Beste jonge universiteit of toch een dierenbeul? Universiteit van Maastricht zet door met het experimenteren op labradors Door: Fleur Nieuwland De Universiteit van Maastricht (UM) laat op haar website weten dat zij is uitgeroepen tot beste jonge universiteit van Europa. Dit blijkt uit de ‘Top 50 under 50’ test van QS (TopUniversities, worldwide university rankings). In deze test komt naar voren dat een universiteit, zoals die in Maastricht, in de toekomst hoge ogen kan gaan scoren in de wereldtop van het onderwijs (UM, z.d.). Eindelijk positief nieuws voor UM, want een paar weken geleden kwam ze minder positief in het nieuws. De academie wilde namelijk 39 labradors gebruiken voor het testen van nieuwe pacemakers. Dit tot grote woedde van vele dierenliefhebbers (RTL Nieuws, 2014). De instelling zegt op haar website verantwoordelijk te zijn voor ecologische, economische en sociale belangen (UM, z.d.), maar houdt zij hier zich wel aan door gebruik te maken van proefdieren? De Anti Dierproeven Coalitie was zo verontwaardigd dat de universiteit daadwerkelijk 39 labradors wilde gebruiken voor de wetenschap, dat zij een handtekeningenactie zijn begonnen. Online haalde de organisatie zo’n 127.716 handtekeningen op van mensen die tegen de proeven zijn. De universiteit laat in een reactie weten dat zij begrijpt dat er een maatschappelijke bezorgdheid is rondom het testen op dieren, maar dat zij niet met dierproeven zal stoppen. In een verklaring aan De Telegraaf laat een woordvoeder van UM weten: “Naar aanleiding van alle commotie van de afgelopen weken hebben we besloten om de proeven tot nader orde uit te stellen. Maar dat betekent niet dat we definitief stoppen met experimenten op dieren. Op termijn zullen we de tests hervatten. Wel zijn we bereid om in de tussentijd een externe commissie nog eens naar onze besluitvorming te laten kijken. We zijn ervan overtuigd dat die zorgvuldig is verlopen, maar gezien de onrust willen we alle twijfel wegnemen." Dit standpunt van de Universiteit van Maastricht is het uitganspunt om te analyseren of de universiteit wel ethisch handelt. Zoals bij elke gebeurtenis zijn er verschillende partijen/organisaties betrokken. De organisatie die fel tegen de proeven met labradors is, is de Anti Dierproeven Coalitie (ADC). Zij zijn ook verantwoordelijk voor het opzetten van de handtekeningenactie. Campagneleider Molenaar van ADC laat via de website hun standpunt weten: “Stel je eens voor, een gezonde labrador die op een operatietafel ligt. Niet om geholpen te worden. Maar om een pacemaker te plaatsen met de bedoeling het hart op hol te jagen. De kans is groot dat de labrador dit experiment niet overleeft. Sowieso zal de hond na afloop worden afgemaakt en het hart verwijderd. Stel je eens voor, 39 labradors die dit leed moeten ondergaan?”, (Stop Dierproeven, 2014). Bij ADC komt vooral het standpunt dat ze het zielig vinden voor de honden. Maar verder komen ze niet met meer argumenten of onderbouwingen om de dierproeven te laten stoppen, wat het standpunt zwak maakt. Ook wordt er niet gekeken naar het medische voordeel van het experiment. ADC komt alleen voor het welzijn van de dieren op, omdat zij (de labradors in dit geval) er niet voor hebben gekozen om zo te sterven. De Hartstichting zegt via een verklaring op haar website de proeven op labradors te steunen: Helaas zijn er niet voor alle typen van onderzoek geschikte alternatieven voor dierproeven. Om levensreddende of –verbeterende behandelingen voor patiënten te realiseren, is het helaas soms onvermijdbaar dat bij een deel van het onderzoek proefdieren worden ingezet. (…)De Hartstichting financiert kwalitatief hoogwaardig onderzoek. (…)Als er geen alternatieven zijn en dierproeven onvermijdelijk zijn, streven wij naar een zorgvuldige inzet van de dieren. Een onderzoek dat we financieren moet voldoen aan alle wettelijke eisen uit de Wet op de dierproeven en de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren” (Hartstichting, 2014). De stichting vindt dat dieproeven mensenlevens redt, maar streeft er wel naar dat er zorgvuldig met de dieren wordt omgegaan.
