Bewustzijn vergroot voor duurzaam

FOSAG 006 nummer 15 themanummer 19-09-11 11:16 Pagina 8

I N N O VAT I E

Bewustzijn vergroot voor duurzaam o Concreet resultaat van aanspreken innovaties

Koosje de Koeijer: ‘De site www.fareno.nl levert uitdrukkelijk een bijdrage aan de beoogde golfbeweging richting duurzaam onderhoud en duurzaam renoveren’

ALPHEN AAN DEN RIJN – ‘We zijn erin geslaagd om het

Bij de verfindustrie werd het duurzame bewustzijn vergroot toen ‘cradle-to-cradle’-goeroe Michael Braungart in het najaar van 2009 gast spreker was bij het VVVF-congres

zijn – teweeg wilde brengen. De verfindustrie, collega-

De Vries’ te Groningen, ‘SW BV’ te Rotterdam en ‘Wessels Vastgoedonderhoud en Renovatie’ te Sittard, kwamen tot de slotsom dat het afgelopen moest zijn met het ongelimiteerd uitputten van de grondstoffen van de aarde. Om de doodeenvoudige reden dat er dan geen goede leef- en werkomgeving overblijft voor het nageslacht. ‘Het moet niet alleen anders, het kán ook anders’, luidde het credo van de FARENO-bedrijven. Daarvoor leverden de auteurs Michael Braungart en William McDonough van het boek ‘Cradle-to-Cradle: Remaking The Way We Make Things’ (2002) het bewijs. Met ‘cradle-to-cradle’ gaan ze veel verder dan recycling. Want bij recycling komen (gewonnen) grondstoffen weliswaar terug, maar minderwaardiger dan hun oorsprong. Het gaat om het volledige hergebruik van grondstoffen.

bedrijven én opdrachtgevers zijn namelijk volop in beweging.

Volledig hergebruik

bewustzijn voor duurzaam onderhoud en duurzaam renoveren te vergroten.’ Dat is het antwoord van directeur Koosje de Koeijer van ‘Vandersnoek Verantwoord Vastgoedonderhoud’ op de vraag wat FARENO – waarbij (inmiddels) zes vastgoedonderhoudsbedrijven aangesloten

Ze kunnen niet meer om duurzaamheid heen. Want duurzaam onderhoud en duurzaam renoveren heeft de toekomst. FARENO – de afkorting van Faire Renovatie – is in 2007 opgericht door vijf renovatie- en onderhoudsbedrijven. ‘Vandersnoek Verantwoord Vastgoedonderhoud’ te Alphen aan den Rijn, ‘Van Wijk Duurzaam Vastgoedonderhoud’ te De Meern, ‘Schilders 8 | SEPTEMBER 2011, NR 15 FOSAGActueel

Volledig hergebruik van grondstoffen is het ultieme doel waarnaar de FARENO-bedrijven streven als het gaat om renovatie en onderhoud. Dat leidt tot reductie van CO2-uitstoot en tot het terugdringen van onnodige afvalbergen. Dus in de kern van de zaak tot het verminderen van de aanslag en de uitputting van de aarde. De bedrijven hebben zich gestort op afvalscheiding, bewuster omgaan met energie op kantoor, het wagenpark anders inrichten, nodeloos papier verbruik aanpakken en wat dies meer zij. In 2007 hebben de FARENO-bedrijven zich ook als collectief ingeschreven voor het Innovatie Prestatie Contract. Om met subsidie een beoogde omslag


m onderhoud en duurzaam renoveren esubsidie van collectief zes FARENO-bedrijven Wilt u vijftig ook tot ma procen ximaa wo l t realis rden om uw gesubsidi eren? e e i rd n nov Z laat w eten a org er dan atie-idee te voor d an FO er een at u SAG n pagin ieuwe subs ! Want in o dat snel a 40 v idiete ktober nde oor ga conta ct op alle detail r open. Kijk at met O s. Of n op als ve k rantw ke Spruijt eem gelijk va oo Bel 01 82-57 rdelijke ma n FOSAG 1444 n ager. of spruij t@fos e-mail naa r ag.nl.

