Bestuur & stafbureau, werkvelden & sectoren

NIEUWSBRIEF VGVZ

Bestuur & stafbureau, werkvelden & sectoren

Nummer 25 – oktober 2013 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE ............................................................................................................................................................ 1 NIEUWS VAN BESTUUR EN STAFBUREAU..................................................................................................................... 2 WERKVELD PSYCHIATRIE ............................................................................................................................................... 7 WERKVELD VERPLEEG-EN VERZORGINGSHUIZEN ..................................................................................................... 8 WERKVELD VERSTANDELIJK GEHANDICAPTENZORG .............................................................................................. 11 WERKVELD ZIEKENHUIZEN ........................................................................................................................................... 13 GEGEVENS BESTUUR VGVZ EN DE RADEN ................................................................................................................ 15

NIEUWS VAN BESTUUR EN STAFBUREAU UIT HET BESTUUR Na een relatief rustige zomerperiode zijn het Dagelijks en het Algemeen Bestuur ook weer bijeen geweest. Aan de belangrijke besluiten over het lidmaatschap die op de afgelopen ALV in juni zijn genomen wordt nu verder uitvoering gegeven. In het bestuur kwam onder meer aan de orde:  Evaluatie van ALV en symposium Door de aanwezige leden en bezoekers is over het algemeen positief gereageerd op de ALV en ook op het symposium. De gang van zaken, de besluitvorming en de openheid tijdens de ledenvergadering werden door velen geroemd. Van het symposium werden met name de workshops Mindfullness, Visitatie enhet Onderzoekerscafé hoog gewaardeerd. Ook de locatie het Vechthuis kreeg een ruime voldoende. Voor het volgende jaar opteren we weer voor het Vechthuis in Utrecht, en wordt gedacht aan twee workshoprondes en één plenaire spreker.  Besluit over aspirantleden die langer dan 5 jaar lid zijn Tijdens de ALV werd besloten dat de huidige asprant-leden die dit om reden van het ontbreken van een zending zijn regulier lid kunnen worden door een machtiging van de (nog op te richten) Raad voor Onafhankelijke Spiritualiteit. Voor de beperkte groep aspirant-leden die al langer dan 5 jaar lid is zou een nader bestuursbesluit volgen. Het Algemeen bestuur heeft inmiddels besloten dat zij het reguliere lidmaatschap automatisch kunnen verkrijgen. De leden die het betreft ontvangen hiervan binnen 4 weken schriftelijk bericht.  Nieuwe sector, werkveld en Albert Camus De voorbereidingen voor het inrichten van een nieuw werkveld eerstelijns werkenden en een nieuwe sector Ongebondenen (niet institutioneel gezonden) zijn inmiddels in gang gezet. Dit in goed overleg met VGV Albert Camus.  Commissies Herziening Statuten en HHR en Herziening Beroepsstandaard. Het Algemeen Bestuur installeerde twee commissies: een commissie die de Statuten en het Huishoudelijk reglement gaat herzien onder leiding van Robert Frede, en een commissie die de beroepsstandaard (beroepsprofiel en beroepscode) zal aanpassen onder leiding van Joost Verhoef. Op de ALV van 2014 zullen beide resultaten voorliggen, zo is de bedoeling.  Benoeming drie vertrouwenspersonen Ten slotte werden Marianne van der Wal, Antoine de Haan en Clara Angenent benoemd als vertrouwenspersoon binnen de VGVZ. Zij zijn beschikbaar als iemand overweegt een klacht in te dienen tegen een geestelijk verzorger bij het College van Toezicht. Is dit het geval dan begeleidt de vertrouwenspersoon vervolgens bij het opstellen van de klacht.

UIT DE COMMISSIE ONCOLOGISCHE EN PALLIATIEVE ZORG  De Richtlijn Spirituele zorg is in het Engels vertaald en online beschikbaar.  Vanuit de VGVZ is gereageerd op twee conceptrichtlijnen. Op de Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 in opdracht van het Coördinatieplatform Zorgstandaarden en het Kwaliteitsinstituut Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. En op de Zorgstandaard Kanker, die werd ontwikkeld door IKNL, KWF en NFK. Vanuit de Commissie is veel werk verzet om tot een gedegen inhoudelijke reactie te komen. Zie voor de beide reacties http://www.vgvz.nl/actueel/nieuws

