerde verliezen worden eveneens geëlimineerd, tenzij deze transactie aanleiding geeft tot het verantwoorden van een bijzonder waardeverminderingsverlies. De waarderingsgrondslagen van deelnemingen en joint ventures worden indien nodig aangepast om een consistente toepassing van waarderingsgrondslagen binnen de Nuon-groep te realiseren. Reikwijdte van de consolidatie In deze jaarrekening is separaat een overzicht opgenomen van de belangrijkste dochterondernemingen, deelnemingen en joint ventures. De lijst met gegevens betreffende de kapitaalbelangen, zoals bedoeld in de artikelen 379 en 414 van boek 2 BW, is gedeponeerd ten kantore van het Handelsregister te Amsterdam. Nuon heeft in de boekjaren 2006 en 2007 geen nieuwe of aanvullende belangen in dochterondernemingen verworven. In 2007 heeft Nuon haar belangen in Energie Union AG en Adeol De posten in de jaarrekening van iedere entiteit die tot de Nuon-groep behoort, worden geadministreerd in de valuta van de primaire economische omgeving waarin de betrokken entiteit opereert (‘de functionele valuta’). De geconsolideerde jaarrekening wordt opgesteld in euro’s, de functionele en presentatievaluta van Nuon. Omrekening van transacties en balansposten in vreemde valuta Transacties in vreemde valuta worden omgerekend naar de functionele valuta tegen de op dat moment geldende valutakoers. Monetaire activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Valutaomrekeningsverschillen voortvloeiend uit de afwikkeling van in vreemde valuta luidende balansposten, respectievelijk voortvloeiend uit de omrekening per balansdatum, worden in het resultaat verwerkt, tenzij deze worden verwerkt in het eigen vermogen als kasstroomafdekking of afdekking van een nettoinvestering in een buitenlandse entiteit. Omrekeningsverschillen op financiële activa en verplichtingen die tegen reële waarde worden gewaardeerd met verwerking van de waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening, worden verwerkt als onderdeel van de mutatie in de reële waarde van de desbetreffende post. Omrekeningsverschillen op de balans en resultaten van dochterondernemingen De activa en verplichtingen van dochterondernemingen waarvan de functionele valuta afwijkt van de euro worden omgerekend tegen de slotkoers per balansdatum, terwijl de resultaten worden omgerekend tegen de gemiddelde valutakoers over de periode. De daaruit voortvloeiende omrekeningsverschillen worden verantwoord onder de koersverschillen in het eigen vermogen. Bij de consolidatie worden omrekeningsverschillen die ontstaan bij de omrekening van netto-investeringen in buitenlandse entiteiten, leningen en andere valuta-instrumenten die dienen als afdekking van netto-investeringen, verwerkt in het eigen vermogen. Indien een buitenlandse entiteit wordt verkocht, worden de daarmee samenhangende omrekeningsverschillen in het resultaat verwerkt als onderdeel van het resultaat op de verkoop. Goodwill als gevolg van de overname van een buitenlandse entiteit wordt beschouwd als actiefpost en wordt omgerekend tegen de slotkoers. NUON JAARVE RSL AG 2007 85 Bijzondere waardeverminderingen Indien gebeurtenissen of veranderingen in omstandigheden hiertoe aanleiding geven, wordt vastgesteld of er sprake is van een bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa of immateriële activa. Voor goodwill wordt jaarlijks vastgesteld of er mogelijk sprake is van een bijzondere waardevermindering door de boekwaarde te vergelijken met de realiseerbare waarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies -het verschil tussen de boekwaarde en realiseerbare waarde- wordt verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Om bijzondere waardeverminderingen te bepalen, worden activa gegroepeerd op het laagste niveau waarop deze separaat identificeerbare kasstromen genereren. Deze groepering van activa wordt aangeduid als kasstroomgenererende eenheid. Voor goodwill geldt dat het niveau waarop groepering van activa plaatsvindt, overeenkomt met de wijze waarop intern de goodwill door het management wordt beoordeeld, echter niet op een hoger niveau dan de segmentatiebasis. Bijzondere waardeverminderingen van kasstroomgenererende eenheden worden in eerste instantie gealloceerd aan de goodwill van de kasstroomgenererende eenheid (of groep van kasstroomgenererende eenheden) en vervolgens pro rata aan de boekwaarde van de overige activa van de kasstroomgenererende eenheid. De realiseerbare waarde is de hoogste van de verkoopprijs, verminderd met de kosten om het actief te verkopen of de bedrijfswaarde. Bij het bepalen van de bedrijfswaarde worden geschatte toekomstige kasstromen contant gemaakt tegen een disconteringsvoet vóór belastingen. Deze disconteringsvoet reflecteert de tijdswaarde van geld en de risico’s die specifiek met het betrokken actief verband houden. Indien bepaalde activa niet zelfstandig kasstromen genereren, dan wordt de realiseerbare waarde bepaald voor de kasstroomgenererende eenheid waarvan het desbetreffende actief deel uitmaakt. Indien een eerder verantwoord bijzonder waardeverminderingsverlies is opgehouden te bestaan, dan wordt dit slechts teruggedraaid ten gunste van het resultaat tot het bedrag van de oorspronkelijke boekwaarde, verminderd met reguliere afschrijvingen en amortisatie tot het moment van terugboeking van het verlies. Bijzondere waardeverminderingsverliezen op goodwill worden niet teruggeboekt. Beëindigde bedrijfsactiviteiten en activa aangehouden voor de verkoop Vaste activa en activa die behoren tot de afzonderlijk belangrijke activiteiten die worden aangehouden voor de verkoop, alsmede de verplichtingen die daaraan zijn toe te wijzen, worden separaat getoond op de balans. Activa worden als zodanig aangemerkt indien Nuon zich heeft gecommitteerd het betrokken actief te verkopen, het verkoopproces in gang is gezet en de vermoedelijke verkoop naar verwachting zal plaatsvinden binnen 1 jaar nadat het betrokken actief als aangehouden voor de verkoop wordt geclassificeerd. Op deze activa wordt niet meer afgeschreven, doch afwaardering vindt plaats naar de reële waarde, verminderd met de verwachte verkoopkosten indien deze waarde lager is 86 dan de boekwaarde. Indien de verkoop niet binnen 1 jaar heeft plaatsgevonden worden het betrokken actief alsmede de verplichtingen die daaraan zijn toe te wijzen niet langer separaat getoond op de balans. De activa die worden aangehouden voor verkoop en de daarbij behorende verplichtingen worden in de balans separaat verantwoord vanaf het moment dat deze als zodanig worden aangemerkt. De vergelijkende cijfers in de balans worden op dit punt niet aangepast, aangezien de post activa aangehouden voor verkoop en bijbehorende verplichtingen de activa, respectievelijk verplichtingen weergeeft die op balansdatum worden aangemerkt als aangehouden voor de verkoop. De resultaten uit beëindigde bedrijfsactiviteiten omvatten de resultaten over het gehele boekjaar tot aan het moment van afsluiting, onafhankelijk van het moment waarop de activiteiten als beëindigde bedrijfsactiviteiten zijn aangemerkt. De vergelijkende cijfers worden eveneens aangepast. Materiële vaste activa De post materiële vaste activa is onderverdeeld in de volgende categorieën: ■ Terreinen en gebouwen; ■ Elektriciteitscentrales; ■ Netwerken; ■ Overige vaste bedrijfsmiddelen; ■ Activa in uitvoering/vooruitbetaalde activa. De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen historische kostprijs, verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Nuon heeft bij de overgang naar IFRS op 1 januari 2004 gebruikgemaakt van de optie in IFRS 1 ‘First-time Adoption of International Financial Reporting Standards’ om elektriciteitscentrales en netwerken te waarderen tegen de veronderstelde kostprijs op dat moment. De historische kostprijs omvat alle uitgaven die direct zijn toe te rekenen aan de aanschaf van de materiële vaste activa of productie ervan voor eigen gebruik. De kostprijs van activa die intern zijn geproduceerd, bevatten de directe kosten van materialen, arbeid en andere directe productiekosten die aan de productie van het actief zijn toe te wijzen, respectievelijk de kosten die benodigd zijn om het actief in operationele staat te brengen. Kosten van leningen die verband houden met de aanschaf van materiële vaste activa of met activa in uitvoering worden niet geactiveerd, maar direct ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht. De kosten die worden gemaakt voor de vervaardiging of aanschaf van een materieel vast actief respectievelijk na het moment van ingebruikname worden slechts geactiveerd indien aannemelijk is dat deze kosten toekomstige economische voordelen zullen genereren en mits deze kosten betrouwbaar kunnen worden vastgesteld. Afhankelijk van de situatie worden deze investeringen begrepen in de boekwaarde van de desbetreffende activa of worden deze separaat geactiveerd. Uitgaven voor onderhoud Jaarrekening worden direct ten laste van het resultaat gebracht in het jaar dat deze worden gemaakt. De kostprijs bevat tevens de contante waarde van de geschatte kosten van ontmanteling en opruiming van het actief en de kosten die worden gemaakt om het terrein terug te brengen in de oorspronkelijke staat, voor zover daar een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting toe bestaat. Deze kosten worden geactiveerd op het moment van aanschaf of op een later tijdstip bij het ontstaan van de verplichting. In beide gevallen worden de geactiveerde kosten afgeschreven over de verwachte resterende levensduur van het betrokken actief. Materiële vaste activa worden afgeschreven op basis van de lineaire methode, rekening houdend met de verwachte restwaarde, over de verwachte gebruiksduur van de verschillende componenten waaruit het betrokken actief bestaat. De gebruiksduren van de componenten waaruit de activacategorieën bestaan, zijn als volgt opgebouwd: ■ Terreinen: op terreinen wordt niet afgeschreven; ■ Gebouwen: 20-50 jaar; ■ Elektriciteitscentrales: 20-35 jaar; ■ Netwerken: 5-60 jaar; ■ Overige vaste bedrijfsmiddelen: 3-63 jaar; ■ Activa in uitvoering: op activa in uitvoering wordt niet afgeschreven. De verwachte gebruiksduur, de restwaarde en afschrijvingsmethoden worden jaarlijks opnieuw geëvalueerd en indien nodig aangepast. Winsten of verliezen bij afstoting worden bepaald aan de hand van de opbrengsten en de op moment van afstoting geldende boekwaarde. Immateriële vaste activa Goodwill Goodwill betreft het bedrag waarmee de overnameprijs de reële waarde van de door Nuon overgenomen identificeerbare activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen van overgenomen dochterondernemingen of deelnemingen overtreft. Goodwill betaald bij de overname van dochterondernemingen wordt verantwoord onder de post immateriële vaste activa. Goodwill betaald bij de overname van een deelneming wordt begrepen in de verkrijgingsprijs van de betrokken deelnemingen. Indien de overnameprijs lager is dan de reële waarde van de overgenomen identificeerbare activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen (negatieve goodwill), dan wordt dit verschil direct in het resultaat verwerkt. De boekwaarde van goodwill omvat de historische kostprijs verminderd met de cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Jaarlijks wordt door middel van impairment tests vastgesteld of sprake is van een bijzondere waardevermindering van goodwill. Bij de bepaling van het resultaat op het afstoten van een entiteit of kasstroomgenererende eenheid wordt rekening gehouden met de goodwill. Bij het uitvoeren van impairment tests wordt goodwill toegewezen aan kasstroomgenererende eenheden. Concessies, vergunningen en licenties Concessies, vergunningen en licenties worden gewaardeerd tegen historische kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Afschrijving vindt plaats over de geschatte gebruiksduur van de activa, op basis van de lineaire methode. De duur van de concessies en licenties wordt gebruikt als gebruiksduur. Verwerking van CO2-emissierechten Nuon maakt voor de verwerking van CO2-emissierechten onderscheid tussen de rechten die voor eigen gebruik zijn bestemd, die dienen om het benodigde aantal rechten voor de daadwerkelijke CO2-uitstoot te dekken, en de rechten die worden gehouden voor handelsdoeleinden. De rechten die voor eigen gebruik zijn bestemd en door de overheid toegekende rechten worden tegen nihil gewaardeerd, aangezien deze om niet zijn verkregen. Aangekochte rechten voor eigen gebruik worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs. Op het moment dat de werkelijke CO2-uitstoot de hoeveelheid beschikbare rechten overschrijdt, wordt voor het tekort een verplichting gevormd ten laste van het resultaat tegen de naar verwachting te betalen bedragen van de CO2-emissierechten die zullen worden bijgekocht. De handelspositie in emissierechten wordt verwerkt tegen marktprijzen en wijzigingen hierin worden direct in het resultaat verwerkt. De handelspositie in Certified Emission Rights (CERs) wordt tegen reële waarde gewaardeerd. Hierbij wordt rekening gehouden met de mogelijkheid om CERs om te zetten in (Europese) emissierechten. Financiële activa Binnen de post financiële activa -veelal investeringen in leningen en aandelen- wordt onderscheid gemaakt in de hierna beschreven categorieën. Financiële activa worden als kortlopend aangemerkt indien de resterende looptijd per balansdatum minder dan 12 maanden bedraagt. Indien de resterende looptijd meer dan 12 maanden is, dan wordt het actief als langlopend aangemerkt. De waardering is afhankelijk van de categorie waarin het financieel actief is ingedeeld. Leningen en vorderingen Leningen en vorderingen zijn primaire financiële instrumenten met vaste of variabele betalingen die niet in een actieve markt staan genoteerd. De waardering op het moment van eerste verwerking van de post leningen en vorderingen vindt plaats tegen reële waarde. Over het algemeen is dit gelijk aan de kostprijs van het financieel actief. De waardering na eerste verwerking vindt plaats tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve interestmethode. Indien voor deze financiële activa een reële-waardeafdekking heeft plaatsgevonden, dan wordt de geamortiseerde kostprijs van het financieel actief aangepast voor de winst of het verlies dat is toe te rekenen aan het afgedekte risico. Deze waardemutaties worden in het resultaat verwerkt. NUON JAARVE RSL AG 2007 87 Voor verkoop beschikbare financiële activa Voor verkoop beschikbare financiële activa worden gewaardeerd tegen reële waarde - zowel initieel als gedurende de periode dat het actief wordt aangehouden. De wijzigingen in reële waarde worden verwerkt in het eigen vermogen. Op het moment dat deze activa worden verkocht, wordt de cumulatieve waardemutatie die in het eigen vermogen is verwerkt in de winst-enverliesrekening opgenomen. De interestbaten worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen in de periode waaraan deze baten kunnen worden toegerekend. Investeringen in aandelen of andere eigen-vermogensinstrumenten waarvan de marktwaarde niet staat genoteerd in een actieve markt, en waarvan de reële waarde niet betrouwbaar kan worden bepaald, worden na initiële opname gewaardeerd tegen kostprijs. Derivaten en de administratieve verwerking van afdekkingstransacties Derivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde. De reële waarden worden afgeleid van marktprijzen die staan genoteerd in actieve markten, of door gebruikmaking van recente vergelijkbare markttransacties of waarderingsmethoden, zoals discounted cash flow-modellen en optiewaarderingsmodellen indien geen actieve markt bestaat. Derivaten worden onder de kortlopende, respectievelijk langlopende activa geclassificeerd indien de reële waarde positief is en onder de kort-, respectievelijk langlopende verplichtingen indien de reële waarde negatief is. Vorderingen en verplichtingen uit hoofde van derivaten voor transacties met dezelfde tegenpartij worden gecompenseerd indien er een contractueel of juridisch recht tot compensatie bestaat en Nuon de intentie heeft om de uit de transacties voortvloeiende kasstromen netto af te wikkelen. Verwerking van mutaties in de reële waarde van derivaten De verwerking van mutaties in de reële waarde (hierna ook aangeduid als fair value-mutaties) van derivaten is ervan afhankelijk of het derivaat wordt aangehouden voor handelsdoeleinden of als afdekkingsinstrument en, indien het laatste het geval is, het risico dat wordt afgedekt. In principe worden alle mutaties in de reële waarde van derivaten in het resultaat verwerkt en worden alle energie commodity-contracten (olie, gas, kolen, elektriciteit, CO2-emissierechten en de gerelateerde posities in vreemde valuta) als derivaat aangemerkt. Op het algemene principe dat alle reële-waardemutaties in het resultaat moeten worden verwerkt bestaan twee uitzonderingen: ■ Commodity-contracten die zijn bestemd voor eigen gebruik; ■ Afdekkingstransacties. Commodity-contracten bestemd voor eigen gebruik Nuon maakt gebruik van energie commodity-contracten voor de fysieke inkoop en verkoop van olie, kolen, gas en elektriciteit ten behoeve van de productie, inkoop en verkoop. Voor deze contracten wordt ‘accrual accounting’ toegepast en worden de transacties op het moment van levering tegen de dan 88 van toepassing zijnde prijzen verwerkt. Bij het aangaan van commodity-contracten worden de contracten geclassificeerd als zijnde bestemd voor eigen gebruik, als afdekkingstransactie of als aangehouden voor handelsdoeleinden. Afdekkingstransacties Nuon maakt gebruik van derivaten om valutarisico’s op activa en verplichtingen, interestrisico’s op langlopende leningen en prijsrisico’s die voortvloeien uit energie commodity-contracten af te dekken. Deze afdekkingstransacties zijn onder te verdelen in de volgende drie categorieën: 1. Reële-waardeafdekking: dit zijn afdekkingstransacties die dienen ter afdekking van het risico op schommelingen in de reële waarde van activa en/of verplichtingen op de balans, of een deel daarvan, of van vaststaande toezeggingen, of een deel daarvan, die het resultaat kunnen beïnvloeden. Een vaststaande toezegging betreft een bindende overeenkomst tot ruil van een bepaalde hoeveelheid economische middelen tegen een bepaalde prijs op een bepaalde datum, respectievelijk data in de toekomst. Wijzigingen in de reële waarde van derivaten die als reële-waardeafdekking worden aangemerkt worden in het resultaat verantwoord, tezamen met de wijzigingen in de reële waarde van de (groep van) activa en verplichtingen die zijn toe te wijzen aan het afgedekte risico. 2. Kasstroomafdekking: dit zijn afdekkingstransacties die het risico op schommelingen in (toekomstige) kasstromen die het resultaat kunnen beïnvloeden, afdekken. De afdekkingen zijn toewijsbaar aan een specifiek risico dat is gerelateerd aan een balanspost of een toekomstige transactie die hoogst waarschijnlijk is. Het effectieve deel van de wijzigingen in de reële waarde van de hedge-reserve wordt in het eigen vermogen onder de reserves verwerkt. Het niet-effectieve deel wordt verwerkt in het resultaat. De cumulatieve bedragen die in het eigen vermogen zijn verwerkt, worden overgeheveld naar het resultaat in dezelfde periode waarin de afgedekte transactie in het resultaat wordt verwerkt. Echter, indien een verwachte toekomstige transactie die is afgedekt leidt tot de opname op de balans van een niet-financieel actief of een niet-financiële verplichting, dan worden de cumulatieve waardemutaties van de afdekkingen, die zijn verwerkt in het eigen vermogen, begrepen in de initiële waardering van het betrokken actief, respectievelijk de verplichting. Als de afdekking vervalt of wordt verkocht, of indien het afdekkingsinstrument niet langer aan de criteria voor het toepassen van de administratieve verwerking van afdekkingstransacties (‘hedge accounting’) voldoet, dan blijft het cumulatieve resultaat in het eigen vermogen tot het moment waarop de verwachte toekomstige transactie in het resultaat wordt begrepen. Indien een verwachte toekomstige transactie geen doorgang zal vinden, dan wordt het cumulatieve resultaat dat in het eigen vermogen was verwerkt overgeheveld naar het resultaat. 3. Afdekking van een netto-investering in een buitenlandse entiteit: dit zijn afdekkingstransacties die het risico op schommelingen in de waarde van netto-investeringen in buitenlandse activiteiten -waarvan de functionele valuta afwijkend is van de euro- als gevolg van valutakoerswijzigingen afdekken. Indien de afdekking effectief is, dan wordt de mutatie in de reële waarde van de afdekkingstransacties Jaarrekening verwerkt in het eigen vermogen onder de reserve translatieverschillen. Indien dit niet het geval is, dan wordt de waardemutatie verwerkt in het resultaat. Bij afstoting van de buitenlandse entiteit worden de cumulatieve waardemutaties van de afdekkingstransacties die zijn begrepen in het eigen vermogen overgeheveld naar het resultaat. Leases waarbij Nuon optreedt als lessor Financiële leases Nuon is een aantal leases aangegaan voor energiegerelateerde installaties. Indien vrijwel alle risico’s en voordelen die verband houden met het eigendom van de betrokken installaties zijn overgedragen aan de lessee worden deze aangemerkt als financiële lease. De contante waarde van de termijnen, eventueel vermeerderd met de restwaarde, wordt als boekwaarde in de balans opgenomen. Geschatte restwaarden die zijn gebruikt in de bepaling van de bruto-investering door Nuon, doch die niet door andere partijen dan de lessee zijn gegarandeerd, worden periodiek beoordeeld. Indien de restwaarde naar verwachting lager zal zijn, dan wordt de afname van de vorderingen uit hoofde van financiële leases direct ten laste van het resultaat gebracht. De ontvangen leasetermijnen worden behandeld als terugbetalingen van, respectievelijk interestopbrengsten op de hoofdsom die door Nuon is geïnvesteerd. De interestopbrengsten betreffen de effectieve interest op de door Nuon gedane nettoinvestering. De boekwaarde van de door Nuon in financiële leases geïnvesteerde bedragen worden verantwoord onder de financiële vaste activa. Operationele leases Naast financiële leases, is Nuon operationele leases aangegaan voor energiegerelateerde installaties en kantoorruimte. Operationele leases betreffen leases, die niet als financiële leases worden aangemerkt, waarbij de risico’s en voordelen die samenhangen met het eigendom van de betrokken activa niet, of niet nagenoeg geheel, zijn overgedragen aan de lessee. Onderhanden werk Nuon hanteert de ‘percentage of completion’-methode ter bepaling van de kosten en opbrengsten die in het resultaat worden verwerkt in een bepaalde periode. Indien de uitkomsten van een project niet betrouwbaar kunnen worden geschat, dan worden slechts opbrengsten verantwoord ter grootte van de tot en met balansdatum gemaakte kosten die naar verwachting zullen worden goedgemaakt. De post onderhanden werk omvat de bedragen die Nuon nog tegoed heeft van haar opdrachtgevers uit hoofde van onderhanden werk, indien en voor zover de gemaakte kosten en gerealiseerde winsten, verminderd met de verliezen, de termijnbetalingen overschrijden. Nog niet betaalde termijnbedragen en inhoudingen worden verantwoord onder de post handelsen overige vorderingen onder de vlottende activa in de balans. Onder de verplichtingen worden de bedragen opgenomen die Nuon per saldo nog verschuldigd is aan haar opdrachtgevers, bestaande uit de gemaakte kosten en gerealiseerde winsten, verminderd met de termijnbetalingen en de verantwoorde verliezen. Termijnbetalingen, ontvangen voor projecten waarvoor nog geen werk is verricht, worden verantwoord onder de post handelsschulden en overige te betalen posten onder de kortlopende verplichtingen. De voortgang van het project wordt bepaald aan de hand van de kosten van het project die tot en met balansdatum zijn gemaakt, daarbij rekening houdend met inefficiënties, in verhouding tot de totale geschatte kosten van het project. Projectkosten worden verantwoord op het moment dat deze worden gemaakt. Indien de uitkomsten van het project betrouwbaar kunnen worden geschat en het aannemelijk is dat het project winstgevend is, dan wordt de winst op het project over de periode waarin de uitvoering plaatsvindt verantwoord. Verliezen op projecten worden direct in het resultaat verwerkt. Handels- en overige vorderingen De activa die ter beschikking zijn gesteld aan derden onder operationele leases worden verantwoord onder de post materiële vaste activa. De opbrengsten uit operationele leases worden lineair over de looptijd in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Voorraden Voorraden, met uitzondering van de voorraad kolen, worden gewaardeerd tegen kostprijs of lagere netto realiseerbare waarde. Deze voorraden bestaan uit gronden hulpstoffen, voorraden in bewerking en gereed product. De kostprijs van de voorraden wordt bepaald op basis van de FIFO-methode (‘first in, first out’). De netto realiseerbare waarde wordt bepaald aan de hand van de geschatte verkoopprijs onder normale bedrijfsomstandigheden, verminderd met de geschatte verkoopkosten. In afwijking van het voorgaande wordt de voorraad kolen tegen reële waarde verminderd met verkoopkosten gewaardeerd, aangezien deze voorraad deel uitmaakt van de handelspositie in dit type commodity. Wijzigingen in de reële waarde van de voorraad kolen worden in het resultaat verwerkt in de periode van de wijziging. Handels- en overige vorderingen worden in eerste instantie gewaardeerd tegen reële waarde en vervolgens tegen geamortiseerde kostprijs, verminderd met eventuele bijzondere waardeverminderingen. Gezien de veelal korte looptijd zijn de reële waarde en geamortiseerde kostprijs van deze posten over het algemeen nagenoeg gelijk aan de nominale waarde. Bijzondere waardeverminderingsverliezen worden in het resultaat verwerkt indien objectief is vast te stellen dat bedragen niet inbaar zijn. Liquide middelen De post liquide middelen omvat alle financiële instrumenten die zeer liquide zijn en waarvan de looptijd bij het aangaan van het instrument minder dan drie maanden bedraagt. De post liquide middelen bestaat uit banktegoeden, callgelden en kortlopende deposito’s die zijn uitgezet bij banken. Uitstaande debetsaldi bij banken worden slechts onder de liquide middelen opgenomen indien Nuon het recht heeft om debet- en creditsaldi met elkaar te verrekenen, deze debet- en creditsaldi uitstaan bij dezelfde tegenpartij en Nuon de intentie heeft van dit recht gebruik te maken en in de praktijk ook daadwerkelijk gebruik hiervan maakt. NUON JAARVE RSL AG 2007 89 Schulden aan kredietinstellingen worden verantwoord onder de post rentedragende verplichtingen. