bestuurder van de Raad voor Accreditatie en Het geheim van de smid

Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden | Nummer 6 - juni 2011

Deze maand: In gesprek met Jan van der Poel, directeur/bestuurder van de Raad voor Accreditatie en Het

geheim van de smid

VOORWOORD

juni 2011

Colofon www.vakbladlastechniek.nl Redactie Ruud Binnendijk, Bert de Jong, Patric de Smet, Pieter Smittenaar, Walter Vermeirsch, Leo Vermeulen, Henk Zandvliet Eindredactie Pieter Smittenaar, Leo Vermeulen. Uitgever Bert de Jong Advertentie-exploitatie Con-Sell, Rolf Mul T 06 12 50 90 58, E [email protected] Adressen Nederlands Instituut voor Lastechniek Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer T 088 400 85 60, E [email protected] www.nil.nl

ITW WELDING PRODUCTS

Kennis en Passie voor Lassen ITW WELDING PRODUCTS levert een uniek en volledig producten programma uit een aantal marktleidende merken. Het assortiment omvat lastoevoegmaterialen, lasmachines, accessoires en inductieve verwarming apparatuur. Miller lasapparatuur Miller is wereldwijd de marktleider op het gebied van lasapparatuur. Miller staat al meer dan 80 jaar garant voor uitstekende laseigenschappen, vooruitstrevende innovatieve lasboogprocessen en bovenal ultieme betrouwbaarheid! Zeer uitgebreid pakket lastoevoegmaterialen Keuze uit de vooraanstaande merken Elga, Hobart, McKay en Trimark biedt u de mogelijkheid het juiste lastoevoegmateriaal te selecteren voor elke specifieke toepassing variërend van hoogwaardige verbindingslassen tot reparatie en oplassen.

Vakkundige technische ondersteuning staat voor u klaar Onze diensten en producten zijn gebaseerd op “Quality and Know-How in Welding”. ITW Welding Products biedt u een bekwaam team van technische adviseurs. Zij kunnen u adviseren en begeleiden op het gebied van efficiënte procesen productkeuze, het ontwikkelen van lasprocedures, training en kwalificatie van lassers.

Geïnteresseerd in onze mogelijkheden? Onze verkooporganisatie evenals zorgvuldig geselecteerde dealers met gedegen vakkennis staan voor u klaar voor ondersteuning en aanschaf van lasapparatuur en lastoevoegmaterialen. Bel ons op: Tel. 0186 641 444. Wij zijn u graag van dienst!

Belgisch Instituut voor Lastechniek Antoon van Osslaan 1-4, 1120 Brussel, België T +32 9 292 14 05, F +32 9 292 14 01, E [email protected] www.bil-ibs.be OPUS communicatie-ontwerp Fruitweg 24 j, 2321 GK Leiden, T 071 589 56 44, F 071 541 41 50 E [email protected] www.opus-co.nl Abonnementen Binnenland € 62,50 (particulier op privé-adres); € 98,75 (bedrijf) en € 31,25 (studenten en senioren). Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met [email protected] Overig buitenland € 116,50 (op bedrijfsnaam). Prijzen zijn excl. BTW. Lastechniek verschijnt elf keer per jaar en wordt toegezonden aan deelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en andere geïnteresseerden en belanghebbenden in de verbindingstechniek. Voor vragen over abonnementen kunt u terecht bij het NIL. Het abonnement geldt voor een geheel jaar. Opzeggingen per aangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar. Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour. Al onze advertentiecontracten worden afgesloten conform de regels voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Ontwerp en lay-out OPUS communicatie-ontwerp, Leiden. Drukwerk Veldwijk Van Loon, Waddinxveen. Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens.

ITW Welding Products BV Edisonstraat 10 NL-3261 LD Oud-Beijerland T +31 (0)186 641 444 F +31 (0)186 640 880

www.itw-welding.com

FORTUNE 200 ITW Welding Products BV is onderdeel van Illinois Tool Works Inc. (ITW), met ongeveer 800 business units. ITW maakt deel uit van de “Fortune 200-lijst” van Amerikaanse beurs genoteerde ondernemingen.

©2011 Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever. Volg LASTECHNIEK op twitter: @nillastechniek en Linkedin.com

Certificeren, smeden en Duitse innovatie Ook dit magazine staat weer boordevol artikelen, interviews, columns en berichten. Naast de gebruikelijke rubrieken maken we drie bijzondere uitstapjes. Een naar het buitenland, een naar het verleden en een naar de wereld van de certificaten. De weg naar een adequate en volledige informatievoorziening over certificeren is lang, complex, maar boeiend. Dat blijkt wel uit de vele vragen die het NIL vrijwel dagelijks krijgt van onder meer bedrijfsdeelnemers. Iemand die er gelukkig alles over weet, is de directeur van de Raad voor Accreditatie Jan van der Poel. Lastechniek sprak hem uitgebreid en vroeg hem het hemd van het lijf. Vanaf pagina 16 leest u het verslag van deze uiterst leerzame ontmoeting. En mocht u na het lezen van het vraaggesprek toch nog vragen, opmerkingen of suggesties hebben, benader ons dan gerust. Verder nemen we een kijkje over de grens. Duitsland staat bekend om zijn Gründlichkeit. Maar dat onze Oosterburen ook innovatief zijn, ontdekt u in het artikel over de productie van de Mercedes SLS AMG, een auto uit de absolute top, gemaakt van aluminium. Omdat aluminium zich anders gedraagt dan staal, moest ook het lassen op een bijzondere manier gebeuren. Dat leidde niet alleen tot een schitterende auto, maar ook tot een speciale, handmatige lastechniek waarvoor inmiddels 100 lassers zijn opgeleid. Het is bijna niet voor te stellen dat de oervorm van lassen, het traditionele smeden, aan de wieg heeft gestaan van deze Duitse high tech lasvariant. Toch is dat het geval. Op pagina 24 en 25 kunt u uw historische besef bijspijkeren.

Ik wens u veel leesplezier. Henk Zandvliet, Directeur Nederlands Instituut voor Lastechniek.

24 Inhoud #06 | juni 2011 LASTECHNIEK is een uitgave van OPUS communicatie-ontwerp i.s.m. het Nederlands Instituut voor Lastechniek en het Belgisch Instituut voor Lastechniek www.vakbladlastechniek.nl

04 08 13 14 16 21

Berichten uit de laswereld Droomauto van aluminium Laskunst: Jean Tinguely in Amsterdam Vrouw en lastechniek, Miranda van Middendorp Lastechniek ontmoet Jan van der Poel, directeur/bestuurder bij de RvA WP Select ingrijpend vernieuwd

24 26 30 33 34 38

Het geheim van de smid, lassen in zijn oervorm Ceweld, alles voor de dealer Raillassen, een vak apart Willem de Welder Maropa, specialist in autogeen lassen Brancheregister “Thermietlassen lijkt op het oog een eenvoudig proces. Het gebeurt met een mengsel van ijzeroxide en aluminiumpoeder. Vooraf wordt een

08

stenen vorm om de twee aan elkaar te lassen spoorstaven bevestigd. Als het proces eenmaal gestart is en de reactie tussen ijzeroxide en aluminium verloopt, valt er voor de lasser niet meer bij te sturen.”

“Lassen in de beeldende kunst. Bezoek de gratis toegankelijke beeldenroute ArtZuid in Amsterdam en laat u verrassen”

13 Cover: RvA directeur bestuurder Jan van der Poel (fotografie: Frits Falkenhagen)

30

LASBERICHTEN

juni 2011

Weten, leren, doen een veilige start in de metaal 21 juni 2011, congres over nieuwkomers in de metaal

LASBERICHTEN

juni 2011

Kemppi en Inrotech introduceren Mobile Automatic Arc Lasrobot biedt vele voordelen De toonaangevende Finse onderneming voor lasoplossingen, Kemppi Oy, en de Deense leverancier van innovatieve oplossingen in automatisering, Inrotech, hebben hun krachten gebundeld voor het verbeteren van efficiënt lassen in de scheepsbouw. Deze samenwerking heeft geresulteerd in een nieuw lasautomatiseringssysteem dat het gebruik van een lasrobot mogelijk maakt in een productieomgeving, zoals op een scheepswerf. Normaal gesproken is men van

men die efficiënt zijn en een hoge

mening dat lasautomatisering in

laskwaliteit hebben. De samenwer-

de scheepsbouw alleen gebruikt

king met Inrotech is perfect in lijn

kan worden in het beginstadium,

met onze strategie voor de

wanneer de scheepssecties rela-

producten die wij leveren, zoals de

tief eenvoudig en gemakkelijk toe-

lasapparatuur en de Wise oplos-

gankelijk zijn. De mogelijkheden

singen”, zegt Mikko Veikkolainen,

van het gebruik van lasautomati-

Vice President Research, Develop-

sering in de latere productiefase

ment en Innovatie bij Kemppi.

zijn gering, hoewel het bouwen van een groot schip een groot

“Teaming-up met een van de toon-

aantal gelijksoortige, herhaalbare

aangevende leveranciers van las-

lassen bevat. Op plaatsen waar

oplossingen geeft ons de

deze soortgelijke lassen herhaal-

gedetailleerde kennis van laspro-

delijk moeten worden gemaakt,

cessen en -apparatuur. De combi-

In dynamische branches als de Metaalbewerking en de

nieuwe medewerker zo snel en effectief mogelijk worden

kan het toepassen van lasautoma-

natie met onze kennis van

Metalektro komt het regelmatig voor dat er nieuwe

ingevoerd in de noodzakelijke competenties voor het

tisering uitermate efficiënt zijn.

integratie en programmering leidt

mensen ingeschakeld moeten worden. Dat is ook goed

veilig uitvoeren van zijn werk en het realiseren van een

voor het bedrijf: een frisse wind doet wonderen. Aan de

veilige werksituatie? Veiligheidsbewustzijn is een leer-

Naast de toepassing van lasautomatisering in de sec-

verder te ontwikkelen. Dit geeft steeds meer voordelen

andere kant komen ongevallen op het werk bij nieuwe

proces. Voor een nieuwkomer die aan het begin van dit

tiebouw, loont het om ook lasautomatisering toe te

voor onze klanten”, zegt Flemming Jorgensen, CEO

medewerkers tot acht keer zo veel voor als bij vaste

leerproces staat zijn onervarenheid met het werk en een

passen in de afbouwfase van het schip.

van Inrotech. Het systeem maakt het mogelijk de vaak

werknemers. Dit komt vooral door een gebrek aan ken-

gebrekkige communicatie de belangrijkste oorzaken

Het gebrek aan ruimte is vaak het belangrijkste obsta-

te herhalen lassen te automatiseren. Dit draagt bij aan

nis en ervaring. Hierdoor herkennen nieuwkomers de

voor ongevallen op de werkvloer. 5xBeter heeft als eer-

kel voor het toepassen van geautomatiseerd lassen in

de instandhouding van de gewenste constante las-

risico's minder goed en weten zij ook minder goed welke

ste in Nederland een aantal hulpmiddelen ontwikkeld

de afbouwfase van de scheepsbouw. Dit is voortaan

kwaliteit op een optimaal niveau. Bovendien kan het

maatregelen zij moeten nemen. Met het project '5xBeter;

om bedrijven verder te helpen dit veiligheidsbewustzijn

geen onoverkomelijk obstakel meer. Kemppi en Inro-

voorkomen dat lassers moeten werken in kleine,

werken is gezond' werken werkgeversorganisaties en

te implementeren. Daarom organiseert '5xBeter; werken

tech hebben hun nieuwe, innovatieve oplossing gelan-

besloten ruimtes die een risico vormen voor hun

vakbonden in de Metaalbewerking en Metalektro aan

is gezond' op dinsdag 21 juni het congres 'Een veilige

ceerd, Mobile Automatic Arc. De mobiele robot brengt

gezondheid en veiligheid.

verbetering van de arbeidsomstandigheden.

start in de Metaal' voor iedereen die te maken heeft met

lasautomatisering in kleine, besloten ruimtes van een

Er is geen online of offline programmering nodig,

nieuwkomers in het bedrijf of op de werkvloer. Het con-

schip. Mobile Automatic Arc is een geïntegreerde op-

omdat de lasrobot adaptief is. De robot is in staat om

Met het congres ‘Een veilige start in de Metaal’ worden

gres programma staat garant voor een interessante dag

lossing. De Mobile Automatic Arc Inrotech is uitgerust

zelf de vereiste lastaken op zich te nemen, dus is er

de nieuwkomers binnen de Metaal centraal gesteld: jon-

waarbij het nuttige op een vlotte manier wordt gecombi-

met Kemppi booglasapparatuur en Kemppi Wise las-

geen noodzaak een operator voortdurend toezicht op

geren, flexwerkers en anderstaligen. Hoe kan een

neerd met het aangename.

oplossingen.

elke robot te laten houden. De dagelijkse bediening is

Het opzetten van het systeem kan snel en is gemakke-

eenvoudig en het systeem is makkelijk hanteerbaar,

lijk. Er zijn geen speciale vaardigheden nodig. Het

ook voor lassers met weinig ervaring op het gebied

productiepersoneel en de lassers kunnen het allemaal

van lasautomatisering. Vergeleken met de traditionele

zelf. In de praktijk kan een exploitant vier robots op

oplossingen is dit systeem licht in gewicht, flexibel en

hetzelfde moment beheren.

compact - een investering die een snelle ROI biedt. Er

“De nauwe samenwerking met onze klanten heeft ons

zijn 20 Mobile Automatic Arcs uitgerust met Kemppi

geleerd dat er vraag is naar geautomatiseerde syste-

lasapparatuur. Deze staan op diverse scheepswerven.

De locatie voor het congres op 21 juni is De Rijtuigenloods in Amersfoort, tegenover het station. In deze locatie heeft men zich meer dan 100 jaar gespecialiseerd in metaalbewerking voor bouw en onderhoud van locomotieven en wagons. Inschrijven? Dat kan op: http://www.conexpo.nl/5xbeter 4

tot de mogelijkheid om onze innovatieve oplossing

5

LASBERICHTEN

juni 2011

LASBERICHTEN

juni 2011

IHC Merwede investeert in nieuwe opleidingscentra IHC Merwede investeert mil-

leerstof wordt door eigen docenten onderwezen. Omdat

joenen in nieuwe technische

de opleidingscentra zich op de scheepswerven van het

Op vrijdag 17 juni houdt Huisman Gassen en Las-

splitsing in Huisman Gassen en Lastechniek B.V. én

opleidingscentra in Kinderdijk

bedrijf bevinden, is de praktijk ook letterlijk dichtbij.

techniek B.V. een open dag ter gelegenheid van het

Huisman Mediap B.V en stopten we na 30 jaar als de-

en Krimpen aan de IJssel. Het

De technische opleidingscentra zijn recentelijk onderge-

35 jarige jubileum. Iedereen is tussen 14.00 en

pothouder. Voor koeltechnische bedrijven hebben we

bedrijf anticipeert hiermee op

bracht in een nieuwe BV Opleidingen.