PR EN PUBLICITEIT De VGVZ en het Publieksdebat “Moet alles wat kan?” Op 23 september organiseerden de KNMG en ZonMw, het wetenschappelijk adviesorgaan van het ministerie van WVS, een publieksdebat onder de titel “Moet alles wat kan?”. De VGVZ was vertegenwoordigd door Annemieke Kuin en Hugo Remmers van onze Commissie Oncologische en Palliatieve Zorg, en ondergetekende, Ralf Smeets. De inbreng van geestelijke verzorging is helder naar voren gebracht. Annemieke bracht in dat niet alleen de arts-patiëntrelatie bedacht moet worden maar ook de inzet van andere zorgprofessionals. Hugo bevestigde het door het forum ingebrachte idee dat er “kijk-en-luistergeld” mag zijn: geld voor aandacht voor en een inhoudelijk gesprek over de beleving en behoefte van de patiënt bij de behandelkeuzes. Er zou immers niet betaald moeten worden op grond van het aantal behandelingen maar naar het kwaliteitsniveau van de geboden zorg. Het debat start met een verslag van Gerrit van der Wal over het onderzoek dat de KNMG doet naar passende zorg, het onderzoek waaraan VGVZ-leden in het voorjaar is gevraagd deel te nemen middels een digitale vragenlijst. Van der Wal, voorzitter van de stuurgroep Passende Zorg van KNMG, noemt enkele opvallende uitkomsten tot nu toe: met de stelling dat de huisarts overzicht heeft over de behandelingen bij een patiënt is 25% het eens, met de stelling dat er een goede communicatie is tussen bij de behandeling betrokken artsen slechts 10%! De vragenlijst is dan ook nog eens voor het grootste gedeelte door betrokken professionals ingevuld. Ervaringsdeskundige Eunice Brijninckx vertelt over de behandelkeuze voor chemotherapie die voor haar vader dodelijk werd. De informatie die de familie nodig had voor een goede keuze, werd geweigerd. Voor de behandelaar stond het vast dat het protocol deze therapie voorschreef en ruimte voor een andere keuze door de patiënt was er niet. Een patiënt vertelt vervolgens dat het uiteindelijk ondanks alle behandelaren was dat zij zich kon overgeven aan de gedachte dat zij haar ernstige chronische ziekte moest dragen. Niemand had ooit gevraagd naar haar eigen beleving en of het wel manier waarop behandelaren haar stuurden wel passend was. De forumleden wijten dit soort ellende aan de ondraaglijkheid voor de arts om met lege handen te staan. Gelukkig gaat daarna het gesprek verder over de betekenis van deze interpretatie. Het einde van een behandeling moet immers niet het einde betekenen van een behandelrelatie. Ik kan ook inbrengen dat het van belang is te kijken naar de beleving en levensbeschouwing van de arts. Die is van grote invloed op de manier waarop het thema “passende zorg” wordt gezien. Uit mijn ervaringen bij de huisartsopleiding blijkt dat het niet gebruikelijk is dat artsen zichzelf of elkaar daarop bevragen. Nodig is dat wel. Opmerkelijk is het grote verzet bij de aanwezigen tegen de slogan van het KWF over kankerbestrijding: “Opgeven is geen optie”. Die geeft niet alleen aan dat de behandeling blijkbaar belangrijker is dan de beleving, maar maakt mensen die ervoor kiezen om te stoppen ook nog eens verdacht. Alsof zij niet moedig genoeg zouden zijn. Werd het nu maar eens duidelijk, bij artsen, patiënten en omgeving, dat opgeven wel degelijk een optie is, omwille van de beleving en de levenskwaliteit van de patiënt. Zorgsocioloog Hugo van der Wedde, over wie we ook in TGV hebben kunnen lezen, meldt dat je van de omgang met reanimatie, zelfs op mensen die aangegeven hebben dat niet te willen, veel kunt leren. Reanimatie als een modern stervensritueel heeft een functie om aan te geven dat iemand er toe doet, alle aandacht verdient en van waarde is. In die zin zou je de familie er haast bij moeten betrekken. Dat inzicht geeft ook aan dat beleving en zingeving er vaak meer toe doen dan medisch inzicht. Moeten we dat niet ook erkennen en formaliseren?

Dit publieksdebat wordt gevolgd door nog drie bijeenkomsten waar iedereen welkom bij is. De eerste was een leerzame uitwisseling en een goede gelegenheid de waarde van geestelijke verzorging in te brengen. Met de uitkomsten en inzichten zal ook de commissie Palliatieve en Oncologische Zorg van de VGVZ verder kunnen. Ralf Smeets. Zie voor het rapport Moet alles wat kan Promotiefilmpje In het ziekenhuis in Apeldoorn is een filmpje gemaakt over geestelijke verzorging. Collega Dick Luijmes zegt hierover: “ De opzet was positief gezegd met behulp van beeld oproepen waar het in geestelijke verzorging om gaat. Negatief gezegd was het doel weg van alle woorden die je vindt in andere filmpjes over gvz op internet”. Het filmpje is te vinden op YouTube. Boekje Hans Mondeel: “Maar mensen gaan voorbij” Een boekje dat collega Hans Mondeel geschreven heeft ter gelegenheid van zijn afscheid, na 25 jaar te hebben gewerkt in de psychiatrie. Zijn schat aan ervaringen heeft hij neergelegd in het boekje “Maar mensen gaan voorbij”. Hij is in staat op een boeiende wijze een inkijkje te geven in de dingen waar hij mee bezig was, het geheel goed leesbaar en – heel belangrijk – ook luchtig te houden, want doorspekt met kleine anekdotes en observaties. Een heel mooie in dit verband: Wie ben ik? “Ik heb het naambordje maar aan de binnenkant van de deur bevestigd”, zegt de cliënt, die ik op zijn kamer bezoek. “Het lijkt me belangrijker dat ik zélf weet wie ik ben”. Wie meer wil lezen, kan het boekje bestellen via [email protected] Het kost € 7,50, incl. verzendkosten. Publicatie Zin zien, zoeken en beleven De commissie zingevingsanalyse van het werkveld Verstandelijk Gehandicaptenzorg heeft met succes de vernieuwde publicatie 'Zin zien, zoeken en beleven' – zingevingsanalyse bij mensen met een verstandelijke beperking – uitgegeven. Deze brochure biedt een model waarmee zingeving van mensen met een verstandelijke beperking in woord en beeld gebracht wordt. Het model is ontworpen door en voor geestelijk verzorgers en is ook goed te gebruiken in samenwerking met andere zorgverleners, begeleiders en familieleden en verwanten. Voor meer informatie zie het nieuws uit het werkveld VG. INTERNATIONAAL Van 3 tot en met 6 juni 2013 vergaderde het netwerk-commitee van de European Network of HealthCare Chaplaincy (ENHCC) in Athene. Voorzitter Simon Evers is namens de VGVZ lid van dit commitee als organisator van de afgelopen Consultatie in juni 2012 te Mennorode (Elspeet) en Robert Koorneef is penningmeester van de ENHCC. Helaas was Robert Koorneef verhinderd om naar Athene te gaan. Het commitee heeft naast het bespreken van lopende zaken het thema bepaald van de volgende Consultatie in juni 2014 te Salzburg. De titel daarvan is 'Open for the Future - Healthcare Chaplaincy in times of transition'. Dit wordt belicht vanuit politiek, maatschappelijk en religieus perspectief. Meer informatie is te vinden op www.enhcc.eu.

