Bijlage 1: analyse regio s

Bijlage 1: analyse regio’s Deze bijlage bevat per provincie en regio een analyse van de (stand van de) beleid sontwikkeling en enkele facts & figures rond krimp. De stand van de beleidsontwikkeling is ontleent aan de Interbestuurlijke Voortgangsrapportage Bevolkingsdaling 2012 en aan de startdocumenten van de verschillende regio’s. Daarin worden de volgende fasen onderscheiden: (1) bewustwording, (2) visievorming, (3) planvorming, (4) pr ogrammering, (5) uitvoering en (6) verankering in de beleidscyclus.

RIGO | DSP

39

Friesland In Friesland liggen twee anticipeerregio’s (Noordwest en Noordoost Friesland). In Noordwest Friesland is de bewustwording nog gaande en wordt gewerkt aan een v isie. Met name politiek-bestuurlijk is er nog niet altijd voldoende erkenning. Deze anticipeerregio bevindt zich in de fase van visievo rming. In Noordoost Friesland is de fase van bewustwording achter de rug en is een visie uitgewerkt in plannen en pr o11 gramma’s . Dat betekent dat de fase van programmering gaande is.

PROVINCIE FRYSLAN Krimp en groei, demografische veranderingen in de provincie Fryslan, januari 2010 (basis voor de aanpak van de provincie Fryslan) Menukaart 2011-2013 (Inzet van de provincie nader beschreven)

NOORDOOST FRYSLAN (ANTICIPEER REGIO) NOORDWEST FRYSLAN (ANTICIPEER REGIO) Startdocument Noordwest Fryslan (2012 (analyse en bouwstenen voor de Streekagenda) Een Streekagenda en samenwerkingsovereenkomst worden in 2012-2013 opgesteld

- Masterplan Noordoost Fryslan (2009) - Agenda Netwerk Noord-Oost (ANNO), de provincie steunt net als de gemeente de uitvoering ervan financieel. - Startdocument Noordoost Fryslan (2012) (bundeling voornemens en maatregelen)

Verankering in reguliere denken en werken via Streekplan en Intergemeentelijke afspraken over woningbouw, bedrijventerreinen en voorzieningen.

EXPERIMENTEN FRIESLAND Dorpsgezichten Dongeradeel Rotte Kiezen Digitaal Dorpshuis

11

Rijk, VNG, IPO, Interbestuurlijke Voortgangsrapportage Bevolkingsdaling, 2012

RIGO | DSP

40

Facts & figures Noordoost Fryslân

Anticipeerregio's

krimpregio's

Nederland

2,44

2,34

2,14

2,23

-1,2%

0,5%

-2,7%

2,6%

2,5%

5,0%

2,2%

5,9%

€ 192.000

€ 222.000

€ 174.000

€ 232.000

€ 21.500

€ 23.700

€ 22.300

€ 24.100

Noordoost Fryslân (Anticipeerregio, 125.500 inw., 51.500 huish.) omvang huishouden (2012) ontwikkeling 2005-2012 inwoners huishoudens WOZ-waarde woningen (2012) gestandaardiseerd inkomen (2009) afstand tot voorzieningen (km., 2011) school voor HAVO / VWO

4,6

4,4

3,8

3,2

10,9

7,3

6,4

5,6

warenhuis

4,6

3,4

3,7

2,7

bioscoop

18,2

8,6

9,5

6,7

20,5

14,8

16,0

13,5

landbouw en industrie

0%

-7%

-9%

-7%

overige sectoren

7%

9%

4%

8%

totaal

5%

5%

1%

6%

ziekenhuis

woon-werkafstand (km., 2011) ontwikkeling aantal banen 2005-2010

Ontwikkeling bevolking en woningvoorraad, index, 2005 = 1 (CBS)

In Noordoost Fryslân is al wel sprake van enige krimp, maar gezien de ge-

1,06

middelde omvang van de huishou-

1,04

huishoudens

1,02 1,00

inwoners

dens moet de echte klap nog komen. De inkomens in de regio zijn relatief laag. De voorzieningen zijn betrekkelijk ver weg. De taxatiewaarde van de

0,98 inwoners 15-64 j.

0,96

woningen valt echter nogal mee, in vergelijking met de echte krimpgebie-

0,94

woningen

0,92

RIGO | DSP

den.

41

Woningonttrekkingen (CBS)

Het aantal woningonttrekkingen in Noordoost Fryslân sinds 2005 is zo

180 160 140 120 100 80 60 40 20 -

0,31%

gering, dat een gemiddeld woning nog aantal

0,24%

piek in 2009 staat de onttrekking op 0,18%

0,16%

zeshonderd jaar te gaan heeft. Na een een laag pitje.

0,13% 0,08% 0,05%

in % van de voorraad (gem. 0,17% per jaar)

Niet-werkende werkzoekenden als aandeel bevolking 15-64 jaar (UWV)

De werkgelegenheid in Noordoost Fryslân is tussen 2005 en 2010 ge-

9,0%

middeld gegroeid. Het aantal banen in

8,0% Noordoost Fryslân

7,0% 6,0%

Nederland

5,0%

de traditionele sectoren bleef op peil. Het aantal werkzoekenden dat zich inschrijft bij de UWV fluctueert sterker dan elders. Wie werk heeft, reist

4,0% Anticipeerregio's

3,0%

over relatief lange afstand, hetgeen impliceert dat velen werk hebben

2,0% Krimpregio's

1,0%

buiten de regio.

0,0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Transactieprijzen tussenwoningen per vierkante meter (NVM)

Per vierkante meter zijn woningen in Noordoost Fryslân niet duur. Gezien

€ 2.200

de gemiddelde WOZ-waardering € 2.000 € 1.800 € 1.600

€ 1.400 € 1.200

Noordoost Fryslân

betekent dit dat mensen hier ruim

Nederland

per meter.

wonen voor betrekkelijk weinig geld

Anticipeerregio's Krimpregio's

€ 1.000

RIGO | DSP

42

Ontwikkeling aantal transacties (alle woningtypen), index (NVM)

Het aantal woningtransacties in deze regio vertoont sinds 2007 een dalen-

1,4

de trend en wijkt daarmee niet af van

1,2

Noordoost Fryslân

het gemiddelde beeld.