20.00 uur welkom aan de Marconistraat in Tiel.

een 24-uurs service als het gaat om de levering van

een toekomstig nijpend tekort

Momenteel nemen bijna tachtig BBL2 leerlingen deel

een groot pakket Climalife Dehon koudemiddelen.”

aan goed opgeleid, technisch personeel. Begin juni zal

aan een van de opleidingen Scheepsmetaalbewerken,

Eigenaar Joost Huisman blikt vol trots terug en voor-

het nieuwe opleidingscentrum in Kinderdijk officieel

Lassen en Machinaal verspanen. Het bedrijf streeft naar

uit: “In 1976 namen mijn vader en moeder Verspuy

Gas

worden geopend. Hiermee bezit IHC Merwede Neder-

een totaal van tachtig tot honderd leerlingen per jaar.

over en volgde de naamswijziging Huisman. Kernacti-

Huisman vervolgt: “We groeiden gestaag en sinds de

lands grootste praktische opleidingscentrum in de sector

IHC Merwede richt zich op de voortdurende ontwikke-

viteit was de handel in potgrond, turf en tuinproducten.

verwerving van het importeurschap van SOL Welding

metaal en elektro.

ling van haar ontwerp- en bouwactiviteiten voor de

In de loop der tijd kwamen hier de Hoek gassen bij.

en het dealerschap van Miller en Hypertherm voeren

gespecialiseerde maritieme sector. Met haar decennia-

Het tuinbedrijf veranderde in een gasbedrijf. De eerste

we nu een compleet pakket lasapparatuur, snijappara-

Het Nederlandse bedrijfsleven zit te springen om goed

lange ervaring is IHC Merwede wereldmarktleider als

stap naar specialisatie in technische gassen en lasap-

tuur en lasafzuiging. En we gaan ons de komende tijd

opgeleid, technisch personeel en gedegen vakmanschap.

leverancier van efficiënte schepen en equipment voor

paratuur werd toen gemaakt. Tevens richtte het bedrijf

nog steviger profileren in de markt. Daarom blijven we

Het aantal scholieren dat kiest voor technisch onderwijs

bagger- en mijnbouwactiviteiten. De onderneming wordt

zich op patiënten in de thuissituatie voor het leveren

focussen op ons onderscheidende vermogen: service

daalt echter. “Als we in Nederland het technisch onder-

tevens erkend als een betrouwbare leverancier van cus-

van medische zuurstof. Mijn broer Michel en ik kwa-

en inventiviteit. Als het iets met gas te maken heeft,

wijs niet hoog op de agenda zetten, zijn er in de nabije

tom-built schepen en materieel voor de offshore markt.

men erbij en in 2001 volgt de ISO 9001:2008 certifice-

kunnen we altijd helpen. Ik heb zin in de volgende 35

toekomst geen technici meer”, stelt Bert van der Sluis,

IHC Merwede heeft brede expertise in huis op het

ring. Door strengere regelgeving volgt in 2004 een

jaar en hoop op een fantastische dag, de 17e juni.”

directeur HR van IHC Merwede. “Het bedrijfsleven en

gebied van het ontwerp en de bouw van innovatieve

de technische opleidingen dienen de handen ineen te

schepen en geavanceerd equipment, evenals de daarbij

slaan. Alleen op die manier kan theorie direct in prak-

behorende life cycle support. De geïntegreerde, systema-

tijk worden gebracht, wat de betrokkenheid en motiva-

tische aanpak heeft geleid tot optimaal functionerende

tie van studenten enorm stimuleert. Onderscheidend en

producten en langdurige partnerships.

innovatief vakmanschap biedt de koppositie in de we-

Dankzij voortdurende investeringen in R&D blijft tech-

reldmarkt en dus werk.” Een directe combinatie van

nologische innovatie voor de onderneming de solide

Na een aanbestedingsprocedure heeft GVB gekozen

theorie en praktijk vormt de basis voor de opleidings-

basis vormen. Op deze manier draagt IHC Merwede

voor Haprotech Lasopleidingen.

programma’s van IHC Merwede. Een groot deel van de

tevens bij aan een duurzaam milieu.

De openbaar vervoerder van Amsterdam kiest voor Ha-

GVB gunt meerjarige opdracht aan Haprotech Lasopleidingen protech vanwege een breed opleidingsaanbod, een professioneel opgezet opleidingsproces en de hoge eisen die

UNETO-VNI:

er gesteld worden aan cursisten die deelnemen. De overeenkomst is getekend voor drie jaar. Inmiddels zijn de

extra budget voor technische opleidingen

GVB-medewerkers gestart met hun lasopleiding bij Ha-

Ondernemersorganisatie UNETO-VNI is voorstander

is het voor bedrijven zelfs nu lastig om voldoende

Haprotech Lasopleidingen goed geschoold om de gecer-

van het plan van de jongerenorganisatie van het CNV

loodgieters, elektriciens en cv-monteurs te vinden.

tificeerde laswerkzaamheden aan rail en spoor uit te

en het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) om

UNETO-VNI pleit ervoor dat de overheid meer duide-

voeren.

te korten op de financiering van opleidingen waarvoor

lijkheid geeft over het arbeidsmarktperspectief van

onvoldoende arbeidsmarktperspectief is. Die middelen

opleidingen. Dat voorkomt dat jongeren na afronding

GVB

Haprotech Lasopleidingen is onderdeel van Lashuis Ha-

kunnen volgens de installateursvereniging beter wor-

van hun opleiding geen baan kunnen vinden en een

GVB is de openbaar vervoerder van Amsterdam. Elke

protech gevestigd in Velsen-Noord en verzorgt professio-

den benut om de instroom in de technische beroeps-

beroep moeten doen op een uitkering.

dag reizen ongeveer 800.000 mensen met tram, bus,

nele las- en kaderopleidingen. Lashuis Haprotech is

metro en veren, via een fijnmazig netwerk over de weg,

sinds 1990 actief als leverancier van een breed scala aan

opleidingen te stimuleren. Uit arbeidsmarktonderzoek

protech Lasopleidingen in Velsen-Noord. Medewerkers van het GVB zijn met een lasopleiding van

Haprotech Lasopleidingen

blijkt dat installatiebedrijven de komende jaren grote

UNETO-VNI werkt binnen het samenwerkingsverband

op het water en via de rails, zowel boven- als onder-

producten en diensten gericht op de lastechniek, zoals

moeite krijgen om voldoende personeel te vinden. Het

TechniekTalent.nu al samen met andere technische

gronds. Opgericht in 1900, heeft GVB meer dan een

lasapparatuur, lasmechanistatie, lastoevoegmaterialen,

aantal niet opgevulde vacatures kan oplopen tot

branches en de overheid om jonge mensen te interes-

eeuw ervaring in openbaar vervoer.

lasgassen, lasprojectbegeleiding, lasadvisering en service

15.000 in 2015. Hoewel de installatiebranche momen-

seren voor een baan in de techniek. Het plan van CNV

GVB is voortdurend gericht op het verbeteren van de

en onderhoud.

teel nog te kampen heeft met de economische crisis,

en LAKS kan hieraan een extra impuls geven.

kwaliteit van de dienstverlening.

www.hetlashuis.nl

6

7

TECHNIEK

juni 2011

Droomauto van aluminium

TECHNIEK

juni 2011

Lasverbindingen op topniveau VAN FUTURISTISCHE MODELAUTO’S TOT SNELLE SPORTWAGENS, TERREINAUTO’S EN LUXE LIMOUSINES. DE FABRIEK VAN MAGNA STEYR IS ER GROOT EN WERELDBEROEMD MEE GEWORDEN. EEN VAN DE NIEUWSTE CREATIES IS DE VOLLEDIG UIT ALUMINIUM VERVAARDIGDE MERCEDES SLS AMG; EEN DROOMAUTO OM VERLIEFD OP TE WORDEN. LASTECHNIEK BESCHOUWT DIT KUNSTWERK VANUIT LASTECHNISCH PERSPECTIEF.

NIL | Pieter Smittenaar runo Götzinger van Grazer Technology

zes maanden toe. Een belangrijke kwaliteitsfactor is ook

Support Body & Trim is vol lof over de

een kleine vooropening. Het vermindert de krimp en

SLS AMG: “De body’s, vervaardigd uit aluminium,

verhoogt de stevigheid wat uiteindelijk ook de rij-eigen-

behoren bij Magna Steyr technisch gezien tot de State of

schappen ten goede komt.

Art, maar de uitvoering van deze beperkte productieomvang van de SLS AMG heeft ons voor grote uitdagingen

Krimpen

gesteld. Neem de verbindingen in de vleugeldeuren die

Aluminium gedraagt zich in veel opzichten anders dan

voornamelijk bestaan uit aluminiumplaat en aluminium-

staal. Terwijl staal beperkt vervormt, zal aluminium

profielen. Minder dan 5 procent van het gebruikte con-

aanzienlijk meer uitzetten en krimpen bij het verwarmen

structiemateriaal bestaat uit staal. Hiermee wordt de

en afkoelen. Dit is vooral in ons vak een niet te onder-

benodigde sterkte gegarandeerd. Lasspecialist Werner

schatten factor. Als het onderdeel niet kan uitzetten en

Karner licht toe: “We hebben al meer dan 20 jaar erva-

vervolgens weer kan krimpen tijdens afkoeling, kunnen

ring in het vervaardigen van aluminium prototypes.

er scheuren ontstaan. Daarbij speelt ook de afkoelsnel-

De eerste door ons gemaakte aardgas auto in de

heid een belangrijke rol. Vanuit deze kennis en complexe

gedaante van een formule 1 bolide, werd door ons al

uitdaging is het duidelijk geworden dat onze aluminium-

100 procent TIG-gelast.”

lasser ten opzichte van de lasser die met staalsoorten

Uitdagingen en ervaringen “Aluminium levert bijzondere uitdagingen ten aanzien van de lasmethode en de omgevingscondities op. Zorg-

Paspoort

vuldig en schoon werken is een eerste vereiste. Dat is in

Naam

Mercedes SLS AMG 6.2 V8

tegenspraak met het produceren van body’s waarbij

Cylinders

8/V, 4 kleppen per cylinder

slijpstof vrijkomt en delen worden geolied om corrosie

Inhoud

6208 cc

te voorkomen”, beklemtoont Karner. Omdat aluminium

Lengte

4638 mm

in vloeibare toestand veel waterstof kan opnemen, moe-

Hoogte

1262 mm

ten de lasruimtes zo droog mogelijk zijn. Waterstof is de

Gewicht (DIN) 1620 kg

oorzaak van het ontstaan van poriën en lasonvolkomenheden die vanuit de smelt (vloeibaar aluminium) kunnen

Topsnelheid

317 km/h (elektronisch begrensd)

optreden. Daarom is het aan te bevelen om de body in

0-100 km/h

3,8 sec.

de PA – of PB-positie te lassen. Voor het lastoevoegmateriaal gelden ook bijzondere voorwaarden. Magna Steyr

Correct doorlassen met minimale poriënvorming is bij de lasnaden aan de verschillende onderdelen van wezenlijk belang.

past om kwaliteitsredenen een maximale opslagtijd van

8

9

TECHNIEK

juni 2011

TECHNIEK

juni 2011

werkt, een gedegen opleiding en training dient te onder-

vermindering van de stijfheid en krimp moeten bevorde-

gaan. Er moet een gevoel worden ontwikkeld met

ren. Het samenspel van de resultaten van deze factoren

betrekking tot lasboog, smeltbadvorming, lassnelheid en

kan niet met CAD worden berekend. Om die reden lukt

inbranding. Dat vereist vaardigheden die moeilijk te

het niet om grotere delen te ontwerpen die gelast kunnen

beschrijven zijn en de lesboeken te boven gaan - veel

worden en toch binnen de gewenste eindmaten te blij-

trainen dus.

ven. Concreet wordt er 70.000 mm TIG-lasnaad toege-

“De lassers in onze bedrijfsopleiding, kunnen alleen

past bij de SLS AMG, alle lasnaden worden met de juiste

door intensieve training en ervaring de praktijk hiervan

voorbereiding gelast. Daarna wordt er getest en gemeten

leren”, weet Werner Karner. “Bij Magna Steyr zijn voor

en waar nodig aangepast, zo ook voor de lasmallen. Dit

dit Mercedes project, 100 CMT-lassers opgeleid.”

proces is van toepassing voor alle gietdelen, profielen en plaatmaterialen. Naast berekeningen is men hier ook aangewezen op ervaring en ‘fingerspitzengefühl’.