Om te kijken of de Universiteit van Maastricht ethisch handelt, kan het gevoelige onderwerp bekeken worden vanuit verschillende ethische perspectieven. Allereerst blijkt dat het Utilisme van Betham past bij het handelen van de universiteit. Bij de theorie van Betham geldt de volgende regel: de grootste groep, krijgt het grootste geluk. Hart- en vaatproblemen zijn in Nederland veelvoorkomende ziektes. Meer dan een miljoen mensen in ons land lijden hieraan en meer dan honderd mensen overlijden dagelijks aan een niet goed werkend hart (Hartstichting, 2014). UM ziet daarom groot belang in op het testen van dieren. Door het testen van nieuwe pacemakers op bijvoorbeeld die 39 labradors, kunnen meer dan 7.000 mensen (grootste groep) per jaar worden gered ( radio-uitzending L1mburg Live, 2014). De dierenliefhebbers die tegen dierproeven zijn, raken door dit besluit beschadigd omdat zij de kleinste groep zijn (Utilisme Mill). Wat de universiteit doet om deze groep toch een beetje tegemoet te komen, heeft de instelling besloten om extra tijd te nemen om de zaak verder te onderzoeken of ze juist hebben gehandeld en om te kijken of er andere mogelijkheden zijn (UM, 2014). UM heeft met betrekking tot deze theorie naar mijn mening juist gehandeld, vooral als het wordt toegepast op het grootste geluk alias de meeste stemmen gelden. Dat past bij een democratische samenleving, zoals Nederland. Als het handelen van de Universiteit van Maastricht verder wordt geanalyseerd, is de ethische theorie Egoïsme ook van toepassing. Vanuit deze theorie wordt vooral gehandeld vanuit eigenbelang. En die hebzucht is weer goed voor de samenleving (maakt het welvarender). Door het testen van o.a. nieuwe pacemakers op de honden, kan UM één van de voorlopers worden op het gebied van hart- en vaatziektes. Dit zou betekenen dat de universiteit hoge ogen gaat gooien in de medische wereld. Op de website van UM wordt beschreven dat ze zich strek wil onderscheiden door zichzelf de meest internationale universiteit van Nederland te noemen en beschrijft ze dat ze vooruitstrevend is in multidisciplinair onderzoek (MU, z.d.). Door deze belangrijke componenten na te streven en dat zij is benoemd tot beste jonge universiteit van Europa, kan het zijn dat UM door het onderzoek met de honden zich nog meer wil onderscheiden van andere universiteiten (ze wil de beste zijn). Er wordt dus geen rekening gehouden met de ander. Vanuit mijn eigen perspectief komt de universiteit dan erg commercieel over en dat moet juist niet het beeld zijn van een medisch onderzoekscentrum. Bij de discoursethiek wordt er gekeken naar alle standpunten van de verschillende partijen. Zij gaan dan met elkaar in discussie en vanuit al die argumenten wordt een overeenstemming gemaakt tussen alle partijen. In het geval van de Universiteit van Maastricht worden de andere partijen wel gehoord. Professor Albert Scherpbier, Decaan van de medische faculteit, heeft alle 127.716 handtekeningen in ontvangst genomen (UM. z.d.). Ook zegt UM op haar website grote waarde te hechten aan haar maatschappelijke verantwoording en verantwoordelijkheid. Daarom is er eerder besloten de proeven op de honden te stoppen en extra tijd te nemen om te kijken of het onderzoek ook anders uitgevoerd kan worden(UM, z.d.). Echter is er niet met alle partijen gezocht naar een overeenstemming waar iedereen zich in kan vinden, want de universiteit gaat door met dierproeven. “Het gaat om experimenten waarin onder andere pacemakers worden getest. De resultaten daarvan zijn heel belangrijk voor het welzijn van patiënten die op dit soort apparatuur zijn aangewezen. Helaas is het nog steeds zo dat je daarvoor proeven moet doen op grotere honden”, aldus de woordvoeder van het UM tegen De Telegraaf. UM laat hier een kans liggen. Het is goed dat UM alle handtekeningen in ontvangst heeft genomen, maar ze zou nog sterker uit de verf komen als ze daadwerkelijk met de Anti Dierproeven Coalitie en de Hartstichting om tafel zou gaan. Dan kunnen de voor- en de tegenstelling van het experiment besproken worden en samen tot een besluit komen. Op de website van UM wordt nadrukkelijk beschreven dat voordat een experiment op een dier plaatsvindt, er wordt gekeken of het dier kan worden Vervangen (door een chip of stukje huid), Vermindert (vermindering van het aantal proefdieren) en Vermeden (er voor zorgen dat het dier