1 0,8

Nederland

0,6 Anticipeerregio's

0,4

0,2

Krimpregio's

0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Door toegelaten instellingen verkochte woningen (Kadaster)

Net als in een aantal andere regio’s is in Noordoost Fryslân de verkoop van

120

huurwoningen aan het afnemen. Bij

100

nadere beschouwing is alleen de verkoop aan zittende huurders afge-

80

nomen. De verkoop op de vrije markt

60

aan zittende huurders

40

bij mutatie

20

(bij mutatie) is stabiel en schommelt net boven de veertig per jaar. Kennelijk zijn alle huurders die wilden kopen voorzien.

-

Score op de Leefbaarometer (BZK)

Zoals in de meeste plattelandsregio’s is de leefbaarheid in Noordoost Frys-

4,28

lân dik in orde. De regio heeft deze

4,26 4,24

4,22 4,2 4,18 4,16 4,14 4,12 4,1 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

RIGO | DSP

Noordoost Fryslân

voorsprong qua leefbaarheid op Ne-

Nederland

groot. Ook ten opzichte van de andere

derland sinds 1998 nog verder veranticipeerregio’s (als groep) springt


Noordoost Fryslân er uit als zeer leefbaar.

43

Facts & figures Noordwest Fryslân

Anticipeerregio's

krimpregio's

Nederland

2,36

2,34

2,14

2,23

-1,3%

0,5%

-2,7%

2,6%

2,8%

5,0%

2,2%

5,9%

€ 177.000

€ 222.000

€ 174.000

€ 232.000

€ 22.000

€ 23.700

€ 22.300

€ 24.100

Noordwest Fryslân (Anticipeerregio, 82.200 inw., 34.900 huish.) omvang huishouden (2012) ontwikkeling 2005-2012 inwoners huishoudens WOZ-waarde woningen (2012) gestandaardiseerd inkomen (2009) afstand tot voorzieningen (km., 2011) school voor HAVO / VWO

4,8

4,4

3,8

3,2

13,6

7,3

6,4

5,6

warenhuis

4,1

3,4

3,7

2,7

bioscoop

16,1

8,6

9,5

6,7

20,9

14,8

16,0

13,5

0%

-7%

-9%

-7%

10%

9%

4%

8%

7%

5%

1%

6%

ziekenhuis

woon-werkafstand (km., 2011) ontwikkeling aantal banen 2005-2010 landbouw en industrie overige sectoren totaal


In Noordwest Fryslân is als wel enige krimp in inwoners zichtbaar. Het aantal

1,06

huishoudens is tussen 2005 en 2012

1,04

huishoudens

1,02 1,00

echter nog gegroeid, de woningvoorraad zelfs nog iets meer.

inwoners


0,96

0,94

woningen

0,92

RIGO | DSP

44


Net als in Noordoost Fryslân worden in Noordwest Fryslân verhoudingsgewijs

120

niet veel woningen aan de voorraad

0,30% 0,28%

100

aantal

0,23% 80

ste zeven jaar gaat de vervanging van de

0,19%

0,08%

40

voorraad vijfhonderd jaar duren.

0,16%

0,15%

60

onttrokken. Met het tempo van de laat-

20


-


De werkgelegenheid in Noordwest Fryslân is tussen 2005 en 2010 relatief sterk

9,0%

gegroeid, vooral in de niet-traditionele

8,0% Noordwest Fryslân

7,0% 6,0%

Nederland

5,0%

sectoren. Toch werken veel inwoners buiten de regio, afgaande op de betrekkelijk grote woonwerkafstand. Het aantal niet-werkende werkzoekenden dat zich


3,0%

inschrijft bij de UWV vertoont schommelingen, vergelijkbaar met het Nederland-

2,0% Krimpregio's

1,0%

se gemiddelde.

0,0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012


In Noordwest Fryslân krijg je veel vierkante meter woning voor weinig geld.

€ 2.200

Het prijsniveau ligt laag ten opzichte van € 2.000 € 1.800 € 1.600

€ 1.400 € 1.200

Noordwest Fryslân

andere anticipeerregio’s. Dit heeft niet

Nederland

als wel met de ligging buiten de Rand-

zozeer met (dreigende) krimp te maken, stad.


€ 1.000

RIGO | DSP

45


Het aantal transacties op de koopmarkt in Noordwest Fryslân was groot in 2007

1,4

en is sindsdien teruggevallen. Deze trend

1,2

Noordwest Fryslân

1

is vergelijkbaar met die in andere regio’s. Ten opzichte van het jaar 2004 valt de

0,8

Nederland

teruggang nog mee.


0,4

0,2

Krimpregio's

0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


Het aantal verkochte corporatiewoningen piekte in 2007 en 2008 en is sinds-

140

dien stabiel rond 75 per jaar. Van een

120

neergaande trend zoals in sommige

100

andere regio’s is geen sprake. Wel is ook

80

hier te zien dat er nog maar weinig aan aan zittende huurders

60

40

zittende huurders wordt verkocht.

bij mutatie

20 -


Noordwest Fryslân scoort goed waar het de leefbaarheid betreft. Beter dan de

4,28

anticipeerregio’s als groep en veel beter

4,26 4,24

4,22 4,2 4,18 4,16 4,14 4,12 4,1 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

RIGO | DSP

Noordwest Fryslân

dan Nederland gemiddeld. Plattelands-

Nederland

op leefbaarheid.