Specifieke uitdagingen Technisch gezien zijn sterkte en duurzaamheid van de lasnaden de belangrijkste voorwaarden in de ontwikke-

Tweede productielijn

ling van de aluminium body. Correct doorlassen met een

Voor de productie van deze carrosserieën was het moei-

gelimiteerd aantal poriën onder invloed van waterstof, is

lijk om ervaren TIG-lassers te vinden. “Zodra er een

van cruciaal belang. Het poriën aandeel (respectievelijk

wijziging plaatsvond, kon men het proces weer van voor

de ontwikkeling daarvan) is van grote invloed op het

af aan starten”, resumeert lasexpert Karner. Tijdens de

uiterlijk van de lasnaad. Bij een auto in deze prijsklasse

productie kwam er nog een andere nadelige uitwerking

is een perfecte lasnaad een vanzelfsprekendheid. Om na

naar voren; door de lange afkoeltijd van de sterk

de finishing het gewenste optische resultaat te bereiken,

verwarmde delen, werd de productietijd van het lassen

mogen de zichtbare lasnaden geen enkele oneffenheid in

te lang. Een tweede parallel productielijn werd nodig.

zich hebben. Het opnieuw en herstellend lassen in deze

Magna Steyr ging op zoek naar een lastechniek waarbij

voertuigcategorie is taboe. Voor de productie van deze

dit niet nodig is.

kleine serie, met een lasnaadlengte van 70 meter per carrosserie, is alleen handmatig lassen een optie. Er moeten 16 gietdelen, 146 profielen en 197 plaatdelen met elkaar worden verbonden op voor een deel zeer moeilijk toe-

Magna Steyr is een dochteronderneming van

gankelijke plekken. Het weerstandpuntlassen wordt in

Magna International. Het concern telt ruim 92.000

het geheel niet toegepast. De reden hiervoor is enerzijds

werknemers, verspreid over 245 fabrieken en 81

de moeilijke toegankelijkheid en anderzijds de geometrie

ontwikkelingscentra. Magna Steyr is een toonaan-

van de puntlastangen en de hoge slijtage van de elec-

gevende leverancier van auto’s, autocomponen-

trode.

ten, onderdelen, concepten en modules. Op de hoofdvestiging in het Oostenrijkse Graz produ-

Grenzen van het TIG-Lassen van aluminium

ceert de onderneming onder meer de Mercedes

Het TIG-lassen (Tungsten Inert Gas) wordt vaak de

G-Klasse, de Aston Martin Rapid, de Peugeot RCZ

“koningsdiscipline” van de lastechniek genoemd. Een

en de Mini Countryman. Een van de nieuwste,

hele eer, maar biedt deze koningsdiscipline ook in dit

innovatieve wapenfeiten is de productie van de

geval uitkomst? Het TIG-lasproces veroorzaakt bij een

aluminium carrosserie voor de SLS AMG van

relatief hoge temperatuur en een lange lastijd een hoge

Mercedes-Benz. Naast de activiteiten in de auto-

warmte inbreng. Dit kan leiden tot vervormingen van

branche houdt Magna Steyr zich ook bezig met

1 mm in de lasnaad. Omdat die lasnaden zich over de

Development Services, tanksystemen en daksy-

gehele carrosserie, spaceframe en buitenmantel, verde-

stemen. Dat doet zij op 36 locaties in Noord-

len, geeft dit een krimp in alle richtingen en aanzienlijke

Amerika, Europa en Azië.

maatafwijkingen. Als gevolg hiervan is de afhankelijkheid van de lasnaadposities, de lasrichting en het aantal lagen een complexe problematiek. Het is vaak noodzakelijk om een grote vooropening toe te passen om maatafwijkingen te voorkomen. Hierdoor zal men een

10

“241 kilogram, schoon aan de haak”

Dit artikel verscheen in het Duits eerder in “Der Praktieker” Nr. 4.

11

TECHNIEK

juni 2011

KUNST & LASSEN

juni 2011

Beeldende kunst & lassen in Amsterdam

Op weg naar de oplossingen

methode worden ontwikkeld. Er ontstond een nieuw

Omdat TIG- en plasmalassen om economische en prag-

ontwikkelingstraject voor een lastechniek voor de SLS

matische redenen niet in aanmerking kwamen, werd het

AMG, met als resultaat CMT-puls. Parallel hieraan ont-

MIG-lassen een optie. De lassnelheid en de economische

wikkelde Fronius nog een variant van CMT, rekening

voordelen pleitten daarvoor. Maar daar tegenover staan

houdend met lastoevoegmateriaal en met verschillende

de nevenverschijnselen van onvolkomenheden. In het

materiaaldiktes. Het leidde tot een combinatie van

bijzonder bij het handmatig lassen waarvan hier sprake

CMT-puls en het MIG-impulsbooglassen. Afhankelijk

is (spatvorming, rookontwikkeling en een optisch niet

van de lasnaadvorm zal naar behoefte de stroomsterkte

optimale lasgeometrie). In zijn functie als productiever-

moeten worden aangepast. Daarvoor volstaat een para-

antwoordelijke van prototypes heeft Karner gezocht

metervenster van ± 10 procent.

naar lastechnieken met een hogere productiviteit. Zo

Karner: “De vooropening kan meer dan een tiende milli-

stuitte hij op de koude CMT-techniek (Colt Metal

meter verschillen. Dat vereist een directe reactie van de

Transfer) van Fronius. De specifieke eigenschappen van

lassers met een aanpassing van een paar ampère meer of

een lage warmte-inbreng en een goede lasnaadoverbrug-

minder. Iedere lasser kan naar behoefte de stroomsterkte

ging spraken hem direct aan, net als de lage vertraging

regelen. Deze vaardigheid trainen we intensief met onze

en minder nabewerkingen als kenmerken. Maar Karner

CMT-lassers, net als de specifieke laspositie en de instel-

nam geen genoegen met een automatische versie, nee hij

ling van de laspistolen. Hiermee bereiken we de

wilde een manueel bedienbare versie. Dat vergde aan-

gewenste lasnaad kwaliteit en het vereiste rendement.

passingen in de grootte, vorm en het gewicht van de las-

Voordelen van deze mix zijn het doelgericht hogere

pistolen. Bovendien moest de essentiële manuele

afsmeltvermogen en het grotere toepassingsgebied.”

aansturing tijdens het lassen direct bij het pistool worden ingepast. Want juist het flexibel en snel reageren op

Opleiding

veranderende lasnaden zijn de voordelen waarmee

Om deel te kunnen nemen aan de CMT-opleiding moe-

CMT-lassen zich onderscheidt. Er volgde een periode

ten de lassers een EN ISO 287-1 certificaat in het MAG-

van intensief testen en onderzoek. De proeven gaven

lassen van staal hebben. De TIG-opleiding in staal en

opvallende resultaten te zien. De eerste ‘robotlas-proef’

aluminium omvat 40 uur en de CMT-opleiding 80 uur.

met CMT gaf een overtuigende lasnaad. Maar bij

Beide opleidingen worden afgerond met een beproeving

Jean Tinguely (Zwitserland, 1925-1991) was een beel-

die de boel in gang zetten met een hels kabaal. Op

grotere materiaaldiktes was de inbranding gering. Het

volgens de EN ISO 9606-2.

dend kunstenaar die vooral bekend is geworden door

elk heel uur is de installatie vijf minuten volop in be-

zijn kinetische kunstwerken waarin veel laswerk en (me-

weging en in verandering. Fascinerend.

verdere verloop vereiste een nadere ontwikkeling, verbetering en testen van het laspistool, testen van parameters

Ervaringen en perspectieven

chanisch) verbindingswerk is toegepast. Deze installa-

en de uitwerkingen daarvan; laboratoriumonderzoek,

Programmamanager Karl Hartl bevestigt na een jaar

tie, Heureka, maakte hij voor de Expo in Lausanne in

De installatie maakt deel uit van de gratis toegan-

macro’s voor poriënonderzoek en doorlassing.

productie-ervaring dat zij wereldwijd het eerste bedrijf

1964. “Ik heb het gevonden”, betekent het in het Grieks.

kelijke beeldenroute ArtZuid (www.artzuid.nl) aan

zijn dat CMT met handmatige bediening toepast. “Het

De Heureka van Tinguely houdt het midden tussen een

de Apollolaan en Minervalaan in Amsterdam (Oud

CMT-puls met MIG-impulsbooglassen

heeft vanaf begin af aan goed gefunctioneerd. De oor-

stoomlocomotief en een ruimteschip. Loop rondom de

Zuid). U kunt de beeldenroute dagelijks lopen tot

De grenzen van het CMT-lassen worden bepaald door

spronkelijke uitgangspunten zoals technische kwaliteit,

installatie en ontdek bij elke stap een nieuw detail; een

27 augustus 2011. Heureka staat t.h.v. het Bilder-

de dikte van de plaat. Bij dunne platen werkt CMT uit-

optisch mooie las en een economische productie zijn

schotelantenne lijkt signalen uit de ruimte op te vangen

berg Hotel op de Apollolaan.

stekend, maar voor dikkere platen moest een nieuwe

volledig gerealiseerd.”

12

13

VROUW EN

juni 2011

EN VROUW

juni 2011

Girl Power

lassen, airbrushen en racen met Miranda van Middendorp “IK WIL EEN VOORBEELD ZIJN VOOR ANDERE VROUWEN.” MIRANDA VAN MIDDENDORP (25) IS LASSER VAN BEROEP. DAARNAAST HEEFT ZE HAAR EIGEN BEDRIJF EN AIRBRUSH STUDIO EN IS ZE COUREUR IN DE AUTO RACERIJ. Pieter Smittenaar echniek en Miranda zijn onlosmakelijk met

Ik weet niet of trots het juiste woord is. Ik ben er vooral

elkaar verbonden. “De liefde voor techniek

ontzettend blij mee dat ik van mijn hobby mijn werk

zat er bij mij inderdaad al vroeg in” zegt ze. “Mijn

heb kunnen maken. Dat zouden meer mensen moeten

ouders hadden een fietsenzaak. Daar heb ik mijn eerste

doen.”

stappen in de wereld van staal, rubber en olie gezet. Ik heb de LTS afgerond en talloze diploma’s en certificaten

Klanten op de racebaan

gehaald, binnen en buiten het lassen. Techniek is altijd

Vol enthousiasme vertelt ze over de afwisseling en de

mijn vertrekpunt geweest en zal dat altijd blijven. Soms

dynamiek van haar bestaan. “Het valt moeilijk te om-

stellen jullie in deze rubriek de vraag ‘welk beroep je zou

schrijven hoe een gemiddelde week er voor mij uitziet.

hebben uitgeoefend als je geen lasser was geworden’.

Daarvoor komt er letterlijk en figuurlijk te veel op me

Daar heb ik over nagedacht. Mijn antwoord zou zijn dat

af. Het kan zomaar voorkomen dat ik tijdens een race-

ik dan chirurg zou zijn geworden. Dat lijkt iets compleet

dag een klusje voor een collega coureur moet doen, of

anders dan wat ik nu doe maar in mijn filosofie verschilt

dat ik een klant tegenkom met een verzoek. Dan is het

het niet zoveel. In het ene geval sleutel je aan auto’s, in

een kwestie van snel schakelen van privé naar werk.

het andere geval sleutel je aan mensen. De fijne techniek

Bovendien zit ik in een fase waarin ik naast het lassen,

blijft de basis.”

airbrushen en racen nóg meer activiteiten ontplooi. Ik wil mijn vleugels nog verder uitslaan. Ik ben bezig met

Mazda

promotie via mijn websites, bezoek en presenteer beur-

Veel van haar laswerk verricht de geboren Barneveldse

zen en ben bij diverse projecten op racerij gebied betrok-

aan karts voor haar werkgever De Paauw Kartracing in

ken.”

Soest, waar ze inmiddels ook woont. Dat brengt het

14

gesprek automatisch op racen. “Ik ben zelf begonnen in

Idealisme

de karting. Dat heb ik zo’n dertien jaar gedaan. In 2003

Naast de enorme gedrevenheid voor haar hobby en haar

ben ik overgestapt naar de Formule Ford. Echt machtig

vak herbergt Miranda ook een vleugje idealisme. “Ik

maar helaas ook peperduur. Nu rijd ik in een Mazda

hoop echt dat ik een voorbeeld kan zijn voor meisjes die

MX5 racing. Eergisteren heb ik nog meegereden in een

twijfelen of ze voor techniek moeten kiezen. Ik kan me

wedstrijd op circuit Zandvoort. Daar deed overigens

voorstellen dat ze zich afvragen hoe het is om als vrouw

nog een vrouw aan mee. Het verschil tussen ons is dat

in een echte mannenwereld te leven. Het antwoord luidt

zij alleen de auto bestuurt en ik alles eromheen ook zelf

namelijk, dat is ontzettend leuk. Mannen zijn direct en

doe. Met mijn eigen bedrijfje Tech Race Service voer ik

rechtdoorzee, je weet altijd wat je aan ze hebt.

diverse dingen uit. Van reparaties aan de motor tot het

Trouwens, als er steeds meer vrouwen in de techniek

vervaardigen van de kooiconstructie. Ja, dat is een uit-

bijkomen, wordt het ook steeds minder een echte

dagende lasklus. Of ik trots ben op mijn leventje?

mannenwereld.” Daar valt geen speld tussen te krijgen.

15

ACHTERGROND

juni 2011

ACHTERGROND

juni 2011

BEDRIJVEN DIE ZICH BEZIGHOUDEN MET LASSEN, VINDEN DE WERELD VAN KEUREN EN CERTIFICEREN VERWARREND. DAT MERKT HET NIL AAN HET TOENEMEND AANTAL VRAGEN HIEROVER. BINNEN HET GEBIED VAN PED (DRUKAPPARATUUR) ZIJN AANGEWEZEN KEURINGSINSTANTIES (AKI’S OF NOBO’S, NOTIFIED BODY’S) NIET VERPLICHT OM GEACCREDITEERD TE ZIJN DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE (RVA).

Jaap van Sandijk | Roger van den Brekel | fotografie: Frits Falkenhagen, Leiden ok het NIL is als Erkende Onafhankelijke

Sinds 1 januari 2010 is er echter een nieuwe Europese

Instelling (een zogeheten art. 13-instelling)

verordening van kracht. Daarin staat dat het wenselijk

en als certificeringverstrekker hiertoe niet verplicht. Hoe

zou zijn als de lidstaten de aanmelding van de NoBo’s

kijkt de RvA daartegen aan? Een gesprek met bestuur-

zouden doen op basis van een accreditatie. Dat is dus

der/algemeen directeur Jan van der Poel en senior con-

een wens, maar geen verplichting van de Europese

sultant/teamleider Hans Sukel van de RvA.

Commissie. Een lidstaat mag ook op een andere manier aantonen dat tenminste voldaan wordt aan de accredita-

Als artikel 13-instelling is het NIL aangewezen door het

tiecriteria. Maar in Europa is nog niet uitgekristalliseerd

ministerie van SZW om voor de kavel permanente ver-

hoe die andere manier vorm zou moeten krijgen.” Over

bindingen lasserskwalificaties (lk’s) en lasmethodekwali-

Europa zegt hij verder: “Brussel heeft kennelijk te weinig

ficaties (lmk’s) te beoordelen die ‘ingezet’ worden bij het

macht over de lidstaten om een accreditatie af te dwin-

lassen aan een toestel onder druk.

gen. Daarom wordt gesproken van ‘bij voorkeur door

Naast artikel 13-instelling is het NIL ook Certificatie-

middel van accreditatie’. Dat is het zwakke.”

instelling. Dit betekent dat het NIL ook lasserskwalifica-

Er is meer

onduidelijkheid dan nodig is

tiecertificaten en lasmethodekwalificaties verstrekt.