zo min mogelijk lijdt) kan worden. Hiermee wil de instelling naar voren brengen dat er juist goed wordt gekeken of het dier wel nodig is voor de proef. Zo ja, dan wordt er voor gezorgd dat er zo weinig mogelijk dieren aan te pas komen en dat het zo weinig mogelijk lijdt. Via deze vuistregel/voorwaardes (drie V’s) wil het UM aantonen dat het rekening houdt met het dier (radio-uitzending L1mburg Live, 2014). Als er dan wordt gekeken welke ethische theorie hierop toepasbaar is, dan is dat de beginselenethiek. Deze techniek is toepasbaar op ethische kwesties die met dood en leven te maken hebben, maar waar het respect voor de mens (in dit geval ook dier)voorop moet staan. UM past deze techniek toe door alle handtekening van de petitietekenaars in ontvangst te nemen en de 3V-vuistregel te hanteren. Met deze handeling respecteer ze ieder zijn mening. In de radio-uitzending van L1imburg Live en op de website De Telegraaf wordt vaak naar voren gebracht dat de academie het heel goed begrijpt dat er commotie is ontstaan. Door de zinnen “Het is ontzettend dubbel om honden in te zetten voor een experiment” en “Helaas is het nog steeds zo dat je daarvoor proeven moet doen op grotere honden” te gebruiken, probeert de universiteit aan te kaarten dat ze respect heeft voor de mensen die tegen het besluit zijn dat er wordt getest op honden. Al met al, de organisatie zegt met deze zinnen zich in te kunnen leven in de dieren en de tegenstanders. Vanuit deze analyse past de postmoderne ethiek erg goed. Bij deze theorie gaat het er vooral om dat de persvoorlichter (en andere medewerkers) zich kunnen inleven/verplaatsen in de emoties van de betrokkenen (tegenstanders/honden). De theorie beschrijft ook dat de instelling in dialoog kan gaan met de groeperingen die tegen het experiment zijn. Dat doet UM niet. Een gemiste kans, want zo had de communicatieprofessional een beeld kunnen krijgen wat het leed van het dier of activist is. Zo had zij via die weg een betere morelere communicatiebeslissing kunnen nemen. Om te beoordelen of de boodschap van de Universiteit van Maastricht (beschreven in de eerste alinea) een ethische boodschap is, kan er de Tares-test op los worden gelaten. Deze test definieert morele grenzen van beïnvloedende communicatie. De uitspraak van de universiteit moet aan alle vijf de principes voldoen om ethisch verantwoord te zijn. De Universiteit van Maastricht laat weten dat als er geen andere mogelijkheid is, dat zij zullen doorgaan met het testen op dieren. Wel wil de instelling in de tussentijd een externe commissie inschakelen om te beoordelen of ze juist hebben gehandeld en of het inzetten van proefdieren echt nodig is. De universiteit zegt het wel, maar hier mist nog wel een stukje bewijs om te kunnen concluderen of de universiteit de waarheid spreekt. De universiteit komt niet met feiten en cijfers dat de labradors echt nodig zijn. Iets zeggen betekent niet dat het meteen de waarheid is. Laat zien dat er een externe commissie wordt ingesteld en laat zien waarom honden nodig zijn. (Truthfullness of the message) De instelling zegt op haar website verantwoordelijk te zijn voor ecologische, economische en sociale belangen. Door het toepassen van de drie V’s (vervaging, vermindering en vermijding) wil UM zorgbijdragen aan het welzijn van de proefdieren. En door het testen van nieuwe pacemakers, waarmee jaarlijks 7.000 mensen gered kunnen worden (alleen al in Nederland), houdt zij zich wel aan haar kernwaarden. (Authenticy) Door het testen op de 39 labradors hoopt de universiteit de gezondheid van de maatschappij te verbeteren, aangezien hart- en vaatziektes de meest voorkomende ziektes zijn in Nederland. Zij voelt zich verantwoordelijk om 7.000 mensen per jaar te redden door een juiste pacemaker op de markt te brengen. (Social Responsibility) Op de website van de Universiteit van Maastricht staat in het Engels beschreven waarom zij kiezen voor dierproeven. Na wat zoekwerk zijn de teksten ook in het Nederlands te vinden. Maar deze teksten zijn erg lang en er zitten veel woorden in die iemand met een laag leerniveau (mbo