VOOR DE AGENDA Internationaal congres SIPCC in Bern met subsidie Hierbij zijn jullie hartelijk uitgenodigd voor het tweedaagse congres van de SIPCC (Society for Intercultural Pastoral Care and Counseling) en de Theologische Fakultät Bern. Het congres vindt plaats op 24 en 25 januari 2014 in Bern, Zwitserland. Het thema is: Christliche und Islamische Seelsorge. Ihre Beiträge zur friedlichen Koexistenz in multikulturellen und religiösen Gesellschaften / Christian and Islamic Care and Counseling. Their contributions for peaceful co-existence in multicultural and multi-religious societies. Zie voor meer informatie: http://www.ekir.de/sipcc/show_details.php&akt_id=30 VGVZ-leden kunnen een forse tegemoetkoming in de reiskosten ontvangen via een Europees fonds. Dit wordt voor je geregeld als je je via mij aanmeldt. Geaccrediteerd door de SKGV voor 4 punten. Mijn ervaring is dat de SIPCC-congressen altijd erg inspirerend zijn, o.a. door de vele internationale contacten. Deelnemers komen uit alle continenten. Anneke de Vries Expertmeeting onderzoekers 2 oktober De Commissie Wetenschap van de VGVZ organiseert de eerste expertmeeting voor onderzoekers op het vakgebied van de geestelijke verzorging en de zorg. De leiding is in handen van prof.dr Carlo Leget en dr. Wim Smeets. De bijeenkomst vindt plaats in Utrecht. Voor meer informatie zie http://www.vgvz.nl/actueel/studiedagen Hospices 21 november Donderdagmiddag 21 november is in de Bilt de eerste bijeenkomst van geestelijk verzorgers die in een hospice werken. Meer informatie bij collega Gettie Kievit-Lamens, [email protected].

OPROEP werkervaringsplaatsen Van jongere en net afgestudeerde collega's ontvangen we het signaal dat er veel behoefte is aan plaatsen om werkervaring op te doen. Zonder dat blijkt het erg moeilijk om aan de slag te komen. Vakgroepen of teams kunnen een werkervaringsplaats doorgeven voor plaatsing bij de vacatures op de website van de VGVZ, via [email protected].

PERSONALIA Afscheid Ad de Gruijter op 26 juni Na vele jaren als geestelijk verzorger in het ziekenhuis te hebben gewerkt, nam collega Ad de Gruijter op 26 juni wegens pensionering afscheid. Vanuit de VGVZ werd hij toegesproken en getypeerd met enkele kernwoorden: “Hard werkend, dienstbaar, bescheiden, collegiaal, op een positieve manier aanwezig, to the point en bovenal met wat een nuchtere Haagse humor”. Door Simon Evers werd -op afstand, want hij was aanwezig bij de oratie van Carlo Leget die op datzelfde moment plaatsvond- het samenbindend vermogen van Ad geroemd. De verdiensten van Ad gelden niet alleen de VGVZ. Als bijzondere blijk daarvan ontving hij een koninklijke onderscheiding. De toespraak werd gehouden door Roel Hekking, die op 31 oktober zelf ook afscheid zal nemen. Zoals Roel in zijn (schriftelijke) toespraak na de ALV al aangaf: Een generatie neemt afscheid..

In memoriam Wil Snelder

toen je het leven achterliet was je niet verslagen door de dood je volgde een weg (Wil Snelder)

Op 16 september overleed op 74-jarige leeftijd Wil (W.F.M.) Snelder. Zijn overlijden kwam volkomen onverwacht. Wil was verpleeghuispastor in Amsterdam en van 1989 tot 2000 ambtelijk secretaris van de VGVZ. Bij zijn afscheid werd hij tot erelid van het bestuur van de VGVZ benoemd. Hij werd begraven in zijn woonplaats Amsterdam op 21 september. Collega Zier Baak, die met Wil binnen dezelfde stichting als geestelijk verzorger samenwerkte, karakteriseert Wil als volgt: 'Je had in Wil een uitstekende gesprekspartner: intelligent, gevoelig, subtiel én doelgericht; en dat alles ook altijd weer met het oog op de bewoner.' Wil werd de eerste ambtelijk secretaris van de VGVZ op een moment dat de vereniging zo groot werd dat dit werk niet meer alleen op basis van vrijwilligheid gedaan kon worden. Daarnaast moest het beroep sterk op de kaart gezet worden. Professionaliteit was aan de orde voor zowel het beroep als voor de vereniging. Wil heeft hiervoor veel werk verzet en zich met name sterk gemaakt voor goede arbeidsvoorwaarden voor geestelijk verzorgers en een heldere omschrijving van het beroep. Daarnaast wist hij voor de vereniging veel relevante contacten tot stand te brengen. Zijn opvolgers, Marie José Burger en Richart Huijzer, hebben op dit fundament kunnen voortbouwen. Wil was een gelovig en bewogen mens, en velen mochten ook na zijn pensionering genieten van zijn betrokkenheid en inzet. Zijn dossierkennis was groot en daar heeft de huidige voorzitter Simon Evers nog verschillende keren van gebruik gemaakt. Het verlies is voor velen groot. Met name wensen wij zijn vrouw Jo veel sterkte en kracht bij het verwerken van het plots heengaan van haar man. Simon Evers, voorzitter.

