Betekenis geven aan het leven om je heen

Levensbeschouwing vanuit sociaal-emotionele thema’s

Uitgever

Betekenis geven aan het leven om je heen Informatie 2015

Uitgever

2

Kleur – De achtergronden van Kleur

Abonnementen

Kleur verschijnt vier keer per jaar in tijdschriftvorm. Een school kan zich per jaargang abonneren. Kleur werkt het best als iedere groep of iedere leraar over een eigen exemplaar kan beschikken. Dan heeft iedereen alle achtergrondinformatie en alle lessen bij de hand, ook om bijvoorbeeld de lessen voor een andere bouw te gebruiken. En uiteraard geeft een abonnement toegang tot de digibordtoepassing van Kleur via www.kleuropschool.nl.

De structuur van de abonnementen is zo, dat het aantrekkelijk is om voor iedereen een exemplaar aan te schaffen. Een abonnement bestaat minimaal uit vier exemplaren. Hiervoor betaal je het eigenlijke abonnementsgeld. Als je meerdere exemplaren bestelt, voor iedere groep of iedere leraar, betaal je voor die vervolgabonnementen niet veel meer dan de kostprijs. Abonnementen kunnen met ieder nummer ingaan en worden jaarlijks automatisch verlengd. Abonnementen kunnen per jaargang vóór 1 juni schriftelijk worden opgezegd. Een abonnement bestaat uit minimaal vier nummers, elk volgend exemplaar kost € 28,-. • Voor 4 groepen komt het abonnement op € 334,- per jaar. • Voor 8 groepen komt het abonnement op € 446,- per jaar. Proefabonnement Je kunt Kleur ook uitproberen met een proefabonnement. Een proefabonnement kost € 50,00 en bestaat uit evenveel exemplaren als er groepen zijn op school om Kleur in de hele school uit te proberen. Bij een proefabonnement krijgt de school ook toegang tot de digibordtoepassing.

Voor meer informatie kun je contact opnemen met de uitgever van Kleur: Levendig Uitgever, telefoon 06-22613701 of per e-mail [email protected]

Colofon Kleur Levendig uitgever

www.levendiguitgever.nl Uitgever Jeroen Hoogerwerf Evenaar 10 3454 SN De Meern t 06 - 226 13 701 e [email protected] i www.kleuropschool.nl twitter @kleuropschool facebook facebook.com/kleuropschool

Uitgever

Uitgever Redactie Tamar Kopmels (hoofdredacteur), Marjan Bosch, Petra van Helden, Jeroen Hoogerwerf, Jolanda van der Marel-Krikke en Lizzy Wijnen. Eindredactie Mayke Peters (Woordkracht)

Uitgever

Raad van Advies Yusuf Altuntas, Bas van den Berg, Arie de Bruin, San van Eersel, Bas Levering, Monique Leygraaf Vormgeving Ester Eijkmans, www.estereijkmans.nl Alle rechten voorbehouden. Het is abonnees toegestaan voor eigen gebruik uit Kleur te kopiëren. Overname uit Kleur is zonder voorafgaande toestemming van de uitgever niet toegestaan.

De achtergronden van Kleur – Kleur

3

Kleur op school Kinderen leren fietsen zonder wieltjes, tot tien tellen, zwemmen, vriendjes en ruzie maken en nog veel meer. Maar kinderen ontwikkelen zich niet alleen motorisch, cognitief en sociaal-emotioneel, zij vormen ook hun eigen ‘kijk op de wereld’. Tijdens acht basisschooljaren ontwikkelen kinderen voor een belangrijk deel hun persoonlijkheid, hun eigen identiteit. Kinderen geven voortdurend betekenis of ‘zin’ aan alles wat ze meemaken. Ook zonder een religieuze context ontwikkelt iedereen op deze manier een levensbeschouwing in wisselwerking met anderen en de wereld om hen heen. Levensbeschouwing is het bezig zijn met betekenisgeving. De vraag die we met Kleur aan kinderen stellen als we het levensbeschouwelijk gesprek voeren is dan ook: Wat betekent iets voor jou?

