Bevolkingsprognose Noordoostpolder

Bevolkingsprognose Noordoostpolder 2016 - 2041

Gemeente Noordoostpolder 25-04-2016

Bevolkingsprognose Noordoostpolder 25-04-2016

Inhoudsopgave Inhoud

Blz.

1

Inleiding .......................................................................................... 3

2 2.1 2.2 2.3 2.4

Prognose inwoners .......................................................................... 4 Emigratie en natuurlijke groei ...............................................................5 Beroepsbevolking en groene en grijze druk .............................................6 Leeftijdsopbouw ..................................................................................7 Etniciteit .............................................................................................7

3 3.1

Prognose huishoudens .................................................................... 9 Woningbouw .......................................................................................9

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

Prognose Emmeloord en de dorpen ............................................... 10 Ontwikkeling inwonertal dorpen .......................................................... 10 Leeftijdsverdeling dorpen ................................................................... 11 Etniciteit dorpen ................................................................................ 14 Ontwikkeling inwonertal wijken Emmeloord .......................................... 15 Leeftijdsverdeling wijken Emmeloord ................................................... 16 Etniciteit wijken Emmeloord ................................................................ 18

5

Conclusies ..................................................................................... 20

Bijlage: Uitgangspunten en aannames .......................................................... 21 AZC Luttelgeest ................................................................................................ 21 Woningbouwplanning en migratiesaldo ................................................................ 22 Statushouders .................................................................................................. 24 Sterftekansen ................................................................................................... 24 AOW-leeftijd .................................................................................................... 25 Aannames voor dorpen en wijken ....................................................................... 26

Blad 2 van 26


1

Inleiding Om zorgvuldig een op de toekomst gericht beleid te kunnen ontwikkelen is inzicht in de toekomstige bevolkingsontwikkeling voor vrijwel ieder beleidsterrein noodzakelijk. Zo is de behoefte aan voorzieningen onder andere afhankelijk van de omvang en samenstelling van de bevolking. Hierbij kan gedacht worden aan voorzieningen op het gebied van wonen, zorg, mobiliteit en recreatie. Daarnaast is de bevolkingsprognose onmisbaar bij het ontwikkelen van een visie op de gemeentelijke toekomst, ook voor wat betreft infrastructuur, werkgelegenheid, gemeentelijke inkomsten en uitgaven etc. De prognose is opgesteld voor een periode van 25 jaar (tot en met 2041). Hoe verder in de toekomst wordt gekeken, hoe groter de onzekerheid over de uitkomsten. Uitkomsten op korte termijn hebben een grotere betrouwbaarheid, omdat de veronderstellingen die aan de prognose ten grondslag liggen vanwege de korte termijn minder kans maken hun geldigheid te verliezen. Dat wil zeggen dat er minder kans is dat er onverwachtse dingen gebeuren of dat mensen zich anders gaan gedragen dan ze dat nu doen.

Nieuwe prognose In 2012 is de laatste gemeentelijke prognose voor Noordoostpolder opgesteld. Inmiddels kunnen een aantal aannames en veronderstellingen uit 2012 worden aangescherpt of bijgesteld. Bovendien blijkt de feitelijke ontwikkeling van de bevolking licht af te wijken van wat in 2012 werd verwacht. Wanneer deze afwijkende ontwikkeling zich voortzet, kan dit tot duidelijke verschillen in de toekomst leiden, bijvoorbeeld met betrekking tot het aantal huishoudens en de woningbehoefte van deze huishoudens. Ook kan met de prognose van 2012 niet specifiek naar arbeidsmigranten worden gekeken. Genoeg reden voor een nieuwe prognose.

Leeswijzer In de komende hoofdstukken wordt de prognose beschreven. Hierbij wordt ingegaan op de demografische ontwikkeling voor de gemeente als geheel, de huishoudensontwikkeling en de demografische ontwikkeling voor de afzonderlijke dorpen en wijken van Emmeloord. De uitgangspunten en aannames die ten grondslag liggen aan de prognose worden in de bijlage behandeld.

Blad 3 van 26


Prognose inwoners De verwachting is dat het inwonertal van gemeente Noordoostpolder (excl. AZC) nog een aantal jaren stabiel blijft en daarna gaat afnemen (figuur 1). Deze daling wordt met de tijd forser. Op 1 januari 2016 wonen er 45.699 mensen in Noordoostpolder (excl. AZC). In 2041 zijn dit er naar verwachting nog ruim 42.000. Figuur 1

Prognose ontwikkeling inwonertal Noordoostpolder 2016-2041

48000 47000 46000 45000 44000 43000 42000 41000 40000

Noordoostpolder met AZC

Noordoostpolder zonder AZC

Het aantal inwoners van het AZC zal dit jaar nog toenemen, als gevolg van eerdere uitbreiding van de capaciteit naar 1400. Daarnaast verandert mogelijk de registratie van bewoners van het AZC. Op dit moment is ongeveer twee derde (68%) van de bewoners ingeschreven bij de gemeente (en telt mee in de statistieken). Dit zijn ongeveer 950 inwoners. Mogelijk wordt dit in de toekomst 100%, door ander beleid. In de prognose gaan we er vanuit dat het aantal ingeschreven bewoners rond 950 blijft. Dit leidt tot een gezamenlijk inwonertal van 46.443 op 1-1-2016 en ruim 43.000 op 1-12041, een krimp van 7%.