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen reële waarde, hetgeen over het algemeen overeenkomt met de nominale waarde. Rentedragende verplichtingen Rentedragende verplichtingen, die voor het merendeel bestaan uit leningen, worden gewaardeerd tegen reële waarde van de ontvangen tegenprestatie, verminderd met de transactiekosten. De waardering van rentedragende verplichtingen, met uitzondering van derivaten, na eerste verwerking vindt plaats tegen geamortiseerde kostprijs. Indien voor deze rentedragende verplichtingen een reële-waardeafdekking heeft plaatsgevonden, dan wordt de geamortiseerde kostprijs van de rentedragende verplichting aangepast voor de winst die of het verlies dat is toe te rekenen aan het afgedekte risico. Deze waardemutaties worden in het resultaat verwerkt. Leases waarbij Nuon optreedt als lessee Bijdragen in aanleg, overheidssubsidies en investeringspremies Bijdragen in aanleg Bijdragen in de aanleg en betalingen ontvangen van klanten, vastgoedontwikkelaars en lokale en regionale overheidsinstanties voor de gemaakte kosten voor elektriciteitsen gasinfrastructuur van nieuwe woon- en industrielocaties worden als vooruitontvangen opbrengsten op de balans verantwoord. De vooruitontvangen opbrengsten worden geamortiseerd over de verwachte levensduur van de betrokken activa. Overheidssubsidies en investeringspremies Overheidssubsidies en investeringspremies worden verantwoord indien redelijke zekerheid bestaat dat aan de condities voor het verkrijgen van de subsidies of premies wordt of zal worden voldaan en dat het bedrag zal worden ontvangen. Subsidies en investeringspremies ontvangen voor investeringen in materiële vaste activa worden als vooruitontvangen opbrengsten in de balans opgenomen en worden geamortiseerd over de verwachte levensduur van de betrokken activa. Financiële leases Nuon is een aantal leases aangegaan voor energiegerelateerde installaties. Indien nagenoeg alle risico’s en voordelen die verband houden met het eigendom van de betrokken activa zijn overgedragen aan Nuon dan is sprake van een financiële lease. In dat geval wordt een actief respectievelijk verplichting opgenomen ter grootte van de laagste van de reële waarde of de contante waarde van de toekomstige leaseverplichtingen. Afschrijving van het actief vindt plaats over de kortste van de gebruiksduur van het actief of de looptijd van het leasecontract. Derhalve worden de leasetermijnen behandeld als een terugbetaling van de hoofdsom en een interestvergoeding voor de tegenpartij (lessor). De interestlasten weerspiegelen een effectieve interest op de door de lessor gedane investering. De activa die Nuon van de lessor ter beschikking heeft gekregen onder financiële leases zijn verantwoord onder de post materiële vaste activa. De daarbij behorende leaseverplichtingen worden verantwoord onder de lang- en kortlopende verplichtingen, al naar gelang de betaling van de leasetermijnen plaatsvindt minder dan 12 maanden of meer dan 12 maanden na balansdatum. Operationele leases Naast financiële leases, is Nuon operationele leases aangegaan voor onder meer auto’s en kantoorautomatisering. Operationele leases betreffen leases die niet worden geclassificeerd als financiële leases, waarbij de risico’s en voordelen die verband houden met het eigendom van de betrokken activa niet nagenoeg geheel zijn overgedragen aan de lessee. De kosten van operationele leases worden lineair over de duur van het contract ten laste van het resultaat gebracht. 90 Overheidssubsidies en exploitatiesubsidies die geen verband houden met investeringen in materiële vaste activa of andere vaste activa worden in het resultaat verwerkt op het moment dat de daarbij behorende kosten worden gemaakt. Belastingen Latente belastingvorderingen en -verplichtingen voortvloeiend uit tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde, zoals blijkend uit de jaarrekening, en de fiscale boekwaarde worden bepaald op basis van de tarieven voor de vennootschapsbelasting die thans gelden, respectievelijk die op basis van de bestaande wetgeving naar verwachting van toepassing zullen zijn ten tijde van de afwikkeling van de latente belastingvordering of -verplichting. Latente belastingvorderingen, ontstaan als gevolg van bijvoorbeeld operationele verliezen, worden opgenomen als redelijkerwijs kan worden aangenomen dat verrekening kan plaatsvinden met toekomstige fiscale winsten. Compensatie van latente belastingvorderingen en -verplichtingen vindt slechts plaats indien Nuon een wettelijk recht tot verrekening heeft en de vorderingen en verplichtingen verband houden met belastingen die door een en dezelfde (overheids)instantie worden geheven. Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. De belastingen over het resultaat worden berekend op basis van de geldende tarieven voor de vennootschapsbelasting en gewaardeerd tegen nominale waarde. Hierbij wordt rekening gehouden met permanente verschillen tussen het fiscale en het in de jaarrekening gepresenteerde resultaat en met de mogelijkheden van voorwaartse verliescompensatie, in het geval latente belastingvorderingen uit hoofde van operationele verliezen niet zijn gewaardeerd. Jaarrekening Voorzieningen voor uitgestelde personeelsbeloningen De contante waarde van de brutoverplichting uit hoofde van toegezegde rechten op ziektekostenverzekering wordt bepaald op basis van de ‘projected unit credit’-methode. Deze methode Collectieve regelingen waarbij meerdere werkgevers zijn aangesloten houdt rekening met de opgebouwde rechten per balansdatum Nuon heeft een aantal toegezegd-pensioenregelingen en toegezegde-bijdrageregelingen waarbij over het algemeen premies worden betaald aan een pensioenfonds of verzekeringsmaatschappij. De belangrijkste pensioenregelingen, die zijn ondergebracht bij het ABP en bij het pensioenfonds Metaal en Techniek, betreffen collectieve regelingen waarbij meerdere werkgevers zijn aangesloten. Deze regelingen betreffen in wezen toegezegd-pensioenregelingen. Echter, aangezien Nuon geen toegang heeft tot de benodigde informatie én de deelname aan de collectieve regelingen Nuon blootstelt aan actuariële risico’s die verband houden met huidige en voormalige werknemers van andere entiteiten, worden beide regelingen behandeld als toegezegde-bijdrageregelingen en worden de verschuldigde pensioenpremies over het boekjaar verwerkt als pensioenlasten in de jaarrekening. Ten aanzien van regelingen waar meerdere werkgevers zijn aangesloten, geldt tevens dat ingeval een contractuele overeenkomst bestaat waarin wordt bepaald hoe een surplus zal worden uitgekeerd aan de deelnemers of hoe een tekort zal worden gefinancierd, én de regeling administratief wordt verwerkt als een toegezegde-bijdrageregeling, een vordering respectievelijk verplichting wordt opgenomen die uit de contractuele overeenkomst voortvloeit. De resulterende baten of lasten worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt. De pensioenen van de meerderheid van de werknemers van Nuon zijn ondergebracht bij het Pensioenfonds ABP en het Pensioenfonds Metaal en Techniek. Deze regelingen kennen geen contractuele bepalingen als hiervoor bedoeld. Derhalve is geen vordering of verplichting uit dien hoofde op de balans opgenomen. De aan het dienstjaar toe te rekenen kosten van de ziektekosten- Pensioenen en overige personeelsbeloningen na uitdiensttreding Ontslagvergoedingen De post pensioenen en overige personeelsbeloningen omvat onder andere de regeling inzake de ziektekostenverzekering van gepensioneerde werknemers. Deze regeling is niet ondergebracht bij een externe verzekeraar of pensioenfonds. Het bedrag dat als verplichting op de balans staat voor de bijdrage in de ziektekosten en overige regelingen na uitdiensttreding bestaat uit de volgende componenten: ■ De contante waarde van de brutoverplichting uit hoofde van toegezegde ziektekostenbijdrage; vermeerderd of verminderd met: ■ Actuariële winsten of verliezen; verminderd met: ■ Kosten van verstreken diensttijd die op balansdatum niet zijn verwerkt. en veranderingen in de rechten. regeling en de interestdotatie aan de voorziening worden in het resultaat verantwoord onder de personeelskosten. Overige langetermijnpersoneelsbeloningen De overige langetermijnpersoneelsbeloningen omvatten de regelingen, anders dan pensioenregelingen, waarvan de uitbetaling niet plaatsvindt binnen 12 maanden na het einde van de periode van het verrichten van arbeid door de betrokken werknemers. Deze regelingen bestaan uit de uitkeringen bij ziekte, jubileumuitkeringen en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen aan voormalige werknemers, voorwaardelijke bonussen en additionele vakantiedagen vanaf een bepaalde leeftijd. Deze regelingen zijn niet ondergebracht bij pensioenfondsen of verzekeringsmaatschappijen. De verplichting voor de overige langetermijnpersoneelsbeloningen op de balans bestaat uit de contante waarde van de toegekende rechten. Indien van toepassing worden schattingen gemaakt voor bijvoorbeeld toekomstige salarisstijgingen, personeelsverloop en soortgelijke factoren. Deze factoren komen tot uiting in de calculatie van de voorziening. Wijzigingen in de omvang van de verplichting als gevolg van een wijziging in actuariële veronderstellingen, respectievelijk wijzigingen in regelingen worden direct in het resultaat verwerkt. De aan het dienstjaar toe te rekenen kosten en de interestdotatie aan de voorziening worden in het resultaat verwerkt onder de personeelskosten. Ontslagvergoedingen zijn vergoedingen als gevolg van hetzij het besluit van Nuon om de arbeidsrelatie met een werknemer te beëindigen vóór de reguliere pensioneringsdatum, hetzij vanwege het besluit van een werknemer om op vrijwillige basis in te stemmen met de beëindiging van de arbeidsrelatie. De aard en het bedrag van de ontslagvergoeding zijn vastgelegd in het Sociaal Plan dat periodiek wordt heronderhandeld. Een voorziening wordt slechts getroffen indien Nuon een gedetailleerd plan voor het ontslag heeft opgesteld, het plan goedgekeurd en gecommuniceerd is en indien er geen realistische mogelijkheid is dat dit plan op een later tijdstip wordt ingetrokken. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de reële waarde van de verplichting. Indien betaling van de vergoeding naar verwachting plaatsvindt meer dan 12 maanden na balansdatum, dan wordt de voorziening tegen contante waarde opgenomen. NUON JAARVE RSL AG 2007 91 Overige voorzieningen Voorzieningen worden gevormd indien: ■ Per balansdatum een juridisch afdwingbare en/of feitelijke verplichting bestaat die voortvloeit uit gebeurtenissen voor de balansdatum; ■ Het aannemelijk is dat er een uitstroom van middelen zal plaatsvinden om de verplichting af te wikkelen; ■ Een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van de verplichting. Voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting nodig zijn, tenzij het effect van de tijdswaarde van geld significant is. In dat geval wordt de voorziening gewaardeerd tegen contante waarde. Handelsschulden en overige te betalen posten Handelsschulden en overige te betalen posten worden in eerste instantie tegen reële waarde op de balans opgenomen. Daarna vindt waardering plaats tegen geamortiseerde kostprijs. Gezien de veelal korte looptijd zijn de reële waarde en geamortiseerde kostprijs van deze posten over het algemeen nagenoeg gelijk aan de nominale waarde. Opbrengsten uit hoofde van verkopen van goederen en diensten Deze opbrengsten bestaan uit de volgende componenten: ■ Levering van goederen - elektriciteit, gas en warmte; de verwerking van opbrengsten uit hoofde van de levering van elektriciteit, gas en warmte en overige energiegerelateerde producten vindt plaats op het moment waarop levering plaatsvindt aan de klant, de verkoopprijs is overeengekomen en de ontvangst van de opbrengst redelijkerwijs kan worden verondersteld. Over de omzet geheven omzetbelasting en regulerende energiebelasting, kortingen en bonussen worden niet in de omzet begrepen. Daarnaast maakt Nuon gebruik van derivaten waarmee financiële risico’s (met name prijsrisico’s) van verkoopcontracten worden afgedekt, zoals energie commodity-contracten, swaps en opties. De resultaten die verband houden met deze afdekkingstransacties zijn mede onder deze post begrepen. ■ Levering van goederen - verwarmingsapparatuur en overige apparatuur; de verwerking van opbrengsten uit hoofde van de levering van verwarmings- en overige apparatuur vindt plaats op het moment dat levering plaatsvindt, waarbij vrijwel alle risico’s en voordelen met betrekking tot het eigendom worden overgedragen, de verkoopprijs is overeengekomen en de ontvangst van de opbrengst redelijkerwijs kan worden verondersteld. ■ Levering van diensten - transport van elektriciteit en gas; de opbrengsten uit hoofde van het transport van elektriciteit en gas via het netwerk van Nuon aan de klant omvatten zowel vaste als variabele componenten. De vaste component omvat de opbrengsten voor het transport, de aansluitingsvergoeding, alsmede de opbrengst inzake het verstrekken van meters, terwijl de variabele component gerelateerd is aan het geleverde volume. 92 ■ ■ ■ ■ Onderhanden werk; dit betreft de opbrengsten gegenereerd door het uitvoeren van (constructie)werkzaamheden voor derden, waarbij de opbrengsten worden bepaald op basis van de ‘percentage of completion’-methode. Inkomsten uit hoofde van operationele leaseovereenkomsten; deze worden lineair over de duur van het contract ten gunste van het resultaat gebracht. Onderhoudscontracten; de ontvangen bedragen voor onderhoudscontracten worden toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben. Fair value-mutaties van energie commodity-contracten. Deze post omvat de volgende categorieën fair value-mutaties: ■ Handelsactiviteiten; Nuon handelt in olie-, gas-, kolen- en andere energie commodity-contracten, alsmede in opties en swaps binnen door de Raad van Bestuur gestelde limieten en randvoorwaarden. De handelsportefeuille wordt tegen marktwaarde gewaardeerd en de mutaties in de reële waarde van de openstaande energie commodity-contracten worden in de omzet verwerkt. ■ Mutaties in de reële waarde van commodity-contracten die zijn bestemd voor eigen gebruik; Nuon gebruikt energie commodity-contracten voor de fysieke aan- en verkoop van grondstoffen en energie. Deze contracten worden aangemerkt als contracten voor eigen gebruik. Gezien de onzekerheden met betrekking tot de toekomstige productie vindt optimalisatie plaats en dit leidt ertoe dat de verwachte en ingedekte inkoop, verkoop en productie afwijken van de werkelijke inkoop, verkoop en productie. Op grond hiervan wordt een deel van de commodity-contracten die bestemd zijn voor eigen gebruik gewaardeerd tegen reële waarde en worden deze mutaties in de omzet verwerkt. ■ Het niet-effectieve deel van afdekkingsinstrumenten; Nuon maakt gebruik van commodity-contracten om de (prijs)risico’s die voortvloeien uit de verwachte toekomstige verkopen van elektriciteit en gas en uit de inkopen ten behoeve van de elektriciteitsproductie af te dekken. Deze contracten worden aangemerkt als kasstroomafdekkingen (cash flow hedges). Uit de periodieke effectiviteitsmeting kan blijken dat (een deel van de) afdekkingsinstrumenten niet als effectief kunnen worden aangemerkt. De mutaties in de reële waarde van het niet-effectieve deel van de afdekkingsinstrumenten worden dan in de omzet verwerkt. De omzet wordt verantwoord in de periode waarin de levering van goederen en diensten heeft plaatsgevonden tegen de reële waarde van de transactie. Daarnaast geldt dat omzet slechts wordt verantwoord indien risico’s en voordelen van het eigendom zijn overgedragen aan de koper, het waarschijnlijk is dat de economische voordelen naar Nuon zullen toevloeien en de opbrengst betrouwbaar kan worden vastgesteld. Jaarrekening Overige baten De overige baten bestaan onder meer uit de volgende posten: ■ Amortisatie van bijdragen in aanleg, overheidssubsidies en investeringspremies; verwezen wordt naar de waarderingsgrondslagen inzake dit onderwerp. ■ Resultaat uit hoofde van het afstoten van materiële vaste activa; dit betreft het saldo van de netto-opbrengst uit hoofde van verkopen en de boekwaarde van het afgestoten actief. Winsten en verliezen uit hoofde van de afstoting van activa worden gesaldeerd weergegeven. Kosten van inkoop energie, gronden hulpstoffen Deze post omvat de kosten van gas en elektriciteit die van derden zijn ingekocht en de gebruikte grondstoffen voor de opwekking van elektriciteit ten behoeve van de levering aan de klanten van Nuon. Nuon maakt gebruik van derivaten voor het afdekken van financiële risico’s op inkoopcontracten, zoals energie commoditycontracten, swaps en opties. De resultaten die verband houden met deze afdekkingsinstrumenten zijn mede in deze post begrepen. De kosten van gronden hulpstoffen die zijn gebruikt bij de levering van goederen en diensten zijn eveneens in deze post begrepen. Grondslagen voor het geconsolideerde kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode, waarbij voor de herleiding van de mutatie in de liquide middelen wordt uitgegaan van het nettoresultaat volgens de winst-en-verliesrekening. Koers- en omrekeningsverschillen worden geëlimineerd voor zover deze niet tot een kasstroom hebben geleid. De financiële gevolgen van de verwerving dan wel afstoting van deelnemingen en dochterondernemingen komen afzonderlijk tot uiting in de kasstroom uit investeringsactiviteiten. In verband hiermee komen de getoonde kasstromen niet overeen met de mutaties zoals die in de geconsolideerde balansen worden vermeld. Het in de balans gehanteerde liquide middelenbegrip komt overeen met het gehanteerde begrip in het kasstroomoverzicht. Activa en passiva aangehouden voor verkoop worden nader toegelicht in noot [35]. Geactiveerde productie voor eigen gebruik Deze post omvat onder meer de kosten van het eigen personeel van Nuon, gemaakt in het kader van investeringsprojecten. Financiële baten De financiële baten bestaan uit interestbaten op de financiële (rentedragende) activa, zijnde leningen en vorderingen en liquide middelen, waaronder deposito’s en callgelden, berekend op basis van de effectieve-interestmethode. Financiële lasten De financiële lasten bestaan uit de volgende posten: ■ Interestlasten; deze post omvat de interestlasten op de rentedragende verplichtingen, berekend op basis van de effectieve-interestmethode. De rentedragende verplichtingen omvatten leningen, schulden uit hoofde van het (Euro) Medium Term Notes-programma, de achtergestelde en groene leningen en het commercial paper. Daarnaast zijn hierin begrepen de overige kosten van financiering, zoals kosten van letters of credit, bereidstellingsprovisies, et cetera. ■ Valutaresultaten; deze post omvat valutaresultaten die voortvloeien uit de omrekening van transacties in vreemde valuta en van financiële activa en verplichtingen en derivaten die luiden in vreemde valuta, met uitzondering van resultaten uit hoofde van kasstroomafdekkingen en afdekkingen van netto-investeringen in buitenlandse entiteiten, die in eerste aanleg in het eigen vermogen worden verwerkt. ■ Mutaties in de reële waarde van rentederivaten; deze worden gebruikt als reële-waardeafdekkingen. Bovendien worden onder deze post de daarmee corresponderende aanpassingen van de geamortiseerde kostprijs van financiële activa en verplichtingen voor het afgedekte risico begrepen. NUON JAARVE RSL AG 2007 93 Noot 1 Gesegmenteerde informatie de voorbereiding en uitvoering van nieuwe energieproductiemiddelen en het uitbreiden van gasopslagcapaciteit. Segmentatie in de jaarrekening Productie & Handel houdt zich bezig met het beperken Nuon onderscheidt de volgende segmenten: ■ Distributie & Verkoop Nederland Distributie & Verkoop Nederland houdt zich bezig met alle activiteiten op het gebied van aanleg, onderhoud en beheer van infrastructuur ten behoeve van het transport van energie, in zowel het gereguleerde als het vrije domein in Nederland. Dit voor een groot deel in opdracht van Continuon Netbeheer. Hiernaast zorgt dit segment voor de levering van elektriciteit, gas en aanvullende diensten en producten aan zowel de zakelijke als consumentenmarkt, zoals verkoop en installatie van cv-ketels en beveiligingsinstallaties. Ook levert Distributie & Verkoop Nederland warmte, koude en stadsverlichting en hieraan gerelateerde activiteiten. ■ Productie & Handel Productie & Handel is verantwoordelijk voor de inkoop van brandstoffen, productie van (duurzame) elektriciteit in gas-, kolen-, en biomassagestookte centrales, alsmede de opwek met behulp van windmolens, zonnecellen, waterkracht en door middel van warmtekrachtkoppelingen. Het segment handelt in onder andere elektriciteit, gas, olie, kolen en CO2-emissierechten en verzorgt de opslag van gas. Het verzorgt ■ ■ van de marktrisico’s waaraan Nuon is blootgesteld. Netbeheer Continuon Netbeheer heeft een onafhankelijke positie die wettelijk is gewaarborgd en bepaalt zelfstandig op welke wijze het net wordt onderhouden, vervangen, verzwaard of uitgebreid. De activiteiten omvatten de levering van gasen elektriciteitsaansluitingen, het beheer van elektriciteitsen gasnetten, het transport van elektriciteit en gas in het voorzieningsgebied en het uitvoeren van marktfaciliterende activiteiten zoals het verzamelen en versturen van meetgegevens. Daarnaast de levering van aanvullende diensten, zoals meetinrichtingen. Een deel van deze werkzaamheden wordt uitbesteed aan Nuon Netwerk Services (segment Distributie & Verkoop Nederland). Overige activiteiten Nuon Duitsland levert elektriciteit, gas en energiegerelateerde diensten, beheert en exploiteert energie-intensieve industrieparken en verzorgt stadsverlichting in Duitse steden. Nuon België levert elektriciteit, gas en energiegerelateerde diensten op de Belgische markt. Hiernaast zijn in dit segment de activiteiten van de overige buitenlandse deelnemingen, de centrale serviceactiviteiten en het Corporate Center van n.v. Nuon opgenomen. Primaire segmentatie 2007 en 2006 <> € miljoen Distributie & Verkoop Nederland 2007 2006 Productie & Handel 2007 2006 Overige activiteiten 2007 2006 Netbeheer 2007 2006 Eliminatie 2007 2006 Totaal 2007 2006 Bedrijfsopbrengsten Externe opbrengsten uit hoofde van verkopen van goederen en diensten Interne opbrengsten uit hoofde van verkopen van goederen en diensten Overige baten Totaal bedrijfsopbrengsten 3.449 3.469 364 293 1.202 1.244 635 592 805 186 4.440 804 2.880 12 3.256 2.889 6 1 1.209 4 -41 270 864 -366 -398 849 -4.016 -4.094 2.801 10 2.426 208 64 29 263 4.536 5 3.187 1 1.249 – – 5.650 5.598 -1 -3.650 -3.696 – 103 5.753 129 258 – 5.727 Bedrijfskosten Kosten van inkoop energie, gronden hulpstoffen Operationele kosten Afschrijvingen Waardeverminderingen Terugname van eerdere waardeverminderingen Geactiveerde productie Totaal bedrijfskosten Bedrijfsresultaat 94 2.867 905 236 4 2.868 914 221 176 55 24 956 91 2 – 958 67 2 – 556 395 37 3 -1 – -10 -24 – – – -103 3.908 -93 -7 3.025 -1 1.048 – 3.920 -7 2.710 1.027 -2 989 532 616 546 162 161 222 -125 559 -3.732 -284 37 – 25 – -3.832 381 -262 – 3.073 1.315 339 36 – – -11 -24 – – -113 1.000 -4.016 -4.094 4.639 -102 – – -2 -151 – – 1.114 3.354 1.276 315 59 4.878 849 Jaarrekening Primaire segmentatie 2007 en 2006 (vervolg) <> € miljoen Distributie & Verkoop Nederland 2006 2007 Nettofinancieringsbaten/ (-lasten) Productie & Handel 2007 2006 Overige activiteiten 2007 2006 Netbeheer 2007 2006 Eliminatie 2007 2006 Totaal 2007 2006 -109 -113 23 59 3 4 53 -3 – – -30 -53 – 1 1 6 – – 4 -3 – – 5 4 – -100 – 13 -149 2 -61 – – – -67 – 53 – -64 – -41 – -147 – 13 -237 -339 323 357 434 165 123 159 -15 -218 – – 865 463 Nettoresultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten – – 11 12 – – – 289 – – 11 301 Aandeel van derden – – -1 -1 – – – – – – -1 -1 323 357 444 176 123 159 -15 71 – – 875 763 5.177 4.902 3.341 3.070 197 204 5.413 4.502 -2.527 -1.803 11.601 10.875 Niet-geconsolideerde deelnemingen 2 7 26 27 – – 9 6 – – 37 40 Niet-geconsolideerde joint ventures – – 94 107 – – 5 3 – – 99 110 2.240 2.099 1.928 1.607 110 74 1.665 1.912 – – 5.943 5.692 349 – 336 123 10 190 – 523 10 574 – – – – – 48 – 48 35 3 – – 3 7.452 7.285 928 944 248 237 1.352 1.302 – – 9.980 9.768 Aandeel in resultaat na belastingen deelnemingen Aandeel in resultaat na belastingen joint ventures Belastingen Resultaat na belastingen uit voortgezette bedrijfsactiviteiten Resultaat na belastingen toerekenbaar aan aandeelhouders van Nuon Gesegmenteerde activa Totaal activa Verplichtingen (langlopend en kortlopend) 2 Overige gesegmenteerde gegevens Investeringen - materiële vaste activa - immateriële vaste activa Personeelsaantallen ultimo boekjaar 38 NUON JAARVE RSL AG 2007 95 Geografische segmentatie <> € miljoen Nederland Rest van Europa Rest van de wereld Totaal De externe opbrengsten zijn toegewezen aan de segmenten op basis van de geografische locatie van de afnemers. De verdeling van de activa over de segmenten heeft plaatsgehad op basis van de geografische locatie van de betreffende activa. In 2007 is de 96 Externe opbrengsten 2006 2007 4.998 4.950 652 648 – – 5.650 5.598 Totale activa 2007 2006 11.152 10.403 380 398 69 74 11.601 10.875 Investeringen in materiële vaste activa 2007 2006 505 505 18 69 – – 523 574 netto-omzet uit voortgezette bedrijfsactiviteiten voor 88% in Nederland en voor 12% in de rest van Europa gerealiseerd (2006: 88% resp. 12%). Jaarrekening Noot 2 Materiële vaste activa Materiële vaste activa <> € miljoen Bedrijfsgebouwen Elektriciteitsen -terreinen centrales Overige vaste bedrijfsmiddelen Netwerken Activa in uitvoering Totaal Stand per 1 januari 2006 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde per 1 januari 2006 295 1.230 7.439 1.347 246 10.557 -134 -529 -3.253 -914 – -4.830 161 701 4.186 433 246 5.727 Mutaties 2006 Investeringen 10 14 258 64 228 574 Desinvesteringen -7 -4 -17 -7 – -35 Afschrijvingen -7 -49 -159 -100 – -315 Bijzondere waardeverminderingen – -16 -3 -34 – -53 Terugname bijzondere waardeverminderingen – 24 – – – 24 Valutaomrekeningsverschillen – – 5 – – 5 Herrubriceringen en overige mutaties -4 42 29 57 -115 9 Totaal -8 11 113 -20 113 209 Aanschafwaarde 305 1.244 7.697 1.411 474 11.131 Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen -152 -532 -3.398 -998 -115 -5.195 153 712 4.299 413 359 5.936 5 – -7 1 – -58 238 -20 -163 69 -5 -86 210 – – 523 -25 -314 Bijzondere waardeverminderingen – -15 -4 -16 – -35 Terugname bijzondere waardeverminderingen – 10 1 – – 11 2 – 85 23 44 96 146 108 -301 -91 -24 136 310 1.245 7.989 1.480 630 11.654 -157 -510 -3.594 -959 -362 -5.582 153 735 4.395 521 268 6.072 Stand per 31 december 2006 Boekwaarde per 31 december 2006 Mutaties 2007 Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Herrubriceringen en overige mutaties Totaal Stand per 31 december 2007 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde per 31 december 2007 NUON JAARVE RSL AG 2007 97 Investeringen De investeringen in materiële vaste activa gedurende het boekjaar bedroegen € 523 miljoen (2006: € 574 miljoen). In onderstaande tabel zijn de investeringen per segment weergegeven: Investeringen <> € miljoen 2007 2006 336 Overige activiteiten 349 123 3 48 Totaal 523 574 Distributie & Verkoop Nederland Productie & Handel Netbeheer Desinvesteringen De desinvesteringen in 2007 houden verband met buitengebruikstelling van netwerkactiva en overige vaste bedrijfsmiddelen. Bijzondere waardeverminderingen en terugname bijzondere waardeverminderingen In 2007 is een nettobedrag van € 24 miljoen verantwoord aan bijzondere waardeverminderingen. Dit nettobedrag bestond 190 – 48 voor € 35 miljoen uit bijzondere waardeverminderingen en werd voor € 11 miljoen gecompenseerd door een terugname van bijzondere waardeverminderingen. (2006: een nettolast van € 29 miljoen, bestaande uit bijzondere waardeverminderingen van € 53 miljoen, gecompenseerd door een terugname van eerder verantwoorde bijzondere waardeverminderingen van € 24 miljoen.) De waardeverminderingen zijn verantwoord in de volgende segmenten: Bijzondere waardeverminderingen < <> € miljoen 2007 10 Overige activiteiten Totaal 35 53 Productie & Handel Netbeheer Het segment Distributie & Verkoop Nederland heeft in 2007 bijzondere waardeverminderingen verantwoord voor in totaal € 3 miljoen (2006: € 10 miljoen). Deze bijzondere waardeverminderingen hebben plaatsgevonden op de boekwaarde van enkele warmtekrachtkoppelingsinstallaties (WKK’s). De aanleiding voor deze bijzondere waardeverminderingen houdt verband met de geactualiseerde verwachtingen op lange termijn ten aanzien van de verwachte opbrengsten. In het boekjaar 2007 is tevens een bijzondere waardevermindering uit voorgaande jaren teruggeboekt van € 1 miljoen ten gunste van het resultaat (2006: nihil). Het segment Productie & Handel heeft in het afgelopen boekjaar bijzondere waardeverminderingen op elektriciteitscentrales en windparken in Nederland verantwoord van in totaal € 29 miljoen (2006: € 21 miljoen). In het boekjaar 2007 is tevens een bijzondere waardevermindering uit voorgaande jaren teruggeboekt van € 10 miljoen ten gunste van het resultaat (2006: € 24 miljoen). 