regio’s doen het over het algemeen goed


46

Gelderland In Gelderland ligt de anticipeerregio De Achterhoek. In deze regio is de bewustwording achter de rug en wordt samen gewerkt aan de realisatie van een gezamenlijke 12 agenda . Deze regio bevindt zich in de fase ‘programmering’. ANTICIPEERREGIO ACHTERHOEK Achterhoek Agenda 2020, 2011 (gezamenlijke agenda van de acht gemeenten in de Achterhoek) Convenant Achterhoek 2020, 2011 (afspraken tussen overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Het rijk steunt met kennis, ambtelijke capaciteit en instrumenten) Startnotitie uitdagingen Achterhoek, 2012

In de Regionale Woonvisie en in de afspraken met de Provincie Gelderland worden uitspraken gedaan over terugbrengen van de woningbouw. Op deze manier wordt de Agenda vertaald in reguliere werkwijzen. De provincie overweegt inzet van eigen middelen voor herstructurering en transformatie van woningen en ander (commercieel) vastgoed.

EXPERIMENTEN Financieringsmodel Bronckhorst

12

Rijk, IPO en VNG, Interbestuurlijke Voortgangsrapportage Bevolkingsdaling, 2012

RIGO | DSP

47

Facts & figures Achterhoek

Anticipeerregio's

krimpregio's

Nederland

2,41

2,34

2,14

2,23

-0,9%

0,5%

-2,7%

2,6%

4,5%

5,0%

2,2%

5,9%

€ 229.000

€ 222.000

€ 174.000

€ 232.000

€ 23.000

€ 23.700

€ 22.300

€ 24.100

school voor HAVO / VWO

4,7

4,4

3,8

3,2

ziekenhuis

8,1

7,3

6,4

5,6

warenhuis

2,4

3,4

3,7

2,7

bioscoop

10,0

8,6

9,5

6,7

14,3

14,8

16,0

13,5

-10%

-7%

-9%

-7%

overige sectoren

9%

9%

4%

8%

totaal

4%

5%

1%

6%

Achterhoek (Anticipeerregio, 299.700 inw., 124.600 huish.) omvang huishouden (2012) ontwikkeling 2005-2012 inwoners huishoudens WOZ-waarde woningen (2012) gestandaardiseerd inkomen (2009) afstand tot voorzieningen (km., 2011)

woon-werkafstand (km., 2011) ontwikkeling aantal banen 2005-2010 landbouw en industrie


De Achterhoek is een ‘gemiddelde’ regio qua inkomensniveau en woning-

1,06

waarde. De krimp in inwoners is nog

1,04

huishoudens

1,02 1,00

inwoners

maar bescheiden en is nog maar net begonnen. De huishoudens zijn nog betrekkelijk groot. Er is de laatste jaren nog volop gebouwd. De toename van


0,96

het aantal woningen sinds 2005 was meer dan nodig was om de groei in het

0,94

woningen

0,92

RIGO | DSP

aantal huishoudens op te vangen.

48


Er zijn in de Achterhoek sinds 2005 enkele honderden woningen per jaar

450 400 350 300 250 200 150 100 50 -

0,35%

aan de voorraad onttrokken, met een aantal

piek in 2007. Op de totale voorraad is dit slechts een fractie (gemiddeld 0,18%

0,20% 0,22%

per jaar). Met dit tempo moet de huidi-

0,16%

0,15%

0,11% 0,06%


ge voorraad nog circa 550 jaar mee. In Oost-Groningen werden de afgelopen jaren naar verhouding twee maal zo veel woningen onttrokken.


De werkgelegenheid in de Achterhoek heeft zich positief ontwikkeld tussen

9,0%

2005 en 2010, net als in de groep anti-

8,0% Achterhoek

7,0% 6,0%

Nederland

5,0%

cipeerregio’s als geheel. Er zijn maar weinig werkzoekenden. Alleen de traditionele sectoren landbouw en industrie liepen terug in aantal banen.


3,0% 2,0%

Krimpregio's

1,0% 0,0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012


Per vierkante meter zijn woningen in de Achterhoek betrekkelijk goedkoop, zelfs

€ 2.200

voor een anticipeerregio. De prijsont€ 2.000 Achterhoek € 1.800 Nederland

€ 1.600

wikkeling blijft over een langere periode gezien iets achter bij de rest van Nederland. Dit kan te maken hebben met de verruiming van de markt als gevolg van

€ 1.400

Anticipeerregio's

de forse woningproductie (in verhouding tot de huishoudensgroei).

€ 1.200 Krimpregio's

€ 1.000

RIGO | DSP

49


Het aantal transacties op de koopwoningmarkt is sinds 2007 sterk terugge-

1,4

lopen. Hierin scoort de Achterhoek

1,2

Achterhoek

gemiddeld.

1 0,8

Nederland


0,4

0,2

Krimpregio's

0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


Het aantal verkochte corporatiewoningen fluctueert. Er wordt naar verhou-

500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 -

ding vaker bij leegkomst verkocht en minder vaak aan zittende huurders dan enkele jaren geleden. Dit beeld zien we ook in sommige andere regio’s terug. aan zittende huurders bij mutatie

Alle huurders die wilden en konden kopen hebben dat reeds gedaan of vinden het in de huidige markt niet aantrekkelijk om te kopen.


De Achterhoek scoort op vele fronten gemiddeld, maar excelleert als het gaat

4,3 4,28 4,26 4,24 4,22 4,2 4,18 4,16 4,14 4,12 4,1 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

RIGO | DSP

om leefbaarheid. Dat was al zo in 1998 Achterhoek

en dat is nog steeds het geval in 2010.

Nederland Anticipeerregio's Krimpregio's

50

Groningen In de provincie Groningen bevinden zich drie krimpregio’s: Eemsdelta, Oost Groningen en De Marne. In deze regio’s is de omslag van bestrijden naar begeleiden naar krimp grotendeels gemaakt en zijn al veel voornemens en afspraken op papier gezet. De regio’s Eemsdelta en De Marne bevinden zich in de fase van uitvoering. Oost Groni ngen in de fase van planvorming.