Blad 4 van 26

2040

2038

2036

2034

2032

2030

2028

2026

2024

2022

2020

2018

2016

2014

2012

39000 2010

2


Emigratie en natuurlijke groei Het belangrijkste verschil tussen deze prognose en die van 4 jaar geleden is het migratiesaldo waarmee gerekend is. Waar in de vorige prognose met een migratiesaldo van -65 werd gerekend is dit nu -1751. Dit betekent dat er jaarlijks 175 mensen meer vertrekken dan dat er zich vestigen. De afgelopen jaren ging het om ca. 1700 vertrekkers tegenover 1525 vestigers. In de bijlage wordt hier uitgebreider op in gegaan. Voor zowel vertrekkers als vestigers geldt dat deze aantallen de komende jaren gaan dalen. In 2041 vertrekken er ca. 1500 mensen, terwijl er 1325 vestigers zijn. Het gaat hier met name om starters en startende gezinnen. Dat zij in mindere mate komen, heeft ook gevolgen voor het geboortecijfer. De omvang van de groep statushouders die in Noordoostpolder jaarlijks geplaatst worden is hierbij cruciaal. Voor de komende 3 jaar gaan we er van uit, dat deze groep groter is dan de afgelopen jaren. Vanaf 2019 hanteren we hetzelfde niveau als de afgelopen jaren (zie bijlage). Vanaf 2019 zal het bevolkingsaantal gaan afnemen. Tot die tijd blijft het nog stabiel. Het geboortecijfer is de afgelopen jaren gedaald van 560 geboortes in 2010 naar 508 in 2015 (figuur 2). De verwachting is dat deze daling in de toekomst gematigd doorzet, tot ca. 425 geboortes in 2041. Figuur 2

Ontwikkeling geboorte en sterfte

600 500 400 Aantal

300 200 100 0 -100

Geboorte

Jaar Natuurlijke groei

Sterfte

Het aantal sterfgevallen zal de komende jaren gaan toenemen als gevolg van de vergrijzing. Op dit moment is nog sprake van een natuurlijke groei: 135 meer geboortes dan sterfgevallen. Rond 2031 zal het aantal sterfgevallen hoger zijn dan het aantal geboortes. De toenemende sterfte is gebaseerd is op huidige sterftekansen. De vraag is of deze in de toekomst gelijk blijven. Dit kan betekenen dat de sterfte minder snel zal toenemen dan in deze prognose wordt aangenomen. In de bijlage wordt hier verder op ingegaan.

1

Dit betreft cijfers waarin het AZC buiten beschouwing is gelaten. Dit zal zo blijven in de rest van dit rapport. Zie bijlage. Blad 5 van 26

2040

2038

2036

2034

2032

2030

2028

2026

2024

2022

2020

2018

2016

2014

2012

-200 2010

2.1


Beroepsbevolking en groene en grijze druk Figuur 3 laat zien dat de beroepsbevolking (het aantal inwoners tussen 15 en 65 tot 70 jaar oud) in de komende tijd zal afnemen van 29.415 in 2016 tot ca. 26.400 in 2041. Deze daling wordt afgeremd doordat de AOW-leeftijd wordt verhoogd. In 2021 is de AOWleeftijd 67 jaar. Daarna wordt de leeftijdsgrens verder verhoogd, afhankelijk van de ontwikkeling van de levensverwachting. Het CBS gaat uit van een AOW-leeftijd van 70 jaar in 2041. In de bijlage wordt hier verder op ingegaan. Figuur 3

Groene en grijze druk

35000 30000 Aantal inwoners

25000 20000 15000 10000 5000

Jaar 0-14

15-64/69

65/70+

Het aantal inwoners tussen 0 en 15 jaar oud zal ook dalen van 8.928 in 2016 tot ca. 7.200 in 2041. Het aantal inwoners in de AOW-leeftijd zal juist sterk gaan toenemen van 7.356 in 2016 tot 8.700 in 2037, ondanks de verhoging van de AOW-leeftijd. Na 2037 zal deze groep kleiner worden. De demografische druk op de beroepsbevolking is op dit moment 0,55. Dit wil zeggen dat er 100 inwoners zijn in de leeftijd 15 t/m 64 jaar voor 55 inwoners in de leeftijdsgroepen 0 t/m 14 en 65+ samen. Door ontgroening en verandering van de AOW-leeftijd loopt de demografische druk in Noordoostpolder nauwelijks op. In 2041 is de demografische druk 0,60. Dit wil zeggen dat er 100 inwoners zijn in de leeftijd 15 t/m 69 voor 60 inwoners van de andere leeftijdsgroepen.

Blad 6 van 26

2040

2038

2036

2034

2032

2030

2028

2026

2024

2022

2020

2018

2016

2014

2012

0 2010

2.2


2.3

Leeftijdsopbouw Figuur 4 geeft een beeld van de verandering van de leeftijdsopbouw in Noordoostpolder. Op dit moment is de grootste onderscheidde leeftijdsgroep in het figuur de groep 45- t/m 54-jarigen. Vanaf 2021 is dit de groep 55- t/m 64 jarigen, tot 2034. Daarna is de groep 65- t/m 74 jarigen het grootst. Figuur 4

Ontwikkeling leeftijdsopbouw gemeente Noordoostpolder

100%

80%

60%

40%

20%

20 16 20 17 20 18 20 19 20 20 20 21 20 22 20 23 20 24 20 25 20 26 20 27 20 28 20 29 20 30 20 31 20 32 20 33 20 34 20 35 20 36 20 37 20 38 20 39 20 40 20 41