Dankzij overheidssubsidie verzorgde FARENO ondermeer de eerste ‘cradle-to-cradle’-training van Nederland met als gastspreker de ‘cradle-to-cradle’-goeroe Albin Kälin

in het bewustzijn teweeg te brengen richting duurzaam onderhoud. Anno 2011, ruim drie jaar later wordt de balans opgemaakt. Woordvoerster namens FARENO is Koosje de Koeijer als directeur van ‘Vandersnoek Verantwoord Vastgoedonderhoud’. Van belang is het om te melden dat het vastgoedonderhoudsbedrijf ‘Gebroeders van der Geest’ uit Enschede inmiddels ook onderdeel uitmaakt van FARENO. Vertel eerst eens hoe jullie als FARENO-bedrijven opereren? ‘Onze focus ligt op de traditionele ‘People & Profit’. ‘Planet’, oftewel het behoud van de aarde, is een nieuwe hoofdlijn. We delen onderling kennis over de nieuwste duurzame snufjes en hoe daarmee om te gaan, zoals een energiebesparende warmtepomp. Zo leer je van elkaar. Zo inspireer je elkaar. Zo’n pomp probeer je dan bij een klant onder de aandacht te brengen. Wat zie je dan? De warmtepomp is beter voor de ‘Planet’ want het scheelt je zo’n 40 procent aan energiekosten en er is geen gasverbruik. Dat leidt tot veel minder CO2-uitstoot.’ Jullie willen die duurzame kennis toch gaan uitdragen? ‘Inderdaad. Daarom is de website www.fareno.nl opgezet. Daar bundelen we alle kennis over duurzaam onderhoud en duurzaam renoveren. We geven ook aan welke projecten er lopen qua CO2reductie, ‘cradle-to-cradle’, afvalscheiding, energiebesparing en dergelijke. Je kunt er ook te rade voor een nadere duurzame kennismaking door het volgen van trainingen, cursussen en workshops. Het is uitdrukkelijk de bedoeling dat onze website een bijdrage levert aan

Investeren in je mensen qua bewustzijn over duurzaamheid ‘Duurzaamheid vraagt ook om een andere stijl van leidinggeven. Dat komt niet vanzelf, daarin moet je investeren. Je moet ook investeren in het duurzame bewustzijn van je medewerkers. Want je moet ervoor zorgen dat duurzaamheid niet alleen een thema is van de directie en het middenkader, maar dat het ook verankerd is op de werkvloer. Met een driejarig scholingsproject, dat we de ‘Schilders de Vries Academie’ noemen, zijn wij zo’n anderhalf jaar geleden begonnen. Daarin nemen we en passant ook nog het ouderenbeleid en het invoeren van een HRM-cyclus, die we groeigesprekken noemen, mee. Praktijkopdrachten gaan over de vraag wat duurzaamheid en ‘cradle-to-cradle’ voor jou op je werkplek betekent. Qua bewustwording en ideeën aanreiken maakten we een enorme kwaliteitsslag. Ik krijg ook regelmatig complimenten over mijn medewerkers, dat ze meedenken, voorkomend zijn enzovoort. Want daarover gaat duurzaamheid natuurlijk ook: People Planet Profit en niet te vergeten Pleasure. Want iedereen vindt het inmiddels ook erg leuk te ontwikkelen en te groeien. Zie ook: http://www.schildersdevries.nl/nieuws/ schilders-de-vries-academy-van-start.’ Roelof de Vries, ‘Schilders De Vries’