98 2006 3 29 – 3 Distributie & Verkoop Nederland 21 – 22 In het segment Productie & Handel hebben zich gedurende het jaar indicaties voorgedaan dat de waarde van voornoemde activa was verminderd. Deze indicaties omvatten de wijzigingen in marktomstandigheden, waaronder de stijging van de prijzen van grondstoffen, wijzigingen in subsidieregelingen (waaronder de beëindiging van subsidie voor de Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie, ofwel MEP), de verwachte afzet aan klanten en de inzet van bepaalde centrales in de elektriciteitsvoorziening door Nuon als geheel. Daarbij is tevens rekening gehouden met de uitkomsten van de geactualiseerde businessplannen, de technologische ontwikkelingen, de benodigde investeringen op het gebied van milieu en de eisen ten aanzien van de uitstoot van CO2 in de toekomst. In een aantal gevallen hebben voornoemde factoren ertoe geleid dat een eerder verantwoorde bijzondere waardevermindering kon worden teruggenomen. Deze redenen vormden in 2006 eveneens de aanleiding tot het verantwoorden van bijzondere waardeverminderingen en de terugname ervan. Jaarrekening De bijzondere waardeverminderingen van € 3 miljoen in het afsluiten van de desbetreffende transactie, onder aftrek van segment Overig houden verband met de verminderingen in de verwachte kosten gedurende de resterende looptijd. waarde van ICT-apparatuur als gevolg van schade. Teneinde de bijzondere waardeverminderingen respectievelijk de terugname ervan te kunnen bepalen, zijn voor de desbetreffende activa impairment tests uitgevoerd. In vrijwel alle gevallen is de bedrijfswaarde van het betrokken actief gehanteerd voor de bepaling van de realiseerbare waarde. De verwachte toekomstige kasstromen, gebaseerd op de meest recente businessplannen, samenhangend met de activa zijn hiertoe contant gemaakt en vergeleken met de huidige boekwaarde. Bij de bepaling van de waarde hanteert Nuon disconteringsvoeten die zijn afgestemd op het risicoprofiel van de activa. In boekjaar 2007 hanteerde Nuon een disconteringsvoet voor belastingen van 8,7% voor de netwerkactiviteiten, 9,5% voor de warmteactiviteiten, terwijl voor de activiteiten op het gebied van productie en levering een disconteringsvoet van 10,7% werd gehanteerd. De disconteringsvoeten zijn aangepast op basis van veranderingen in de marktrentes en de verlaging van het vennootschapsbelastingtarief. In 2006 varieerde de disconteringsvoet van 8,5% voor de netwerken warmteactiviteiten tot 9,9% voor de productieen leveringsactiviteiten. Waarde van activa gehouden onder financiële leases De waarde van activa gehouden onder financiële leases bedroeg aan het eind van 2007 € 30 miljoen (2006: € 31 miljoen) en wordt gepresenteerd onder de post Overige vaste bedrijfsmiddelen. Deze financiële leases hebben betrekking op materiële vaste activa ten behoeve van de productie van met name duurzame energie, zoals windparken, zonne-energiecentrales en biomassa. Cross border lease-transacties In de periode 1995 tot en met 2000 zijn door dochterondernemingen voor zowel netwerken als elektriciteitsproductiefaciliteiten US cross border leases aangegaan, waaronder lease-in-lease-out-transacties en sale-in-lease-out-transacties. De in totaal zeven netwerktransacties hebben betrekking op de gasnetwerken in Fryslân, Gelderland, Flevoland, Noord- en Zuid-Holland, en Utrecht, de stadsverwarmingsnetten in Almere en Duiven/Westervoort en het elektriciteitsnetwerk in het gebied Randmeren. Daarnaast zijn transacties aangegaan voor in Amsterdam, Diemen, Purmerend en Utrecht gelegen elektriciteitsproductiefaciliteiten van een in 2003 verkregen dochteronderneming (thans Nuon Power Generation B.V.). In 2007 zijn de transacties met betrekking tot de productiefaciliteiten te Diemen volledig, en die te Amsterdam gedeeltelijk, beëindigd. De desbetreffende netwerken en productie-eenheden zijn voor een langdurige periode verhuurd aan derden, die deze activa vervolgens weer hebben onder verhuurd aan de betrokken Nuon-dochteronderneming. Aan het einde van de sublease heeft Nuon de optie de rechten van de Amerikaanse tegenpartij onder de headlease af te kopen en de transactie aldus te beëindigen. De momenten waarop de overeengekomen looptijden van de subleases eindigen, liggen tussen 2013 en 2028. De baten uit de cross border lease-transacties zijn verantwoord in het jaar van Met betrekking tot de cross border leases bestaan contractuele voorwaardelijke en onvoorwaardelijke rechten en verplichtingen. Op onderdelen van de netwerken alsmede op de elektriciteitsproductiefaciliteiten zijn in het kader van de aangegane verplichtingen zekerheden verstrekt in de vorm van hypotheeken pandrechten. De totale boekwaarde van deze activa bedraagt € 0,9 miljard (2006: € 0,9 miljard). In verband met de transacties staat in deposito bij meerdere financiële instellingen, dan wel is belegd in waardepapieren ultimo 2007, een totaalbedrag van USD 5,1 miljard (2006: USD 5,2 miljard), waarvan USD 4,4 miljard betrekking heeft op de netwerkleases en USD 0,7 miljard op de productieleases. Aangezien Nuon geen beschikkingsmacht heeft over het merendeel van deze activa alsmede de daarbij behorende verplichtingen, worden deze betreffende activa en passiva niet als activa en passiva van Nuon beschouwd en zijn deze bedragen derhalve niet opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Nuon. De activa waar Nuon beschikkingsmacht over heeft zijn verantwoord onder de voor verkoop beschikbare financiële activa. De gerelateerde leaseverplichtingen zijn opgenomen onder de verplichtingen uit hoofde van financiële leases. Ultimo 2007 bedraagt het maximale equity strip risk (het gedeelte van de ‘termination value’ -zijnde de bij een voortijdig einde van de transactie mogelijk door Nuon aan de Amerikaanse tegenpartij te betalen vergoeding- dat niet uit de hiertoe aangehouden deposito’s en beleggingen kan worden voldaan) voor alle transacties tezamen USD 780 miljoen, waarvan USD 651 miljoen betrekking heeft op de netwerkleases en USD 129 miljoen op de productieleases. Ter dekking van het equity strip risk zijn in een aantal transacties ten behoeve van de betrokken investeerders zekerheden in de vorm van letters of credit afgegeven ter hoogte van USD 546 miljoen (2006: USD 701 miljoen), waarvan USD 474 miljoen betrekking heeft op de netwerkleases en USD 72 miljoen op de productieleases. Het aantal en de hoogte van de voor de netwerken productieleases af te geven letters of credit zijn mede afhankelijk van de credit rating van respectievelijk Nuon en haar dochteronderneming Nuon Power Generation B.V. In het kader van enkele letter of credit-faciliteiten is ten behoeve van de betrokken banken een pandrecht gevestigd op bij deze banken gestelde cashdeposito’s met een totaalbedrag van ultimo 2007 USD 149 miljoen (2006: USD 295 miljoen). Nuon Power Generation B.V. is in 1994 twee Duitse sale-andlease-back-transacties aangegaan voor een stoomturbine, alsmede voor een turbogenerator behorend tot haar productieeenheden. Aan het einde van de looptijd van deze transacties in 2008 heeft Nuon Power Generation B.V. de mogelijkheid de eigendom van deze activa terug te kopen. NUON JAARVE RSL AG 2007 99 Noot 3 Immateriële vaste activa Immateriële vaste activa € miljoen Overige immateriële activa Goodwill Totaal Stand per 1 januari 2006 Aanschafwaarde 289 40 329 Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen -24 -35 -59 Boekwaarde per 1 januari 2006 265 5 270 Mutaties 2006 Investeringen 3 35 38 -6 – -6 Herrubricering naar vaste activa gehouden voor de verkoop – -1 -1 Valutaomrekeningsverschillen en overige mutaties 2 12 14 -1 46 45 Aanschafwaarde 292 75 367 Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen -28 -24 -52 Boekwaarde per 31 december 2006 264 51 315 – -1 – – 1 – 12 – -1 -14 23 20 12 -1 -1 -14 24 20 Aanschafwaarde 293 96 389 Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen -29 -25 -54 Boekwaarde per 31 december 2007 264 71 335 Bijzondere waardeverminderingen Totaal Stand per 31 december 2006 Mutaties 2007 Investeringen Bijzondere waardeverminderingen Afschrijvingen Herwaardering Herrubriceringen en overige mutaties Totaal Stand per 31 december 2007 De post overige immateriële vaste activa bestaat uit concessies, vergunningen en licenties, en CO2-emissierechten. Concessies, de looptijd. De herrubricering in 2007 van € 23 miljoen betreft licenties die opgenomen waren onder materiële vaste activa. vergunningen en licenties worden afgeschreven op basis van Allocatie van goodwill naar segment € miljoen 2007 2006 259 Productie & Handel 259 5 Totaal 264 264 Distributie & Verkoop Nederland 100 5 Jaarrekening De post goodwill in het segment Distributie & Verkoop Nederland houdt voor € 209 miljoen (2006: € 209 miljoen) verband met de goodwill op de elektriciteitsen gasnetwerken die is ontstaan bij de inbreng van de netwerken ten tijde van het ontstaan van Nuon in 1999. Aan het eind van 2007 zijn testen op bijzondere waardeverminderingen uitgevoerd op de waarde van de netwerken inclusief de bijbehorende waarde van de goodwill. Hierbij is de bedrijfswaarde als uitgangspunt genomen. De bedrijfswaarde is bepaald op basis van de meest recente businessplannen, uitgaande van een disconteringsvoet voor belastingen van 8,7% (2006: 8,5%). De disconteringsvoet is aangepast op basis van veranderingen in de marktrentes en de verlaging van het vennootschapsbelastingtarief. De belangrijkste uitgangspunten die in deze businessplannen zijn opgenomen betreffen het aantal aansluitingen, de meest recente inschattingen van de tarieven en inschattingen voor operationele en andere kosten. Voor een belangrijk deel zijn deze uitgangspunten gebaseerd op ervaringen uit het verleden, echter, de meest recente gegevens op het gebied van tariefregulering worden eveneens in de uitgangspunten meegenomen. De businessplannen beslaan een periode van 4 jaar, en de terminal value wordt bepaald aan de hand van de verwachte kasstromen aan het eind van de businessplanperiode. Hierbij wordt voorzichtigheidshalve een groeipercentage van 0% gehanteerd. In 2007 is een bijzondere waardevermindering op goodwill verantwoord van € 1 miljoen (2006: € 6 miljoen). De waardevermindering in 2006 houdt verband met de goodwill ontstaan bij de aankoop van enkele dochtermaatschappijen. Op grond van de businessplannen was geconcludeerd dat de waarde van de goodwill was verminderd. Derhalve is in 2006 de goodwill afgewaardeerd. Noot 4 Investeringen in deelnemingen en joint ventures Investeringen in deelnemingen en joint ventures € miljoen Boekwaarde per 1 januari Deelnemingen 2007 2006 40 92 Joint ventures 2007 2006 110 58 Mutaties Totaal – -6 5 -2 – – -3 -52 3 -15 13 -10 – -2 -11 Boekwaarde per 31 december 37 40 99 Investeringen Desinvesteringen Aandeel in resultaat Ontvangen dividend Overgeheveld naar vaste activa aangehouden voor verkoop Valutaomrekeningsverschillen en overige mutaties In 2007 heeft Nuon haar belangen verkocht in Kropman BV en GTM Hydroforce SA. Daarnaast heeft de joint venture NoordzeeWind C.V. een kapitaalterugstorting gedaan van € 15 miljoen. De verkopen en kapitaalterugstorting hebben geleid tot een desinvestering van € 21 miljoen. In 2006 heeft Nuon haar belangen in Cascal B.V., Paques B.V. en Vitens N.V. 2 -42 4 -11 – -5 57 – 2 – -1 -6 52 110 verkocht. In 2006 heeft Nuon voor in totaal € 57 miljoen geïnvesteerd in NoordzeeWind C.V. In 2007 is voor een bedrag van € 12 miljoen (2006: € 11 miljoen) aan dividenden ontvangen van deelnemingen en joint ventures. NUON JAARVE RSL AG 2007 101 Financiële gegevens deelnemingen € miljoen Verplichtingen Activa Winst/ (verlies) Omzet % Belang Boekwaarde 2006 B.V. NEA, Nederland 289 137 35 1 25 29 N.V. KEMA, Nederland 103 67 168 14 25 6 24 20 5 – 56 Arctic Wind SA, Noorwegen 2 Overig 3 Boekwaarde per 31 december 2006 40 2007 133 111 22 Overig 23 10 2 2 Boekwaarde per 31 december 2007 37 B.V. NEA, Nederland N.V. KEMA, Nederland Arctic Wind SA, Noorwegen 22 61 19 – 200 4 -7 10 – 23 25 56 Financiële gegevens joint ventures € miljoen Vaste activa LangKortlopende lopende Vlottende verplich- verplichactiva tingen tingen Omzet Kosten % Belang Boekwaarde 2006 NoordzeeWind c.v., Nederland 202 86 20 69 9 2 50 Overig 99 11 Boekwaarde per 31 december 2006 110 2007 Overig 84 15 Boekwaarde per 31 december 2007 99 NoordzeeWind c.v., Nederland 102 202 35 – 30 51 18 50 Jaarrekening Noot 5 Voor verkoop beschikbare financiële activa Voor verkoop beschikbare financiële activa € miljoen Voor verkoop beschikbare financiële activa Boekwaarde per 1 januari 2006 83 Mutaties 2006 Oprenting 1 Valutaomrekeningsverschillen en overige mutaties -10 Totaal -9 Boekwaarde per 31 december 2006 74 Mutaties 2007 Totaal 1 -7 -6 Boekwaarde per 31 december 2007 68 Oprenting Valutaomrekeningsverschillen en overige mutaties De post voor verkoop beschikbare financiële activa bestaat uit deposito’s en beleggingen in waardepapieren bij financiële instellingen die dienen ter dekking van verplichtingen uit hoofde van cross border lease-transacties. Onderdeel van de beleggingen is een credit default swap. Dit instrument is een embedded derivaat dat separaat op reële waarde wordt gewaardeerd onder de overige derivaten (zie noot [7]). Op grond van de contractuele afspraken worden deze specifieke activa, alsmede de daarbij behorende verplichtingen, als activa en passiva van Nuon beschouwd en opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Nuon. De financiële activa dienen ter dekking van de leaseverplichting van dezelfde omvang (zie tevens de toelichting op de post leaseverplichtingen). NUON JAARVE RSL AG 2007 103 Noot 6 Overige financiële activa Overige financiële activa € miljoen Vorderingen uit hoofde van financiële leases Vorderingen en leningen Effectief interestpercentage 2006 Boekwaarde per 1 januari 2006 Totaal 6% 21 1 22 Mutaties 2006 Investeringen en verstrekte leningen 14 7 21 Terugbetaalde leningen en interest -2 – -2 Toename interest 1 – 1 -14 – -14 Valutaomrekeningsverschillen en overige mutaties – -1 -1 Totaal -1 6 5 Boekwaarde per 31 december 2006 20 7 27 -10 -2 13 2 3 – – 19 -2 17 -10 -2 32 – 20 23 24 47 Herrubricering naar vaste activa gehouden voor verkoop Effectief interestpercentage 2007 6% Mutaties 2007 Terugbetaalde leningen en interest Bijzondere waardeverminderingen Herrubricering vanuit vaste activa gehouden voor verkoop Valutaomrekeningsverschillen en overige mutaties Totaal Boekwaarde per 31 december 2007 De boekwaarde van de overige financiële activa bestond aan het eind van 2007 uit vorderingen en leningen gedenomineerd in euro (2006: idem) alsmede financiële leases. De investeringen in financiële leases in 2006 hebben betrekking op een leasecontract inzake een warmtekrachtinstallatie in Roemenië. 104 Jaarrekening Noot 7 Derivaten Derivaten € miljoen Vlottende activa 2007 2006 Kortlopende verplichtingen 2007 2006 Vaste activa 2007 2006 Langlopende verplichtingen 2007 2006 Derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden Commodity-contracten olie Commodity-contracten gas Commodity-contracten kolen Commodity-contracten energie Commodity-contracten overig Vreemde-valutacontracten Overige derivaten Totaal 245 272 1.524 685 134 -38 – 2.822 1.818 1 1 2 190 446 134 939 94 -28 43 119 286 381 106 91 13 – 996 29 357 54 109 18 14 9 590 235 267 1.451 651 141 -75 9 2.679 1.680 8 8 31 165 450 128 844 81 -49 61 192 93 339 93 66 23 27 833 11 141 53 94 10 24 7 340 Reële-waardeafdekkingen Rente-instrumenten Totaal 2 – – – – – – 18 – – – 18 27 – 31 – – – – Kasstroomafdekkingen Commodity-contracten olie Commodity-contracten gas Commodity-contracten kolen Commodity-contracten energie Vreemde-valutacontracten Rente-instrumenten Overige derivaten Totaal – 25 – 48 65 13 – 151 80 8 8 – – – – – – – – – – – 2 -2.248 -1.245 -428 -260 -2.210 -2.446 -417 -464 734 657 586 361 669 -619 422 -113 17 – 4 – 54 – 5 – 1 – 2 – 1 31 – 56 – – 118 18 – 192 10 – 1 – 102 – 3 116 – – – – – 6 – 6 3 – – – 5 – 3 11 Afdekkingen van netto-investeringen in buitenlandse entiteiten Vreemde-valutacontracten Totaal Effect netting-overeenkomsten Totaal 2 – Derivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde. Noot 8 Voorraden Voorraden € miljoen 2007 2006 Boekwaarde per 31 december Grond- en hulpstoffen Gereed product Totaal 25 82 23 107 95 NUON JAARVE RSL AG 2007 72 105 In de voorraad gereed product is tevens de handelsvoorraad kolen begrepen. Ultimo boekjaar bedroeg de waarde van deze voorraad, die onderdeel vormt van de handelspositie en tegen reële waarde wordt gewaardeerd, € 43 miljoen (2006: € 41 miljoen). Noot 9 Handels- en overige vorderingen Handels- en overige vorderingen € miljoen Debiteuren - reguliere verkopen Debiteuren - handelsactiviteiten segment Productie & Handel Bijzondere waardeverminderingen van debiteuren 2007 696 296 -68 2006 726 367 -90 Nettohandelsvorderingen 924 1.003 Belastingen en premies sociale verzekeringen 3 131 193 68 160 1.251 1.234 Overige vorderingen Overlopende activa Totaal Het saldo van de debiteuren uit hoofde van reguliere verkopen betreft met name energiedebiteuren in de zakelijke en consumentenmarkt. De debiteuren uit handelsactiviteiten hebben een debiteurentermijn van maximaal een maand, aangezien deze veelal worden verrekend in de maand volgend op facturering. 3 Ultimo boekjaar bedragen de bijzondere waardeverminderingen van debiteuren € 68 miljoen (2006: € 90 miljoen). De last in de winst-en-verliesrekening over 2007 inzake waardevermindering van debiteuren bedraagt € 21 miljoen (2006: € 27 miljoen). Noot 10 Liquide middelen Liquide middelen € miljoen 2007 2006 Deposito's 395 1.310 1.014 Totaal 1.705 1.356 Banktegoeden Het effectieve-interestpercentage op direct opvraagbare tegoeden en kortetermijndeposito’s varieert van 4,1% tot 4,8% (2006: 3,5% tot 3,8%). De liquide middelen worden nagenoeg geheel in euro’s aangehouden. Onder de liquide middelen zijn liquide middelen en deposito’s opgenomen ter waarde van € 176 miljoen (2006: € 249 miljoen) waarover Nuon niet vrij kan beschikken. In het kader van letters of credit voor enkele cross border leasetransacties is ten gunste van de betrokken banken een pandrecht gevestigd op bij deze banken gestelde cashdeposito’s met een totaalbedrag van ultimo 2007 € 102 miljoen (USD 149 miljoen) (ultimo 2006: € 223 miljoen (USD 295 miljoen)). 106 342 In 2006 heeft € 3 miljoen (USD 4 miljoen) betrekking op een bedrag dat in escrow is geplaatst als dekking voor mogelijke belastingverplichtingen uit hoofde van de verkoop van het belang van 85,6% van Nuon in North Coast Energy Inc. op 27 januari 2004. Deze escrow is in 2007 opgeheven. Een bedrag van € 74 miljoen (2006: € 23 miljoen) houdt verband met bankgaranties waarvoor geld wordt aangehouden bij banken, gelden gestort bij commodity-beurzen of garantierekeningen in verband met collaterals. Jaarrekening Noot 11 Eigen vermogen Maatschappelijk kapitaal Aantal aandelen Aantal Aantal nog te uitgegeven aandelen emitteren aandelen Stand per 1 januari 2006 Omzetting converteerbare achtergestelde leningen in aandelen Omzetting voorziening voor deelnemingen EZH en TZH in aandelen Stand per 31 december 2006 Omzetting voorziening voor deelneming EPON in aandelen Stand per 31 december 2007 Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap is verdeeld in 350 miljoen aandelen van nominaal € 5. Ultimo 2007 zijn 136.794.964 aandelen uitgegeven. Het aantal nog uit te geven aandelen op basis van de excedentregeling bedraagt ultimo 2007 nihil (ultimo 2006: 3.308.346). Bij de totstandkoming van Nuon in 1999 hebben de diverse aandeelhouders onder meer netwerken en activiteiten ingebracht. Een aantal van deze activiteiten (de belangen in telecombedrijven United Telekabel Holding, GelreVision, Dattel/Dattelkabel en Multikabel en de productieondernemingen EPON en EZH) werd als niet-kernactiviteiten beschouwd en is verkocht. Bij de totstandkoming van Nuon is ter bepaling van de ruilverhouding en de uitgifte van de aandelen de waarde van deze niet-kernactiviteiten bepaald. De excedentregeling voorziet in het geval dat de verkoop van één of meer niet-kernactiviteiten een hogere verkoopopbrengst kent dan de waardering die is gebruikt bij de uitgifte van aandelen. De excedentregeling is opgenomen in artikel 4.2.1 en 4.2.2 van de aandeelhoudersovereenkomst gedateerd 31 mei 1999. Indien de verkoopopbrengst van de niet-kernactiviteiten hoger is dan de bij inbreng bepaalde waarde, dan zal Nuon additionele aandelen uitgeven aan (het cluster van) de aandeelhouders die de desbetreffende deelneming hebben ingebracht. Het aantal uit te geven aandelen per excedent wordt vastgesteld door de per saldo hogere verkoopopbrengst te delen door de contractueel vastgestelde koers van € 28,65 in geval van een deelneming in een telecombedrijf en een koers van € 38,68 in geval van een productieonderneming. De aandelenuitgifte vindt plaats ten laste van de agioreserve van Nuon. ■ Totaal 128.693.422 8.101.542 136.794.964 2.641.054 -2.641.054 – 2.152.142 -2.152.142 – 133.486.618 3.308.346 136.794.964 3.308.346 -3.308.346 – 136.794.964 – 136.794.964 gesteld te opteren voor maximaal een zodanig aantal aandelen als nodig is om verwatering van hun belang in Nuon te voorkomen. Geen van de aandeelhouders heeft van deze mogelijkheid gebruikgemaakt. De effectuering van de uitgifte van de aandelen in het kader van de verkoop van EZH en TZH heeft in december 2006 plaatsgehad. In 2006 is onder de post resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten een bate van € 91 miljoen verantwoord. Deze houdt verband met de vrijval van de post converteerbare achtergestelde leningen. Deze leningen zijn in het verleden afgesloten met de aandeelhouders van Nuon in verband met afgegeven garanties bij de verkoop van niet-strategische deelnemingen (Dattel, Multikabel, Gelrevision, UTH, EZH en EPON). In 2005 en 2006 zijn de looptijden van de leningen verstreken. In overeenstemming met de leningovereenkomsten zijn in 2006 2.641.054 aandelen Nuon uitgegeven. In 2007 zijn aandelen uitgegeven in verband met de vrijval ten gunste van het resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten van de voorziening verkoop deelnemingen van € 128 miljoen in 2006. Deze vrijval heeft betrekking op een voorziening voor mogelijke verplichtingen voor niet-marktconforme kosten die het gevolg waren van door Nuon afgegeven garanties ten tijde van de verkoop van haar deelneming in productieonderneming EPON. Gedurende 2006 is vast komen te staan dat de verplichting is komen te vervallen. In overeenstemming met hetgeen bij de totstandkoming van Nuon door de aandeelhouders is overeengekomen zijn in 2007 in totaal 3.308.346 aandelen Nuon uitgegeven. In het 2006 heeft Nuon, in overeenstemming met de aandeelhoudersovereenkomst, aandelen uitgegeven in verband met de volgende transacties: ■ Als gevolg van de afwikkeling van de verkoop van EZH en TZH zijn conform het aandeelhoudersbesluit van 25 april 2005 in totaal 2.145.142 aandelen in Nuon uitgegeven. Hierbij is verwatering ontstaan voor een groot aantal aandeelhouders. Conform de aandeelhoudersovereenkomst d.d. 31 mei 1999 artikel 4.2.5 zijn de overige aandeelhouders in de gelegenheid NUON JAARVE RSL AG 2007 107 Noot 12 Rentedragende verplichtingen Rentedragende verplichtingen € miljoen 2007 Boekwaarde per 1 januari 2006 1.361 1.512 Mutaties 63 -118 – -1 -4 -60 Nieuwe leningen Aflossingen Vrijval Deconsolidaties Valutaomrekeningsverschillen en overige mutaties Totaal Boekwaarde per 31 december 72 -120 -91 – -12 -151 1.301 1.361 De boekwaarde van de langlopende rentedragende verplichtingen, inclusief het kortlopende deel, is als volgt: Kort- en langlopende rentedragende verplichtingen € miljoen Achtergestelde leningen Risicodragende leningen Onderhandse en groene leningen Euro Medium Term Notes en Medium Term Notes Banken Overig Totaal Effectief interestpercentage 2006 2007 7,8% 7,8% 8,0% 8,0% 3,4% 3,5% 4,3% 4,3% 8,0% 8,2% 6,6% 3,4% Kortlopend deel 2007 2006 3 – 61 58 – 5 127 9 – 75 18 – 6 108 Langlopend deel 2007 2006 175 179 87 80 123 132 786 845 3 4 – 13 1.174 1.253 Ultimo 2007 is de boekwaarde van de rentedragende verplichtingen nagenoeg geheel in euro (2006: idem). Looptijden rentedragende verplichtingen € miljoen 2007 Minder dan 1 jaar Tussen 1 en 2 jaren Tussen 2 en 3 jaren Tussen 3 en 4 jaren Tussen 4 en 5 jaren Meer dan 5 jaar Totaal 108 2006 127 35 75 107 18 939 944 1.301 1.361 108 115 18 70 106 Jaarrekening De kortlopende rentedragende verplichtingen, saldo ultimo 2007 € 138 miljoen (2006: € 118 miljoen), bestaan naast het kortlopende deel van de langlopende schulden uit schulden inzake personeelsregelingen (met name depositoregelingen) en rekening-courantschulden bij kredietinstellingen. Achtergestelde leningen Deze leningen hebben een rentevoet van 7 tot 9%. Deze leningen zijn ten opzichte van de andere schuldverplichtingen achtergesteld. Overige leningen De risicodragende leningen zijn verstrekt ten behoeve van stadsverwarmingsprojecten. De aflossing op deze leningen, alsmede op de in de lening van een bepaald project omgezette rente, is afhankelijk van structureel positieve exploitatieresultaten. Van het ultimo boekjaar uitstaande bedrag aan onderhandse en groene leningen van € 184 miljoen zijn geen leningen verstrekt door aandeelhouders (2006: € 2 miljoen). Noot 13 Vooruitontvangen opbrengsten Vooruitontvangen opbrengsten € miljoen 2007 Boekwaarde per 1 januari Ontvangen Amortisatie ten gunste van de winst-en-verliesrekening Herrubricering Boekwaarde per 31 december Vooruitontvangen opbrengsten hebben betrekking op de bijdragen in aanleg, investeringspremies en subsidies. De amortisatietermijnen van de bijdragen in aanleg, investeringspremies en 2006 1.414 1.334 113 -44 15 -44 1.498 1.414 124 – subsidies zijn gelijk aan de afschrijvingstermijnen van de betrokken activa die liggen tussen de 10 en 50 jaar. Noot 14 Voorzieningen personeelsbeloningen Voorzieningen personeelsbeloning € miljoen Kortlopend deel 2006 2007 Langlopend deel 2007 2006 Langetermijnpersoneelsbeloningen 3 19 13 18 Kortetermijnpersoneelsbeloningen Totaal Vergoedingen na uitdiensttreding Overige langetermijnpersoneelsbeloningen Ontslagvergoedingen/reorganisatievoorziening 18 14 84 20 36 100 97 – – 135 135 118 140 2 17 87 Kortetermijnpersoneelsbeloningen Het kortlopende deel van de langetermijnspersoneelsbeloningen in 2007 is gereclassificeerd van langlopende naar kortlopende verplichtingen. Nuon kent een aantal verschillende pensioenen pensioenachtige regelingen voor huidige en voormalige werknemers. Het merendeel van de pensioenverplichtingen van de werknemers van Nuon is ondergebracht bij het Pensioenfonds ABP en het Pensioenfonds Metaal en Techniek. Naast deze twee hoofdregelingen bestaat een aantal andere toegezegd-pensioenregelingen en een aantal toegezegde-bijdrageregelingen die qua omvang en belang niet significant zijn. Het ABP en het Pensioenfonds Metaal en Techniek zijn aan te merken als collectieve regelingen van meerdere werkgevers. De pensioenregelingen zijn aan te merken als toegezegd-pensioenregelingen. Het evenredige deel van de brutoverplichting, fondsbeleggingen en kosten van uitvoering van de regeling zou derhalve in de jaarrekening van Nuon moeten worden verwerkt. Echter, aangezien Nuon geen toegang heeft tot informatie van de pensioenfondsen worden NUON JAARVE RSL AG 2007 109 deze regelingen behandeld als toegezegde-bijdrageregelingen. Ten aanzien van collectieve regelingen van meerdere werkgevers geldt tevens dat ingeval een contractuele overeenkomst bestaat waarin wordt bepaald hoe een surplus zal worden uitgekeerd aan de deelnemers of hoe een tekort zal worden gefinancierd, én de regeling administratief wordt verwerkt als een toegezegdebijdrageregeling, een vordering respectievelijk verplichting moet worden opgenomen die uit de contractuele overeenkomst voortvloeit. De resulterende baten of lasten worden in de winsten-verliesrekening opgenomen. De pensioenregelingen die