De menselijke maat Kleur is voor elke school die aandacht wil besteden aan levensbeschouwing, sociaal-emotionele vaardigheden en burgerschap. Kleur is een complete methode levensbeschouwing voor de brede groep basisscholen die aandacht wil besteden aan de kleurrijkheid van de wereld om ons heen. Kleur biedt ruimte voor de persoonsvorming van de leerling en brengt de ‘menselijke maat’ in het onderwijs. Of misschien moeten we het wel de ‘kindermaat’ terug in het onderwijs noemen. Je eigen levensverhaal Iedereen ontwikkelt zijn eigen ‘levensverhaal’ of ‘betekenisverhaal’. Alle nieuwe ervaringen krijgen een plek in je levensverhaal, worden in een ‘zinvol’ verband geplaatst. Je levensverhaal is een soort bril, je vertelt in je levensverhaal hoe je tegen je leven aankijkt. Hoe iets betekenis krijgt in je verhaal hangt af van de bagage die je al hebt meegekregen en meegemaakt. Van je eigen levensverhaal dus. De betekenisgeving, het eigen betekenisverhaal van het kind, staat bij Kleur centraal. Delen van betekenissen In de maatschappij en ook in de school is het delen van betekenissen belangrijk. Als je ervaart én erkent dat betekenissen verschillend zijn, en je elkaars ‘betekenisgeving’ probeert te begrijpen, kun je er meer respect voor opbrengen. De uitwisseling van betekenissen vindt plaats in ontmoeting en dialoog. De betekenis die een ander geeft kan jou weer inspireren, een spiegel voorhouden, in ieder geval: beïnvloeden. Kleur verbindt Kleur verbindt kinderen met elkaar, passend bij de culturele en religieuze diversiteit in school en samenleving. Kleur vult bestaande methodes op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling prima aan, maar kan ook zeker zelfstandig gebruikt worden voor verbetering van klasse- en schoolklimaat. Kleur werkt vanuit de belevingswereld van kinderen en verbindt verstand, gevoel en verbeelding door het ontwikkelen van levensbeschouwelijke vaardigheden.

A volgt z ls je de lesse o n als Kle merk je ur z kunt ha dat je veel e aanbiedt, gelijk b len en dat d uit de kinder e soonlijk etekenis heb e lessen wel n d b e ee o n n v tw de leef o wereld ikkeling. Kle or hun perur sluit van de hun eig a k kwijt. E en gevoel, inderen. Ze an bij kunnen idee en r ontst aat me er ond gedachten erling r espect Leerkra . cht gro ep 6, openb are sc Arnhem hool

Kleur steekt in op: weten, uitspreken en doen wat je wilt en belangrijk vindt. Ergens echt voor gaan en onderzoeken wat het je waard is om dat te bereiken. Iets uithouden, wachten en geduld oefenen.

4

Kleur – De achtergronden van Kleur

Het levensbeschouwelijk gesprek Kinderen kunnen bewust leren betekenis te geven door ze in aanraking te brengen met verhalen, bronnen, tradities, vragen. Met iets dat ‘prikkelt’. Bronnen hebben als doel om de levensbeschouwelijke ontwikkeling, de betekenisgeving te stimuleren: Wat betekent dit voor mij? Wat heeft dit verhaal mij te zeggen? Waarom vind ik deze traditie als dan niet waardevol – inspirerend – zinvol? Bij levensbeschouwelijke ontwikkeling staat de bron niet centraal, maar het kind dat betekenis geeft, vragen heeft, ruimte nodig heeft om betekenis te geven. De bron heeft het kind iets te vertellen, zonder dat van te voren vast ligt wát de bron te vertellen heeft. Het filosofische gesprek Bij filosoferen denken kinderen na over een onderwerp, waarbij ze hun eigen wereldbeeld leren verwoorden. Dat gebeurt in de vorm van een dialoog met anderen, met argumenten op basis van het eigen denken. Het gaat er bij filosoferen vooral om het eigen denken in werking te zetten. Filosoferen is daarmee een middel om betekenis te kunnen geven en komt dan ook veelvuldig terug in Wat wij de lessen in Kleur. is dat le zo mooi vinden v voor he ensbeschouwin e l g jonge kin Betekenisgeving en sociaal-emotionele ontwikkeling voelbaa deren in r w o r d t gemaa Waarom is betekenisgeving zo belangrijk voor sociaal-emotionele je het to kt. En d c h o p at en ontwikkeling? Bij sociaal-emotionele ontwikkeling en sociaalgeen op gelegde laat, zodat het emotioneel leren gaat het meestal om hoe het hoort en de regels mening svormin wordt. g voor gedrag. Kinderen weten heel goed hoe ze ‘sorry!’ moeten zeggen. En ze kennen verschillende manieren om conflicten op te Leerkrac ht groep lossen: ‘Samen spelen, samen delen’ of ‘Stop, denk, praat en doe’. 1/2, Utrecht Als je dit soort sociaal wenselijke antwoorden wilt vermijden, bedenk dan eens een sociaal-emotioneel thema dat je aanvliegt vanuit betekenisgeving. Antwoorden op vragen over een verhaal waarin wordt gepest staan dan niet van te voren vast. Een vraag als ‘waarom pesten kinderen?’ kan vanuit betekenisgeving door kinderen zelf worden beantwoord. Eerst feitelijk kijken wat er gebeurt in zo’n verhaal, dan naar ervaringsvragen en vervolgens de levensbeschouwelijke vraag: wat doet pesten met kinderen? Niet wat jij doet, maar meer op afstand. Kinderen verkennen dan de eigen betekenis, van binnenuit. En niet van bovenaf opgelegd. Dat beklijft veel beter.