NIEUWS VAN DE WERKVELDEN EN SECTOREN WERKVELD PSYCHIATRIE Contactadressen: Taco Bos (voorzitter), Pro Persona GGZ, T 026-483 31 30; Jos van der Sterre (secretaris), Mediant GGZ, T 074-256 31 63 (ma/do), 053-475 55 36 (di/woe). [email protected] Toekomst geestelijke verzorging in de psychiatrie Hoe zit het met de waarde en noodzaak van geestelijke verzorging en professionele aandacht voor zingeving in de psychiatrie? Op verschillende manieren is de werkveldraad bezig met deze vraag. We houden de ontwikkelingen in de GGZ bij en proberen daarbij aan te haken. Graag willen we inspelen op nieuwe werkvormen en bijvoorbeeld een plek verwerven in FACT-teams. Voor dit doel vinden wij het als werkveldraad van belang dat we onszelf als vak goed presenteren. Een mogelijkheid hiervoor kan zijn om op studiedagen workshops geestelijke verzorging en zingeving aan te bieden. Als werkveldraad hebben wij daarbij het idee, dat je voor zo’n workshop prima zou kunnen samenwerken met een ervaringsdeskundige. We roepen collega’s, die hier enige ervaring mee hebben en bereid zijn een workshop te geven, op zich te melden bij het secretariaat van de werkveldraad. Zo willen we een databank inrichten van geestelijk verzorgers en thema’s, die kunnen worden ingezet op studiedagen en symposia van andere disciplines in de GGZ. Daarnaast zijn we aan het uitzoeken in hoeverre de vraag naar zingeving kan worden opgenomen in de voor-en nametingen die in het kader van ROM (Routine Outcome Measurement) worden afgenomen. De vragenlijsten die hierbij worden gehanteerd vragen niet of nauwelijks naar betekenisgeving van de cliënt. Het blijkt taaie materie om ons hierin te verdiepen. Ook hier geldt: als collega’s hier enige ervaring mee hebben, dan horen we het graag! En omdat de zorgverzekeraars steeds meer invloed krijgen op aard en duur van behandeling en begeleiding van cliënten, zullen we ons opnieuw in de financieringsvraag verdiepen, m.n. voor ambulant werk. Wellicht is het daarvoor noodzakelijk opnieuw te kijken naar CONO-registratie. Ook hierbij aan jullie als collega’s de vraag: hebben jullie ervaringen met facturering / bekostiging van ambulant werk, willen jullie die dan met ons delen? In dat geval interesseren ons de voorwaarden waaronder dit gebeurt zeer! Tenslotte noem ik de studiedag 2013. Deze wordt – in tegenstelling tot eerdere berichten – gehouden op donderdag 14 november. In verband met het aantrekken van gastsprekers bleek de eerder genoemde datum niet handig. Daarom is de studiedag nu een week opgeschoven. Deze dag willen we zoveel mogelijk nieuwe initiatieven uitwisselen en elkaar inspireren tot geestelijke verzorging die inspeelt op de veranderingen die zich in de GGZ voltrekken. Het definitieve programma en de mogelijkheid tot inschrijving zal je via de mail bereiken. We zien elkaar graag op 14 november! Jos van der Sterre.

WERKVELD VERPLEEG-EN VERZORGINGSHUIZEN In deze herfstbijdrage van de werkveldraad V&V hebben we zeven onderwerpen voor u geselecteerd. Wilt u ook een bijdrage leveren aan de nieuwsbrief van het werkveld Verpleeg- en Verzorgingshuizen? Van harte welkom. Bijvoorbeeld: over praktijkervaringen, boekentips, verslaglegging van workshops, trainingen en symposia die relevant zijn voor collega’s of over ontwikkelingen in het veld. Mail uw tekst naar Eric de Rooij (e-mail: [email protected]). De werkveldraad is nu ook op twitter! Volg ons op https://twitter.com/VGVZVV 1. Sprakeloos.... Noteer in uw agenda: 11 november! Op 11 november organiseert de werkveldraad Verpleeg- en Verzorgingshuizen zijn tweejaarlijks symposium.

Symposium: Sprakeloos… Maandag 11 november 2013, van 10.00-17.00 uur Plek: Bartholomeusgasthuis in Utrecht. De kosten bedragen 90,=. Sprakeloos… De komende studiedag van de werkveldraad Verpleeg- en Verzorgingshuizen speelt rond de vraag welke mogelijkheden de geestelijk verzorger nog heeft wanneer in het contact de spraak wegvalt. In de ontmoeting met ouderen is het gesprek niet altijd een toereikend middel om in contact te komen. Het kan zijn dat door ziekte de ander het vermogen tot spreken wordt bemoeilijkt of is kwijtgeraakt. Ook kan het zijn dat het gesprek voor de ander niet de juiste manier is om zich te uiten. Soms - bijvoorbeeld rond het sterven- zijn woorden gewoonweg niet toereikend. Hoe ontstaat dan wél contact? Geestelijk verzorgers zijn doorgaans nogal talig opgeleid. Het gesprek lijkt nog altijd het primaire middel om mensen te begeleiden bij levensvragen. Toch ervaart menig geestelijk verzorger in de ouderenzorg dikwijls de hierboven genoemde grenzen van gesproken taal. Tegelijkertijd merken we in de praktijk ook de rijkdom van andere vormen van communicatie, zoals door muziek, beeld, ruimte en ritueel. In de twee ochtendlezingen komen twee verschillende vragen aan de orde. De ene, een meer filosofische vraag, is de vraag naar wat ontmoeten is. Wat gebeurt er eigenlijk voorbij de taal, wanneer de ene mens de ander treft? Prof. dr. Vosman, hoogleraar aan de Universiteit voor Humanistiek, zal hier op ingaan. Een heel andere vraag is de vraag naar ons brein. Wat gebeurt er in ons brein wanneer onze spraak verstoord raakt? Wat kan dan niet meer - en wat kan misschien nog wél? Welke vormen van communicatie zijn er, buiten de spraak, om in contact te komen met een ander? Prof. dr. Erik Scherder, neuropsycholoog bij de faculteit pedagogiek en psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, zal proberen deze vraag voor ons te beantwoorden. ’s Middags is er een vijftal workshops. Vragen die hier aan de orde zullen komen zijn: Wat gebeurt er als je in plaats van taal beeldende kunst gebruikt in de ontmoeting? Wat ’zegt’ iemand met een zelf gemaakte tekening? Waarom kunnen mensen soms nog wel zingen? Hoe werken aloude en nieuwe rituelen als de taal verstomt? En wat gebeurt er eigenlijk in de ruimte waarin mensen bijeen zijn om elkaar te ontmoeten?