niveau 1 en 2) niet zo gauw zou kunnen begrijpen. Terwijl die laaggeleerde mensen juist wel de doelgroep is die tegen dierproeven zijn. De boodschap die de universiteit heeft is te moeilijk en daardoor houdt zij geen rekening met de doelgroep die zij moet overtuigen. (Equity) Uit de boodschap van de universiteit van Maastricht komt naar voren dat zij door alle commotie de proeven heeft uitgesteld, handtekeningen in ontvangst heeft genomen en nog een keer wil kijken of ze de juiste beslissing m.b.t. de labradors heeft gemaakt. De instelling gaat dus respectvol met de mening van de oppositie om. (Respect) De Universiteit van Maastricht heeft zich met de kwestie rondom de proeven op labradors zich niet gehouden aan alle vijf de principes uit de TARES-test. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de instelling niet volledig ethisch heeft gehandeld. Dit komt omdat UM vrij vlak blijft in haar communicatie. Ze zegt dat ze de commotie begrijpt, haalt de hartstichting erbij en zegt opnieuw te kijken of het onderzoek op de labradors echt nodig is, maar er worden wel wat punten gemist in haar boodschap. Zoals; echte feiten, cijfers en het bewijs dat het onderzoek nodig is (in de media vindt je daar niets van terug, alleen op hun eigen website), dat ze daadwerkelijk met de oppositie om tafel gaat zitten om samen tot een goed besluit te komen en dat ze de taal van de doelgroep (mensen die tegen het experiment zijn) niet spreek want de taal is te theoretisch, oftewel te moeilijk. Kortom, vanuit mijn persoonlijke/professionele optiek, na toepassen van de TARES-test en de ethische technieken kan als conclusie worden getrokken dat de universiteit door kan gaan met het experimenteren op labradors. Wel op voorwaarde dat zij haar kernboodschap aanpast. Door de boodschap helderder te formuleren (aanpassen op de doelgroep), het bewijs te leveren dat de onderzoeken nodig zijn (door bijvoorbeeld het rapport van de externe onderzoekscommissie te publiceren) en om de tafel gaat zitten met alle betrokken zal haar imago beter worden dan dat het nu is. De gezondheid van de mens gaat voor de universiteit aan kop, maar dat moet alleen nog duidelijk worden in haar communicatie. Als al deze punten worden gecommuniceerd en er naar wordt gehandeld, zal dit de juiste morele oplossing zijn. De volgende kernboodschap kan de Universiteit van Maastricht gebruiken: “Zo’n 7.000 mensen sterven per jaar in Nederland aan het gevolg van hart- en vaatziekten. Samen met de Hartstichting probeert de Universiteit van Maastricht dit aantal flink terug te draaien, maar daarvoor is onderzoek nodig. De Universiteit van Maastricht begrijpt heel goed dat er veel ophef is ontstaan vanwege de proeven op labradors. Het is ontzettend dubbel om een dier te laten testen voor iets waar de mens beter van zal worden. Maar bij sommige experimenten kan het helaas niet anders en worden hiervoor wel dieren ingezet. Dit wordt alleen gedaan als er voldoende bewijs is dat het experiment niet op een andere manier (door bijvoorbeeld een stukje huid of speciale computerchip) uitgevoerd kan worden. Samen met de Hartstichting nodigen wij graag de Anti Dierproeven Coalitie uit om eens met ons rondom de tafel te zitten. Niet alleen om naar elkaars standpunten te luisteren, maar ook om samen te kijken hoe we het dieren- en het mensenwelzijn voorop kunnen stellen.” In de inleiding is te lezen dat de Universiteit van Maastricht deze week is uitgeroepen tot beste jonge universiteit van Europa. Maar als zij haar kernboodschap nog duidelijker weet te onderbouwen in ‘gewone mensentaal’, een relatie weet aan te gaan met haar oppositie en goed weet te beargumenteren (doormiddel van feiten en cijfers) waarom in sommige gevallen onderzoek op dieren nodig is, zal zij niet alleen de beste jonge universiteit zijn op papier, maar zullen ook meer mensen haar zo gaan zien.