Wat vindt de RvA van de ontstane situatie? Van der

In de praktijk komt het echter wel eens voor dat erkende

Poel: “Wij vinden het jammer dat er twee wegen naar

keuringsinstanties (de NoBo’s) deze lk’s en lmk’s van het

Rome leiden, waar het er ook één kan zijn. We zeggen

NIL afwijzen – vele bedrijven in verwarring achterla-

tegen het ministerie dan ook: maak in elk geval duidelijk

tend. Die gaan namelijk uit van de kwaliteit van de certi-

of je het via de weg van de accreditatie of op een ander

ficeringen van het NIL. Het NIL is toch niet voor niets

manier wil doen. En als je kiest voor accreditatie: laat

door het ministerie aangewezen als onafhankelijke

ons als RvA dan weten of er speciale aandachtspunten

erkende instelling, is de redenatie. Dat het beoordelen

zijn om die accreditatie in te vullen.” De algemeen

van lk’s en lmk’s en het certificeren van lk’s en lmk’s

directeur vindt het jammer dat het ministerie de huidige

twee verschillende activiteiten zijn wordt dan niet begre-

onduidelijkheid laat bestaan. “Het zou prettig zijn als

pen. En dat een NoBo niet verplicht is tot het beschik-

het ministerie van SZW als aanwijzende instantie eens

ken over het ‘goedkeuringsstempel’ van de RvA, maakt

om de tafel zou gaan met de keuringsinstituten en met

die verwarring alleen maar groter.

ons als accrediteerder, om deze situatie te bespreken.” Van der Poel, die zegt dat er meer onduidelijkheid is dan

Bron voor verwarring

nodig is, zou zo’n gesprek toejuichen. “We zetten ons

De bron voor die verwarring ligt in Brussel. “Voor 2010

daar voor in, maar vooralsnog hebben onze pogingen

was er Europees gezien niets naders geregeld betreffende

nog niet het gewenste effect. Dat vinden we jammer,

de aanwijzing en aanmelding van NoBo’s”, zegt RvA-

want het is een mooie route naar internationale harmo-

directeur Van der Poel. “De minister moest vaststellen

nisatie.”

dat de NoBo’s competent waren en dat was het.

16

17

ACHTERGROND

juni 2011

ACHTERGROND

juni 2011

v.l.n.r. Hans Sukel, Jan van der Poel, Roger van den Brekel, Jaap van Sandijk

Vertrouwen

Ook het NIL toont zijn goede wil en wil aan die markt-

Hoe moet de markt ondertussen omgaan met de be-

verwachting voldoen. Want ook al is de artikel 13-er-

staande situatie? Neem een omstandigheid waarin een

kenning door het ministerie van SZW een blijk van

NoBo zegt dat een lk of een lmk van het NIL niet deugt.

vertrouwen, toch werkt het instituut aan een accreditatie

Wat moet een bedrijf daarmee? “Een NoBo heeft zelf de

door de RvA. Met een RVA-accreditatie hoopt het NIL

bevoegdheid om te beslissen wat het acceptabel vindt of

een eind te maken aan wat de meeste bedrijven ervaren

niet”, zegt Sukel. De senior consultant benadrukt echter

als een verwarrende situatie. Een situatie die door de

dat van het keuren van een certificaat geen sprake is.

RvA overigens niet is opgemerkt. Logisch ook wel, zegt

“Dat luistert écht heel nauw”, doceert hij. “Een NoBo

senior consultant Hans Sukel. “Het valt buiten onze in-

zegt: deze informatie acht ik betrouwbaar genoeg om te

vloedssfeer. We zijn op dit gebied ook niet het juiste

beslissen of het apparaat voldoet aan de wet. Maar een

loket voor de markt. Maar als die verwarring er is,

NoBo kéurt niet het certificaat.”

betreuren we dat.”

In situaties waarin een bedrijf het niet eens is met een

RvA zelf ook onder de loep

beslissing van een NoBo, is een gang naar het ministerie

De RvA staat voor competentie, onafhankelijkheid en

van SZW de meest logische en juridisch de juiste, stellen

deskundigheid. “Onze primaire activiteit is accrediteren

Van der Poel en Sukel. Het ministerie heeft de NoBo’s

en geaccrediteerd houden, onze secundaire activiteit

immers aangewezen en bevoegd verklaard om keuringen

richt zich op harmonisering in kwaliteit”, zegt Hans

uit te voeren. Het heeft ze ook aangemeld in Brussel. “Je

Sukel. En dat gaat ze goed af, vertelt Jan van der Poel.

zou in dat geval tegen SZW kunnen zeggen: het NIL is

Want ook een accrediteerder moet bewijzen dat hij zijn

een artikel 13-instelling en er is geen reden om aan de

werk goed uitvoert. “De EA, de Europese vereniging

betrouwbaarheid van deze instelling te twijfelen”, aldus

voor accrediteerders, kent een systeem waarbij het

Sukel. Waarmee hij een begrip poneert dat in de huidige

elkaar - tenminste - één keer per vier jaar controleert”,

omstandigheden van belang is: vertrouwen. NoBo’s (de

vertelt hij. “In september hebben we bezoek gehad van

meeste zonder RvA-stempel, een enkele met) voeren hun

een internationale delegatie bestaande uit acht personen.

werkzaamheden zelf uit of besteden dat uit. En het is

Een week lang zijn we doorgezaagd over onze werkwijze

uiteindelijk aan de afnemer (en zijn mate van vertrou-

en is men ook meegegaan op bezoeken. Natuurlijk vind

wen) of hij het document van het NoBo accepteert of

je dan afwijkingen. Voor ons was een van de verbeter-

niet.

punten dat we bij multinationals beter moeten rapporte-

Overigens kan Van der Poel er best inkomen dat NoBo’s

ren dat we alle vestigingen bezoeken.” De RvA kreeg

soms certificaten van het NIL niet accepteren: “Het NIL

uiteindelijk het rapportcijfer 7,5.

is niet geaccrediteerd. Dan kán men zeggen: dat is niet voldoende bewijs. Het verwachtingspatroon van de markt – als het gaat om serieuze certificaten – is dat deze geaccrediteerd zijn. Dat vind ik volledig terecht.” Sukel:

Jan van der Poel

Hans Sukel

“Daarvoor zijn we opgericht.”

studeerde werktuigbouwkunde aan de Technische

is afkomstig uit de offshore- en drukapparatuurwereld.

Universiteit Delft. Hij was onder meer werkzaam als

Hij was één van de eerste lasingenieurs van ons land.

managing director bij Holland Colours NV, dat zich

Sukel was onder meer chef lasserij bij de Machinefa-

richt op de business to business markt voor kleursys-

briek Breda, voorheen Bakker & Rueb. Tevens was hij

temen voor kunststoffen. Van 1997 tot 2000 was hij er

werkzaam als technisch manager bij de Tankfabriek-

CEO. Verder werkte Van der Poel als projectingenieur

Kooiman Groep in Geertruidenberg en was hij auditor

bij de Nederlandse Kabelfabriek, producent van sterk-

bij adviesbureau Bak Nederland BV.

stroom- en telefoonkabels. Hij is sinds januari 2002 be-

Sinds januari 1999 is hij senior consultant/certificatie-

stuurder/algemeen directeur van de Raad voor

manager bij de RvA. Sukel geeft nog steeds cursussen

Accreditatie (RvA).

MLT/IWT (Middelbaar Lastechnicus), die opleiden tot

“Je zou in dat geval tegen SZW kunnen zeggen: het NIL is een artikel 13-instelling en er is geen reden om aan de betrouwbaarheid van deze instelling te twijfelen”

een NIL-IIW-diploma. Om die reden heeft hij binnen de RvA geen bemoeienis met NIL-gerelateerde zaken. Ook zijn certificering voor laspraktijkingenieur bij het NIL heeft hij om reden van vermeende belangenverstrengeling opgezegd.

18

19

ACHTERGROND

juni 2011

SOFTWARE

juni 2011

De verwarring nader toegelicht Fabricage o.a.: LK, LMK, WPS

WP Select

NIL (artikel 13-insteliing) geeft goedkeuringsverklaring af voor de permanente lasverbindingen in de installatie

Ontwerp

ingrijpend vernieuwd

NoBo geeft goedkeuringsverklaring

Materialen

af voor de complete installatie

BINNEN HET NIL VINDEN VOORTDUREND INNOVATIES PLAATS. ZO IS BESLOTEN OM DE BESTAANDE WP SELECT 2010 VERSIE, TE VERBETEREN. HET NIEUWE SOFTWAREPAKKET HEET “NIL WP SELECT.”

Het NIL is sinds 2002 aangewezen door het Ministerie van SZW als een NoBo, alleen geldt deze bevoegd-

NIL | Pieter Smittenaar

heid voor een kleiner gebied (kavel): de “permanente Drukinstallatie (PED keurplicht) + enkele essentiële veiligheidseisen (detail)

verbindingen”. Permanente verbindingen zijn lasme-

edereen die met de lastechniek in aanraking komt,

wareprogramma NIL-WP Select voorziet hierin; het vol-

thodekwalificatie en lasserskwalificaties. Omdat het

krijgt er vroeg of laat mee te maken: lasmethode-

doet aan alle internationale eisen en er staan een hele-

om een klein deel van het geheel gaat, wordt het NIL

beschrijvingen. Lasmethodebeschrijvingen (Engelse

boel (>1500 stuks) kant-en-klare lasmethodebeschrijving

geen NoBo maar een “artikel 13-instelling” genoemd.

benaming: WPS = Welding Procedure Specification) zijn

in die als uitgangsbasis voor verdere verwerking kunnen

Zoals in de afbeelding schematisch is aangegeven,

Zo is bijvoorbeeld SKO-HOBEON ook een artikel 13-

directe aanwijzingen op welke wijze een lasverbinding

dienen.

geeft een NoBo een goedkeuringsverklaring af voor

instelling die voor de kavel “niet destructieve proeven”

tot stand moet worden gebracht.

het complete product. Voorafgaande aan zo’n goed-

een aanwijzing hebben. Het voordeel van een artikel

Bij het maken van kwaliteitsproducten is een fabrikant

Heel vaak blijft het niet bij die ene lasmethodebeschrij-

keuringsverklaring controleert de NoBo of alle onder-

13 instelling is de specifieke expertise op het betref-

al snel verplicht een lasmethodebeschrijving te overleg-

ving. Na verloop van tijd hebben bedrijven een hele

liggende documenten toepasbaar zijn voor dit

fende gebied.

gen met de opdrachtgever. Er zijn veel, heel veel las-

reeks aan lasmethodebeschrijvingen in hun archief

methodebeschrijvingen mogelijk, omdat er simpelweg

staan. Om te voorkomen dat lasmethodebeschrijvingen

product, de conformiteitsbeoordeling. Vaak zal de NoBo het controleren van deze documenten voor een

De partijen die de ‘eerder genoemde documenten’ op-

heel veel producten, materialen en lasprocessen zijn.

dubbel worden gemaakt, heeft men de hulp nodig van

groot deel op vertrouwen moeten baseren, omdat de

stellen, keuren en afgeven zijn onder andere keurings-

Voor het opstellen van een lasmethodebeschrijving moet

toegespitste software. Met NIL-WP Select kan men

NoBo niet overal en altijd aanwezig heeft kunnen zijn.

laboratoria, certificatie-instellingen etc. De certificatie-

men bekend zijn met de diverse aspecten van de lastech-

eenvoudig en snel zoekfuncties doorvoeren waarmee

Als voorbeeld: een productie die 24 uur per dag door-

instellingen kunnen onder andere lasmethodekwalifi-

niek. Het gaat vaak om details die vergaande conse-

onnodig tijdverlies wordt voorkomen.

gaat en op meerdere locaties plaatsvindt.

catie en lasserskwalificaties afnemen en certificeren.

quenties hebben. Een goede basisopzet zou in dit opzicht

In welk opzicht onderscheidt het nieuwe softwarepro-

Nu blijken dit vaak dezelfde instellingen of subinstellin-

vele gebruikers op het goede spoor zetten om hun eigen

gramma NIL-WP Select, de internetversie, zich van

Deze documenten zijn veelal door andere partijen op-

gen te zijn van NoBo’s of artikel 13-instellingen.

specifieke, lasmethodebeschrijving te maken. Het soft-

andere softwareprogramma’s?

gesteld, gekeurd en afgegeven, dan diegene die de

Bekende NoBo’s zoals Lloyd’s, DNV, Bureau Veritas

conformiteitsbeoordeling uitvoert. Kortom: bij een

en Kiwa stellen deze documenten op om ze vervol-

eindcontrole van een NoBo keurt de NoBo niet maar

gens te keuren en af te geven. Het NIL, als artikel 13-

geeft uitsluitend aan of de aangeboden documenten

instelling, doet dit ook maar uiteraard alleen op het

van toepassing en betrouwbaar zijn.

gebied van permanente verbindingen. Daarnaast is

Indien de NoBo twijfelt aan de betrouwbaarheid van

het NIL ook certificatie-instelling en geeft dus lasme-

een of meerdere documenten, dan heeft de NoBo de

thodekwalificatie en lasserskwalificatiecertificaten af.

bevoegdheid om de goedkeuringsverklaring niet af te geven. Het ministerie heeft immers de NoBo hierin er-

Dat dit tot verwarring leidt bij een fabrikant is duidelijk:

kend op basis van hun kennis en kunde die tijdens het

komt de NoBo art. 13 instelling nu als NoBo/art. 13-

‘aanwijzingstraject’ is aangetoond.

instelling of als certificerende-instelling op bezoek?

20

“Er zijn veel, heel veel lasmethodebeschrijvingen mogelijk, omdat er simpelweg heel veel producten, materialen en lasprocessen zijn.”

21

SOFTWARE

juni 2011

Internet

Privacy

Een van de vernieuwingen is de introductie van de on-

Het is niet mogelijk dat iemand anders uw WPS’en kan

line versie. De beperking(en) van een vaste PC of server

inzien. In de basis versie krijgt ieder bedrijf een eigen

behoren hiermee tot het verleden; u kunt voortaan inlog-

gebied op http://www.nilwpselect.nl

gen op elke PC ter wereld met een internetverbinding.