zijn ondergebracht bij het Pensioenfonds ABP en het Pensioenfonds Metaal en Techniek kennen geen overeenkomsten als hiervoor bedoeld. Derhalve is geen vordering of verplichting opgenomen. Vergoedingen na uitdiensttreding De vergoedingen na uitdiensttreding bestaan voornamelijk uit de regeling inzake de ziektekostenverzekering van gepensioneerde medewerkers. Deze verplichting is niet bij een pensioenfonds of externe verzekeraar ondergebracht. De voorziening voor uitgestelde personeelsbeloningen bedroeg aan het eind van 2007 € 17 miljoen (2006: € 19 miljoen). De voorziening voor vergoedingen na uitdiensttreding is als volgt opgebouwd: Vergoedingen na uitdiensttreding € miljoen Kortlopend deel 2006 2007 Actuariële waarde van de toegezegde rechten inzake de ziektekostenverzekering van gepensioneerde werknemers Langlopend deel 2007 2006 3 – – 12 2 14 Pensioenen buitenlandse dochterondernemingen Actuariële waarde van toegezegde rechten per 31 december 3 2 14 17 Overige langetermijnpersoneelsbeloningen Nuon kent een aantal overige langetermijnpersoneelsbeloningen. De voorziening omvat de volgende soorten uitkeringen: ■ Jubileumuitkeringen; deze voorziening dekt de jubileumuitkeringen bij het bereiken van het 10-, 20-, 30- en 40-jarig dienstverband; ■ Uitkeringen bij langdurig ziekteverlof; deze voorziening dekt de verplichting om gedurende een periode van twee jaar de betrokken werknemer zijn salaris geheel of gedeeltelijk door te betalen; ■ Uitkering bij invaliditeit; Nuon is eigenrisicodrager voor de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). Deze voorziening dekt de verplichting voor werknemers van Nuon die geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn geworden; ■ ■ 2 3 Uitkeringen bij werkloosheid; Nuon is eigenrisicodrager voor de Werkloosheidswet (WW). Indien een werknemer van Nuon werkloos wordt, dan komt de uitkering ten laste van Nuon voor een periode van 6 maanden tot maximaal 5 jaar, afhankelijk van het arbeidsverleden van de betrokken werknemer; Werktijdverkorting oudere werknemers; als gevolg van de wettelijke maatregelen rondom VUT en prepensioen is in de CAO die in 2005 is afgesloten een overgangsregeling gecreëerd waarbij oudere werknemers in de toekomst minder kunnen gaan werken. In onderstaande tabel is de samenstelling van de post overige langetermijnpersoneelsbeloningen weergegeven: Overige langetermijnpersoneelsbeloningen € miljoen Jubileumuitkeringen Uitkeringen bij langdurig ziekteverlof/invaliditeit Uitkeringen bij werkloosheid Werktijdverkorting Overig Totaal 110 Kortlopend deel 2006 2007 2 4 3 8 2 19 1 5 3 4 5 18 Langlopend deel 2007 2006 24 26 5 4 1 2 47 48 7 7 84 87 Jaarrekening Ontslagvergoedingen / reorganisatievoorziening Onder de voorziening voor ontslagvergoedingen/reorganisaties worden opgenomen de vergoedingen en/of aanvullingen op uitkeringen die worden betaald aan werknemers van wie de arbeidsrelatie is beëindigd. De uitkeringen en aanvullingen zijn gebaseerd op het Sociaal Plan van Nuon. Het Sociaal Plan wordt periodiek, bij de CAO-onderhandelingen, opnieuw onderhandeld en vastgesteld. Gedurende 2007 is per saldo een bedrag van € 6 miljoen vrijgevallen inzake de voorziening reorganisaties (2006: dotatie € 6 miljoen). De voorziening voor ontslagvergoedingen/reorganisaties bedroeg aan het eind van 2007 € 33 miljoen (2006: € 54 miljoen). Mutatieoverzicht langetermijnpersoneelsbeloningen In onderstaande tabel is het verloop van de voorzieningen voor vergoedingen na uitdiensttreding, de overige langetermijnpersoneelsbeloningen en de ontslagvergoedingen/reorganisatie opgenomen: Verloopoverzicht voorzieningen inzake personeelsbeloningen € miljoen Overige langeOntslagvergoedingen/ termijnpersoneelsreorganisatiebeloningen voorziening Vergoedingen na uitdiensttreding Stand van de verplichtingen uit hoofde van de toegezegde rechten per 1 januari 2006 30 91 Totaal 76 197 Aan het dienstjaar toegerekende kosten – 3 – 3 Dotatie – – 21 21 Vrijval – – -15 -15 Rentekosten – 3 2 5 Uitgekeerde bedragen – -13 -25 -38 Actuariële winsten en verliezen die onmiddellijk worden verwerkt -6 19 -5 8 Belangrijke inperkingen of afwikkelingen -5 2 – -3 Stand van de verplichtingen uit hoofde van de toegezegde rechten per 31 december 2006 19 105 54 178 – – 1 -4 – 1 1 -4 -13 7 1 -17 -13 8 3 -25 1 – 1 2 17 103 33 153 Vrijval Dotatie Rentekosten Uitgekeerde bedragen Actuariële winsten en verliezen die onmiddellijk worden verwerkt Stand van de verplichtingen uit hoofde van de toegezegde rechten per 31 december 2007 Hieronder zijn de belangrijkste veronderstellingen weergegeven die bij de bepaling van de voorzieningen zijn gebruikt: Veronderstellingen Sterftetabellen Disconteringsvoet Verwachte salarisstijging Verwachte stijging WAO-/WIA-uitkering 2007 GBM/GBV 00-05 4,5% 3,1% 2,5% 2006 GBM/GBV 95-00 4,1% 2,5% 2,0% NUON JAARVE RSL AG 2007 111 Kortetermijnpersoneelsbeloningen De post kortetermijnpersoneelsbeloningen bedroeg aan het eind van 2007 € 100 miljoen (2006: € 97 miljoen) en betreft alle verplichtingen aan het personeel -met uitzondering van ontslagvergoedingen- die naar verwachting binnen 12 maanden na balansdatum zullen worden afgewikkeld. Deze post omvat nog te betalen salarissen, vakantiedagen, te betalen bonussen en overige nog te betalen personeelslasten. Noot 15 Overige voorzieningen Overige voorzieningen € miljoen Milieuherstelkosten Boekwaarde per 1 januari 2006 Verkochte deelnemingen 34 126 Verlieslatende contracten Overige voorzieningen 21 Totaal 148 329 Mutaties 2006 Dotatie – – 9 65 74 -3 – – -38 -41 Vrijval – -128 – -1 -129 Rentedotatie -1 2 1 1 3 Onttrekkingen Herrubricering naar passiva aangehouden voor verkoop – – -4 – -4 Totaal -4 -126 6 27 -97 Boekwaarde per 31 december 2006 30 – 27 175 232 Totaal 2 -3 -3 1 – -3 – – – – – – 21 -7 -3 – 1 12 19 -30 -43 – – -54 42 -40 -49 1 1 -45 Boekwaarde per 31 december 2007 27 – 39 121 187 Mutaties 2007 Dotaties Onttrekkingen Vrijval Rentedotatie Overige mutaties De voorziening milieuherstelkosten houdt verband met verwachte verplichtingen uit hoofde van grondvervuiling. De voorziening inzake verkochte deelnemingen is gedurende 2006 vrijgevallen ten gunste van het resultaat. De voorziening hield verband met de verkoop in 1999 van het belang in een elektriciteitsproductiedeelneming voor het mogelijk ten laste van de verkoper komende deel van de ‘niet-marktconforme kosten in de elektriciteitsproductiesector’ (bakstenen). In 2006 is vast komen te staan dat de verplichtingen waarvoor de voorziening was getroffen, zijn komen te vervallen. Derhalve is deze voorziening vrijgevallen ten gunste van het resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten. 112 De voorziening voor verlieslatende contracten heeft betrekking op verplichtingen met betrekking tot de aankoop van groencertificaten van Noorse windparken en voor contracten inzake de aanleg van warmtepompen. Per 31 december 2007 heeft Nuon nog één openstaand aankoopcontract voor groencertificaten en zijn de risico’s die met dit contract samenhangen volledig voorzien. Onder de overige voorzieningen zijn begrepen de voorziening in verband met ontmantelingskosten, alsmede voorzieningen voor diverse geschillen en procedures. Jaarrekening Noot 16 Latente belastingen De post latente belastingvorderingen en -verplichtingen is als volgt opgebouwd: Latente belastingvorderingen € miljoen 2007 2006 597 Overige verschillen 526 – 3 31 Totaal 560 630 Verschil in waardering materiële vaste activa Fiscaal compensabele verliezen Latentie hedge-reserves – 5 28 Latente belastingverplichtingen € miljoen 2007 2006 124 Overige verschillen 81 6 5 Totaal 92 135 Latentie inzake derivaten VAMIL-investeringsfaciliteiten 4 7 Brutomutatie in de latente belastingvorderingen € miljoen Fiscaal Materiële compensabel vaste activa verlies Boekwaarde per 1 januari 2006 Hedge Overig 728 6 13 Totaal 29 776 Mutaties 2006 Dotatie rechtstreeks via eigen vermogen inzake hedging – – -8 – -8 Wijziging tarief venootschapsbelasting -85 – – -1 -86 Realisatie tijdelijke verschillen -46 – – – -46 – -6 – – -6 Totaal -131 -6 -8 -1 -146 Boekwaarde per 31 december 2006 597 – 5 28 630 Totaal – -71 – -71 – – – – -2 – – -2 – – 3 3 -2 -71 3 -70 Boekwaarde per 31 december 2007 526 – 3 31 560 Overige mutaties Mutaties 2007 Dotatie rechtstreeks via eigen vermogen inzake hedging Realisatie tijdelijke verschillen Dotaties NUON JAARVE RSL AG 2007 113 De post latente belastingvorderingen inzake materiële vaste activa van € 526 miljoen (2006: € 597 miljoen) is ontstaan als gevolg van verschillen tussen de boekwaarden in de jaarrekeningen enerzijds en de met de fiscus overeengekomen boekwaarden per 1 januari 1998, het jaar waarin Nuon belastingplichtig werd. De post wijziging tarief vennootschapsbelasting in 2006 houdt verband met de aanpassing van de belastingtarieven in 2007 (van 29,6% tot 25,5% met ingang van 2007). Dit heeft geleid tot een daling van de post latente belastingvorderingen en een additionele belastinglast van € 86 miljoen in 2006. Verder is in 2006 de latentie inzake de fiscaal compensabele verliezen van dochtermaatschappijen afgewaardeerd naar nihil. De reden hiervoor is dat niet op korte termijn wordt verwacht dat fiscale verliezen in de toekomst kunnen worden gecompenseerd met belastbare fiscale winsten. De latentie inzake de hedge-reserve houdt verband met het belastingeffect op de hedge-reserve binnen het eigen vermogen voor kasstroomafdekkingen. De overige verschillen bestaan uit balansposten met een tijdelijk verschil tussen de fiscale waardering en de in de jaarrekening verantwoorde boekhoudkundige waardering. De brutomutatie in de voorziening latente belastingverplichtingen is als volgt: Brutomutatie in de latente belastingverplichtingen <> € miljoen Derivaten Boekwaarde per 1 januari 2006 VAMIL Overig 63 4 Totaal 8 75 Mutaties 2006 Dotatie 74 – 1 75 Wijziging tarief vennootschapsbelasting -14 – -1 -15 Totaal 60 – – 60 Boekwaarde per 31 december 2006 123 4 8 135 -42 – -42 – 2 2 -3 – -3 -45 2 -43 81 6 5 92 Mutaties 2007 Realisatie tijdelijke verschillen Herrubricering van passiva aangehouden voor verkoop Totaal Boekwaarde per 31 december 2007 De latente belastingverplichting inzake derivaten betreft het tijdelijke verschil tussen de fiscale waardering en de in de jaarrekening verantwoorde boekhoudkundige waardering van de post derivaten. Met de invoering van IAS 32 en 39 per 1 januari 2005 worden alle uitstaande aan- en verkoopposities in energie-commodity-contracten beschouwd als derivaten en gewaardeerd tegen de fair value. Fair value-resultaten worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening. Voor het tijdelijke 114 verschil tussen de fiscale waardering van derivaten en de in de jaarrekening verantwoorde boekhoudkundige waardering wordt een latente belastingverplichting verantwoord, gewaardeerd tegen het geldende belastingtarief. De post wijziging tarief vennootschapsbelasting heeft betrekking op de daling van het tarief van 29,6% in 2006 naar 25,5% vanaf 2007. Deze daling heeft in 2006 een vrijval van € 15 miljoen ten gunste van de winst-en-verliesrekening tot gevolg gehad. Jaarrekening Niet-gewaardeerde latente belastingvorderingen posten, alsmede voorwaartse verliescompensatie. De volgende bedragen zijn niet als zodanig in de jaarrekening verantwoord: Niet-gewaardeerde latente belastingvorderingen hebben betrekking op tijdelijke verschillen in waardering van balans- Niet-gewaardeerde latente belastingvorderingen <> € miljoen 2007 2006 240 Voorwaartse verliescompensatie 229 70 Totaal 299 293 Tijdelijke verschillen in waardering De tijdelijke verschillen hebben met name betrekking op materiële vaste activa, alsmede voorzieningen voor personeelsbeloningen en hebben een gemiddelde looptijd tot en met 2025. De stijging van het bedrag van de voorwaarste verliescompensatie is het 53 gevolg van de opgetreden fiscale verliezen in 2007 van onze buitenlandse activiteiten, waarvoor geen latente belastingvordering is verantwoord. Verliezen worden niet gewaardeerd in verband met de onzekerheid over de realisatie. Noot 17 Handelsschulden en overige te betalen posten Handelsschulden en overige te betalen posten <> € miljoen 2007 2006 260 Overige schulden 236 512 49 67 Totaal 864 856 Handelsschulden Nog te ontvangen facturen energieleveringen Nog te betalen bedragen aan bouwcontractcliënten 475 40 81 Noot 18 Leases Vorderingen uit hoofde van financiële leases Vorderingen uit hoofde van financiële leases <> € miljoen Binnen 1 jaar Tussen 1 en 5 jaar Meer dan 5 jaar Totaal Stand per 31 december 2006 Toekomstige minimale leaseontvangsten Toekomstige financieringsbaten op financiële leases Contante waarde van te ontvangen bedragen onder financiële leases 2 5 2 9 -1 -1 – -2 1 4 2 7 3 15 9 27 -1 -1 – -2 2 14 9 25 Stand per 31 december 2007 Toekomstige minimale leaseontvangsten Toekomstige financieringsbaten op financiële leases Contante waarde van te ontvangen bedragen onder financiële leases NUON JAARVE RSL AG 2007 115 De vorderingen uit hoofde van financiële leases hebben betrekking op de lease inzake een tweetal windparken in Nederland en een warmtekrachtinstallatie in Roemenië. De totale, toekomstige, minimale leaseontvangsten uit hoofde van niet-opzegbare operationele leases zijn als volgt: Vorderingen uit hoofde van operationele leases <> € miljoen 2007 Binnen 1 jaar Tussen 1 en 5 jaar Meer dan 5 jaar Totaal De operationele leases hebben met name betrekking op de verhuur van transformatoren, schakel- en beveiligingsinstallaties 2006 19 75 75 65 169 145 17 63 aan zakelijke klanten, en de verhuur van verwarmingsapparatuur aan consumenten. Leaseverplichtingen Verplichtingen uit hoofde van financiële leases <> € miljoen Binnen 1 jaar Tussen 1 en 5 jaar Meer dan 5 jaar Totaal Stand per 31 december 2006 Toekomstige minimale leaseverplichtingen 10 47 74 131 Toekomstige financieringslasten op financiële leases – -8 -14 -22 Contante waarde van te betalen bedragen onder financiële leases 10 39 60 109 Toekomstige minimale leaseverplichtingen 11 43 60 114 Toekomstige financieringslasten op financiële leases – -4 -12 -16 Contante waarde van te betalen bedragen onder financiële leases 11 39 48 98 Stand per 31 december 2007 De verplichtingen uit hoofde van financiële leases hebben betrekking op materiële vaste activa ten behoeve van de productie van met name duurzame energie, zoals windparken, 116 zonne-energiecentrales en biomassa, alsmede een verplichting inzake een cross border lease-transactie. Jaarrekening De totale, toekomstige, minimale leaseverplichtingen uit hoofde van operationele leases zijn als volgt: Verplichtingen uit hoofde van operationele leases <> € miljoen 2007 2006 54 Meer dan 5 jaar 37 48 2 Totaal 87 87 Binnen 1 jaar Tussen 1 en 5 jaar 33 – Nuon heeft verplichtingen uit hoofde van operationele leases inzake gebouwen, bedrijfsauto’s en computerapparatuur. Noot 19 Voorwaardelijke activa en verplichtingen Rechten en verplichtingen uit hoofde van operationele leases Voor de rechten en verplichtingen uit hoofde van operationele leases wordt verwezen naar noot [18] in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Investeringsverplichtingen De uitstaande investeringsverplichtingen per jaareinde zijn hieronder weergegeven: Investeringsverplichtingen <> € miljoen 2007 2006 Investeringsverplichtingen van materiële vaste activa 1.129 128 Totaal 1.129 128 Aan- en verkoopverplichtingen Nuon is een aantal langetermijninkoopcontracten aangegaan met termijnen die variëren van 2008 tot 2016. Daarnaast heeft Nuon langlopende verkoopcontracten afgesloten met variabele looptijden en variërende contractvoorwaarden. Nuon sluit energie commodity-contracten af voor de koop en verkoop van elektriciteit, olie, gas, kolen en CO2-emissierechten. De energie commodity-contracten die bestemd zijn voor handelsdoeleinden en de energie commodity-contracten die als afdekkingsinstrument worden gebruikt, worden opgenomen op de balans tegen reële waarde. Deze contracten worden over het algemeen niet door fysieke levering afgewikkeld, maar door het sluiten van tegengestelde transacties, waarbij de kasstromen die hieruit voortvloeien netto worden verrekend. De energie commodity-contracten die bestemd zijn voor eigen gebruik worden over het algemeen afgewikkeld door fysieke levering. Op het moment van fysieke levering leiden deze aan- en verkoopcontracten tot activa, respectievelijk verplichtingen tegen de op dat moment van toepassing zijnde prijzen. Op balansdatum komen deze contracten niet tot uiting in de balans, tenzij er sprake is van een verlieslatend contract. Hiervoor geldt één uitzondering: als gevolg van onzekerheden met betrekking tot de toekomstige productie vindt optimalisatie plaats en dit leidt ertoe dat de verwachte en gecontracteerde inkoop, verkoop en productie afwijken van de werkelijke inkoop, verkoop en productie. Op grond hiervan wordt een deel van de energie commoditycontracten dat bestemd is voor eigen gebruik op de balans tegen reële waarde opgenomen. Voorwaardelijke verplichtingen Nuon is per balansdatum betrokken bij een aantal rechtszaken. Daarnaast lopen er nog onderzoeken van fiscale autoriteiten. Voor zover noodzakelijk geacht zijn hiervoor voorzieningen getroffen. NUON JAARVE RSL AG 2007 117 In opdracht van Nuon is ultimo boekjaar voor € 91 miljoen (2006: € 82 miljoen) aan bankgaranties afgegeven. Als vennoot van een aantal vennootschappen onder firma zijn dochterondernemingen van Nuon aansprakelijk voor verplichtingen die door deze vennootschappen zijn aangegaan. Het risico uit hoofde van deze aansprakelijkheid is niet significant. Met betrekking tot de cross border lease-verplichtingen zijn per jaareinde zekerheden afgegeven ter dekking van voorwaardelijke verplichtingen in de vorm van letters of credit ter hoogte van USD 546 miljoen (2006: USD 701 miljoen). Voor nadere informatie omtrent de cross border lease-transacties wordt verwezen naar noot [2]. Nuon heeft een vrijwaringsverklaring afgegeven ten behoeve van de leden van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen, en van de bestuurders en commissarissen van dochterondernemingen. Deze vrijwaring voorziet in die gevallen waarvoor de door Nuon afgesloten bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering geen dekking biedt en de aangesproken bestuurder of commissaris te goeder trouw heeft gehandeld in de uitoefening van zijn of haar functie en bovendien nog aan enkele andere voorwaarden heeft voldaan. Nuon vormt samen met haar dochterondernemingen een fiscale eenheid voor zowel de vennootschapsbelasting als de omzetbelasting (BTW), behalve met N.V. Continuon Netbeheer voor de BTW. Uit hoofde hiervan is iedere tot de fiscale eenheid behorende rechtspersoon hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschulden van de rechtspersonen die deel uitmaken van de fiscale eenheid. echter een onbepaalde looptijd. Indien in de toekomst nog wordt getrokken op de garanties, hebben de betreffende aandeelhouders de plicht (een deel van) de aandelen terug te geven. In 2006 is als gevolg van het nietig verklaren van een claim de garantievoorziening voor verkoop van deelnemingen vrijgevallen ten gunste van het resultaat en zijn in 2007 aandelen Nuon uitgegeven. De verstrekte garanties hebben een onbepaalde looptijd. In de toekomst kan derhalve mogelijk nog worden getrokken op deze garanties. Nuon kan ook hier de aandeelhouders verplichten (een deel van) de aandelen terug te geven. In november 2006 is de Wet onafhankelijk netbeheer (WON) aangenomen, gevolgd door het Koninklijk Besluit van 3 augustus 2007 over de inwerkingtreding van de WON. Op grond hiervan is Nuon verplicht om het beheer van haar hoogspanningsnetten van 110 KV en hoger per 1 januari 2008 over te dragen aan landelijk netbeheerder TenneT, om uiterlijk per 1 juli 2008 zorg te dragen voor de overdracht van de gasen elektriciteitsnetten aan Continuon Netbeheer. Continuon Netbeheer zal vanaf die datum het merendeel van haar wettelijke taken zelf moeten uitvoeren en uiterlijk per 1 januari 2011 dient de onderneming te zijn gesplitst in een netwerkbedrijf en een productieen leveringsbedrijf. Nuon is in 2007 gestart met de voorbereiding van de splitsing. De verwachting is dat dit gepaard zal gaan met aanzienlijke kosten, onder meer in verband met de ontvlechting van centrale service-units, de ontvlechting van bestaande en implementatie van nieuwe ICT-systemen, dissynergieën en externe advieskosten. Op grond van huidige regelgeving mogen deze kosten niet worden doorbelast in de tarieven. Voorwaardelijke activa De converteerbare achtergestelde leningen zijn in het verleden afgesloten met de aandeelhouders van Nuon in verband met afgegeven garanties bij de verkoop van niet-strategische deelnemingen. In 2006 zijn als gevolg van het verstrijken van de looptijd deze leningen vrijgevallen ten gunste van het resultaat en zijn aandelen Nuon uitgegeven. Een aantal garanties heeft 118 Eind 2005 heeft Nuon overeenstemming bereikt met Statkraft over de afkoop van de verplichting tot het afnemen van groencertificaten op geproduceerde stroom uit de windparken Smøla 1 en 2 en Hitra in Noorwegen. Nuon behoudt het recht op 50 procent van de winst op de mogelijke toekomstige verkoop van de groencertificaten uit de drie windparken. Jaarrekening Noot 20 Opbrengsten uit hoofde van verkochte goederen en geleverde diensten Opbrengsten uit hoofde van verkochte goederen en geleverde diensten <> € miljoen 2007 2006 2.659 Warmte en overige producten 2.857 1.860 933 Totaal 5.650 5.598 Elektriciteit Gas De omzet Elektriciteit over 2007 bevat de negatieve resultaten uit hoofde van fair value-mutaties van financiële instrumenten en derivaten, die voornamelijk bestaan uit energie commoditycontracten, van in totaal € 57 miljoen, met name als gevolg van de ontwikkeling van de marktprijzen voor olie, kolen, gas, 2.012 927 elektriciteit en CO2-emissierechten (2006: opbrengst van € 158 miljoen). In 2006 is daarnaast een langlopend aankoopcontract voor emissierechten afgewikkeld, dat heeft geleid tot een additionele bate van € 50 miljoen. Deze bate is verantwoord in de omzet Elektriciteit over 2006. Noot 21 Overige baten Overige baten <> € miljoen 2007 Amortisatie bijdragen in aanleg Overige bedrijfsopbrengsten Totaal 2006 44 59 85 103 129 44 Noot 22 Kosten van inkoop energie, gronden hulpstoffen Kosten van inkoop energie, gronden hulpstoffen <> € miljoen 2007 2006 -1.408 Warmte en overige producten -1.305 -1.428 -340 Totaal -3.073 -3.354 Elektriciteit Gas In de kosten van inkoop van elektriciteit over 2006 zijn mede verantwoord de nagekomen kosten van € 50 miljoen met betrekking tot voorgaande jaren van met name duurzame -1.671 -275 energie (voornamelijk REB). In 2007 is hiervoor een bate van € 10 miljoen verantwoord. NUON JAARVE RSL AG 2007 119 Noot 23 Kosten uitbesteed werk Kosten uitbesteed werk <> € miljoen 2007 2006 -119 Overige kosten -129 -47 Totaal -176 -162 Inhuur van personeel -43 Noot 24 Personeelskosten Personeelskosten <> € miljoen 2007 2006 -528 -33 Salarissen Sociale lasten -493 -25 Pensioenlasten: - afgedragen premies aan collectieve regelingen van meerdere werkgevers die als toegezegde-bijdrageregeling worden behandeld - lasten voor overige vergoedingen na uitdiensttreding -51 -2 -48 11 -53 Ontslagvergoedingen/reorganisatiekosten Lasten voor overige langetermijnpersoneelsbeloningen Overige personeelskosten Totaal 120 1 1 -37 -3 -27 2 -30 -29 -32 -641 -617 Jaarrekening De personeelskosten inzake pensioenen, reorganisaties en overige langetermijnpersoneelsbeloningen luiden als volgt: Personeelskosten inzake pensioenen, reorganisatie en overige langetermijnpersoneelsbeloningen <> € miljoen Overige Vergoedingen Ontslag-/ langetermijnna uitdienst- reorganisatie- personeelstreding kosten beloningen Premies collectieve regelingen Afgedragen premies aan collectieve regelingen van meerdere werkgevers – Aan het dienstjaar toegerekende lasten – – – – – -3 Dotatie voorziening – – -7 -1 -8 -21 Vrijval voorziening reorganisatiekosten – – 13 – 13 15 Rentekosten – -1 -1 -1 -3 -5 Actuariële winsten en verliezen – -1 – -1 -2 -8 Belangrijke inperkingen van regelingen of afwikkelingen en overige mutaties – – – – – 3 -51 -2 5 -3 -51 -67 In 2006 is, als gevolg van de wettelijke maatregelen rondom VUT en prepensioen, in de CAO die in december 2006 tot stand is gekomen een overgangsregeling gecreëerd voor oudere werknemers die de mogelijkheid biedt om in de toekomst minder te gaan werken. De vergoedingen na uitdiensttreding bestaan – Totaal 2006 -51 Totaal – Totaal 2007 -51 -48 voornamelijk uit de regeling inzake de ziektekostenverzekering van gepensioneerde medewerkers. Het aantal werknemers in dienst gebaseerd op een 38-urige werkweek (FTE’s) was: Werknemers in dienst (FTE’s) <> € miljoen 2007 2006 Gemiddeld voor het jaar 9.874 – 9.511 Werkzaam bij de beëindigde bedrijfsactiviteiten Totaal gemiddeld voor het jaar 9.874 9.717 9.980 9.768 543 507 Werkzaam bij voortgezette bedrijfsactiviteiten 206 Per 31 december Werkzaam bij voortgezette bedrijfsactiviteiten Aantal werknemers buiten Nederland Bestuurdersbeloningen Het remuneratierapport omvat de ‘Directiebeloningen’, ‘Eenmalige bijzondere bedragen’ en ‘Bezoldiging Raad van Commissarissen’. Deze drie paragrafen zijn opgenomen op pagina 70 tot en met 76 van ons jaarverslag 2007. NUON JAARVE RSL AG 2007 121 Noot 25 Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen materiële vaste activa Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen materiële vaste activa <> € miljoen Land en gebouwen Elektriciteitscentrales Overige vaste bedrijfsmiddelen Netwerken Totaal 2006 Afschrijvingen -7 -49 -159 -100 -315 Bijzondere waardeverminderingen – -16 -3 -34 -53 Terugname van eerdere waardeverminderingen – 24 – – 24 -7 -41 -162 -134 -344 -7 – -58 -15 -183 -4 -91 -16 -339 -35 – 10 1 – 11 -7 -63 -186 -107 -363 Totaal 2006 2007 Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingen Terugname van eerdere waardeverminderingen Totaal 2007 Voor een toelichting op de (terugname van eerdere) bijzondere waardeverminderingen wordt verwezen naar de toelichting op de materiële vaste activa (noot [2]). Noot 26 Amortisatie en bijzondere waardeverminderingen immateriële vaste activa Amortisatie en bijzondere waardeverminderingen immateriële vaste activa <> € miljoen 2007 -1 -6 Totaal -1 -6 Voor een toelichting op de bijzondere waardeverminderingen wordt verwezen naar de toelichting op de immateriële vaste activa (noot [3]). 122 2006 Bijzondere waardeverminderingen goodwill Jaarrekening Noot 27 Overige bedrijfskosten Overige bedrijfskosten <> € miljoen 2007 2006 Overig -6 -105 -55 -76 -256 -297 Totaal -498 -497 Dotaties voorzieningen Onderhoud Huren, leasen en pachten Marketingkosten -4 -99 -60 -37 Noot 28 Financiële baten Financiële baten <> € miljoen 2007 2006 39 Valutaomrekeningsverschillen 65 11 14 Totaal 90 41 Rente-inkomsten uit kasgeldleningen en deposito’s Overige financiële baten 4 -2 Noot 29 Financiële lasten Financiële lasten <> € miljoen 2007 Leningen van derden Oprenting voorzieningen Overige financiële lasten Valutaomrekeningsverschillen Totaal 2006 -79 -1 -14 -26 -82 -120 -94 NUON JAARVE RSL AG 2007 -3 -8 -1 123 Noot 30 Belastingen Belastingen <> € miljoen 2007 2006 -158 Wijziging belastingtarieven -194 -43 – Totaal -237 -339 Belastinglast Mutatie latente belastingen -110 -71 Onderstaande tabel geeft de aansluiting weer tussen het tarief voor de vennootschapsbelasting in Nederland en de effectieve belastingdruk: Reconciliatie effectieve belastingdruk <> % 2007 Belastingtarief in Nederland 2006 25,5 29,6 9,1 - Verschillen met belastingtarieven buiten Nederland – -0,1 0,9 -4,3 – -0,1 – Effectieve belastingdruk 21,9 Effect van: - Wijziging belastingtarieven - Posten waarover geen belasting is berekend - Niet-gewaardeerde fiscale verliezen - Gebruikmaking van verliescompensaties - Permanente verschillen en niet-aftrekbare kosten - Fiscale stimuleringsmaatregelen en overige In 2007 is met de Nederlandse fiscus overeenstemming bereikt over de finale vaststelling van compensabele verliezen uit eerdere jaren. Aangezien deze verliezen niet waren gewaardeerd, heeft dit geleid tot een belastingbate in de cijfers over 2007. Dit effect is in bovenstaande tabellen opgenomen in de posten ‘Belastinglast’ respectievelijk ‘Gebruikmaking van verliescompensaties’. In de belastinglast van € 194 miljoen is verantwoord het bedrag van de compensabele verliezen uit voorgaande jaren, zoals overeengekomen met de Nederlandse fiscus. De permanente verschillen en niet-aftrekbare kosten hebben betrekking op bijzondere waardevermindering voor vaste activa, en niet volledig aftrekbare bedragen. De fiscale stimuleringmaatregelen hebben betrekking op de Energie-investeringsaftrek (EIA). Hierbij wordt ten behoeve van de fiscale winstberekening een gedeelte van het investeringsbedrag in mindering gebracht op het fiscale resultaat van het boekjaar. 