0%

0-4

2.4

5-14

15-24

25-34

35-44

45-54

55-64

65-74

75-84

Etniciteit Figuur 5 laat zien dat in 2016 88% van de inwoners van Noordoostpolder de Nederlandse etniciteit heeft. In 2041 is dit 85%. De belangrijkste reden is dat de autochtone bevolking afneemt. Het aandeel 1e generatie Westerse allochtonen is de afgelopen 5 jaar toegenomen. De verwachting is dat deze trend zich niet door gaat zetten. Het gaat hier om arbeidsmigranten. Enerzijds valt te verwachten dat de arbeidsmarkt voor deze groep onderhand is verzadigd. Anderzijds kan deze groep zich permanent gaan vestigen en kan er sprake zijn van gezinshereniging of gezinsvorming. Het laatste lijkt op beperkte schaal te gebeuren. Hierdoor zien we een lichte toename van het aantal 2e generatie Westerse allochtonen. Het aandeel 1e generatie Niet-Westerse allochtonen zal de komende jaren toenemen. Dit gaat met name om statushouders. Aangezien we aannemen dat het aantal te plaatsen statushouders vanaf 2019 op het oude niveau ligt, is deze toename van korte duur. Vanaf 2019 neemt wel het aandeel 2e generatie Niet-Westers allochtonen toe. Dit zijn voor een belangrijk deel kinderen van de nieuwe Niet-Westers allochtone inwoners. Op termijn zal een deel van de statushouders (en hun kinderen) verder trekken, waarschijnlijk richting de grotere steden in Nederland of elders in Europa.

Blad 7 van 26

85 e.o.


Figuur 5

Prognose etniciteit inwoners Noordoostpolder 2016-2041

50000

45000

40000

35000

30000

25000

20000

15000

10000

5000

Nederlands

1e gen. Westers

2e gen. Westers

1e gen. Niet-Westers

20 40

20 38

20 36

20 34

20 32

20 30

20 28

20 26

20 24

20 22

20 20

20 18

20 16

20 14

20 12

20 10

0

2e gen. Niet-Westers

Blad 8 van 26


3

Prognose huishoudens Figuur 6 laat zien dat het aantal huishoudens in Noordoostpolder de komende 15 jaar met ca. 850 toenemen, van 18.964 nu tot ca. 19.800 in 2029. Daarna zal, in navolging van het aantal inwoners, ook het aantal huishoudens afnemen. Figuur 6

Prognose ontwikkeling huishoudens Noordoostpolder 2016-2041

20000 19500 19000 18500 18000 17500

* In 2014 is er wat veranderd in onze administratie waardoor inwoners van verzorgingstehuizen niet meer standaard tot 1 huishouden worden gerekend. Hierdoor is het aantal huishoudens (administratief) toegenomen.

De toename betreft veelal 1- en 2-persoonshuishoudens, dat wil zeggen: alleenstaanden ouderen en hoegenaamde empty-nesters (getrouwde stellen waarvan de kinderen de deur uit zijn). In het laatste geval kantelt dit in 2027. Het aantal 1-persoonshuishoudens blijft groeien tot 2038. Daarnaast neemt het aantal 1-oudergezinnen al jaren toe. Het gaat hier om relatief kleine aantallen. De verwachting is dat deze trend zich voorlopig voort blijft zetten. In de bijlage wordt verder ingegaan op de ontwikkeling van huishoudens in Noordoostpolder.

3.1

Woningbouw Kort door de bocht betekent de gemiddelde toename van 50 tot 60 huishoudens per jaar dat er ieder jaar ook 50 tot 60 woningen extra nodig zijn in Noordoostpolder. Vanaf 2030 is er mogelijk een overschot van woningen. De prognose geeft hier een duidelijke trend aan, maar aantallen kunnen van jaar tot jaar sterk verschillen. Bovendien leidt de toename van het aantal huishoudens tot een latente vraag naar woningen. Of deze huishoudens ook echt op de woningmarkt komen, hangt sterk samen met o.a. economische ontwikkelingen.

Blad 9 van 26

20 41

20 39

20 37

20 35

20 33

20 31

20 29

20 27

20 25

20 23

20 21

20 19

20 17

20 15

20 13

20 11

17000


4

Prognose Emmeloord en de dorpen Inzoomen op de verschillende dorpen is lastig. De schaal waarop de voorspellingen betrekking hebben wordt kleiner. Dit betekent dat individuele bewegingen van inwoners relatief meer invloed hebben op de bevolkingsontwikkeling. Daarnaast is het veel lastiger om tot valide aannames te komen op basis waarvan deze prognose te maken is. Voor de komende jaren kunnen we dit nog wel doen, maar hoe verder we kijken, hoe troebeler het beeld. In de bijlage worden de aannames beschreven.

4.1

Ontwikkeling inwonertal dorpen Figuur 7 laat zien dat de bevolkingsgroei van Noordoostpolder de afgelopen jaren in Emmeloord terecht kwam. Deze trend wordt de komende jaren doorgezet. In de dorpen neemt het inwonertal een klein beetje af. Vanaf 2020 geldt dit ook voor Emmeloord. Figuur 7

Prognose ontwikkeling inwonertal Emmeloord en de dorpen 2016-2026

27000 25000 23000 21000 19000 17000 15000 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 Emmeloord

dorpen

De ontwikkeling van het inwonertal is niet voor alle dorpen hetzelfde (figuur 8). Verschillen per dorp ontstaan door de mate waarin nieuwe inwoners zich vestigen. Naast dat direct voor nieuwe inwoners zorgt, neemt ook het aantal geboortes in de jaren er na toe. De ontwikkeling van Tollebeek laat dit goed zien. Daar zijn sinds 2011 nog 10 woningen bijgekomen, terwijl het inwonertal met meer dan 100 is toegenomen. Het aantal geboortes was jaarlijks rond de 40 tot 2015. Het lijkt nu wat te dalen. Groei is met name te verwachten in Marknesse (5%) en enigszins in Bant (3%), in de andere dorpen treedt waarschijnlijk krimp op. De krimppercentages liggen tussen 0% en 5%, waarbij de dorpen ten oosten van de A6 minder krimpen dan die ten westen van de A6.