Alleen de door het bedrijf opgegeven gebruikers hebben hier inzage in. Bij de uitgebreide versie gaan we nog een

Snap-shot functie

stuk verder in de afscherming van de gegevens. Ieder

Het programma is op diverse punten sterk verbeterd en

bedrijf krijgt op het internet hun eigen internetadres:

gebruiksvriendelijker geworden. Vooral het inbrengen

http://bedrijfXX.nilwpselect.nl

van afbeeldingen verloopt zeer eenvoudig. Via een soort snap-shot functie kunt u uit een willekeurig geopend

Bovendien is het altijd mogelijk om uw gegevens te ex-

programma of document uw lasnaadvoorbereiding of

porten en op te slaan op een door u zelf gekozen locatie.

-volgorde met één druk op de knop in de betreffende WPS plakken. In het juiste formaat, met het juiste con-

Internationale eisen

trast/helderheid.

Via de taalkeuze kunt u kiezen uit een Engelse, Franse,

SOFTWARE

juni 2011

NIL-WP Select

is nu beschikbaar voor bedrijfsdeelnemers de nieuwe internetsoftware NIL-WP Select is voor onze bedrijfsdeelnemers in twee versies beschikbaar • De basisversie met snap-shot functie is verkrijg-

• De uitgebreide versie met snap-shot functie is

baar voor de eenmalige ledenprijs van

verkrijgbaar voor de eenmalige ledenprijs

€ 395, excl. btw

€ 695, excl. btw

Duitse en natuurlijk de Nederlandse versie. Omdat de

Leesrechten toekennen aan uw onderaannemers

opbouw van de WPS voldoet aan de internationale eisen

Bij de basisversie kunt u zelf WPS’en aanmaken en uit

Bij de uitgebreide versie krijgt de bedrijfsdeelnemer

Als u als bedrijfsdeelnemer over NIL-WP Select beschikt,

en uw productielocaties nu altijd over de laatste uitga-

de bestaande NIL Database WPS’en data kopiëren en

een aparte internet-locatie en kunt u als gebruiker zelf

kunt u leesrechten toekennen aan uw collega’s aan de

ven beschikken, draagt dit bij tot de totstandkoming

vervolgens aanpassen.

uw stamgegevens wijzigen indien u dit wenst. Voor-

andere kant van de wereld maar ook aan uw onderaan-

van kwalificatie en/of acceptatie.

De basisversie is beschikbaar voor één gebruiker.

beelden van stamgegevens zijn specifieke lastoevoeg-

nemers die vervolgens uw allerlaatste update van de

materialen, basismaterialen en warmte

betreffende WPS’en kunnen inzien en toepassen in hun

Handig

Voor de snap-shot functie moet u over een eenvoudig

productie. Als uw bedrijf over meerdere vestigingen

Omdat het vaak tijdrovend is voor de gebruiker om

software programma Snagit (ca. €49,-) beschikken. Dit

beschikt in binnen- en buitenland, betekent dit een

iedere WPS met z’n persoonlijke handtekening te voor-

programma kunt u ook voor andere doeleinden ge-

De uitgebreide versie krijgt een licentie voor drie

behoorlijke efficiëntieslag.

zien, bestaat er de mogelijkheid om de handtekening als

bruiken. Snagit is een uitgebreide versie van het Wind-

gebruikers. Het toewijzen, door de gebruiker(s), van

een vast onderdeel van de PDF-print out te laten uitma-

ows 7 programma “snipping tool”.

leesrechten aan derden maakt deel uit van de uitge-

Oude databestanden importen

ken.

behandelingen.

breide versie.

Uw datagegevens uit WP Select 2010 hoeft u niet opnieuw aan te maken voor het gebruik van NIL-WP Select. U kunt deze bestanden exporten en vervolgens importen in de nieuwe internet-versie. U kunt dus gelijk aan de slag.

Automatische updates

Wanneer u, als bedrijfsdeelnemer van het NIL,

U hoeft nu niet meer jaarlijks te betalen voor uw up-

graag meer over deze internetfaciliteit wilt weten of

dates. Alle vernieuwingen op het gebied van de lastech-

als u een demonstratie binnen uw bedrijf zou

niek (normen, materialen, etc.) zullen steeds worden

waarderen, vul dan het aanvraagformulier in op:

verwerkt in de software.

http://www.nil.nl/formulier/naam/NILWPSelect

Ook het aantal WPS’en die in de NIL DATABASE staan, zullen gestaag verder worden uitgebreid.

WP Select is een programma waarmee u eenvoudig lasmethodebeschrijvingen opstelt op basis van eigen ervaringen en inzichten maar ook door de aanwezigheid van een groot aantal WPS’en die in de loop der jaren door de Commissie van Deskundigen in opdracht en onder toezicht van het NIL zijn opgesteld: de NIL Database met meer dan 1500 WPS’en. Aan elke ingevoerde WPS binnen de NIL Database ligt een goedgekeurde lasmethodekwalificatie (LMK=WPQR) ten grondslag.

22

23

GESCHIEDENIS

juni 2011

Het geheim van de smid smeden is de oervorm van lassen HET LEGGEN VAN IJZEREN BANDEN IS EEN ESSENTIEEL EN SENSATIONEEL ONDERDEEL VAN HET MAKEN VAN HOUTEN WIELEN. HET NEDERLANDS OPENLUCHTMUSEUM IN ARNHEM DEMONSTREERT DIT AMBACHT REGELMATIG. EEN ROODGLOEIENDE BLIK IN HET VERLEDEN.

GESCHIEDENIS

juni 2011

De eerste gedeeltelijke afkoeling vindt plaats met water-

hoepel toch los en moest kleiner gemaakt worden. Daar-

gieters op de molensteen. Is het vuur gedoofd, dan

voor bestaat een speciaal stukje gereedschap, de hoepel-

wordt het wiel rechtop in een bok gezet zodat de positie

maat. Dit is een meetapparaat dat qua vorm nog het

van de hoepel ten opzichte van het wiel beoordeeld en

beste te vergelijken is met een pizzasnijder. Hiermee

zonodig gecorrigeerd kan worden. Onder deze bok staat

wordt de omtrek van het wiel afgerold waarbij de

een waterbak waar het wiel doorheen draait teneinde

omwentelingen worden geteld en streepjes worden gezet

het ijzer geheel af te koelen. Het grootste deel van het

bij het begin en het einde. Met hetzelfde apparaat kan

vakmanschap wordt gevraagd van de radmaker die de

ook de binnenkant van de hoepel worden gemeten. De

houtverbindingen niet mag sluiten. Hij moet dus iets

smid bepaalt aan de hand van de uitkomst of en hoeveel

timmeren dat (nog) niet in elkaar past. Naar aanleiding

de hoepel kleiner gemaakt moet worden door middel

van het resultaat maakt de smid een hoepel die iets te

van stuiken of door er een stukje tussenuit te halen.

klein is, waarna verwarming, plaatsing en snelle afkoe-

Mark den Boer, Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem

ling volgen. Hoeveel ‘iets te klein’ is en hoe warm ‘rood-

Smitweld

heet’ is zijn zaken die de smid van geval tot geval moet

In het geval dat er een nieuwe band moet worden ge-

e smederij in het museum stamt uit 1907

Door het ijzer vervolgens af te koelen krimpt de hoepel

bepalen. Hoe hij dat doet, is uiteraard zijn geheim. Het

maakt, wordt de strip afgetekend door het wiel precies

en is ingericht met werktuigen die over het

en worden alle houtverbindingen van het wiel met

geheim van de smid.

één omwenteling overheen te rollen. De gevonden maat

algemeen dateren uit de periode 1900-1984. En hoewel

kracht in elkaar geperst. Na afkoeling moet er precies

het smeedwerk na de Tweede Wereldoorlog grotendeels

voldoende klemkracht overblijven om de hoepel muur-

Pizzasnijder

‘vergapingen’ tussen de velgen. Daarnaast wordt 1/50

veranderde in constructiewerk en zich verbreedde met

vast en onwrikbaar rond het wiel te laten zitten.

Tijdens het gebruik stuitert een karrenwiel vele honder-

ste deel van de diameter van het wiel van de lengte van

den tot duizenden malen op een dag, zeker op ongelijk

de staaf afgetrokken als ‘klemkracht’. Om van de

afgeleide activiteiten zoals zinkwerk en rijwielherstel,

wordt verminderd met het totaal van de zogenaamde

hield de eigenaar de smederij toch operationeel. Af en

Te klein

geplaveide wegen. Hierdoor wordt de hoepel langzamer-

neutrale lijn naar de binnendiameter van de hoepel te

toe werd er nog gesmeed, tot 1984. Toen veranderde het

Het wiel begint vaak te branden op het moment dat de

hand steeds een heel klein beetje langer gesmeed. Op

komen, wordt rekening gehouden met de materiaaldikte

bedrijf in een autogarage en was een nieuwe showroom

hete hoepel eromheen wordt geforceerd. Dat mag niet te

den duur komt de band dan los van het wiel. Ook lang-

van de strip. Opvallend genoeg komt het er bijna altijd

gewenst op die locatie. In 1992 is de smederij in gebruik

lang duren omdat er dan een laag verkoold hout tussen

durige droogte kan hieraan bijdragen, al wisten de boe-

op neer dat men weer uitkomt op de eerste afgetekende

genomen in het museum. Tegenwoordig worden er dage-

band en wiel ontstaat die snel verpulvert als het wiel

ren dat meestal binnen de perken te houden door wielen

maat.

lijks smeeddemonstraties gegeven.

wordt belast.

voldoende nat te houden. Maar uiteindelijk kwam de

Als laatste wordt rekening gehouden met voldoende vooropening voor het lassen. Uit praktische overwegin-

Hoepelbranden

gen wordt het wiel elektrisch gelast waarbij meestal een

Wie een demonstratie bekijkt, ontdekt het volgende. Het

X-las wordt toegepast, met een originele Smitweld las-

maken van ijzeren banden rond houten wielen is van

kist uit de dertiger jaren van de vorige eeuw. Kleine hoe-

essentieel belang. Enerzijds zorgt de ijzeren band voor

pels (tot 60 centimeter) kunnen op de smidse worden

de uiteindelijke sterkte en samenhang van het wiel (dat

verwarmd. Vroeger gebruikte men daarbij vaak twee

tot die tijd een betrekkelijk slap geheel van tamelijk losse

vuren tegelijk, maar door de hoepel te isoleren met vet-

houtverbindingen is) en anderzijds blijft de slijtage van

kolen kan het ook wel met één vuur. Het publiek kan

het wiel tijdens het gebruik binnen de perken. Het prin-

dan genieten van een spectaculaire show die gepaard

cipe van het hoepelbranden is uiterst eenvoudig en doel-

gaat met vuur, water en stoom. Het bulderende smeed-

matig. De binnenmaat van de ijzeren hoepel wordt iets

vuur (op de hoogste stand), de zwetende smid en de al

kleiner gemaakt dan de buitenmaat van het wiel. In

evenzeer zwetende radmaker, het kraken van het wiel bij

koude toestand past de band dus niet om het wiel en

afkoeling en onderdompeling. Al is er inmiddels de no-

kan dus ook niet even worden getest. Door de hoepel te

dige ervaring opgedaan, toch blijft de uitkomst ongewis

verhitten zet deze een beetje uit waardoor deze wél

en lukt het niet altijd even goed. De daarbij behorende

(meestal met enige moeite en onder heftige vuur- en

spanning is voelbaar in de smederij. Niet zelden wordt

rookverschijnselen) om het wiel kan worden gelegd.

na afloop flink geapplaudisseerd. Als definitieve test

Vaak werd een versleten molensteen gebruikt als onder-

wordt het wiel een paar keer opgetild om het vervolgens

grond die, nadat de molenaar hem netjes had gescherpt,

op straat te laten vallen. Een heldere klank en een flinke

prachtig vlak was en in het midden reeds van een gat

stuitering geven aan dat het resultaat is wat het zijn

was voorzien waar de wielnaaf in paste.

moet.

24

25

UIT DE MARKT

juni 2011

UIT DE MARKT

juni 2011

Het Ceweld Select Dealer Concept WAT DOE JE ALS JE UITERST SPECIFIEKE PRODUCTEN WILT VERKOPEN OP EEN MARKT MET EEN STEVIGE CONCURRENTIE? DAT IS EEN VRAAG WAAR TALLOZE BEDRIJVEN BINNEN DE LASBRANCHE AL JAREN MEE WORSTELEN. CERTILAS HEEFT PER 1 JULI 2011 HIER EEN ANTWOORD OP GEVONDEN MET HET CEWELD SELECT DEALER CONCEPT: “LOYALITEIT EN KWALITEIT, DAT IS WAAR HET OM DRAAIT.” Pieter Smittenaar oor ons voelt het als het ei van Colum-

Communiceren

bus. We wilden zo graag iets betekenen

Maar er zijn ook overeenkomsten met de wat meer alge-

voor de relaties met wie wij al jaren samenwerken. Aan

mene producten. Principes die gelden voor alle verkoop-

het woord is Twan Hendrix, een commerciële relatieman

trajecten. De belangrijkste? Hendrix: “Loyaliteit en

in hart en nieren die onder andere zijn sporen heeft ver-

kwaliteit. Ons dealerconcept is grotendeels gebaseerd op

diend in de voetballerij, bij VVV-Venlo, maar ook

loyaliteit. Voor de relaties met wie wij al jaren zaken-

andere branches goed kent, waaronder de autobranche.

doen, is er nu eindelijk een geformaliseerd platform

Ceweld is in korte tijd een bekend merk in de wereld

Bovendien kent hij de regio op zijn duimpje. Bij Certilas

waarbinnen zij zich kunnen manifesteren. Kwaliteit is de

van de lastechniek geworden. In de herkenbare paars-

is hij aangesteld als marketing- en dealermanager. In die

andere pijler van het concept. De producten die je aan-

blauwe dozen hebben deze lastoevoegmaterialen een

hoedanigheid is hij verantwoordelijk voor alle commer-

biedt, moeten gewoon goed zijn tegen een scherpe prijs.

behoorlijk marktaandeel in de Nederlandse markt

ciële en marketingtechnische aangelegenheden.

Punt uit. Maar kwaliteit betekent ook dat je iets extra’s

weten te veroveren. Daarnaast komt de export naar

doet voor elkaar. Wij doen dat in de vorm van trainin-

het buitenland steeds meer op gang. Momenteel is

gen, ondersteuning en veel met elkaar communiceren.”

