Beschrijvingen van waardevolle ensembles (waardering "zeer hoog" en "hoog") aan de Korvelseweg

2010 BILAN CHW ensembles Korvelseweg COMPLEET.doc

BILAN, Fontys Hogescholen Beschrijvingen van waardevolle ensembles (waardering "zeer hoog" en "hoog") aan de Korvelseweg. op basis van Bilan-rapport 2009/78, Inventarisatie (waardevolle) bouwhistorische ensembles (tot 1960)

april 2010 in opdracht van de gemeente Tilburg

Pagina 1 van 271


Opdracht Als vervolg op de Leidraad Linten en de pilots aan de Korvelseweg en de Besterdring heeft Fontys Hogescholen BILAN In december 2009 de opdracht gekregen (kenmerk 00042282-02-92342515) het volgende onderzoek uit te voeren: het beschrijven van waardevolle panden en ensembles (waardering "zeer hoog"en "hoog") aan met name de Korvelseweg. Dit op basis van de BILAN-rapportage over waardevolle ensembles binnen de Ringbanen. Kenmerk en titel van het eerdere onderzoek: Bilan-rapport 2009/78, Inventarisatie (waardevolle) bouwhistorische ensembles (tot 1960). In deze rapportage was geconcludeerd dat er aan de besterdring geen ensembles zijn met de kwalificatie "zeer hoog"en "hoog".

Rapportage In april 2010 heeft Bilan van die ensembles in de Korvelseweg de beschrijvingen aangeleverd.

Pagina 2 van 271


Inhoud adres Korvelseweg 6-8 Korvelseweg 12 Korvelseweg 14-14a Korvelseweg 16 Korvelseweg 41-43 Korvelseweg 68-70 Korvelseweg 74-76 Korvelseweg 78-84 Korvelseweg 86 & Korveldwarstraat 2a Korvelseweg 90-96 Korvelseweg 112 Korvelseweg 114-114a Korvelseweg 142 Korvelseweg 148a-150 Korvelseweg 152-154 Korvelseweg 154a-156 Korvelseweg 155-157 Korvelseweg 158 Korvelseweg 160 Korvelseweg 162-168 Korvelseweg 184-188 Korvelseweg 190-194 Korvelseweg 198 Korvelseweg 200 Korvelseweg 202 Korvelseweg 204 Korvelseweg 205-107 Korvelseweg 206-206b-208 & Korvelplein 1, 1a, 1b Korvelseweg 209-209a

Pagina 3 van 271

pagina 5 17 25 33 43 51 61 69 81 91 101 113 125 137 145 151 163 169 179 185 193 201 215 223 231 237 245 253 263


Pagina 4 van 271


Korvelseweg 6-8 Bouwjaar 1913 Architect

C. van Meerendonk

Opdrachtgever A.J. & C. Hamers van Hooff (gevelsteen), op de bouwtekening staat ‘Joh. Hamers van Hooff’. Typologie

woonwinkelhuis

Inleiding Het pand werd in 1913 gebouwd voor A.J. & C. Hamers van Hooff, zadelmaker. Hamers van Hooff had ook een handel in lederwaren. Later had de firma een filiaal in de Heuvelstraat. Op deze locatie stond al een ouder pand. Architect was C. van Meerendonk. Hij ontwierp onder andere enkele woonhuizen aan de Goirkestraat, de Bewaarschool der Parochie O.L.V. Onbevlekt Ontvangen op de Heikant en het klooster van de zusters franciscanessen aan het Wilhelminapark. Het pand op de Korvelseweg heeft elementen van de art nouveau. Belangrijkste wijzigingen: oorspronkelijk bestond de begane grond uit een winkel (links) en een woonhuis (rechts). In 2002 werd het woongedeelte op de begane grond bij de winkelruimte betrokken. De gevelindeling van de winkel met portiek bleef daarbij gehandhaafd. In het rechterdeel van de gevel op de begane grond zijn de toegangsdeur tot het voormalige woonhuis en het de vensterindeling van het raam vervangen door glas. De bovenlichten, met glas-in-loodvulling, zijn nog oorspronkelijk.

Beschrijving Het pand is onderdeel van de zuidelijke gevelwand van de Korvelseweg. Het is een tweelaags winkelwoonhuis onder zadeldak, met een rechthoekig grondplan dat haaks op de rooilijn staat. Het bestaat tegenwoordig uit een winkel op begane grond met daarboven een woonhuis. Oorspronkelijk werd het rechterdeel van de begane grond ingenomen door het woongedeelte. Het pand is opgetrokken in baksteen met een ruime toepassing van hardstenen elementen en speklagen uit zandsteen. De gevel heeft een asymmetrische gevelindeling. In het linkerdeel van de gevel bevindt zich een winkel met portiek voorzien van een groot etalagevenster waarvan de bovenlichten zijn voorzien van glas-in-loodvulling. Het basement is samengesteld uit geprofileerde hardsteen. Afgaande op afbeeldingen in het gemeentearchief (Beeldonline) had het etalagevenster mogelijk oorspronkelijk een houten pilastergestel. De winkelpui heeft een stalen of gietijzeren latei met gesmede decoratie (art nouveau) die verborgen gaat achter de markiezen.

Pagina 5 van 271


Rechts van het etalagevenster het voormalige woongedeelte voorzien van een deuropening en een samengesteld venster met houten kozijnen. De deur is nu vervangen door glas met een nieuw ingezet, hardstenen laag basement. In de bovenlichten een glas-in-loodvulling. Evenals op de verdieping bevinden zich boven de gevelopeningen hardstenen lateien op zandstenen consoles die onderdeel zijn van de zandsteen speklagen. Boven de lateien zijn gemetselde, getoogde strekken aangebracht, de zo ontstane zwikken zijn gevuld met decoratief metselwerk. In de voorgevel een gevelsteen met opschrift ‘26-5-1913’. Op de verdieping een asymmetrische gevelindeling met vier vensterassen. Alle vensters zijn voorzien van bovenlichten met glas-in-loodvulling, hardstenen lateien op zandstenen consoles en een hardsteen lekdorpel. De beide buitenste vensters zijn driedelig. In de tweede vensteras van links bevindt zich een driezijdige houten erker met baksteen basement op een hardstenen voetstuk. De erker, met plat dak dat wordt omzoomd door een geprofileerd boeiboord, heeft schuifvensters. Rechts van de erker bevindt zich een eendelig venster met bovenlicht. De voorgevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een geprofileerde bakgoot op dito klossen, met op de uiteinden opengewerkte korbelen. Onder de bakgoot bevindt zich een baksteen fries. De uiteinden van de voorgevel zijn langs de bakgoot doorgemetseld en worden bekroond door een hardstenen afdekking die aansluit op de doorgemetselde zijgevels. Boven de erker bevind zich een Vlaamse gevel met hardstenen afdekking bestaande uit een lichtgebogen afdekplaat tussen twee hardstenen kolommen. In de Vlaamse gevel een gedeeld rondvenster. Aan weerszijden van de Vlaamse gevel bevindt zich een dakkapel onder langgerekt lessenaardak, de wangen bekleed met leien (Maasdekking). De dakkapellen hebben gedeelde vensters met in de bovenlichten een kleine houten roedeverdeling met eenvoudige glas-inloodvulling. Het pand heeft een zadeldak gedekt met Oudhollandse pannen, tussen doormetselde zijgevels. In de linkerzijgevel bevindt zich een uitgemetselde schoorsteen, de rechterzijgevel is gecementeerd. De achtergevel heeft een asymmetrische gevelindeling. Meest opvallende element is het trappenhuis onder plat dak met rondvensters, het bovenste venster gevuld met groen glas-in-lood. De gevel links van het trappenhuis is vernieuwd en nu voorzien van een deur met bovenlicht, bereikbaar via een stalen trap. Rechts van deze toegang een dubbele deur die toegang geeft tot het balkon op het platte dak van de uitbouw die de winkel verbindt met de voormalige werkplaats aan de Trouwlaan. Beide vensterassen hebben een hanekam. Rechts van het trappenhuis een ondiepe rechthoekige erker met paneeldeur en een schuifvenster onder hanekam. De achtergevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een eenvoudige bakgoot op geprofileerde klossen. In achter- en zijgevel zijn enkele muurankers zichtbaar. De begane grond is door middel van een uitbouw onder plat dak verbonden met het eenlaagse pand onder mansardedak aan de Trouwlaan. Het is een voormalige werkplaats, gebouwd in 1911 door aannemersbedrijf Wed. H. van der Weegen.

Pagina 6 van 271


Waardering Het pand is van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de toegepaste ornamentiek door de architect. Het object is ook van belang vanwege de relatie met de sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is, op enkele wijzigingen na, gaaf bewaard gebleven. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 6-8) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg1.

1

H. van Dijk, Tilburg (NB) – Inventarisatie (waardevolle) bouwhistorische ensembles (tot 1960) en winkelpanden en (historisch) groen, Tilburg 2009 (Bilanrapport 2009/78).

Pagina 7 van 271


Fig.1: Korvelseweg 6-8 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 8 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 6-8, detail van de achtergevel (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 9 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 6-8, detail van de achterzijde (foto Hans van Dijk, februari 2010).

Pagina 10 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 6-8, detail van de entree in portiek (foto Hans van Dijk, februari 2010).

Pagina 11 van 271


Fig. 5: De achterzijde van het pand Korvelseweg 6-8 (met rode stip, bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 12 van 271


Fig. 6: Bouwtekening van Korvelseweg 6-8, door C. van Meerendonk, 1913 (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 13 van 271


Fig. 7: het pand Korvelseweg 6-8 (links, met erker) op een foto uit ca 1915 (bron: Beeldonline).

Pagina 14 van 271


Fig. 8: op de voorgrond de werkplaats uit 1911 aan de Trouwlaan (foto Hans van Dijk, februari 2010).

Pagina 15 van 271


Bronnen en literatuur Beeldonline (Regionaal Archief Tilburg) Bouwarchief gemeente Tilburg (geraadpleegd via www.tilburg.nl, februari 2010) http://www.korvel.com/erfgoed/frverleden.html http://stichtingstraat.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=186&Itemid=149 H. van Dijk, Tilburg (NB) – Inventarisatie (waardevolle) bouwhistorische ensembles (tot 1960) en winkelpanden en (historisch) groen, Tilburg 2009 (Bilanrapport 2009/78).

Pagina 16 van 271


Korvelseweg 12 Bouwjaar 1928 Architect

M. Bedaux (handtekening op bouwtekening)

Opdrachtgever P. Horsten van Gelooven, slager Typologie

oorspronkelijk een woonwinkelhuis (slagerij)

Inleiding Het drielaagse woonwinkelhuis werd in 1928 gebouwd door M. Bedaux, in opdracht van P. Horsten van Gelooven, van beroep slager. Het werd opgetrokken op de funderingen van een ouder eenlaags pand. Enkel jaren eerder, in 1925, was de nog bestaande drielaagse werkplaats achter het huis gebouwd (aan de Trouwlaan). M. Bedaux bouwde onder andere ook enkele herenhuizen in de Armhoefse Akkers die sterk zijn beïnvloed door de Amsterdamse School. Belangrijkste wijziging: in 2004 is met name de begane grond ingrijpend gewijzigd. Daarbij is de winkelpui vervangen door de huidige twee vensters. De bakstenen in de voorgevel zijn gezandstraald.

Beschrijving Het betreft een in baksteen opgetrokken tweelaags woonwinkelhuis op rechthoekige plattegrond, haaks op de straat. De opvallende voorgevel bestaat uit een ondiep spaarveld, uitgevoerd in gele baksteen en omgeven door een in rode baksteen gemetselde omlijsting. De gevelopeningen bevinden zich binnen de rode omlijsting, in het spaarveld. Tussen de twee verdiepingen is een brede band met grijze korrelpleister aangebracht. De indeling op de begane is in 2004 geheel vernieuwd. Hier bevindt zich een nu paneeldeur met bovenlicht met glas-in-lood. De paneeldeur is in het midden voorzien van kleine ramen. Rechts van de entree twee schuifvensters met bovenlicht waarin een glas-in-loodvulling is aangebracht. Deze gevelopeningen bevinden zich onder een stalen latei. Tussen de vensters en deuren zijn kolommen gemetseld in zwarte baksteen. Boven de vensters en de deur is de eerder beschreven laag korrelpleister aangebracht. Deze loopt door tot de betonnen of hardstenen lekdorpel van het venster op de verdieping dat is voorzien van een gedeeld raam met bovenlicht. Hierin bevindt zich een (oorspronkelijke) glas-in-loodvulling met elementen van de art deco. Boven het venster is een rechte strek aangebracht. Naast het venster bevindt zich een driezijdige erker met zinken dakbedekking en kleine bakgoot. Loodslabben vormen de aansluiting tussen dak en gevel. De erker heeft een uitkragend basement dat is bezet met korrelpleister. De toepassing van erkers was heel populair in de periode 1920-1940.

Pagina 17 van 271


De voorgevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een overstekende dakrand. Het pand heeft een schilddak, gedekt met rode tuile-du-nordpannen. Op elk uiteinde van de nok is een aardewerk piron geplaatst. Aan de straatzijde is op het dak een kleine houten dakkapel onder plat dak geplaatst. De dakkapel heeft een gedeeld, openslaand venster. In linker dakschild zit een klein zolderraam. Een deel van de linker zijgevel is nog zichtbaar boven het dak van de aangrenzende eenlaagse woning (nr 10). Het is een blinde gevel waarin de bouwnaad tussen zij- en voorgevel zichtbaar is. Aan de achterzijde had het pand oorspronkelijk een deels doorgemetseld trappenhuis onder plat dak dat in het schilddak stak. Tegenwoordig is de achtergevel aan de bovenzijde doorgetrokken en heeft in het linkerdeel een dubbel venster. Op het dak een eenvoudige dakkapel onder plat dak. In de achtergevel bevinden zich verder rechte vensters onder rechte strek. Via een vernieuwde dubbele deur met bovenlicht heeft men toegang tot het platte dak van een uitbouw achter het huis. Het platte dak dient als balkon en is voorzien van een eenvoudige metalen balustrade. De uitbouw is vanaf de straatzijde niet zichtbaar. Op uiteinde van het perceel, aan de Trouwlaan, werd in 1925 een drielaags bedrijfspand (‘werkplaats’) gebouwd. Het pand heeft een merkwaardig zadeldak met afgeplatte nok. Sinds de bouw is met name de gevelindeling van het bedrijfspand sterk gewijzigd.

Waardering Het pand is van belang vanwege het bijzondere materiaalgebruik in de voorgevel. Het is, als voormalig winkelpand, ook verbonden met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke winkelstraat. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 12-16) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg2.

2


Pagina 18 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 12 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 19 van 271


Fig. 2: de achtergevel van het pand (aangeduid met rode stip, bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 20 van 271


Fig. 3: bouwtekening Korvelseweg 12, door M. Bedaux, 1927 (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 21 van 271


Fig. 3: de (gewijzigde) drielaagse werkplaats aan de Trouwlaan uit 1925 (foto Hans van Dijk, februari 2010).

Pagina 22 van 271



Pagina 23 van 271


Pagina 24 van 271


Korvelseweg 14-14a Bouwjaar 1930 Architect

B. Simons

Opdrachtgever Jos Pigmans Typologie

woonwinkelhuis (slagerij)

Inleiding In juli 1930 verleende de gemeente Tilburg aan Jos Pigmans, slager, een vergunning voor het gedeeltelijk vernieuwen van een bestaand pand (Korvelseweg 14) ‘voor zoover betreft het splitsen en verbouwen van een winkelhuis tot winkelwoonhuis en bovenwoning, zijnde twee eensgezinswoningen’ (Korvelseweg 14 en 14a). Hoe deze voorganger er uit zag, is niet bekend en hoewel de vergunning spreekt over een ‘verbouwing’ is er in feite sprake van nieuwbouw. Belangrijkste ‘wijziging’ betrof een vergroting van de winkel en de bouw van een trap naar de bovenverdieping. De bovenverdieping werd gesplitst in twee afzonderlijke delen, beide via trappen bereikbaar. Daarmee kreeg het pand zijn huidige voorkomen. Op dit adres zat al sinds 1889 een slagersbedrijf, mogelijk in een ouder en eenlaags pand.