Blad 10 van 26


Figuur 8

Prognose ontwikkeling inwonertal dorpen 2016-2026

4500

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026

4.2

Marknesse

Ens

Tollebeek

Nagele

Rutten

Creil

Luttelgeest

Kraggenburg

Espel

Bant

Leeftijdsverdeling dorpen Figuur 9 laat zien dat vergrijzing en ontgroening overal in de gemeente plaatsvindt. Emmeloord en Marknesse zijn op dit moment het meest vergrijsd, maar de verwachting is dat de vergrijzing in de andere dorpen de komende jaren iets groter is dan in Emmeloord en Marknesse. Tollebeek vormt een uitzondering. Door de recente nieuwbouw is de bevolking hier relatief jong. Hierdoor vergrijst het dorp ook minder. Nieuwbouw in Marknesse heeft de komende jaren het zelfde dempende effect, dit is met name te zien aan het afzwakken van de ontgroening. In de prognose is uitgegaan van langer zelfstandig wonen van ouderen.

Blad 11 van 26


Figuur 9

Ontwikkeling leeftijdsopbouw dorpen Noordoostpolder

Emmeloord

Luttelgeest

100%

Marknesse

100%

100%

90%

90%

80%

80%

80%

70%

70%

60%

60%

60% 50%

50% 40%

40%

40%

30%

30% 20%

20%

20%

10%

10%

2026

2021

2016

2026

2021

2016

2011

2026

2021

2016

2011

0%

0% 2011

0%

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

15-24

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

85+

Nagele

70%

70%

70%

60%

60%

60%

50%

50%

50%

40%

40%

40%

30%

30%

30%

20%

20%

20%

10%

10%

10%

0%

0%

0% 2011

80%

2026

80%

2021

80%

2016

90%

2011

90%

2026

90%

2021

100%

2016

100%

2011

100%

2026

Ens

2021

Kraggenburg

85+

2016

85+

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

15-24

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

85+

85+

85+

Blad 12 van 26


70%

70%

70%

60%

60%

60%

50%

50%

50%

40%

40%

40%

30%

30%

30%

20%

20%

20%

10%

10%

10%

0%

0%

0% 2011

80%

2026

80%

2021

80%

2016

90%

2011

90%

2026

90%

2021

100%

2016

100%

2011

100%

2026

Creil

2021

Espel

2016

Tollebeek

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

1524

0-4

5-14

15-24

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

85+

85+

70%

70%

60%

60%

50%

50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10%

0%

0% 2026

80%

2011

80%

2026

90%

2021

90%

2016

100%

2011

100%

2021

Bant

2016

Rutten

85+

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

15-24

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

85+

85+

Blad 13 van 26


Etniciteit dorpen Een prognose voor de ontwikkeling van de verschillende etnische groepen op dorpsniveau is hoogst onbetrouwbaar. Daar zijn de groepen te klein voor. Wel kan de ontwikkeling van de groepen in de afgelopen jaren worden geschetst. Figuur 10 geeft hiervan een beeld. Te zien is dat de autochtone bevolking in de meeste dorpen af is genomen. In Emmeloord en Luttelgeest is het aantal ongeveer gelijk gebleven en in Tollebeek is de autochtone bevolking toegenomen. De niet Westerse allochtonen wonen vooral in Emmeloord en zijn hier in aantal toegenomen. In de dorpen wonen er niet veel. Er zijn daar ook geen grote veranderingen in het aantal over de afgelopen 5 jaar. De Westers allochtone bevolking bevindt zich voor een belangrijk deel wel in de dorpen. Deze groep is in alle dorpen en in Emmeloord gegroeid de afgelopen 5 jaar. Het laatste jaar vlakt deze groei wat af. Ontwikkeling etnische groepen per dorp in Noordoostpolder 2011-2016

1500

5000

400

1000

200

500

0

0

2016

2015

2014

2013

2012

2011

0

Westers Niet-Westers Nederlands


Kraggenburg


Ens

1600

3500

1400

3000

1200

2500

1000

2016

600

2016

2000

10000

2015

2500

800

2015

15000

2011

3000

1000

2016

1200

2015

3500

20000

2014

4000

1400

25000

2013

4500

1600

2012

1800

2011

30000

Marknesse

2014

Luttelgeest

2013

Emmeloord

2012

Figuur 10

Nagele 2500 2000

2000

1500

1500

1000

800


500


2014

2013

2012

2011

2016

2015

2014

2013

0 2012

2016

0 2015

0 2014

500 2013

200 2012

400

1000

2011

600

2011

4.3


Blad 14 van 26


Espel 1600

1200

1400 1200

1000

1000

800

800

600



Rutten

2016

2016

2015

0 2014

0 2013

200

2016

2015

2014

2013

2012

2011

0

400

200 2012

500

600

400

2011

1000

2015

1500

2014

2000

1800

1400

2013

2500

1600

2012

3000

Creil

2011

Tollebeek


Bant

2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0

1600 1400 1200 1000 800 600 400 200


2016

2015

2014

2013

2012

2011

2016

2015

2014

2013

2012

2011

0


Hoewel een nauwkeurige prognose niet gegeven kan worden, is een doorkijkje naar de toekomst wel mogelijk. Naar alle waarschijnlijkheid blijft het de autochtone bevolking afnemen. Ook in Emmeloord en Tollebeek waar daar tot nu toe geen sprake van is. Het aantal niet-Westers allochtonen zal de komende jaren gaan toenemen. Dit gaat om de extra statushouders die gehuisvest moeten worden. Deze groep is aangewezen op de sociale huursector. Mercatus is van plan de komende jaren haar voorraad uit te breiden. Dit zal deels in Emmeloord gebeuren en deels verdeeld over een aantal dorpen. Nog niet voor alle te bouwen woningen is een locatie bekend. Het idee is dat er doorstroming op de huurmarkt gaat plaatsvinden en de statushouders zich over de vrijgekomen oudere huurwoningen door de polder gaan verdelen. In de praktijk komt doorstroming op de huurmarkt vaak lastig op gang. Mogelijk is hier door middel van passend toewijzen wat aan te doen.