Binnenkort ontvangen VGVZ leden meer informatie via de mail. Mocht u nu al vragen hebben dan kunt u mailen naar [email protected] of [email protected]. 2. Geestelijke verzorging en extramuralisering Begin april j.l. hebben twee leden van de werkveldraad V & V een gesprek gehad met Gerdienke Ubels van Actiz en Marielle Cuijpers van Vilans. Inzet van het gesprek waren de ontwikkelingen in de zorg die momenteel gaande zijn, waarbij de verzorgingshuizen nagenoeg verdwijnen en de zorg steeds meer extramuraal zal worden verleend. Wat kunnen geestelijk verzorgers doen om te zorgen dat ook het mentaal welbevinden in de extramurale setting voldoende aandacht krijgt? Het is duidelijk dat er geen (van bovenaf) geoormerkte financiën zijn om geestelijke verzorging extramuraal te kunnen inzetten. Dat ligt intramuraal al moeilijk, (er is geen vaststaande norm; áls de organisaties maar kunnen aantonen dat gv beschikbaar is) laat staan daarbuiten. Het lijkt geen voor de hand liggende richting om daar op te sturen. We zullen het dus op een andere wijze moeten doen. Gerdienke, beleidsmedewerker van Actiz, vertelde hoe in de laatste jaren mentaal welbevinden een onlosmakelijk onderdeel is geworden van goede zorg. Dat geldt zowel intra- als extramuraal. Het is echter ook voor Actiz de vraag hoe je mentaal welbevinden borgt, nu de organisatie van de zorg zo verandert. Daartoe is Actiz bezig met een nieuw programma, getiteld: Vernieuwd kwaliteitsbewustzijn. Organisaties worden gestimuleerd om hun kwaliteit opnieuw te bekijken en te verantwoorden. In het verleden hadden cijfers (over ziekteverzuim, decubitus, valincidenten, medicijnenbeleid) de overhand in de verantwoording, maar daarbij bleef een groot aantal aspecten buiten beschouwing; aspecten die vaak te maken hadden met mentaal welbevinden en zingeving. Men is aan het kijken wat voor vormen van bijvoorbeeld narratieve verantwoording er mogelijk zijn, zodat ook de ‘zachte en relationele aspecten van zorg’ hierin een plaats krijgen. Daarnaast zal er de komende tijd meer en meer worden gekeken naar wat er in de buurt voor zorgvragers georganiseerd kan worden aan zorg en welzijn. De zorgorganisatie kunnen daarin aanjagers zijn om in goed overleg met andere partners én met de gemeente te kijken naar hoe de vier domeinen van goede zorg zo goed mogelijk kunnen worden georganiseerd en geborgd. Er zijn in den lande al voorbeelden van zulke projecten waarin zeker ook oog is voor mentaal welbevinden en zingeving. Onze gesprekspartners noemden als voorbeelden: GroenekruisDomicura, in Maastricht en Libertas, Leiden. Van geestelijk verzorgers zal de komende tijd worden gevraagd, aldus onze beide gesprekspartners, om open te staan voor een andere rol dan alleen de traditionele. Als er een rol voor ons is weggelegd in de extramurale zorg, dan zal dat vooral zijn in de begeleiding en scholing van medewerkers, en vrijwilligers, bijvoorbeeld door hen te scholen in het herkennen van en het omgaan met levensvragen. Ook in het ondersteunen van mantelzorgers kunnen nieuwe kansen liggen én niet te vergeten in de advisering van beleidsmakers als het gaat om de zorg voor het mentale welbevinden. In ieder geval zal het van ons vragen om open te staan voor de kansen die geboden worden. Om het zoeken van gesprekspartners en bondgenoten. Het zijn spannende tijden. Zie voor achtergrondinformatie ook het rapport uitvoeringstoets geestelijke verzorging (uit 2006) Eric de Rooij en Pauline van Zaalen 3. Zingeving en dertigers Collega Tim van Iersel, afgestudeerd theoloog aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, onderzocht voor zijn masterscriptie de rol van spiritualiteit voor dertigers. Op zijn website schrijft hij: “Na zowel literatuuronderzoek als empirisch onderzoek bleek spiritualiteit voor dertigers het

