Nederlandse Onderwatersport Bond
Het College van Gedeputeerde Staten van Zeeland Cluster Natuur en Landschap Postbus 6001 4330 LA Middelburg
13 november 2013 Ons kenmerk: DvS/13-062 Betreft: zienswijze ontwerpbesluiten vooroeverbestortingen Oosterschelde Geacht College, Hierbij sturen wij u de zienswijze van de Nederlandse Onderwatersport Bond (NOB) op de ontwerpbesluiten voor het verlenen van een ontheffing op grond van de Natuurbeschermingswet voor het verbeteren van de vooroeververdediging nabij Zierikzee, Schelphoek en Burghsluis. In de eerste plaats willen wij benadrukken dat wij de noodzaak van de vooroeverbestortingen en daarmee de veiligheid van de Zeeuwse inwoners respecteren. De NOB verzoekt het College bij het verlenen van de definitieve ontheffing rekening te houden met: • de NOB als belanghebbende en vertegenwoordiger van alle sportduikers, en bij eventuele vervolgprojecten de NOB rechtstreeks te informeren over de mogelijkheid een zienswijze in te kunnen dienen; • de toepassing van natuurlijker materialen dan staalslakken dat recht doet aan de status van het gebied als Nationaal Park; • de ontbrekende specificaties bij de uitvoering van ‘Building For Nature’ bij de locatie Schelphoek; • de toepassing van ‘Building For Nature’ bij alle drie de stortlocaties; • de mogelijkheid tot een onderzoek naar de effecten op de lange termijn van de bestortingen in de gehele Oosterschelde; • de aanvullende doelen van het voormalig Beschermde Natuurmonument; • de conclusie van de Passende Beoordeling voor de locatie bij Burghsluis over de afwezigheid van bodemdieren; • de paartijd van de zeekat; • de organisatie van het Wereldkampioenschap Onderwaterfotografie in 2015.
Nederlandse Onderwatersport Bond Postbus 326 3900 AH Veenendaal T 0318 - 55 93 47 F 0318 - 55 93 48 I
NOB als belanghebbende Voor de mogelijkheid een zienswijze op de ontwerpbesluiten in te dienen is door de Provincie Zeeland gekozen om deze slechts beperkt en lokaal te publiceren en/of te verspreiden. Alleen het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Schouwen-Duiveland hebben afschriften van de vergunningaanvragen ontvangen en eventuele belanghebbenden zijn met een publicatie in een huis-aan-huis-blad hierop geattendeerd. De NOB was bij de vooroeverbestortingen in 2009 nauw betrokken bij de uitvoering van de aanvullende werkzaamheden voor een snel herstel van het onderwatermilieu. Ook toen werden de vooroevers versterkt op en in de directe nabijheid van (populaire) duikplaatsen. De werkzaamheden in 2009 en 2014 hebben directe gevolgen voor de toegankelijkheid en beleving van duikplaatsen, en dus ook directe gevolgen voor sportduikers. Het bevreemdt ons dat de NOB daarom niet als belanghebbende partij is aangemerkt en géén afschrift van de vergunningaanvragen heeft ontvangen. Doordat de werkorganisatie van de NOB buiten Zeeland is gevestigd, is min of meer bij toeval de mogelijkheid om een zienswijze in te dienen aan het licht gekomen. Wij vragen u om in het vervolg de NOB rechtstreeks te informeren over de mogelijkheid een zienswijze in te dienen. Staalslakken Door de wijze waarop Rijkswaterstaat Zeeland het project zal aanbesteden is de kans groot dat er opnieuw staalslakken gebruikt worden. Uit de rapporten van gerespecteerde onderzoeksbureaus blijkt dat het gebruik van staalslakken niet aantoonbaar schadelijk zijn voor het onderwatermilieu en de waterkwaliteit. Volgens de in de aanvraag bijgevoegde Passende Beoordeling van Bureau Waardenburg wordt geconcludeerd dat de staalslakken die Rijkswaterstaat wil gebruiken voldoen aan de maximale uitloogeisen. Ook schrijft Bureau Waardenburg in datzelfde rapport dat er sprake is van een hoger dan gemiddeld gehalte aan zware metalen in enkele van de op de staalslakken, gestort in 2009, groeiende organismen. En is er sprake van een langere kolonisatietijd en een andere soortensamenstelling bij het gebruik van staalslakken dan bij andere materialen. De NOB blijft het wenselijk vinden dat in plaats van staalslakken ander natuurlijker materiaal wordt gebruikt waarvan bekend is dat deze minder effecten op het milieu hebben. De bestortingen vinden plaats in het grootste Nationale Park van Nederland. In een dergelijk gebied zouden er extra inspanningen verwacht worden om de kwaliteit van de natuur zoveel als mogelijk intact te houden. Herstel van het onderwatermilieu Volgens de Passende Beoordeling van Bureau Waardenburg blijkt dat bij gebruik van staalslakken het herstel van het onderwatermilieu langer duurt. Ook komen er minder soorten terug. Belangrijkste oorzaak van dit trage herstel en het gebrek aan soorten is te wijten aan de grootte van het granulaat. Het granulaat dat toegepast wordt is maximaal 20 centimeter groot. Door het gebruik van dergelijk klein granulaat ontstaat een strakke en ingevulde vooroever. De illustratie in de Passende Beoordeling op pagina 10 (locatie Zierikzee) geeft treffend weer hoe gevarieerd de oorspronkelijke bodem nu is en hoe de bodem na de bestorting er uit zal zien. Een dergelijke bodem is niet aantrekkelijk voor onderwaterleven en daardoor niet interessant voor sportduikers.