4.4

Ontwikkeling inwonertal wijken Emmeloord Er zijn twee ontwikkelingen in Emmeloord die van invloed zijn op de bevolkingssamenstelling in de wijken: het ouder worden van de bevolking en nieuwbouw. Door het ouder worden van de bevolking is er sprake van gezinsverdunning en vergrijzing. Dit zorgt er voor dat het aantal inwoners in de wijken daalt. Behalve als er sprake is van nieuwbouw. Dit zorgt voor extra huishoudens (dus inwoners) in de wijk. Daarnaast zijn dit ook voor een belangrijk deel starters of startende gezinnen. Daar waar nieuwe woningen zijn betrokken neemt ook vaak het aantal geboortes toe.

Blad 15 van 26


Voor Emmeloord betekent dit dat de groei zich concentreert in Emmelhage (figuur 11). Ook in het centrum en in Espelervaart (Balkan) zal gebouwd worden. Dit zorgt voor een lichte toename van het aantal inwoners. In de overige wijken is er sprake van een afname van het inwonertal. Figuur 11

Prognose ontwikkeling inwonertal wijken Emmeloord 2010-2027

7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000

Centrum De Zuidert Overig

4.5

Revelsant De Erven

Espelervaart Emmelhage + Waterland

Leeftijdsverdeling wijken Emmeloord In alle wijken van Emmeloord, met uitzondering van het centrum, treedt vergrijzing op (figuur 12)2. Daar tegenover woont in Emmelhage een groot aantal jonge inwoners. Dit zijn starters/startende gezinnen op de woningmarkt. Vooral in De Erven, maar ook in De Zuidert en Espelervaart vindt een verschuiving in de leeftijdsopbouw plaats doordat ouder wordende kinderen het huis verlaten. In Waterland en Emmelhage vindt dit effect vanaf 2020 plaats, maar is er ook nog steeds een hoog geboortecijfer.

2

Bij deze prognose is geen rekening gehouden met de aan- of afwezigheid van (zorg-)voorzieningen waardoor met name de oudere bevolking van of naar bepaalde wijken van Emmeloord trekt. We gaan er van uit dat ouderen steeds langer op zichzelf blijven wonen. Blad 16 van 26

2027

2026

2025

2024

2023

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

0


Ontwikkeling leeftijdsopbouw wijken Emmeloord Revelsant

50%

50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10%

0%

0%

60%

40%

20%

0% 2026

60%

2021

60%

2011

70%

2026

70%

80%

2021

80%

Espelervaart 100%

2011

80%

2026

90%

2021

90%

2016

100%

2011

100%

2016

Centrum

2016

Figuur 12

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

15-24

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

85+

Emmelhage/Waterland

70%

70%

70%

60%

60%

60%

50%

50%

50%

40%

40%

40%

30%

30%

30%

20%

20%

20%

10%

10%

10%

0%

0%

0% 2011

80%

2026

80%

2021

80%

2016

90%

2011

90%

2026

90%

2021

100%

2016

100%

2011

100%

2026

De Erven

2021

De Zuidert

85+

2016

85+

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

15-24

0-4

5-14

15-24

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

25-34

35-44

45-54

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

55-64

65-74

75-84

85+

85+

85+

Blad 17 van 26


Overig 100%

80%

60%

40%

20%

2026

2021

2016

2011

0%

0-4

5-14

15-24

25-34

35-44

45-54

55-64

65-74

75-84

85+

Etniciteit wijken Emmeloord De grootste concentraties van inwoners met een Niet-Westerse etniciteit bevinden zich in het centrum van Emmeloord, in Revelsant en in Espelervaart (figuur 13). In deze wijken wonen ook de meeste Westerse allochtonen, net als in De Zuidert. Daarnaast is het aantal allochtone inwoners in Revelsant, Espelervaart en De Zuidert de afgelopen 5 jaar gegroeid. Ontwikkeling etniciteit inwoners wijken Emmeloord 2011-2016 Revelsant

7000

4000

6000

3500

5000

3000

2000

2500

4000

2000

3000

1500

2000

1000



2016

2015

0

2014

0 2013

1000

2012

2016

2015

2014

2013

2012

0

500 2011

1000

2016

3000

2015

4000

2014

5000

4500

2013

6000

Espelervaart

2012

Centrum

2011

Figuur 13

2011

4.6


Blad 18 van 26


De Zuidert

De Erven

4000 3500

Emmelhage/Waterland

6000

2500

5000

2000

3000 4000

2500

1500

3000



2016

2015

2016

2015

0 2014

0 2013

500

2012

2016

2015

2014

2013

2012

2011

0

1000

2011

500

2014

1000

2013

1000

2000

2012

1500

2011

2000


Overig 800 700 600 500 400 300 200 100 2016

2015

2014

2013

2012

2011

0


Dit zijn ook de wijken waar de komende jaren meer allochtonen zich zullen vestigen. Zij zijn voor huisvesting in grote mate op de sociale huurmarkt aangewezen en deze wijken hebben de grootste voorraad huurwoningen. Daarnaast neemt de autochtone bevolking af als gevolg van eerder genoemde gezinsverdunning. Dit geldt voor alle wijken, behalve Emmelhage en Waterland.

