Bibliotheek als ketenpartner, Huis van de Gemeente
Huis van de Gemeente
De bibliotheek als ketenpartner in het Huis van de Gemeente
Titel De bibliotheek als ketenpartner in het Huis van de Gemeente
Projectgegevens Gemeente Peel en Maas Postadres:
Wilhelminaplein 1 5981 CC Panningen
Of:
Postbus 7088 5980 AA Panningen
Bezoekadres:
Wilhelminaplein 1 5981 CC Panningen
telefoon: (077) - 306 66 66 fax: (077) - 306 67 67
Projectwethouder: Mevrouw M. Absil Auteurs rapport: gemeente Peel en Maas Datum en plaats: 28 maart 2012 Panningen,
2
Deze notitie spitst zich toe op de plaats en functie van de bibliotheek in het Huis van de Gemeente en op implicaties die dat heeft in de sfeer van de huisvesting. De notitie heeft de volgende opbouw.
Inhoud Inhoud .................................................................................................................................................. 3 Inleiding ............................................................................................................................................... 4 1
De moderne bibliotheek: het dienstverleningsconcept .................................................................. 6 Hierna wordt de context geschetst waarbinnen die veranderingen een plaats krijgen. ............... 6 Veranderingen in de samenleving ................................................................................................ 6 Van aanbod naar vraag ................................................................................................................ 6 Functies ........................................................................................................................................ 6 1.1 De bibliotheek in het Huis van de Gemeente .......................................................................... 7 1.2 Het beleid ten aanzien van de andere bibliotheekvestigingen en -voorzieningen ................ 11
2
De organisatie en inrichting van de moderne bibliotheek .......................................................... 12 2.1 De programmatische inrichting van de bibliotheek in het Huis van de Gemeente ................ 12 2.2 De beleefwerelden ................................................................................................................. 13 2.3 Bijzondere activiteiten ............................................................................................................ 13 2.4 Studie en werkplekken ........................................................................................................... 14
3
Raming van de ruimtebehoefte ................................................................................................... 15 3.1 De beleefwerelden/mediacollectie ......................................................................................... 15 3.2 De activiteitenruimte .............................................................................................................. 16 3.3 Uitleen- en servicepunten ...................................................................................................... 16
3
Inleiding De gemeente Peel en Maas werkt permanent aan optimale dienstverlening aan haar burgers. Het Huis van de Gemeente vormt het bruisend hart van de gemeenschap, waar inwoners, maatschappelijke partners, raadsleden, bestuurders, ambtenaren en ondernemers elkaar ontmoeten en samenwerken. Samenwerken en ontmoeten in een prettige omgeving, die uitnodigend is en inspireert, een plek voor co-creatie. Zo wordt onze samenleving samen verder ontwikkeld. Samenwerking en synergie begint bij het samenbrengen van mensen, hier zit de toegevoegde waarde van een bibliotheek. De bibliotheek is een publiektrekker van de eerste orde: éénderde van de bevolking is er lid van en de bibliotheekvestiging Helden-Panningen trekt jaarlijks zo’n 120.000 bezoekers. Als die bibliotheek een centrale ligging krijgt en een meer actieve functie vervult voor heel Peel en Maas, dan neemt het aantal bezoekers toe. Een bezoek aan de bibliotheek brengt geen verplichtingen met zich mee –je hoeft er niets te kopen, niet te verantwoorden wat je komt doen, je kunt er lekker je gang gaan. Dat nodigt mensen uit om lang te blijven en te zoeken naar een nuttige tijdbesteding. Door de komst van de bibliotheek wordt het Huis van de Gemeente een vanzelfsprekende gelegenheid waar je ‘onder de mensen’ kunt zijn, waar mensen elkaar ontmoeten en met elkaar in gesprek gaan, waar ze informatie en kennis vergaren en met elkaar delen en waar ze vooral inspiratie opdoen en elkaar activeren. Het mes snijdt aan twee kanten. De komst van vele duizenden bezoekers geeft de gemeente en maatschappelijke partners kansen om wensen en meningen te inventariseren en om ideeën en plannen onder de aandacht te brengen en te toetsen op wenselijkheid en realiteitszin. In deze verdieping van het ambitiedocument Huis van de Gemeente wordt ingegaan op de rol van de bibliotheek Helden-Panningen en op de samenwerking met andere partners.