SEPTEMBER 2011, NR 15 FOSAGActueel | 9


de beoogde golfbeweging die we tot stand willen brengen richting duurzaam onderhoud en duurzaam renoveren.’ Wat deden jullie zoal met het subsidiegeld voor innovatie? ‘Het was een geschenk om bijvoorbeeld de eerste ‘cradle-to-cradle’training van Nederland voor opdrachtgevers en leveranciers te verzorgen. Als gastspreker hadden we de ‘cradle-to-cradle’-goeroe Albin Kälin op bezoek. We hebben veel in de praktijk uitgeprobeerd. Verder gaven we speciaal voor opdrachtgevers een symposium over duurzaam onderhoud. En we lieten adviesbureau’s doorberekenen wat de impact is van duurzaamheidsmaatregelen voor onderhoud.’ We zijn nu drie jaar verder: wat leverde drie jaar FARENO op? ‘Ik denk wel dat we erin geslaagd zijn om de beoogde golfbeweging teweeg te brengen richting duurzaam onderhoud. Bij de verfleveranciers hebben we de vraag neergelegd dat we graag met duurzame verf aan de slag willen, liefst ‘cradle-to-cradle’. Die ‘cradle-to-cradle’-verf is er nog niet. Dat is niet zo erg. Het is vooral van belang dat onze vraag serieus genomen is en dat er driftig wordt gewerkt aan ‘groenere’ verf.’ Wat waren cruciale momenten richting duurzamere verf ? ‘Akzo Nobel ontving ons met open armen. Vanuit de hoogste top, oftewel Hans Wijers, was het signaal gegeven dat er op duurzaamheid afgekoerst moest worden. Zowel vanuit maatschappelijk alsook commercieel belang. Dus lag daar al een ingang om duurzamere verf te maken. Dat proces is nu in volle gang. PPG, de tweede marktleider, ging hetzelfde pad bewandelen. Ook met dit grotere concern hebben we rond de tafel gezeten.’ Kwam duurzaamheid zo op de kaart bij alle verffabrikanten? ‘Ik denk dat meer stukjes van de puzzel samenvielen. Binnen de Vereniging van Verffabrikanten waren er al voorlopers, bijvoorbeeld

Lagere inschrijving bij hergebruik van deuren en kozijnen ‘Corporaties investeren vooral in het energiezuiniger maken van huurwoningen. De energierekening van de huurder moet betaalbaar blijven anders schiet een corporatie zichzelf in de voet. Buiten het energiezuiniger maken is het nog best wel lastig om duurzaamheid van de grond te krijgen. Het is een kwestie van tijd voordat de echte omslag zich aandient want duurzaam onderhoud en duurzaam renoveren heeft echt de toekomst. De eerste voortekenen zijn er al. Corporaties zetten maar wat graag in hun jaarverslag wat ze aan duurzaamheid doen. Dat is hot. Ondertussen werken wij aan een intern project om deuren en kozijnen tijdens een renovatie te hergebruiken. Als inzetstukken bij houtrotherstel, toepassing als achterhout, maar ook hang- en sluitwerk leent zich daar goed voor. Bij aanbestedingen zouden we bij dat hergebruik dan theoretisch één procent lager kunnen inschrijven. Toch blijft de markt terughoudend met het toepassen van echt duurzame materialen en hergebruik van grondstoffen bij onderhoud en renovatie. Daarom is onze beste referentie nog steeds ons eigen bedrijfspand in De Meern. Dat doet dienst als duurzaam voorbeeld richting klanten hoe het ook kan.’ Ellert Janssen, ‘Van Wijk Vastgoedonderhoud’

10 | SEPTEMBER 2011, NR 15 FOSAGActueel

Jan Baarends van ‘Flexbouw Noord’ (links) en Erik Wessels (rechts) van ‘Wessels Vastgoedonderhoud en Renovatie’ participeren ook in het samenwerkingsverband van FARENO