Blad 19 van 26


5

Conclusies •

•

•

• • • • •

•

•

Het aantal inwoners van Noordoostpolder (inclusief AZC) zal afnemen van 46.443 op 1-1-2016 tot ruim 43.000 in 2041, een krimp van 7%. De eerste jaren zal het inwonertal nog stabiel blijven, maar vanaf 2020 is er sprake van krimp. Deze afname wordt veroorzaakt door een negatief migratiesaldo (meer vertrekkers dan vestigers) en een afnemende natuurlijke bevolkingsgroei: het aantal geboortes neemt af en het aantal sterfgevallen zal gaan toenemen Er is sprake van ontgroening en vergrijzing. De demografische druk neemt toe van 0,55 in 2016 naar 0,60 in 2041. Deze toename wordt gedempt door de verandering van de AOW-leeftijd de komende jaren. Het aantal allochtone (met name Niet-Westerse) inwoners zal toenemen, terwijl het aantal autochtone inwoners afneemt. De extra plaatsing van statushouders draagt hier aan bij. Het aantal huishoudens neemt toe van 18.964 nu naar ongeveer 19.800 in 2029. Daarna zal het aantal afnemen. Dit betekent een gemiddelde vraag naar 50 tot 60 woningen per jaar extra. Vooral 1- en 2-persoonshuishoudens nemen toe. Het aantal traditionele gezinnen neemt af. Enige groei vindt nog plaats in Emmeloord tot 2020. Daarna neemt het inwonertal af (-1% tot 2026), ondanks dat het aantal huishoudens hier in absolute zin het meest toeneemt. Marknesse (5%) en Bant (3%) groeien de komende 10 jaar nog. De overige dorpen krimpen (-0% tot -5%).

Blad 20 van 26


Bijlage: Uitgangspunten en aannames De bevolkingsprognose wordt uitgevoerd met behulp van het model dat is ontwikkeld door de Dienst Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amsterdam en vervolgens samen met het softwarebedrijf Pronexus B.V. en een begeleidingsgroep van de Vereniging voor Onderzoek en Statistiek (VSO) verder uitgebouwd naar een gestandaardiseerd en onafhankelijk programma voor bevolkingsprognoses. Het model is gebaseerd op de cohort-componentenmethode. Dit houdt in dat door middel van de aangenomen kansen naar leeftijd en geslacht voor de hele gemeente het aantal geboorten en het aantal sterfgevallen wordt berekend. Daarna wordt aan de hand van het nieuwbouwprogramma voor het betreffende jaar en de gemiddelde woningbezetting bekeken hoeveel woningen er dan nog resteren c.q. tekortkomen. Dit levert het migratiesaldo op dat bij de beginbevolking wordt opgeteld of er van wordt afgetrokken. Op deze manier ontstaat de prognose voor het eerste jaar. Vervolgens wordt op basis hiervan op dezelfde wijze de prognose voor het volgende jaar berekend; etc. etc.

AZC Luttelgeest De bevolkingsopbouw en –dynamiek van het AZC is bijzonder en valt niet te voorspellen volgens de demografische modellen. In gemeente Noordoostpolder was de afgelopen vijf jaar (gemiddeld) 50,4% van de bevolking man en 49,6% vrouw (figuur 14). In het AZC was deze verhouding gedurende de zelfde periode 63,2% vs. 36,8%. Figuur 14

Verhouding man/vrouw Noordoostpolder en AZC

Aandeel

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Noordoostpolder Man

AZC Vrouw

Ook de leeftijdsverdeling van de inwoners van het AZC wijkt af van die van de overige inwoners van Noordoostpolder (figuur 15). Twee vijfde van de inwoners van het AZC is tussen 20 en 34 jaar, terwijl deze leeftijdsgroep in de rest van Noordoostpolder juist relatief weinig voorkomt. Daarnaast zijn er in het AZC nauwelijks 65+-ers.

Blad 21 van 26


Figuur 15

Leeftijdsverdeling Noordoostpolder en AZC

95 e.o. 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 0,00%

2,00%

4,00%

6,00%

8,00%

Noordoostpolder

10,00%

12,00%

14,00%

16,00%

18,00%

AZC

Tot slot is de doorstroming in het AZC heel hoog. De afgelopen vijf jaar hebben zich gemiddeld 392 mensen per jaar gevestigd in het AZC en zijn er 423 per jaar vertrokken, op een totaal van gemiddeld 700 inwoners. Hiermee komt en gaat 20% van de migratie in en uit Noordoostpolder van en naar het AZC, terwijl hier slechts 1,5% van de bevolking woont. Bij de beschrijving van de prognose zijn de inwoners uitsluitend bij het verwachte totale inwonertal van de gemeente meegerekend. Over alle andere bevolkingsontwikkelingen kan met betrekking tot het AZC niet of nauwelijks een voorspelling voor de toekomst worden gedaan.