Ceweld reeds in 25 landen verkrijgbaar. Door de

Niche Hendrix: “Als het op marketing en verkoop aankomt, is

jaren heen is Certilas hard gegroeid en is er onvol-

het zaak dat je je bewust bent van de verschillen en de

Ondersteuning

doende tijd gestoken in handelaren die de kwaliteit

overeenkomsten tussen de diverse sectoren. De las-

De aanpak met het dealerconcept wordt gewaardeerd.

van Ceweld op een juiste wijze wilden uitdragen.

branche is echt een wereld op zich. Neem alleen al de

Hendrix: “Al negen dealers hebben zich ingeschreven en

Voor de laatste economische crisis is wel gekeken

producten die wij verkopen. Elektrodes, draden,

een aantal andere hebben te kennen gegeven dat ze snel

naar een franchise concept en groei door eigen over-

poeders, fluxen. Kortom, allemaal zaken met een zeer

volgen. En de dealers zijn echt blij met de ondersteuning

names maar door marktomstandigheden is dit niet

Naam

Twan Hendrix

specifiek karakter. We bevinden ons daarmee op een

45 jaar

die wij ze bieden. Niet alleen op inhoudelijk en technisch

van de grond gekomen. Toch is het idee om merk

Leeftijd

niche markt pur sang, met een specifieke cultuur waar

gebied, maar ook met praktische zaken, zoals het maken

loyale handelaren te belonen nooit los gelaten. Dat

Woonplaats Venlo

alles zeer nauw luistert en waar je uiterst voorzichtig

van flyers, vlaggen, banners en ander promotiemateri-

heeft geresulteerd in de oprichting van het Ceweld

Functie

Marketing- en dealermanager bij Certilas

moet manoeuvreren. Zo moet je echt precies weten waar

aal. En we zitten nog boordevol plannen. Die onthul ik

Select Dealer concept. Dit concept omvat de volgende

Opleiding

Middelbaar Technisch Onderwijs

je het over hebt. Dat is lang niet altijd even makkelijk

later pas. Enerzijds omdat ze nog verder moeten worden

punten:

vanwege het hoge technische karakter van veel zaken.

uitgewerkt, anderzijds omdat het gewoon leuk is elkaar

• De aanstelling van dealermanager Twan Hendrix

Daarnaast moet je ook goed kunnen focussen. Elke

te verrassen.”

• Het opstellen van een dealerbeleidsplan

(Elektrotechniek) Ervaring

Acht jaar automaterialen grossier

dealer, iedere klant, maar ook elke regio vraagt om een

• Het samenstellen van een loyaliteitspakket

(van balieverkoop tot commercieel

eigen aanpak.”

• Trainingen voor dealers met technische product-

manager)

informatie • Training of advies op locatie

VVV-Venlo

• Nieuwe website met speciaal Ceweld Select Dealer

Negen jaar Vodafone

gedeelte

26

Vijf jaar commercieel manager

2,5 jaar directeur bij Vossen-Hendrickx

27

juni 2011

RUBRIEK

juni 2011

Synoniem voor Onbezorgd Werken

When W hen two two become one! b ecome o ne!

Naam: Joost van Mensvoort - Leeftijd: 25 jaar - Woonplaats: Oirschot Functie: Lasser bij Bosch Rexroth

De Computerwacht is als De Automatiseringspartner van het MKB specialist op het gebied van ICT-integratie en beheer voor kleine tot middelgrote ondernemingen. Wij zorgen voor continuïteit, beheren en bewaken alles wat met ICT te maken heeft. De Computerwacht staat voor Onbezorgd Werken.

ICT-infrastructuur

IHC Handling Systems Yo our contact for Plasma, pulse Mig and Tig   

  to [email protected]

Netwerkbeheer

Voice over IP

ERP-software

De Computerwacht B.V. Distributieweg 27 | 2404 CM Alphen aan den Rijn | (0172) 23 58 35 | [email protected]

www.ihchs.com www.ihchs.com

w w w . c o m p u t e r w a c h t . n l

Minarc Evo producten Ontworpen voor de professionele, mobiele lasser. De Minarc Evo MMA, MIG/MAG en DC TIG lasapparatuur is makkelijk te gebruiken en licht in gewicht. Overal inzetbaar dankzij de 1 fase 230 V, 16 A voeding. Uitstekende laseigenschappen en een stevige kunststof behuizing zorgen voor een optimaal kwaliteitsproduct, waar je ook werkt. Alle modellen beschikken over de PFC technologie, dit geeft een verbazingwekkend hoge energie efficiëntie. De overtreffende trap in compacte lasapparatuur? Absoluut, maar geloo gelooff ons niet alleen op ons woord. Neemt contact op met uw Kemppi dealer voor een demonstratie en ervaar zelf deze geweldige kwaliteitsproducten kwaliteitsproducten..

Pieter Smittenaar Welke opleiding heb je gevolgd?

Stel dat je geen lasser was geworden, welk beroep

“Constructie bankwerken aan het Willem I College in

zou je dan gedaan hebben?

Den Bosch. Ik heb eind 2004 mijn diploma gehaald.”

“Daar heb ik werkelijk geen idee van. Ik kom uit een

Hoe ben je bij Bosch Rexroth terechtgekomen?

familie met een voorliefde voor alles wat met techniek te

“Ik kende iemand die hier al werkte. Zo is het balletje

maken heeft. Mijn vader was vrachtwagenmonteur. Ik

gaan rollen.”

geloof dat ik op mijn veertiende al het besluit heb geno-

Wat is er zo bijzonder aan lassen?

men om lasser te worden.”

“Alles, maar ik vind het vooral een uitdaging om steeds

Wat zijn je hobby’s?

betere lassen aan te brengen. Dat houdt me bovendien

“In feite is lassen niet alleen mijn beroep, het is ook mijn

scherp. Ook het werken in ploegendiensten bevalt me

hobby. Ik heb thuis een schuur vol met gereedschap en

uitstekend.”

lasapparatuur. Ik vind het leuk om dingen van vrienden

Zijn er projecten of prestaties waar je trots op bent?

en bekenden op te knappen, zoals auto’s. Ook mijn

“Niet specifiek. Voor mij geldt in zijn algemeenheid dat

eigen auto, een zwarte Nissan King Cab, neem ik regel-

ik trots ben wanneer een las er goed uitziet. Soms krijg

matig onder handen. Maar ik ben niet altijd aan het las-

je weleens een complimentje van een klant of een col-

sen hoor, ik vind het ook gezellig om een avondje te

lega, dat geeft een goed gevoel. Verder vind ik het leuk

stappen.”

dat ik inmiddels zo ervaren ben dat ik leerlingen van 16,

Heb je speciale toekomstplannen?

17 jaar mag begeleiden. Het is echt gaaf om die jonge

“Ik wil nog graag extra opleidingen gaan volgen op het

gasten de fijne kneepjes van het vak bij te brengen.”

gebied van lassen.”

Bosch Rexroth is onderdeel van de divisie Industrial Technology van Robert Bosch GmbH. De onderneming is wereldwijd toonaangevend in de aandrijf- en besturingstechnologie. Alle aandrijftechnieken, hydrauliek, pneumatiek, elektrisch en mechanisch aandrijvingen, met de bijbehorende besturingen en service, zijn verenigd in dit concern. Er werken in totaal ongeveer 33.000 medewerkers verspreid over ruim 80 landen. Nederland bestaat met 750 medewerkers uit het hoofdkantoor in Boxtel, Bosch Rexroth Electric Drive and Controls in Eindhoven, Bosch Rexroth Oil Control in Haarlem en vijf servicevestigingen verspreid over Nederland. De verkooporganisatie

www.kemppi.com [email protected]

28

KEMPPI WARRANTY

Ener Energy gy efficient efficient

vertegenwoordigt het complete productprogramma van Bosch Rexroth op de Nederlandse markt.

29

RUBRIEK

juni 2011

RUBRIEK

juni 2011

NI E U WE BEDRIJFSDEELNEMER

Raillassen een vak apar t STRUKTON RAIL IS ALS ONDERDEEL VAN STRUKTON GROEP MET ZO’N 3000 MEDEWERKERS EEN GROTE SPELER OP HET GEBIED VAN RAILSYSTEMEN, WAARONDER DE RAILINFRASTRUCTUUR. TREINREIZIGERS KENNEN WEL DE IMPOSANTE ROODGESTREEPTE GELE WERKTREINEN MET EIGEN LOCS VOOR INSPECTIE, NIEUWBOUW EN ONDERHOUD. WANT DAT ZIJN DE ACTIVITEITEN VAN STRUKTON RAIL. Maurice Mol nderhoud en nieuwe aanleg van spoor,

zijn uitgelijnd en de juiste voorbocht hebben, op de

alle lasverbindingen zijn WPS-en opgesteld. Als regel is

Scheidingslassen

lightrail, metro, tram en kraanbanen. Het

juiste temperatuur zijn voorverwarmd en het uiteinde-

de voorwarmtemperatuur 250 °C en de interpasstempe-

Baanvakken met voegloze rails en wissels moeten wor-

hoofdkantoor is gevestigd in Utrecht langs de spoorlijn

lijke resultaat na nabewerking ook valt binnen de hoge

ratuur 350 °C.

den beveiligd. Daartoe dient de stroom die door de

bij Maarssen. Daarnaast heeft Strukton Rail diverse ves-

geometrische eisen. Daarvoor hanteren wij een streng

“De omgeving op het spoor is niet vergelijkbaar met

spoorstaven loopt te worden onderbroken. Dat gebeurt

tigingen in Nederland en andere Europese landen. De

protocol. Bij nieuwbouw en het vervangen van stukken

werken in een werkplaats,” vult Lascoördinator Henk

middels scheidingslassen. Deze isolerende verbindingen

lasafdeling van Strukton Rail verzorgt met 33 lassers al

spoor in de spoorbaan wordt de spanning in de spoor-

van Hoek aan. “Alles moet vooraf grondig worden

worden met lijmlassen vervaardigd. Bij Strukton worden

het laswerk aan de rails. Met de lassers uit de regio die

staven op de juiste waarde gebracht. Het spoor wordt

voorbereid. De lasverbindingen zijn vooraf getest en ge-

deze als prefab in raillengtes van 8 meter gemaakt.

technisch door de lasafdeling worden aangestuurd, komt

volgens de procedure voegloos gemaakt, waardoor bij

oefend op onze opleidingslocatie. Naast het thermietlas-

Onder geconditioneerde omstandigheden in een speciaal

het totaal op 50 lassers. Zij voeren verdeeld over meer-

25 °C de spanning in het spoor neutraal moet zijn.

sen passen we verschillende lasprocessen toe, specifiek

daarvoor ingerichte werkplaats, onder meer voorzien

dere lasploegen raillaswerk op het spoor uit met gebruik

De krachten die met de treinwielen bij oneffenheden

voor railtoepassingen. Voor bekist lassen gebruiken we

van een gritinstallatie voor het reinigen van het railop-

van railgeleide lasbussen. Vooral `s nachts om de trei-

optreden zijn groot en worden groter naarmate treinen

ondermeer de Filarc 56R. Die R slaat op Railelektrode.

pervlak waarop later de lijm nauwgezet wordt aange-

nenloop zo min mogelijk te verstoren.

met hogere snelheden rijden. Het is dus zaak dat elke

De laatste tijd wordt het bekist lassen met beklede elek-

bracht. Er worden gaten in de te verbinden rails

De afdeling is ISO 3834-2 gecertificeerd. “Logisch, want

verbinding goed wordt voorbereid en nabewerkt. Je

troden meer en meer vervangen door Innershield gasloze

geboord. Deze worden voorzien van isolerende bussen.

aan raillasverbindingen worden zeer hoge kwaliteitsei-

moet bedenken dat er in de nacht en in een korte tijd

gevulde draad. We doen aan oplassen op spoorstaven en

De raileinden worden gescheiden door isolatiemateriaal

sen gesteld,” stelt Arie Overeem (IWT), Manager Lasaf-

moet worden gewerkt. Onze mensen zijn daarop

wisseldelen om slijtage en scheurvorming, ontstaan door

in de vorm van het profiel. Aan beide zijden wordt een

deling. “Falende lasverbindingen in een spoorbaan

ingesteld en op elkaar ingespeeld.”

de treinenloop, op te lossen. Als slijtage en of scheurvor-

koppelstrip met isolatielaag aangebracht. Tussen deze

kunnen fatale gevolgen hebben. Raillassen, we maken er

ming door schouwploegen of de ultrasoontrein wordt

strippen en de rail wordt de lijmlaag aangebracht. De

zo`n 10 duizend per jaar, is een steeds kritischer proces

Bevlogen met rails

geconstateerd dan brengen onze lassers met oplaselek-

dikte hiervan is bepaald door nokken op de isolatielaag

geworden mede dank zij de strenge geometrische eisen

Er zijn diverse railprofielen in verschillende staalkwali-

troden de slijtageplek weer op maat. Scheuren worden

van de koppelstrippen. Na het lijmen worden deze strip-

en hogere mechanische waarden van de rails.

teiten. We onderscheiden Vignolerail met een brede voet

vooraf uitgeslepen, en uiteindelijk wordt de las geslepen

pen met bouten door de van isolatie voorziene gaten

Thermietlassen lijkt op het oog een eenvoudig proces.

voor het treinspoor, groefrail voor de tram en kraan-

om de rails weer in het juiste profiel te krijgen. We wer-

vastgeklemd en met een torsiesleutel vastgedraaid. Ten-

Het gebeurt met een mengsel van ijzeroxide en alumini-

baanprofielen. Dat is niet alles, er zijn er meer, zoals

ken met goedgekeurde procedures en gekwalificeerde

slotte worden de strippen van een beschermende coating

umpoeder. Vooraf wordt een stenen vorm om de twee

stroomgeleiderails voor de metro. De meest voorko-

lassers. Als lascoördinator zorg ik voor de benodigde

voorzien. Op de baan hoeven de lassers alleen nog maar

aan elkaar te lassen spoorstaven bevestigd. Als het pro-

mende formaten zijn NP46, UIC54 en UIC60. De getal-

documenten. Onze lassers zijn gediplomeerd en gecertifi-

de kant en klare spoorstaven, door middel van bijvoor-

ces eenmaal gestart is en de reactie tussen ijzeroxide en

len duiden op het gewicht in kg/m. Als materiaal komt

ceerd.”

beeld twee thermietlassen, in het spoor aan te brengen.

aluminium verloopt, valt er voor de lasser niet meer bij

R260Mn (0,55-0,75 %C, 0,15-0,6 % Si en 1,3-1,7

De prefab fabricage van een lijmlas is waarborg voor

te sturen. De reactie gaat door totdat alle thermiet op is.