degenen die al met natuurlijke verven op de markt opereerden. Contacten die we daar als FARENO mee aanknoopten, leidde er eind 2009 toe dat het congres van de Vereniging van Verffabrikanten in het teken stond van duurzaamheid. Michael Braungart, dé ‘cradle-tocradle’-goeroe, was zelfs present.’ Waarom is duurzaamheid nu hét thema bij verffabrikanten? ‘Wie over duurzame verf beschikt, beschikt over de toekomst. Hetzelfde geldt overigens voor de onderhoudsbedrijven. We hebben wel eens vaker gezegd dat het doek valt voor de Besloten Vennootschap en dat de horizon zich openbaart voor de Duurzame Vennootschap. Kijk om je heen en zie wat er gebeurt. Wie zich in de kijker wil spelen, benadrukt de eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid en de eigen duurzaamheid.’ Speelde het duurzame onderhoudsonderzoek jullie in de kaart? ‘Je bedoelt het duurzame onderhoudsonderzoek dat vorig jaar vanuit het Verf Advies Centrum is gestart? Wij hebben hen gevoed en het onderzoek wat erop volgde gaf ons als FARENO een enorme duw in de rug! De druk op de verfindustrie nam toe om met duurzame verf te komen. De vraag ernaar kwam niet meer bij de FARENO-bedrijven vandaan, maar ook koppels van twintig vastgoedonderhoudsbedrijven en twintig woningbouwcorporaties leverden input voor de vraag hoe je nu het meest duurzaam te werk kunt gaan.’ Speelt er nu meer bij de verfindustrie dan alleen andere verf ? ‘Er is volop beweging rondom verpakkingen en logistiek. Hoe kun je dat beter en milieuvriendelijker aanpakken? Zelfs de Technische Universiteiten in Delft en Eindhoven buigen zich erover. Een verfblik is niet langer meer vanzelfsprekend. Kartonnen verpakkingen zijn al onderwerp van gesprek. Verf in breekzakken is al op de markt. Die breekzakken kun je na gebruik klein oprollen en het is ecologisch een stuk beter dan alle verfblikken die er op de vuilnisbelten belanden. We worden overigens ook vaak als sprekers gevraagd bij universiteiten en hogescholen.’ Als dit de stand van zaken is: is FARENO nu dan tevreden? ‘Tevreden… Eigenlijk vind ik dat je nooit genoeg hebt bereikt. In deze traditionele branche merk je dat het je veel tijd kost om het roer om te gooien. Dat gaat niet in grote stappen, maar in hele kleine stappen. Je kunt ook een andere bril opzetten en zeggen dat je met kleine stappen grote effecten hebt weten te bereiken. Dan kom ik terug op het zojuist genoemde: de beweging die in gang is gezet bij collega’s, bij de verfindustrie en zelfs bij de opdrachtgevers.’ Weten opdrachtgevers de FARENO-bedrijven te vinden? ‘Ja, qua duurzaamheid zien ze ons als autoriteit. Ze komen bij onze bedrijven te rade met de vraag hoe hun pand op de meest duurzame


manier onderhouden kan worden. Een mooi verhaal wat dat betreft is de eigenaar van een machinefabriek die voor de meest duurzame renovatie wil gaan. Zo zit je ineens met zo’n klant, een architect en een installatiebedrijf plus alle onderaannemers rond de tafel. Schikt de architect zich bijvoorbeeld naar de maten van de deuren en kozijnen die wij nog hebben staan. Met die besparing kan een ander renovatieaspect weer bekostigd worden.’ Verschuift de focus zich hiermee van product naar proces? ‘In eerste instantie lag de focus op producten. Maar zoveel ‘cradleto-cradle’-producten zijn er nog niet. Stilaan merkten we dat inderdaad vooral veel duurzame winst te behalen valt uit de intensievere samenwerking die je met je opdrachtgever aangaat over de vraag hóe je dingen doet. Uitgaande van duurzaamheid is de vraag welke winst je klant wil behalen met Planet, People en Profit. Dat vereist een ander gespreksniveau over een bepaald kwaliteitsniveau dat je wilt behalen. Dan blijkt veelal dat duurzaam beslist niet duurder uitpakt.’ Geef eens een voorbeeld van een ander gespreksniveau over een bepaald kwaliteitsniveau? ‘We spraken met een klant, te weten een school, die aanklopte voor duurzame renovatie. Denkend vanuit Planet, People en Profit, stelden we de volgende vragen. Wat wil je verdienen voor je docenten, voor je leerlingen en voor de ouders? Om maar even duidelijk te maken dat je onderling in hele andere gesprekken terechtkomt dan de basale vraag of je met het laagste aanbestedingsbedrag kunt komen. Jou wordt een opdracht gegund vanuit meedenken.’