Het integreren van de bibliotheekvestiging Helden-Panningen in het Huis van de Gemeente heeft geen gevolgen voor (het bestaansrecht van) de bibliotheek voorzieningen in de andere kernen. Door de integratie van de bibliotheek ontstaat een voorziening die de dienstverlening en het ontwikkelpotentieel van de gemeente, de bibliotheek en de andere maatschappelijke partners bij elkaar brengt en tot een hoger niveau stuwt. Daar kunnen alle inwoners en bedrijven van Peel en Maas hun voordeel mee doen. De basis hiervoor is gelegd in het concept Bibliotheekbeleid gemeente Peel en Maas 27 maart 2012 (vaststelling raad 22 mei 2012). De samenwerking en versterking van elkaars kernactiviteiten ligt besloten in de volgende thema’s. Het leveren van de producten en diensten die behoren tot de core-business van ieder van de samenwerkende partners. Dat strekt zich uit over een breed spectrum: van het beantwoorden van eenvoudige informatievragen tot en met hulp en dienstverlening bij de aanpak van zware problematieken op het vlak van leven en wonen, zelfontplooiing en zelfredzaamheid, werk en inkomen, bedrijfsontwikkeling enz. Het creëren van een centraal platform voor de beantwoording van uiteenlopende (aan)vragen. Dit maakt het mogelijk elkaar te ondersteunen in de dienstverlening en om diensten die complementair (kunnen) zijn gecoördineerd aan te bieden. De burger wordt vanuit één plek en één intentie -en daardoor beter - bediend. Het tot stand brengen van een verblijfsgebied dat uitnodigt tot spontane ontmoeting en samenwerking. Een ruimte die de sociale leefbaarheid bevordert, een attractie waar mensen
4
komen omdat er wat te ontdekken en te beleven valt. En daarmee ook een plek die inspireert, die innovatieve ideeën in de hand werkt, die bijdraagt aan de ontwikkeling van bedrijven en van individuele personen. Het creëren van een broedplaats voor ideeën over de toekomstbestendige ontwikkeling van de samenleving Peel en Maas in al zijn verschijningsvormen. Een plek die zowel de vaste bewoners van het huis (de samenwerkingspartners) als de bezoeker (privé dan wel zakelijk) inspireert bij de vormgeving en invulling van de eigen rol in die ontwikkeling en die uitnodigt tot het delen van bestaande en het creëren van nieuwe kennis en inzichten, tot samenwerking en co-creatie. Het creëren van een podium om je te laten horen en gehoord te worden als persoon of instelling (discussie en debat). Een belangrijk neveneffect is het efficiënt en effectief omgaan met de beschikbare ruimte en middelen. Samenwerking werkt gezamenlijk ruimtegebruik in de hand. Participanten maken op programmatisch (activiteiten, personeel, openingstijden), facilitair en technisch vlak afspraken wat synergie oplevert. De gebruiksgraad van ruimten gaat omhoog, wat positieve gevolgen heeft voor de exploitatie, de ruimtebeleving en een duurzaam ruimtegebruik. De ruimtebehoefte van de bibliotheek in het Huis van de Gemeente wordt geraamd op 400m2. De synergie in het ruimtegebruik levert een besparing van 100m2 bij de bibliotheek op.
5
1
De moderne bibliotheek: het dienstverleningsconcept
Al sinds jaar en dag vervult de openbare bibliotheek een niet weg te denken functie binnen het geheel van educatieve en culturele voorzieningen. Accenten en prioriteiten worden anders gelegd en activiteiten krijgen een nieuwe invulling om optimale synergie in het Huis van de Gemeente te creëren. Denk hierbij bv. aan de functie van informatiemakelaar voor de bibliotheek. Hierna wordt de context geschetst waarbinnen die veranderingen een plaats krijgen. Veranderingen in de samenleving Sinds een aantal jaren zijn bibliotheken zich bewust van hun veranderende rol in een sterk veranderende samenleving. Met de komst van internet is informatie 24/7, plaatsonafhankelijk en onbeperkt beschikbaar. Die overvloed aan informatie ontneemt het zicht op de samenhang en de context. Ook ontbreekt informatie over de relevantie en de betrouwbaarheid. Er vindt een verschuiving plaats van lees- naar beeldcultuur, waardoor leesgedrag verandert. Digitalisering speelt een steeds grotere rol in het dagelijkse leven: je communiceert via sociale media, je winkelt bij de webwinkel, je bankiert met je mobiel, je maakt gebruik van interactieve televisie enz. De burger c.q. de klant stelt zich steeds mondiger op. Hij wil kunnen meepraten en meebeslissen in alle activiteiten die hem (kunnen) raken of die een maatschappelijke impact (kunnen) hebben. Ongeacht of het gaat om activiteiten van overheidsinstanties, maatschappelijke instellingen, beroepsbeoefenaren, bedrijven, marktpartijen of particulieren. Tegelijk stelt de burger zich steeds meer op als consument. De overheid verwacht van haar burgers een actieve participatie en een grote mate van zelfredzaamheid. Er is een overdadig aanbod aan mogelijkheden om de vrije tijd te besteden. Het dagelijks leven van mensen kent een steeds grotere hectiek. Van aanbod naar vraag De kern van de veranderende rol van de bibliotheek is de verschuiving van een aanbodgerichte naar een vraaggeoriënteerde organisatie. Tegelijk moet onderkend worden dat er nog steeds sprake is van een relatief hoog percentage mensen met een kennis- en leerachterstand en zelfs van analfabetisme. Ook zien we dat er een kloof ontstaat tussen mensen die wel en die niet overweg kunnen met de grote digitale informatiestroom. Bibliotheken kunnen door het bieden van een vrije, laagdrempelige