Beschrijving Het drielaagse pand op rechthoekige grondslag is opgetrokken in baksteen en staat met de nok haaks op de straat. De asymmetrische gevel heeft op de begane grond drie, op de overige verdiepingen twee vensterassen. In de voorgevel van het pand is een eigenaardige mengeling van elementen van de art-deco en het Nieuwe Bouwen toegepast. De onderpui is geheel betegeld, bestaande uit verticale zwarte delen, die tevens de gevelopeningen scheiden, waartussen horizontale delen bezet met vierkante, bruingevlekte tegels. De verticale delen zijn uitgevoerd als pilasters. Het basement bestaat uit zwarte tegels waarboven rechthoekige, bruinzwarte en van ribbels voorziene tegels, voorzien van roodkleurige accenten in art decostijl. De pilasters worden bekroond door eenvoudige, betonnen kapitelen. Op de begane grond bevinden zich rechts in de gevel twee (vermoedelijk oorspronkelijke), deels beglaasde paneeldeuren met bovenlicht voorzien van een glas-in-loodvulling. De linkerdeur gaf toegang tot de winkelruimte, de rechter (nu voorzien van huisnr. 14A) tot het woonhuis op de verdieping. Het linkerdeel van de begane grond wordt ingenomen door een groot venster met een gedeeld bovenlicht (valramen) voorzien van glas-in-lood. Dit winkelvenster heeft een vensterbank bestaande uit geglazuurde tegels. Het glas-in-lood op de begane grond lijkt overigens verwant met de Jugendstil.

Pagina 25 van 271


Op de eerste verdieping bevinden zich een eenvoudig raam met T-venster onder een geprononceerde betonnen latei met rechts daarvan een uitgemetselde driezijdige erker op een rechte, betonnen voetplaat. De hoeken van de erker worden geaccentueerd door verticaal gemetselde bakstenen. De erker is voorzien van een met leien gedekt dak met een eenvoudig boeiboord. De bovenlichten van erker en venster zijn voorzien van een glas-in-loodvulling, maar in tegenstelling tot de begane grond hier in art decostijl. De erker en het venster hebben betonnen lekdorpels. De geprononceerde, horizontaal geplaatste latei boven het T-venster sluit aan op een verticaal uitgemetselde hoekpilaster met hardstenen bekroning. Met name dit soort details zien we vaak toegepast binnen het Nieuwe Bouwen. Op de tweede verdieping bevinden zich twee gedeelde vensters onder hoge, rechte strekken met betonnen lekdorpels. Ter hoogte van de verdieping loopt langs de rechter zijgevel een liseen op betonnen console met een gemetselde, deels betonnen bekroning. De gevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door uitkragende, gemetselde randen waarop roodkleurige gevelpannen. Hoewel niet zichtbaar vanaf de straat, heeft het pand een zadeldak met flauw hellende dakschilden dat aan de achterzijde is gewolfd. Het dak is voorzien van rode (vernieuwde) tuile-du-nordpannen. Het pand heeft aan de achterzijde een schuingeplaatste, tweedelig getrapte uitbouw waarvan beide delen zijn voorzien van een plat dak dat in gebruik is als balkon. Links van de uitbouw op de begane grond een dubbele openslaande (tuin-)deur, rechts een opgeklampte (?) deur. Op de verdieping aan weerszijden vensters, links een groot, gedeeld venster en rechts een smal venster met bovenlicht. Op de derde verdieping bevindt zich een groot gedeeld venster en klein venster waartussen een deels beglaasde deur die toegang geeft tot het platte dak van de hoogste, tweelaagse uitbouw. In de zijgevels van de uitbouw (niet zichtbaar) bevinden zich eveneens vensters en deuren. De vensteropeningen zijn alle voorzien van een rechte strek en hebben deels lekdorpels van geglazuurde tegels. Achter het pand ligt een smalle, diepe tuin die doorloopt tot aan de Trouwlaan.

Waardering Het pand is van belang vanwege de gelijktijdige toepassing van verschillende stijlelementen waaronder de art deco en het Nieuwe Bouwen. Het is als woonwinkelhuis uitdrukking van een sociaaleconomisch, en daarmee voor de Korvelseweg cultuurhistorische ontwikkeling als winkelpand. Het is ook verbonden met de typerende ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke winkelstraat. Het sobere pand is gaaf bewaard gebleven. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 12-16) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg3. 3


Pagina 26 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 14-14A (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 27 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 14-14A, detail van de voorgevel (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 28 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 14-14A, detail van de achtergevel (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 29 van 271



Pagina 30 van 271


Fig. 5: bouwtekening van Korvelseweg 14-14a betreffende de splitsing tot twee woningen in 1930. Architect B. Simons (bron: bouwarchief gemeente Tilburg, februari 2010).

Pagina 31 van 271



Pagina 32 van 271



onbekend.

Opdrachtgever Levi Andriesse (koopman in lompen, glas en aardewerk) Typologie

winkelwoonhuis (oorspronkelijk)

Inleiding Het winkelwoonhuis werd volgens de gevelsteen in 1872 gebouwd voor Levi Andriesse, koopman in aardewerk en glas4. Zijn ouders, Isaak Andriesse en Eva de Winter, waren afkomstig uit Bladel. Het winkelpand ging later over in andere handen waarbij de firmanaam Andriesse bleef bestaan. De architect van het oorspronkelijke pand is onbekend. Belangrijkste wijziging: blijkens een bouwtekening in het bouwarchief van de gemeente Tilburg werd in 1942 de functie van het pand veranderd van een winkel-woonhuis in een woonhuis met kantoor waarbij de voorgevel werd gewijzigd. De vierde en vijfde travee, oorspronkelijk ingenomen door een winkelvenster met (houten) pilastergestel, werden nu vervangen door de huidige gevelindeling met bijpassende vensters met gestuukte omlijsting en kuif. De architect (?) voor deze verbouwing ondertekende de bouwtekening met de initialen ‘HH’. Op het achterterrein, aan de Trouwlaan, staat een magazijn uit 1938.

Beschrijving Het tweelaagse, dubbele woonhuis onder zadeldak heeft een rechthoekige plattegrond en staat evenwijdig aan de straat. Het pand is opgetrokken in baksteen en heeft een voorgevel met symmetrische gevelindeling bestaande uit zes vensterassen. De voorgevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een gestuukt, rijkgeprofileerd fries met centraal een kleine (beglaasde) oculus. Boven het fries een geprofileerde bakgoot. De gevel van het pand wordt horizontaal geleed door een lage hardstenen plint en hardstenen cordonlijsten die aansluiten bij de lekdorpels van de vensters op beide verdiepingen. Tussen de vensters op de bovenverdieping, onder het gestuukte fries, zijn smeedijzeren sierankers aangebracht. De gevelopeningen (vensters en deuren) zijn alle voorzien van een gestuukte, rijkgedecoreerde omlijsting bekroond door een kuif. Met name in de gestuukte omlijstingen zijn eclectische elementen verwerkt. De vensters zijn voorzien van vierdelige schuifvensters met gedeeld bovenlicht. In de derde

4

De gevelsteen bevindt zich onder het venster in de vierde travee van links.

Pagina 33 van 271


en zesde travee bevinden zich eenvoudige paneeldeuren met brievenbus waarboven een ongedeeld bovenlicht. In de rechterzijgevel is de bouwnaad tussen voor- en zijgevel zichtbaar en zijn eenvoudige muurankers aangebracht. De uitgemetselde schoorsteen is ter hoogte van het buurpand deels afgebroken. Het pand heeft een zadeldak tussen doorgemetselde zijgevels en is aan de straatzijde gedekt met opnieuw verbeterde Hollandse pannen, aan de achterzijde met Oudhollandse pannen. Op het dak twee schoorstenen. Aan de achterzijde een doorgemetselde dakkapel onder zadeldak gedekt met Oudhollandse pannen en voorzien van een geprofileerde boeiboord en een rijkgedecoreerde windveer. In de dakkapel een dubbel opgeklampt hijsluik met daarboven een hijsbalk. In het dak, aan de achterzijde voorzien van een eenvoudige boeiboord, zijn enkele kleine zolderramen geplaatst. Tegen de achtergevel een eenlaagse en aansluitend links daarvan een tweelaagse uitbouw, beide onder plat dak en voorzien van een boeiboord op klossen. Rechts van de tweelaagse uitbouw, op de eerste verdieping, twee dubbele vensters onder getoogde strek waartussen een rondvenster met metalen kozijn, waarschijnlijk behorende bij het trappenhuis. In de eenlaagse uitbouw (niet zichtbaar) ook enkele vensters en deuren. In de achtergevel enkele eenvoudige muurankers. Het pand heeft een diepe achtertuin die voor het grootste deel wordt ingenomen door een een- en tweelaags magazijn uit 1938 aan de Trouwlaan.

Waardering Het pand is van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de ornamentiek in de voorgevel. Het object is ook van belang vanwege de relatie met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. De voorgevel van het pand is weliswaar in het verleden gewijzigd, maar sindsdien gaaf bewaard gebleven. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 12-16) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg5.

5


Pagina 34 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 16 (foto Hans van Dijk, februari 2010).

Pagina 35 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 16, detail van de voorgevel (foto Hans van Dijk, februari 2010).

Pagina 36 van 271


Fig. 3: De achterzijde van het pand Korvelseweg 16 (met rode stip, bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 37 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 16, detail van de achtergevel (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 38 van 271


Fig. 5: Korvelseweg 16, detail van de achtergevel en op de voorgrond het magazijn uit 1938 aan de Trouwlaan (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 39 van 271


Fig. 6: het pand Korvelseweg 16, hier uiterst rechts, had op dat moment nog de winkelgevel met pilastergestel die in 1942 werd vervangen door de huidige gevelindeling (bron: Beeldonline).

Pagina 40 van 271


Bronnen en literatuur Beeldonline (Regionaal Archief Tilburg) Bouwarchief gemeente Tilburg (geraadpleegd via www.tilburg.nl, februari 2010) http://www.korvel.com/erfgoed/frverleden.html http://stichtingstraat.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=186&Itemid=149 H. van Doremalen, R. Peeters, Bedrijvig Tilburg. Uit de archieven van Tilburgse bedrijven van vijftig jaar en ouder, Tilburg, Stichting Oude Bedrijvenboek, 1997, p. 41 R. Peeters, K. Tomei, Tilburg, ‘n beeld van een stad,Tilburg, Stads VVV Tilburg, 2000, p. 61. H. van Dijk, Tilburg (NB) – Inventarisatie (waardevolle) bouwhistorische ensembles (tot 1960) en winkelpanden en (historisch) groen, Tilburg 2009 (Bilanrapport 2009/78).

Pagina 41 van 271


Pagina 42 van 271



Johan Wayers (?)

Opdrachtgever A. Smulders-Waijers (koperslager, loodgieter) Typologie

woonwinkelhuis en woonhuis

Inleiding Dit deel van de Korvelseweg werd vroeger aangeduid als het Haringseind. Op dit adres stond waarschijnlijk al in de achttiende eeuw bebouwing. Het huidige pand werd in 1906 gebouwd als dubbel woonhuis en woonwinkelhuis voor A. Smulders-Waijers. Volgens de Stichting Korvel zou Johan Wayers de architect zijn6. De bouwtekeningen in het bouwarchief van de gemeente zijn niet ondertekend door een architect. Belangrijkste wijziging: in 1934 werd op de uitbouw aan de achterzijde een verdieping toegevoegd. Architect hiervan was B. Simons. Het mag opmerkelijk worden genoemd dat, in tegenstelling tot de meeste andere winkelpanden aan de Korvelseweg, de voorgevel van het winkelpand nog nagenoeg geheel in oorspronkelijke staat verkeerd. In het bouwarchief bevindt zich ook een bouwtekening van een kleine koperslagerij annex bergplaats die in 1907 op het achterterrein van nr. 43 werd gebouwd. Het pand heeft elementen van de art nouveau en neorenaissance.

Beschrijving Het pand is onderdeel van de noordelijke gevelwand van de Korvelseweg. Het is in feite een tweeonder-één-kap met rechts een tweelaags woonhuis (nr. 41) en links een winkel met bovenwoning (nr. 43). Het gebouw op rechthoekige plattegrond is opgetrokken in baksteen. Op de plattegrond (fig. 4) is te zien dat het grondplan van het huis een opvallende knik vertoond. De voorgevel van het pand heeft op de verdieping een symmetrische, op de begane grond een asymmetrische indeling. Op de begane grond vinden we op nr. 41 van rechts naar links een venster en entree, nr. 43 heeft een groot winkelraam met aansluitend een entree in een portiek. Tussen de twee huizen bevindt zich de toegang tot een doorgang naar het erf achter het huis. Het pand heeft op de verdieping vier vensterassen.

6

http://www.korvel.com/erfgoed/frverleden.html

Pagina 43 van 271


De voorgevel is voorzien van een hardstenen plint die onder het etalagevenster overgaat in een basement, en wordt aan de bovenzijde afgesloten door een gemetseld rondboogfries in gele verblendsteen met hardsteen aanzetten waarboven een bakgoot op geprofileerde klossen. In het fries zitten twee kleine oculi. De voorgevel is geheel uitgevoerd in rode verblendsteen met open voegwerk. In de gevel speklagen in gele verblendsteen en hardstenen cordonlijsten die doorlopen in de lekdorpels van de vensters. Uitgezonderd het etalagevenster op nr. 43 zijn alle gevelopeningen voorzien van een getoogde strek met hardstenen aanzet- en sluitstenen en aan de bovenzijde een omlijsting van gele verblendsteen. In de sluitsteen is een trigliefmotief aangebracht. De vensteropeningen, voorzien van T-vensters, hebben hardstenen lekdorpels die aansluiten bij een hardstenen cordonlijst. Evenwijdig aan de cordonlijst loopt over de gevel een dubbele speklaag van gele verblendsteen. Ook tussen de aanzetstenen van de gevelopeningen bevinden zich dergelijke speklagen. Het pand op nr. 41 heeft een entree met een waarschijnlijk nog de oorspronkelijke paneeldeur waarboven een getoogd bovenlicht. De deur is voorzien van een klein licht met smeedijzeren tralie in art nouveaustijl en een glas-in-loodvulling. De toegang naar het achtererf tussen de twee woonhuizen is afgesloten met een opgeklampte deur, uitgevoerd in een visgraatmotief. Boven de deur een hardstenen latei waarboven twee gemetselde open rondbogen onder segmentboog. Het winkelgedeelte op nr. 43 heeft een groot etalagevenster met een traditioneel pilastergestel dat echter is uitgevoerd in diverse materialen. De hardstenen plint onder het winkelraam staat tussen twee basementen waarop in gele en rode verblendsteen gemetselde pilasters staan die worden bekroond door een hardstenen kapiteel. Deze gebeeldhouwde kapitelen bestaan uit twee korbelen die een zadeldak dragen waarvan de voorzijde is voorzien van decoratief beeldhouwwerk dat verwijst naar de ijzerbeslagstijl. Tussen beide kapitelen ligt een gebeeldhouwde hardstenen lijst met kanteelmotief, gedragen door een gietijzeren of stalen latei. Hieronder bevindt zich het grote, ongedeelde etalagevenster. De winkelruimte is toegankelijk via een deels beglaasde paneeldeur, in een portiek met terrazowerk op de vloer. Naast de entree op nr. 41 bevindt zich een schoenschraper. Het pand heeft een plat dak met aan voor- en achterzijde schuine dakschilden die zijn gedekt met bitumen. Langs de dakrand een vernieuwde boeiboord van masonite. Aan de achterzijde hebben beide woonhuizen een kleine uitbouw over twee verdiepingen onder plat dak (trappenhuis) met, volgens de bouwtekening, aansluitend een eenlaagse uitbouw onder plat dak. In het trappenhuis zijn volgens de bouwtekeningen rondboogvensters aangebracht. Beide panden hebben op de begane grond een deur. Nr. 41 heeft op de verdieping een venster onder rechte strek of hanekam, terwijl nr. 43 op de verdieping een deur heeft die toegang verleent tot het platte dak van de aanbouw. Op het achtererf staat een klein bouwwerk onder zadel- of mansardedak. Hoogstwaarschijnlijk is dit de koperslagerij annex bergplaats uit 1907. Waardering Het pand is van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de toegepaste ornamentiek. Het is ook uitzonderlijk gaaf bewaard gebleven. Het object is verder ook

Pagina 44 van 271


van belang vanwege de relatie met de sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is, op enkele wijzigingen na, gaaf bewaard gebleven. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 41-43) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg7.

