Kleinschalig wonen bij De Kasteelhof in Druten
‘Bij ons thuis’ laat cliënten meer eten en extra genieten In de veranderende zorgmarkt lijkt ‘kleinschalig’ het toverwoord. Vanuit de gedachte dat ouderen, wanneer zelfstandig wonen niet meer mogelijk is, zich beter voelen in een huiselijke sfeer die hen vertrouwd aandoet, starten overal in het land kleinschalige woonzorgprojecten op. De Kasteelhof in Druten, onderdeel van Zorggroep Maas & Waal, betrok in 2009 een nieuw pand en realiseerde 43 appartementen en zes kleinschalige woongroepen, onder de naam ‘Bij ons thuis’. De cliënten leven met maximaal zes cliënten in een huiselijke omgeving en worden daarbij op een belevingsgerichte manier begeleidt. Het dagritme van de cliënt bepaalt de invulling van de dag. Ook de maaltijdvoorziening is afgestemd op deze nieuwe vorm van zorg en blijkt een succes te zijn. De cliënten eten meer en zijn actief betrokken bij de maaltijd.
Het is lastig om te bepalen waar ‘professie’ ophoudt en ‘thuis’ begint.
Vakantiegevoel
Hessel van den Hurk en Jolanda Peters zijn vanaf het begin intensief betrokken geweest bij het opzetten van het kleinschalig wonen. Hij als souschef en zij als activiteitenbegeleider. Samen geven ze een rondleiding langs de huiskamers. De huiskamers zijn sfeervol ingericht met een huiselijke keuken, comfortabele fauteuils, een authentiek dressoir en kleurrijk behang op de muren. In de huiskamers is het op dat moment niet echt druk; het is mooi weer en veel cliënten zitten lekker buiten in het zonnetje op het terras. Jolanda: “Dat is precies wat we hopen te bereiken. De cliënten mogen helemaal zelf bepalen wat ze op welk moment doen. Lezen op de bank in de huiskamer, TV kijken of een spelletje spelen met een medebewoner.” De cliënten kunnen elk moment de privacy opzoeken van hun eigen slaap/zitkamer, die via een gang met de huiskamer in verbinding staat. De cliënten delen de badkamer met een andere cliënt. Op één van de slaap/zitkamers treffen we mevrouw Van Balveren, die een kaartje legt met een vriendin die één kamer verder woont. Zij voelt zich erg thuis. “Ik heb hier mijn eigen plekje maar als ik wil, kan ik het gezelschap van de anderen opzoeken in de huiskamer. Ik kan het erg goed vinden met mijn buurvrouw, dus dat is erg gezellig. Ik kan zelf bepalen wanneer ik ga douchen en wanneer ik ga wandelen. Ik heb nu af en toe het gevoel dat ik op vakantie ben!”
Holland Food Service
36
Gezin
Het is natuurlijk belangrijk dat de cliënten die in één woongroep wonen, wel met elkaar kunnen opschieten. Jolanda geeft aan dat er bij het samenstellen van de groepen rekening is gehouden met bestaande vriendschappen en karaktereigenschappen. “We hebben aan de bewoners gevraagd of ze in het nieuwe gebouw liever op een appartement wilden wonen of in het kleinschalig wonen. Ook hebben we cliënten bij elkaar laten wonen, die elkaar al vaak opzochten. Dit resulteerde in een hechte leefgemeenschap. Als er nieuwe cliënten bijkomen, worden ze altijd meteen opgenomen in de groep. Ik denk dat de rustige en vertrouwde, huiselijke omgeving bijdraagt aan de harmonie. Iedere groep heeft zijn eigen identiteit, net als ieder gezin ook anders is.”
Het personeel is een belangrijke factor voor het slagen van het project, volgens Jolanda. “Je moet flexibel zijn, maar ook rust uitstralen. Voor de medewerkers was het in het begin erg wennen om niet de hele dag te ‘zorgen’ en met functionele taken bezig te zijn. Samen TV-kijken, een kopje koffie drinken of een spelletje doen, mee-eten: het zijn allemaal onderdelen van je werk. Er werd mij regelmatig gevraagd ‘Wat moet ik de hele dag doen?’ Soms hoef je even niets, want dat doe je thuis ook niet. Je moet gewoon een onderdeel van ‘het gezin’ zijn.”
Professie of thuis?
Het is duidelijk dat het lastig is om te bepalen waar ‘professie’ ophoudt en ‘thuis’ begint. Ook voor het bereiden van de maaltijd stelt Hessel zich regelmatig deze vraag. Op het gebied van HACCP worden er door verschillende instanties andere richtlijnen afgegeven voor het kleinschalig wonen. Het lijkt erop dat de markt voorloopt op de regelgeving. Hessel heeft dit opgelost door zelf een aantal taken van de medewerkers op de huiskamers over te nemen. Hessel: “In principe zijn de medewerkers zelf verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de huiskamer. Daaronder valt ook het werken volgens de hygiënerichtlijnen, het letten op de THT-datum, voorraadbeheer enzovoorts.