Eerste woningcorporaties kiezen voor duurzame lijnolieverf ‘Zoals menigeen wellicht weet, zijn we met een natuurlijke verf op de markt gekomen. Met ‘Rolsma Lijnolieverf ’. We hebben daarmee niet alleen in de pers de publiciteit gezocht. We wezen onze klanten ook op de mogelijkheid van deze duurzame verfvariant. Het goede nieuws is dat drie woningbouwcorporaties hebben aangegeven dat ze wel wilden kijken hoe die verf uitpakt. Concreet betekent het dat er woningen van drie wooncomplexen te Enschede, Hengelo en Neede worden geschilderd met ‘Rolsma Lijnolieverf ’. We delen erna de ervaringen, onder andere hoe lijnolieverf zich qua logistiek en duurzaamheid verhoudt tot traditionele verf. We zijn overigens niet het enige vastgoedonderhoudsbedrijf dat al opdrachtgevers vond voor deze duurzame verf. Ik weet bijvoorbeeld dat ‘Van Wijk Vastgoedonderhoud’ en ‘Wessels Vastgoedonderhoud en Renovatie’ ook ‘Rolsma Lijnolieverf ’ gaan gebruiken voor onderhoud aan woningen. We zijn dus wat dat betreft hoopvol gestemd. We verwachten dat onze verf zijn weg nog beter gaat vinden in de markt. Een markt die nu stilaan wat openbreekt voor duurzaam onderhoud en duurzaam renoveren.’ Dick van der Geest, ‘Gebroeders Van der Geest’

En waarom pakt duurzaam onderhoud niet duurder uit? ‘Als je weet welk kwaliteitsniveau een opdrachtgever wil halen, je als onderhoudsbedrijf alle registers kunt opentrekken om met oplossingen te komen. Oplossingen die heel verrassend kunnen uitpakken. Voorbeeld. Bij een renovatie haal je natuurlijk bestaande delen weg. Voor de kozijnen die wij uit de school halen, zoeken we een tweede leven. Met de opbrengst hiervan kunnen weer andere activiteiten opgepakt worden’. Is er dan geen andere economische benadering nodig? ‘Teruggeven als onderhoudsbedrijf waarmee je bij de opdrachtgever kunt besparen zien wij inderdaad al een cruciale breuk met het traditionele denken waarbij alleen de laagste prijs telt. Op zich niets mis hoor met de laagste prijs, maar het heeft geen uitdaging in zich voor duurzaamheid. Dat staat haaks op de tweede cruciale trendbreuk: sparren over de vraag wat een verbouwing of renovatie als ‘winst‘ moet opleveren voor Planet, People en Profit.’ Zo gaan jullie dus als FARENO nu al concreet te werk? ‘Kijk naar het verhaal van de eigenaar van die machinefabriek. Die gaf aan dat hij maximaal duurzaam wilde renoveren. Het vinden van duurzame oplossingen liet hij aan de betrokken partijen over. De nadruk ligt op energie reductie en hergebruik. Het was geen enkel punt dat er zoveel mogelijk deuren en kozijnen aan te pas kwamen die wij en de fabrikant nog achter de hand hadden. De opdrachtgever was alleen maar blij dat door hergebruik geen nieuwe grondstoffen nodig zijn. Zo eenvoudig moet je het zien.’ Zo simpel moet je denken in duurzaamheid dus zien? ‘Ja, het is ook een nieuw leven geven aan een oud product. Laatst hadden we een hele eenvoudige opdracht voor wat schilderwerk in een ruimte voor huiswerkbegeleiding. Eén wand, zo gaf de klant aan, zou er kleurrijk uit moeten zien. ‘Zie maar hoe je de opdracht uitvoert, maar gebruik daarvoor de restproducten die we nog hebben liggen’, zei ik tegen de twee schilders die erbij betrokken waren.