7


Pagina 45 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 41-43 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 46 van 271



Pagina 47 van 271



Pagina 48 van 271


Fig. 4: bouwtekening Korvelseweg 41-43, 1906 (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 49 van 271



Pagina 50 van 271



Bouw- en Werktuigkundig Bureau Frans Hovers

Opdrachtgever J. Hoeben van Casteren (steenkoolhandelaar) Typologie

dubbel woonhuis

Inleiding Het huidige pand werd in 1932 gebouwd voor J. Hoeben, steenkoolhandelaar, naar een ontwerp van Frans Hovers. Het pand heeft sinds de bouw geen belangrijke wijzigingen ondergaan. De stijl van het pand is beïnvloed door het Nieuwe Bouwen. Dit komt onder andere tot uitdrukking in de zichtbare toepassing van de bouwonderdelen (in dit geval uitgevoerd in graniet) en het gebruik van dunne, vaak stalen raamprofielen. Op dit adres stond een ouder eenlaags pand onder zadeldak dat in 1907 werd gesplitst in twee woningen en een kleine winkel voor de weduwe J. van Casteren.

Beschrijving Korvelseweg 68-70 is een dubbel woonhuis onder zadeldak op een nagenoeg rechthoekige plattegrond. De woonhuizen zijn opgetrokken in baksteen met open voegwerk. Overal zien we de toepassing van granieten elementen, onder andere in de vorm van een speklaag die de twee verdiepingen scheidt en die tevens dienst doet als latei bij de raampartijen en portieken op de begane grond. Deze speklaag versterkt de horizontale compositie van de voorgevels. Beide woningen zijn op de begane grond voorzien van grote vensters met (gewijzigde) stalen en/of houten kozijnen en een betonnen/hardstenen lekdorpel. De entree ligt in een portiek met zwartrode tegelvloer. De toegang op nr. 70 bestaat uit vermoedelijk de oorspronkelijke paneeldeur, nr.68 heeft een vernieuwde voordeur met gekoppeld venster. In zowel de paneeldeuren als het bovenlicht bevindt zich een glas-in-loodvulling. Op de hoek met de portieken is onder de lekdorpel een granieten blok geplaatst. Nr. 68 heeft op de verdieping een smal schuifvenster met granieten lekdorpel. Daarnaast bevindt zich een ondiepe, rechthoekige erker op een granieten voetplaat. De erker heeft een eenvoudige, waarschijnlijk vernieuwde houten vensterindeling met glas-in-lood in de bovenlichten. Onder het venster een granieten lekdorpel.

Het bouwblok heeft een zadeldak met een fors overstek dat bij nr. 68 echter wordt onderbroken door het lager aangezette dak van de erker dat een voortzetting is van het dakschild op het huis. Het

Pagina 51 van 271


forse overstek is kenmerkend voor het Nieuwe Bouwen. Doordat de dakrand van de erker niet aansluit bij het boeiboord van het zadeldak ontstaat een opvallende verspringing. Nr. 70 heeft op de verdieping eenzelfde schuifvenster als nr. 68 met daarnaast een groter venster. De raamindeling is evenals op de begane grond origineel, zij het dat de kozijnen waarschijnlijk zijn vernieuwd. Beide vensters op de verdieping hebben een granieten lekdorpel. Het dak van beide panden is gedekt met opnieuw verbeterde Oudhollandse pannen en gevelpannen op de zijgevel. Nr. 68 heeft een kleine (waarschijnlijk nog oorspronkelijke) dakkapel met geprofileerd overstek en met daktegels afgedekte wangen. Op nr. 70 een later vergrote dakkapel met vierdelige vensterindeling. Bij deze dakkapel ontbreekt de detaillering zoals op nr. 68, de wangen zijn vervaardigd uit plaatmateriaal. De dakkapellen op de achterkant van het dak zijn een latere toevoeging. De achtergevel heeft een asymmetrische indeling. De achtermuur van nr. 68 staat verder naar achter dan die van het buurpand waardoor het dakschild verder doorloopt en het boeiboord dus lager ligt. Beide woonhuizen hebben op de begane grond een eenlaagse uitbouw onder platdak. Nr. 70 heeft daarnaast ook nog een drielaagse uitbouw die doorloopt tot de zolderverdieping. Het is een trappenhuis met in de zijgevel een getrapte vensterindeling en in de achtergevel enkele rechthoekige vensters en een deur die toegang geeft tot het platte dak van de eenlaagse uitbouw. Aan weerszijden van het trappenhuis bevinden zich tegenwoordig dakkapellen onder plat dak. Op de verdieping van nr. 70, links van het trappenhuis, een vierdelig venster en rechts daarvan, op nr. 68, een zesdelig. Hiernaast een deur die toegang verleent tot het platte dak van de eenlaagse uitbouw. Op de begane grond hebben beide woningen een dubbele openslaande deur met gekoppelde vensters die toegang geeft tot de tuin.

Waardering Het pand is van belang vanwege de toepassing van elementen van het Nieuwe Bouwen, de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de gaafheid. Het object is verder ook van belang vanwege de relatie met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 68-70) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg8.

8


Pagina 52 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 68-70 (foto Hans van Dijk, juni 2009).

Pagina 53 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 68-70 (foto Hans van Dijk, juni 2009).

Pagina 54 van 271



Pagina 55 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 68-70, detailopname (foto Hans van Dijk, februari 2010).

Pagina 56 van 271


Fig. 5: Korvelseweg 68-70, detailopname (foto Hans van Dijk, februari 2010).

Pagina 57 van 271



Pagina 58 van 271


Fig 7: bouwtekening van Korvelseweg 68-70, door Frans Hovers (bron; bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 59 van 271



Pagina 60 van 271


Korvelseweg 74-76 Bouwjaar

ca. 1910 (blijkens een bouwaanvraag met situatietekening in het dossier van het naastgelegen pand nr. 80 bestond het pand al in 1911)

Architect

onbekend, mogelijk een werk van J. Donders

Opdrachtgever

de weduwe J. van Casteren (vrachtrijdster)

Typologie

oorspronkelijk een eenlaags dubbel woonhuis onder mansardekap waarvan de voorgevel in 1950 werd verhoogd.

Inleiding Het dubbele woonhuis werd waarschijnlijk rond 1910 gebouwd, mogelijk al rond 1905, maar gegevens over de bouwdatum dan wel de architect ontbreken. Belangrijkste wijzigingen: in 1950 werd het pand verbouwd waarbij de voorgevel werd rechtgetrokken. Eerder, in 1914, werd op de eenlaagse uitbouw aan de achterzijde een verdieping toegevoegd.

Beschrijving De beide woonhuizen hebben een rechthoekige plattegrond, haaks op de rooilijn. Oorspronkelijk betrof het een dubbel woonhuis onder mansardedak met een doorlopend dakschild aan de achterzijde die overigens van oudsher tweelaags was. De voorgevel is later doorgetrokken waardoor deze een tweelaags aanzien heeft gekregen. Het in baksteen opgetrokken dubbele woonhuis heeft een voorgevel met een symmetrische gevelindeling, bestaande uit zes traveeën. Overigens is er een duidelijk verschil in opbouw van de oorspronkelijke eenlaagse voorgevel en de later toegevoegde verdieping die een veel soberder uitvoering kent. De voorgevel wordt aan beide zijden afgesloten door een gemetselde liseen die door het metselwerk het voorkomen heeft van een pilaster. De vensterassen op de begane grond zijn alle voorzien van een getoogde strek met hardstenen aanzet- en sluitsteen, de laatste met een diamantkop. In de kozijnen, waarin schuifvensters met getoogd bovenlicht, zijn rolluiken aangebracht. De vensters zijn voorzien van hardstenen lekdorpels die onderdeel zijn van een cordonlijst. In het midden van het pand een risaliet met een ondiep, getoogd spaarveld met een hardstenen sluitsteen met diamantkop. In dit spaarveld is de dubbele entree tot de woningen aangebracht, bestaande uit (deels beglaasde) paneeldeuren met getoogd bovenlicht waarvan dat op nr. 74 nog het oorspronkelijke glas in lood bezit. De voorgevel is voorzien van een gepleisterde plint. Tussen de verdiepingen een strook decoratief metselwerk dat oorspronkelijk het fries van het eenlaagse pand vormde. Dit fries, uitgevoerd als

Pagina 61 van 271


chevronmotief, is herhaald op de(nieuwe) verdieping. Tussen de vensterassen bevinden zich sierankers. De zes venstersassen op de verdieping bevatten eenvoudige rechte en ongedeelde schuifvensters en hardstenen lekdorpels. De voorgevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een geprofileerde bakgoot op klossen waarvan de geprofileerde rand doorloopt langs de top van de zijgevels. Het oorspronkelijke pand was aan de voorzijde voorzien van een mansardekap die in 1950 werd vervangen. Het bovenste deel van de kap bleef daarbij gehandhaafd, het onderste deel werd vervangen door een kort, plat dak dat aansluit op de vernieuwde voorgevel. Het huidige dak is aan de voorzijde gedekt met opnieuw verbeterde Hollandse pannen, het dakschild aan de achterzijde met Oudhollandse pannen. In het dak aan de achterzijde een eenvoudig klapraam.

De achtergevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een bakgoot op geprofileerde klossen. De gevel van beide woonhuizen is voorzien van een T-venster op de verdieping. Volgens de tekeningen in het bouwarchief heeft nr 74 een deels beglaasde dubbele deur op de begane grond nr. 76 een venster met gedeeld bovenlicht. Tegen de achtergevel staat een tweelaagse uitbouw onder plat dak. Oorspronkelijk was dit een eenlaagse uitbouw die in 1914 werd verhoogd met een verdieping. De uitbouw van nr. 74 heeft in de zijgevel zesruits schuifvensters en volgens de bouwtekeningen ook nog een deels beglaasde deur en venster op de begane grond. De uitbouw van nr. 76 heeft een andere indeling (niet zichtbaar).

Waardering Het pand is van belang vanwege het bijzondere materiaalgebruik in een deel van de voorgevel. Het is ook verbonden met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat. Het pand is (sinds de wijziging in 1950) gaaf bewaard gebleven. Het is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 74-76) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg9.

9


Pagina 62 van 271



Pagina 63 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 74-76, achtergevel met de tweelaagse uitbouw onder plat dak (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 64 van 271



Pagina 65 van 271


Fig. 3: bouwtekening Korvelseweg 74-76, 1950. De tekening behoort bij de aanvraag voor het verhogen van de voorgevel. Linksboven de oorspronkelijke toestand toen het pand nog een mansardedak had (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 66 van 271



Pagina 67 van 271


Pagina 68 van 271


Korvelseweg 78 - 84 Bouwjaar

1908

Architect

W. Broens

Opdrachtgever

Mejuff. de wed. J. van Casteren Ketelaars

Typologie

twee woningen en twee woonwinkelhuizen

Inleiding Dit grote en rijk gedecoreerde bouwblok werd in 1908 gebouwd voor mevrouw J. van Casteren Ketelaars. Zij was ook verantwoordelijk voor het dubbele woonhuis op nr. 74-76. Al sinds 1879 wordt op dit adres J. van Casteren vermeld die hier in 1888 een transportbedrijf had. Via de inrijpoort kon een klein (bedrijfs-)terrein worden bereikt. Later werd hier onder andere een kleine loods gebouwd. Het ontwerp voor het bouwblok was afkomstig van de architect W. Broens die onder andere ook een herenhuis aan het Wilhelminapark 106 had gebouwd. Het bouwblok omvat een woonhuis met inrijpoort, twee winkelwoonhuizen en tenslotte weer een woonhuis. Op het achterterrein liet de weduwe in de loop der tijd een aantal loodsen, stallen en opslagplaatsen bouwen. In 1911 verrees achter de panden een dwarsgeplaatste paardenstal met wagenloods die in 1931 deels werd verhoogd en verbouwd tot kantoorgebouw. Hoogstwaarschijnlijk is dit (een deel van) het nog bestaande, witte pand achter het bouwblok.

Beschrijving Het bouwblok staat met de nok evenwijdig aan de straat. De panden hebben aan de achterzijde allen een tweelaagse uitbouw. Het bouwblok bestaat uit een inrijpoort onder topgevel met aansluitend een woonhuis. Dan volgen twee winkelwoonhuizen en tenslotte een tweede woonhuis. De panden zijn aan de voorzijde één-, aan de achterzijde tweelaags met respectievelijk een mansardekap en een hellend dakschild. De voorgevel van de winkelpanden steekt een weinig uit ten opzichte van de beide woonhuizen. Het bouwblok is aan de straatzijde opgetrokken in rode verblendsteen met een ruime toepassing van natuurstenen elementen. Alle panden hebben een hardstenen plint (die van de twee winkels zijn gewit) en een cordonlijst waar de lekdorpels van de vensters bij aansluiten. De vensteropeningen van de twee woonhuizen zijn voorzien van segmentbogen met natuurstenen sluiten aanzetstenen, de laatste met elkaar verbonden middels een speklaag die over de voorzijde van het bouwblok loopt. De gevel van beide woonhuizen wordt aan de bovenzijde afgesloten met een gemetseld fries waarin baksteendecoraties worden afgewisseld met geprofileerde natuurstenen consoles waarop de klossen onder de eveneens geprofileerde bakgoot rusten. Het fries van de twee winkelpanden bestaat uit een tandlijst met profielstenen waarin de hardstenen (?) klossen onder de bakgoot zijn opgenomen.