124 – 3,5 – 0,4 -0,1 0,1 42,6 In 2006 zijn de tarieven voor de vennootschapsbelasting in Nederland verlaagd naar 29,6%, gevolgd door een verlaging naar 25,5% met ingang van 1 januari 2007. Deze daling heeft ultimo 2006 een afwaardering van de latente belastingvorderingen en -schulden tot gevolg gehad van per saldo € 71 miljoen, hetgeen geleid heeft tot een toename van de effectieve belastingdruk ten opzichte van de nominale belastingdruk. Voorts is in 2006 met de Nederlandse fiscus overeenstemming bereikt over de fiscale waardering van gebouwen en terreinen in de fiscale openingsbalans per 1 januari 1998, hetgeen eveneens heeft geleid tot een toename van de belastingdruk. De niet-gewaardeerde fiscale verliezen hebben geheel betrekking op de resultaten van de buitenlandse activiteiten, waarbij op basis van onzekerheid omtrent de realisatie geen belastingvorderingen zijn verantwoord. Jaarrekening Noot 31 Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht Kasstroom uit operationele activiteiten De kasstroom uit operationele activiteiten over 2007 is uitgekomen op € 1.159 miljoen, ten opzichte van € 1.008 miljoen in het jaar ervoor. De operationele resultaten, gecorrigeerd voor opbrengsten uit beëindigde bedrijfsactiviteiten in 2007, zijn ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar verbeterd, met name als gevolg van een toename van de marge op de opwek van elektriciteit, in combinatie met een hogere productie en beschikbaarheid van de centrales, alsmede een stijging van de afgerekende resultaten uit handelsactiviteiten. Anderzijds is in 2007 € 284 miljoen aan voorlopige aanslagen winstbelasting voor 2006 en 2007 betaald, terwijl dit in 2006 € 99 miljoen bedroeg. Kasstroom uit investeringsactiviteiten De uitgaande kasstroom uit investeringsactiviteiten bedroeg € 401 miljoen in 2007, ten opzichte van € 190 miljoen in 2006. De kasstroom in 2006 is sterk beïnvloed door de ontvangst van de opbrengsten uit hoofde van de verkoop van niet-kernactiviteiten (waaronder Utilities Inc., Cascal B.V. en Vitens N.V.). De bruto-investeringen in materiële vaste activa bedroegen € 523 miljoen in 2007, ten opzichte van € 583 miljoen in het jaar ervoor. Kasstroom uit financieringsactiviteiten De financieringskasstroom bedroeg € 409 miljoen in 2007, ten opzichte van € 634 miljoen in de vergelijkende periode. De kasstromen in beide jaren zijn sterk beïnvloed door de betalingen van het dividend. In 2006 zijn daarnaast ook leningen vervroegd afgelost. Noot 32 Winst per aandeel De winst per aandeel wordt berekend door het aan aandeelhouders van Nuon toe te rekenen resultaat na belastingen te delen door het gewogen gemiddeld aantal uitstaande aandelen. Het gewogen gemiddeld aantal uitstaande aandelen bedroeg gedurende 2007 135.140.791 (2006: 131.090.020). Het gewogen gemiddeld aantal aandelen dat gebruikt wordt in de calculatie van de verwaterde winst per aandeel bedroeg gedurende 2007 en 2006 136.794.964. Het aantal nog uit te geven aandelen op basis van de excedentregeling bedraagt ultimo 2007 nihil (ultimo 2006: 3.308.346). De converteerbare leningen en de voorziening inzake verkochte deelnemingen in 2006 werden ten behoeve van de calculatie van de verwaterde winst per aandeel verondersteld volledig te zijn geconverteerd in aandelen. Winst per aandeel <> Gewogen gemiddeld aantal aandelen Aanpassing voor vrijval voorziening deelnemingen en conversie van converteerbare leningen 2007 135.140.791 2006 131.090.020 1.654.173 5.704.944 136.794.964 136.794.964 Beëindigde bedrijfsactiviteiten 6,39 0,08 2,30 Winst per aandeel 6,47 5,82 6,32 0,08 3,38 Beëindigde bedrijfsactiviteiten Verwaterde winst per aandeel 6,40 5,58 Gewogen gemiddeld aantal aandelen voor berekening van de verwaterde winst per aandeel Winst per aandeel (¤) Voortgezette bedrijfsactiviteiten 3,52 Verwaterde winst per aandeel (¤) Voortgezette bedrijfsactiviteiten 2,20 NUON JAARVE RSL AG 2007 125 Noot 33 Vergunningen n.v. Nuon Infra West, n.v. Nuon Infra Oost en n.v. Nuon Transport, allen 100%-dochterondernemingen van Nuon, zijn eigenaar van netten voor het transport van gas en elektriciteit in Nederland. Overeenkomstig de Elektriciteitswet 1998 (E-wet) en de Gaswet (G-wet) hebben deze dochterondernemingen N.V. Continuon Netbeheer aangewezen als netbeheerder van hun elektriciteitsen gasnetten voor een periode van 10 jaar (expiratiedatum: 9 februari 2010 voor elektriciteit en 16 december 2011 voor gas). Het gebruik van de netten is geregeld in beheersovereenkomsten tussen N.V. Continuon Netbeheer en de genoemde dochterondernemingen. N.V. Continuon Netbeheer voert de taken uit die in de E-wet en G-wet zijn vastgelegd. De Directie Toezicht Energie (DTe) houdt toezicht op de uitvoering hiervan en stelt maximumtarieven vast voor het gebruik van de netwerken. De minister van Economische Zaken beschikt krachtens de E-wet en de G-wet over de bevoegdheid om in zeer bijzondere situaties, waarbij de continuïteit van de energievoorziening in het geding is, de aanwijzing van een netbeheerder vervallen te verklaren en een andere kwalificerende rechtspersoon als netbeheerder aan te wijzen. De levering van elektriciteit en gas in Nederland is sinds 1 juli 2004 volledig geliberaliseerd, zij het dat een leverancier voor de levering een vergunning krachtens de E-wet of G-wet moet hebben. Nuon is vergunninghouder voor de levering van elektriciteit en gas. DTe heeft de bevoegdheid om de leveringstarieven voor kleinverbruikers elektriciteit en gas te beoordelen op redelijkheid en eventueel in te grijpen door vaststelling van een maximumtarief (vangnetregulering). 126 De meting van de getransporteerde en geleverde elektriciteit en gas in Nederland is wettelijk geregeld en vastgelegd in de meetcode. Nuon Monitoring verzorgt deze metingen en is daartoe ISO 9001-gecertificeerd en officieel erkend als meetbedrijf. Deze erkenning wordt per kalenderjaar bekrachtigd door TenneT. In november 2006 is de Wet onafhankelijk netbeheer (WON) aangenomen. De WON heeft wijzigingen aangebracht in de Elektriciteits- en Gaswet. In 2007 is een Koninklijk Besluit gevolgd over de inwerkingtreding daarvan. Op grond van de WON is Nuon verplicht per 1 januari 2008 het beheer van haar hoogspanningsnetten van 110 kV en hoger aan de landelijk netbeheerder TenneT over te dragen. TenneT heeft zichzelf daartoe conform de bepalingen van de WON aangewezen als beheerder van die netten met uitzondering van dat deel waar een cross border leasecontract op rust. De overdracht van beheer aan TenneT per 1 januari 2008 zal vanwege de complexiteit van de uitvoering en om de leveringszekerheid te waarborgen, in eerste instantie plaatsvinden door een aantal overgangsmaatregelen met TenneT overeen te komen. In 2008 zal gestreefd worden naar een definitieve regeling die uitvoering van de WON beoogt. Overleg met TenneT daarover is gaande. Daarnaast is Nuon op grond van de WON verplicht om uiterlijk per 1 juli 2008 zorg te dragen voor de overdracht van de gasen elektriciteitsnetten aan netbeheerder Continuon Netbeheer. Jaarrekening Noot 34 Verbonden partijen Als houder van 45% van de aandelen in de vennootschap, heeft de provincie Gelderland invloed van betekenis op Nuon en wordt ze op grond hiervan aangemerkt als een verbonden partij. De resterende aandelen worden gehouden door 58 aandeelhouders, geen van alle een verbonden partij. De Nuon-groep heeft belangen in diverse deelnemingen en joint ventures, waarin ze ofwel invloed van betekenis heeft, maar geen beslissende zeggenschap, ofwel gezamenlijke zeggenschap uitoefent in bedrijfsvoering en financieel beleid. Transacties met deze partijen, waarvan sommige significant zijn, worden uitgevoerd tegen marktcondities en prijzen die niet gunstiger zijn dan die welke bedongen zouden zijn met derde, onafhankelijke partijen. Met verbonden partijen zijn de volgende transacties gedaan uit hoofde van inkoop en verkoop van goederen en diensten: Transacties met verbonden partijen <> € miljoen 2007 2006 23 – Verkoop van goederen en diensten Inkoop van goederen en diensten 7 -2 Er zijn geen transacties van betekenis uitgevoerd met personen die als verbonden partij kunnen worden aangemerkt. Door Nuon is een beperkt aantal leningen verstrekt aan verbonden partijen. Het uitstaande bedrag bedraagt ultimo 2007 € 2,0 miljoen (2006: € 3,0 miljoen). Noot 35 Activa en passiva aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten In 2006 heeft de verkoop plaatsgevonden van Utilities Inc., Shantou Dan Nan Wind Power Co. Ltd., de windparken in Duitsland, Cascal B.V., Vitens N.V. en Paques B.V. In 2007 zijn enkele kleinere deelnemingen verkocht en zijn geen nieuwe activa of passiva geclassificeerd als aangehouden voor verkoop. Hieronder volgt een onderverdeling van het totale balanssaldo van de activiteiten die worden geclassificeerd als aangehouden voor verkoop: Balanssaldi bedrijven aangehouden voor verkoop <> € miljoen 2007 2006 – – 39 Materiële vaste activa Immateriële vaste activa Financiële vaste activa 1 Totaal vaste activa – 40 Totaal vlottende activa – – Totaal activa – 40 Totaal langlopende verplichtingen – 8 Totaal kortlopende verplichtingen – – Totaal verplichtingen – 8 NUON JAARVE RSL AG 2007 127 In onderstaand overzicht is de geconsolideerde winst-en-verliesrekening opgenomen, waarin een onderverdeling is gemaakt tussen de voortgezette activiteiten zoals vermeld in de winst-enverliesrekening en de beëindigde activiteiten. Geconsolideerde winst-en-verliesrekening onderverdeeld naar voortgezette en beëindigde bedrijfsactiviteiten <> € miljoen Voortgezette activiteiten 2006 2007 Beëindigde activiteiten 2007 2006 Totaal 2007 2006 Bedrijfsopbrengsten Opbrengsten uit hoofde van verkopen van goederen en diensten Overige baten 5.650 103 5.598 -3.073 -176 -641 -3.354 129 – 11 23 285 5.650 114 5.621 -3.358 414 Bedrijfskosten -9 -617 – – – -5 -3.073 -176 -641 -363 -344 – 9 -363 -335 -1 -498 -4.752 -6 – -6 -1 -498 -4.752 -410 -4.980 – – – 3 -410 -4.986 113 -4.639 -4.878 – – -5 113 -4.639 -4.883 Bedrijfsresultaat 1.114 849 11 303 1.125 1.152 Financiële baten 41 802 – – – – 11 – Resultaat voor belastingen 90 -120 5 13 1.102 301 90 -120 5 13 1.113 1.103 Belastingen -237 -339 – – -237 -339 Resultaat na belastingen 865 463 11 301 876 764 1 1 – – 1 1 864 462 11 301 875 763 Kosten van inkoop energie, gronden hulpstoffen Kosten uitbesteed werk Personeelskosten Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen materiële vaste activa Amortisatie en bijzondere waardeverminderingen immateriële vaste activa Overige bedrijfskosten Totaal brutobedrijfskosten Af: Werk uitgevoerd door de groep en gekapitaliseerd als materiële vaste activa in uitvoering Totaal bedrijfskosten Financiële lasten Aandeel in resultaat na belastingen deelnemingen Aandeel in resultaat na belastingen joint ventures -249 102 -94 4 2 -4 1 -4 2 – -258 -622 -3 103 41 -98 6 2 waarvan: - Resultaat na belastingen toerekenbaar aan minderheidsaandeelhouders - Aan aandeelhouders van Nuon toe te rekenen resultaat na belastingen Het resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten in 2007 bestaat uit overige baten van enkele afgestoten deelnemingen. In het resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten in 2006 zijn begrepen de in 1999 beëindigde activiteiten op het terrein van energieproductie van € 186 miljoen en kabel/telecommunicatie van € 33 miljoen. Deze resultaten betreffen de vrijval van de 128 voorziening verkochte deelnemingen en de converteerbare achtergestelde leningen. Voorts is in het resultaat 2006 begrepen de opbrengst uit de verkoop van de nog resterende belangen in wateractiviteiten van € 64 miljoen nadat in 2003 was besloten deze activiteiten te beëindigen. Jaarrekening Kasstroom uit beëindigde bedrijfsactiviteiten <> € miljoen 2007 2006 – Kasstroom uit financieringsactiviteiten – – – Totaal – 2 Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten In het kader van de uitvoering van de WON is Nuon in overleg met TenneT over de overdracht van het beheer van de hoogspanningsnetten van 110 kV en hoger. Gezien deze omstandigheden zijn de voornoemde hoogspanningsnetten ultimo 2007 niet geclassificeerd als activa aangehouden voor de verkoop. Noot 36 Informatie omtrent risico’s en financiële instrumenten Algemeen De volgende financiële risico’s kunnen worden onderscheiden: marktrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Het marktrisico wordt gedefinieerd als het risico van een verlies als gevolg van een negatieve verandering van marktprijzen. Nuon staat hoofdzakelijk bloot aan het commodity prijsrisico en aan valutaen interestrisico. Het kredietrisico is het risico dat voortkomt uit het in gebreke blijven van tegenpartijen, met inbegrip van leveranciers, beleggingen en tegenpartijen waarmee handelsen verkooptransacties worden aangegaan. Het liquiditeitsrisico is het risico dat de onderneming niet in staat zal zijn om te voldoen aan de verplichtingen in verband met financiële instrumenten. Deze noot geeft informatie over de bovengenoemde financiële risico’s waaraan Nuon is blootgesteld, de doelstellingen en het beleid betreffende de beheersing van risico’s uit hoofde van financiële instrumenten, alsmede het beheer van kapitaal. Nadere kwantitatieve toelichtingen worden gegeven in de diverse voetnoten in de geconsolideerde jaarrekening. Marktrisico Nuon is onderhevig aan de volgende potentiële marktrisico’s: ■ Commodity prijsrisico: het risico dat de waarde van een financieel instrument verandert als gevolg van veranderingen in commodityprijzen; ■ Weer-risico: het risico dat de waarde van een financieel instrument verandert als gevolg van temperatuurschommelingen; ■ Valutarisico: het risico dat de waarde van een financieel instrument verandert als gevolg van fluctuaties van valutakoersen; ■ Interestrisico: het risico dat de waarde van een financieel instrument verandert als gevolg van veranderingen in marktrentes. Nuon dekt marktrisico’s af middels de aan- en verkoop van derivaten. Nuon probeert deze praktijk zoveel mogelijk te spiegelen in de boekhouding door het toepassen van hedge 2 – accounting. Alle transacties worden uitgevoerd binnen de richtlijnen zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur. Commodity prijsrisico Nuon is gevoelig voor het effect van marktfluctuaties in de prijzen van diverse energie-commodities, waaronder maar niet uitsluitend: elektriciteit, steenkool, aardgas, olie en CO2. Deze risico’s vloeien voort uit de eigendom van fysieke activa (met name aardgasen kolengestookte elektriciteitscentrales) in Nederland, verkoopposities in elektriciteit en gas voor levering aan zowel huishoudens als zakelijke klanten in de kernmarkten van Nuon (Nederland, Duitsland en België) en de eigen posities die in deze markten voor energie-commodities worden ingenomen. Alle marktrisico’s die samenhangen met commodity prijsrisico’s wordt vastgesteld volgens de Value at Risk (VaR)-methode. Bij de VaR-berekening worden potentiële veranderingen in de waarde van commodityposities als gevolg van marktprijsbewegingen gekwantificeerd. Nuon is van mening dat alle commodity prijsrisico’s op dezelfde wijze moeten worden gevolgd, ongeacht de herkomst, als gevolg van eigendom van activa, verkopen, afdekkingstransacties of handel voor eigen rekening. De totale VaR moet in deze context gezien worden. De gegevens die voor de VaR-berekening worden gebruikt zijn posities (openstaande volumes), actuele marktprijzen en de veranderlijkheid van prijzen (volatiliteiten en correlaties). Al deze gegevens worden dagelijks bijgewerkt. Nuon hanteert een betrouwbaarheidsniveau van 95% en een tijdshorizon van 1 dag. De VaR geeft derhalve het verlies op basis van marktwaarde aan dat ontstaat door een verandering die de marktprijzen, onder normale omstandigheden, op 1 dag ondergaan en dat naar verwachting slechts 5% van de tijd wordt overschreden (1 op de 20 dagen). Alle posities die voortvloeien uit de handel in commodities, het bezit van activa en inkoopactiviteiten worden in aanmerking genomen bij de berekening van de VaR. Dit betekent dat de VaR ook activiteiten omvat die volgens het beginsel van ‘accrual accounting’ worden verantwoord. De hoogte van de VaR voor de handels-, activa- en inkoopportefeuilles en de totale VaR worden dagelijks gerapporteerd en vergeleken met de goedgekeurde limieten. De totale VaR was gemiddeld € 18,8 miljoen in 2007, vergeleken met € 26,8 miljoen in het voorgaande jaar. Zoals hierboven aangegeven is hierin ook het handelsboek opgenomen, dat volledig uit financiële instrumenten bestaat. NUON JAARVE RSL AG 2007 129 De gemiddelde totale VaR was hoger in 2006 als gevolg van hogere volatiliteit van energiecommodityprijzen; met name de volatiliteit van CO2-emissierechten en elektriciteit was hoger in 2006. De hogere volatiliteit heeft direct geleid tot een hogere VaR op Nuons activapositie en inkooppositie. Onderstaande tabel geeft inzicht in het niveau van de handels-VaR gedurende het boekjaar. Value at Risk analyse <> € miljoen Handels-VaR niveaus 2007 Per 31 december Gemiddelde over het jaar Het VaR-model wordt regelmatig getoetst aan historische gegevens. In het afgelopen jaar deden zich op 9 dagen grotere veranderingen in de winsten en verliezen voor dan verwacht. Dit biedt vertrouwen in het toegepaste model. Limieten worden regelmatig beoordeeld om ervoor te zorgen dat deze in overeenstemming zijn met de risicobereidheid, de marktontwikkelingen en de bedrijfsactiviteiten. Weer-risico Nuon staat bloot aan variabiliteit in gasopbrengsten als gevolg van temperatuurschommelingen. Om dit risico af te dekken, zijn in 2007 weerswaps afgesloten voor de periode 1 november 2007 tot en met 30 april 2008. De afrekening op de weerswap is afhankelijk van het aantal graaddagen (werkelijke gemiddelde dagtemperatuur ten opzichte van een afgesproken niveau) en is gekoppeld aan een maximaal uit te keren bedrag. De reële waarde van de swaps per 31 december 2007 was € 4 miljoen negatief. In 2006 had Nuon een soortgelijke weerswap afgesloten, die liep van 1 januari 2007 tot en met 30 april 2007. In 2007 is er een bedrag van € 23 miljoen als opbrengst uit hoofde van deze swap verantwoord. Valutarisico Algemeen Nuon loopt valutarisico op inkopen, handelsactiviteiten, liquide middelen, opgenomen leningen en overige balansposities die luiden in een andere valuta dan de euro. Valutarisico’s ontstaan hoofdzakelijk uit hoofde van posities in USD en in beperktere mate uit hoofde van posities in GBP, CHF en JPY. Nuon heeft een ‘exposure based’ valutabeleid. Nuon onderkent drie soorten risico’s met betrekking tot vreemde valuta: ■ Transactierisico’s betreffen risico’s ten aanzien van toekomstige kasstromen in vreemde valuta, alsmede ten aanzien van balansposities in vreemde valuta. Genoemde risico’s worden voor 100% afgedekt. Dochterondernemingen rapporteren valutaposities en -risico’s aan de Treasury-afdeling binnen Nuon. Deze posities en risico’s worden voornamelijk ‘back-to-back’ ingedekt bij externe tegenpartijen door middel van average rate opties, cross currency renteswaps en spot- en valutatermijncontracten. 130 2006 5,6 6,5 4,8 5,7 De financiële afwikkeling van inkopen van commodities in buitenlandse valuta wordt, voor zover gecommitteerd, afgedekt door middel van valutatermijncontracten en average rate opties. Nuon classificeert de average rate opties ter afdekking van verwachte transacties voor zover mogelijk als kasstroomafdekking, en waardeert ze tegen reële waarde. Op een deel van deze transacties en op de valutatermijncontracten wordt geen hedge-accounting toegepast. Wijzigingen in de reële waarde van deze derivaten worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening. Leningen van de Nuon-groep worden in beginsel in euro’s afgesloten, met uitzondering van een lening in Japanse yen ter hoogte van JPY 8,4 miljard (€ 52 miljoen) per 31 december 2007 (2006: JPY 8,4 miljard/€ 53 miljoen). De hoofdsom van deze lening is volledig afgedekt door middel van cross currency renteswaps, waarbij de vaste rente op de lening in yen is omgezet naar vaste rente in euro’s. Nuon heeft zekerheden gesteld in de vorm van deposito’s in buitenlandse valuta. Deze zekerheden dienen ter dekking van afgesloten letters of credit samenhangend met cross border lease-transacties en worden afgedekt door middel van cross currency renteswaps. Nuon heeft uit dien hoofde zekerheden gesteld ten bedrage van USD 149 miljoen (€ 102 miljoen) per 31 december 2007 (2006: USD 295 miljoen/€ 223 miljoen), waarvan een bedrag van USD 38 miljoen (2006: USD 269 miljoen) in een afdekkingsrelatie (hedgerelatie) is gebracht. Genoemde zekerheden zijn in economische zin volledig afgedekt. Overige monetaire activa en verplichtingen die in andere valuta dan de euro worden aangehouden, alsmede verwachte transacties in buitenlandse valuta die vrijwel zeker zullen plaatsvinden worden doorgaans afgedekt met valutatermijncontracten. Onder de verwachte transacties in buitenlandse valuta, valt de aankoop van onderdelen van de geplande multi-fuel centrale, ter hoogte van JPY 50 miljard (€ 304 miljoen). Jaarrekening ■ ■ Translatierisico’s betreffen risico’s ten aanzien van de omrekening van buitenlandse dochterondernemingen waarvan de functionele valuta anders is dan de euro. De risico’s die hieruit voortvloeien worden alleen afgedekt indien Nuon verwacht de betreffende bedrijfsactiviteiten op termijn te beëindigen. De nettovermogenswaarde van de dochteronderneming kan dan worden afgedekt. Indien er geen besluit is de betreffende dochteronderneming af te stoten of te sluiten, dan worden de omrekenverschillen via de translatiereserve in het eigen vermogen verantwoord. Economische risico’s zijn gerelateerd aan een mogelijke verslechtering van de concurrentiepositie als gevolg van een verandering in de waarde van buitenlandse valuta. Deze risico’s worden op dit moment niet afgedekt, omdat de waarschijnlijkheid dat de concurrentiepositie als gevolg hiervan afneemt laag is. Daarnaast wordt dit risico beschouwd als een normaal zakelijk risico. Blootstelling aan valutarisico’s en gevoeligheidsanalyse De blootstelling van Nuon aan valutarisico gebaseerd op nominale waarden is opgenomen in de tabel op de volgende pagina. Deze tabel geeft weer wat een mogelijke stijging of daling van de waarde van vreemde valuta’s ten opzichte van de euro, indien alle andere omstandigheden ongewijzigd blijven, voor een effect zou hebben op de financiële baten en lasten en op het vermogen van Nuon, voor belasting. Hierbij is rekening gehouden met de ter afdekking van het valutarisico afgesloten derivaten. De effecten op vermogen en resultaat zijn berekend tegen balanskoers. NUON JAARVE RSL AG 2007 131 Gevoeligheidsanalyse valutarisico <> € miljoen Posities Resultaat Eigen vermogen Daling van 10% Stijging van 10% Daling van 10% Stijging van 10% ten opzichte ten opzichte ten opzichte ten opzichte van de euro van de euro van de euro van de euro Per 31 december 2007 Risicopositie in USD Totale afgedekte risico's in USD Gevoeligheid kasstroom in USD (netto) Risicopositie in JPY Totale afgedekte risico's in JPY Gevoeligheid kasstroom in JPY (netto) Risicopositie in CHF Totale afgedekte risico's in CHF Gevoeligheid kasstroom in CHF (netto) Risicopositie in GBP Totale afgedekte risico's in GBP Gevoeligheid kasstroom in GBP (netto) Totale risicopositie in vreemde valuta Totale afgedekte risico's in vreemde valuta Gevoeligheid kasstroom in vreemde valuta (netto) -97 99 2 -15 -13 -28 15 19 34 -10 6 -4 10 -5 5 -356 356 – – – – – – – 35 -35 – -35 35 – -35 35 – 4 -4 – -4 4 – – – – – – – -2 – -2 – – – – – – – – – – – – -490 -11 11 25 -25 490 -17 23 -29 30 – -28 34 -4 5 Per 31 december 2006 Risicopositie in USD -200 -9 9 13 -13 Totale afgedekte risico's in USD 188 -46 58 32 -33 Gevoeligheid kasstroom in USD (netto) -12 -55 67 45 -46 Risicopositie in JPY -53 – – 5 -5 53 – – -5 5 – – – – – Totale afgedekte risico's in JPY Gevoeligheid kasstroom in JPY (netto) Risicopositie in CHF -27 3 -3 – – Totale afgedekte risico's in CHF 27 -3 3 – – Gevoeligheid kasstroom in CHF (netto) – – – – – Risicopositie in GBP Totale afgedekte risico's in GBP Gevoeligheid kasstroom in GBP (netto) Totale risicopositie in vreemde valuta Totale afgedekte risico's in vreemde valuta Gevoeligheid kasstroom in vreemde valuta (netto) 132 9 -1 1 – – -6 1 -1 – – 3 – – – – -271 -7 7 18 -18 262 -48 60 27 -28 -9 -55 67 45 -46 Jaarrekening De voorgaande tabel omvat risicoposities uit hoofde van blootstellingen aan valutarisico’s, ongeacht of deze risico’s voortvloeien uit financiële instrumenten of anderszins. De effecten op de winst-en-verliesrekening en het eigen vermogen zijn weergegeven alleen rekening houdend met financiële instrumenten, met uitzondering van de hieronder omschreven omrekening van de deelneming in USD. Van de totale risicopositie in USD heeft € 66 miljoen (2006: € 71 miljoen) betrekking op risico’s uit hoofde van translatie van deelnemingen in USD. Dit zijn geen financiële instrumenten volgens de definitie van IAS 39. Het effect op het eigen vermogen van deze instrumenten bedraagt € 7 miljoen negatief (2006: € 7 miljoen negatief) bij een daling van 10% ten opzichte van de euro en € 7 miljoen positief (2006: € 7 miljoen positief) bij een even grote stijging. De belangrijkste effecten in voorgaande tabel ten aanzien van de blootstelling aan valutarisico’s in USD hangen samen met de average rate opties die worden afgesloten ter dekking van het valutarisico op inkopen van commodities. Voor die average rate opties die niet worden aangewezen als kasstroomafdekking vallen de effecten van de gevoeligheidsanalyse in de winst-enverliesrekening. Hiertegenover staan tegengestelde effecten ten tijde van de fysieke levering van de commodities. Deze effecten zijn niet gepresenteerd in voorgaande tabel. De volgende belangrijke wisselkoersen waren van toepassing per balansdatum: Valutakoersen <> €1 USD JPY CHF GBP Spotkoers per balansdatum 2007 2006 1,46 163,00 1,66 0,74 1,32 157,06 1,61 0,67 NUON JAARVE RSL AG 2007 133 Interestrisico Algemeen Nuon maakt gebruik van derivaten als renteswaps om het interestrisico te beperken. Nuon streeft een maximumfinanciering tegen vaste interestvergoedingen na van 60-70% van de totale rentedragende schulden. In onderstaande tabel wordt inzicht gegeven in de mate waarin Nuon is blootgesteld aan wijzigingen in de interestpercentages voor financiële instrumenten. Onderstaande tabel toont de effectieve rente per balansdatum, alsmede de vervaldatum of -indien eerder- de contractuele renteherzieningsdatum. Dit betekent dat een langlopende lening waarvan de renteherzieningsdatum in het aankomende jaar ligt, geclassificeerd is in de categorie ‘12 maanden of minder’. Eerdere van vervaldatum of contractuele renteherzieningsdatum <> € miljoen Effectief rentepercentage Variabel/ vastrentend Boekwaarden Minder dan 1 jaar Tussen 1 en 5 jaren Meer dan 5 jaar Totaal Per 31 december 2007 Investeringen (CBL investeringen) Voor verkoop beschikbare financiële activa 