Laat je verrassen door de veelkleurige geluiden die in de groep naar boven kunnen komen!

De achtergronden van Kleur – Kleur

5

De werkwijze van Kleur Opzet van de les Kleur richt zich meer op gevoel, filosoferen, betekenis geven dan op het rationele, de feiten of vaststaande antwoorden. Kleur laat kinderen beleven, met alle zintuigen, in verbondenheid met zichzelf en met elkaar. Creatieve verwerking biedt de mogelijkheid om het verwerven en verwerken van ideeën, symbolen, gevoelens en gedachten met meer dan woorden alleen uit te drukken. Kleur verschijnt vier keer per jaar. Ieder nummer bevat voor elke bouw vijf lessen. De onderscheiden bouwen zijn kleuterbouw (1/2), onderbouw (3/4), middenbouw (5/6) en bovenbouw (7/8). Elke lessenserie bestaat uit vijf lessen in een vaste volgorde. Les 1. Oriëntatie en introductie De eerste les introduceert het thema. De beleving van de kinderen zelf staat daarbij voorop. Les 2. Verrassing Deze les geeft een prikkel of verrassing, vaak vanuit een levensbeschouwelijke bron. Les 3. Verdieping De derde les diept het thema verder uit. De kinderen onderzoeken het thema vanuit verschillende invalshoeken en vragen. Les 4. Verdere verdieping De vierde les gaat weer een stapje verder. Na het onderzoeken kan de leerkracht met de kinderen oplossingen en ideeën uitproberen en bekijk of verdere betekenis gegeven kan worden aan een thema. Les 5. Verwerking en afsluiting De laatste les blikt terug op wat er is gebeurd: samen verwerken van de uitkomsten van onderzoek en verdieping, beleven wat zich heeft afgespeeld in de groep, en het thema op een vierende manier afsluiten.

Op onze school hebben we leerlingen met verschillende geloofsachtergrond. Kleur belicht aspecten uit veel religies en culturen. De sociale benadering past ook goed bij onze leerlingen. Directeur, openbare school Amsterdam