Pagina 69 van 271


De woonhuizen hebben elk 3 traveeën. Nr. 78 heeft twee vensteropeningen onder getoogde strek voorzien van een gedeeld venster en een deels beglaasde paneeldeur, beide met getoogd bovenlicht. Naast de deur een hardsteen brievenbus. Nr. 84 is het spiegelbeeld van nr. 78, zij het dat dit pand waarschijnlijk nog de oorspronkelijke paneeldeur heeft evenals de schuiframen met getoogd bovenlicht. Beide woonhuizen hebben een geheel gemetselde dakkapel onder dwarsgeplaatst zadeldak gedekt met gesmoorde kruispannen. In de dakkapellen is natuursteen toegepast in speklagen, consoles waarop de uitkragende topgevel rust en in de afdeklijsten. In de dakkapellen bevinden zich (vermoedelijk de oorspronkelijke) dubbele openslaande vensters met rondbogig bovenlicht. Oorspronkelijk vormden de beide winkelpanden elkaars spiegelbeeld. Beide hadden een entree in portiek met daarnaast een groot etalagevenster onder gietijzeren of stalen latei met gietijzeren rozetten en geprofileerde hardstenen basementen. Bovenop de lateien een overigens gewit fries bestaande uit gebeeldhouwde, van florale motieven voorziene consoles die een waterlijst dragen. Op de uiteinden van het gebeeldhouwde fries decoraties die doen denken aan de ijzerbeslagstijl. Het portiek van nr. 80 is dichtgemaakt, de etalageraam is hierbij doorgetrokken. Boven de entree van de winkelpanden een geheel gemetselde dakkapel met doorgemetselde topgevel onder plat dak. Ook de dakkapel is rijkelijk voorzien van natuurstenen elementen. De dakkapel heeft een getrapte basis en een gemetselde, opengewerkte bekroning met natuurstenen afdeklijsten. In de dakkapel twee (gewijzigde) vensters onder rondboog. Het pand heeft aan de voorzijde een mansardekap gedekt met gesmoorde kruispannen en bij nr. 78 voorzien van een dakraam in het onderste dakschild en een moderne dakkapel onder plat dak in het bovenste dakschild. Aan de achterzijde heeft het pand een hellend dakschild, een combinatie die niet ongewoon was. De kap is aan de achterzijde gedekt met rode Oudhollandse pannen. Geheel links in de gevel een inrijpoort onder een Vlaamse gevel met dwarsgeplaatst zadeldak dat is gedekt met kruispannen. De doorgang heeft een roodgeverfde gietijzeren latei waarboven een rondboogfries waarvan de aanzetten en de consoles zijn uitgevoerd in natuursteen. De Vlaamse gevel bestaat uit een uitgemetselde bekroning met een rijke natuurstenen decoratie bestaande uit consoles, speklagen en afdeklijsten. In de gevel een rondbogig spaarveld met daarin twee oorspronkelijke vensters met rondbogig bovenlicht en een aaneengesloten hardstenen lekdorpel. Boven de vensters een blinde oculus. Aan de achterzijde is het pand, ook van oorsprong, tweelaags en voorzien van een natuurstenen speklaag die op de verdieping de segmentbogen boven de vensters verbind. De achtergevel is voorzien van getoogde (schuif-) vensters en (openslaande tuin-) deuren onder segmentbogen. Enkele hiervan zijn vernieuwd. Achter nr. 78 staat de oorspronkelijke tweelaagse uitbouw onder plat dak met eveneens vensterassen onder segmentboog. Sommige deuren hebben een gekoppeld venster. De overige panden hadden oorspronkelijk een eenlaagse uitbouw die later (1978) deels is verhoogd. Achter nr. 84 staat een nog oorspronkelijk uitgebouwd tweelaags trappenhuis onder plat dak. In het langgerekte dak van het bouwblok enkele dakramen, bij nr. 78 een dakkapel.

Pagina 70 van 271


Waardering Het bouwblok is van belang wegens het bijzonder rijke materiaalgebruik en de toegepaste ornamentiek. Met name het exterieur van de panden is nog bijzonder gaaf. Daarmee is het ook voor Tilburg een belangrijk object voor de geschiedenis van de (lokale) architectuur. De woonwinkelfunctie van de panden is onderdeel van de typische sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijk winkelstraat vanaf de negentiende eeuw. Opdrachtgever was een van de van oudsher aan de Korvelseweg gevestigde ondernemers. Vanwege de hierboven genoemde aspecten heeft het bouwblok een zekere zeldzaamheid. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 74-86) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg10.

10


Pagina 71 van 271


Fig. 1: de bouwvergunning aan de weduwe J. van Casteren voor de bouw van vier woningen, gedateerd 27 maart 1908 (bron: bouwarchief gemeente Tilburg)

Pagina 72 van 271


Fig. 2: bouwtekening voor twee woningen en twee winkelhuizen aan de Korvelseweg 78-84 (bron: bouwarchief gemeente Tilburg)

Pagina 73 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 78 en de ernaast gelegen inrijpoort (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 74 van 271



Pagina 75 van 271



Pagina 76 van 271


Fig. 6: Achtergevel van Korvelseweg 78-84 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 77 van 271


Fig. 7: de achtergevel van de panden 78-84 (aangeduid met rode stip, bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 78 van 271



Pagina 79 van 271


Pagina 80 van 271


Korvelseweg 86 (incl. Korveldwarsstraat 2a) Bouwjaar

1907

Architect

J. Donders

Opdrachtgever

J. W. van Gorp, slager

Typologie

Woonwinkelhuis (slagerij)

Inleiding J. van Gorp, rund- en varkensslager, liet het pand in 1907 optrekken naar een ontwerp van de architect Jos Donders. Aanvankelijk was in de winkel een slagerij gehuisvest, in 1920 vestigde van Gorp hier een distilleerderij. Volgens de bouwtekening is het onderkelderde pand, overigens zonder tuin, opgetrokken rond een trappenhuis in het midden van het pand. Daaromheen lagen de verschillende vertrekken. Op de afgeschuinde hoek van de Korvelseweg en de Korveldwarsstraat bevond zich de winkel, aan de Korveldwarsstraat lag de entree tot de slagerij die toegankelijk was via een dubbele, opgeklampte deur. Later werd dit een magazijn. De Tilburgse architect Jos Donders bouwde onder andere een groot aantal woonhuizen in de stad die vaak gekenmerkt worden door een rijke detaillering. Belangrijkste wijziging; in 1951 werd de winkelruimte vergroot ten koste van twee woonkamers (aan de kant van de Korvelseweg) voor de toenmalige eigenaar A. van Hilst (kruidenier). Ook werd hierbij de indeling van de verdieping deels gewijzigd.

Beschrijving Het woonwinkelhuis werd in 1907 gebouwd voor slager J.W. van Gorp naar een ontwerp van Jos Donders. Het omvatte een winkel (toegankelijk via de entree in de afgeschuinde hoek van het pand), een woonhuis en een slagerij (entree aan de Korveldwarsstraat). Op de verdieping bevonden zich de slaapkamers, een droogzolder en een hooizolder. Alle vertrekken lagen gegroepeerd rond een centraal in het huis gelegen trappenhuis. Het pand staat prominent op de hoek van de Korvelseweg en Korveldwarsstraat en heeft vanwege de ligging op de straathoek een onregelmatige, enigszins trapeziumvormige plattegrond. Het pand, onder plat dak, is aan de voorzijde eenlaags met een schuin dakschild waardoor de indruk van een mansardedak ontstaat. Aan de achterzijde is het pand tweelaags, een dakcombinatie die in Tilburg niet ongewoon was.

Pagina 81 van 271


Het pand heeft een nagenoeg symmetrische gevelindeling met centraal op de straathoek de entree met aan weerszijden een etalagevenster, gevolgd door een smal getoogd venster. In de Korveldwarsstraat bevindt zich nog de entree tot de vroegere slagerij. Aan de straatkant is het gebouw geheel opgetrokken in rode verblendsteen met een rijke toepassing van gele verblendstenen en natuurstenen elementen onder andere in de doorlopende plint. De voorgevel wordt horizontaal geleed door een aantal natuurstenen speklagen dat deels aansluit bij de lekdorpels van de vensters en de aanzetstenen van de segmentbogen. Langs de bovenzijde wordt de voorgevel afgesloten door een gemetseld fries. Op een roodgeschilderd, hardstenen en geprofileerd basement met gebeeldhouwde consoles ligt een aantal gekleurde metsellagen, afgewisseld door een gele tandlijst, met profielstenen waartussen de gesneden houten consoles die een geprofileerde bakgoot ondersteunen. De entree bevindt zich prominent op de straathoek in een risaliet met topgevel. Op de begane grond een beglaasde deur met rondbogig bovenlicht onder een gemetselde rondboog met hardstenen aanzet- en sluitstenen. Boven de entree een uitkragende hardstenen en geprofileerde latei met op de uiteinden een waaiervormige decoratie met elementen van de art deco. Het bovenste deel van de topgevel heeft een rondbogig spaarveld waarin een dubbel openslaand venster met rondbogig bovenlicht is geplaatst. De verticale zijden van het spaarveld en de lekdorpel zijn vervaardigd uit hardsteen. Dit onderdeel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een geprofileerde en licht overstekende latei. De topgevel heeft een bekroning bestaande uit twee hardstenen kolommen waartussen een veld met decoratieve bakstenen en een in Jugendstil uitgevoerd smeedijzeren hekwerk. Boven de entree bevindt zich een spaarveld met vierkante tegels, mogelijk bedoeld voor het aanbrengen van een opschrift. Aan weerszijden van de entree bevinden zich etalagevensters met een afgeschuinde hardstenen plint waarin getraliede keldervensters. Beide vensters hebben (hoogstwaarschijnlijk) nog de oorspronkelijke geprofileerde kozijnen met driedelig bovenlicht. De vensters liggen onder een gietijzeren of stalen latei met daarop houten geprofileerde klossen die een natuurstenen omlijsting dragen. Dezelfde constructie is aangebracht boven de toegang tot de voormalige slagerij aan de zijde van de Korvelsdwarsstraat die oorspronkelijk was afgesloten door een dubbele, opgeklampte deur maar nu is voorzien van een geheel nieuwe kozijnindeling. Naast beide winkelramen een schuifvenster met getoogd bovenlicht onder segmentboog met natuurstenen sluiten aanzetstenen, de laatste aansluitend bij de speklagen. De venster hebben hardstenen lekdorpels. De dakschilden aan de straatzijde, gescheiden door de topgevel boven de entree, is gedekt met leien in Maasdekking en aan de bovenzijde voorzien van een geprofileerde lijst. Aan weerszijden van de topgevel een oorspronkelijke houten dakkapel onder samengesteld zinken dak, bestaande uit een gewolfd zadeldak met buitenwaarts geknikte dakschilden en een piron. De wangen van de dakkapel zijn bekleed met leien. De dakkapellen hebben een gedeeld openslaand venster met rechthoekig bovenlicht. De top van de dakappel is gedicht met rabatdelen. De dakkapellen laten de invloed zien van de chaletstijl.

Pagina 82 van 271


Rechts naast de entree twee geëmailleerde bordjes met de nummers van de oude kadastrale wijkindeling. Door de ligging op een straathoek en tussen bestaande bebouwing heeft het pand van oudsher geen tuin. Tegen de achtergevel een uitbouw onder plat dak. De indeling hiervan is onbekend.

Waardering Het pand is van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de rijke ornamentiek zoals ontworpen door de architect. Dit wordt versterkt door de prominente ligging op een straathoek. Het object is ook van belang vanwege de relatie met de sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is, op enkele kleine wijzigingen na, gaaf bewaard gebleven en mede daarom van belang voor het straatbeeld. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg Korvelseweg 74-86) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg11.

11


Pagina 83 van 271



Pagina 84 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 86, detail (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 85 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 86, detail van de dakkapel (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 86 van 271


Fig. 4: Bouwtekening van Korvelseweg 86, door Jos Donders, 1907 (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 87 van 271


Fig. 5: De achterzijde van het pand Korvelseweg 86 (met rode stip, bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 88 van 271


Fig. 6: De voorzijde van het pand Korvelseweg 86 op de hoek met de Korveldwarsstraat (bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 89 van 271



Pagina 90 van 271


Korvelseweg 90-96 Bouwjaar

1878 (gevelsteen)

Architect

onbekend

Opdrachtgever

J.C. van Beurden

Typologie

winkelwoonhuis en woonhuizen

Inleiding J.C. van Beurden liet in 1878 aan de Korvelseweg een winkelwoonhuis en twee huurwoningen bouwen. Onder het winkelvenster van nr. 90 is een gevelsteen aangebracht met opschrift ‘J.C.V.B / 27-6-1878’. Uit documenten blijkt dat de firma Van Beurden al bestond aan het begin van de negentiende eeuw12. In de winkel was onder andere een handel in koloniale waren en tabak gehuisvest. Belangrijkste wijzigingen: in 1916 krijgt C. van Beurden vergunning voor het wijzigen van het woonhuis op nr. 90. Aan de achterzijde wordt de verdieping doorgetrokken en krijgt dit een plat dak dat aansluit op het achterste schild van het zadeldak. Architect is W. van de Hout.

Beschrijving Het betreft een reeks eenlaagse woonhuizen en een winkel onder zadeldak, met de nok evenwijdig aan de straat. Het bouwblok heeft een rechthoekige plattegrond en bestaat uit één, in handvormbaksteen opgetrokken bouwlaag. Hoewel het wordt beschouwd als één bouwblok en de detaillering van elke woning identiek is, is tussen de nrs. 92 en 94 een bouwnaad zichtbaar. Vermoedelijk vormen de winkel en het bijbehorende woonhuis (nrs. 90-92) een aparte, zij het gelijktijdige bouwfase. De panden hebben met de hand geschilderde huisnummers in een ovalen cartouche. De voorgevel is voorzien van een gecementeerde plint en wordt aan de bovenzijde afgesloten door een gepleisterd fries en een geprofileerde bakgoot. Boven de entree van nr. 92 verspringt de bakgoot wat waarschijnlijk een latere wijziging betreft. Het bouwblok heeft aan de voorzijde een symmetrische gevelindeling met negen vensterassen, onderbroken door de afwijkende indeling van het winkelraam, waartussen eenvoudige steekankers. Alle vensterassen zijn voorzien van bovenlichten met een geometrische glas-inloodvulling die typerend is voor de periode rond 1900. Mogelijk zijn deze later aangebracht. De entree tot de woonhuizen is voorzien van een rijkgesneden paneeldeur met bovenlicht, de ramen zijn eenvoudige schuifvensters. De vensters zijn voorzien van hardstenen lekdorpels, boven de vensterassen een hanekam. 12

http://www.korvel.com/erfgoed/frverleden.html en de website van Stichting Straat

Pagina 91 van 271


Nr. 90 is een woonwinkelhuis bestaande uit een venster zoals hierboven beschreven, een winkelpui en vervolgens een deur en een tweede venster. De winkelpui, bestaande uit een entree met gekoppeld venster, is omgeven door een rijkgesneden houten pilastergestel met elementen uit de neorenaissance. De toegangsdeur is deels beglaasd. Achter het venster bevindt zich een kleine winkelruimte waarvan het interieur deels is betegeld. Via een deur bereikt men de achtergelegen vertrekken. Rechts grens het bouwblok aan een woonhuis, de linker zijgevel is recent voorzien van een nieuwe voorzetmuur met een zinken afdekking. Het bouwblok heeft een doorlopend zadeldak gedekt met Oudhollandse pannen. In het dak zijn, zowel aan de voor- als de achterzijde, enkele dakvensters aangebracht. De achtergevels van de panden 90-92 zijn doorgemetseld tot een verdieping onder plat dak, voorzien van openslaande T-vensters. Langs het dak een strakke boeiboord. Een enkel pand heeft op de begane grond een dubbele deur en/of venster, tegen de overige achtergevels staan diverse uitbouwen. Achter nr. 90 staat een in handvormbaksteen en gefaseerd opgetrokken eenlaagse uitbouw onder dwarsgeplaatst zadeldak, gedekt met Oudhollandse pannen. Het pand is voorzien van eenvoudige vensters en een moderne, deels beglaasde deur13. De uitbouw staat scheef ten opzichte van het woonhuis en sluit daarmee aan op de perceelsindeling van de Nieuwstraat. Oorspronkelijk stond deze uitbouw los van het woonhuis (mogelijk als werkplaats) maar is door een latere uitbouw onder lessenaar- en plat dak aan het huis gekopppeld. Ook de nrs. 94 en 96 hebben een dergelijke uitbouw, waarbij die van nr. 96 is opgenomen in een forse uitbouw onder plat.

Waardering Het bouwblok behoort ongetwijfeld tot de oudste, nog bestaande panden aan de Korvelseweg. Het is van belang vanwege de gaafheid. Het is, als voormalig en waarschijnlijk oudste winkelpand aan de straat, ook verbonden met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke winkelstraat. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 90-96) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg14.

13

Idem.

14


Pagina 92 van 271



Pagina 93 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 90, detail van de gevelsteen (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 94 van 271



Pagina 95 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 90, detail (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 96 van 271


Fig.5: Korvelseweg 90-96 vanaf de Korveldwarsstraat. Links het metaalbedrijf van C. van Beurden, opdrachtgever voor de bouw van de panden aan de Korvelseweg (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Fig. 6: de achtergevel van de panden (bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 97 van 271


Fig. 7: de aanbouwen achter de panden (bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 98 van 271


Fig. 8: bouwtekening uit 1916 betreffende het wijzigen van de achtergevel en de uitbouw van nr. 90.