7,7% Vast – – 68 68 3,5% Vast Variabel – 13 – – 4 – 4 13 2,3% Overige vorderingen Vast Variabel 3 45 14 – 8 – 25 45 Liquide middelen Variabel 1.705 – – 1.705 1.766 14 80 1.860 Uitgegeven leningen Vastrentende leningen Variabel rentende leningen Overige vorderingen Financiële leasevorderingen Totaal activa Opgenomen leningen Achtergestelde leningen Risicodragende leningen Onderhandse en groene leningen Euro Medium Term Notes en Medium Term Notes Banken 7,8% 8,0% 3,6% Vast Vast Vast -6 – -62 -78 -87 -73 -97 – -50 -181 -87 -185 4,1% 8,2% Vast Vast Variabel Variabel -58 – -2 -7 3 – – – -790 -2 – – -845 -2 -2 -7 6,5% Vast -11 -39 -48 -98 -146 -274 -987 -1.407 Variabel -6 – – -6 Variabel 412 -300 -112 – 2.026 -560 -1.019 447 Banken Overig Financiële leaseverplichtingen Totaal kort- en langlopende financiële verplichtingen Overige schulden Derivaten Renteswaps en cross currency renteswaps Totaal verplichtingen 134 Jaarrekening Eerdere van vervaldatum of contractuele renteherzieningsdatum (vervolg) <> € miljoen Effectief rentepercentage Variabel/ vastrentend Boekwaarden Minder dan 1 jaar Tussen 1 en 5 jaren – – Vast 12 Variabel 13 Meer dan 5 jaar Totaal Per 31 december 2006 Investeringen (CBL investeringen) Voor verkoop beschikbare financiële activa 7,7% Vast 74 74 – 4 16 – – 13 Uitgegeven leningen Vastrentende leningen 5,9% Variabel rentende leningen Overige vorderingen Financiële leasevorderingen Vast 3 14 13 30 Overige vorderingen 2,2% Variabel 8 – – 8 Liquide middelen Variabel 1.356 – – 1.356 1.392 14 91 1.497 -189 Totaal activa Opgenomen leningen Achtergestelde leningen 7,8% Vast -10 -76 -103 Risicodragende leningen 8,0% Vast – -80 – -80 Onderhandse en groene leningen 3,5% Vast -80 -92 -40 -212 -863 Euro Medium Term Notes en Medium Term Notes 4,3% Vast -18 -50 -795 Banken 8,2% Vast – – -2 -2 Banken Variabel -8 – – -8 Overig Variabel -18 – – -18 Vast -10 -39 -60 -109 -144 -337 -1.000 -1.481 Variabel -75 – – -75 Variabel 514 -300 -214 – 1.687 -623 -1.123 -59 Financiële leaseverplichtingen 6,5% Totaal kort- en langlopende financiële verplichtingen Overige schulden Derivaten Renteswaps en cross currency renteswaps Totaal verplichtingen Ultimo 2007 heeft Nuon voor een nominaal bedrag van € 310 miljoen aan renteswaps uitstaan (2006: € 310 miljoen). Met behulp van de renteswaps wordt bewerkstelligd dat voor dit bedrag vastrentende leningen worden omgezet in variabel rentende leningen. Naast renteswaps heeft Nuon cross currency renteswaps uitstaan; deze worden nader toegelicht bij valutarisico. Het bedrag van de onderliggende hoofdsommen dat van vastrentend naar variabel rentend wordt omgezet bedraagt € 412 miljoen (2006: € 514 miljoen) en is gepresenteerd in voorgaande tabellen. Alle onderliggende leningen hebben een vervaldatum van langer dan vijf jaar. NUON JAARVE RSL AG 2007 135 Gevoeligheidsanalyse Gevoeligheidsanalyse met betrekking tot kasstromen Gevoeligheidsanalyse met betrekking tot reële waarde voor variabel rentende activa en verplichtingen voor vastrentende activa en verplichtingen Een wijziging van 100 basispunten in de rentetarieven per 31 december 2007 zou, indien alle andere omstandigheden ongewijzigd blijven, een effect voor belasting hebben op het vermogen en op het resultaat op jaarbasis (financiële baten en lasten) van Nuon zoals in onderstaande tabel weergegeven. Nuon heeft geen vastrentende financiële activa en verplichtingen die tegen reële waarde via het resultaat worden verwerkt. Nuon heeft wel renteswaps ondergebracht in een reële waardeafdekkingsrelatie. Gevoeligheidsanalyse interestrisico <> € miljoen Posities Resultaat Eigen vermogen Daling van 100 Stijging van 100 Daling van 100 Stijging van 100 basispunten basispunten basispunten basispunten 31 december 2007 Renteswaps 1.748 412 -17 4 17 -4 – – – – Gevoeligheid kasstroom (netto) 2.160 -13 13 – – 1.276 -13 13 – – 514 5 -5 – – 1.790 -8 8 – – Variabel rentende instrumenten 31 december 2006 Variabel rentende instrumenten Renteswaps en cross currency renteswaps (rentedeel) Gevoeligheid kasstroom (netto) Een deel van de renteswaps en cross currency renteswaps is ondergebracht in een reële waarde hedge. Bij een wijziging in de rentetarieven hebben de waardeveranderingen van de rente-swaps en cross currency renteswaps geen effect op het resultaat of vermogen van Nuon, aangezien alle wijzigingen in de marktwaarde van deze swaps leiden tot even grote wijziging in de waarde van de onderliggende balansposten. De wijziging in de reële waarde van de swaps, die zijn ondergebracht in een reële waarde hedge, bedraagt bij een rentestijging of -daling van 100 basispunten per 31 december 2007 € 10 miljoen (2006: € 14 miljoen). 136 Afdekkingstransacties Reële-waardeafdekking Nuon maakt gebruik van derivaten om risico’s op schommelingen in de reële waarde van financiële activa en/of verplichtingen, alsmede vaststaande toezeggingen geheel of ten dele af te dekken. Met behulp van de renteswaps en het rentedeel van de cross currency renteswaps wordt bewerkstelligd dat vastrentende leningen worden omgezet in variabel rentende leningen. Veranderingen in de marktwaarde van deze leningen, alsmede van de swaps die zijn aangewezen ter afdekking, worden in de financiële baten en lasten verantwoord. In de volgende tabel is aangegeven wat de reële waarde is van de renteswaps en het rentedeel van de cross currency renteswaps, alsmede welke waardeveranderingen hiermee zijn afgedekt. Jaarrekening Reële-waardeafdekking <> € miljoen 31 december 2007 31 december 2006 Reële waardewijziging onderliggende items Euro Medium Term Notes 1 6 14 Totaal 7 14 -7 – -9 Cross currency renteswaps (rentedeel) Totaal -7 -14 Groene leningen – Reële waarden afdekkingsinstrumenten Renteswaps In 2007 is een negatief resultaat van € 2 miljoen (2006: een positief resultaat van € 15 miljoen) uit hoofde van reële waardewijzigingen van de onderliggende items naar het resultaat gebracht. Daartegenover is een positief bedrag van € 1 miljoen (2006: een negatief bedrag van € 15 miljoen) uit hoofde van reële waardewijzigingen van de renteswaps en cross currency renteswaps naar het resultaat gebracht. Kasstroomafdekking De toekomstige kasstromen waarvan de prijsrisico’s worden afgedekt hebben betrekking op inkoop van gas en kolen voor eigen gebruik, alsmede inkoop van gas voor directe levering aan onze afnemers. Hierbij wordt gebruikgemaakt van variabele prijscontracten, waarvan de gasprijs gerelateerd is aan de gemiddelde prijs van kolen of olie over een voorgaande periode. De prijsrisico’s die voortvloeien uit deze aankopen van gas, worden afgedekt met kolenswaps en olieswaps. Deze swaps worden normaal gesproken verhandeld in USD. Het valutarisico wordt vervolgens afgedekt door middel van zogenaamde ‘Average Rate Options’ (ARO’s). De reële waardeveranderingen van deze swaps en ARO’s die in de kasstroom hedge-reserve in het eigen vermogen zijn opgenomen, vallen vervolgens vrij naar het resultaat als de kasstromen uit het onderliggende gascontract plaatsvinden. In lijn met het bovengenoemde voorbeeld zal de kasstroom hedge-reserve geleidelijk vrijvallen over het eerste kwartaal wanneer het gas onder het gascontract wordt geleverd. Op dat moment worden zowel de waardeveranderingen uit de swaps en ARO’s als de totale waarde van het gekochte en geleverde gas in het resultaat verantwoord. Voor de contracten die per 31 december 2007 zijn afgedekt, zullen alle kasstromen plaatsvinden binnen 5 jaar na balansdatum. Tevens zullen zij in de winst-en-verliesrekening tot uitdrukking komen in dezelfde periode (31 december 2006: binnen 5 jaar na balansdatum). -5 Een deel van de Medium Term Notes luidt in JPY. Het valutarisico op vaste rente die in JPY moet worden betaald is door middel van cross currency renteswaps omgezet naar een vaste rente in euro’s. Daarnaast heeft Nuon Euro Medium Term Notes afgesloten ter financiering van een USD cash collateral. Ter afdekking van het verschil in zowel interest als valuta van beide instrumenten, is de vaste rente in euro’s op de Euro Medium Term Notes omgezet naar een variabele rente in USD, door middel van cross currency renteswaps. De valutacomponenten van deze afdekkingen zijn aangemerkt als kasstroomafdekking. In de fase voorafgaand aan het afsluiten van de Medium Term Notes heeft Nuon de risico’s uit hoofde van de verwachte toekomstige interestbetalingen afgedekt door middel van renteswaps. Deze swaps waren aangemerkt als kasstroomafdekking. Vanaf het moment dat de leningen zijn afgesloten zijn de renteswaps afgerekend en valt het tot dat moment in de kasstroom hedge-reserve opgenomen verlies vrij naar het resultaat over de resterende levensduur van de leningen, zodat per saldo het oorspronkelijk ingedekte interestniveau in de winst-en-verliesrekening wordt verantwoord. Omdat de renteswaps zijn afgerekend bij het afsluiten van de leningen, worden er geen toekomstige kasstromen uit hoofde van de renteswaps verwacht. Het verliessaldo per 31 december 2007 ter hoogte van € 14 miljoen (2006: € 16 miljoen) wordt ten laste van het resultaat gebracht tot 2014. De volgende tabel geeft het verloop weer van de kasstroom hedge-reserve in het boekjaar vóór belastingen. Per eind 2007 bedraagt de kasstroom hedge-reserve € 2 miljoen na aftrek van latente belastingen (2006: € 56 miljoen). NUON JAARVE RSL AG 2007 137 Verloopoverzicht kasstroomhedgereserve <> € miljoen HedgeHedge reserve per ineffectiviteit 1 januari Reële waarde veranderingen Overboeking naar Overboeking Overboeking HedgeTranslatie- naar Overige naar het reserve per reserve reserves resultaat 31 december 2007 Inkopen van gas – – – – 5 69 -12 62 87 -62 -5 20 – – – – – – – – -26 -56 17 -65 66 -49 – 17 – -1 -2 – 1 -3 – – – – 4 – 3 -3 – -16 – – – 2 -14 Valutatermijncontracten – 2 – -2 – – – Overgang naar IFRS – 30 – – -30 – – Totaal 2007 -1 76 18 -2 -30 -59 3 Kolenswaps Olieswaps Valutacontracten (USD) Totaal hedges op inkopen Valutarisico's Cross currency renteswaps Valutatermijncontracten Interestrisico's Renteswaps Valutarisico buitenlandse entiteit 2006 Inkopen van gas Kolenswaps – -3 6 – – 2 5 Olieswaps – 49 124 – – -104 69 Valutacontracten (USD) – 4 -26 – – 10 -12 Totaal hedges op inkopen – 50 104 – – -92 62 – -2 – – – – -2 – -18 – – – 2 -16 Valutatermijncontracten – -24 2 – – 24 2 Overgang naar IFRS – 30 – – – – 30 Totaal 2006 – 36 106 – – -66 76 Valutarisico's Cross currency renteswaps Interestrisico's Renteswaps Valutarisico buitenlandse entiteit Afdekking van een netto-investering in een buitenlandse entiteit Nuon heeft een Amerikaanse dochteronderneming met vermogen in dollars ter hoogte van USD 99 miljoen (€ 68 miljoen) per 31 december 2007 (2006: USD 93 miljoen/€ 71 miljoen). Nuon heeft valutatermijncontracten afgesloten ter dekking van genoemde investering, ter hoogte van USD 99 miljoen (2006: USD 93 miljoen). 138 De cumulatieve valutakoerswinst per 31 december 2007 van € 8 miljoen (2006: € 2 miljoen), ontstaan uit hoofde van het valutatermijncontract, is opgenomen in de translatiereserve in het eigen vermogen. Per 31 december 2006 was deze opgenomen in de (kasstroom) hedge-reserve; gedurende het boekjaar is deze overgebracht naar de translatiereserve om beter aan te sluiten bij de verslaggevingspraktijk. Het ineffectieve deel van de wijziging Jaarrekening in de reële waarde van de afdekking van deze netto-investering dat naar het resultaat is gebracht, bedraagt nihil (2006: nihil). Kredietrisico Algemeen Kredietrisico ontstaat als gevolg van de activiteiten van de verkoopdivisies, business developmentprojecten en de handelsen overige activiteiten van Nuon. Het kredietrisico is het risico van een verlies dat ontstaat doordat een tegenpartij niet bereid of niet in staat is zijn verplichtingen na te komen. Binnen de gehele organisatie worden kredietanalyses en kredietbeheer op consequente wijze toegepast, waarbij de mate van beoordeling afhankelijk is van de omvang van het kredietrisico dat bij een transactie ontstaat. Liquiditeitsoverschotten worden tegen marktconforme voorwaarden uitgezet in de gelden kapitaalmarkt bij instellingen die voorkomen op een door de Raad van Bestuur vastgestelde lijst van toegestane tegenpartijen tot maximaal de voor die instelling geldende limiet. Daarenboven zijn normen vastgesteld voor het kredietwaardigheidniveau van de liquiditeitenportefeuille als geheel op basis van door kredietbeoordelingbureaus vastgestelde credit ratings. Beleggingen die Nuon heeft gedaan in het kader van de cross border leasecontracten behoeven individuele goedkeuring van de Raad van Bestuur. Deze beleggingen zijn gedaan voor zeer lange looptijden en beogen voldoende rendement te genereren om aan de toekomstige leaseverplichtingen te voldoen. De portefeuille van beleggingen waarover Nuon kredietrisico loopt bestaat met name uit deposito’s, waardepapieren en verkochte credit default swaps. In het handelssegment wordt het kredietrisico berekend op basis van de afwikkelingskosten plus de vervangingskosten. Voor de berekening van het kredietrisico wordt gebruikgemaakt van marktwaardes die zijn berekend door de Market Risk Group binnen Risk Management en die zijn getotaliseerd per tegenpartij. Wanneer er juridisch afdwingbare netting overeenkomsten zijn afgesloten wordt het risico bewaakt op nettobasis. In sommige gevallen is het kredietrisico ingedekt met behulp van credit default swaps. Deze instrumenten worden maandelijks gewaardeerd, maar er wordt niet actief in gehandeld. Het kredietrisico wordt beheerst door middel van een gevestigd kredietbeleid, regelmatige monitoring van kredietposities en het toepassen van geschikte risicobeperkende instrumenten. Hoewel het kredietrisico ook op portefeuilleniveau wordt beheerst, zijn er beperkingen met betrekking tot de mate waarin spreiding kan worden bereikt doordat Nuon onderhevig is aan een concentratierisico in de energiemarkten en in haar kernmarkten zaken doet met energie-intensieve industrieën. Kredietkwaliteit Treasury De kredietkwaliteit van de financiële instellingen waar Nuon een vordering op heeft worden gemonitord met behulp van credit ratings. Alle liquide middelen, alsmede cross border leasebeleggingen en -deposito’s, interest- en valutaderivaten staan uit of zijn belegd bij partijen met een credit rating in de categorie A of hoger. Van de liquide middelen staat 83% (2006: 85%) uit bij partijen met een AA rating of hoger. Handel Doordat voor het kredietrisico hoge standaarden worden gehanteerd, heeft de handelsportefeuille zich de afgelopen jaren steeds gekenmerkt door een hoge en stabiele investment grade rating. Op de handelsportefeuille zijn geen afboekingen uit hoofde van kredietrisico gedaan in 2007 en 2006. Verkoop Het verkoopsegment is onderhevig aan kredietrisico in het geval dat klanten niet betalen voor geleverde energie. Ook kan er verlies ontstaan op (her)verkoop van energie die voorheen voor een klant was gereserveerd tegen een vaste prijs. In het zakelijke segment worden de meeste afnemers beoordeeld door Dun & Bradstreet. Nuon beschouwt de kredietkwaliteit van deze portfolio als voldoende. Instrumenten die in dit segment worden toegepast voor de beperking van het kredietrisico omvatten garanties van moedermaatschappijen, bankgaranties, letters of credit en vooruitbetalingen. Onze debiteuren in het retailen netwerksegment worden niet voorzien van een rating. Nuon beschouwt haar portfolio als vergelijkbaar met de gemiddelde kredietkwaliteit van dit segment voor Nederland als geheel. Maximum kredietrisico Het maximum kredietrisico is de balanswaarde van elk financieel actief, met inbegrip van afgeleide financiële instrumenten, met uitzondering van de volgende instrumenten: debiteuren handelsactiviteiten (segment Productie & Handel), commodity derivaten, interestderivaten en valutaderivaten. De boekwaarde en het maximum kredietrisico van deze posten is als volgt: Maximum kredietrisico <> € miljoen 2007 2006 Commodity derivaten 296 1.244 964 Totale boekwaarde 1.540 1.331 Totaal kredietrisico's 1.084 5 759 Debiteuren - handelsactiviteiten (segment Productie & Handel) Maximum verwachte verlies (gebaseerd op standaard verwachtingen en risico's) 367 NUON JAARVE RSL AG 2007 5 139 Het maximum kredietrisico van de valutaderivaten en rente- en letters of credit. Daarnaast maakt Nuon gebruik van bilaterale derivaten, waarvan de boekwaarde € 73 miljoen bedraagt marginingovereenkomsten met de meeste grote tegenpartijen (2006: € 52 miljoen), bedraagt per eind 2007 € 1 miljoen in het handelssegment. Per 31 december 2007 heeft Nuon (2006: € 4 miljoen). € 86 miljoen ontvangen in liquide middelen en € 873 miljoen aan overige zekerheden (2006: respectievelijk € 75 miljoen De boekwaarde voor deze derivaten en debiteuren uit handelsactiviteiten is niet gelijk aan het maximum kredietrisico op deze posten om de volgende twee redenen. Ten eerste is er een verschil tussen het gebruik van netting overeenkomsten door Nuon en de salderingsregels overeenkomstig IFRS. Zo gebruikt Nuon Master Netting Agreements (MNA’s) waar juridisch afdwingbaar. Deze MNA’s staan saldering toe voor verschillende klassen en categorieën financiële activa en verplichtingen, alsook voor niet-financiële activa en verplichtingen die niet worden meegenomen onder IFRS. Daarnaast saldeert Nuon posities bij het berekenen van kredietrisico (close out netting), ook al heeft Nuon niet de intentie om op een nettobasis af te rekenen of als het praktisch niet mogelijk is om netto af te rekenen, bijvoorbeeld door tijdsverschillen. Ten tweede is er een verschil tussen de manier waarop Nuon kredietrisico berekent (netto-afrekening per tegenpartij plus vervangingswaarde) en de boekwaarde van de derivaten in de balans (reële waarde). Het maximum kredietrisico wordt gemitigeerd door zekerheden zoals garanties van moedermaatschappijen, bankgaranties en € 536 miljoen). Het maximum kredietrisico dat Nuon loopt uit hoofde van de cross border lease-transacties bedraagt USD 5,1 miljard (2006: USD 5,2 miljard). Hierin is inbegrepen het risico uit hoofde van een belegging in een credit default swap transactie met een actief beheerde onderliggende referentieportefeuille van USD 12,9 miljard, waarbij het kredietrisico voor Nuon is gemaximeerd op USD 169 miljoen (€ 116 miljoen; 2006: € 128 miljoen). Hiervan heeft € 55 miljoen betrekking op de voor verkoop beschikbare financiële activa die Nuon in haar balans heeft opgenomen (2006: € 61 miljoen). De credit default swap heeft een looptijd tot 2015. Vervallen termijnen De vorderingen waarvan de betalingstermijn is verstreken, maar die niet voorzien zijn, betreffen alleen debiteuren uit reguliere verkopen. Ook de voorziening voor oninbaarheid ziet alleen toe op debiteuren uit reguliere verkopen. De ouderdom van debiteuren waarvan de betalingstermijn is verstreken per balansdatum is als volgt (brutobedragen): Ouderdomsanalyse debiteuren <> € miljoen 2007 2006 702 > 360 dagen 698 112 57 62 63 Totaal 992 1.093 Niet vervallen 0-30 dagen 31-90 dagen 90-360 dagen 153 65 90 83 Het verloop van de voorziening voor oninbaarheid met betrekking tot de debiteuren kan als volgt worden weergegeven: Verloopstaat voorziening voor oninbaarheid debiteuren <> € miljoen 2007 Balans per 1 januari Gebruik van de voorziening voor oninbaarheid (afboeking debiteuren) Dotatie aan voorziening via het resultaat Balans per 31 december Het grootste deel van de voorziening voor dubieuze debiteuren wordt gevormd op basis van een staffel die is gebaseerd op ervaringscijfers (€ 64 miljoen; 2006: € 79 miljoen). 140 2006 90 -43 21 -49 68 90 112 27 Het overige gedeelte is gevormd op basis van beoordeling van individuele debiteuren (€ 4 miljoen; 2006: € 11 miljoen). Jaarrekening De reële waarde van de verkregen zekerheden die gerelateerd gecommitteerde kredietfaciliteiten ter beschikking te hebben om zijn aan reeds vervallen en afgeboekte debiteuren bedraagt nihil de liquiditeitsbehoefte in de komende drie jaar zeker te stellen. (2006: nihil). Daarbij dient voldoende ruimte te zijn voor groei en expansie van de huidige bedrijfsactiviteiten. Liquiditeitsrisico Liquiditeitsrisico omvat het risico dat Nuon niet in staat is om de benodigde financiële middelen te verkrijgen om tijdig aan haar verplichtingen te voldoen. Hiertoe beoordeelt Nuon regelmatig de verwachte kasstromen over een periode van drie jaar. Deze kasstromen omvatten onder meer operationele kasstromen, dividenden, betalingen van interest en aflossingen van schulden, vervangingsinvesteringen, de consequenties van wijzigingen in de kredietwaardigheid van Nuon en ‘margin calls’ uit hoofde van de handelsactiviteiten. Met betrekking tot de margin calls maakt Nuon heeft een gecommitteerde kredietfaciliteit ter hoogte van € 1,5 miljard, die afloopt in november 2009. Van deze faciliteit kan Nuon te allen tijde gebruikmaken, zolang aan bepaalde convenanten wordt voldaan. Naast de gecommitteerde kredietfaciliteit heeft Nuon een aantal ongecommitteerde financieringsinstrumenten tot haar beschikking. Deze omvatten bilaterale bankfaciliteiten van € 290 miljoen en een ECPprogramma van € 1,5 miljard. Van geen van de faciliteiten wordt momenteel gebruikgemaakt. Nuon gebruik van een ‘Margin-VaR’-model. Met behulp van dit komsten, inclusief kredietwaardigheiddrempel op Nuon en haar Om een inzicht te verschaffen in het liquiditeitsrisico, zijn in de volgende tabel de contractuele looptijden weergegeven van de financiële verplichtingen (omgerekend tegen balanskoers), tegenpartijen. Het uiteindelijke doel is te allen tijde voldoende inclusief interestbetalingen. model kan Nuon toekomstige margin calls inschatten gebaseerd op zowel marktprijsontwikkelingen als contractuele overeen- NUON JAARVE RSL AG 2007 141 Liquiditeitsrisico 2007 en 2006 <> € miljoen Boekwaarde Contractuele kasstromen Minder dan 1 jaar Meer dan 5 jaar 1 - 5 jaar Totaal Per 31 december 2007 Opgenomen leningen Hoofdsommen -1.301 -9 -127 -62 -9 -241 -204 – -949 -225 – -1.317 -491 -9 -98 -11 -43 -60 -114 -236 -236 – – -236 -1.140 -1.140 – – -1.140 -37 -48 -2 -87 -20 13 -7 -1 – -1 – – – -21 13 -8 -78 -36 -1 -115 -68 56 -12 -21 18 -3 -114 120 6 -203 194 -9 -187 199 -3 3 -13 13 -203 215 -440 430 2 -19 17 -2 – – – -459 447 – 1.861 -1.798 63 491 -505 -14 – -44 -44 2.352 -2.347 5 -6.637 977 -1.886 78 -180 – -8.703 1.055 -896 6.587 31 -210 1.467 -551 – – -180 -1.106 8.054 -700 -31 -4 – -27 -31 -2.602 -1.627 -1.143 -1.482 -4.252 Interest1 Overige langlopende financiële verplichtingen Financiële leaseverplichtingen Crediteuren Overige schulden Niet uit de balans blijkende verplichtingen Verplichtingen uit hoofde van operationele leases Rentederivaten Renteswaps2 -7 Interestbetalingen Interestontvangsten Totaal renteswaps Valutaderivaten AROs Cross currency renteswaps2 -107 -6 Betalingen interest en hoofdsommen Ontvangsten interest en hoofdsommen Totaal cross currency renteswaps Valutatermijncontracten3 Forward vorderingen 12 Koop Verkoop Forward verplichtingen -10 Koop Verkoop Totaal valutatermijncontracten Commodity derivaten3 Swap vorderingen Swap verplichtingen 2.250 -2.237 Totaal swaps Forward vorderingen 1.538 Koop Verkoop Forward verplichtingen -1.220 Koop Verkoop Totaal forwards Overige derivaten Totaal 142 Jaarrekening Liquiditeitsrisico 2007 en 2006 (vervolg) <> € miljoen Boekwaarde Contractuele kasstromen Minder dan 1 jaar Meer dan 5 jaar 1 - 5 jaar Totaal Per 31 december 2006 Opgenomen leningen Hoofdsommen -1.346 -108 -318 -946 -1.372 -74 -207 -274 -555 -26 -11 -16 – -27 Financiële leaseverplichtingen -109 -10 -47 -74 -131 Crediteuren -260 -260 – – -260 -1.124 -1.124 – – -1.124 -33 -54 – -87 -39 Interest1 Overige langlopende financiële verplichtingen Overige schulden Niet uit de balans blijkende verplichtingen Verplichtingen uit hoofde van operationele leases Rentederivaten Renteswaps2 -9 Interestbetalingen -17 -21 -1 Interestontvangsten 12 14 2 28 Totaal renteswaps -5 -7 1 -11 -43 -24 -5 -72 -104 -89 -134 -327 94 72 125 291 -10 -17 -9 -36 -183 -40 – -223 189 41 – 230 Valutaderivaten AROs -89 Cross currency renteswaps2 -20 Betalingen interest en hoofdsommen Ontvangsten interest en hoofdsommen Totaal cross currency renteswaps Valutatermijncontracten3 Forward vorderingen 8 Koop Verkoop Forward verplichtingen -4 Koop -43 -38 -2 -83 Verkoop 41 36 2 79 Totaal valutatermijncontracten 4 -1 – 3 Commodity derivaten3 Swap vorderingen Swap verplichtingen 502 395 114 12 521 -466 -373 -113 – -486 22 1 12 35 -1.647 -1.620 -210 -3.477 7.294 1.758 – 9.052 -6.305 -1.507 – -7.812 1.294 1.012 – 2.306 636 -357 -210 69 -1.016 -1.047 -1.505 -3.568 Totaal swaps Forward vorderingen 1.964 Koop Verkoop Forward verplichtingen -1.601 Koop Verkoop Totaal forwards Totaal 1 2 3 -2.580 Een deel van de achtergestelde leningen is eeuwigdurend. Voor de bepaling van de kasstromen uit hoofde van interest is aansluiting gezocht bij de langstlopende niet eeuwigdurende lening. Deze loopt tot 2027. De rente op de eeuwigdurende leningen na 2027 bedraagt ¤ 3 miljoen per jaar. Met uitzondering van de hoofdsommen op de renteswaps worden de kasstromen op de renteswaps en cross currency renteswaps die Nuon per jaareinde in portefeuille heeft bruto afgerekend met de tegenpartij. Om beter inzicht te geven in het werkelijke liquiditeitsrisico op deze instrumenten zijn in bovenstaande tabel zowel de uitgaande als de inkomende kasstromen gepresenteerd. Valutatermijncontracten worden eveneens bruto afgerekend. De betaling en ontvangst vindt telkens op hetzelfde moment plaats. Om beter inzicht te geven in het werkelijke liquiditeitsrisico, zijn van elk contract zowel de uitgaande als de inkomende kasstromen gepresenteerd. Ook voor commodityderivaten zijn zowel de uitgaande als inkomende kasstromen opgenomen. NUON JAARVE RSL AG 2007 143 Reële waarden activa en passiva gelijk aan de boekwaarde. In onderstaande De reële waarde van alle kortlopende financiële activa en passiva tabel zijn de reële waarden per 31 december 2007 weergegeven is gelijk aan de boekwaarde. Daarnaast zijn de reële waarden van van de financiële activa en verplichtingen waarvan de reële alle derivaten, evenals van sommige langlopende financiële waarde afwijkt van de boekwaarde. Reële waarde van financiële activa en verplichtingen 2007 en 2006 <> € miljoen Reële waarde Boekwaarde IAS 39 categorieën Reële waarde met verwerking van waardewijzigingen Leningen in het en resultaat vorderingen Niet uit de balans blijkende verplichtingen Overige schulden Noot Totaal 31 december 2007 Overige vorderingen Financiële leasevorderingen – 25 – – 25 25 [6] Opgenomen leningen – – -1.174 – -1.174 -1.171 [12] Financiële leaseverplichtingen – – -98 – -98 -96 [18] – – – -87 -87 -83 [18] Financiële leasevorderingen – 30 – – 30 27 Opgenomen leningen – – -1.253 – -1.253 -1.316 [12] Financiële leaseverplichtingen – – -105 – -105 -108 [18] – – – -87 -87 -85 [18] Niet uit de balans blijkende verplichtingen Verplichtingen uit hoofde van operationele leases 31 december 2006 Overige vorderingen [6, 35] Niet uit de balans blijkende verplichtingen Verplichtingen uit hoofde van operationele leases Bepaling reële waarde De reële waarde van financiële instrumenten is als volgt bepaald: ■ Voor verkoop beschikbare financiële activa bestaan uit deposito’s met een variabele rente, waarvan de reële waarde gelijk is aan de boekwaarde; ■ Financiële lease- en overige vorderingen zijn contant gemaakt tegen de geldende marktrente; ■ Derivaten noot [7] ■ Valutaderivaten en rentederivaten worden gewaardeerd op basis van de contante waarde van de toekomstige kasstromen, waarbij gebruik wordt gemaakt van de op rapporteringsdatum geldende interbancaire rentevoet (zoals euribor, of eurswap voor kasstromen langer dan een jaar) voor de resterende looptijd van de contracten. 