belangrijkste aspect. Zij zijn op zoek naar authenticiteit en naar hun identiteit. Dit kun je een spirituele zoektocht noemen. Daaruit vloeit voort dat zij moeite hebben met keuzes maken en zich met andere dertigers vergelijken (sociale vergelijking).” Meer lezen? Zie voor zijn masterscriptie Het belang van spiritualiteit in het dertigersdilemma: http://www.timvaniersel.nl/dertigers.htm Momenteel is Tim van Iersel geestelijk verzorger voor ouderen met somatische en / of psychogeriatrische klachten. Zijn artikel De impact van dementie op relaties is online beschikbaar. Daarnaast twittert hij ook, met geregeld aardige ervaringen uit de werksituatie. 4. Mooi materiaal op website Vilans Op de website van Vilans is telkens weer iets nieuws te vinden. Of je vindt iets wat er al langer opstond, zoals dit gesprek met geestelijk verzorger Martje Ruiter. En geestelijk verzorger Bas van der Sijde vertelt over reflectie op de werkvloer. Als je meer wilt lezen over communiceren in de zorg kun je ook op de website van Vilans terecht. 5. Geestelijk verzorgers in Human-documentaires In september zijn op televisie drie documentaires uitgezonden waarin het werk van (humanistische) geestelijke verzorging werd belicht. Deze documentaires zijn via o.a. Uitzending gemist terug te kijken. - Maandag 9 september: 'Oud roze', gemaakt door Eveline van Dijck. Documentaire 'Kan je me geen pilletje geven voor mijn geaardheid? Ik wil helemaal niet lesbisch zijn. Ik heb wat afgehuild'. Vaak zijn ze onzichtbaar in de samenleving en in de zorg: homoseksuele - 'roze' ouderen. (zie: http://www.human.nl/oudroze) - Maandag 16 september, 'De Bajeshumanist', gemaakt door Eveline van Dijck. In deze documentaire vertelt collega-geestelijk verzorger Patrick Vlug - werkzaam in PI Zoetermeer over de weerbarstige praktijk van humanistisch raadswerk in een penitentiaire inrichting. - Maandag 23 september: 'Eén van de jongens', gemaakt door Dorothée Forma. Humanistisch geestelijk verzorger Martine Hulsman staat wanneer dat nodig is 'haar' militairen bij. 6. Werken met je hart Soms valt je, zomaar, een mooi boekje in de schoot. Zo’n boekje is Werken met je hart, geschreven door Dorin van Oss. Zij werkt als praktijkopleider in het Meander Medisch Centrum in Baarn. Zij heeft haar ervaringen in het werk op papier gezet en in eigen beheer een bundel columns uitgegeven onder de titel ‘Werken met je hart’. De twintig columns verschenen eerder op de site www.praktijkopleiden.nl, waar praktijkopleiders en werkbegeleiders in de zorg elkaar treffen. De titel van het boekje is afkomstig uit een van de columns. “De titel zegt iets over hoe ik werk”, aldus Dorin. “Niet alleen met handen en hoofd, maar ook met je hart, daar draait het om in het ziekenhuis. De beste zorg komt niet uit een infuus maar uit je hart, las ik ergens, en dat spreekt mij zeer aan. Als praktijkopleider ben ik samen met de werkbegeleiders dagelijks bezig met het ondersteunen en coachen van jonge verpleegkundigen om het vak te leren. Ik vind het mooi om de ervaringen die ik met hen opdoe te delen.” Wie nieuwe verhalen van Dorin van Oss wilt lezen, kan naar www.praktijkopleiden.nl Het boekje met prachtige verhalen uit de alledaagse zorgpraktijk is te bestellen via www.dorinvanoss.nl en kost € 9,95,-

7. See me – echte aandacht Het volgende filmpje is gemaakt door medewerkers binnen een zorginstelling en op initiatief van Angèle Jonkers, werkzaam als projectmanager bij de Omring. Volgens de begeleidende tekst komen deze woorden van ‘een helaas onbekende bewoner, gevonden bij de spullen na zijn overlijden, maar wel bewaard door de medewerkers’. Of het werkelijk zo is, weet ik niet. Het leverde wel een bijzonder filmpje op. (met dank aan collega Jan van der Does die ons dit filmpje toestuurde).

WERKVELD VERSTANDELIJK GEHANDICAPTENZORG Publicatie Zin zien, zoeken en beleven De commissie zingevingsanalyse heeft met succes de vernieuwde publicatie 'Zin zien, zoeken en beleven' – zingevingsanalyse bij mensen met een verstandelijke beperking – uitgegeven. Deze brochure biedt een model waarmee zingeving van mensen met een verstandelijke beperking in woord en beeld gebracht wordt. Het model is ontworpen door en voor geestelijk verzorgers en is ook goed te gebruiken in samenwerking met andere zorgverleners, begeleiders en familieleden en verwanten. Het is een handvat om samen op zoek te gaan naar de zin in iemands leven om zo de ander beter te verstaan en daardoor ook beter te kunnen begeleiden en ondersteunen. … hoe de geestelijk verzorger haar taak ook opvat, het is bij uitstek de taak van een geestelijk verzorger om aandacht te vragen voor het domein van zingeving. De geestelijk verzorger zet als het ware de schijnwerper op dit domein, maar kan het vervolgens ook delen of uit handen geven. Zoals eerder gezegd probeert dit model voor zingevingsanalyse een zoekrichting aan te geven. Het model kan ook een instrument zijn om een gesprek over iemands leven met mooie, zinvolle, maar ook met moeilijke en zinontnemende aspecten op gang te brengen. Om zo mogelijk tot een formulering en zo nodig tot een interventie te komen, hoe bij te dragen aan het zinvol bestaan van iemand. (Zin zien, zoeken en beleven, bladzijde 20).