Nederlandse Onderwatersport Bond
-2-
Versie: 10.1
De nieuwe bodem geeft weinig tot geen mogelijkheid voor leven om zich te verschuilen. Denk bijvoorbeeld alleen al aan de kreeft, die een bodem met voldoende groot granulaat nodig heeft om zich tussen te verschuilen. Na de bestortingen verdwijnt de kreeft volledig uit het gebied. In de Passende Beoordeling van de aanvraag ‘Ontheffing Natuurbeschermingswet locatie Schelphoek’ wordt op pagina 10 geschreven dat op de locatie Schelphoek men voornemens is een vervolg te geven aan de pilot bij Zierikzee in 2009. Wij juichen toe dat op deze locatie de gestorte staalslakken worden afgedekt met ‘Building For Nature’. Vermoedelijk een laag breuksteen. Wij plaatsen echter wel een serieuze kanttekening. Het lijkt ons namelijk niet mogelijk om een Natuurbeschermingswetontheffing te verlenen voor een activiteit waarvan niet duidelijk is wat er precies gaat gebeuren en welke gevolgen dit heeft voor de boven- en onderwateromgeving. Bij alle drie de locaties wordt vrijwel exact beschreven: - Hoe lang er gewerkt wordt; - Hoeveel ton staalslakken er gebruikt wordt; - Tot welke diepte er gewerkt wordt; - Hoe groot het werkgebied is; - En wat de te verwachten stikstofuitstoot is. Bij de alinea tekst over ‘Building For Nature’ bij locatie Schelphoek ontbreken deze specificaties. Wij verzoeken u daarom dringend om helder te krijgen welke activiteiten er precies uitgevoerd worden voordat de ontheffing wordt verleend. Daarnaast vinden wij het gewenst dat deze ‘Building For Nature’ compensatie op alle drie de locaties wordt toegepast en een standaard wordt voor alle toekomstige locaties. Dat kan heel gestructureerd met bepaalde vormen zoals bij de bestorting in 2009 bij de Zeelandbrug is gebeurd, maar kan ook low profile door grover materiaal te gebruiken, waardoor er gaten en kieren ontstaan die groot genoeg zijn voor onderwaterleven om zich te verschuilen. Als dat alleen als toplaag wordt gebruikt, is de kwaliteit van de vooroeverbestorting goed en zijn er daarnaast mogelijkheden voor een snelle terugkeer van de dier- en plantsoorten. In de drie afzonderlijke Passende Beoordelingen wordt overigens genoemd dat het oppervlak aan zachtsubstraat dat bedekt wordt door hardsubstraat ten opzichte van het totale oppervlak in de Oosterschelde verwaarloosbaar klein is (pagina 28, Passende Beoordeling, locatie Zierikzee). Dat is het geval als het alleen bij deze drie locaties zal blijven. Echter in 2009 is er gestort bij een drietal locaties, dicht bij de Oosterschelde kering (nabij Anna Frisopolder) is recent een groot aantal noodbestortingen uitgevoerd en van 2014 tot 2017 volgen er nog meer bestortingen. Waaronder een groot oppervlak tussen Wemeldinge, Kattendijke en Het Sas. Wij dringen daarom aan op een grootschaliger onderzoek naar de lange termijn effecten van alle bestortingen bij elkaar in de Oosterschelde.