PROVINCIE GRONINGEN Provinciaal Actieplan bevolkingsdaling 2010-2013 (kader voor Woon en Leefbaarheidsplannen en vervolgens bestuurlijke afspraken per krimpregio) (Basis voor financiële inzet van de provincie: - reserve leefbaarheid krimpgebieden (jaarlijks 3 miljoen uit eigen middelen), om concrete projecten te ondersteunen, zoals de Stichting Waardebehoud Onroerend Goed waarin ook Acantus, VNO-NCW en Rabobank participeren. - ISV3: voor wonen en leefbaarheid in de 3 krimpgebieden. Onder meer via het Revolverend fonds Particuliere Woningverbetering via welke de gemeenten Veendam en Oldambt elk voor het jaar 2012 1,5 miljoen euro hebben gekregen. - Vrijval van diverse zorgbudgetten zijn aangemarkt voor de Krimpgebieden) Masterprogramma Zorg voor de toekomst Noord- en Oost Groningen (samenwerking met universiteiten en zorgaanbieders voor een adequaat zorgaanbod in de regio)

EEMSDELTA Pact regio Eemsdelta, 2009 (visie op wonen en voorzieningen 2009-2018) Convenant woon- en leefbaarheidsplan, 2012 In 2010 is 14,75 miljoen vanuit het rijk beschikbaar gesteld, gemeenten en provincie hebben eenzelfde bedrag op tafel gelegd. Wordt gebruikt om herstructurering mogelijk te maken

DE MARNE OOST GRONINGEN Basis woon- en leefbaarheidsplan, 2011

Regionaal woon- en leefbaarheidsplan, 2011 Met concrete afspraken met de corporatie

Groningen op koers, Convenant Groningen, Groningse gemeenten, Rijk, 2012 Inspanningen van partijen, aansluitend bij bestaand beleid en lopende initiatieven. Voor de inzet van het Rijk wordt verwezen naar het Interbestuurlijke Actieplan Bevolkingsdaling en de Interbestuurlijke Voortgangsrapportage. Dit wordt in het convenant geconcretiseerd voor de in Groningen lopende ontwikkelingen. Veel aandacht gaat uit naar financiering van ingrepen in het woningaanbod. Het Rijk gaat bijvoorbeeld mede de haalbaarheid onderzoeken van het plan voor Eemsdelta (slimmer omgaan met bestaande middelen) waarbij ook de Toolbox financieringsconstructies wordt ingezet. Ook is er aandacht voor de knelpunten rond het terugbrengen van plancapaciteit en aanpak van particuliere woningen. In het convenant is expliciet aandacht voor prestatieafspraken met corporaties en de mogelijkheid tot matching.

EXPERIMENTEN GRONINGEN Aanpak Ganzedijk Integrale aanpak Bomenbuurt Winschoten Nieuwe Planningsmethodiek Eemsdelta

RIGO | DSP

51

Oost-Groningen

Anticipeerregio's

krimpregio's

Nederland

2,25

2,34

2,14

2,23

-2,0%

0,5%

-2,7%

2,6%

1,6%

5,0%

2,2%

5,9%

€ 161.000

€ 222.000

€ 174.000

€ 232.000

€ 21.100

€ 23.700

€ 22.300

€ 24.100


4,4

4,4

3,8

3,2

ziekenhuis

7,7

7,3

6,4

5,6

warenhuis

4,5

3,4

3,7

2,7

bioscoop

14,1

8,6

9,5

6,7

21,2

14,8

16,0

13,5

-8%

-7%

-9%

-7%

overige sectoren

3%

9%

4%

8%

totaal

0%

5%

1%

6%

Oost-Groningen (Krimpregio, 150.800 inw., 67.100 huish.) omvang huishouden (2012) ontwikkeling 2005-2012 inwoners huishoudens WOZ-waarde woningen (2012) gestandaardiseerd inkomen (2009) afstand tot voorzieningen (km., 2011)



Oost-Groningen springt er uit doordat niet alleen het aantal inwoners sterk

1,06

terugloopt, maar zelfs het aantal huis-

1,04

huishoudens

1,02 1,00

inwoners

houdens de laatste jaren nog maar nauwelijks groeit. Ook het inkomensniveau en woningwaarde zijn in Groningen laag, zelfs voor een krimpregio.


0,96

0,94

woningen

0,92

RIGO | DSP

52


Sinds 2005 zijn er in Oost-Groningen verhoudingsgewijs meer woningen

450 400 350 300 250 200 150 100 50 -

0,62% 0,62%

gesloopt (onttrokken) dan in alle andeaantal

0,49%

re hier beschouwde krimpen anticipeerregio’s, uitgezonderd Eemsdelta.

0,36% 0,25%

0,22% 0,16%

Daarbij is wel sprake van een sterke in % van de voorraad (gem. 0,39% per jaar)

fluctuatie. Vooral in 2005 en 2006 zijn veel woningen onttrokken. Met het tempo van de afgelopen zeven jaar moet een gemiddelde woning nog circa 250 jaar mee.


De werkgelegenheid stagneert in OostGroningen. In de traditionele sectoren

10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

neemt het aantal banen zelfs af. Niet Oost-Groningen Nederland

verwonderlijk dat er relatief veel mensen op zoek zijn naar werk. Degenen die al wel aan het werk zijn, leggen relatief lange afstanden af naar hun

Anticipeerregio's

werk. Velen zullen werk hebben buiten de regio.

Krimpregio's


Woningen zijn erg goedkoop in OostGroningen. De transactieprijzen per

€ 2.200

vierkante meter zijn tussen 2004 en € 2.000 Oost-Groningen € 1.800 Nederland

€ 1.600

2011 nauwelijks gestegen. De woningvoorraad is nog enigszins gegroeid, meer dan strikt nodig was voor de huishoudensaanwas. Daarmee is de

€ 1.400

Anticipeerregio's

markt verder verruimd.