%Mn) het meest voor. We lassen ook R350HT, R370

een optimaal isolerende verbinding. Beter dan dit op de

Er zijn verschillende mengsels voor de diverse kwalitei-

LHT (Low Heat Treatment) en MHH (Micro Head Har-

baan zou kunnen gebeuren.

ten spoorstaven. Het is van belang dat de staven goed

ded). De getallen slaan hier op de HB hardheid. Voor

30

31

RUBRIEK

juni 2011

COLUMN

juni 2011

Onder poeder lassen

Het prefabwerk wordt uitgevoerd door lassers die overi-

doende diep bij de railvoet komen. Een grote uitsteek2

Nee, deze column gaat niet over onder poeder lassen,

totaal iets anders op het bord kwam te staan dan

want daar weet ik niet zo veel van af. Voor onder poe-

bedoeld. En, wat denkt u bijvoorbeeld van de schrijf-

der lassen moet u bij mijn maatje Fred zijn. Die weet

wijze blinde geleidehond? Aan zo’n hond heb je als

daar alles van en kent alle poeder-draadcombinaties

blinde weinig. Het is ook stroombron en niet stroom

uit zijn hoofd. Voor deze column heb ik Fred niet

bron en slangenpakket en niet slangen pakket. In het

nodig, want het gaat over hoe je onder poeder lassen

Nederlands schrijf je nu eenmaal zelfstandige naam-

schrijft. Allerlei combinaties kom je in leerboeken

woorden aan elkaar. Dit in tegenstelling tot het Engels,

tegen. Onderpoeder lassen is een van de varianten

waar de zelfstandige naamwoorden los van elkaar

evenals onder poederlassen, maar onder poeder las-

geschreven worden. Volgens René Dings is het de

sen is geen poeder lassen, dus de schrijfwijze onder

invloed van het Engels op onze taal de voornaamste

poederlassen valt af. Is onderpoeder lassen dan wel

oorzaak van het foutief gebruik van spaties. In zijn

goed? Nee want onderpoeder is geen bestaand Ne-

boekje “Weg om legging” geeft hij nog veel meer voor-

derlands woord, dus weg ermee. Blijft over de variant

beelden. Dan is er nog de spellingscontrole van Word.

onderpoederlassen. Daar is wat voor te zeggen. In het

Die heb ik meestal aanstaan, maar veel combinaties

Nederlands zijn we gewend woorden aan elkaar te

van woorden staan niet in de bibliotheek van Word en

koppelen. Mijn voorkeur gaat echter uit naar onder

onterecht wordt een bepaald woord als fout geken-

gens ook de smeltlasprocessen op de baan beheersen.

lengte zorgt met het I R effect voor een hoge neersmelt-

poeder lassen. Je last en dat doe je onder poeder. Of

merkt. Hoe zit het nu met TIG- en MIG/MAG-lassen.

“Dit werk biedt afwisseling en we werken nu gewoon

snelheid.

je nu onder poeder lassen schrijft of onderpoederlas-

Word geeft een foutmelding, maar is dat wel terecht?

overdag,” vertellen Luuc Visser en Willem Manuputty.

Kastelein: “Hoewel ik bij voorkeur met Innershield

sen, het maakt niet uit voor de betekenis van de vol-

Moet je soms TIG lassen schrijven? Nee, want dat

Samen zorgen zij nu als koppel voor een perfecte lijmlas

werk, zijn er ook nadelen. De beheersing van je smelt-

gende zin. Onder poeder lassen is een proces dat je

zouden heel veel TIG lassen zijn. Het koppelstreepje is

die later in het spoor zorgt voor de veilige werking van

bad is anders dan bij het lassen met beklede elektroden.

niet moet inzetten voor korte laslengtes. Het aan

echt nodig. Alleen met MIG/MAG-lassen heb ik proble-

seinen en wissels.

Daar moet je echt aan wennen. Voor het werken op de

elkaar schijven van de drie woorden heeft geen gevol-

men. Dat zijn eigenlijk twee processen MIG en MAG,

baan is de apparatuur in vergelijking met BmBE kwets-

gen voor de betekenis van de zin. Bij onder poeder

maar met de schrijfwijze MIG/MAG-lassen kan ik vrede

Innershield

baarder. Je moet er op de goede manier mee omgaan.

lassen moet wat mij betreft spaties tussen de woorden

hebben. De betekenis is duidelijk en daar gaat het om.

Vanaf 2006 past Strukton gasloze gevulde draad (proces

Het proces stelt hoge eisen aan de handvaardigheid van

gebruikt worden, maar in de viswinkel aan het strand

114) toe. Innershield draad van Lincoln Electric, type

de lasser. De uitsteeklengte is erg kritisch. Je hebt wel

van Scheveningen is echt nog wel vis te koop als er

NS-3M, 2 mm diameter. Jan Kastelein is erg enthousiast

een basisinstelling op de stroombron. Maar de omstan-

op het bord voor de ingang “dag vangst” staat. De

over dit proces: ”De draad heeft een hoge neersmelt.

digheden, zoals de warmteafvoer buiten, zijn altijd weer

winkelier bedoelde natuurlijk dagvangst te zeggen en

Daardoor ben ik 2 keer zo snel klaar met een las. Dat is

anders. Wisselende kabellengtes vereisen weer een an-

maakte onnodig gebruik van een spatie, waardoor er

minder belastend dan met beklede elektroden. Ik kan

dere instelling van de parameters. Er moet evenwicht

weer sneller overeind om even vrij te bewegen.” We

zijn tussen spanning en lasstroom. En zoals ik al zei, de

moeten namelijk niet vergeten dat de lasser op het spoor

fijnregeling van de stroom doe ik op mijn gehoor.”

zijn werk bij het bekist lassen geconcentreerd in een ge-

Aan raillassers worden hoge eisen gesteld. Ze hebben

bogen houding moet uitvoeren. Het zicht op zijn smelt-

een grote zelfstandigheid. Ze dienen in het bezit te zijn

bad is beperkt en de kwaliteit moet direct goed zijn.

van een groot rijbewijs vanwege de railgeleide bus op de

Tijdwinst voor een lasverbinding is zeker hier van groot

weg, moeten veilig en deskundig kunnen omgaan met

belang.

hun speciale gereedschappen en machines, ze moeten

Kastelein: “We gebruiken een LN 25 draadaanvoerkast

een strenge medisch/psychologische keuring ondergaan

met Lincoln V 350 PRO stroombronnen met een bereik

vanwege het rijden met de bus op het spoor en hun vaar-

van 5 tot 425 Ampere. Die zijn robuust en ook stabiel.

digheid periodiek laten toetsen voor zowel thermiet,

De instelling voor ons laswerk luistert nauw. Ik stel mijn

BmBE, oplassen en lijmlassen.

machine in wezen op het gehoor af omdat je van de

De Lasafdeling van Strukton Rail is een bevlogen club

boog tussen de raildelen zo weinig ziet. Je moet manipu-

mensen die iets hebben met rails. Dat merk je wel als ze

leren in de voeg vanaf de voet via het lijf en dan de

over hun werk vertellen. Ook manager Arie Overeem is

kop.”

besmet met dit virus. Hij ontving recentelijk nog het

Het pistool is aan de mondstukzijde voorzien van een

EWF raillasdiploma. ”Ik wil toch weten wat de proble-

extra lange draadgeleidebuis. Hiermee kan de lasser vol-

men van de medewerkers kunnen zijn,” stelt Overeem.

32

Lastechniek #7/8 verschijnt medio juli.

Het is een themanummer over veiligheid en ARBO. Voor advertenties of redactionele bijdragen kunt u ons bellen: 071 589 56 44 of e-mailen: [email protected] 33

RUBRIEK

juni 2011

RUBRIEK

juni 2011

NI E U W E BEDRIJFSDEELNEMER

Maropa

specialist in autogene las- en snijtechniek ALS GESPECIALISEERDE GROOTHANDEL BESCHIKT MAROPA EUROPE IN SCHOONHOVEN OVER HET MEEST COMPLETE PROGRAMMA AUTOGEEN APPARATUUR VAN DE BENELUX. MET VEEL ERVARING EN KENNIS OP HET GEBIED VAN DE AUTOGENE LAS- EN SNIJTECHNIEK BELEVERT MAROPA LASTECHNISCHE WEDERVERKOPERS UIT EEN GROTE VOORRAAD APPARATUUR EN ONDERDELEN.

Autogene apparatuur vereist goed onderhoud en deskundig gebruik. De kennis, het vakmanschap rond autogene las- en snij-

verplicht jaarlijks onderhoud te plegen. Een dergelijke

technieken is de laatste jaren enigszins op de achter-

regeling geldt niet voor autogene apparatuur. Dat is een

grond geraakt. Dat is niet terecht want bij veel bedrijven

vreemde situatie. Want als men daarin nalatig is kunnen

worden autogene technieken dagelijks toegepast. Het

er gevaarlijke situaties ontstaan. We hebben het hier

geldt wellicht minder voor de gespecialiseerde snijbedrij-

namelijk over het werken met een combinatie van een

ven, maar wel voor de scheepsbouw, scheepsreparatie,

zeer brandbaar gas met zuurstof. Een nuttige combinatie

offshore en onderhoud in algemene zin. Aan de juiste

voor een vlam met een hoge energie om het metaal te

instandhouding van de autogene apparatuur wordt ook

laten smelten, maar niet zonder risico voor de werk-

minder aandacht geschonken dan aan elektrische instal-

nemer en zijn omgeving als daarmee ondeskundig wordt

laties. Voor dat laatste is een bedrijf volgens NEN 3140

omgegaan. Nieuwe productcatalogus Wim Renes: “Het is van belang dat we onze afnemers op korte termijn kunnen leveren. Dat is ook de reden dat we een grote hoeveelheid artikelen in voorraad hebben. In een grote diversiteit van en voor verschillende merken. Zeer recentelijk hebben we als Maropa voor onze afnemers een nieuwe catalogus uitgebracht. Daarin is ons complete assortiment up-to-date gespecificeerd en geïllustreerd

Maurice Mol | fotografie: Rob Glastra, Schoonhoven

weergegeven. Onze relaties kunnen die aanvragen via www.maropa.nl.”

prichter Ben Janse begon in 1983 met de

Mobiele onderhoudsservice.

import van snijmondstukken uit Italië. Ze

Snel, zeker en gemakkelijk.

kwamen van de drie broers Bassino uit Milaan, te weten

Daar waar behoefte bestaat aan deskundig onderhoud

Maurizio, Roberto en Paulo. Vandaar dat Ben Janse

bieden wij onze mobiele Maropa onderhoudsservice

koos voor de naam Maropa.

aan. Ook deze activiteit voeren wij uitsluitend uit op ini-

Autogeen was dus direct al het oorspronkelijke speer-

tiatief en in opdracht van wederverkopers. Wij kunnen

punt van de activiteiten. Er waren toen al mensen die

overal op locatie de nodige werkzaamheden uitvoeren.

twijfelden aan het succes omdat de autogene las- en snij-

Aan boord van onze onderhoudsbus hebben we alle

technieken als ouderwets werden bestempeld.

benodigde materialen, onderdelen en gereedschappen

“We zijn inmiddels 28 jaar verder en we draaien als

voor onderhoud en reparaties van autogene apparatuur

nooit tevoren”, stelt Wim Renes, die nu samen met

van vrijwel alle merken. “

Richard Janse, de zoon van de oprichter, en 11 medewerkers de zaak runt. “De autogene technieken vormen een interessante niche in de lasmarkt. Daaraan geven wij

Bredere basis door de overname van Anbar Trading

als Maropa met onze deskundigheid en een compleet

“Door de overname van Anbar Trading in april 2010 is

programma invulling. Die rol vervullen wij als groot-

onze basis uitgebreid met een interessant pakket lastech-

handel. Wij leveren niet rechtstreeks aan eindverbrui-

nische toebehoren, zoals Jackson Safety lashelmen, een

kers, maar uitsluitend via lastechnische wederverkopers.

breed programma thermische lansen en diverse persoon-

Als een van onze dealers een vraag heeft die hij niet di-

lijke beschermingsmiddelen”, vertelt Wim Renes.

rect kan beantwoorden dan is hij bij ons aan het goede

“Ook hierin fungeren wij puur als groothandel.”

adres. Ondersteuning van onze afnemers vinden we belangrijk.

34

35

RUBRIEK

DELASGROEPENENHUNAGENDA Lasgroep Noord (LGN) Plaats van samenkomst: Rsg De Borgen; Waezenburglaan 51a; Leek

CARBON

Lasgroep West (LGW) Plaats van samenkomst: Tata Steel Training Centre; Rooswijklaan 61; 1951 MH Velsen-Noord Lasgroep Oost (LGO) Plaats van samenkomst: Sg Sprengeloo; Sprengenweg 81; Apeldoorn Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR) Plaats van samenkomst: Applus-RTD; Delftweg 111; Rotterdam

Cassette met slijpstand Maximale bescherming

Zeeuwse Lasgroep (ZLG) Plaats van samenkomst: Wisselend, voor meer informatie kijkt u op zeeuwselasgroep.nl Lasgroep Zuid (LGZ) Plaats van samenkomst: Stedelijk College; Avignonlaan 11; Eindhoven Lasgroep Zuid-Limburg (LZL) Plaats van samenkomst: Amerikalaan 35; Maastricht-Airport

Activiteiten bij de LASGROEPEN Lasgroep Noord (LGN)

Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR)

10-09-2011

Motortoertocht

28-06-2011

15-09-2011

Pats, boem show door Westfalen gassen

16-06-2011 16-09-2011

Voorwarmen en gloeien, bij Cofeley in Terneuzen.

Lasgroep Oost (LGO)

Geschikt voor elk las- en slijpproces Cassette specificaties Afmeting filter cassette

110 x 90 x 8,5 mm

Afmeting zichtveld

96 x 42 mm

Kleurinstelling

traploos 4-9 /13

Reactietijd

0,1 ms

Lichtgevoeligheid

traploos instelbaar

Aantal lassensoren

2

Vertragingstijd

traploos 0,1-0,9 sec.