144 ■ De contante waarde in vreemde valuta wordt omgerekend tegen de op rapporteringsdatum geldende contante koers; Voor commodity derivaten vormen betrouwbare marktnoteringen, voor zover deze beschikbaar zijn, de grondslag voor de waardering op basis van marktprijzen. Voor bepaalde commodities, leveringstermijnen en marktinstrumenten is dergelijke informatie echter niet beschikbaar. In dergelijke gevallen worden posities modelmatig gewaardeerd. Voor sommige posities (bijvoorbeeld illiquide commodities, langlopende contracten) wordt de prijs van de commodity berekend met behulp van een waarderingsmodel en worden posities gewaardeerd op basis van deze prijs. In het geval van bepaalde gestructureerde derivaten, waarvoor geldt dat er geen soortgelijke instrumenten zijn die regelmatig op Jaarrekening een markt worden verhandeld, wordt de waarde van het Deze yieldcurve is afgeleid van de zero coupon-rente, derivaat vastgesteld met behulp van een model dat is vermeerderd met de voor Nuon van toepassing zijnde credit gebaseerd op marktprijzen in combinatie met de specifieke spread. voorwaarden van de overeenkomst; Ultimo 2007 werd de volgende yieldcurve gehanteerd: De belangrijkste positie die wordt gewaardeerd op basis van modelmatig vastgestelde prijzen is het langlopende gedeelte van een groot gasleveringscontract. Deze leveringen worden gewaardeerd op basis van marktprijzen zolang deze waarneembaar zijn. Voor leveringen na 2016 gebruikt Nuon langetermijn prijsprognoses. Voorts heeft Nuon dit gasleveringscontract afgedekt met OTC-termijncontracten op de onderliggende producten. Deze transacties worden eveneens gewaardeerd op basis van diezelfde marktprijzen en verwachte prijzen; ■ Nuon heeft zich door middel van zogenaamde Virtual Power Plant-contracten verzekerd van de beschikbaarstelling van productiecapaciteit door elektriciteitsproducenten. In ruil voor een vaste vergoeding, die Nuon maandelijks verschuldigd is, geven deze derivaten Nuon het recht om van de tegenpartij de levering van elektriciteit aan Nuon te verlangen, waarvoor Nuon een overeengekomen bedrag aan brandstof- en overige bedrijfskosten betaalt. Risk Management waardeert deze contracten op basis van een model voor de optimale levering van elektriciteit, rekening houdend met de prijzen voor elektriciteit en brandstof op de termijnmarkten, waarmee de kosten en baten van deze leveringen worden berekend. Brandstoffen en energie worden afgedekt in de markt om Nuon te beschermen tegen fluctuaties in de marktprijs. Zowel de Virtual Power Plant-contracten als de hedges worden gewaardeerd op basis van termijnprijzen die vooral worden beïnvloed door veranderingen in de spark spread (relatieve prijsverandering voor elektriciteit, steenkool en CO2); ■ Nuon heeft een virtueel gasopslagcontract afgesloten. Dit derivaat biedt Nuon extra flexibiliteit bij het afdekken van haar aardgasposities en handelsactiviteiten en geeft Nuon het recht om gas te leveren aan onze tegenpartij voor dit contract en om van die tegenpartij de teruglevering van dit gas aan Nuon te verlangen. Nuon betaalt hiervoor een vaste maandelijkse vergoeding. Risk Management waardeert dit contract door middel van een berekening van de optimale leveringen en ontvangsten van gas op basis van de actuele contante prijs en de termijnprijzen. De waardering wordt vooral bepaald door de relatieve seizoensprijzen voor gas, kortetermijn prijsbewegingen en de afgesproken capaciteit. Verschillen tussen de contante prijs en de termijnprijzen worden afgedekt door middel van markttransacties. De rechten en plichten van Nuon volgens dit contract gelden tot en met 1 april 2009; ■ De waardering van gekochte en verkochte credit default swaps geschiedt op basis van van derde partijen verkregen marktwaarden. Bij de bepaling van de reële waarden van financiële verplichtingen wordt gebruikgemaakt van marktnoteringen. Aangezien voor het merendeel van de leningen geen marktnoteringen beschikbaar zijn, wordt de reële waarde van de kortlopende en langlopende leningen bepaald door de toekomstige kasstromen contant te maken tegen de voor Nuon van toepassing zijnde yieldcurve per 31 december. 1-jaars 4,75% (2006: 4,13%) ■ ■ 5-jaars 4,77% (2006: 4,26%) 10-jaars 5,13% (2006: 4,45%) 20-jaars 5,51% (2006: 4,86%); ■ ■ ■ Financiële leaseverplichtingen: de reële waarde wordt geschat op de contante waarde van de toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de op balansdatum geldende rente voor vergelijkbare contracten. Deze reële waarde is gelijk aan de boekwaarde; De reële waarde van de handelsvorderingen, handelsschulden en acute belastingverplichtingen komt, gezien de korte looptijd, overeen met de boekwaarde; Liquide middelen worden tegen nominale waarde gewaardeerd, hetgeen gezien het kortlopende en risicoloze karakter overeenkomt met de reële waarde. Kapitaalmanagement Het financiële beleid van Nuon, dat onderdeel is van het algemene beleid en de strategie van de groep, richt zich op het realiseren van een adequaat rendement voor aandeelhouders en het beschermen van de belangen van obligatiehouders en andere verschaffers van vreemd vermogen, met behoud van de flexibiliteit om de activiteiten uit-tebreiden en hierin te investeren. Het financiële kader waarbinnen Nuon wil opereren is: Zekerstellen van een ratio nettowinst plus afschrijvingen en amortisatie gedeeld door de nettoschuld van tenminste 30%. Aangezien de nettoschuldpositie aan het eind van 2007 negatief is, is de ratio niet weergegeven. Aan het eind van 2006 bedroeg de ratio 1.111%; ■ Zekerstellen van een ratio nettowinst (exclusief eenmalige belastingeffecten) plus afschrijvingen en amortisatie plus netto financiële baten en lasten gedeeld door de netto financiële baten en lasten (rentedekking) van tenminste 5,0. Per 31 december 2007 bedroeg deze ratio 45,0 (31 december 2006: 15,1); ■ Zekerstellen van een evenwichtig aflossingsschema; ■ Zekerstellen van voldoende liquide middelen en gecommitteerde kredietfaciliteiten; ■ Het handhaven van een solide A ratingprofiel. ■ Ons dividendbeleid houdt in dat wij streven naar: Uitkering van een in de loop der jaren gestaag toenemend contant dividend, met een na te streven minimumbedrag van € 45 miljoen per jaar; ■ Een pay-out ratio van 45% van de nettowinst na belastingen, gecorrigeerd voor eenmalige bijzondere posten; ■ Handhaving van een minimum solvabiliteitsratio van 35%. ■ De grootste aandeelhouders in Nuon zijn de provincies Gelderland en Noord-Holland, BV Houdstermaatschappij Falcon en degemeente Amsterdam. Deze partijen bezitten gezamenlijk ongeveer 76% van de aandelen van Nuon. Het restant is in handen van 55 andere aandeelhouders. NUON JAARVE RSL AG 2007 145 Over de resultaten worden eens per kwartaal publicaties verspreid en presentaties gehouden. Daarnaast vindt er regelmatig overleg plaats met aandeelhouders over de toekomst van de onderneming. Verder is er regelmatig contact met ambtenaren van provincies en gemeenten die aandeelhouder zijn van Nuon. ■ ■ ■ Het investeringsbeleid van Nuon is in overeenstemming met het algemene financiële beleid, dat is gericht op het realiseren van een adequaat rendement voor aandeelhouders. Elk investeringsvoorstel moet derhalve voldoen aan een minimumrendementseis. De minimumrendementseis kan per project variëren, afhankelijk van de bedrijfstak, het bedrijfsprofiel of de kenmerken van het project. Behalve aan deze kwantitatieve eis, moeten investeringsvoorstellen ook voldoen aan bepaalde kwalitatieve vereisten, bijvoorbeeld dat het project in lijn moet zijn met de ondernemingsstrategie of dat de investering voordelen moet opleveren voor alle stakeholders. Er wordt tenminste één keer per jaar een Algemene Vergadering van Aandeelhouders gehouden. Alle besluiten worden aangenomen op basis van het ‘één aandeel, één stem’-principe. De belangrijkste bevoegdheden van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Nuon zijn: ■ Vaststellen van de jaarrekening en het dividend; ■ Verlenen van decharge aan de leden van de Raad van Bestuur voor het gevoerde bestuur; 146 ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ Verlenen van decharge aan de leden van de Raad van Commissarissen voor het uitgeoefende toezicht op het bestuur; Vaststelling van het bezoldigingsbeleid voor de Raad van Bestuur; Vaststelling van het bezoldigingsbeleid voor de Raad van Commissarissen; Benoemen van de leden van de Raad van Commissarissen op voordracht van de Raad van Commissarissen; Recht van aanbeveling met betrekking tot de voordracht door de Raad van Commissarissen van leden van de Raad van Commissarissen; Goedkeuring van belangrijke besluiten van de Raad van Bestuur, met inbegrip van besluiten die zullen leiden tot belangrijke veranderingen in de identiteit of de aard van de onderneming; Uitgifte van aandelen op voorstel van de Raad van Bestuur, met voorafgaande goedkeuring door de Raad van Commissarissen; Verlenen van toestemming aan de Raad van Bestuur voor de inkoop van eigen aandelen; De opzegging van het vertrouwen in de Raad van Commissarissen als geheel; Verlening van de opdracht tot het controleren van de jaarrekening aan een externe accountant; Besluit tot wijziging van de statuten, ontbinding van de onderneming, aangaan van een juridische fusie of juridische splitsing op voorstel van de Raad van Bestuur, met voorafgaande goedkeuring door de Raad van Commissarissen. Jaarrekening Financiële baten en lasten In onderstaande tabel is aangegeven welke baten en lasten uit hoofde van financiële instrumenten in de winst-en-verliesrekening zijn verantwoord: Invloed winst-en-verliesrekening uit hoofde van financiële instrumenten <> € miljoen 2007 2006 Nettoresultaat op derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden -2 – – 19 -84 -82 65 39 -1 Ineffectieve deel van wijzigingen in de reële waarde van kasstroomhedges -2 – -1 Nettoresultaat uit hoofde van reële waardeafdekkingen van het onderliggende item -2 15 Nettoresultaat uit hoofde van reële waardeafdekkingen van het afdekkingsinstrument 1 -15 – – -25 -25 62 19 211 - Waardewijzigingen van overige derivaten Opbrengsten uit hoofde van verkopen van goederen en diensten 81 211 Nettowijziging in de reële waarde van kasstroomhedges overgebracht vanuit het vermogen 59 66 Kosten van inkoop energie, gronden hulpstoffen 59 66 Bijzondere waardeverminderingen handelsdebiteuren -21 -27 -27 – -48 -27 - Waardewijzigingen van valutaderivaten - Waardewijzigingen van interestderivaten Nettoresultaat op voor verkoop beschikbare financiële activa – – Nettoresultaat op financiële verplichtingen die tegen geamortiseerde kostprijs worden gewaardeerd - Rentelasten uit hoofde van financiële verplichtingen tegen geamortiseerde kostprijs Rentebaten banksaldi, uitgegeven leningen, debiteuren, overige vorderingen en deposito's Ontvangen en betaalde fees anders dan voor het berekenen van de effectieve rentevoet Bijzondere waardeverminderingen op uitgegeven leningen en vorderingen Ineffectieve deel van wijzigingen in de reële waarde van afdekkingen van netto-investeringen in buitenlandse entiteiten Netto financiële baten en lasten – – Nettoresultaat op derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden - Waardewijzigingen van commodity derivaten – Nettoresultaat op derivaten aangehouden voor handelsdoeleinden - Waardewijzigingen van overige derivaten Overige bedrijfskosten NUON JAARVE RSL AG 2007 147 In onderstaande tabel is aangegeven welke baten en lasten uit hoofde van financiële instrumenten in het eigen vermogen zijn verantwoord: Impact op het vermogen uit hoofde van financiële instrumenten <> € miljoen 2007 Effectieve deel van wijzigingen in de reële waarde van kasstroomhedges Nettowijziging in de reële waarde van kasstroomhedges overgebracht naar de winst-en-verliesrekening Effectieve deel van wijzigingen in de reële waarde van afdekkingen van netto-investeringen in buitenlandse entiteiten Totaal verantwoord in kasstroom hedge-reserve Noot 37 Het gebruik van aannames, veronderstellingen en schattingen in de jaarrekening (kritische waarderingsgrondslagen) Nuon stelt haar jaarrekening op in overeenstemming met International Financial Reporting Standards die door de Europese Commissie zijn goedgekeurd voor gebruik in de Europese Unie. Bij het opstellen van de jaarrekening en de waardering van bepaalde posten in de jaarrekening maakt Nuon gebruik van aannames, veronderstellingen en schattingen. Deze zijn in belangrijke mate gebaseerd op ervaringen uit het verleden en op een zo betrouwbaar mogelijke schatting door het management van Nuon van de specifieke omstandigheden die -naar de mening van het management- gegeven de situatie van toepassing zijn. Veelal betreffen de gehanteerde veronderstellingen, aannames en schattingen in de jaarrekening verwachtingen omtrent toekomstige ontwikkelingen. De werkelijke ontwikkelingen kunnen afwijken van de gehanteerde veronderstellingen en aannames, waardoor de werkelijke uitkomst in belangrijke mate kan afwijken van de huidige waardering van een aantal posten in de jaarrekening. De gehanteerde veronderstellingen, aannames en schattingen kunnen derhalve een significante invloed hebben op vermogen en resultaat. In deze paragraaf wordt ingegaan op de belangrijkste gebieden waar de waardering van de desbetreffende posten in sterke mate wordt beïnvloed door de gehanteerde veronderstellingen, aannames en schattingen. Energie commodity-contracten bestemd voor eigen gebruik Nuon maakt voor de opwek van elektriciteit en de levering aan haar klanten gebruik van energie commodity-contracten voor de fysieke aan- en verkoop van olie, gas, kolen, elektriciteit en CO2-emissierechten. In tegenstelling tot de energie commodity-contracten die voor handelsdoeleinden worden aangehouden en de contracten die als afdekkingsinstrumenten (hedges) worden gebruikt, worden de energie commodity-contracten die bestemd zijn voor eigen gebruik niet tegen reële waarde gewaardeerd, maar wordt het ‘accrual accounting’-concept toegepast. Dit houdt in dat geen rekening wordt gehouden met tussentijdse waardestijgingen, maardat op het moment van levering de transactie tegen de dan van toepassing zijnde prijzen wordt verwerkt als aanrespectievelijk verkoop. Gezien de onzekerheden met betrekking tot de toekomstige productie vindt optimalisatie plaats. 148 2006 18 104 -59 -66 -2 2 -43 40 Dit leidt er toe dat de verwachte inkoop, verkoop en productie -en hieruit voortvloeiend: de aangegane aan- en verkoopcontractenafwijken van de werkelijke inkoop, verkoop en productie. Ondanks het feit dat in economische zin sprake is van een volledig afgedekte positie, wordt op grond van het voorgaande voor IFRS-rapportagedoeleinden een deel van de energie commodity-contracten die bestemd zijn voor eigen gebruik tegen reële waarde gewaardeerd en worden de fair value-mutaties van deze contracten in het resultaat verwerkt. Het deel van de contracten voor eigen gebruik dat tegen reële waarde wordt gewaardeerd, wordt bepaald op grond van een analyse van historische gegevens ten aanzien van de verwachte en werkelijke productie en verkopen. Jaarlijks wordt deze aanname geactualiseerd op basis van de werkelijke productie en verkopen van het afgelopen jaar. De gehanteerde aanname ten aanzien van het deel van de contracten voor eigen gebruik dat wordt gewaardeerd tegen reële waarde kan een significante invloed uitoefenen op de resultaten. De totale handelsresultaten inclusief fair value-mutaties van energie commodity-contracten die in de resultaten zijn verantwoord, bedroegen in 2007 een bate van € 158 miljoen (2006: een bate van € 130 miljoen). In dit bedrag is een bate van € 113 miljoen begrepen die is toe te wijzen aan fair value-mutaties van energie commodity-contracten voor eigen gebruik (2006: een last van € 179 miljoen). Bepaling van voorzieningen inzake personeelsbeloningen De voorziening voor vergoedingen na uitdiensttreding en overige langetermijnpersoneelsbeloningen wordt actuarieel bepaald op basis van veronderstellingen omtrent toekomstige ontwikkelingen van bijvoorbeeld salarissen, WAO-/WIA-uitkeringen, premies ziektekostenverzekeringen, -statistisch onderbouwde- aannames ten aanzien van sterftekansen, uittredingskansen en kansen op arbeidsongeschiktheid. Dit complex van aannames, tezamen met de gehanteerde disconteringsvoet, leidt ertoe dat de gehanteerde veronderstellingen en aannames van invloed zijn op de waardering van de voorzieningen inzake personeelsbeloningen en de resultaten. Levensduur en restwaarde van en bijzondere waardeverminderingen op materiële vaste activa Bij de bepaling van de boekwaarde van materiële vaste activa wordt gebruikgemaakt van schattingen van de afschrijvingstermijnen, die zijn afgeleid van de verwachte technische en economische levensduur van het betrokken actief, en restwaarden. Jaarrekening Als gevolg van technologische ontwikkelingen, ontwikkelingen in marktomstandigheden en veranderingen in het gebruik van het betrokken actief, kunnen de verwachte technische en economische levensduur en de geschatte restwaarde van het betrokken actief veranderen. Bovendien kunnen voornoemde factoren aanleiding geven tot het verantwoorden van een bijzondere waardevermindering. Bij het bepalen van de omvang van bijzondere waardeverminderingen worden schattingen gemaakt van zowel de verkoopopbrengst, verminderd met de verkoopkosten, als de bedrijfswaarde. De verkoopopbrengst, verminderd met de verkoopkosten, wordt afgeleid van aannames ten aanzien van de mogelijke verkoopprijs van een bepaald actief. De werkelijke verkoopopbrengst en de daarmee samenhangende kosten in geval van een afstoting kunnen afwijken van de gehanteerde veronderstellingen. De bedrijfswaarde is gebaseerd op de gedisconteerde waarde van de verwachte, toekomstige kasstromen, die worden afgeleid uit de businessplannen voor de komende jaren die met het betrokken actief samenhangen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met mogelijke negatieve ontwikkelingen bij klanten -zoals surseances van betalingen en faillissementen- die mogelijk zouden kunnen leiden tot een bijzondere waardevermindering. Het is mogelijk dat Nuon in de toekomst gedwongen is om, als gevolg van wijzigingen in (markt)omstandigheden, additionele bijzondere waardeverminderingen te verantwoorden. Bijzondere waardeverminderingen op goodwill Onder IFRS wordt niet op goodwill afgeschreven, doch dient jaarlijks aan de hand van een test op bijzondere waardeverminderingen (impairment test) te worden vastgesteld of sprake is van een bijzondere waardevermindering van de goodwill. Voor goodwill geldt, dat eerder genomen bijzondere waardeverminderingsverliezen in latere jaren niet meer worden teruggedraaid indien blijkt dat de waarde is toegenomen. Bij het uitvoeren van een test op bijzondere waardeverminderingen worden schattingen gemaakt van zowel de verkoopopbrengst, verminderd met de verkoopkosten, als de bedrijfswaarde. De schatting van de verkoopopbrengst, verminderd met de verkoopkosten, is gebaseerd op beschikbare informatie omtrent beurskoersen, marktprijzen, recente transacties van soortgelijke bedrijven en concreet ontvangen biedingen. De werkelijke opbrengsten en geschatte verkoopkosten in geval van een afstoting kunnen afwijken van de gehanteerde veronderstellingen. Wat betreft de schatting van de bedrijfswaarde geldt dat deze is gebaseerd op de gedisconteerde waarde van de verwachte, toekomstige kasstromen van de betrokken deelnemingen en dochterondernemingen. De werkelijke kasstromen kunnen afwijken van de kasstromen in het businessplan. Bovendien is de gehanteerde disconteringsvoet van invloed op de uiteindelijke bedrijfswaarde. Het is mogelijk dat Nuon in de toekomst gedwongen is om, als gevolg van wijzigingen in (markt)omstandigheden, additionele bijzondere waardeverminderingen te verantwoorden. De waardering van debiteuren Nuon beoordeelt periodiek de volwaardigheid van vorderingen op basis van ervaringen uit het verleden en specifieke ontwikkelingen bij haar klanten. Op grond van deze beoordeling worden bijzondere waardeverminderingen verantwoord op debiteurensaldi. De werkelijkheid kan afwijken van de aannames die zijn gehanteerd bij het bepalen van de bijzondere waardevermindering. Voorzieningen Nuon kent een aantal verschillende soorten niet-personeelsgerelateerde voorzieningen, waaronder voorzieningen voor milieuherstelkosten, voorzieningen inzake de verkoop van deelnemingen, en voorzieningen voor verlieslatende contracten. Kenmerkend aan voorzieningen is dat deze verplichtingen zich over meerdere jaren uitspreiden en dat het management per balansdatum schattingen en aannames moet maken omtrent de kans dat een bepaalde verplichting zich voordoet, alsmede omtrent de omvang van het vermoedelijk te betalen bedrag. Er kunnen zich ontwikkelingen voordoen in de toekomst, bijvoorbeeld wijzigingen in marktomstandigheden en wetgeving, en bepaalde gerechtelijke uitspraken die ertoe leiden dat de daadwerkelijke verplichting afwijkt van de voorziening. Bovendien is Nuon betrokken bij een aantal rechtsgedingen en procedures. Per individueel geval beoordeelt het management of een voorziening noodzakelijk is op grond van de feitelijke omstandigheden. Deze beoordeling omvat zowel een bepaling van de kans van slagen van een procedure als het vermoedelijk te betalen bedrag. Omzetverantwoording Het allocatieproces is een proces waarbij door middel van ramingen de dagelijkse geproduceerde en geleverde hoeveelheden elektriciteit en gas worden bepaald, met name daar waar gebruik is gemaakt van cijfers betreffende standaardjaarverbruik in de consumenten- en zakelijke markt. Deze ramingen worden na verloop van tijd opnieuw bekeken en het aan verbruikers gealloceerde verbruik wordt gecorrigeerd voor de feitelijke hoeveelheden die via meteropname zijn verkregen (‘reconciliatie’). De wettelijke afspraken inzake reconciliatie schrijven een afhandeling voor binnen 17 maanden na het einde van de maand van levering. De verwachte resultaten uit reconciliatie zijn zo nauwkeurig mogelijk geraamd en in de jaarrekening verwerkt, maar de uiteindelijke vereffening kan leiden tot resultaateffecten in de toekomst. Belastingen Bij het opmaken van de jaarrekening besteedt Nuon veel aandacht aan de beoordeling van alle van belang zijnde fiscale risico’s en is de actuele belastingpositie naar beste inzichten in de jaarrekening verwerkt. Wijzigende inzichten, bijvoorbeeld als gevolg van definitieve aanslagen over eerdere jaren, kunnen leiden tot additionele belastinglasten of -baten. Bovendien kunnen nieuwe belastingrisico’s ontstaan. Bij de waardering van latente belastingvorderingen, met name op het gebied van voor waartse verliescompensatie en latenties verband houdende met de verschillen tussen fiscale boekwaarden en de boekwaarden in de jaarrekening van materiële vaste activa, worden aannames gemaakt omtrent de mate waarin en de termijn waarop deze vorderingen kunnen worden gerealiseerd. Dit gebeurt onder meer op basis van businessplannen. Daarnaast worden bij het opstellen van de jaarrekening aannames gemaakt omtrent de tijdelijke en permanente verschillen tussen de boekwaarde en de fiscale waardering. De werkelijke situatie kan afwijken van de aannames die zijn gehanteerd bij de bepaling van latente belastingposities, onder meer als gevolg van verschillen van inzicht en veranderingen in fiscale weten regelgeving. NUON JAARVE RSL AG 2007 149 Enkelvoudige jaarrekening Enkelvoudige balans per 31 december, vóór winstbestemming <> € miljoen Activa 2007 Noot 2006 Vaste activa Investeringen in en vorderingen op deelnemingen Latente belastingvorderingen Overige vorderingen 5.618 – 2 Totaal vaste activa 3.086 [38] 550 [39] 14 5.620 [39] 3.650 Vlottende activa Vorderingen op dochterondernemingen Overige vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa 150 – 80 856 1.549 53 798 [40] 936 2.400 6.556 6.050 Jaarrekening Enkelvoudige balans per 31 december, vóór winstbestemming <> € miljoen Eigen vermogen en verplichtingen 2007 Noot 2006 Eigen vermogen Aandelenkapitaal Agioreserve Hedge-reserve Reserve translatieverschillen Wettelijke reserves Overige reserves Resultaat boekjaar [41] 684 671 2 -4 249 3.180 875 Totaal eigen vermogen Voorzieningen 668 687 56 -6 158 2.841 763 5.657 5.167 131 215 Langlopende verplichtingen Achtergestelde leningen Overige langlopende leningen [42] [43] 104 134 Totaal langlopende verplichtingen 107 150 238 257 189 341 530 411 411 6.556 6.050 Kortlopende verplichtingen Verplichtingen aan dochterondernemingen Kortlopende verplichtingen en overlopende passiva Totaal kortlopende verplichtingen Totaal eigen vermogen en verplichtingen – Enkelvoudige winst-en-verliesrekening <> € miljoen 2007 Noot 2006 Resultaat deelnemingen na belastingen 51 824 703 Nettoresultaat 875 763 Saldo overige baten en lasten na belastingen 60 [45] NUON JAARVE RSL AG 2007 151 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Waarderingsgrondslagen voor de enkelvoudige jaarrekening In de enkelvoudige jaarrekening heeft Nuon gebruikgemaakt van de optie in Titel 9 Boek 2 BW om de enkelvoudige jaarrekening op te stellen volgens de IFRS-grondslagen die worden gehanteerd in de geconsolideerde jaarrekening. Op grond van artikel 402 Boek 2 BW, is in de enkelvoudige jaarrekening een verkorte winsten-verliesrekening opgenomen. In aanvulling op de waarderingsgrondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening zijn hieronder enkele waarderingsgrondslagen die specifiek gelden voor de enkelvoudige jaarrekening weergegeven. Deelnemingen in dochterondernemingen Deelnemingen in dochterondernemingen worden gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde, die is bepaald op basis van de IFRS-grondslagen die worden gehanteerd in de geconsolideerde jaarrekening, gecorrigeerd voor de waarde van de betaalde goodwill bij overname, verminderd met eventuele bijzondere waardeverminderingsverliezen op goodwill. Wettelijke reserve ongerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten Een wettelijke reserve, in de vorm van een herwaarderingsreserve, wordt aangehouden voor ongerealiseerde waardestijgingen van financiële instrumenten die in het resultaat zijn verwerkt en waarvoor geen frequente marktnoteringen bestaan. Bij Nuon betreft dit de energie commodity-contracten in olie, gas, kolen, elektriciteit en CO2-emissierechten die niet via een officiële beurs (bijv. APX, Endex) worden verhandeld, de zogeheten ‘over the counter’ of OTC-contracten. Voor de ongerealiseerde fair valuemutaties van deze contracten van in totaal € 249 miljoen wordt een wettelijke reserve aangehouden (2006: € 158 miljoen). Noot 38 Investeringen in deelnemingen Investeringen in deelnemingen <> € miljoen Investeringen in dochterondernemingen Boekwaarde per 1 januari 2006 Investeringen in deelnemingen 2.260 Vorderingen op deelnemingen Totaal 49 1 2.310 291 – – 291 – -42 – -42 -179 -1 – -180 703 – – 703 16 – – 16 Mutaties 2006 Investeringen Desinvesteringen Ontvangen dividend Resultaat boekjaar Mutatie hedge-reserve Valutaomrekeningsverschillen en overige mutaties -12 1 -1 -12 Totaal 819 -42 -1 776 3.079 7 – 3.086 1.918 -159 820 -55 – – 4 – 2 – – – 1.920 -159 824 -55 Totaal 2 2.526 – 4 – 2 2 2.532 Boekwaarde per 31 december 2007 5.605 11 2 5.618 Boekwaarde per 31 december 2006 Mutaties 2007 Investeringen Ontvangen dividend Resultaat boekjaar Mutatie hedge-reserve Valutaomrekeningsverschillen en overige mutaties 152 Jaarrekening Noot 39 Latente belastingvorderingen en overige vorderingen De post latente belastingvorderingen inzake materiële vaste activa is ontstaan als gevolg van verschillen tussen de boekwaarden in de jaarrekeningen enerzijds en de fiscale boekwaarden anderzijds per 1 januari 1998, het jaar waarin Nuon belastingplichtig werd. Met de belastingautoriteiten is in 2004 overeenstemming bereikt over de fiscale boekwaarde van de netwerkactiva per 1 januari 1998 (de vaststellingsovereenkomst d.d. 4 november 2004). In 2007 is de latente belastingvordering inzake de netwerkactiva tegen de boekwaarde overgedragen aan de netwerkvennootschappen van Nuon. De post wijziging tarief vennootschapsbelasting in 2006 houdt verband met de aanpassing van de belastingtarieven van 29,6% in 2006 naar 25,5% vanaf 2007. Dit heeft geleid tot een daling van de post latente belastingvorderingen en een additionele belastinglast van € 77 miljoen in 2006. Ultimo 2007 zijn latente belastingvorderingen ten bedrage van € 70 miljoen (2006: € 53 miljoen) inzake verliezen die voor voorwaartse verliescompensatie in aanmerking komen, niet gewaardeerd. De uiteindelijke realisatie van deze verliezen hangt af van de beschikbaarheid van toekomstig belastbaar inkomen tijdens de perioden waarin deze tijdelijke verschillen verrekenbaar worden. Latente belastingvorderingen en overige vorderingen <> € miljoen Latente belastingvorderingen Boekwaarde per 1 januari 2006 Overige vorderingen 658 14 Totaal 672 Mutaties 2006 Rechtstreekse mutatie eigen vermogen inzake hedging -7 – -7 Wijziging tarief vennootschapsbelasting -77 – -77 Realisatie tijdelijke verschillen -24 -24 – Overige mutaties – 1 1 Aflossingen – -1 -1 -108 – -108 550 14 564 -24 -526 – -550 – – -12 -12 -24 -526 -12 -562 – 2 2 Totaal Boekwaarde per 31 december 2006 Mutaties 2007 Realisatie tijdelijke verschillen Interne overdracht Aflossingen Totaal Boekwaarde per 31 december 2007 Noot 40 Liquide middelen Noot 41 Eigen vermogen In het saldo liquide middelen ultimo 2007 zijn geen liquide middelen begrepen waarover Nuon niet vrij kan beschikken (2006: € 3 miljoen). Voor het mutatieoverzicht van het eigen vermogen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening. In aanvulling op dit overzicht dient ten behoeve van het enkelvoudige eigen vermogen te worden vermeld, dat een wettelijke reserve is gevormd voor de ongerealiseerde waardemutaties van OTC-contracten, ten bedrage van € 249 miljoen (2006: € 158 miljoen). Deze reserve is gevormd ten laste van de overige reserves. NUON JAARVE RSL AG 2007 153 Noot 42 Voorzieningen Voorzieningen <> € miljoen Ziektekosten na pensionering Boekwaarde per 1 januari 2006 22 Reorganisatiekosten Overige Verkoop personeels- MilieuhersteldeelOverige voorzieningen kosten nemingen voorzieningen 76 88 20 126 33 Totaal 365 Mutaties 2006 Dotaties Onttrekking – – 16 – – – 16 -6 -25 -5 -3 – -2 -41 Rentedotatie – 3 – – 2 – 5 Afwikkelingen – – – – -128 -2 -130 Totaal -6 -22 11 -3 -126 -4 -150 Boekwaarde per 31 december 2006 16 54 99 17 – 29 215 – 4 -9 – – -5 -12 1 -23 – – -34 – 4 -31 3 – -24 – – – – – – – – – – – – -18 – -3 – – -21 -30 9 -66 3 – -84 11 20 75 17 – 8 131 Mutaties 2007 Vrijval Dotaties Onttrekking Rentedotatie Afwikkelingen Totaal Boekwaarde per 31 december 2007 De post ziektekosten na pensionering bestaat voornamelijk uit de regeling inzake de ziektekostenverzekering van gepensioneerde medewerkers. Deze verplichting is niet bij een pensioenfonds of externe verzekeraar ondergebracht. Aan het eind van 2007 bedroeg de reorganisatievoorziening € 20 miljoen (2006: € 54 miljoen). De overige personeelsvoorzieningen bestaan met name uit de voorziening voor jubileumuitkeringen (bij het bereiken van 10-, 20-, 30- en 40-jarig dienstverband) en de voorziening voor werktijdverkorting voor oudere werknemers, een overgangsregeling die in de CAO van december 2005 is gecreëerd voor oudere werknemers en die hun de mogelijkheid biedt om in de toekomst minder te gaan werken. 