Pagina 99 van 271


Bronnen en literatuur Beeldonline (Regionaal Archief Tilburg) Bouwarchief gemeente Tilburg (geraadpleegd via www.tilburg.nl, februari 2010) http://www.korvel.com/erfgoed/frverleden.html http://stichtingstraat.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=186&Itemid=149 J.P.W.A. van Dijk, H.A.C.J. van Alphen, iTilburg. Architectuur en stedenbouw in de gemeente Tilburg 1850-1940, Zwolle, Tilburg 2001. H. van Doremalen, R. Peeters, Bedrijvig Tilburg. Uit de archieven van Tilburgse bedrijven van vijftig jaar en ouder, Tilburg, Stichting Oude Bedrijvenboek, 1997, p. 41 R. Peeters, K. Tomei, Tilburg, ‘n beeld van een stad,Tilburg, Stads VVV Tilburg, 2000, p. 61. H. van Dijk, Tilburg (NB) – Inventarisatie (waardevolle) bouwhistorische ensembles (tot 1960) en winkelpanden en (historisch) groen, Tilburg 2009 (Bilanrapport 2009/78).

Pagina 100 van 271


Korvelseweg 112 Bouwjaar onbekend, vóór 1916 (mogelijk ca. 1905) Architect

Onbekend, mogelijk Machen en Meyneken

Opdrachtgever J. van Arendonk (schoenfabrikant) Typologie

winkelwoonhuis

Inleiding De panden nr. 112 en 114 maakten oorspronkelijk deel uit van een groot bedrijfscomplex bestaande uit een fabriek, kantoor (112) en winkelwoonhuis (114), gebouwd voor N.V.J. van Arendonk, Schoenen Ledermaatschappij. De fabriek, bestaande uit een tweelaagse voorbouw en achtergelegen sheddakhallen, werd na een brand in 1930 gesloopt. Het kantoor en winkelwoonhuis werden gespaard. Belangrijkste wijzigingen: in 1916 bestaat het complex, van links naar rechts, achtereenvolgens uit een langgerekt tweelaags fabrieksgebouw met aansluitend een in dezelfde stijl opgetrokken drielaags kantoorpand (nr. 112) en vervolgens een tweelaags woonwinkelhuis (nr. 114). In dat jaar werd het complex door architectenbureau A.A.M. Machen en W. Meyneken ingrijpend verbouwd. Het kantoor op nr. 112 werd omgebouwd tot winkel en de vroegere winkel op nr. 114 werd verbouwd tot woonhuis. Beide panden kregen hierbij een geheel nieuwe onderpui. In 1924 volgde een tweede grote verbouwing waarbij nr. 112 in opdracht van A. Verschuuren van Liempt werd verbouwd. De bestaande onderpui werd hiervoor opnieuw gewijzigd waarbij het portiek met de entree bleef behouden, maar het kleine venster werd vervangen door een nieuw en groter etalagevenster onder een doorlopende latei. Overigens blijkt ergens tussen 1916 en 1924 de erker te zijn toegevoegd. De huidige winkelpui kwam tot stand bij een verbouwing in 1961.

Beschrijving Het pand is onderdeel van de zuidelijke gevelwand van de Korvelseweg en bestaat uit een drielaags winkelwoonhuis onder schilddak met geknikte dakschilden. Het pand heeft een rechthoekig grondplan, haaks op de straat, en is opgetrokken in baksteen. Op de begane grond bevindt zich een winkelruimte met een nagenoeg geheel beglaasde en vernieuwde aluminium pui met entree. Direct boven het venster bevindt zich de oorspronkelijke driezijdige, houten erker onder een laag, samengesteld dak gedekt met bitumen. De erker heeft Tvensters en aan weerszijden, in de voorgevel, een smal gekoppeld tweedelig venster. De erker is voorzien van een geprofileerde lijst.

Pagina 101 van 271


Op de derde verdieping bevinden zich drie getoogde T-vensters onder getoogde strek, met gestuukte omlijsting en hardstenen lekdorpels. Tussen de strekken bevinden zich schotelankers. De voorgevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een gestuukt fries en een geprofileerde bakgoot met fors overstek. Het pand heeft een schilddak met geknikte dakschilden, gescheiden door een geprofileerde goot. Het dak is gedekt met rode muldenpannen en aan de voorzijde voorzien van een eenvoudig dakvenster. De achtergevel is doorgetrokken tot in het onderste dakschild waardoor het achterste dakschild hier de aanblik heeft van een gewolfd zadeldak. Op de begane grond een uitbouw onder plat dak. Dit dak is vanaf de eerste verdieping volgens de bouwtekening toegankelijk via een openslaande deur met daarnaast een venster. Op de twee verdiepingen erboven steeds twee identieke vensters onder rechte strek met elk een dubbel openslaand raam.

Waardering Het pand is vooral van belang vanwege de relatie met de sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand maakte deel uit van een groot fabriekscomplex aan de straat. Als onderdeel van een ensemble met woonwinkelhuizen is het bepalend voor het beeld van de straat. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 6-8) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg15.

15


Pagina 102 van 271



Pagina 103 van 271



Pagina 104 van 271


Fig. 3: bouwtekening Korvelseweg 112, bestaande situatie in 1916. Uiterst rechts de panden 114 (‘winkel’) en 112 (‘kantoor’) dat hier nog integraal deel uitmaakt van de fabriek van Van Arendonk. Tekening door Architectenbureau Machen en Meyneken (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 105 van 271


Fig. 4: bouwtekening Korvelseweg 112, nieuwe situatie in 1916. Uiterst rechts de panden 112 (‘winkel’) en 114 (‘woonhuis’) en links de fabriek van Van Arendonk. Tekening door Architectenbureau Machen en Meyneken (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 106 van 271


Pagina 107 van 271


Fig. 5: bouwtekening Korvelseweg 112 uit 1924, detail. Links de bestaande situatie, rechts de nieuwe situatie (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 108 van 271


Fig. 6: Foto van de brand in de fabriek van Van Arendonk, 1930, met links de achtergevel van nr. 112. De fabriek werd kort daarop afgebroken (Bron: Beeldonline)

Pagina 109 van 271


Fig. 7: Detail uit een briefhoofd van de firma Van Arendonk, vóór 1916. Rechts van de fabriek de panden Korvelseweg 112 (hier als woonhuis) en 114 (winkel) (Bron: Beeldonline).

Pagina 110 van 271



Pagina 111 van 271


Pagina 112 van 271


Korvelseweg 114 – 114a Bouwjaar onbekend, vóór 1916 (mogelijk ca. 1905) Architect

Onbekend, mogelijk Machen en Meyneken

Opdrachtgever J. van Arendonk (schoenfabrikant) Typologie

winkelwoonhuis

Inleiding De panden nr. 112 en 114 maakten oorspronkelijk deel uit van een groot complex bestaande uit een fabriek, kantoor (112) en winkelwoonhuis (114), gebouwd voor N.V.J. van Arendonk, Schoen- en Ledermaatschappij. De fabriek, bestaande uit een tweelaagse voorbouw, omvatte een uitgestrekt complex met onder andere sheddakhallen. Na een brand in 1930 werd de fabriek gesloopt. Belangrijkste wijzigingen: in 1916 bestaat het complex, van links naar rechts, achtereenvolgens uit een langgerekt tweelaags fabrieksgebouw met aansluitend een in dezelfde stijl opgetrokken drielaags kantoorpand (nr. 112), en vervolgens een tweelaags woonwinkelhuis (nr. 114). In dat jaar werd het complex door architectenbureau A.A.M. Machen en W. Meyneken ingrijpend verbouwd. Het kantoor op nr. 112 werd omgebouwd tot winkel en de vroegere winkel op nr. 114 werd verbouwd tot woonhuis. Beide panden kregen hierbij een geheel nieuwe onderpui. In 1926 volgde een tweede verbouwing waarbij nr. 114 in opdracht van mevr. C. Simons werd verbouwd van woonhuis tot winkelhuis. De indeling van het huis bleef nagenoeg ongewijzigd, zij het dat de woonkamer op de begane grond werd verbouwd tot winkelruimte waarbij een groter venster in de pui werd geplaatst. Deze indeling is tot op heden bewaard gebleven. In 1941 werd het pand gesplitst in een winkelhuis met bovenwoning (114 en 114a) voor J. Bierens, naar een ontwerp van architect F. Ruts.

Beschrijving Het pand, in de zuidelijke gevelwand van de Korvelseweg, is een tweelaags woonwinkelhuis op bijna vierkante plattegrond met aan de achterzijde een tweelaagse uitbouw onder mansardekap. Het pand is geheel opgetrokken in baksteen. De indeling van de onderpui dateert uit 1926 en bestaat uit een entree met gekoppeld etalagevenster met (nu gedicht) bovenlicht, onder stalen of gietijzeren latei op hardstenen aanzetstenen. Onder het venster, met een hardstenen lekdorpel, een basement en hardstenen plint. Rechts van het etalagevenster een paneeldeur met gekoppeld venster onder stalen of gietijzeren latei op hardstenen aanzetstenen. Deze deur gaf toegang tot de bovenwoning. De beide bovenlichten van de etalage en de entree zijn voorzien van een geometrische geelkleurige glas-inloodvulling. Naast beide entrees een hardstenen brievenbus in de gevel.

Pagina 113 van 271


Tussen de begane grond en de eerste verdieping ligt een hardstenen speklaag. Hierboven een driezijdige houten erker met een geprofileerd (natuurstenen?) basement met panelen. De erker heeft openslaande vensters waarboven rondbogige bovenlichten, gevuld met een glas-in-loodvulling in Jugendstil. De erker heeft een geprofileerde bakgoot waarboven een samengesteld dak gedekt met leien. Aan weerszijden van de erker een T-venster met getoogd bovenlicht onder getoogde strek met hardstenen aanzetstenen. De beide vensters zijn voorzien van hardstenen lekdorpels die aansluiten op de cordonlijst. Tussen de vensters een tweetal dubbele speklagen van gele bakstenen, onderbroken door de erker. Tussen de vensters en erker sierankers. De rechterzijgevel is blind, gecementeerd en heeft een uitgemetselde schoorsteen. De bovenzijde van de voorgevel wordt afgesloten door een rijk gestuukt fries met spaarvelden en gebeeldhouwde, rijkgeprofileerde consoles die de bakgoot dragen. Op het zadeldak, aan de voorzijde gedekt met gesmoorde kruispannen, twee eenvoudige dakkapellen met openslaande ramen en zinken wangen, onder een plat dak. Aan de achterzijde is het dak gedekt met rode pannen. De achtergevel wordt grotendeels ingenomen door een smalle tweelaagse uitbouw op rechthoekige plattegrond en met een mansardekap. Deze uitbouw behoort bij de oorspronkelijke bouw van het pand en is van oudsher in gebruik als woonruimte. In de gevel van de aanbouw op de begane grond een zesdelig schuifvenster onder hanekam, op de verdieping twee getoogde schuifvensters onder getoogde strek. Eenzelfde raam bevindt zich op de zolderverdieping. De vensters hebben hardstenen lekdorpels. In de muur diverse steekankers. Langs de dakrand een eenvoudig boeiboord, het dak is gedekt met bitumen. In het dak enkele moderne dakvensters. De westelijke zijgevel van de aanbouw is blind en gecementeerd. In de oostelijke zijgevel volgens de bouwtekeningen en luchtfoto’s onder andere getoogde schuifvensters. De bovenzijde van deze zijgevel wordt afgesloten door een geprofileerde bakgoot. De tweelaagse aanbouw sluit aan op een grote eenlaagse aanbouw onder plat dak die de rest van het perceel in beslag neemt. Op het platte dak een daktuin.

Waardering Het pand is van belang vanwege de kwaliteiten van het ontwerp en de toegepaste ornamentiek. Het object is ook van belang vanwege de relatie met de sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand maakte deel uit van een groot fabriekscomplex aan de straat. Als onderdeel van een ensemble met woonwinkelhuizen is het bepalend voor het beeld van de straat. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 6-8) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg16.

16

H. van Dijk, Tilburg (NB) – Inventarisatie (waardevolle) bouwhistorische ensembles (tot 1960) en winkelpanden en (historisch) groen, Tilburg 2009, p. 205 (Bilanrapport 2009/78).

Pagina 114 van 271


. Fig. 1: Korvelseweg 114 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 115 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 114, detail van de entree (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 116 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 114, detail van de erker op de verdieping (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 117 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 114, achteraanbouw (foto Hans van Dijk, april 2010)

Pagina 118 van 271




Pagina 119 van 271


Fig. 7: bouwtekening Korvelseweg 114, bestaande situatie in 1916, met uiterst rechts het pand nr. 114 (‘winkel’) en vervolgens nr. 112 dat hier nog integraal deel uitmaakt van de fabriek (links). Tekening door Architectenbureau Machen en Meyneken (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 120 van 271


Fig. 8: bouwtekening Korvelseweg 114, nieuwe situatie in 1916, met uiterst rechts het pand nr. 114 dat is verbouwd van winkelhuis tot woonhuis. Tekening door Architectenbureau Machen en Meyneken (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 121 van 271


Fig. 9: bouwtekening Korvelseweg 114, 1924. Het pand kreeg in dat jaar de huidige indeling (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 122 van 271


Fig. 10: Detail uit een briefhoofd van de firma Van Arendonk, vóór 1916. Rechts van de fabriek de panden Korvelseweg 112 (hier als woonhuis) en 114 (winkel) (Bron: Beeldonline).

Pagina 123 van 271



Pagina 124 van 271



L.J.P. Kooken

Opdrachtgever K. Janssen - Franken (grossier in koloniale waren) Typologie

Herenhuis

Inleiding Het herenhuis, met elementen van de neorenaissance, werd in 1912 gebouwd voor de grossier in koloniale waren K. Janssen - Franken. Architect was de Eindhovenaar L.J.P. Kooken. Het architectenbureau van Kooken was ook verantwoordelijk voor de gedeeltelijke nieuwbouw van de Sint-Dionysiuskerk aan de Goirkestraat. Kooken was verder betrokken bij veel bouwprojecten in Eindhoven, waaronder Philipsdorp, en bij de bouw van enkele bijzondere graansilo’s in de haven van Veghel.

Beschrijving Het pand is geheel opgetrokken in baksteen en rijkelijk voorzien van decoratieve elementen in (gekleurde) baksteen en hardsteen. De voorgevel is voorzien van cordonlijsten en speklagen en wordt op hoeken begrensd door pilasters die we ook zien aan weerszijden van de loggia op de eerste verdieping. Het tweelaagse pand heeft een symmetrische gevelindeling met centraal een entree in portiek waarboven een loggia en op beide verdiepingen aan weerszijden vensters. Op de begane grond een diep rondbogig portiek met hardstenen traptreden die aansluiten op de hardstenen plint van de voorgevel. Op de hoek van de trap hardstenen balusters waartussen een gesmeed hekwerk. In het portiek een entree met dubbele paneeldeur en een beglaasd bovenlicht. De deuren zijn voorzien van een klein raam dat is afgedekt met sober uitgevoerd smeedijzeren traliewerk. Aan weerszijden van de entree in het portiek een schuingeplaatste muur met venster. Het gebogen gewelf van het portiek is gemetseld in gele baksteen. De gemetselde rondboog boven de entree van het portiek wordt afgewisseld met hardsteen en heeft gebeeldhouwde hardstenen consoles met bladmotieven en een kleine tandlijst. De boog wordt bovenin gesloten met een langgerekte sluitsteen die reikt tot aan de balustrade van de loggia. Aan weerszijden van het portiek een geheel uit hardsteen vervaardigd, geprofileerd driedelig kozijn met schuifvensters met bovenlicht. In de bovenlichten van zowel de begane grond als de verdieping een geometrische glas-in-loodvulling. De hardsteen lekdorpel is verbonden met een hardstenen speklaag die ook doorloopt in het portiek. Een dergelijke speklaag zien we ook tussen de bovenkant van de hardstenen kozijnen, de plinten van de erkers en het balkon op de verdieping en in de topgevel, tussen de bakgoten. De ruimte tussen de speklagen van de kozijnen op de begane grond en die van de erker en de loggia op de verdieping is gevuld met decoratief metselwerk.