toegang tot informatie, educatie en cultuur, ertoe bijdragen dat burgers kunnen (blijven) participeren in de maatschappij. Deden zij dat voorheen vooral door het bieden van een fysieke collectie van media, inmiddels doen zij dat ook door een groot aantal andere activiteiten. Functies De bibliotheek richt zich niet meer alleen op de uitleenfunctie, maar ze is belangrijk 1. als warenhuis/vindplaats van kennis en informatie 2. als centrum van ontwikkeling en educatie 3. als encyclopedie van kunst, cultuur en maatschappij 4. als inspiratiebron van lezen en literatuur 5. als podium voor ontmoeting en debat Deze verbreding van functies maakte de ontwikkeling van een nieuw dienstverleningsconcept noodzakelijk. Hiervoor is landelijk veel bibliotheekvernieuwingsgeld beschikbaar en naar verwachting blijft dit de komende jaren beschikbaar. In het navolgende wordt beschreven hoe deze nieuwe functies zijn vertaald in het dienstverleningsconcept van de bibliotheek. Ad 1 – Warenhuis/vindplaats van kennis en informatie De bibliotheek is bij uitstek de plek waar informatie toegankelijk is. Naast het brede aanbod van media biedt de bibliotheek informatie over specifieke onderwerpen als gezondheid, cultuur, educatie, onderwijs. Daarvoor stelt de bibliotheek haar collectie media beschikbaar en gaat zij allianties aan met andere leveranciers van informatie en/of diensten zoals educatieve culturele, gezondheids- en
6
maatschappelijke instellingen. Dit betekent dat de bibliotheek een voorportaal wordt van die instellingen, met aparte infopunten, infozuilen, exposities en het bieden van ruimte voor spreekuren of lezingen. Essentieel onderdeel van de dienstverlening is het bieden van deskundige hulp bij het vinden van de juiste informatie, duiden van de context waarin die thuishoort, labelen van wat wel en niet betrouwbaar is, zoeken naar aanvullingen en alternatieven enz. Dit is vooral belangrijk als iemand via internet een weg zoekt in de overvloed aan informatie die daar beschikbaar is. In het verlengde van deze functie als informatiemakelaar, ligt de rol die de bibliotheek kan vervullen bij het overdragen van mediavaardigheden en mediawijsheid. De bibliotheken ervaren dat bibliotheek bezoekers zich meer opstellen als consumenten. De traditionele manier van collectiepresentatie voldoet daarom niet langer. Inzichten vanuit de detailhandel (retail) werpen ook binnen de bibliotheek hun vruchten af evenals een vanuit marketing geïnspireerde benadering van klanten. Ad 2 - Centrum van ontwikkeling en educatie Bij elke fase van ontwikkeling en educatie past de bibliotheek. Of het nu gaat om het voorlezen van verhaaltjes of het eerste leesboekje, ondersteuning van de schoolloopbaan of een leven lang leren. Maar je kunt er ook terecht voor informatie over een steeds veranderende arbeidsmarkt of voor de voorbereiding van een reis. Taalvaardigheid is een basisvoorwaarde voor educatie. Voor het ontwikkelen van die taalvaardigheid bieden bibliotheken een doorgaande leeslijn vanaf de vroeg- en voorschoolse leeftijd tot en met de middelbare school. Daar horen schoolprojecten bij, maar ook klassenbezoeken aan de bibliotheek, grote evenementen zoals de Kinderboekenweek, de landelijke voorleesdagen etc. Voor inburgeraars zijn er introducties in de bibliotheek en voor wie moeite heeft met de digitale informatiestroom zijn er cursussen mediawijsheid. Ad 3 - Encyclopedie van kunst, cultuur en maatschappij Primair richt de bibliotheek zich op het literaire aspect van de cultuur. Daarnaast verstrekt ze informatie over en geeft verdieping aan andere kunst- en cultuuruitingen (muziek, schilderkunst, architectuur, fotografie, erfgoed, esthetica enz.), ze werkt samen met andere culturele instellingen en ze organiseert, voor zover dat niet elders gedaan wordt, laagdrempelige culturele activiteiten, verstrekt informatie over exposities en voorstellingen en faciliteert cultuur en culturele activiteiten door derden. Met als doel het cultuurbereik te vergroten door de bibliotheekgebruiker in aanraking te brengen met meerdere kunstdisciplines en zijn kennis hierover te vergroten. Ad 4 - Inspiratiebron van lezen en literatuur Op laagdrempelige wijze wil de bibliotheek het leesplezier en de leesvaardigheid van de burger vergroten. Leesbevordering is voor de bibliotheek een belangrijke cultuurpolitieke opdracht en richt zich op de lees- en taalvaardigheid van kinderen, jongeren, volwassenen en nieuwkomers. Plezier in het lezen moet gestimuleerd blijven met het oog op zowel ontspannend als functioneel lezen. Dat vraagt om een fysiek aanwezige collectie met voldoende gewicht vanuit het literair culturele erfgoed en met zichtbare actualiteit. Daarnaast is het essentieel dat alle bibliotheekcollecties uit Nederland digitaal toegankelijk zijn en dat die lokaal geleverd kan worden. Ook diensten voor specifieke doelgroepen, leesbevorderingprojecten, literaire lezingen en overige activiteiten zijn essentieel. Ad 5 - Podium voor ontmoeting en debat De moderne bibliotheek als podium voor ontmoeting en debat is een neutrale, objectieve, niet partijdige en niet verplichtende ontmoetingsplaats, waar alle groepen van de samenleving elkaar kunnen tegenkomen om te lezen, te studeren, cursussen te volgen, exposities te bekijken en te debatteren. De ontmoeting met de wereld van kennis en informatie, met de wereld van verbeelding en reflectie en ook met andere mensen. De bibliotheek biedt ruimte voor lokale initiatieven, debat over maatschappelijke thema’s, voorlichting over complexe onderwerpen en discussie over onderwerpen van lokaal, regionaal, landelijk of mondiaal belang, zoals integratie en inburgering. 1.1