37
Bon Journal Winter Special 2010
Om er zeker van te zijn dat we zaken goed borgen en
en broodbeleg komt van Holland Food Service. Soms
veilig werken, controleer ik bijvoorbeeld zelf periodiek
wordt er ook een boodschapje gedaan bij de plaatselijke
de temperatuur van de koeling en de voorraden. Ik kijk
supermarkt, samen met een cliënt. Er wordt zoveel
mee tijdens het koken en geef tips over alles wat met de
mogelijk ingekocht in overleg met de cliënt. Op één
maaltijdvoorziening te maken heeft. Maar ik laat zoveel
huiskamer worden de bestellingen bij Holland Food Service
mogelijk over aan de huiskamers.”
zelfs samen met een cliënt gedaan die dat leuk vindt. “Het
De medewerkers hebben goede ondersteuning gekregen
is toch geweldig dat de cliënt tot in detail kan bepalen
bij hun nieuwe werkzaamheden. Hessel ontwikkelde een
wat er op het menu staat!”, zegt Jolanda enthousiast. “En
werkboek en kookboek, stelde een zomer- en wintercyclus
ze mogen zich ook met het koken bemoeien, graag zelfs.
op en schreef werkinstructies voor de bereiding van de
Bijvoorbeeld zelf een gehaktballetje draaien of groenten
gerechten. Voor de meeste medewerkers was het bereiden
snijden. Wat ons betreft mag dit nog wel wat meer dan
van de maaltijd en het doen van de inkopen helemaal
nu. Deze mensen hebben hun hele leven lang gekookt, dus
nieuw. Dit gaf onrust, want de medewerkers waren
feitelijk heb je zes koks aan tafel!”
bang dat ze niet goed konden koken of tekort zouden
Gewone gesprekjes
komen. In het begin waren de schappen dan ook overvol met voorraden. Het kookboek geeft de medewerkers
Inmiddels druppelen de eerste bewoners de huiskamer
houvast. “Nu we een jaar verder zijn, wordt er steeds
binnen, want het is etenstijd. De cliënten eten ’s avonds
vaker afgeweken van de menucyclus en dat is iets dat we
warm, een bewuste keuze omdat het overdag druk kan
toejuichen,” aldus Hessel. “Men leert de cliënten steeds
zijn door activiteiten, bezoek en de verpleging. Op dit
beter kennen en ontdekt wat ze wel en niet lekker vinden.
moment kun je heel goed zien dat de groep echt als een
Ook zien we dat de medewerkers het menu zo nu en dan
gezin fungeert. Jolanda, de medewerkster die vandaag op
aanpassen aan het weer of speciale gelegenheden. Precies
de groep staat, heeft rauwe andijviestamppot gemaakt.
zoals je dat thuis ook zou doen. Zolang men binnen het
De gehaktballen sudderen nog wat na op het vuur. Eén
budget blijft, kan er bijvoorbeeld een keer Chinees gehaald
van de cliënten is de tafel aan het dekken. “Wilt u de
worden of een frietje worden gebakken.”
stamppot nog even door elkaar stampen?” vraagt Jolanda aan mevrouw Van Balveren. Mevrouw Van Balveren
Zelf bestellen
neemt de stamper in de hand en gaat enthousiast aan de
De medewerkers van de huiskamer doen zelf de
slag. Er wordt nog wat gediscussieerd over de spekjes die
bestellingen bij Holland Food Service. Niet alleen voor de
de vorige keer niet in de stamppot zaten en vandaag nog
warme maaltijd maar ook de zuivel, het fruit en brood
snel bij de supermarkt zijn gehaald samen met een cliënt.
Holland Food Service
38
Jolanda en Hessel begeleiden samen het kleinschalig wonen en het restaurant van De Kasteelhof in Druten
Alle neuzen één kant op
Iedereen gaat aan tafel en er wordt gezellig gepraat en
Het is te zien dat het kleinschalig wonen in De Kasteelhof
gelachen over het eten, de afgelopen dag en natuurlijk
geslaagd is. De cliënten zijn tevreden en de medewerkers
ook over vroeger. Het zijn die gewone gesprekjes die
werken met plezier. Hessel en Jolanda schrijven het succes
de gemoedelijke, huiselijke sfeer voelbaar maken. De
toe aan de teamgeest van alle medewerkers van De
gejaagdheid die voor de zorg soms zo kenmerkend is, is
Kasteelhof. Alle neuzen staan dezelfde kant op, ook die
totaal afwezig.