Pagina 125 van 271


Op de verdieping boven het portiek een loggia met hardstenen balustrade met bewerkte spijlen. Plint en deklijst van de balustrade steken een weinig uit. De loggia wordt aan de bovenzijde afgesloten door een aan de onderzijde gebogen hanekam, met hardstenen aanzet- en sluitstenen. In de loggia een kozijn met een beglaasde deur en gekoppelde vensters onder een hanekam. Het vlakke plafond van de loggia is gewit. De loggia heeft aan beide zijden een pilaster met een basement in de vorm van een gewelfde console met bladmotief en aan de bovenzijde een ‘Ionisch’ kapiteel. Aan weerszijden van de loggia een driezijdige houten erker op bakstenen basement. Het basement rust op een hardstenen geprofileerde voet die wordt gedragen door gebeeldhouwde consoles. De erker heeft een hardstenen lekdorpel en aan de bovenzijde een geprofileerde omlijsting. Boven beide erkers evenals bij de vensters een getoogde hanekam met hardstenen aanzet- en sluistenen. De pilasters op de hoeken en die naast de loggia dragen een fries dat is samengesteld uit hardsteen lijsten, bakstenen tandlijsten en decoratief metselwerk. Het fries wordt aan de bovenzijde afgesloten door gesneden consoles die geprofileerde bakgoten met fors overstek ondersteunen. De bakgoten zijn van elkaar gescheiden door een Vlaamse gevel boven de loggia, maar zijn visueel verbonden middels een hardstenen speklaag. De Vlaamse gevel, onder dwarsgeplaatst zadeldak dat is gedekt met gesmoorde tuile-dunordpannen, wordt aan de bovenzijde gedekt door een hardstenen lijst met tandlijst. Centraal een driedelig venster met kleine roedeverdeling en een rond bovenlicht waarboven een aansluitende, geprofileerde hardstenen lijst. In de Vlaamse gevel verticale spaarvelden en horizontale speklagen. In de top een hardstenen gevelsteen met het opschrift ‘1912’ dat verwijst naar het bouwjaar van het pand. Het pand heeft een plat dak met schuine dakschilden, gedekt met gesmoorde tuile-du-nordpannen. Op de dakschilden aan voor- en zijkant twee dakkapellen met een halfrond dak, de wangen bekleed met leien in Maasdekking. Beide dakkapellen hebben een venster met kleine roedeverdeling waarboven een driedelig rond bovenlicht, omgeven door een geprofileerde lijst. De lijst wordt, met een bakgoot, voortgezet langs de zijkanten van de dakkapel en sluit aan op het dakschild. De linkerzijgevel is blind, gecementeerd en gewit, de rechterzijgevel bevindt zich aan een inrit en heeft een hardstenen plint en langs de bovenzijde een geprofileerde bakgoot op gesneden consoles. In de plint drie keldervensters onder gemetselde segmentboog. Uiterst links in de zijgevel op beide verdiepingen een smal schuifvenster onder hanekam en met hardstenen lekdorpels. Rechts inde zijgevel een paneeldeur met bovenlicht onder segmentboog en enkele hardstenen traptreden, met links daarvan een kruisvenster. Op de verdieping een schuifvenster en twee kleine, schuin boven elkaar geplaatste vensters, allen voorzien van hardstenen lekdorpels. Rechts van de deur een regenpijp met een waarschijnlijk oorspronkelijke, geprofileerde zinken stortbak. Tegen de achtergevel een getrapte uitbouw onder plat dak, vanuit de inrit bereikbaar via een kleine deur onder rondboog. De uitbouw sluit aan op een eenlaagse aanbouw, op de oorspronkelijke bouwtekening aangeduid als ‘bergplaats’. Deze is ook toegankelijk vanaf de inrit en heeft een zadeldak gedekt met pannen en voorzien van een windveer. Aan de voorzijde een opgeklampte deur onder strek, in de topgevel een rondvenster.

Pagina 126 van 271


De achtergevel heeft meerdere, getrapte uitbouwen waaronder de hierboven beschreven uitbouw onder plat dak die de ‘bergplaats’ verbindt met het hoofdgebouw. De uitbouwen worden beschreven aan de hand van de beschikbare bouwtekeningen in het bouwarchief en aan de hand van een luchtfoto. Volgens de tekeningen in het bouwarchief bevindt zich in deze uitbouw op de begane grond eenzelfde kruisvenster als in de zijgevel. Centraal tegen de gevel een getrapte uitbouw met op de begane grond een paneeldeur tussen twee kleine vensters onder hanekam. Op de verdieping een deur naar het platte dak en gekoppelde vensters (?). Deze uitbouw wordt bekroond door een balkon met balustrade. Rechts van deze centrale uitbouw een uitbouw onder plat dak met een bijna geheel beglaasde achterzijde bestaande uit openslaande deuren met bovenlichten. Op de verdieping een groot driedelig venster onder hanekam. Rechts van de centrale uitbouw een moderne stalen brandstap.

Waardering Het pand is van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de geleding en ornamentiek in de voorgevel. Het object is ook van belang vanwege de gaafheid van het gebouw. De architect (Kooken) is een belangrijke representant van de diverse bouwstijlen uit deze periode. Het object is ook van belang vanwege de relatie met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 142-156) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg17.

17


Pagina 127 van 271



Pagina 128 van 271



Pagina 129 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 142, detailopname. (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 130 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 142, detailopname en gevelsteen met opschrift ‘Marie Therese Janssen 15-61912’ (foto’s Stichting Straat)

Pagina 131 van 271



Pagina 132 van 271


Fig 6: bouwtekening van Korvelseweg 142, door L. Kooken (bron; bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 133 van 271


Fig 7: bouwtekening van Korvelseweg 142, door L. Kooken (bron; bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 134 van 271



Pagina 135 van 271


Pagina 136 van 271


Korvelseweg 148a-150 Bouwjaar 1931 (met gebruikmaking van bestaande fundering) Architect

onbekend

Opdrachtgever C.J.M. van Gaal Typologie

winkelwoonhuizen

Inleiding In 1931 vroeg C.J.M. van Gaal vergunning voor de bouw van twee winkelwoonhuizen. In de vergunning is sprake van de ‘verbouwing’ van een bestaande woning en een winkelhuis. Uit de bouwtekening blijkt dat het hier gaat om een eenlaags bouwblok onder samengesteld dak (mansarde voor en hellend dakschild achter) evenwijdig aan de straat, met daarachter twee uitbouwen, waarschijnlijk onder plat dak. De bestaande fundering werd gebruikt als grondplan voor de nieuwbouw. Belangrijkste wijzigingen: in 1936 werd de winkelruimte van nr. 150 vergroot door het wegbreken van enkele muren in het interieur. In 1985 volgt een aanvraag voor het vergroten en veranderen van het winkelwoonhuis op 148a, waarbij een schild van het schilddak aan de zijkant wordt vervangen door een dakkapel. De pui van nr. 150 werd geplaatst in 1986.

Beschrijving Tweelaags dubbel woonwinkelhuis onder schilddak waarvan een deel is gewijzigd, met aan de achterzijde aansluitend een tweelaagse uitbouw. De voorgevel laat een opvallende combinatie zien. De verdieping is opgetrokken in een typerende, enigszins strakke jaren 30-stijl met open voegwerk en uitkragende erkers. De pui daarentegen oogt ouder door de toepassing van geabstraheerde lotuszuilen die zijn ontleend aan de klassieke Egyptische bouwkunst en veel werden toegepast in de art deco. De begane grond wordt ingenomen door een pui bestaande uit groene natuursteen(?). De opbouw refereert aan het gangbare pilastergestel, zij dat de pilasters hier lijken te zijn vormgegeven als lotuszuilen (zie fig. 3) met tussen de ‘bundels’ rijen vergulde mozaïeksteentjes. De pilasters hebben een uit terrazzo vervaardigd basement dat aansluit bij de plint onder het venster van nr. 148a. De kapitelen zijn gewelfd en voorzien van een rastervormige decoratie. De welving van de kapitelen zet zich voort in de natuurstenen latei die de pilasters met elkaar verbindt. De entree van nr. 148a ligt in een portiek met terrazzo plint en vloer. De vensterindeling is vernieuwd. Nr. 150 heeft een geheel vernieuwde metalen pui. Op de verdieping twee driezijdige houten erkers op een gemetselde uitkragende voet. Tussen de erkers een eenvoudig venster met bovenlicht onder rechte strek. De lekdorpels zijn vervaardigd uit

Pagina 137 van 271


geglazuurde stenen, tussen het venster en de erkers een dubbele speklaag van rode baksteen. De gevel is voorzien van een bakgoot met fors overstek dat doorloopt langs de zijgevels. Op het pand een (deels gewijzigd) schilddak gedekt met tuile-du-nordpannen en een piron. De zijgevels zijn geheel gecementeerd. De rechterzijgevel is blind en wordt grotendeels ingenomen door het aangrenzende pand. De linkerzijgevel sluit aan bij de tweelaagse aanbouw onder plat dak achter nr. 148a. Deze aanbouw dateert uit 1931 en heeft in de gevel op de begane grond een zesruits venster met openslaande ramen en links daarvan een ongedeeld venster. Op de verdieping twee vierruits vensters. De vensters zijn alle voorzien van lekdorpels uit geglazuurde tegels. De hoek van de aanbouw is op de begane grond afgeschuind, hoogstwaarschijnlijk in verband met het manoeuvreren van voertuigen. De verdieping heeft een rechte hoek die oversteekt. In de oostelijke zijgevel van de aanbouw volgens de bouwtekening een deur en enkele vensters. In de achtergevel op beide verdiepingen een venster. Achter nr. 150 staat een smalle en lange, getrapte tweelaagse uitbouw onder plat dak die blijkens de tekening een deur en enkele vensters heeft. Op het dak van de tweede verdieping een lichtrups. In de achtergevel van het woonhuis op nr. 150 een deur.

Waardering Het pand is van belang vanwege de opvallende, toegepaste ornamentiek in de onderpuit , in combinatie met de sobere uitvoering van de verdieping. Het object is ook van belang vanwege de relatie met de sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is, op enkele wijzigingen na, gaaf bewaard gebleven. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 148a-150) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg18.

18


Pagina 138 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 148a-150 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 139 van 271



Pagina 140 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 148a-150, detail (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 141 van 271



Pagina 142 van 271


Fig. 5: bouwtekening Korvelseweg 148a-150, 1931 (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 143 van 271



Pagina 144 van 271


Korvelseweg 152-154 Bouwjaar vóór 1918, mogelijk eind 19e eeuw Architect

onbekend

Opdrachtgever onbekend Typologie

dubbel woonhuis

Inleiding De bouwdatum van het pand is, evenals de naam van de architect, onbekend. In 1918 wordt aan J.J. Dusée vergunning verleend voor een kleine achteraanbouw onder plat dak waaruit blijkt dat het pand toen al bestond. Het bouwblok bestaat uit een breed (154) en een (zeer) smal (152) woonhuis. In 1918 stonden achter de huizen twee vrijstaande gebouwen. Pal achter het huis stond een klein bouwwerk met daarin een bergplaats en een ‘waschhuis’. Rechts achter de huizen stond een grotere ‘werkplaats’. Deze verdween rond 1935.

Beschrijving Witgepleisterd (blokverband) dubbel eenlaags woonhuis onder zadeldak. Oorspronkelijk had het bouwblok een rechthoekige plattegrond evenwijdig aan de rooilijn die later werd voorzien van uitbouwen. Tegenwoordig ligt de plattegrond hierdoor haaks op de straat. Het pand is geheel opgetrokken in baksteen, de voorgevel is witgepleisterd in blokverband. De gevel is voorzien van een zwartgeschilderde plint en heeft een glad gestuukt fries. Boven de vijf vensterassen een gestuukte hanekam waartussen eenvoudige steekankers. Nr. 152 heeft een schuifvenster met hardstenen lekdorpel en een deels beglaasde paneeldeur met bovenlicht. Nr. 154 heeft eveneens een beglaasde paneeldeur met bovenlicht tussen twee identieke schuifvensters. Het pand heeft een vernieuwde bakgoot. De rechterzijgevel is doorgemetseld en afgedekt met een hardstenen deklijst, en is voorzien van vlechtingen en muurankers. In de zijgevel is een aantal bouwsporen of herstellingen zichtbaar. In de top twee eenvoudige openslaande vensters onder rollaag. Waarschijnlijk betreft het twee oorspronkelijke vensters. Op de begane grond een smal venster. Het pand heeft een zadeldak gedekt met Oudhollandse pannen en op beide uiteinden een schoorsteen. Het achterste dakschild gaat over in een plat dak dat de doorgetrokken verdieping dekt. Wanneer deze verdieping werd doorgetrokken, is niet bekend. In de achtergevel bevinden zich volgens de bouwtekeningen in het bouwarchief een T-venster (nr. 154) en op de verdieping twee grote zesdelige vensters (nr. 154) en twee smalle kruisvensters (nr. 152).

Pagina 145 van 271


Achter de huizen staat een relatief grote eenlaagse uitbouw onder plat dak, de uitbouw achter nr. 152 is het grootst. De westelijke zijgevel van de uitbouw achter nr. 152 is blind, in de achterzijde een deur en klein liggend venster. De tweedelige uitbouw achter nr. 154 heeft in de zijgevel een hoekvenster en een deur. In de achtergevel van de uitbouw een liggend venster.

Waardering Het bouwblok behoort mogelijk nog tot de oudste bestaande panden aan dit deel van de Korvelseweg. De panden zijn van belang vanwege het bijzondere materiaalgebruik in de voorgevel, en vanwege vorm van het bouwblok en uitvoering beeldbepalend voor de straat. De panden zijn ook verbonden met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat en vertegenwoordigen hierin een relatief vroeg fase. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 142-156 dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg19.


19


Pagina 146 van 271



Pagina 147 van 271


Fig. 3: bouwtekening betreffende een verbouwing van de werkplaats achter nr. 154, gedateerd 1931, voor J. Mauritz. Linksonder de plattegrond van de nrs. 152-154 (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 148 van 271


Fig. 4: bouwtekening 1918 (detail). Hierop is de indeling van het perceel te zien met het dubbele woonhuis en de bijgebouwen. In zwart een nieuwe kleine uitbouw (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 149 van 271



Pagina 150 van 271


Korvelseweg 154a-156 Bouwjaar 1888 (gevelsteen) Architect

onbekend

Opdrachtgever A.L.A. Diepen Typologie

herenhuis

Inleiding Het pand werd volgens de gevelsteen op nr. 154a in 1888 gebouwd. Dit gebeurde in opdracht van Arnold L.A. Diepen, telg uit het bekende Tilburgse fabrikantengeslacht. De architect is onbekend. Belangrijkste wijzigingen: in 1924 vond een verbouwing plaats van een uitbouw aan de achterzijde, maar de bouwtekening is te zeer verbleekt om hierover nadere informatie te verschaffen. In 1931 werd in opdracht van H. Diepen de serre achter het huis vergoot. Tenslotte werd in 1995 op de achterkant van het dak over de gehele breedte een dakkapel aangebracht. De overige bekende verbouwingen betreffen slechts kleine wijzigingen.