De bibliotheek in het Huis van de Gemeente
Binnen de beschikbare middelen voor het Huis van de Gemeente met ketenpartners en bibliotheek, moeten keuzes worden gemaakt. Voor de bibliotheek betekent dit dat enkele kernfuncties minder
7
breed kunnen worden ingevuld dan waar het dienstverleningsconcept toe uitnodigt. Tegen die achtergrond wordt bij de invulling van functies nadrukkelijk gekeken of elders beschikbare faciliteiten een goed of op zijn minst aanvaardbaar alternatief bieden. Zo kunnen grotere culturele activiteiten en evenementen plaatsvinden in het nabij gelegen theater DOK6. Kunstexposities zijn ook mogelijk in de aanwezige (particuliere) galeries. Voor cultuurhistorische activiteiten is het streekmuseum ’t Land van Peel en Maas een geschikte locatie. De bibliotheek is in dit soort gevallen niet de initiatiefnemer/organisator maar speelt vooral een ondersteunende rol. Een ander voorbeeld is dat er bij de opzet en invulling van de jeugdbibliotheek rekening mee wordt gehouden dat die functie ook voor een deel wordt ingevuld in eigen voorzieningen op diverse scholen. Zo’n ‘Bibliotheek in de Basisschool’ is al voorhanden in De Pas in Helden. Het streven is om ook een dergelijke voorziening te realiseren in De Liaan in Helden en in de Sint Jozephschool in Beringe. In de volgende paragrafen wordt ingegaan op de accenten en activiteiten die de bibliotheek als ketenpartner in het Huis van de Gemeente realiseert. Die geprioriteerde activiteiten spelen zich af rond drie centrale thema’s die elkaar aanvullen en versterken: Ontmoeten en informeren, Samenwerken in maatschappelijke dienstverlening: ‘De burger krijgt antwoord’ Elkaar inspireren en co-creëren. Ontmoeten en informeren Het verstrekken van kennis en informatie Traditioneel is de bibliotheek dé plek waar mensen terecht kunnen voor het raadplegen en lenen van boeken en andere media, over alle denkbare onderwerpen. Ook kunnen ze hulp krijgen bij het vinden van de juiste informatie. Meer en meer vervult de bibliotheek een rol als informatiemakelaar in een digitale omgeving in plaats van informatieaanbieder in een fysieke omgeving. Hoewel de fysieke collectie belangrijk blijft moet rekening gehouden worden met een toenemend gebruik van digitale media. Het gebruik van digitale media heeft ook invloed op de fysieke collectie. Via ‘Mijn bibliotheek’ kunnen boeken uitgezocht, gereserveerd of verlengd worden. De kenniscentrumfunctie van de bibliotheek begint bij haar functioneren als mediatheek voor het onderwijs en zelfstudie. Daartoe behoort ook het aanbieden van speciale projectcollecties en het actief aanbieden van informatie over belangrijke maatschappelijke thema’s (opvoedingsondersteuning, ondersteuning gezondheidsprogramma’s enz). Door praktische hulp ter plekke en door middel van cursussen wordt mensen geleerd om zelf de weg te vinden naar en keuzes te maken in de door hen gewenste informatie (media-wijsheid) en om bij te blijven in het gebruik van de nieuwste digitale voorzieningen en producten (sociale media, smartphone en i-pad, nieuwe software enz.). De bibliotheek legt zich de komende jaren sterk toe op de digitale informatiefunctie. Het doel is de gebruiker te bedienen met informatie op maat en te leren omgaan met de instrumenten en voorzieningen die daarbij nodig zijn. Het realiseren van ‘thuisgebruik’ (in de meest brede zin) van de content die de bibliotheek beschikbaar stelt staat hoog op de agenda. Geprioriteerde doelgroepen Kunnen lezen is een absolute voorwaarde voor kunnen leren. Leesbevordering en leesplezier is voor de bibliotheek een belangrijke maatschappelijke opdracht. Dit draagt bij aan de ontwikkeling en
8
zelfredzaamheid van de burgers. De bibliotheek onderscheidt als prioritaire doelgroepen jeugd, jongeren, laaggeletterden, sociaal en/of economisch kwetsbare groepen en anderstaligen. Maar de ‘gewone klant’ is evenzeer belangrijk: de bibliotheek is er nadrukkelijk voor alle inwoners. Het faciliteren en stimuleren van ontmoeting en debat De bibliotheek is dé plaats waar mensen en culturen elkaar ongedwongen en op openbaar (=neutraal) terrein kunnen ontmoeten. Dit overbrugt verschillen en draagt bij aan maatschappelijke integratie. Het maakt de bibliotheek in potentie een gewilde ontmoetingsplaats. Ontmoeting leidt tot contact en tot uitwisseling van meningen, ideeën en kennis. In die zin ligt er een directe relatie tussen de ontmoetings- en de kenniscentrumfunctie. De komende jaren maakt de bibliotheek gericht werk van de functie ontmoeting en debat. Niet als een toevallig bijproduct van andere vormen van dienstverlening, maar als één van de speerpunten van beleid. Door de ontmoetingsfunctie een hoge prioriteit en actief in te vullen kan de bibliotheek daadwerkelijk een bijdrage leveren aan integratie, sociale cohesie en het terugdringen van sociaal isolement. Bij de invulling van de functie van ontmoeting en debat gelden twee uitgangspunten. 1) De bibliotheek profileert zich als vrijplaats voor lokale initiatieven, voorlichting, debat en discussie over actuele onderwerpen van lokaal, regionaal, landelijk en mondiaal belang. De bibliotheek levert nadrukkelijk een bijdrage aan activiteiten die positieve maatschappelijke ontwikkelingen (zelfontplooiing, integratie, prettige vrijetijdsbesteding, veiligheid) ondersteunen. 