€ 1.000

RIGO | DSP

53


Rond 2007 is er een piek geweest in het aantal transacties op de koopwo-

1,6

ningmarkt. Daarna volgde een sterke

1,4 Oost-Groningen

1,2 1

terugval.

Nederland

0,8 0,6

Anticipeerregio's

0,4

0,2

Krimpregio's

0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


We zien in Oost-Groningen een gestage teruggang in de verkoop van corpo-

250

ratiewoningen. In 2011 bedroeg het

200

aantal verkochte woningen nog maar een derde van dat in 2004. Aanvanke-

150

lijk werd nog een deel aan zittende aan zittende huurders

100

bij mutatie

50

huurders verkocht, maar recent alleen nog maar bij mutatie. Het lijkt er sterk op dat hier sprake is van verzadiging, althans in dit marktsegment.

-


De leefbaarheid in Oost-Groningen is gemiddeld voor een krimpregio en dus

4,24

beter dan gemiddeld in Nederland. In

4,22

Oost-Groningen

4,2 4,18

Nederland

2002 was het verschil met het landelijk gemiddelde groter. De ‘voorsprong’ is sindsdien kleiner geworden.


4,14 4,12

Krimpregio's

4,1 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

RIGO | DSP

54

Eemsdelta

Anticipeerregio's

krimpregio's

Nederland

2,26

2,34

2,14

2,23

-5,4% -1,5%

0,5% 5,0%

-2,7% 2,2%

2,6% 5,9%

€ 154.000 € 21.600

€ 222.000 € 23.700

€ 174.000 € 22.300

€ 232.000 € 24.100

afstand tot voorzieningen (km., 2011) school voor HAVO / VWO ziekenhuis warenhuis bioscoop woon-werkafstand (km., 2011)

6,2 9,9 4,3 25,0 22,9

4,4 7,3 3,4 8,6 14,8

3,8 6,4 3,7 9,5 16,0

3,2 5,6 2,7 6,7 13,5

ontwikkeling aantal banen 2005-2010 landbouw en industrie overige sectoren totaal

-4% 0% -1%

-7% 9% 5%

-9% 4% 1%

-7% 8% 6%

Eemsdelta (Krimpregio, 65.000 inw., 28.700 huish.) omvang huishouden (2012) ontwikkeling 2005-2012 inwoners huishoudens WOZ-waarde woningen (2012) gestandaardiseerd inkomen (2009)


Eemsdelta is duidelijk een krimpregio. De bevolking neemt in omvang af en

1,06

zelfs het aantal huishoudens is tussen

1,04

huishoudens

1,02

2005 en 2012 niet toegenomen. Voorzieningen zijn relatief ver weg in

1,00

inwoners

Eemsdelta. Ook reizen werkende ver naar hun werk. Woningen zijn er goed-


0,96

koop en de inkomens laag, ook in vergelijking met andere krimpregio’s.

0,94

woningen

0,92

RIGO | DSP

55

Woningonttrekkingen (CBS) 400

Er zijn in Eemsdelta vooral tussen 2005 en 2009 flink wat woningen aan de

1,29% 1,27%

voorraad onttrokken. Naar verhouding

350 300

aantal

0,95% 0,92%

(2005-2011) zelfs twee keer zo veel

0,80%

250 200

0,48%

150

100

is er in de hier beschouwde periode

0,16%

50


gesloopt als in de regio Oost Groningen, waar eveneens veel werd onttrokken in vergelijking met de krimpen anticipeerregio’s als groep. De totale woningvoorraad is in Eemsdelta

-

desalniettemin nauwelijks gekrompen.


Niet alleen de bevolking, ook de werkgelegenheid is recent afgenomen in

10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Eemsdelta. Ondanks afname van de Eemsdelta Nederland

‘theoretische beroepsbevolking’ (inwoners in de leeftijd 15-65 jaar) is het aantal werkzoekenden onveranderd hoog ten opzichte van de rest van

Anticipeerregio's

Nederland.

Krimpregio's


Woningen in Eemsdelta waren al relatief goedkoop en zijn de afgelopen

€ 2.200

jaren nog in prijs achtergebleven bij de € 2.000

Eemsdelta € 1.800

Nederland

€ 1.600

rest van het land en ook bij de groep krimpregio’s als geheel. Daarbij moet worden bedacht dat het hier gaat om prijzen van verkochte woningen. ‘On-

€ 1.400

Anticipeerregio's

verkoopbare’ (en leegstaande) woningen klinken in dit cijfer niet door, maar


€ 1.000

RIGO | DSP

zijn er natuurlijk wel.

56


Het aantal transacties in Eemsdelta is na een piek in 2006 scherp gedaald,

1,4

min of meer conform de landelijke

1,2

Eemsdelta

ontwikkeling.

1 0,8

Nederland

0,6

Anticipeerregio's

0,4 0,2

Krimpregio's

0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


Corporaties verkopen sinds 2004 enkele tientallen woningen per jaar. De

50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 -

laatste paar jaar is dat vrijwel uitsluitend nog bij mutatie en nauwelijks meer aan zittende huurders. Deze ontwikkeling lijkt op die in andere aan zittende huurders

regio’s.

bij mutatie


In 1998 lag de leefbaarheid in Eemsdelta op het landelijke niveau. Sindsdien

4,24

heeft de leefbaarheid zich positief

4,22

Eemsdelta

4,2 4,18

Nederland

ontwikkeld ten opzicht van Nederland als geheel en ook ten opzichte van de groep krimpregio’s.