Beschrijving Het pand lijkt te bestaan uit twee aparte onderdelen, namelijk een smal gebouw met een voormalige inrijpoort ? (nr. 154a) en een herenhuis (nrs. 154b-156). Met name door een andere detaillering en een aparte dakvorm onderscheid 154a zich van de overige bouw. De plinten en cordonlijsten lopen echter deels door over beide onderdelen. Het gehele bouwblok (154a en 154b-156) bestaat uit twee verdiepingen en is opgetrokken in baksteen. De voorgevel is voorzien van cordonlijsten en een (deels) gestuukt fries. Aan de bovenzijde een geprofileerde bakgoot die op nr. 154b-156 wordt gedragen door gesneden klossen. Het herenhuis (154b-156) heeft een symmetrische indeling met vijf vensterassen op beide verdiepingen. Centraal een risaliet met de entree bestaande uit een paneeldeur met gekoppelde smalle vensters met kleine roedeverdeling een bovenlicht gevuld met glas-in-lood. De entree is omgeven door een hardstenen en witgeschilderd pilastergestel met aan de bovenzijde gebeeldhouwde consoles die een hardstenen lijst dragen die onderdeel is van een deels geprofileerde cordonlijst. Op beide verdiepingen T-vensters met een gestuukte omlijsting die is voorzien van een rijkgebeeldhouwde kuif en hardstenen lekdorpels. De uiteinden van de voorgevel worden geleed door lisenen. Aan de bovenzijde wordt de voorgevel van nr. 154b-156 afgesloten door een zeer rijk bewerkt gestuukt en gebeeldhouwd fries met onder andere spaarvelden en vierpassen tussen rijkgesneden consoles. Deze consoles en een groot aantal klossen dragen een geprofileerde bakgoot met tandlijst. Het pand heeft een zadeldak gedekt met opnieuw verbeterde Hollandse pannen. De zijgevels zijn

Pagina 151 van 271


doorgemetseld en gedekt met zink. In het dak aan voor- en achterzijde een reeks (moderne) dakramen. In de rechterzijgevel op de begane grond twee nieuw ingezette deuren met bovenlicht waartussen een kleine driezijdige erker met hardstenen dorpel en geprofileerde lijst.Boven in de gevel een gedeeld venster onder rondboog met hardstenen lekdorpel. Nr. 154a wijkt qua detaillering geheel af van nr. 154b-156, hoewel enkele elementen, zoals cordonlijsten, aaneengesloten doorlopen over beide gevels. De iets wijkende gevel van nr. 154a heeft op de uiteinden een pilaster met hardstenen basement. Op de verdieping is deze uitgevoerd als blokpilaster en ter hoogte van het fries wordt deze bekroond door een kapiteel met daarop twee gebeeldhouwde consoles die een geprofileerde bakgoot met tandlijst ondersteunen. Op de begane grond een entree onder brede geprofileerde, gemetselde Tudorboog met gebeeldhouwde hardstenen aanzet – en sluistenen, de laatste met een diamantkop en afdeklijst. Mogelijk is dit, ook gezien het formaat, een vroegere inrijpoort. De huidige entree bestaat uit een paneeldeur met gekoppelde vensters en bovenlichten waarin een rijke glas-in-loodvulling. Het zwikveld tussen kozijnen en Tudorboog is gevuld met decoratief metselwerk tussen houten klossen, bestaande uit ruitvormig vlechtwerk en zespuntige sterren. Op de verdieping een venster onder gemetselde, geprofileerde korfboog met gebeeldhouwde hardstenen aanzet- en sluitstenen. Hierin een T-venster met hardstenen lekdorpel die is doorgezet als speklaag. Tussen de speklaag en de cordonlijst decoratief metselwerk met gekleurde bakstenen. Het zwikveld is evenals op de begane grond gevuld met decoratief metselwerk. Aan de bovenzijde heeft nr. 154a een deels gemetseld, deels gestuukt fries met spaarvelden. In het middelste veld een gevelsteen met het opschrift ‘1888’. Hierboven een geprofileerde bakgoot met tandlijst. Het aangrenzende pand nr. 154a wijkt ook in de plattegrond geheel af van nr. 154b-156. Is nr. 154b156 gebouwd als een rechthoekig pand, nr. 154a bestaat in feite uit twee achter elkaar geplaatste ‘torens’ onder samengesteld dak die onderling zijn verbonden door een smallere tussenbouw. Aan de achterzijde heeft de ‘toren’ aan de straatzijde een kleine eenlaagse uitbouw onder plat dak met een entree. Beide ‘torens’ zijn tweelaags en geheel opgetrokken in baksteen, met aan de straatzijde een betere kwaliteit baksteen dan in de zijgevels. De ‘torens’ zijn verbonden door een tweelaagse tussenbouw die aanzienlijk smaller is. De zijgevels van beide torens en de achtergevel van de toren aan de straat zijn blind, in de tussenbouw bevindt zich op de verdieping een dubbel (?) venster onder korfboog (?) met een gietijzeren (?) kozijn. In de voorgevel van de achterste toren een kozijn met schuifvenster onder getoogde strek met in de zwik decoratief metselwerk. In het bovenlicht een glasin-loodvulling. In de achtergevel op de verdieping een groot venster. Nr. 154a heeft een eenvoudig boeiboord waarboven een ongebruikelijk samengesteld dak dat samenhangt met de plattegrond. Beide ‘torens’ hebben een geknikt schilddak met een geprofileerde lijst op de knik, de tussenbouw heeft een lessenaardak met een uitspringend loden of zinken dakvenster in een klassieke vormgeving. De daken zijn gedekt met afgeschuinde leien in Maasdekking, in de dakschilden enkele dakramen. Op de achterzijde is een kleine dakkapel aangebracht.

Pagina 152 van 271


In 1995 werd op de de achterkant van het dak van nr 154a-156 over de gehele breedte een dakkapel aangebracht met gebogen plat dak. Ook werd een kleine dakkapel met dakvenster gebouwd waarin een trappenhuis (?). Deze dakkapel is aan de zijden bekleed met zink en heeft een plat dak met schuin dakschild, dit laatste gedekt met pannen. Op het dak enkele dakvensters. De achtergevel van het pand is in het verleden deels gewijzigd. Oorspronkelijk had het huis slechts een kleine uitbouw achter nr. 154b-156 en een lange, smalle uitbouw onder zadeldak achter nr. 154a die, vermoedelijk in 1924, door middel van een kleine uitbouw werd verbonden met het woonhuis. Deze uitbouw onder zadeldak is nog aanwezig en heeft in de westelijke zijgevel drie vensterassen onder gemetselde rondboog. Twee ervan zijn nu gedicht, de meest rechtse heeft een dubbel venster met daarboven een halfrond stalen bovenlicht waarin een hele en twee halve cirkels. Boven de vensterassen een cordonlijst in de vorm van een rollaag uit gele bakstenen. Hierboven bevinden zich vier ovaalvormige en gewitte nissen. De bovenzijde van de gevel wordt afgesloten door een uit rode en gele baksteen gemetselde muizentand. Tegen de achtergevel van de aanbouw een kleine uitbouw onder plat dak waarboven een ongedeeld venster. Het zadeldak, met windveer, is gedekt met opnieuw verbeterde Hollandse pannen en voorzien van enkele dakramen. In 1931 werd de kleine uitbouw achter nr. 154b-156 uitgebreid met een nog bestaande tweedelige serre onder plat dak die deels werd verhoogd en voorzien van een lichtrups. In de gevel een (vernieuwde) dubbele openslaande deur met gekoppelde vensters, in het smallere deel van de serre, onder plat dak met fors overstek opklossen, een groot venster. In de zijgevel een klein venster met rolluik. In het linkerdeel van de achtergevel oorspronkelijk twee deuren onder hanekam, de linker gewijzigd in een schuifvenster, de rechter nu uitgevoerd als T-venster. Rechts daarvan een deels beglaasde deur met bovenlicht en gekoppeld venster. De rechte topgevel die vroeger boven deze deur zat, is bij de bouw van de langgerekte dakkapel verdwenen. In het rechterdeel van de gevel vier gekoppelde vensters. Langs de bovenzijde van de gevel een gestuukt fries.

Waardering Het pand is van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de geleding en ornamentiek in de voorgevel. Het object is ook van belang vanwege de gaafheid van het gebouw. Het pand is een belangrijk representant van de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw als zijnde het woonhuis van een van de toonaangevende fabrikantengeslachten in dit deel van Tilburg.. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 142-156) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg20.

20


Pagina 153 van 271


Pagina 154 van 271



Pagina 155 van 271



Fig. 3: Korvelseweg 154a-156, detail van de entree van nr. 154a (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 156 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 154a-156, detailopname (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 157 van 271


Fig. 5: Korvelseweg 154a, detail (foto Stichting Straat)

Pagina 158 van 271


Fig. 6: Korvelseweg 154a, detail (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 159 van 271


Fig. 7: Korvelseweg 154-156, achtergevel (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 160 van 271


Fig. 8: Korvelseweg 154-156, uitbouw aan achterzijde (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 161 van 271


Fig. 9: de achtergevel van het pand, met rode stip (bron: www.bing.com/maps/ )


Pagina 162 van 271


Korvelseweg 155-157 Bouwjaar ca. 1900-1905 Architect

onbekend

Opdrachtgever J. Smarius, zadelmaker (?) Typologie

dubbel woonhuis

Inleiding De exacte bouwdatum van het dubbele woonhuis is niet bekend, maar waarschijnlijk dateert het uit 1905 toen in de Tilburgsche Courant een advertentie verscheen van de ‘Zadelmakerij en Stoffeerderij’ van J. Smarius op dit adres, met het bijschrift ‘geopend’. In het linkerpand bevond zich van oudsher een ruimte die werd aangeduid als ‘winkel’. Belangrijke wijzigingen: uit de gegevens in het bouwarchief blijkt dat de belangrijkste verbouwing plaatsvond in 1979. Toen werd het interieur gewijzigd, kreeg de voorgevel de drie huidige Vlaamse gevels en werd de verdieping op de achtergevel voorzien van een gepotdekselde betimmering. De eenlaagse uitbouw aan de achterzijde werd geheel vernieuwd. Op het achtererf werd in 1921 een bedrijfspand (timmerbedrijf) gebouwd voor de weduwe H. v.d. Weegen, dat later deels werd vervangen door het huidige nog bestaande tweelaagse bedrijfsgebouw onder plat dak.

Beschrijving Vrijstaand eenlaags dubbel woonhuis/winkelhuis op parallellogramvormige plattegrond onder samengesteld dak. De reden dat het pand een scheve plattegrond heeft, is mogelijk het gevolg van de perceelsrichting die haaks ligt op de achterliggende rooilijn van het Capucijnenklooster (18801882) dat achter het pand staat. Het pand is opgetrokken in baksteen met in de voorgevel knipvoegen en een ruime toepassing van hardstenen elementen met invloed van de neorenaissance. De voorgevel heeft een min of meer symmetrische indeling met vier vensterassen, bestaande uit een schuifvenster, paneeldeur met bovenlicht, een breed driedelig schuifvenster, wederom een paneeldeur met bovenlicht en tenslotte weer een driedelig schuifvenster. Boven de vensterassen rijkgedecoreerde korfbogen en, bij het centrale driedelige venster, een liggende ellipsboog. Aangezien boven het rechtse driedelige venster ook een smalle korfboog zit, was dit vermoedelijk een smal venster dat later is verbreed tot het huidige. De bogen bestaan uit verschillende kleuren bakstenen (rood, blauwgrijs, geel) met hardstenen aanzet- en sluitstenen, respectievelijk voorzien van diamantkoppen en van een floraal motief onder tympaan. De zwikken tussen boog en venster zijn gevuld met decoratief metselwerk

Pagina 163 van 271


(rood, geel). De vensters zijn voorzien van hardstenen lekdorpels die aansluiten bij de hoge gecementeerde plint. De voorgevel heeft langs de bovenzijde een gemetseld fries met gekleurde bakstenen en een geprofileerde bakgoot die wordt onderbroken door drie kleine Vlaamse gevels met een openslaand venster (1979). Naast de linkerdeur een schoenschraper. De doorgemetselde zijgevels, voorzien van rollagen, zijn blind en hebben een gecementeerde plint en enkele eenvoudige steekankers. De zijgevel is opgetrokken in een mindere kwaliteit baksteen dan de voorgevel wat goed is te zien bij de bouwnaad van de twee delen in de zijgevel. Het pand heeft een samengesteld dak met aan de voorzijde een manasardekap, gedekt met leien in Maasdekking en daarboven met opnieuw verbeterde Oudhollandse pannen. De dakschilden zijn gescheiden door een geprofileerde lijst. Aan de achterzijde heeft het pand een enkelvoudig hellend dakschild, een combinatie die in Tilburg vaak voorkwam. Volgens tekeningen in het bouwarchief heeft nr. 157 aan de achterzijde een later aangebracht groot venster en een serre, nr. 155 heeft in de achtergevel een deels beglaasde deur. Op de verdieping hebben de panden een gepotdekselde verdieping (1979) met drie identieke vensters. Achter de panden volgens gegevens uit het bouwarchief een eenlaagse uitbouw onder plat dak uit 1979. In de oostelijke zijgevel van de uitbouw een deels beglaasde deur, een venster en twee kleine ramen, in de westelijke zijgevel drie vensters en een deels beglaasde deur.

Waardering De panden zijn van belang vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de geleding en ornamentiek in de voorgevel. Het object is ook van belang vanwege de gaafheid van het gebouw. Het pand is representant van de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste. De panden zijn onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 155-157) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg21.

21


Pagina 164 van 271




Pagina 165 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 155-157, detail (foto Stichting Straat)

Pagina 166 van 271


Fig. 4: de achtergevel van het pand met op het achterterrein het bedrijfspand onder plat dak (bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 167 van 271



Pagina 168 van 271


Korvelseweg 158 Bouwjaar onbekend, circa 1900 Architect

onbekend

Opdrachtgever onbekend, maar hoogstwaarschijnlijk H.E.A.L.M. van Dooren die vanaf 1900 op dit adres stond ingeschreven Typologie

herenhuis

Inleiding Het pand werd vermoedelijk gebouwd rond 1900. Vanaf die datum staat op dit adres wollenstoffenfabrikant H.E.A.L.M. van Dooren ingeschreven als bewoner. Van Dooren behoorde tot de bekende Tilburgse fabrikantenfamilie die onder andere een grote textielfabriek bezat op Korvel. Belangrijkste wijzigingen: in 1916 bouwde architect Jan van der Valk tegen de rechterzijgevel voor Van Dooren een remise (koetshuis). Deze werd later dichtgebouwd en van een andere topgevel voorzien (nu de entree tot de nrs. 158-8 t/m 158-16). In 1982 werd het woonhuis intern verbouwd tot een aantal zelfstandige wooneenheden (nrs. 158-1 t/m 158-7).