2) Ontmoeting en gastvrijheid gaan hand in hand. Gastvrijheid inspireert tot bewegingsvrijheid en is waar mogelijk gericht op het vervullen van wensen. De bibliotheek kan de ‘Huiskamer van de Gemeente’ voorzien van gespreks- en leestafels met kranten en tijdschriften en met de mogelijkheid tot surfen op internet. Faciliteiten als gratis wifi en goed geoutilleerde studeer- c.q. werkplekken kunnen worden opengesteld voor iedereen bv. ook voor zakelijk gebruik en zakelijke contacten. Hetzelfde geldt voor vergader-, overleg- en debatfaciliteiten. Burgers gebruiken die faciliteiten op elk moment van de dag en de bibliotheek stimuleert dit door te zorgen voor eigentijdse gegevens- en ICT-voorzieningen (gaming, teleconference, ereader te leen, …) Om de ontmoetings- en huiskamerfunctie optimaal invulling te kunnen geven is een juiste sfeer en de beschikbaarheid van goede catering- c.q. horecavoorzieningen van groot belang. Samenwerken in maatschappelijke dienstverlening: ‘De burger krijgt antwoord’ Met de realisering van het Huis van de Gemeente ontstaat voor de burger een centraal platform voor de beantwoording van uiteenlopende (aan)vragen. Dit maakt het voor de samenwerkingspartners mogelijk elkaar te ondersteunen in de dienstverlening en om diensten die complementair (kunnen) zijn gecoördineerd aan te bieden. De burger wordt vanuit één plek en één intentie -en daardoor beter – bediend. Bovendien zijn de partners erop gericht om ‘de vraag achter de vraag’ te onderkennen en te expliciteren. De burger wordt zo geholpen de eigenlijke vraag scherp in beeld te krijgen en de juiste antwoorden te vinden. De bibliotheek wordt betrokken bij het verstrekken en versterken van gemeentelijke informatie over bv. (woning)bouwplannen, bestemmingsplannen, subsidiemogelijkheden, archiefmateriaal enz. Maar ook bij het verstrekken van informatie die de gemeente en haar partners zowel als de bezoeker van het Huis van de Gemeente kan ondersteunen bij het beantwoorden van vragen, het oplossen van problemen en het uitvoeren van hun werk. In het Huis van de Gemeente wordt de landelijke doelstelling van de gemeente als centraal overheidsloket -‘De overheid geeft antwoord’- verbreed en verdiept tot een integraal concept voor maatschappelijke dienstverlening. ‘De burger krijgt antwoord’ is in Peel en Maas het uitgangspunt. En dat antwoord kan komen van de overheid maar ook van andere maatschappelijke partners, bedrijven, marktpartijen en medeburgers. Nieuwe producten en diensten ontwikkelt en introduceert de bibliotheek zoveel mogelijk samen met partners. Lokaal en regionaal profileert de bibliotheek zich als een organisatie die ‘in’ is voor samenwerking. Het is daarbij de kunst niet alleen naar de geijkte samenwerkingspartners te kijken, maar juist ook de verrassing te zoeken. De bibliotheek neemt deel aan lokale, regionale en landelijke netwerken op het gebied van kennis, informatie, educatie en cultuur -zowel in als buiten de sector.
9
Met tal van organisaties op het gebied van onderwijs, welzijn, zorg en cultuur werkt de bibliotheek samen én gaat structurele allianties aan. Elkaar inspireren en co-creëren De gebruiker als medeproducent Waar mensen bij elkaar komen ontstaat interactie. En waar ideeën elkaar ontmoeten ontstaat inspiratie en synergie. Dan wordt één en één opeens drie of misschien wel vijf.…. De bibliotheek draagt hieraan bij door ontmoeting en samenwerking te faciliteren. Maar ook door de fysieke interactie binnen het Huis van de Gemeente te voorzien van een digitale component. De bibliotheek legt zich toe op haar integrale digitale informatiefunctie voor gebruik thuis, op school of op het werk. Dat biedt ongekende mogelijkheden voor interactie tussen alle betrokkenen. Steeds meer wordt de gebruiker tegelijk ook medeproducent van informatie. Er ontstaan digitale broedplaatsen. Het plan van de bibliotheek om een eigen wiki op te zetten is hier een voorbeeld van. Op die manier is er sprake van halen en brengen van informatie, delen van informatie tussen burgers onderling en tussen burgers, gemeente, maatschappelijke instellingen, bedrijven, commerciële dienstverleners en al wie zich geroepen of aangesproken voelt. Het resultaat Het maatschappelijk rendement van de bibliotheek is evident. Goed geïnformeerde burgers zijn belangrijk in een democratische samenleving. Het vergroten van zelfredzaamheid is een sterke basis voor persoonlijke weerbaarheid en respect voor jezelf en anderen. Niet voor niets zet de bibliotheek de komende jaren krachtig in op het bestrijden van laaggeletterdheid. De bibliotheek overbrugt de kloof tussen informatiearm en informatierijk. Iedereen moet zichzelf voortdurend bijscholen om bij te blijven. Niet alleen in het werk, maar ook in het sociale leven daarbuiten. Met gerichte activiteiten en projecten ondersteunt de bibliotheek persoonlijke ontwikkeling, mediavaardigheid en mediawijsheid en een leven lang leren. De speerpunten in het bibliotheekwerkplan In haar Werkplan 2013-2016 voor de bibliotheek Helden-Panningen verwoordt de instelling haar visie en missie als volgt. De Bibliotheek Maas en Peel stimuleert mensen nieuwsgierig en betrokken te blijven door te lezen, te kijken, te luisteren en door met elkaar