Werktemperatuur

-10°C-55°C

Slijpstand

ja

Energie

zonnecel & lithium batterij

Gewicht compleet

517 gram

NEN /EN 175 B

geschikt voor slijpen

EN 379

1/3/1

89,95 excl. BTW

Bedrijfsbezoek aan GEMS Metaalwerken & Containerbouw, Vorden.

Lasgroep Zuid (LGZ)

Excursie

07-06-2011

Lasgroep Zuid-Limburg (LZL)

16-09-2011

24-06-2011

Excursie

Bestelnr. 444750265

Smulders, Hoboken.

Lasgroep West (LGW)

Excursie Linde Gas en rondvaart door Rotterdamse haven.

Meer informatie over alle activiteiten is op te vragen bij het NIL, Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer. T 088 400 85 60, F 079 353 11 78, E [email protected]. Actuele informatie staat op www.vakbladlastechniek.nl en op www.nil.nl/algemenelasinfo Rectificatie Lastechniek #5, mei. De International Welder (IW) opleidingen stonden in Lastechniek #5 ten onrechte in de kolom “NIL-opleidingen die niet internationaal geharmoniseerd zijn.“ Vanzelfsprekend zijn de IW opleidingen wel internationaal geharmoniseerd. Onder “Handvaardigheid niveau 3 en 4” had bij Lastechniek Europa naast Nieuwegein ook de locatie Rotterdam vermeld moeten worden. De Bedrijfstakschool Anton Tijdink in Terborg (0315 395560) werd per abuis niet opgenomen. Excuus voor de incomplete informatie.

36

Extreem helder zicht

RVS door Henk van Zijl van IT.

Zeeuwse Lasgroep 8-06-2011

Optimaal draagcomfort

Keep Watching Kijk voor een volledig dealeroverzicht op:

www.multivisionhelmet.com Of bel Vlamboog B.V. tel.: 023-56 75 500 voor een dealer bij u in de buurt.

BRANCHES

juni 2011

ADVIES en CONSULTANCY

ADK Techniek Divisie van ADK Speciaalmachines B.V. Mechelaarstraat 23 4903 RE Oosterhout (NB) T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22 E [email protected] I www.adktechniek.nl

Overlander B.V. Morseweg 2 - 3899 BP Zeewolde T 036 521 92 00 - F 036 523 44 30 E [email protected] I www.plymovent-overlander.nl Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

Kema Nederland BV Utrechtseweg 310 - 6812 AR Arnhem T 026 356 35 00 - F 026 442 87 13 E [email protected] I www.kema.com KEMA is een wereldwijde onderneming voor strategisch en technisch energieadvies, metingen & inspecties, operationele ondersteuning, en testen & certificatie.

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Welding Support Nederland Botterlaan 32 - 4484 RD Kortgene T 0113 302409 - F 0113 301740 E [email protected] I www.hsweldingsupport.nl Begeleiding, advies en training in lastechnische zaken.

AUTOMATISCHE LASHELMEN

3M Nederland B.V. Afdeling Veiligheidsproducten Industrieweg 24 2382 NW Zoeterwoude T 071 545 03 65/3 06 - F 071 545 03 68 E [email protected] I www.mmm.com

(CHEMISCHE) METAALOPPERVLAKTE BEHANDELING

Vecom Metal Treatment B.V. Mozartlaan 3 - 3144 NA Maassluis T 010 593 02 99 - F 010 593 02 23 E [email protected] I www.vecom.nl

GEAUTOMATISEERD SNIJDEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

38

ESAB Nederland B.V. Postbus 2236 - 3800 CE Amersfoort T 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47 E [email protected] I www.esab.nl

Kemppi Benelux B.V. Minervum 7284 4817 ZM Breda T 076 571 77 50 - F 076 571 63 45 E [email protected] I www.kemppi.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Multiweld B.V. Riga 3 - 2993 LW Barendrecht Postbus 252 - 2990 AG Barendrecht T 0180 64 17 77 - F 0180 64 17 70 E [email protected] I www.multiweld.com

LASAPPARATUUR EN ANDERE TOEBEHOREN

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Air Liquide B.V. De Witbogt - 5652 AG Eindhoven Postbus 7117 - 5605 JC Eindhoven T 040 250 35 03 - F 040 250 35 33 I www.airliquide.nl

Linde Gas Benelux B.V. Havenstraat 1 - 3115 HC Schiedam Postbus 78 - 3100 AB Schiedam T 010 246 14 70 - F 010 246 15 06 E [email protected]

Kemppi Benelux B.V. Minervum 7284 - 4817 ZM Breda T 076 571 77 50 - F 076 571 63 45 E [email protected] I www.kemppi.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Lorch Lastechniek B.V. Postbus 5 - 2200 AA Noordwijk T 071 362 56 27 - F 071 362 38 85 E [email protected] I www.lorch.eu

Multiweld B.V. Riga 3 - 2993 LW Barendrecht Postbus 252 - 2990 AG Barendrecht T 0180 64 17 77 - F 0180 64 17 70 E [email protected] I www.multiweld.com

LASGERELATEERDE PERSOONLIJKE VEILIGHEIDSMIDDELEN

3M Nederland B.V. Afdeling Veiligheidsproducten Industrieweg 24 2382 NW Zoeterwoude T 071 545 03 65/3 06 - F 071 545 03 68 E [email protected] I www.mmm.com

ESAB Nederland B.V. Postbus 2236 - 3800 CE Amersfoort T 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47 E [email protected] I www.esab.nl

INDUSTRIËLE GASSEN

AFZUIGINSTALLATIES en LUCHTBEHANDELING

Kemper B.V. Hartebroekseweg 58 - 7141 VE Groenlo Verkoopkantoor Duitsland T 0049 2564 68 137 F 0049 2564 68 120 E [email protected] I www.kemper-bv.nl

LASTECHNISCHBRANCHEREGISTER

LASACCESSOIRES Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

ITW Welding Products B.V. Edisonstraat 10 3261 LD Oud Beijerland T 0186 64 14 44 - F 0186 64 08 80 E [email protected] I www.itw-welding.com

BRANCHES

juni 2011

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

TBI Industries GmbH (Kantoor NL) Van Steenbergenlaan 39 3931 WR Woudenberg T 033 285 85 90 - F 033 285 80 51 M 06 48 17 48 37 E [email protected] I www.tbi-industries.com Producent van las- en snijtoortsen.

LASKWALIFICATIES/ CERTIFICERING

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

MECHANISATIE EN AUTOMATISERING Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15, Postbus 60, 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

ADK Techniek Divisie van ADK Speciaalmachines B.V. Mechelaarstraat 23 4903 RE Oosterhout (NB) T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22 E [email protected] I www.adktechniek.nl

LASTOORTSEN TIG

ITW Welding Products B.V. Edisonstraat 10 3261 LD Oud Beijerland T 0186 64 14 44 - F 0186 64 08 80 E [email protected] I www.itw-welding.com

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

LAS- EN SNIJTOORTSEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

TBI Industries GmbH (Kantoor NL) Van Steenbergenlaan 39 3931 WR Woudenberg T 033 285 85 90 - F 033 285 80 51 M 06 48 17 48 37 E [email protected] I www.tbi-industries.com Producent van las- en snijtoortsen

LASTOEVOEGMATERIALEN Kemper B.V. Hartebroekseweg 58 - 7141 VE Groenlo Verkoopkantoor Duitsland T 0049 2564 68 137 F 0049 2564 68 120 E [email protected] I www.kemper-bv.nl

Böhler Lastechniek Groep Nederland B.V. Emrikweg 7 - 2031 BT Haarlem Postbus 550 - 2033 RN Haarlem T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.bohlerweldinggroup.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

LIJMEN

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

LASTOORTSEN MIG

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Henkel Benelux Adhesive Technologies T +32 (0)2 421 25 59 F +32 (0)2 421 25 99 E [email protected] I www.henkel.nl Henkel is wereldmarktleider op het vlak van oplossingen voor lijmen, afdichten en oppervlaktebehandeling.

MANIPULATOREN EN MECHANISATIE

AWL-Techniek B.V. Nobelstraat 37 - 3846 CE Harderwijk Postbus 245 - 3840 Harderwijk T 0341 41 18 11 - F 0341 41 18 22 E [email protected] I www.awl.nl

ESAB Nederland B.V. Postbus 2236 - 3800 CE Amersfoort T 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47 E [email protected] I www.esab.nl

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15, Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

ADK Techniek Divisie van ADK Speciaalmachines B.V. Mechelaarstraat 23 4903 RE Oosterhout (NB) T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22 E [email protected] I www.adktechniek.nl

39

BRANCHES

juni 2011

LASTECHNISCHBRANCHEREGISTER METAALSNIJDEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

OPLEIDINGEN EN CURSUSSEN

De Groot Lasopleidingen B.V. Weidehek 24 - 4824 AS Breda T 076 541 07 20 - F 076 542 72 95 E [email protected] I www.lasopleidingen.nl Lastechnische opleidingen, advisering en certificering.

NDO ONDERZOEK

Kema Nederland BV Utrechtseweg 310 - 6812 AR Arnhem T 026 356 35 00 - F 026 442 87 13 E [email protected] I www.kema.com

Materiaal Metingen Testgroep B.V. MME Group Rietdekkerstraat 16 - Ridderkerk Postbus 4222 - 2980 GE Ridderkerk T 0180 48 28 28 - F 0180 46 22 40 E [email protected] I www.mme-group.com

OPLASSEN, OPSPUITEN EN OPPERVLAKTEBEHANDELINGEN

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Distributieweg 3 - 2645 EG Delfgauw P.O.Box 493 - 2600 AL Delft T 015 251 20 00 - F 015 251 2005 E [email protected] I www.ihchs.com

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

PERSOONLIJKE VEILIGHEIDSARTIKELEN

3M Nederland B.V. Afdeling Veiligheidsproducten Industrieweg 24 2382 NW Zoeterwoude T 071 545 03 65/306 - F 071 545 03 68 E [email protected] I www.3msafety.nl

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Moldex Metric AG & Co. K Postbus 42- 2990 AA Barendrecht T 0180 53 00 53 - F 0180 53 00 55 E [email protected] I www.moldex-europa.com Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur en Techniek Nijenoord 1 Postbus 182 - 3500 AD Utrecht T 088 481 88 88 E [email protected] I www.cvnt.nl • International Welding Engineer (LPI) • Lastechnisch construeren • Workshop Lasnormen en lasprocedures • Aanbod op gebied van o.a. Onderhoud & Inspectie, Engineering, Materialen, Bedrijfskunde op (duaal HBO-, post-HBO- en masterniveau.

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

ROC Midden Nederland NIL erkende opleidingen voor alle niveaus en alle processen. Voor meer informatie: Sander Achterberg M 06 24 80 21 04 E [email protected] I www.rocmn.nl/bedrijven.nl Lasopleidingen MIG/MAG, BMBE, TIG, Autogeen, laskwalificaties/certificeringen, IWT/MLT, SMLT met NIL erkenning en examen.

RIJN IJSSEL training & opleiding Postbus 5162 - 6802 ED Arnhem T 026 353 72 60 E [email protected] I www.rijnijssel/t&o.nl NIL erkende lasopleidingen en NIL gemachtigde instelling voor certificering

PLASMASNIJDEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

SNIJDEN

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

ESAB Nederland B.V. Postbus 2236 - 3800 CE Amersfoort T 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47 E [email protected] I www.esab.nl

ROBOTS

AWL-Techniek B.V. Nobelstraat 37 - 3846 CE Harderwijk Postbus 245 - 3840 Harderwijk T 0341 41 18 11 - F 0341 41 18 22 E [email protected] I www.awl.nl

Rolan Robotics B.V. De Corantijn 6 - 1689 AP Zwaag Postbus 135 - 1620 AC Hoorn T 0229 24 84 84 - F 0229 27 27 07 E [email protected] I www.rolan-robotics.nl

Kemper B.V. Hartebroekseweg 58 - 7141 VE Groenlo Verkoopkantoor Duitsland T 0049 2564 68 137 F 0049 2564 68 120 E [email protected] I www.kemper-bv.nl

WARMTEBEHANDELING

Delta Heat Services B.V. Scheelhoekweg 2 - 3251 LZ Stellendam Postbus 52 - 3250 AB Stellendam T 0187 49 69 40 - F 0187 49 68 40 E [email protected] I www.delta-heat-services.nl • Elektrisch voorwarmen en gloeien • Inductie verwarmen • Stationaire gloeiovens • Mobiele gloeiovens • Uitdrogen beton / coatings • Verhuur / verkoop • Advisering

De onbegrensde lasser

De nieuwe Caddy® Mig C160i/C200i inverters zijn compact, licht en krachtig. Het zijn de ideale half-automaten die onbegrensd kunnen ingezet worden. Deze robuuste draagbare toestellen zijn eenvoudig te bedienen en laten toe op de meest afgelegen locaties industrieel te lassen. Of je ze nu aansluit op 230V netspanning of op een generator, je nieuwe partner overtreft de verwachtingen. Hang hem over je schouder en je kan opweg naar een volgend opdracht! www.esab.be - www.esab.nl

40

www.esab.com

Innovatieve beschermlaag voor lasprocessen • Vermindert sterk de hechting van spatten aan lasapparatuur gedurende enkele uren • Bestand tegen temperaturen tot 1200°C. Voordelen: • Verhoog de productiviteit tot 10% • Verhoog de kwaliteit van de lasnaad • Verminder de terugkerende kosten van verbruiksmaterialen tot 70% • Verminder de tijd en kosten voor het reinigen van lastoorts en overige apparatuur

Toepassingen: • Manueel en robotgestuurd MIG/MAG lassen • Laser- en plasmasnijden • Mallen, opspan- en montagemateriaal

Het verschil na 75 minuten lassen:

ZONDER Aerodag® Ceramishield™

MET Aerodag® Ceramishield™

Ontdek meer info en de toepassingsfilm op www.ceramishield.com Adhesive Technologies Henkel Belgium N.V. Havenlaan 16 - BE-1080 Brussel Tel. +32 2 421 25 55 - Fax +32 2 421 25 99 www.loctite.be [email protected]

Adhesive Technologies Henkel Nederland B.V. Postbus 2100 - NL-3430 CM Nieuwegein Brugwal 11 - NL-3432 NZ Nieuwegein Tel. +31 30 607 38 50 - Fax +31 30 607 38 51 www.loctite.nl [email protected]

W NE

Aerodag® CERAMISHIELD™