Eerst plakten ze op eigen initiatief wat stukken zachtboard tegen de wand die onder het tapijt vandaan kwamen. Vervolgens ontstond een kleurenspektakel met restjes verf.’ Met als eindresultaat winst op echt alle fronten? ‘Inderdaad. We hebben geen enkele aanslag gedaan op de planeet aarde: het werken aan die ene wand van de huiswerkbegeleiding kostte immers niets nieuws. Mijn mannen beleefden enorm veel plezier aan de vrije opdracht waarbij ze ook nog eens hun vakmanschap ten toon konden spreiden. En wat dacht je van de klant? Die was helemaal in zijn nopjes. Blijft na Planet en People toch Profit over: wij verdienden er met een zeer goed gevoel aan. Zo eenvoudig is het dus andermaal om een duurzame bijdrage te leveren.’ Hoe lang duurt het tot duurzaamheid dé markt zal zijn? ‘Een kwestie van een aantal jaren. Dan is duurzaamheid dé standaard. Laat ik het anders formuleren. Wie de duurzaamheidsslag nu niet maakt, heeft het op de lange termijn moeilijk. Zonder die toegevoegde waarde is er geen bestaansrecht voor vastgoedonderhoudsbedrijven. Als er iets is wat ons bindt binnen FARENO als zes bedrijven, dan is het wel deze diepgewortelde overtuiging. Blijf je steken op pakken wat je pakken kan, dan mis je de boot. Want dan heb je geen oog voor de consequenties op het gebied van duurzaamheid.’ <

Verdiep u verder in duurzaamheid Kijk op www.fareno.nl voor alle informatie rondom duurzaam onderhoud en duurzaam renoveren Kijk op http://iturl.nl/sn-Y9 voor de nieuwe economische benadering die nodig is voor duurzaamheid

SEPTEMBER 2011, NR 15 FOSAGActueel | 11


D U U R Z A M E R E N O VAT I E

Duurzame renovatie van machinef Traditionele werkwijze van renoveren afgezet te

Binnenwanden • Binnenwanden worden niet gemetseld, maar er worden klikwanden gemonteerd die later demontabel en herbruikbaar zijn.

Verf • Zonder beschermende en esthetische eisen worden metalen delen van de machinehal niet behandeld tegen corrosie. • In plaats van reguliere verf voor houtwerk en muren, wordt gekozen voor de meest groene verf die er nu op de markt is.

ALPHEN AAN DEN RIJN – Om concreet te maken waar het de FARENO-bedrijven om te doen is, wordt er een recent Gevel

voorbeeld bij de kop gepakt van ‘Vandersnoek Verantwoord Vastgoedonderhoud’. Het gaat om een opdracht van een eigenaar van een machinefabriek. De opdrachtgever wil dat de meest duurzame vorm van renovatie zal worden toegepast. De handtekening daarvoor is net gezet. Vandaar dat er aan de hand van een bouwtekening wordt aangegeven hoe het gebouw eruit gaat zien. 12 | SEPTEMBER 2011, NR 15 FOSAGActueel

• Geen dichte ‘doos’, maar aanbrengen van ramen zodat er meer daglichttoetreding is en er minder verlichting nodig is. • Vrijgekomen gevelbeplating niet weggooien, maar deze gebruiken op de andere gevels waar de beplating beschadigd is. • Een saaie gevel niet schilderen, maar verfraaien door het toepassen van een raster met beplanting.


efabriek als FARENO-voorbeeld et tegen de duurzamere werkwijze van renoveren

Deuren & kozijnen

Dakisolatie

• Niet de standaard maat leveren, maar eerst de restvoorraad bekijken bij bedrijven en het ontwerp daar vervolgens op gaan aanpassen.

• Geen dicht dak, maar ook aanbrengen van lichtkoepels zodat er minder verlichting nodig is. • Geen donker dak, maar lichte dakbedekking met een betere isolatiewaarde aanbrengen. • Lichte dakbedekking in combinatie met zonnepanelen levert een hogere energieopbrengst op.

Energie • Geen warmte-installatie, maar het toepassen van warmtepomp die warmte uit grondwater gebruikt. • Geen extra energie verbruik door het plaatsen van zonnepanelen op het dak. • Geen airco in de hal, maar gebruik maken van natuurlijke ventilatie plus een warmtepomp die koude uit grondwater gebruikt.

Vloerisolatie • De kruipruimte wordt niet volgespoten met PUR-schuim, maar volgestort met te verwijderen en herbruikbare EPS-parels.

Bron: Bloemen Architecten BV, Alphen aan den Rijn SEPTEMBER 2011, NR 15 FOSAGActueel | 13

Bewustzijn vergroot voor duurzaam

Recommend Documents