Nederlandse Onderwatersport Bond
-3-
Versie: 10.1
Beschermd Natuurmonument Bij de definitieve aanwijzing van de Oosterschelde tot Natura 2000-gebied is de aanwijzing als Beschermd Natuurmonument vervallen. De doelen van het voormalig Beschermde Natuurmonument gelden nog steeds zover ze niet (volledig) overeenkomen met de Natura 2000-instandhoudingsdoelen. Eén van de doelen komt niet (geheel) overeen met de Natura 2000-doelen en geldt als aanvullend doel: - Behoud van fauna van dijkglooiingen met zakpijpen, zeedahlia’s, zeeanjelier, sponzen, oesters, zeepokken, kreeft, zeekat, zeedonderpad, zeenaald, zwarte grondel, botervis, snotolf en harnasmannetje. Al deze soorten verdwijnen door de bestortingen, het gebied is simpelweg niet meer interessant en geeft onvoldoende bescherming en voedsel. Mede hierom vinden wij het van groot belang om aanvullende maatregelen te nemen waardoor ook deze soorten sneller in het stortgebied terugkomen. Een aanvullende toplaag van grover materiaal is daarbij afdoende. Duikplaats Burghsluis Er wordt in 2014 op drie locaties gestort. De locaties bij Schelphoek en Zierikzee liggen naast relatief rustige duiklocaties. De stortlocatie bij Burghsluis ligt in een populair duikgebied voor ervaren duikers. Dat is niet voor niets, er is hier juist vanwege de nabijheid van de stormvloedkering veel onderwaterleven te vinden. De stroming is sterk en brengt veel voedsel mee. Je ziet hier dan ook veel anemonen en anjelieren die zich voeden uit het snel voorbij stromende voedselrijke water. Wij zijn dan ook enigszins verbaasd over de conclusie in de Passende Beoordeling voor deze locatie op pagina 44/45: Bouwma & Lengkeek (2010) concluderen voor Schelphoek 2e fase en Burghsluis dat typische zacht substraat soorten voorkomen. Echter komen deze voor in relatief lage dichtheden en biomassa’s ten opzichte van de gehele Oosterschelde. Mogelijke verklaring hiervoor is de sterke erosie op de stortlocatie (de reden voor de bestortingen), die een negatieve invloed heeft op de vestiging en ontwikkeling van bodemdiergemeenschappen. Deze conclusie delen wij niet. Indien er geen aanvullende maatregelen voor deze locatie komen, het afdekken met een laag grover granulaat, gaat deze populaire duikplaats geheel verloren. Het zal jaren duren voordat een deel van de oorspronkelijke soorten onderwaterleven weer terugkomt. Paringsseizoen zeekat (sepia) Zodra de watertemperatuur in de Oosterschelde de 12 graden bereikt, komt de zeekat in grote aantallen de Oosterschelde binnen om zich voort te planten. Meestal komt dit fenomeen in de maanden mei en juni voor. De zeekatten paren met elkaar, zetten eieren af en enkele maanden later komen de eieren uit en vinden de kleine zeekatten hun weg naar de Noordzee. De zeekat valt onder de doelen van het voormalige Beschermde Natuurmonument. Wij verzoeken u bij het verlenen van de ontheffing rekening te houden met de paartijd van de zeekat.
Nederlandse Onderwatersport Bond
-4-
Versie: 10.1
Wereldkampioenschap Onderwaterfotografie Tenslotte vragen we uw aandacht voor het Wereldkampioenschap Onderwaterfotografie dat de NOB in mei 2015 in Zeeland organiseert. De Provincie Zeeland is een belangrijke partner bij de organisatie van dit evenement. Dit unieke evenement zal grotendeels op Schouwen-Duiveland worden gehouden. Op dit moment is nog niet zeker bij welke duikplaatsen gedoken wordt, maar één van de mogelijke locaties is duikplaats Levensstrijd (34). Deze plek ligt in de directe nabijheid van het stortvak bij Zierikzee. Wij vragen u bij het verlenen van de ontheffing de vergunningvrager het werk af te laten stemmen met de organisator van het evenement. Neemt u gerust contact met ons op als u vragen heeft.
Met vriendelijke groet, Nederlandse Onderwatersport Bond
Mirjam Bollema Lid van het hoofdbestuur
Nederlandse Onderwatersport Bond
-5-
Versie: 10.1