van het zorgpersoneel. Hessel: “Dergelijke projecten slagen alleen als collega’s elkaar wat gunnen en niet voor hun
Er blijft nog wat over van de stamppot. Misschien lekker
eigen succes werken. Binnen De Kasteelhof ziet iedereen
voor morgen bij de lunch? Hessel zegt echter: “De cliënten
het belang in van een goede maaltijd en werkt iedereen
zijn het laatste jaar behoorlijk aangekomen, sinds ze
naar het eetmoment toe. Naast het kleinschalig wonen,
samen in de huiskamer eten. We moeten nu zelfs opletten
heeft De Kasteelhof ook een mooi restaurant voor de
dat ze niet te zwaar worden.” Het kliekje verdwijnt dus in
cliënten van de 43 appartementen. De huishoudelijke
de prullenbak. De pakken vla en yoghurt worden tenslotte
dienst helpt om het restaurant netjes te maken voor het
op tafel gezet en iedereen krijgt een schaaltje naar keuze
diner en het zorgpersoneel weet dat zij tijdens het eten
om de maaltijd af te sluiten.
niet aan de tafel bij de gasten mag komen.
39
Bon Journal Winter Special 2010
De maaltijd is de belangrijkste activiteit van de dag en iedereen respecteert dat de maaltijd een rustpunt voor de cliënten is, waarvan ze ongestoord moeten kunnen genieten.” Net als de huiskamers van het kleinschalig wonen zijn Hessel en Jolanda er in geslaagd een goede sfeer in het restaurant te creëren. De tafels zijn netjes opgedekt met linnen en er klinkt een achtergrondmuziekje. Op een enkele cliënt na komt iedereen dagelijks naar het restaurant voor het diner. Hier ontstaan nieuwe contacten. Men leert elkaar kennen en er ontstaan nieuwe vriendschappen. Op de vorige locatie was dat nog omgekeerd en Jolanda en Hessel zijn daar beiden ‘keitrots’ op. Na de verhuizing hebben zij de eerste week het diner alleen in het restaurant aangeboden. Dit beviel de meeste cliënten zo goed, dat ze nu niet meer anders willen. Net
Het is inderdaad opvallend dat alle cliënten Hessel en
als bij het kleinschalig wonen, wordt er nu meer gegeten
Jolanda goed lijken te kennen. Ze klampen hen zonder
door de cliënten. Hessel heeft er wel een verklaring voor.
schroom aan, maken een praatje en er worden grapjes
“De hele ambiance van het restaurant zorgt ervoor dat
gemaakt; ze houden van deze mensen en andersom.
er meer gegeten wordt door de gasten. Maar het gaat
Teamgeest is één ding, maar gaat het niet vooral om het
vooral om het geven van aandacht. Voor cliënten die niet
oprecht centraal stellen van de cliënt? Dat zou nog moeten
meer zelf het vlees kunnen snijden doen we dat pas aan
worden toegevoegd aan het lijstje van succesfactoren van
tafel. Dat ziet er veel aantrekkelijker uit. Ook luisteren
De Kasteelhof!
we goed naar klachten.Laatst was er een gast die nooit heldere soep bestelde. Dit bleek te maken te hebben met haar slikproblemen. Nu binden we de heldere soep bij voor haar. Als je niet doorvraagt, dan kom je daar niet achter,
Dit soort projecten slagen alleen als collega’s niet voor hun eigen succes werken.
want deze mensen klagen niet graag. Dat is het voordeel van een front office keuken waarbij je direct contact hebt met de gast. Ik loop dan ook elke dag een rondje in het restaurant.”
Facts & Figures De Kasteelhof
De Kasteelhof is onderdeel van Zorggroep Maas & Waal, die een werkgebied heeft in de gemeente West Maas & Waal, Druten en Beuningen. De Kasteelhof biedt wonen en zorg voor zo’n 75 bewoners en enkele plaatsen voor tijdelijke opvang. De cliënten met een verpleeghuisindicatie verblijven in de kleinschalige woonvorm ‘Bij ons thuis’. Het zorgcentrum ligt middenin een gezellige woonwijk vlakbij het centrum. Bij De Kasteelhof werken 135 medewerkers en zijn 112 vrijwilligers actief. In 2012 moet een nieuw uitcentrum gerealiseerd zijn op een steenworp afstand van het huidige pand, dat in 2009 werd betrokken. In de nieuwbouw zal een restaurant gerealiseerd worden dat een centraal ontmoetingspunt moet worden voor bewoners en buurt.
Holland Food Service
40