6

Kleur – De achtergronden van Kleur

Voor wie is Kleur? Kleur op de openbare school? Ja zeker! De openbare school is dé plek waar kinderen met allerlei verschillende achtergronden bij elkaar in de klas zitten. Ruimte voor verschillen in cultuur, waarden en religie die kinderen van thuis mee krijgen, is het visitekaartje van de openbare school. In de lessen in Kleur zijn verschillen tussen kinderen in hoe zij tegen het leven aankijken juist interessant. Op sommige openbare scholen volgt een deel van de kinderen GVO of HVO lessen. Hierin worden kinderen wegwijs gemaakt binnen de gekozen godsdienst of binnen het humanisme, op verzoek van de ouders. Kleur snijdt onderwerpen aan die voor de héle klas belangrijk, toegankelijk en interessant zijn. Levensbeschouwelijke vorming, identiteitsvorming, sociaal-emotionele ontwikkeling en burgerschap vormen bij Kleur één geheel. Die ontwikkelingsgebieden horen bij uitstek plaats bij de groepsleerkracht. Overigens zijn er voorbeelden van HVO/GVO docenten die juist geïnspireerd door Kleur samenwerken op dit terrein! Kleur op een katholieke of christelijke school? Ja zeker! Godsdienst heeft een andere plek in onze samenleving dan de naambordjes van scholen doen vermoeden. Lang niet alle ouders die kiezen voor een katholieke of christelijke school zijn zelf nog verbonden met die traditie. Ook in het bijzonder onderwijs is er steeds meer diversiteit in levensbeschouwelijke bagage van de leerlingen, zeker in de grote steden. De meeste methoden gaan er vanuit dat kinderen min of meer vertrouwd zijn met de christelijke verhalen en tradities. In de praktijk sluit dat vaak niet meer aan bij de achtergrond van de kinderen. In Kleur gebruiken we mooie verhalen en tradities met álle levensbeschouwingen als bron van inspiratie. Ook eigentijdse kinderboeken, sprookjes, Griekse mythen en volksverhalen kunnen een nieuw licht werpen op een onderwerp. Elke les begint weer met een schone lei: we gaan er nooit zomaar vanuit dat de leerlingen de context van een verhaal ‘wel zullen kennen’. Tegelijkertijd ontwikkelen kinderen door de kennismaking met levensbeschouwelijke verhalen wel brede ‘religieuze geletterdheid’. De spiritizers bieden de kans om ook religieuze gevoeligheid bij kinderen te voeden. Voor scholen die meer behoefte hebben aan verhalen en elementen uit de christelijke traditie staan in veel lessen suggesties in de rubriek Extra.

Wat vraagt Kleur van leraren? De leerkracht als begeleider De rol die je als leerkracht hebt is bij de lessen van Kleur vooral die van begeleider. Je bent bij deze lessen niet zozeer een kennisbron, of iemand die het ‘goede antwoord’ weet. Want op de meeste vragen die op tafel komen is er niet zo iets als het goede antwoord. Je draagt zorg voor een veilige sfeer waarin kinderen zich durven uitspreken over zaken die voor hen wezenlijk zijn. Je stelt verdiepende vragen, vraagt door, en geniet van de vragen van de kinderen. Mooie vragen stellen is bij Kleur belangrijker dan juiste antwoorden geven. En dat geldt ook voor de kinderen! Overigens verzorgen wij voor iedere nieuwe school die met Kleur gaat werken een (gratis) kennismakingsworkshop waarin we oefenen met het stellen van levensbeschouwelijke vragen. Ook teams die al langer met Kleur werken kunnen wij ondersteunen met een workshop of training. Neem voor meer informatie contact op met de uitgever. Kleur bekennen voor het team De lessen van Kleur vragen van de leraar niet veel aan inhoudelijke of praktische voorbereiding. Alles wat je moet weten staat op het instructieblad. Wat je nodig hebt zie je in één oogopslag. Werken met Kleur vraagt wel om een ander soort voorbereiding. De lessen draaien steeds om de vraag: Wat roept een thema bij je op? Wat betekent …. voor jou? We vragen de kinderen om zicht te verhouden tot het onderwerp. We vinden het van belang dat jij je als leerkracht, net als de kinderen, ook afvraagt: en hoe zit dat bij mij? Wat roept dit thema bij mij voor associaties, vragen, ideeën, weerstanden misschien, op? Achterin ieder Kleurnummer vind je de rubriek Kleur bekennen. Deze rubriek biedt bouwstenen voor een bijeenkomst met het team om de lessen gezamenlijk voor te bereiden.

De achtergronden van Kleur – Kleur

www.kleuropschool.nl Digitaal lesmateriaal De ondersteuning van de lessen met afbeeldingen, filmpjes, woordspinnen en wat de auteurs ook maar bedenken kan eenvoudig via het digibord. Voor abonnees hebben we nu veel materiaal beschikbaar om het schoolklimaat nog prettiger te maken en nog meer Kleur te geven aan het leven op en rond de school. Vieringen Kleur besteedt online ook aandacht aan vieringen. Er zijn bijna 20 vieringen beschikbaar voor wereldse, religieuze en algemene feest- en gedenkdagen door het hele jaar heen. Voor elke viering zijn twee lessen voor de onderbouw (groep 1 tot en met 4) en twee lessen voor de bovenbouw (groep 5 tot en met 8). Daarnaast is er een beschrijving van elementen voor een viering met de groep of met de hele school. Alle vieringen staan op de website met het benodigde digitale materiaal, maar ook materiaal dat gedownload en/of geprint kan worden. Verhalen Ondertussen hebben we met Kleur een grote hoeveelheid mooie, zinnige en prikkelende verhalen beschikbaar voor gebruik in de school. We hebben deze verhalen nu op thema gerubriceerd en stellen ze voor abonnees beschikbaar via de website.