in gesprek te gaan. Dat doet de Bibliotheek door een betrouwbare wegwijzer te zijn, informatie toegankelijk en begrijpelijk te maken en mensen te steunen in de omgang daarmee. De kritische burger verwacht zonder meer dat instellingen aan hun persoonlijke verwachtingen voldoen. De Bibliotheek moet daarvoor niet alleen in staat zijn om te luisteren, maar ook om relaties te ontwikkelen, bij voorkeur door hen proactief te verrassen. Om deze missie en visie tot bloei te brengen is een goed geoutilleerd gebouw een absolute noodzaak. Voor de bibliotheek in Helden-Panningen noemt de instelling een aantal speerpunten waar de komende jaren via speciale projecten invulling aan wordt gegeven. Bestrijding laaggeletterdheid en taalachterstand. Voor wat de jeugd betreft wordt samengewerkt met de scholen, met de buitenschoolse opvang en met organisaties die bemoeienis hebben met de voorschoolse ontwikkeling. Voor volwassenen is of wordt samenwerking gezocht met o.a. de Stichting Lezen, het ROC en Vorkmeer. Leesbevordering en kennisontwikkeling. In dit verband wordt onder meer gedacht aan het bieden van plekken om te studeren, huiswerkbegeleiding en het faciliteren van projectgewijs werken. Bevordering zelfredzaamheid. Dit richt zich onder meer op opvoedingsvragen, gezondheid en gezonde voeding maar ook op het zelf zoeken en filteren van informatie en het omgaan met de nieuwe media. Er wordt samengewerkt met de GGD en zo mogelijk met andere partners zoals Jeugdstation. Bevorderen duurzaamheid en het stimuleren van ‘cradle to cradle’. Voor dit speerpunt wordt een plan uitgewerkt, samen met o.a. de Milieufederatie Limburg, IKLLimburg en Citaverde. Behalve aan het beschikbaar stellen van informatie wordt
10
gedacht aan het verzorgen van workshops, lezingen e.d. Ondersteuning startende ondernemers en ZZP-ers. De bibliotheek ondervindt een groeiende ondersteuningsvraag van potentiële starters die nog niet beschikken over voldoende ondernemersvaardigheden, van mensen die een parttime ondernemerschap willen combineren met loondienst en van pas gestarte ondernemers die ondersteuning wensen. Het idee is dat de bibliotheek een informatiepunt opzet en dat daarnaast activiteiten worden ontwikkeld (in de vorm van workshops, trainingen enz.) waarbij mensen elkaar kunnen ontmoeten, ideeën kunnen uitwisselen en kunnen samenwerken. Hiervoor zijn contacten gelegd met de Kamer van Koophandel, het MKB Limburg, de Rabobank en het Ondernemersloket van de gemeente.
1.2 Het beleid ten aanzien van de andere bibliotheekvestigingen en -voorzieningen In Peel en Maas en haar kernen zijn verschillende bibliotheekvoorzieningen aanwezig met elk hun eigen functie. De toekomst en accenten van als deze bibliotheekvestigingen staat in Het Bibliotheekbeleid gemeente Peel en Maas 27 maart 2012 (raad 22 mei 2012).
11
2
De organisatie en inrichting van de moderne bibliotheek
Een aantal Nederlandse bibliotheken heeft de afgelopen jaren ervaring opgedaan met een inrichting volgens het retail-concept. Gebleken is dat dit leidt tot een verbetering in de dienstverlening en meer leden, meer bezoekers, meer uitleningen (15-20%) en een efficiëntere exploitatie. Uit onderzoek naar consumentengedrag komen een aantal trends naar voren: De consument besteedt minder tijd aan lezen: in vijftien jaar nam dit af van 5 uur per week naar 4 uur per week. De consument koopt nog steeds fysieke boeken en ook de tweedehandsmarkt bloeit volop. Van een verdringing door e-books is nog in opkomst. Er zijn grote verschillen tussen de specifieke wensen van de individuele consumenten en in de manier waarop ze die wensen vervuld willen zien. De consument is grillig, hij wil gisteren iets anders dan vandaag. Bovenal willen consumenten geen drempels ervaren, ze zoeken de gemakkelijkste weg om hun verlangen vervuld te krijgen. Uit onderzoek komen de volgende wensen van de klant naar voren: De bibliotheekbezoeker verwacht zoekgemak, d.w.z. een duidelijke en overzichtelijke collectie. De klant wil overzicht in het gebouw, d.w.z. duidelijke afdelingen met een gestructureerde bewegwijzering. De klant wenst ruime openingstijden, vooral in het weekend, in de avonden en ’s ochtends. Conclusie: we moeten zorgen voor een goede toegankelijkheid in de ruimste zin van het woord. Het Huis van de Gemeente biedt dat. Klanten willen verrast en verleidt worden met aantrekkelijke presentaties; ze zijn op zoek naar ‘vermaak’, ‘snuffelen’, ‘winkelen’. En ze zoeken vooral de nieuwste titels die op dit moment populair zijn. De presentatie van de collectie wordt: een fysiek uitnodigende opstellingen; inhoudelijk ingespeeld op actualiteit met een vraaggerichte voorraad; toegankelijk door een focus op internet en digitale media en de integratie in het Huis van de Gemeente. 2.1
De programmatische inrichting van de bibliotheek in het Huis van de Gemeente
De bibliotheek Helden-Panningen wordt vervlochten met de functies van het Huis van de Gemeente. In het ruimtelijk concept maakt de bibliotheek integraal onderdeel uit van het openbaar gebied. Geredeneerd vanuit een thematische presentatie in ‘beleefwerelden’ of ‘sferen’ (conform het retail-concept) wordt de ruimte opgedeeld in zeven beleefwerelden. Met grote power displays worden de populaire bibliotheekmaterialen gepresenteerd en wordt de bezoeker verleid om de producten van de bibliotheek te gebruiken. De bezoeker ziet direct waar hij moet zijn.