Geraadpleegde bronnen Free The Labradors. (z.d.). Free the Labradors. Geraadpleegd op 24 september 2014, van http://www.freethelabradors.org Hartstichting. (3 september 2014). Dieproeven honden redden mensenlevens. Geraadpleegd op 25 september 2014, van https://www.hartstichting.nl/actualiteiten/dierproeven-honden-reddenmensenlevens Koning, J. (2014). Ethiek en Communicatie: TARES test. [pdf]. Gedownload op 24 september 2014, https://follio.nl/project/view/274478001104621568 Koning, J. (2014). Ethiek en Communicatie. [pdf]. Gedownload op 24 september 2014, https://follio.nl/project/view/274478001104621568 Krabbe, H. (2011). Communicatieprofessionals en ethiek. Den Haag: Boom Lemma uitgevers L1mburg Live. (2 september 2014). Rubriek dierenarts over proeven met Labradors, Claudia Gorissen. [Radio uitzending]. Geluisterd op 24 september, via http://www.l1.nl/audio/rubriekdierenarts-over-proeven-met-labradors-claudia-gorissen-2-sept-2014 Piep vandaag. (24 september 2014). Dierproeven labradors Maastricht. Geraadpleegd op 25 september 2014, van http://www.piepvandaag.nl/dierproeven-labradors-maastricht/ RTL Nieuws. (25 augustus 2014). Nog geen pijnlijke proeven op labradors. Geraadpleegd op 24 september 2014, van http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/nog-geen-pijnlijke-proeven-oplabradors Stop Dierproeven. (21 augustus). Maastricht geeft goedkeuring dierproeven 39 labradors. Geraadpleegd op 25 september 2014, van http://www.stopdierproeven.org/adc/maastrichtgeeft-goedkeuring-dierproeven-39-labradors Telegraaf. (24 september 2014). Geen einde aan dierproeven. Geraadpleegd op 24 september 2014, van http://www.telegraaf.nl/binnenland/23118931/__Geen_einde_aan_dierproeven__.html Universiteit van Maastricht. (z.d.). Duurzame ontwikkeling en milieu. Geraadpleegd op 24 september 2014, van http://www.maastrichtuniversity.nl/web/Main1/OverDeUM/OnsProfiel/DuurzameOntwikkelingEn Milieu.htm Universiteit van Maastricht. (z.d.). UM accepts petittion, Geraadpleegd op 24 september 2o14, van http://www.maastrichtuniversity.nl/web/Main/Sitewide/Content/UMAcceptsPetition.htm Universiteit van Maastricht. (z.d.). Universiteit van Maastricht opnieuw beste jonge universiteit van Europa. Geraadpleegd op 24 september 2014, van http://www.maastrichtuniversity.nl/web/Main1/SiteWide/SiteWide4/UniversiteitMaastrichtOpnieu wBesteJongeUniversiteitInEuropa.htm