In het najaar van 2005 kwam de werkgroep levensbeschouwelijk diagnostiek voor het eerst bij elkaar om te kijken naar kansen en mogelijkheden van een eigen model van diagnostiek. In 2009 verscheen de brochure 'Zin zien, zoeken en beleven, over zingevingsdiagnostiek bij mensen met een verstandelijke beperking'. Op verzoek van de werkgroep hebben collega's en medewerkers aan verschillende universiteiten hun reacties en bevindingen doorgestuurd. Dit heeft niet alleen geleid tot een naamsverandering van de werkgroep, die nu werkgroep zingevingsanalyse heet, maar ook tot het herschrijven van de eerder gepubliceerde brochure. Onze dank gaat uit naar de collega's van de commissie zingevingsanalyse, die hun jarenlange inzet met trots gebundeld mogen zien in deze uitgave. Zij hebben niet alleen een goed werkbaar en open model ontwikkeld, maar ook een fundamentele bijdrage geleverd aan het denken over levensbeschouwelijke diagnostiek en het analyserende werk van geestelijke verzorging. Dank gaat ook uit naar de VGVZ die deze publicatie mogelijk heeft gemaakt en die alle collega's in het werkveld die lid zijn van deze beroepsvereniging, een gratis exemplaar heeft toegestuurd. Dit betekent dat collega's die geen lid zijn van de VGVZ, deze brochure zelf kunnen bestellen bij het secretariaat VGVZ, Leidseplein 5, 1017 PR Amsterdam, tel. 020 – 4281555, [email protected], www.vgvz.nl. De prijs van deze brochure is € 15,- . Bij afname van vijf exemplaren of meer is de prijs € 12,50 per stuk. Het spel bij deze methode is dit najaar ook beschikbaar gekomen. Meer informatie hierover bij collega Dieke Heijs ([email protected]). Ethiek De commissie ethiek, die ook werkt aan een brochure en een ‘gereedschapskist ethiek’ in de maak heeft, en de werkveldraad gaan binnenkort in gesprek om het volgende symposium voor te bereiden. Werkveldraad Na een zeer inspirerend symposium over de positionering van geestelijke verzorging in het Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg is de werkveldraad bezig de uitkomsten hiervan te vertalen naar concrete handvatten voor te voeren beleid. Inmiddels is een tweede, herziene versie van het Visiedocument Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg aangenomen in februari 2013. Ondanks onze nadrukkelijke wens hierbij betrokken te worden, is dit niet gebeurd. We constateren dat geestelijke verzorging opnieuw niet genoemd wordt in het Visiedocument, maar wel in gebruikersgidsen. Ook constateren wij dat in de voorlopige meting van ervaringsgegevens van cliënten diverse modellen uit de VG-zorg een plaats hebben gekregen. Gelet op de minimale bezetting van de werkveldraad overweegt de raad collega’s te vragen voor één of meer projecten van maximaal één jaar inzake beleid. Projectgroep inzake beleid In de zomer nodigde de werkveldraad collega’s die lid zijn van de VGVZ schriftelijk uit om deel te nemen aan een project inzake beleid. De contacten met de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) hebben tot nu toe niet die resultaten opgeleverd die de raad wenselijk of noodzakelijk acht. Daarom wordt er een project gestart om een document op te stellen waarin de positionering en de borging van geestelijke verzorging in het Visiedocument Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg onder woorden wordt gebracht. Dit document wordt ter bespreking aangeboden aan de VGN.

Hiermee proberen wij te bereiken wat het werkveld Verpleeg- en Verzorgingshuizen (V&V) gelukt is met Actiz. Het document van V&V aan Actiz kan als basis en uitgangspunt dienen voor een eigen document van VG aan de VGN. Ralf Smeets van het stafbureau zal hierbij een ondersteunende en begeleidende rol bieden. Het streven is om het eindresultaat van dit project te presenteren tijdens een symposium in voorjaar 2014.

WERKVELD ZIEKENHUIZEN Symposium Registratie van patiëntcontacten Op 15 april 2013 was het symposium van het werkveld ziekenhuizen in Zwolle: “Horen, zien en schrijven: Communiceren over patiëntcontacten in het dossier”. Het ging over de manier waarop geestelijk verzorgers het patiëntcontact registreren en de juridische, ethische, coöperatieve en pastorale zienswijzen hierop. “In de ontmoeting met een patiënt hoor en zie je als geestelijk verzorger van alles. Of het nu gaat om acute crisisopvang, begeleiding bij het maken van een keuze, tijd die je geeft aan iemand die zijn hart wil luchten, een ritueel, een zoektocht naar betekenis of krachtbron. Welke vorm geestelijke verzorging ook kan aannemen, je staat in de ontmoeting met een patiënt altijd op een punt waarop zijn of haar levensverhaal samenkomt met de actuele situatie waarin iemand zorg ontvangt van artsen, verpleegkundigen, maatschappelijk werk, fysiotherapie … en ook van jou als geestelijk verzorger. Wat kun je van zo’n ontmoeting met andere zorgverleners delen, en welke rol kan het dossier daarin spelen? Wat vertrouw je aan het dossier toe van het verhaal van de patiënt en wat noteer je van wat jij gedaan hebt om hem of haar verder te helpen? Wat is relevant voor andere zorgverleners? Hoe neem je de vertrouwelijkheid van het contact in acht? Wat voor taal of jargon gebruik je? Welke aandachtspunten houd je aan voor je rapportage? Kun je daarin ook iets zien wat eigen is aan geestelijke verzorging? En wat is uiteindelijk de winst voor de zorg? Van oudsher bestaat bij geestelijk verzorgers een zekere schroom ten aanzien van rapportage over hun contacten in het dossier. Tegelijk maken we als geestelijk verzorgers, ook al zijn we geen behandelaars, deel uit van het zorgproces en is het daarom van belang over onze contacten met patiënten te communiceren met andere zorgverleners en te laten zien wat we doen. De bedoeling van het symposium is hierbij een paar stappen verder te komen door kennis en ervaring met rapportage te delen, tijd te nemen voor reflectie daarop en in kleine groepen te stoeien aan de hand van een casus waarbij je ook feedback kunt verwachten van een arts, fysiotherapeut of verpleegkundige.” In het ochtendprogramma komen vanuit de praktijk Hans Evers (VieCuri, Venlo), Loes Berkhout (UMC Utrecht) en Frans Bossink (Spaarne Ziekenhuis, Hoofddorp) aan het woord. Ze laten zien hoe ze werken aan registratie van contacten en welke vragen dat bij hen oproept. Anne Vandenhoeck (KU Leuven en voorzitter van de Europese organisatie van geestelijk verzorgers ENHCC), gezondheidsjuriste Maria Verkleij en Martin Walton (PThU Groningen) reflecteerden vanuit hun wetenschappelijke disciplines. Vandenhoeck stelt dat het belangrijk is dat gv’ers hun professionaliteit goed, in verstaanbare taal uiten. Ze haalt hierbij haar onderzoek naar meertaligheid en de visie hierop van Gerkin aan, die verschillende talen onderscheidt om de taal van de pastor, de patiënt, het geloof en het verhaal te overbruggen. Ze heeft in de praktijk in de VS geleerd functioneel narratief te registreren en geeft hierover ook instructie aan haar studenten. Ze bepleit een functionele (naar de inhoud en niet