12
Flexibiliteit is een belangrijk thema binnen de retail-formule van de bibliotheek en sluit ook goed aan bij de ambities van het Huis van de Gemeente. Door het gebruik van presentatietafel en lage verrijdbare kasten kan de ruimte te allen tijde worden aangepast aan de actuele behoeftes. 2.2
De beleefwerelden
De bibliotheek wordt ingericht volgens het retail-concept. Binnen dat concept wordt gebruik gemaakt van ‘beleefwerelden’ of ‘sferen’. Voor de optimale bibliotheek wordt uitgegaan van een indeling in 9 beleefwerelden: Kids 0-8, Jeugd 8-12, Jong 12+, Liefde & Leven, Spannend & Actief, Literatuur & Cultuur, Werk,Kennis & Samenleving, Reizen, Beeld & Geluid. Niet ongebruikelijk is om het onderwerp Reizen onder te brengen in de wereld van Literatuur & Cultuur en om Beeld & Geluid geen aparte plek te geven. Voor de bibliotheek in het Huis van de Gemeente wordt vooralsnog uitgegaan van 7 beleefwerelden: • Kids 0-8, • Jeugd 8-12, • Jong 12+, • Liefde & Leven, • Spannend & Actief, • Literatuur & Cultuur, • Werk, Kennis & Samenleving. De bibliotheek bepaalt in overleg met partners de thematische invulling van elke wereld. De bibliotheek wil aandacht geven aan laaggeletterdheid en analfabetisme. Daarom wordt hier bij de inrichting speciaal aandacht aan geschonken. De invulling van de jeugdbibliotheek kan enigszins beperkt worden doordat die functie voor een deel ook wordt ingevuld in eigen voorzieningen op diverse scholen. In een optimale setting bevat elke beleefwereld zowel de relevante bibliotheekcollectie, als een plek om te lezen, kijken, luisteren, ontmoeten, studeren en werken. Specifieke activiteiten gaan plaatsvinden in de multifunctionele ruimtes. 2.3
Bijzondere activiteiten
De bibliotheek organiseert en faciliteert vele activiteiten. Sommige activiteiten worden binnen de muren van de bibliotheek georganiseerd en andere op locatie. Een deel van de activiteiten sluiten direct aan bij één van de kerntaken van de bibliotheek, terwijl andere activiteiten een andere insteek hebben. Onderstaand zijn de door de bibliotheek zelf georganiseerde activiteiten vermeld. Activiteit Personen Dagdeel Duur Freqeuentie Cursus, workshop Cursus mediawijsheid Lezing, debat Klassenbezoek Huiswerkbegeleiding Leesclubs etc…
8-24 6-10 15-300 20-30 4-12 8-12
Hele dag Hele dag Avond/dag Ochtend Middag Hele dag
2 uur 3 uur 3 uur 2 uur 3 uur 2 uur
6 x per week 4 x per week 2 x per week 8 x per week 5 x per week 5 x per week
Een aantal keer per jaar vinden grote activiteiten plaats (tot maximaal 300 bezoekers). Afhankelijk van de activiteit wordt de verbinding gezocht met een passende accommodatie, zoals dat nu ook al gebeurd. Naast de grotere activiteiten vinden dagelijks één of meer kleinschalige activiteiten plaats: groeps- en werkbezoeken uit het primair onderwijs, werksessies, cursussen, educatieve, culturele en maatschappelijke lezingen, debatten en congressen, presentaties en bijvoorbeeld uitvoeringen van muziek.
13
Voor de klassenbezoeken uit het primair onderwijs kan er bijvoorbeeld een kast worden gemaakt waarin krukjes zijn opgenomen. In afstemming met de bibliotheek moet worden bepaald welke voorzieningen er per activiteit nodig zijn. 2.4
Studie en werkplekken
Een belangrijk onderdeel van de bibliotheek zijn de studiewerkplekken. Die zijn nodig voor algemeen gebruik (zelfstudie), maar zeker ook om scholieren uit het voortgezet onderwijs van goede faciliteiten te voorzien. Dat geldt in het bijzonder voor scholieren waarvoor in de thuissituatie de studeermogelijkheden of faciliteiten beperkt zijn. De bibliotheek levert zo een bijdrage aan het beperken van de schooluitval. In het Huis van de Gemeente en bijzonder in het bibliotheek gedeelte is er ruimte voor professionals, bijvoorbeeld zzp’ers om te werken. Dit draagt bij tot ontmoeting, kennisuitwisseling en innovatie. Vanwege het multifunctionele karakter is er ruimte om geconcentreerd te lezen, leren en werken.
