Bespiegelingen over het begrip ‘cultuur’ in de zorg: maakt cultuur ons of maken wij cultuur? © Cor Hoffer cultureel antropoloog / socioloog GGZ-organisatie Parnassia Bavo Groep 1
2
Onderwerpen: • • • •
‘cultuur’ en ‘religie’ als begrippen ‘cultuur’ als concept in de zorg interculturalisatie in de zorg en de GGZ conclusies
3
4
Achtergronden en motivatie BW Oase: • toegankelijkheid BW’s relatief gering voor migranten (m.n. Marokkaans-Nederlandse mannen) • BW Oase moet bieden: ‘Een veilige en herkenbare leefomgeving, een thuis waar de bewoners taal en cultuur delen.’ • houvast bieden en begeleiden 5
Problemen bij uitvoering: • • •
interpretaties “Marokkaanse cultuur”: “islamitisch?” “Marokkaans?” “Nederlands?” levensbeschouwelijke visies medewerkers beroepsachtergronden medewerkers
6
Begrippen: • levensbeschouwing • religie • cultuur
7
Levensbeschouwing: • een min of meer samenhangend geheel van overtuigingen, waarden en normen, waarmee mensen zin en richting geven aan hun handelen; • overtuiging: ‘waar’ en ‘onwaar’ • waarde: ‘goed’ en ‘kwaad’ • norm: concretisering waarde (Tennekes 1985; Vellenga 1992) 8
Religie: • betrokkenheid op het transcendente: d.w.z. aanname van een niveau dat verder reikt dan de empirische werkelijkheid • religieuze systemen: ‘God’ (godsdienst)
9
10
11
Cultuur: • cultuur = manier van leven • cultuur geeft aan wat mensen waardevol vinden en hoe zij zich behoren te gedragen • kortom, cultuur heeft betrekking op de waarden en normen van een bepaalde groep of samenleving
12
Twee benaderingen concept cultuur: • ascriptieve benadering: statische aspecten • situationele benadering: dynamische aspecten
13
‘Cultuur’ als concept in de zorg: ‘culturaliseren’:
• stereotypering • negeren invloed veranderingen in land van herkomst • negeren subculturele verschillen • verengen cultuur tot religie • fixatie op exotische aspecten • benadrukken verschillen en negeren overeenkomsten 14
‘De’ Nederlandse individualistische cultuur? • orthodox-hindoeïstische gemeenschappen: gesloten, sociale controle, gemeenschapszin • orthodox-christelijke gemeenschappen: gesloten, sociale controle, gemeenschapszin • secularisatie en individualisering onder migranten en hun nakomelingen
15
16
17
18
19
Twee kanten van dezelfde medaille: • enerzijds is de mens produkt van zijn of haar cultuur • anderzijds is de mens producent van zijn of haar cultuur
20
Interculturalisatie van de zorg: ‘Een middel om de kwaliteit van de zorg aan allochtonen te verbeteren met het oog op een adequate aansluiting tussen zorgvraag en -aanbod.’ (Raad voor de Volksgezondheid & Zorg, 2000)
21
Interculturalisatiebeleid Parnassia Bavo Groep: • • • •
integrale visie (i.p.v. categoraal) beleidsprocessen personeelsbeleid deskundigheidsbevordering: - cursus Intercultureel Werken - interculturele consultaties - cultureel interview 22
Ervaringen interculturele consultaties : • informele aanmeldingen • hulpverleners gunnen zich geen tijd voor reflectie • belangrijkste thematiek: – wel of geen culturele problemen – betekenis bovennatuurlijke invloeden (magie, boze oog, geesten/dzjenoun/winti/brua) 23
24
25
Mededeling Wij delen onze Marokkaanse broeders mee dat een ieder die een fqîh wil raadplegen, die is gespecialiseerd in de genezing van ziekten zoals (ten gevolge van) betovering, tqaf (meestal: impotentie als gevolg van magie), huiduitslag?, kinderziekten, de wens om te trouwen of zaken die betrekking hebben op werk en handel, contact kan opnemen met het volgende adres: ....................................... Bezoekuren van 9 uur 's morgens tot 6 uur 's avonds. (vertalingen T.A.P. Lammers) 26
27
28
29
30
Conclusies: • visies op gezondheid en ziekte zijn cultureel bepaald • levensbeschouwing, religie/godsdienst en cultuur • noch ‘de’ Nederlander, noch ‘de’ Staphorster, noch ‘de’ Limburger, noch ‘de’ Marokkaan bestaat • devies: open houding 31