De verhalen in Kleur roepen vragen op. Die kunnen kinderen samen proberen te beantwoorden. In drama, beeld of met taal. Zo draagt levensbeschouwelijke vorming ongemerkt veel bij aan taalontwikkeling. Actief en passief, zowel wat betreft expressie als op het gebied van woordenschat. Spiritizers Spiritizers zijn oefeningen voor rust, aandacht en concentratie. Ze richten zich op het beleven en ervaren van wat er in je omgaat. Spiritizers geven speelsheid, bezinning en verbondenheid. Ze maken los, verdiepen, verbinden en creëren aandacht. Door spiritizers te gebruiken worden leerlingen zich bewust van zichzelf, hun gevoel en wat iets voor ze betekent. Zo ontstaat nieuwsgierigheid naar elkaar en leren leerlingen zich inleven in anderen. Daarbij groeit de onderlinge verbondenheid, want spiritizers zijn bedoeld voor de hele groep. Op de website staan de spiritizers naar niveau en vorm gerubriceerd.

t voor de Ik vind he grijk erg belan kinderen sprek te lkaar in ge om met e et leven hoe je in h r e v r o n a a g eren mee rijgen kind k o Z n t. u a h sta n in anderen e inzicht in e rd aa vol. zelf. Erg w 5 Juf, groep

7

Voor kinderboeken die iets met je doen Ik zag twee beren filosoferen Je eigen keuzes maken, een mening vormen en deze mening onderbouwen zijn essentieel voor iedereen. Tegelijkertijd is opgroeien en het opdoen van deze vaardigheden in de huidige tijd voor onze jeugd geen gemakkelijke opgave. De wereld is complexer dan ooit met overal verleidingen, informatie altijd beschikbaar en een overvloed aan opvattingen en meningen. Hoe kies je ...? Wat kies je …? Waarom …?

Ik zag twee beren filosoferen bevat een uitgebreide handleiding met adviezen en veel praktische tips voor filosoferen. Ook biedt het boek 38 voorbeeldlessen over de leukste, interessantste of belangrijkste thema’s om over te filosoferen. Voor kinderen en jongeren van 8 tot 18 jaar. Auteurs: Sabine Wassenberg & Maaike Merckens Bekkers Vormgeving: Rémi de Ligny ISBN: 978 949 1740 18 3 Hardcover: 108 pagina’s Uitgever: Levendig Uitgever Prijs € 19,95

Professor Poem en zijn Dichtmasjien Professor Poem praat het liefst in de vorm van een gedicht. Na jarenlange studie en heel veel uitproberen is het hem eindelijk gelukt! Poem heeft zijn Dichtmasjien. Je kunt er volautomatisch de meest geweldige gedichten mee maken. Aan de hand van de belevenissen van Professor Poem volgt de lezer een schriftelijke cursus gedichten maken. Want iedereen kan dichten met taal en beeld.

Ik wou dat ik een foto was lekker hangen achter glas Of muziek en dan voor even lekker door de kamer zweven Maar liefst zou ik mijn eigen versje zijn en mezelf vullen met melodie en rijm Lees de belevenissen van Professor Poem en zijn Dichtmasjien en ga zelf aan de slag!

Uitgever

Uit de bibliotheek recensie voor Professor Poem en zijn Dichtmasjien: ‘(...) Voor lessen in het basisonderwijs biedt het boek mooie aanknopingspunten. De levendige illustraties in heldere kleuren fleuren de boel lekker op.(...)’

Verkrijgbaar in de (online) boekhandel en direct via de Levendige boekwinkel.

Uitgever

boekwinkel.levendiguitgever.nl

Uitgever