14
3
Raming van de ruimtebehoefte
Naast de genoemde activiteiten faciliteert de bibliotheek ook in functies waar het publiek gebruik van kan maken. Ook zijn er ondersteunende functies nodig. Hieronder worden de voornaamste functies beschreven. De ruimtebehoefte van de bibliotheek in het Huis van de Gemeente wordt geraamd op 400m2. De synergie in het ruimtegebruik levert een besparing van 100m2 bij de bibliotheek op. 3.1 De beleefwerelden/mediacollectie De ruimteverdeling over de beleefwerelden kan variëren. Flexibiliteit is nodig om te kunnen inspelen op veranderingen in de samenleving en op actuele ontwikkelingen, vragen en behoeftes. De collecties worden ruim en voor 50% frontaal gepresenteerd. Accenten worden gelegd met behulp van digitale displays. Digitale etalages en presentaties maken zichtbaar wat niet in huis is c.q. wat digitaal beschikbaar is. De digitale informatiebronnen zijn raadpleegbaar via aantrekkelijk geplaatste beeldschermen. Via focuspunten is zichtbaar in welke wereld iemand zich bevindt. De opstelling van de kasten is laag en zorgt voor overzicht en transparantie. Door minder boeken te presenteren wordt de ruimtelijk kwaliteit verhoogd en wordt de uitleenfrequentie per boek hoger.
Zitplaatsen Per dag komen er naar schatting 500 bezoekers naar de bibliotheek. De bibliotheek streeft er naar om de klanten zo goed mogelijk te faciliteren en daarmee ook binnen te houden. Er zijn daarom genoeg zitplaatsen beschikbaar verdeeld over de beleefwerelden. De zitplaatsen kunnen worden onderverdeeld in verschillende sferen: van werken tot loungen, voor kijken, lezen, luisteren, studeren en ontmoeten. Een deel van deze zitplaatsen is gekoppeld aan digitale werkplekken. Op de digitale werkplekken kan de online catalogus geraadpleegd worden. In het Huis van de Gemeente is draadloos internet beschikbaar. Hieronder een beschrijving van twee voorbeelden van beleefwerelden.
‘Kids 0-8’ is een veel gebruikte thema voor de inrichting van een beleefwereld. Voor zo’n wereld moet een veilige omgeving worden gecreëerd waar kinderen gestimuleerd worden om in contact te komen met lezen. Voor de allerkleinsten staat er een box en voor de peuters en kleuters zijn er kleine speelattributen. Deze wereld is op een veilige plek in de openbare ruimte gepositioneerd, zodat de ouders tegelijkertijd ook een boek kunnen zoeken of gebruik kunnen maken van andere bibliotheekfuncties.
Een andere wereld is ‘Jong 12+’ zijn. In deze wereld is naast de specifieke boeken voor deze leeftijdscategorie ook een game-console. Zo’n spelcomputer draagt bij aan de digitale vaardigheden en kan ook andere leerelementen bevatten. Verder verzorgt de bibliotheek in de middag huiswerkbegeleiding op een daarvoor geschikte plek.
15
3.2 De activiteitenruimte De kern van de bibliotheek wordt gevormd door de beleefwerelden. Hier is elke dag wat te doen voor jong en oud. Er worden schoolklassen ontvangen met tal van programma’s, er zijn lezingen en themabijeenkomsten, groepen uit de omgeving kunnen er overlegruimte benutten, er kan in groepen of individueel gewerkt en gestudeerd worden. Zo maken leeskringen gebruik van de bibliotheek en zijn er stichtingen of verenigingen die hier samen komen voor overleg. Daarnaast komen er ook een aantal aparte studiecabines (voor bijvoorbeeld één tot vier personen). 3.3 Uitleen- en servicepunten Het uitleenpunt bestaat uit zelfbedieningsapparatuur voor het uitlenen en innemen van media en een servicepunt voor betalen. Ook zijn er printer en kopieer voorzieningen. De eigendommen worden op een adequate manier beveiligd. Het uitleenpunt wordt gecombineerd met de klantenservice waar vragen rond uitleen en lidmaatschap kunnen worden gesteld of waar ondersteuning wordt geboden bij selfservicehandeling rond inschrijven, reserveren en aanvragen, uitleen en inname, betalen, printen en kopiëren. Behalve de klantenservice komen er zelfbedieningszuilen. Het ligt voor de hand dat de service- en informatiepunten van de bibliotheek waar mogelijk worden gecombineerd met de daarmee vergelijkbare functionaliteiten van de gemeente en van andere samenwerkingspartners. Dit zowel in materieel opzicht als wat betreft personele bezetting. De Bibliotheek Maas en Peel richt in Helden-Panningen alleen een front office in. De back office en het logistiek centrum zijn nu al elders gehuisvest en er is geen aanleiding daarin verandering te brengen. 28 maart 2012 Gemeente Peel en Maas
16