naar de handelingen), narratieve (in volzinnen omdat dat de aandacht vasthoudt) en interdisciplinaire (op samenwerking gerichte)manier van registreren. Elementen uit de registratie omvatten: de reden van het bezoek, een korte diagnose, interventies, impact van de interventies en het plan van de pastor. Wees kort en helder, en gebruik het narratieve van het contact ook in je rapportage, zo is haar boodschap. Maria Verkleij maakt duidelijk hoe de Wet Bescherming Persoonsgegevens en de Wet inzake de Geneeskundige Behandelings Overeenkomst het kader scheppen waarbinnen patiënt en pastor moeten handelen. De regel is dat de patiënt zelf bepaalt en toestemming geeft voor wat er opgeschreven wordt, omdat het hele dossier juridisch gezien van de patiënt is. Maar de toestand van de patiënt maakt een inbreuk op de privacy soms verdedigbaar. Martin Walton (PThU Groningen) noemt de huidige manier van registreren conceptueel, principieel, categorisch en gestandaardiseerd. Hij wil daarentegen bewegen naar concreet, persoonsgericht, contextueel en op maat registreren. Het moet in het belang van de patiënt zijn om met andere disciplines over geestelijke begeleiding te communiceren, en afhankelijk van de aard van de informatie zal de patiënt met het delen van informatie moeten instemmen en/of daarover geïnformeerd zijn. Spirituele zorg zou beter verhelderd en geprofileerd kunnen worden, en daarmee wordt interdisciplinaire communicatie bevorderd. Er zou subjectiverend over zorg gesproken moeten worden, in een taal die dicht bij de belevingswereld van de patiënt ligt. Daardoor kan ook alledaagse taal in het dossier komen en niet alleen medische afkortingen, labels en etiketten. In het middagprogramma gaan de deelnemers na een begeleidend gesprek en plein public (met een acteur die beklemmend concreet zijn probleem presenteerde) zelf aan de slag met de vraag: wat zou je van dit gesprek in een rapportage noteren? In groepen besproken met vrijwilligers van ondersteunende disciplines uit de Isala klinieken levert dat verschillende uitkomsten op, die in tweede instantie becommentarieerd worden door de inleiders Anne Vandenhoeck en Martin Walton. Anne Vandenhoeck spreekt van spirituele noden gebonden aan pathologie, om aan te geven hoe een ziektebeeld bepaalde spirituele behoeften kan veroorzaken. Ze drukt ook uit dat het voor een team een leerproces is om de juiste woorden te vinden en te hanteren. Martin Walton suggereert ten slotte dat we als beroepsgroep hebben leren analyseren van gesprekken en verbatims, maar dat het nu tijd is om registraties te analyseren en ook hiervoor een methode te ontwikkelen. De voorbereidingscommissie, die bestond uit de collega’s Marjanne Dijk (Isala Klinieken Zwolle), Paul Buis (UMC Utrecht) en Matthijs Glastra (toen nog Meander MC Amersfoort), kreeg terecht veel lof voor de opzet en de inhoudelijke voorbereiding. Ook veel dank aan dagvoorziter Corine van der Loos (AMC Amsterdam), geestelijk verzorger in het publieke pastorale gesprek Huib van der Burg (St. Jansdal, Harderwijk) en de drie inleiders uit de praktijk. En uiteraard ook aan de collega’s uit de Isala klinieken: vertegenwoordigers van andere disciplines die in het middagprogramma concreet maakten en die degenen zijn die ‘onze’ registraties lezen en gebruiken in de afstemming van de zorg. In de Werkveldraad staat op de agenda hoe we voortgang op dit terrein van de registratie kunnen stimuleren, bijvoorbeeld door intervisie en/of verdere scholing. Dick de Jong, voorzitter werkveldraad ziekenhuizen. Met veel dank aan Feike Weeda, wiens uitvoerige verslag in het kader van zijn masterstage Geestelijke verzorging aan de UU ik mocht gebruiken.

GEGEVENS BESTUUR VGVZ EN DE RADEN Namen en contactgegevens vindt u hier. Wijzigingen Graag houden wij ons ledenbestand zo up-to-date mogelijk. Geef daarom wijzigingen in uw emailadres of in uw andere gegevens (werk of privé) door aan [email protected]. Agenda Activiteiten van de werkvelden en sectoren worden ook vermeld op de website van de VGVZ. Voor het aanmelden van activiteiten kunt u een mail sturen naar [email protected]. Volgende Nieuwsbrief De volgende nieuwsbrief verschijnt in december 2013. Kopij kunt u voor 15 december 2013 aanleveren bij het secretariaat van de VGVZ, [email protected].