154 De voorziening milieuherstelkosten houdt verband met verwachte verplichtingen uit hoofde van grondvervuiling. De voorziening voor verkoop deelnemingen heeft betrekking op een voorziening voor mogelijke verplichtingen voor niet-marktconforme kosten die het gevolg waren van door Nuon afgegeven garanties ten tijde van de verkoop van een deelneming in productieonderneming EPON. Gedurende 2006 is vast komen te staan dat de verplichting is komen te vervallen. Derhalve is de voorziening in 2006 vrijgevallen ten gunste van het resultaat. Jaarrekening Noot 43 Langlopende leningen Langlopende leningen <> € miljoen 2007 2006 Boekwaarde per 1 januari 257 386 Mutaties Totaal 55 – -73 -1 -19 -129 Boekwaarde per 31 december 238 257 Nieuwe leningen Vrijval Reguliere aflossingen volgend boekjaar Extra aflossingen boekjaar 71 -91 -84 -25 De rentevoeten en de aflossingen van de langlopende schulden kunnen als volgt worden gespecificeerd: Langlopende leningen inclusief kortlopend deel <> € miljoen Achtergestelde leningen Onderhandse en groene leningen Medium Term Notes Banken Overig Effectief interestpercentage 2006 2007 7,0% 7,0% 3,4% 3,5% 4,3% 4,3% 8,2% 8,2% 6,6% 3,5% Totaal Achtergestelde leningen Deze leningen zijn door aandeelhouders ter beschikking gesteld. Zij zijn ten opzichte van de andere schuldverplichtingen achtergesteld. Kortlopend deel 2007 2006 3 59 7 – 2 71 5 58 18 – 3 Langlopend deel 2007 2006 104 107 118 125 3 11 2 2 11 12 84 238 257 Noot 45 Saldo overige baten en lasten na belastingen Het saldo van de overige baten en lasten na belastingen (€ 51 miljoen) bestaat met name uit de opbrengsten van concernbrede activiteiten op holdingniveau. Overige langlopende leningen Van het ultimo 2007 uitstaande bedrag aan onderhandse en groene leningen ten bedrage van € 118 miljoen (2006: € 125 miljoen) zijn geen leningen door aandeelhouders verstrekt (2006: € 2 miljoen). Noot 44 Voorwaardelijke activa en verplichtingen De vennootschap heeft zich conform artikel 403 Boek 2 BW hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor de uit de rechtshandelingen voortvloeiende schulden van een groot aantal in de overige gegevens opgenomen dochterondernemingen. Aan het eind van 2007 had Nuon voor een bedrag van € 276 miljoen (2006: € 278 miljoen) aan ‘parent company guarantees’ afgegeven ten behoeve van dochterondernemingen. In opdracht van Nuon is ultimo boekjaar voor € 91 miljoen (2006: € 82 miljoen) aan bankgaranties afgegeven. Amsterdam, 25 maart 2008 Raad van Commissarissen Raad van Bestuur De heer W. Meijer, Voorzitter Mevrouw J.B. Irik, Vice-voorzitter De heer P. Bouw De heer D.J. Haank De heer P.F. van der Heijden De heer A.M.C.A. Hooijmaijers De heer B.J.J.M. Huesmann De heer L. Koopmans De heer J.H. Schraven De heer G. Ybema De heer H. Zwarts De heer L.M.J. van Halderen, Voorzitter De heer D.G. Vierstra De heer P.H.F. Erich De heer Ø. Løseth NUON JAARVE RSL AG 2007 155 Overige gegevens Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van n.v. Nuon Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit Jaarverslag 2007 op pagina 77 tot en met 155 opgenomen jaarrekening 2007 van n.v. Nuon te Amsterdam gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2007, winst-en-verliesrekening, mutatieoverzicht eigen vermogen en kasstroomoverzicht over 2007 alsmede uit een overzicht van de belangrijkste grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans per 31 december 2007, en de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2007 met de toelichting. van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de vennootschap. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de Raad van Bestuur van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur De Raad van Bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van n.v. Nuon per 31 december 2007 en van het resultaat en de kasstromen over 2007 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van n.v. Nuon per 31 december 2007 en van het resultaat over 2007 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Amsterdam, 25 maart 2008 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Drs. R. Dekkers RA Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg 156 Jaarrekening Winstbestemming De winstbestemming is geregeld in artikel 33 van de statuten. De tekst daarvan luidt: Artikel 33: Winst. Uitkering ten laste van de reserves. 1. Jaarlijks wordt door de Raad van Bestuur onder goedkeuring van de Raad van Commissarissen vastgesteld welk deel van de uitkeerbare winst -het positieve saldo van de winst-en-verliesrekening- wordt gereserveerd. 2. De winst na reservering ingevolge het voorgaande lid staat ter beschikking van de Algemene Vergadering. 3. Winstuitkeringen kunnen slechts plaatshebben tot ten hoogste het uitkeerbare deel van het eigen vermogen. 4. Uitkering van winst geschiedt na vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. 5. De Raad van Bestuur kan onder goedkeuring van de Raad van Commissarissen besluiten tot uitkering van interimdividend, met inachtneming van het bepaalde in lid 3 en met inachtneming van het overigens in de wet bepaalde. 6. De Algemene Vergadering kan op voorstel van de Raad van Bestuur dat is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen besluiten tot uitkeringen aan aandeelhouders ten laste van het uitkeerbare deel van het eigen vermogen. Voorstel winstbestemming <> € miljoen 2007 Overige reserves 413 462 Totaal 875 Dividend 2007 Voorstel dividend 2007 Het dividend 2007 wordt vastgesteld op € 413 miljoen. Dit is gelijk aan 45% van de nettowinst uit gewone bedrijfsuitoefening exclusief bijzondere posten die niet hebben geleid tot kasstromen. NUON JAARVE RSL AG 2007 157 Commissie van Aandeelhouders De Commissie van Aandeelhouders stelt er prijs op verslag uit te brengen over haar werkzaamheden. Op grond van de artikelen 158 lid 10, 159 lid 3 en 161 lid 2 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bevoegd om de in die artikelen genoemde bevoegdheden inzake aanbeveling, benoeming en ontslag van leden van de Raad van Commissarissen aan de Commissie van Aandeelhouders over te dragen voor de duur van ten hoogste twee jaar. De hier bedoelde overdracht aan de Commissie van Aandeelhouders kan door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders steeds ongedaan gemaakt worden. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft op 24 april 2006 besloten: ■ Om de ingestelde Commissie van Aandeelhouders te continueren; ■ De provincies Gelderland, Fryslân1, Noord-Holland, de gemeenten Amsterdam, Leiden (namens alle oud-EWRgemeenten), Lelystad (namens alle oud-Gamog-gemeenten), de N.V. Houdstermaatschappij GKNH en de N.V. Houdstermaatschappij EZW tot leden van de Commissie van Aandeelhouders te benoemen; ■ Dat de hiervoor genoemde aandeelhouders in de Commissie van Aandeelhouders worden vertegenwoordigd door degenen die hen vertegenwoordigen in het zogenoemde Grootaandeelhoudersoverleg; ■ Om de bevoegdheden van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders die haar volgens artikelen 158 10, 159 lid 3 en 161 lid 2 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek toekomen voor de wettelijk toegestane maximumtermijn van twee jaar, dat wil zeggen tot na afloop van de jaarvergadering in 2008, aan de Commissie van Aandeelhouders over te dragen. Het aanbevelingsrecht van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt op grond van bovenstaande uitgeoefend door de Commissie van Aandeelhouders. De heren W. Meijer, A.M.C.A. Hooijmaijers en H. Zwarts zijn overeenkomstig het rooster van aftreden na afloop van de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 25 april 2007 afgetreden. Hierdoor ontstonden in 2007 drie vacatures in de Raad van Commissarissen. De heren Meijer, Hooijmaijers en Zwarts hebben aangegeven voor herbenoeming beschikbaar te zijn. Bij brief van 2 januari 2007 zijn de Centrale Ondernemingsraad en de Commissie van Aandeelhouders door de Raad van Commissarissen omtrent de drie ontstane vacatures en bijbehorende profielen op de hoogte gesteld. Ter zake van één vacature -die van de heer Zwarts- gold het versterkte recht van aanbeveling van de Centrale Ondernemingsraad. Bij brief van 28 februari 2007 heeft de Commissie van Aandeelhouders medegedeeld geen gebruik te maken van haar aanbevelingsrecht. De verwachting is dat de Raad van Bestuur in 2008 aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal voorstellen om opnieuw een Commissie van Aandeelhouders -als bedoeld in artikel 158 lid 10, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek- aan te wijzen. Amsterdam, 25 maart 2008 Commissie van Aandeelhouders 1 De Raad van Bestuur heeft de Commissie van Aandeelhouders in 2007 eenmaal geraadpleegd over de (her)benoeming van drie commissarissen. De aandelen van Fryslân zijn medio 2006 door de provincie Fryslân ondergebracht in BV Houdstermaatschappij Falcon. Financiële kalender 22 april 2008 Algemene Vergadering van Aandeelhouders ■ 14 mei 2008 Bericht eerste kwartaal 2008 ■ 4 augustus 2008 Bericht tweede kwartaal 2008 ■ 3 november 2008 Bericht derde kwartaal 2008 ■ De leden van de Raad van Commissarissen worden op voordracht van de Raad van Commissarissen benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Zowel de Algemene Vergadering van Aandeelhouders als de Centrale Ondernemingsraad hebben een versterkt recht van aanbeveling voor ten hoogste een derde van het aantal commissarissen. Indien het getal der leden van de Raad van Commissarissen niet door drie deelbaar is, wordt het naastgelegen lagere getal dat wel door drie deelbaar is in aanmerking genomen voor de vaststelling van het aantal leden waarvoor dit versterkte recht van aanbeveling geldt. 158 Data onder voorbehoud Kengetallen en begrippenlijst Kengetallen Begrippenlijst Funds from Operations/nettoschuld Capaciteitstarief ECP (Euro Commercial Paper) Nettoresultaat -gecorrigeerd voor bijzondere Het capaciteitstarief is een tarief dat wordt Een Euro Commercial Paper is een korte- posten en fair value-mutaties- plus afschrijvingen berekend voor het transport van gas en termijnwissel met looptijden van maximaal op materiële en immateriële vaste activa, elektriciteit, afhankelijk van de capaciteit 2 jaar, die wordt uitgegeven door bedrijven gedeeld door de nettoschuldpositie. van de aansluiting van de afnemer. Dit tarief in internationale geldmarkten. wordt door de netbeheerder via de leverancier Netto-investeringen doorberekend aan de afnemer. Bruto-investeringen verminderd met de ontvangen bijdragen van derden. EMTN-programma (Euro Medium Term Note-programma) CO2-emissierecht Een flexibel obligatieprogramma dat gebruikt Een recht om gedurende een bepaalde periode wordt om schuldpapieren uit te geven. Pay-out ratio een vastgestelde hoeveelheid CO2 te emitteren. De omvang, valuta en looptijden van de uit Het deel van het resultaat na belastingen, Iedere organisatie die een of meer installaties te geven obligaties zijn afhankelijk van Nuons dat wordt uitgekeerd als dividend. exploiteert met activiteiten die emissies van financieringsbehoefte. CO2 veroorzaken, is verplicht een emissieRentedekking vergunning aan te vragen. Deze vergunning FTE (Full Time Equivalent) Het 12-maands nettoresultaat -gecorrigeerd wordt verleend door de Nederlandse Equivalent van het aantal medewerkers voor bijzondere posten en fair value-mutaties- Emissieautoriteit (NEa). met een volledig dienstverband. vaste activa, plus netto financiële baten en Credit spread Gereguleerd domein lasten, gedeeld door netto financiële baten De credit spread is het verschil tussen het De taken die vastgelegd zijn in de wet en lasten. rendement op een obligatie en het rendement ten aanzien van beheer van elektriciteits- op een door de markt gehanteerde benchmark en gasnetten. Het gaat hier om: Return on Invested Capital (ROIC) (mid-swap). Dit verschil wordt veroorzaakt ■ Het nettoresultaat gedeeld door het door het kredietprofiel van de organisatie geïnvesteerde vermogen. die de obligatie uitgeeft. plus afschrijvingen op materiële en immateriële Het aanleggen, onderhouden, vernieuwen en beheren van aansluitingen op het elektriciteitsnet van minder dan 1 megawatt; ■ Het aanleggen, onderhouden, vernieuwen en beheren van gasen elektriciteitsnetten; Solvabiliteit Cross border lease Eigen vermogen gedeeld door totaal vermogen. Een cross border lease is een gestructureerde ■ Het transporteren van gas en elektriciteit; financiële transactie waarbij een bedrijf de ■ Het op doelmatige wijze waarborgen Vrije kasstroom gebruiksrechten op bepaalde materiële vaste Kasstroom uit operationele activiteiten activa verkoopt of voor lange tijd verhuurt aan verminderd met de netto-investeringen een buitenlands bedrijf en daarna terughuurt. van de veiligheid en de betrouwbaarheid van de netten; ■ Het bevorderen van de veiligheid bij het gebruik van toestellen en installaties in materiële vaste activa. die elektriciteit en gas verbruiken; DTe (Directie Toezicht Energie) Het faciliteren van de vrije markt om Werkkapitaal DTe is een directie van de Nederlandse Mede- Voorraden plus handelsvorderingen en dingingsautoriteit (NMa) en is belast met de onder andere de overstap (switchen) overlopende activa, minus kortlopende niet- uitvoering van en het toezicht op de naleving naar een andere energieleverancier rentedragende schulden minus overlopende van de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet. mogelijk te maken. ■ passiva. EB (Energiebelasting) Graaddagen Voorheen: Regulerende Energiebelasting De rekeneenheid waarmee het aantal fictieve (REB). Belasting op energieverbruik. dagen wordt aangegeven dat de gemiddelde De Energiebelasting (of ecotaks) wordt geheven etmaaltemperatuur (T) beneden de 18 °C op milieuonvriendelijke energiebronnen: (stookgrens) ligt. T is ontleend aan 24-uurlijkse kernenergie en energie opgewekt uit fossiele waarnemingen (UT) van het KNMI. brandstoffen. Groene energie vervuilt niet Indien T hoger is dan 18 °C, dan is het aantal en is daarom vrijgesteld van de ecotax. graaddagen nihil. NUON JAARVE RSL AG 2007 159 Klokkenluidersregeling NEa (Nederlandse Emissieautoriteit) Value at Risk (VaR) De procedure inzake het omgaan met een Het bevoegde gezag voor de uitvoering Het begrip Value at Risk is een methodiek vermoeden van een misstand. Het gaat hierbij van de wet over de handel in NOx- en CO2- om de verlieswaarde van een portefeuille om misstanden als een ernstig strafbaar feit, emissierechten. De werkzaamheden van de te benaderen, waarbij de verlieswaarde met het misleiden van justitie of het in gevaar NEa vallen uiteen in vergunningverlening, een bepaalde waarschijnlijkheid niet wordt brengen van de volksgezondheid. registreren van de saldi van emissierechten overschreden gedurende een gedefinieerde Klokkenluiders die een misstand aan de orde en toezicht houden. NEa is toezichthouder periode. Nuon maakt voor de berekening van stellen, mogen op geen enkele wijze nadeel op de emissiehandel en beheert onder meer de VaR in het kader van de risicobeheersing ondervinden van hun actie. Deze regeling de Registers CO2 en NOx Emissiehandel, waarin rondom commodities gebruik van Monte Carlo- is van kracht sinds 1 januari 2001. alle saldi van emissierechten van Nederlandse simulaties. Hierbij geeft de VaR het verlies op rekeningen bijgehouden worden. Handelen via basis van marktwaarde aan dat ontstaat door Leveranciersmodel de NEa is dus niet mogelijk, dit doen bedrijven een verandering die de marktprijzen, onder Een systeem waarin een consument of onderling of via handelsplatforms. normale omstandigheden, op 1 dag ondergaan en dat naar verwachting slechts 5% van de tijd kleinzakelijke klant alle energiezaken laat wordt overschreden. regelen door de leverancier. De leverancier Nieuwe marktmodel is het enige aanspreekpunt voor de klant. Dit model regelt onder andere de grootschalige De klant krijgt alleen van de leverancier een uitrol van digitale meters onder regie van Vrije domein rekening, waarop ook transportkosten van de netbeheerder. Iedere kleinverbruiker gaat Binnen het vrije domein vallen de volgende de netbeheerder staan en eventueel de kosten in de toekomst een capaciteitsgerelateerd werkzaamheden: van het gebruik van de meter. Leverancier netwerktarief betalen en huishoudens en ■ en netbeheerder maken sluitende afspraken kleinzakelijke afnemers worden voortaan over verrekening van transportkosten, volgens het leveranciersmodel beleverd. ■ Het aanbieden van meetinrichtingen; verdeling van verantwoordelijkheden en Het leveranciersbedrijf kiest voortaan het ■ Het aanleggen, onderhouden, vernieuwen vrijwarende betaling door de consument. meetbedrijf voor de klant. Mid-swap Precarioheffing Het mid-swap tarief kan worden gedefinieerd Directe belasting die geheven wordt terzake als het tarief (of de tarieven) dat overeenkomt van het hebben van voorwerpen onder, op of Warmte-activa (c.q. die overeenkomen) met een reeks actuele, boven gemeentegrond, voor de openbare dienst De activa die gebruikt worden voor waarneembare en objectieve euro renteswap bestemd. de productie van elektriciteit en warmte Het aanleggen, onderhouden, vernieuwen en beheren van aansluitingen voor gas; en beheren van elektriciteitsaansluitingen van meer dan 1 MVA en voor specifieke klantgroepen. (zie ook Warmtekrachtkoppeling). middentarieven (tussen bieden laatkoers; afgeleid van de betreffende nulrentecurve) Spark spread die betrekking hebben op de looptijd Het verschil tussen de marktprijs van Warmtekrachtkoppeling van de toekomstige kasstromen uit hoofde grondstoffen voor de productie van energie Naast de klassieke levering van elektriciteit van verplichtingen. in onze gasgestookte (spark) en kolengestookte en warmte is het ook mogelijk om warmte en Bij het bepalen van het mid-swap tarief moeten (dark) energiecentrales en de marktprijs van elektriciteit gelijktijdig lokaal te produceren: verschillende nulrente discontovoeten worden elektriciteit. een motor drijft een generator aan voor de productie van elektriciteit; de vrijkomende gebruikt voor kasstromen met een verschillende resterende termijn. Indien dit niet praktisch Stadswarmte warmte wordt gebruikt voor verwarming. uitvoerbaar is mag één discontovoet worden Een comfortabele én milieuvriendelijke energie- We spreken dan van warmtekrachtkoppeling gebruikt, mits dit bij toepassing voor alle voorziening waarbij gebruik wordt gemaakt van of WKK. Met een goed uitgevoerde WKK kan kasstromen resulteert in een contante waarde restwarmte. Bij het opwekken van elektriciteit energiebesparing gerealiseerd worden. die naar verwachting in belangrijke mate gelijk of het verbranden van afval of biomassa komt is aan de som van de contante waardes erg veel warmte vrij. Nuon gebruikt deze warmte van de afzonderlijke kasstromen die worden om het stadswarmtenet te verwarmen. Door de verdisconteerd tegen een passend nulrentetarief. centrale warmteopwekking wordt de uitstoot van schadelijke gassen, zoals CO2, sterk verminderd. 160 Colofon n.v. Nuon Spaklerweg 20 1096 BA Amsterdam Postbus 41920 1009 DC Amsterdam E-mail: [email protected] Internet: www.nuon.com Het jaarverslag is evenals voorgaande jaarverslagen online beschikbaar op onze website www.nuon.nl/verslaggeving2007 Contactinformatie Mediarelaties Spaklerweg 20, Postbus 41920, 1009 DC Amsterdam Telefoon: (020) 597 42 00, Fax: (020) 597 42 20 E-mail: [email protected] Uitgave n.v. Nuon, © n.v. Nuon, 2008 Concept en realisatie Dart, Amsterdam Fotografie n.v. Nuon Cover: Ellen Martens (fietsbrug Drachten, verlicht door Dynamicom) Portretten: Allard de Witte Themapagina's: n.v. Nuon Ronald Koelink (Bommelerwaard, pagina 23) Nuon Solar Team (Australië, pagina 52) Offshore Windpark Egmond aan Zee (pagina 61) Natide Ooink (Nuon Foundation, pagina 67) Druk Hollandia Printing, Heerhugowaard Papier Cover: OLIN Binnenwerk: Splendorgel Meer exemplaren van dit jaarverslag, de Engelse versie of het (Engelse) duurzaamheidsmagazine 2007 kunnen worden opgevraagd via www.nuon.nl/verslaggeving2007 Belangrijke dochterondernemingen en overige deelnemingen <> Per 31 december 2007 Naam Groepsmaatschappijen (geconsolideerd) Plaats n.v. Nuon Energy Sourcing Amsterdam Nuon Power Generation B.V. Utrecht Nuon Epe Gas Service B.V. Amsterdam Nuon Zuidwending B.V. Amsterdam Nuon Power Projects I B.V. Amsterdam N.V. Nuon Energy Trade & Wholesale Amsterdam N.V. NUON Duurzame Energie Amsterdam Windenergie Ontwikkelings Maatschappij B.V. Rhenen Nuon International Renewables Projects B.V. Amsterdam Nuon UK Ltd. Longrock, Penzance (Cornwall VK) Nuon Epe Gasspeicher GmbH Heinsberg (Duitsland) n.v. Nuon Netwerk Services Arnhem n.v. Nuon Infra Oost Arnhem n.v. Nuon Infra West Haarlem n.v. Nuon Transport Duiven n.v. Nuon Inkoop & Logistiek Apeldoorn Dynamicom B.V. Leiden Nuon Tecno B.V. Duiven n.v. Nuon Warmte Arnhem N.V. Nuon Business Amsterdam De Kleef B.V. Arnhem Emmtec Services B.V. Emmen Ingenieursbureau Ebatech B.V. Amsterdam Nuon Retail B.V. Amsterdam n.v. Nuon Energie Amsterdam Nuon Retail Beveiliging Service B.V. Didam Nuon Retail Installatie Service B.V. Amsterdam Feenstra Verwarming B.V. Lelystad Helianthos B.V. Arnhem Nuon Energie Advies B.V. Zutphen N.V. Continuon Netbeheer Arnhem n.v. Nuon Customer Care Center Arnhem n.v. Nuon Monitoring Zutphen Nuon Belgium N.V. Vilvoorde (België) Nuon Deutschland GmbH Berlijn (Duitsland) N.V. Nuon Facilitair Bedrijf Zutphen Nuon Finance B.V. Amsterdam Nuon ICT B.V. Amsterdam Shared Service Center B.V. Haarlem n.v. Nuon Energy & Water Investments Arnhem Professionals Addvalue B.V. Amsterdam n.v. Nuon PLB Holding Amsterdam n.v. NWB Holding Amsterdam % 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Groepsmaatschappijen (niet-geconsolideerd) N.V. KEMA Arnhem Green Mountain Energy Company Austin (Texas, VS) 25 23 ’s-Gravenhage 50 Joint ventures NoordzeeWind B.V. Een volledig overzicht van de dochterondernemingen, overige deelnemingen en joint ventures, zoals bedoeld in de artikelen 379 en 414 van Boek 2 BW Titel 9, is ten kantore van het Handelsregister te Amsterdam gedeponeerd. Vijfjarenoverzicht <> € miljoen 2007 2006 2005 2004 20031 Resultaat Netto-omzet Totaal bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Resultaat na belastingen 5.650 5.753 -4.639 1.114 1.102 875 5.598 5.017 4.843 5.727 5.268 5.046 5.095 5.424 -4.878 -4.170 -4.514 -4.888 849 1.098 532 536 796 999 429 392 763 1.138 387 259 Balans Nettowerkkapitaal Materiële vaste activa Balanstotaal Eigen vermogen Langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen Totaal rentedragend vreemd vermogen Totaal financiering Investeringen in vaste activa -203 6.072 11.601 5.657 1.174 138 1.312 -201 -194 -47 133 5.936 5.727 6.196 6.196 10.875 11.183 10.225 10.553 5.167 4.718 3.672 4.469 1.253 1.456 1.951 1.675 118 221 384 1.040 1.371 1.677 2.335 2.715 6.970 536 6.540 6.402 6.014 7.200 646 607 497 543 1.159 -401 -409 736 1.008 934 1.159 899 -190 45 -231 -1.146 -634 -650 -322 297 488 475 785 -247 62% Kasstroom Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Vrije kasstroom Ratio's Langlopende schulden in % van totaal rentedragend vreemd vermogen Eigen vermogen in % van het balanstotaal (solvabiliteit) ROIC FFO/Nettoschuldpositie Rentedekking Bedrijfsresultaat in percentage van de netto-omzet 89% 49% 16,4% n.v.t.3 45,0 19,7% 91% 87% 84% 48% 42% 36% 42% 11,9% 14,4% 6,2% 5,9% 1.111% 64% 40% 26% 15,1 6,1 6,7 5,8 15,2% 21,9% 11,0% 10,5% Aandelen x 1.000 stuks (per 31 december) Aantal uitstaande aandelen Totaal aantal aandelen 136.795 136.795 133.487 128.693 128.693 128.693 136.795 136.795 136.795 136.885 5,82 8,84 3,01 2,01 2,43 2,50 0,96 0,78 45% 45% 45% 40% 612 1.181 954 812 13 15 18 17 11.744 13.926 15.021 14.738 6.784 7.947 9.523 9.513 1.590 2.149 2.239 3.032 9.717 9.631 9.301 10.588 Informatie per aandeel Nettoresultaat (¤) Dividend (¤) Pay-out ratio2 6,47 3,02 45% Overig Duurzaam opgewekte elektriciteit, eigen opwek (GWh) Conventioneel opgewekte electriciteit, eigen opwek (TWh) CO2-emissies als gevolg van elektriciteitsproductie (kton) NOx-emissies als gevolg van elektriciteitsproductie (ton) SO2-emissies als gevolg van elektriciteitsproductie (ton) Gemiddeld aantal eigen personeelsleden (FTE's) 1 2 3 667 17 14.881 5.846 1.668 9.874 De gegevens in 2003 zijn opgesteld op basis van de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening, zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. Vanaf het boekjaar 2004 worden de cijfers opgesteld op basis van IFRS, waarbij IAS 32 en 39 worden toegepast vanaf 2005. Gecorrigeerd voor bijzondere posten die niet hebben geleid tot kasstromen in het boekjaar. Aangezien eind 2007 een nettokaspositie is ontstaan is deze in 2007 niet opgenomen. www.nuon.nl JV2007/n.v.Nuon

Bijzonder vanzelfsprekend

Recommend Documents