4,16

Anticipeerregio's

4,14 4,12

Krimpregio's

4,1 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

RIGO | DSP

57

Limburg In de provincie Limburg liggen drie krimpregio’s, allen gelegen in Zuid Limburg. Noord- en Midden Limburg zijn anticipeerregio’s. In de krimpregio’s is de omslag van bestrijden naar begeleiden naar krimp gemaakt en zijn al veel voornemens en afspr aken op papier gezet. De regio Parkstad bevindt zich in de fase van uitvoering, beide andere krimpregio’s in de fase van programmering. In de anticipeerregio’s wordt sa13 mengewerkt aan beeldvorming en beleidsontwikkeling (fase visievorming).

PROVINCIE LIMBURG Verankering van het thema bevolkingsdaling in reguliere documenten, waaronder het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL) De provincie kiest voor een stevige rol en daarmee strakke sturing op de (boven-)regionale ontwikkeling van de woningvoorraad.

ZUID-LIMBURG (3 KRIMPREGIO’S) Kompas voor Zuid-Limburg, 2011 Actieprogramma Zuid Limburg 2012 (ondertekend door gemeenten, provincie, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties) Er is een Agendacommissie Zuid-Limburg ingesteld en vier thematische Stuurgroepen (economie, wonen, zorg en onderwijs) om hieraan handen en voeten te geven). Transformatiefonds Parkstad Gevoegd door provincie en gemeenten om leegstand aan te pakken. Ook de Westelijke Mijnstreek onderzoekt een transformatiefonds. Experimenten rond zorg, onderwijs en wonen

NOORD- EN MIDDEN LIMBURG (2 ANTICIPEERREGIO’S In 2012 is gestart met dialoogtafels Startdocument MiddenLimburg, 2012

Een koers voor Limburg, Convenant Limburg-Rijk, 2012 Inspanningen van partijen, aansluitend bij bestaand beleid en lopende initiatieven. Voor de inzet van het Rijk wordt verwezen naar het Interbestuurlijke Actieplan Bevolkingsdaling en de Interbestuurlijke Voortgangsrapportage. Dit wordt in het convenant geconcretiseerd voor de in Limburg lopende ontwikkelingen. Veel aandacht gaat uit naar wonen (terugbrengen plancapaciteit, aanpak particuliere voorraad, verduurzaming).

EXPERIMENTEN LIMBURG Vrieheide Krimpen in (leef-)stijl

13

Rijk, IPO en VNG, Interbestuurlijke Voortgangsrapportage Bevolkingsdaling, 2012

RIGO | DSP

58

Facts & figures Parkstad Limburg

Anticipeerregio's

krimpregio's

Nederland

2,10

2,34

2,14

2,23

-3,6%

0,5%

-2,7%

2,6%

1,3%

5,0%

2,2%

5,9%

€ 152.000

€ 222.000

€ 174.000

€ 232.000

€ 21.700

€ 23.700

€ 22.300

€ 24.100


2,7

4,4

3,8

3,2

ziekenhuis

4,4

7,3

6,4

5,6

warenhuis

2,4

3,4

3,7

2,7

bioscoop

5,6

8,6

9,5

6,7

14,2

14,8

16,0

13,5

-1%

-7%

-9%

-7%

overige sectoren

7%

9%

4%

8%

totaal

6%

5%

1%

6%

Parkstad Limburg (Krimpregio, 250.800 inw., 119.200 huish.) omvang huishouden (2012) ontwikkeling 2005-2012 inwoners huishoudens WOZ-waarde woningen (2012) gestandaardiseerd inkomen (2009) afstand tot voorzieningen (km., 2011)



Parkstad Limburg is al sterk gekrompen (kleine huishoudens) en blijft krimpen. Zelfs

1,06

het aantal huishoudens groeit nauwelijks.

1,04

huishoudens

1,02 1,00

inwoners

De regio is goedkoop en de inkomens zijn laag. Voorzieningen zijn er volop in deze stedelijke regio. Inwoners vinden verzorging, onderwijs en vermaak op korte af-


0,96

0,94

stand.

woningen

0,92

RIGO | DSP

59


Er zijn in Parkstad-Limburg sinds 2005 gemiddeld jaarlijks 330 woningen aan de

700

voorraad onttrokken. Dat is naar verhou-

0,52%

600

aantal 0,39%

500

minder dan in Oost-Groningen. 0,32%

400 300

ding meer dan in Zeeuws-Vlaanderen, maar

0,17% 0,16%

0,18%

0,19%

200 100


-


De werkgelegenheid heeft zich in Parkstad tussen 2005 en 2010 positief ontwikkeld.

12,0%

Het aantal bij de UWV ingeschreven werk-

10,0%

Parkstad Limburg

8,0% Nederland

6,0%

zoekenden is nog wel aan de hoge kant, maar het verschil met de rest van Nederland is kleiner geworden.

Anticipeerregio's

4,0% 2,0%

Krimpregio's

0,0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012


De woningprijzen in Parkstad Limburg zijn betrekkelijk stabiel en blijven daarmee iets

€ 2.200

achter bij het landelijke niveau. € 2.000 Parkstad Limburg € 1.800 Nederland

€ 1.600

€ 1.400

Anticipeerregio's


€ 1.000

RIGO | DSP

60


Ook het aantal transacties op de koopwoningmarkt vertoont betrekkelijk weinig

1,4

fluctuaties. Van een ineenstorting sinds

1,2

Parkstad Limburg

1

2007, zoals in Oost-Groningen en Zeeuws Vlaanderen, is hier geen sprake. Mogelijk

0,8

Nederland

komt dit omdat dit in Parkstad al achter de rug is. Uit andere bronnen is immers be-


0,4

kend dat Parkstad kampt met veel structurele leegstand.

0,2

Krimpregio's

0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


Net als in Oost-Groningen is de verkoop van corporatiewoningen gestaag teruggelopen

400

sinds 2004. Er wordt ook nog maar weinig

350

aan zittende huurders verkocht. De verkla-

300

ring, naar de algehele crisis op de woning-

250

markt, moet worden gezocht in verzadi-

200

150


100

bij mutatie

ging. Alle huurders die het zich konden en wilden veroorloven hebben al gekocht.