Woningbouwplanning en migratiesaldo Een belangrijke factor bij het maken van een prognose is woningbouw. Uitgangspunt hierbij is dat wanneer woningen gebouwd worden, deze vanzelf bewoond raken; niet in het jaar van de bouw, dan wel een jaar erna. Deze aanname stamt uit de naoorlogse wederopbouwperiode, toen er nog een groot woningtekort in Nederland was. Uiteraard geldt nog steeds dat woningbouw direct verband houdt met het bevolkingsaantal: geen woningen, betekent geen inwoners. Betekent dit echter ook ‘veel woningen, veel inwoners’? De woningmarkt lijkt te veranderen, van een aanbodgerichte markt naar een vraaggerichte markt. Dit betekent dat het niet overal zo vanzelfsprekend is dat voor ieder huis dat wordt gebouwd direct een bewoner zich aandient. Los van de huidige economische crisis, is het niet overal in Nederland meer vanzelfsprekend dat iedere nieuwe woning direct wordt betrokken. In grote steden gaat dit nog redelijk op, maar er zijn in Nederland ook krimpgebieden. Blad 22 van 26


Bij een bevolkingsprognose is het van belang om rekening te houden met de lokale factoren die van invloed zijn op migratie. Belangrijke redenen voor het vertrek uit Noordoostpolder zijn opleiding- of werk gerelateerd. Een explosieve toename van het aantal immigranten lijkt ook niet realistisch, zolang in Noordoostpolder geen HBOinstelling of universiteit komt. Uit recente onderzoeken van het Planbureau voor de Leefbaarheid (PBL) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) komt naar voren dat de komende perioden groei zich met name concentreert in de Randstand en provinciale centrumgemeenten. Het programma waarmee het model van Pronexus werkt, biedt mogelijkheden om de woningbouwplanning buiten beschouwing te laten, door het jaarlijkse migratiesaldo vast te stellen voor de te voorspellen periode. Een nauwkeurige berekening van het toekomstig migratiesaldo is niet eenvoudig. Hier is slechts één alternatief voor, buiten het model met woningbouwplanning. Het gaat om een prognose op basis van migratiesaldi uit het verleden. In deze prognose is gerekend met migratiesaldi uit de laatste vijf jaar. Over de afgelopen 5 jaar bedroeg het jaarlijkse migratiesaldo gemiddeld -175 (figuur 16). Dit wil zeggen dat er per jaar gemiddeld 175 meer mensen uit Noordoostpolder vertrokken, dan dat zich hier vestigden. Figuur 16

Migratiesaldo Noordoostpolder 2007-2015

400

Aantal migranten

300 200 100 0 -100

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

-200 -300 Jaar Migratiesaldo excl. Azc

Lineair (Migratiesaldo excl. Azc)

Deze methode is niet heel nauwkeurig. In 2012 was het gemiddelde migratiesaldo over de laatste 5 jaren (2007 t/m 2011) -65 en in 2010 was het -120. Daarnaast weten we dat vooral 18 tot 40 jarigen migreren. Deze groep wordt steeds kleiner als gevolg van vergrijzing. Dat betekent ook dat het verschil tussen vertrekkers en vestigers in de toekomst mogelijk wat kleiner wordt. Aan de andere kant laat figuur 16 een neerwaartse trend zien van het migratiesaldo. Figuur 17 geeft aan hoe de voorgaande lokale prognoses van Noordoostpolder zich verhouden tot de feitelijke ontwikkeling van het bevolkingsaantal. Te zien is dat de afwijkingen van de laatste prognoses (op basis van historisch migratiesaldo) een stuk kleiner zijn dan die op basis van woningbouwplanning.

Blad 23 van 26


Figuur 17

Vorige prognoses vs. feitelijke ontwikkeling bevolkingsaantal

53000 52000 51000

Aantal inwoners

50000 49000 48000 47000 46000 45000 44000 43000 2005

2006 2007 2008 2009 Scenario geplande woningbouw 2007 Scenario geplande woningbouw 2010 Gecorrigeerd scenario 2012*

2010

2011 Jaar

2012 2013 2014 2015 2016 Scenario uitgestelde woningbouw 2007 Scenario migratiesaldo 5 jaar 2010 Feitelijke ontwikkeling

* In 2012 werd ook uitgegaan van een snellere groei van het AZC. Hier is op gecorrigeerd.

Statushouders De grote stroom asielzoekers die ons land bereikt, heeft er toe geleid dat de huisvesting van statushouders wordt versneld. Er is ruimtegebrek in de landelijke AZC’s, dus die asielzoekers die mogen blijven (statushouders) moeten naar reguliere huisvesting om plek te maken. De te huisvesten statushouders worden over de Nederlandse gemeenten verdeeld. Voor Noordoostpolder betekende dit de afgelopen jaren zo’n 45 statushouders per jaar. Dit aantal ligt de komende jaren hoger (tabel 1). Verder dan 2019 kunnen we helaas niet kijken. Daarom kiezen we er voor om vanaf dan weer te rekenen met de komst van 45 statushouders per jaar. Voor 2016 tot en met 2018 is het verschil (150-45 en 110-45) bij het migratiesaldo opgeteld. Deze saldi zijn over deze jaren niet -175, maar -70 en -110. Tabel 1 Jaar Tot 2015 2016 2017 en 2018 2019 en verder

Te huisvesten statushouders Aantal te huisvesten statushouders 45 150 110

Migratiesaldo -175 -70 -110

Rekensom Saldo = -175 = -175+150-45 = -175+110-45

45

-175

= -175+45-45

Sterftekansen Het model van Pronexus werkt standaard met lokale historische sterftekansen per levensjaar. Gezien het lage aantal sterfgevallen zijn hierin grote schommelingen mogelijk. Als er in het verleden in een jaar een kind van 11 was overleden, dan wordt de kans op overlijden van 11-jarigen in de toekomst hoger geschat, dan deze in werkelijkheid is. Dit wordt door het gemiddelde over meerdere jaren te nemen wel enigszins afgevlakt. Daarnaast hebben ze op de berekening van het totale inwonertal weinig effect. Echter, voor de prognose van specifieke leeftijdsgroepen, in het bijzonder kinderen, kan het wel verschil maken.