50 -


Parkstad Limburg wijkt af van andere krimpregio’s door een lagere score op

4,24

leefbaarheid. De leefbaarheid is zelfs min-

4,22 Parkstad Limburg

4,2 4,18

Nederland

4,16

der dan gemiddeld in Nederland. Dit komt onder meer door een stedelijk omgeving, met relatief veel overlast, en door de hoge werkloosheid.

4,14

Anticipeerregio's

4,12

4,1

Krimpregio's

4,08 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

RIGO | DSP

61

Noord-Limburg

Anticipeerregio's

krimpregio's

Nederland

2,34

2,14

2,23

0,5% 5,0%

-2,7% 2,2%

2,6% 5,9%

€ 220.000 € 23.200

€ 222.000 € 23.700

€ 174.000 € 22.300

€ 232.000 € 24.100

afstand tot voorzieningen (km., 2011) school voor HAVO / VWO ziekenhuis warenhuis bioscoop woon-werkafstand (km., 2011)

4,7 6,4 3,6 5,7 12,9

4,4 7,3 3,4 8,6 14,8

3,8 6,4 3,7 9,5 16,0

3,2 5,6 2,7 6,7 13,5

ontwikkeling aantal banen 2005-2010 landbouw en industrie overige sectoren totaal

-5% 8% 4%

-7% 9% 5%

-9% 4% 1%

-7% 8% 6%

Noord-Limburg (Anticipeerregio, 280.400 inw., 119.100 huish.) omvang huishouden (2012) 2,35 ontwikkeling 2005-2012 0,7% inwoners 5,9% huishoudens WOZ-waarde woningen (2012) gestandaardiseerd inkomen (2009)


In Noord-Limburg is nog nauwelijks iets te merken van enige krimp. De huishoudens

1,06

zijn relatief groot, het aantal huishoudens

1,04

huishoudens

1,02 1,00

inwoners

neemt nog toe, het aantal banen eveneens. Alleen het aantal inwoners stabiliseert en daalt licht in de leeftijdsklasse 15-65 jaar (de ‘theoretische beroepsbevolking’).


0,96 0,94

woningen

0,92

RIGO | DSP

62


Gesloopt wordt er vrijwel niet in NoordLimburg. De paar honderd woningen die

400

0,30%

350

tussen 2005 en 2011 zijn onttrokken vor-

0,28%

aantal

300 250

0,17%

0,17%

200 150

men slechts een fractie van de voorraad.

0,12% 0,08%

100

0,03%

50


-


Het aantal niet-werkende werkzoekenden in Noord-Limburg ligt op het Nederlandse

9,0%

niveau en ontwikkelt zich parallel aan dat in

8,0% Noord-Limburg

7,0% 6,0%

Nederland en in de anticipeerregio’s gemiddeld.

Nederland

5,0% 4,0%

Anticipeerregio's

3,0% 2,0%

Krimpregio's

1,0% 0,0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012


Van achterblijvende woningprijzen is in Noord-Limburg geen sprake. De transactie-

€ 2.200

prijzen bewegen zich in lijn met de landelij€ 2.000

Noord-Limburg

ke ontwikkeling.

€ 1.800

Nederland

€ 1.600 € 1.400

Anticipeerregio's


€ 1.000

RIGO | DSP

63


Net als in de rest van het land is sinds 2007 het aantal woningtransacties aan het dalen.

1,4 1,2

Noord-Limburg

1 0,8

Nederland

0,6

Anticipeerregio's

0,4 0,2

Krimpregio's

0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


Er worden in Noord-Limburg jaarlijks tussen de 200 en 250 woningen verkocht, met

450 400 350 300 250 200 150 100 50 -

uitschieters. In tegenstelling tot veel andere regio’s is er geen duidelijk dalende trend in het aantal verkopen te zien. Ook zijn er nog altijd zittende huurders onder de koaan zittende huurders bij mutatie


pers, hetgeen in veel andere regio’s niet meer het geval is.

Qua leefbaarheid scoort Noord-Limburg gemiddeld voor een anticipeerregio en

4,24

daarmee hoog voor Nederlandse begrip-

4,22

Noord-Limburg

4,2 4,18

Nederland

pen. Recent is de leefbaarheid wel iets achtergebleven bij de groep anticipeerregio’s als geheel. Het verschil is echter gering.

4,16

Anticipeerregio's

4,14 4,12

Krimpregio's

4,1 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

RIGO | DSP

64

Zeeland In Zeeland ligt de krimpregio Zeeuws-Vlaanderen (met de gemeenten Sluis, Hulst en Terneuzen) en de anticipeerregio Schouwen-Duiveland. In deze krimpregio’s is de omslag van bestrijden naar begeleiden naar krimp gemaakt en zijn al veel voorn emens en afspraken op papier gezet. Zeeuw-Vlaanderen bevindt zich in de fase van programmering en Schouwen-Duiveland in de fase van visievorming.

PROVINCIE ZEELAND Op Pad!, 2009 (beleidsvisie krimp) en Het Routepad, 2010 (provinciaal plan van aanpak krimp) Provinciaal Omgevingsplan 2012-2018 (kwantitatief en kwalitatief kader voor woningbouw. De regie ligt bij de regio’s) Economische Agenda Zeeland, 2012 De provincie heeft middelen gereserveerd voor de aanpak van bevolkingsdaling (1,9 miljoen in 2012), vooral gericht op de woningmarkt. Ook is 3 miljoen beschikbaar gesteld voor goedkope leningen aan particulieren die hun woning willen verbeteren en 1,5 miljoen voor het project Aantrekkelijk Oostburg. ZEEUWS-VLAANDEREN (KRIMPREGIO) Actieprogramma bevolkingsontwikkeling Zeeuws-Vlaanderen 2011 (provincie en gemeenten. Toekomstbestendig voorzieningenaanbod, introductie Platform Wonen Zeeuws-Vlaanderen en diverse thematische Stuurgroepen) Interim Beleid Leefbaarheid, 2012 en de Integrale uitvoeringsagenda leefbaarheid en bevolkingsontwikkeling (o.m. tijdelijk ondersteunen van bevolkingsinitiatieven) Startdocument Zeeuws-Vlaanderen, 2012

SCHOUWEN-DUIVELAND (ANTICIPEERREGIO)

Koersvast voor Zeeland, Convenant Zeeland-Rijk, 2012 Inspanningen van partijen, aansluitend bij bestaand beleid en lopende initiatieven. Voor de inzet van het Rijk wordt verwezen naar het Interbestuurlijke Actieplan Bevolkingsdaling en de Interbestuurlijke Voortgangsrapportage. Dit wordt in het convenant geconcretiseerd voor de in Zeeland lopende ontwikkelingen. Er is veel aandacht voor het onderwijs (PO en VO) om kwaliteit te borgen bij afnemende leerlingaantallen, en voor grensoverschrijdende samenwerking. EXPERIMENTEN ZEELAND Masterplan voorzieningen Zeeuws-Vlaanderen Aanpak verpaupering Grensoverschrijdend wonen Nieuwe open ruimte Samenvoegen woningen

RIGO | DSP

65

Facts & figures Zeeuws Vlaanderen

Anticipeerregio's

krimpregio's

Nederland

2,19

2,34

2,14

2,23

-1,5%

0,5%

-2,7%

2,6%

3,3%

5,0%

2,2%

5,9%

€ 173.000

€ 222.000

€ 174.000

€ 232.000

€ 23.600

€ 23.700

€ 22.300

€ 24.100


5,8

4,4

3,8

3,2

ziekenhuis

7,7

7,3

6,4

5,6

warenhuis

7,4

3,4

3,7

2,7

bioscoop

15,3

8,6

9,5

6,7

11,8

14,8

16,0

13,5

0%

-7%

-9%

-7%

overige sectoren

-3%

9%

4%

8%

totaal

-2%

5%

1%

6%

Zeeuws-Vlaanderen (Krimpregio, 106.300 inw., 48.600 huish.) omvang huishouden (2012) ontwikkeling 2005-2012 inwoners huishoudens WOZ-waarde woningen (2012) gestandaardiseerd inkomen (2009) afstand tot voorzieningen (km., 2011)



Zeeuws Vlaanderen is een typische krimpregio. Het aantal huishoudens

1,06

groeit nog licht, maar het aantal inwoners

1,04

huishoudens

1,02 1,00

inwoners

loop terug. Het inkomensniveau ligt onder het Nederlandse niveau. De woningvoorraad groeide recent iets sterker dan nodig was om de aanwas aan huishou-


0,96

dens op te vangen. Dit betekent dat de woningmarkt (nog) ruimer is geworden.

0,94

woningen

0,92

RIGO | DSP

66

Woningonttrekkingen (CBS) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 -

In vergelijking met de krimpregio’s OostGroningen en Parkstad Limburg wordt er

0,19%

0,14%

in Zeeuws-Vlaanderen weinig gesloopt 0,15%

0,15%

aantal

(onttrokken).

0,12% 0,10% 0,07%



De werkgelegenheid in ZeeuwsVlaanderen loopt terug. Alleen het aantal

9,0%

banen in de traditionele sectoren bleef

8,0% 7,0% 6,0% 5,0%

ZeeuwsVlaanderen

tussen 2005 en 2010 stabiel. Toch zitten

Nederland

werk die ook echt willen werken, althans

er betrekkelijk weinig mensen zonder afgaande op de inschrijvingen bij de

4,0%

Anticipeerregio's

3,0% 2,0%

UWV.

Krimpregio's

1,0% 0,0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012


De woningprijzen in Zeeuw-Vlaanderen behoren te de laagste van Nederland en

€ 2.200

liggen zelfs voor een krimpregio aan de € 2.000 € 1.800 € 1.600

ZeeuwsVlaanderen

lage kant. De prijsontwikkeling houdt

Nederland

land. Daarbij moeten we bedenken dat

ongeveer gelijke tred met de rest van het hier alleen de prijzen van verkochte wo-

Anticipeerregio's

€ 1.400 € 1.200

Krimpregio's

€ 1.000

RIGO | DSP

ningen zichtbaar zijn. Het vermoeden bestaat dat het aantal ‘onverkoopbare’ woningen toeneemt.

67


Bovenstaand vermoeden wordt gevoed door het aantal transacties, dat de afge-

1,4

lopen jaren dramatisch is ingezakt en nog

1,2

1 0,8

ZeeuwsVlaanderen

maar de helft bedraagt van het niveau

Nederland

van de markt. Deze ontwikkeling doet ook

rond 2005. Hier toont zich de verruiming het bestaan van veel leegstand vermoe-

0,6

Anticipeerregio's

0,4

den.

Krimpregio's

0,2 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


De verkoop van corporatiewoningen in Zeeuws-Vlaanderen fluctueert. Het gaat

80

jaarlijks om enkele tientallen woningen.

70

De meesten worden verkocht na mutatie.

60

Dit is een beeld dat ook in andere regio’s

50

zichtbaar is.

40

30


20

bij mutatie

10 -


De leefbaarheid in Zeeuws Vlaanderen is dik in orde. Net als in de rest van het land

4,28

is er wel sprake van fluctuatie. De jongste

4,26 4,24

4,22 4,2 4,18 4,16 4,14 4,12 4,1 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

RIGO | DSP

ZeeuwsVlaanderen

meting laat een opmerkelijk teruggang

Nederland

land als geheel.

zien, tegen een stabilisatie voor Neder-


68

Bijlage 1: analyse regio s

Recommend Documents