Blad 24 van 26


Een alternatief is om met landelijke sterftekansen van het CBS te werken, maar dan wordt geen recht gedaan aan eventuele lokale afwijkingen. In deze prognose is getracht de schommelingen er uit te halen en de mogelijke lokale invloeden op sterftekansen te behouden. Gekeken is naar de sterftecijfers per cohort. Deze zijn gelijk aan de waargenomen sterftecijfers (gemiddeld over de afgelopen 6 jaar vanaf 2010) in Noordoostpolder. De verdeling per levensjaar in elk cohort is gebaseerd op de verdeling over heel Nederland omdat de cijfers voor Noordoostpolder te klein zijn om prognose op te maken. In de prognose is uitgegaan van gelijkblijvende sterftekansen in de toekomst, terwijl de gemiddelde levensverwachting vanaf 1850 jaarlijks is toegenomen met ongeveer 12 weken per jaar. Aannemelijk is dat deze trend zich doorzet. Dit betekent dat sterftekansen in de toekomst lager zijn dan nu. Voor de prognose betekent dat het volgende: - Het jaarlijks aantal sterfgevallen neemt minder toe; - Het inwonertal blijft hoger (er is sprake van minder krimp); - Het aantal huishoudens blijft langer doorgroeien, zowel 1- als 2persoonshuishoudens; - Er is meer vergrijzing; - En de demografische druk wordt hoger. Echter, de mate waarin dit optreedt, is niet bekend.

AOW-leeftijd In deze prognose wordt bij het bereken van de toekomstige omvang van de beroepsbevolking rekening gehouden met de ontwikkeling van de AOW-leeftijd volgens het regeerakkoord. In het regeerakkoord wordt de AOW-leeftijd vanaf 2022 gekoppeld aan de levensduur. Het CBS heeft een prognose gemaakt van de levensduur en op basis hiervan heeft zij ook de toekomstige AOW-leeftijd berekend. Figuur 18 laat zien hoe de AOW-leeftijd volgens het CBS zal toenemen. Figuur 18

CBS-prognose AOW-leeftijd

70 69 68 67 66 65 64 63 2016

2018

2020

2022

2024

2026

2028

2030

2032

2034

2036

2038

2040

Gezinsverdunning Het aantal huishoudens neemt toe, terwijl het aantal inwoners afneemt. Dit komt door gezinsverdunning: het aantal personen per huishouden neemt af. Deze trends kunnen worden verklaard door te kijken naar de fases die een huishouden doorgaands doormaakt (figuur 19). In dit model worden niet alle mogelijke situaties beschreven, maar voor de meeste gevallen gaat het op. Een groot deel van de huidige huishoudens bevindt zich momenteel in de ‘gezinsfase’. Met de tijd komen zij in de ‘empty-nest’ fase en daarna in de fase van alleenstaande oudere.

Blad 25 van 26


Aan de andere kant starten de kinderen die het gezin verlaten hun eigen huishouden. Zij wonen een aantal jaren alleen of samen, voordat zij een gezin stichten. Figuur 19. Fases van een huishouden 1-oudergezin* 2 of meer Startend 1 of 2 personen

Gezin 3 of meer Empty-nest 2 personen

Alleenstaande oudere

* Bij het ontstaan van 1-oudergezinnen en de ontwikkeling van deze huishoudens zijn veel meer stromen mogelijk. Deze zijn buiten het model gelaten.

Op dit moment is de grootste stroom die van huishoudens uit de gezinsfase richting de empty-nest fase. Deze stroom is groter dan de instroom van starters naar de gezinsfase. Vanaf 2027 is de stroom van ‘empty nest’ naar alleenstaande ouder groter de grootste stroom. Daarnaast is de uitstroom van alleenstaande ouderen (het laatste lid van een huishouden overlijdt) vanaf 2029 groter dan de instroom van nieuwe huishoudens, en is er sprake van krimp van huishoudens. Tot 2038 blijft het aantal alleenstaande ouderen wel toenemen, terwijl de andere type huishoudens afnemen. Vanaf 2038 neemt ook het aantal huishoudens met alleenstaande ouderen af.

Aannames voor dorpen en wijken Voor de prognose van Noordoostpolder wordt uitgegaan van migratiesaldi en niet van woningbouw. Voor de verdeling van inwoners over de dorpen en wijken wordt wel gekeken naar de woningbouw. Deels gaat het om een inschatting van woningen die de komende jaren worden gerealiseerd, deels gaat het om concrete bouwplannen van Mercatus. De inschatting wordt gemaakt op basis van deze contourennota die ten grondslag licht aan de woonvisie en de kennis en expertise van beleidsmedewerkers wonen van het cluster Ruimtelijke Ontwikkeling. De aantallen zijn in overeenstemming met de ontwikkelperspectieven van de dorpen. Tabel 2 geeft het aantal woningen aan waarmee is gerekend. Tabel 2 Netto toevoeging aantal woningen ten behoeve van prognose op dorps-en wijkniveau tot 2025 Dorp / wijk Aantal woningen Emmeloord Centrum + 28 Revelsant 0 Espelervaart + 84 De Zuidert 0 De Erven 0 Emmelhage en Waterland + 315 Overig +9 Luttelgeest +4 Marknesse + 135 Kraggenburg + 17 Ens + 31 Nagele 0 Tollebeek 0 Espel 0 Creil +9 Rutten +4 Bant + 31

Blad 26 van 26

Bevolkingsprognose Noordoostpolder

Recommend Documents