Beschrijving Het tweelaagse herenhuis is geheel opgetrokken in baksteen en voorzien van decoratieve elementen in (gekleurde) baksteen en hardsteen. De gevel is voorzien van een hardstenen plint en dito cordonlijsten die deels aansluiten bij de lekdorpels van de vensters. Tussen de twee verdiepingen een brede, geprofileerde cordonlijst. Op de hoeken van de voorgevel en van de middenrisaliet een reeks hardstenen diamantkoppen. Het pand heeft een symmetrische gevelindeling met vijf vensterassen met in het midden een risaliet. In de risaliet op de begane grond een terugliggende entree waarboven een hardstenen balkon op forse rijkgesneden hardstenen consoles. Boven de vensterassen een segmentboog in gekleurde en geprofileerde bakstenen, met hardstenen aanzet- en sluitstenen, de laatste voorzien van een diamantkop. Boven de entree heeft een gemetselde en geprofileerde rondboog. De ramen zijn voorzien van schuifvensters met op de begane grond een eenvoudige rode glas-in-loodvulling in de getoogde bovenlichten. De entree heeft een paneeldeur met smalle gekoppelde vensters en een rondbogig bovenlicht. Boven de entree een geheel in hardsteen uitgevoerd balkon op forse gebeeldhouwde consoles. Aan de bovenzijde van de voorgevel een gemetseld fries met daarin ruitvormige hardstenen elementen en gebeeldhouwde consoles die de (vernieuwde) geprofileerde bakgoot ondersteunen. Het geheel tussen geprofileerde hardstenen lijsten. Het pand heeft een kleine Vlaamse gevel met

Pagina 169 van 271


hardstenen klauwstukken en afdeklijsten. In de gevel hiervan een klein getoogd schuifvenster onder segmentboog met hardstenen aanzet- en sluitstenen. In de top een gesmeed sieranker. Tegen de rechterzijgevel van het herenhuis staat het in 1916 gebouwde maar later gewijzigde koetshuis. Op de begane grond een voormalige inrijpoort onder grote segmentboog met hardstenen aanzetstenen. Op de verdieping een deels uitgemetselde tweezijdige erker op hardstenen voet met glas-in-loodvulling in de bovenlichten en aan de bovenzijde afgesloten door een geprofileerde lijst. Deze aanbouw onder plat dak is boven recht afgesloten en voorzien van opengewerkt decoratief metselwerk met een hardstenen afdeklijst. De entreepartij is geheel vernieuwd (1983). Links van de erker een waarschijnlijk oorspronkelijke zinken overstort. In de achtergevel van dit koetshuis volgens de luchtfoto een reeks vensters, op de begane grond een entree (?). De linkerzijgevel van het pand heeft, vermoedelijk rond 1983, een nieuwe voorzetmuur gekregen waarin op de begane grond een viertal en op de verdieping twee nieuwe vensters. In de muur op beide verdiepingen een reeks eenvoudige steekankers. De achtergevel van het woonhuis heeft volgens de luchtfoto op de begane grond openslaande deuren onder een klein afdak. Op de verdieping een symmetrische indeling met vijf vensterassen onder segmentbogen waarvan het zwik is gevuld met decoratief metselwerk. In de eerste en derde van links een dubbele openslaande en beglaasde deur met bovenlicht. In de overige vensterassen een schuifvenster. Langs de bovenzijde van de gevel een gemetseld fries in de vorm van een rollaag op gemetselde consoles. In de muur enkele steekankers. Op de begane grond een eenlaagse uitbouw onder plat dak (serre?) met geprofileerd boeiboord. In de gevel een deur met gekoppelde vensters en bovenlichten. Mogelijk ook vensters in de zijgevel. Links tegen een gevel een kleine uitbouw onder steil lessenaardak (portiek?) Het woonhuis is voorzien van een geknikt schilddak met een geprofileerde lijst tussen beide dakschilden. Het dak is gedekt met grote (asbest-?) leien in Maasdekking en rondom voorzien van tuimelvensters. Op de vier hoeken een schoorsteen. Op het achtererf staat een bijgebouw onder zadeldak met een nieuwe, halfronde en beglaasde aanbouw.

Waardering Het pand is van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de geleding en ornamentiek in de voorgevel. Het object is ook van belang vanwege de gaafheid van het gebouw. Het pand is een belangrijk representant van de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw als zijnde het woonhuis van een van de toonaangevende fabrikanten in dit deel van Tilburg.

Pagina 170 van 271


Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 158-168) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg22.

22


Pagina 171 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 158-1 t/m 158-16 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 172 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 158-1 t/m 158-16 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 173 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 158-1 t/m 158-16, detail (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 174 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 158-1 t/m 158-16, detail (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 175 van 271



Pagina 176 van 271



Pagina 177 van 271



Pagina 178 van 271


Korvelseweg 160 Bouwjaar onbekend, waarschijnlijk eind 19e eeuw Architect

onbekend, mogelijk J.H. van den Abeelen23

Opdrachtgever Familie Van Roessel, brouwers op Korvel24 Typologie

herenhuis

Inleiding Het pand werd waarschijnlijk aan het einde van de 19e eeuw gebouwd voor de familie Van Roessel, eigenaars van brouwerij De Posthoorn aan het huidige Korvelplein. Architect is waarschijnlijk J.H. van den Abeelen die ook (een deel van) de brouwerij aan het Korvelplein bouwde. Belangrijkste wijzigingen: in het bouwdossier bevindt zich een uitgebreide aanvraag van W. Boumans voor het verbouwen van het woonhuis tot een fijnwasserij. De begane grond en de achterbouw werden hierbij ingericht als ‘bedrijfsruimte’. In 1969 kreeg W. Boumans vergunning ‘de woning met wasserij’ te veranderen in een winkelhuis. Hierbij zou niet alleen de indeling, maar ook de gehele onderpui ingrijpend worden gewijzigd. Om onduidelijke redenen is dit niet doorgevoerd en bleef de gevel gespaard.

Beschrijving Het tweelaagse herenhuis is geheel opgetrokken in baksteen en voorzien van een dwarsgeplaatse mansardekap. De voorgevel heeft een symmetrische gevelindeling met drie vensterassen. In het rechterdeel van de gevel een risaliet met op de begane grond de entree. De linkerkant van de gevel is voorzien van een liseen waarin de hardstenen lijsten van de voorgevel doorlopen. In de voorgevel een rijke toepassing van decoratieve elementen in (gekleurde) baksteen en hardsteen. De gevel is voorzien van een hardstenen plint en cordonlijsten die deels aansluiten bij de lekdorpels van de vensters. Tussen de verdiepingen een brede cordonlijst van bakstenen met geprofileerde hardstenen randen. De vensterassen hebben alle een geprofileerde omlijsting van profiel bakstenen en een segmentboog met hardstenen aanzet- en sluitstenen, de laatste voorzien van een diamantkop. De verdiept gelegen zwikken boven de vensters zijn gevuld met ruitvormig, decoratief metselwerk. Op de begane grond twee schuifvensters, op de verdieping drie T-vensters, alle met bovenlichten voorzien van een glas23

Stichting Straat

24

Idem.

Pagina 179 van 271


in-loodvulling. In de risaliet de entree bestaande uit een paneeldeur met onder andere een tympaan gedragen door pilasters met trigliefen en een licht met siersmeedwerk. Hierboven een bovenlicht met glas-in-loodvulling. De voorgevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een gemetseld fries waarvan de aanzetten beginnen op hardstenen consoles tussen de vensters op de eerste verdieping. In het fries door hardstenen lijsten omgeven velden met decoratief metselwerk. Op profielstenen een eenvoudige bakgoot. Het pand heeft een dwarsgeplaatste mansardekap gedekt met (nieuwe) leien in maasdekking. Aan de voorzijde twee eenvoudige moderne dakkapellen onder plat dak, de wangen bekleed met leien. De zijgevels, uitgevoerd in een mindere kwaliteit baksteen dan de voorgevel, zijn blind en hebben een zinken afdekking. Aan de achterzijde volgens gegevens in het bouwarchief en een luchtfoto een serre en een langgerekte eenlaagse aanbouw onder plat dak met in de zij- en achtergevel moderne, gekoppelde vensters. Op de verdieping een schuifvenster (T-venster?) en een toegang tot het platte dak van de aanbouw dan wel een venster. Rechts daarvan een kleiner venster. Op het dak een kleine dakkapel onder plat dak. In het interieur bevinden zich nog oorspronkelijk details (zie fig. XX).

Waardering Het pand is van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de geleding en ornamentiek in de voorgevel. Het object is ook van belang vanwege de gaafheid van het gebouw. Het pand is een belangrijk representant van de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw als zijnde het woonhuis van een toonaangevende fabrikant in dit deel van Tilburg. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 158-168) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg25.

25


Pagina 180 van 271



Pagina 181 van 271


Fig. 2: de achtergevel van het pand (aangeduid met rode stip, bron: www.bing.com/maps/)


Pagina 182 van 271


Fig. 4: op het raambiljet zoals dat werd opgesteld door de Stichting Straat zijn enkele onderdelen uit het interieur afgebeeld.

Pagina 183 van 271



Pagina 184 van 271



L. Goyaerts

Opdrachtgever Mevr. Wed. Arm. Diepen Typologie

vier woonhuizen

Inleiding Het bouwblok met vier identieke woonhuizen werd gebouwd in 1906 voor de weduwe van Armand Diepen. De architect was Leo Goyaerts die onder andere ook een deel van het klooster aan de Oude Dijk ontwierp26. Belangrijke wijzigingen: in 1979 en 1989 werden de aanbouw van respectievelijk nr. 168 en nr. 166 gewijzigd. In 1986 werden in het interieur van nr. 162 de schuifdeuren tussen de kamers en suite verwijderd en werd de indeling van de uitbouw aan de achterzijde gewijzigd.

Beschrijving Bouwblok in de zuidelijk gevelwand van de Korvelseweg, bestaande uit vier identieke eenlaagse woonhuizen onder samengesteld dak. Het bouwblok heeft een rechthoekige plattegrond evenwijdig aan de straat met achter elk woonhuis een uitbouw. Het bouwblok heeft een symmetrische gevelindeling, bestaande uit een viertal vensters dat wordt afgewisseld door een dubbele entree onder topgevel. Het bouwblok is voorzien van een hardstenen plint, speklagen uit zandsteen en een gemetseld rondboogfries op hardstenen consoles onder een geprofileerde bakgoot. Aan weerszijden van vensters en entrees zijn in de muur gesmede sierankers aangebracht. De vensteropeningen hebben een getoogde strek met zandstenen aanzet- en sluitstenen, de laatste voorzien van een diamantkop. De aanzetstenen zijn door middel van een speklaag met elkaar verbonden. De vensters, met hardstenen lekdorpels, zijn schuifvensters met een getoogd bovenlicht. Oorspronkelijk had het bovenlicht een driedeling zoals nog aanwezig op nr. 164. De dubbele entree bevindt zich in een risaliet met daarin een ondiepe nis onder een segmentboog. De beide paneeldeuren in de nis hebben een recht bovenlicht onder een segmentboog. In de zwik bevindt zich decoratief metselwerk van gekleurde bakstenen. Oorspronkelijk was ook het bovenlicht gedeeld zoals bij nr. 164 nog het geval is. De paneeldeuren op nr. 162 en 164 zijn waarschijnlijk nog de oorspronkelijke, de andere twee zijn vernieuwd waarbij overigens eenzelfde vormgeving is gebruikt. Tussen de segmentbogen van de deuren en die van de ondiepe nis bevindt zich een zandstenen reliëf met gravering. 26

Volgens Stichting Straat, de handtekening op de bouwtekening is onleesbaar.

Pagina 185 van 271


Het ondiepe spaarveld met de entrees bevindt zich in een enigszins risaliserende entreepartij, bekroond door een topgevel onder dwarsgeplaatst zadeldak gedekt met gesmoorde kruispannen. De wangen van de topgevel zijn bekleed met zink. In de topgevel twee getoogde T-vensters onder een getoogde strek met zandstenen aanzet- en sluitstenen. Het bovenlicht had oorspronkelijk een driedeling (zie bij nr. 162). De topgevel, met aan de zijkant twee gebeeldhouwde hardstenen klauwstukken, wordt bekroond door een hardstenen deklijst op consoles. In de top van de gevel twee oculi met hardstenen omlijsting en een sierkanker. Aan weerszijden van de topgevel een kleine dakkapel onder plat dak met aan de voorzijde een kozijn met een geprofileerd tympaan op gesneden consoles. De wangen van de dakkapellen zijn bekleed met zink of bitumen. De oorspronkelijke vensterindeling is bij alle dakkapellen gewijzigd. Het bouwblok heeft een samengesteld dak met aan de voorzijde een mansardekap en aan de achterzijde een eenvoudig hellend dakschild, het geheel gedekt met gesmoorde kruispannen dan wel met leien in Maasdekking (168) of bitumen (162). De combinatie van deze twee dakvormen is in Tilburg overigens niet ongebruikelijk en hangt meestal samen met een doorgetrokken verdieping aan de achterzijde zoals ook hier het geval is. Aan de achterzijde zijn op het dak van 164 t/m 168 grote dakkapellen onder lessenaardak geplaatst. De indeling van de achtergevel is nog redelijk gaaf met naast de uitbouwen (volgens tekeningen in het bouwarchief) een dubbele openslaande deur. Op de verdieping een breed en smal schuifvenster met getoogd bovenlicht onder getoogde strek. Alle woonhuizen hebben een gekoppelde uitbouw onder zadeldak gedekt met pannen. Oorspronkelijk hadden de uitbouwen drie opgeklampte deuren waartussen twee vensters. De uitbouw van de nrs. 162 (1989), 166 (1989) en nr. 168 (1979) is volgens het bouwarchief gewijzigd waarbij echter de plattegrond en het zadeldak gehandhaafd bleven.

Waardering De panden zijn van belang vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de geleding en ornamentiek in de voorgevel door middel van de toepassing van verschillende materialen. Het object is ook van belang vanwege de gaafheid van het gebouw. Het pand is representant van de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste. De panden zijn onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 158-168) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘zeer hoog’ kreeg27.

27


Pagina 186 van 271



Pagina 187 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 162-168, detail van de entree (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 188 van 271



Pagina 189 van 271


Fig. 4: bouwtekening uit 1906 van de panden Korvelseweg 162-168, architect onbekend (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 190 van 271



Pagina 191 van 271


Pagina 192 van 271


Korvelseweg 184b-188c Bouwjaar 1935 Architect

H. Horsten

Opdrachtgever M. van Disseldorp, postbeambte (nr. 186) en Fr. Horsten (nr. 188) Typologie

winkelhuis en eengezinswoning

Inleiding Oorspronkelijk behoorden beide panden tot hetzelfde bouwblok waarvoor één bouwtekening werd gemaakt. Architect was H. Horsten. Om onbekende redenen werden voor het bouwblok echter twee separate bouwaanvragen ingediend (voor nr. 186 en nr. 188) waarvoor dezelfde tekening werd gebruikt, zij het dat het deel met het ‘andere’ pand hierbij werd afgedekt (zwart). De aanvragers waren M. van Disseldorp (‘winkelhuis zijnde eengezinswoning’, op nr. 186) en H. Horsten (‘eengezinswoning’, op nr. 188). Huisnummer 186 werd later gewijzigd in nr. 184. Belangrijkste wijzigingen: nr. 184 heeft nog de oorspronkelijk onderpui uit 1935, zij het met lichte wijzigingen. In 1959 werd het woonhuis op nr. 188 verbouwd tot winkelhuis voor C. Bogaers, naar plannen van Architectbureau A. van Poppel. Hierbij werd de onderpui ingrijpend gewijzigd. De huidige onderpui dateert uit 1996 toen het pand werd verbouwd tot restaurant. De uitbouwen achter de panden zijn een aantal keren gewijzigd, onder andere in 1942 (nr. 184) en in 1963 en 1995 (nr. 188).

Beschrijving Tweelaags dubbel woonwinkelhuis onder zadeldak, met aan de achterzijde twee tweelaagse uitbouwen. Het geheel is opgetrokken in baksteen met in de voorgevel opvallend langgerekte verblendstenen. De sobere voorgevel is opgetrokken in een typerende, enigszins strakke jaren 30-stijl met open voegwerk en uitkragende erkers. De verdieping wordt horizontaal geleed door speklagen in afwijkende kleuren baksteen die aansluit bij de lekdorpels van de erkers en het venster op de verdieping. Langs de bovenzijde van de gevel een eenvoudig fries uitgevoerd als rollaag in twee kleuren, met gemetselde consoles. De onderpui van beide panden is (deels) gewijzigd. De begane grond van beide panden wordt ingenomen door een winkelpui. De pui van nr. 184-184a dateert uit is dit een portiek met aansluitend etalagevensters, uitgevoerd in hout. Het basement is bezet met zwarte geglazuurde tegels, in de bovenlichten een glas-in-loodvulling in de stijl van de art deco. De tegels zijn links op de gevel tot ca. 2m doorgezet. In het portiek een tegelvloer en in de wand een natuurstenen gevelsteen met het opschrift ‘MARIJOSE 1935’. Nr. 188-188c heeft een geheel nieuwe onderpui onder luifel uit 1996.

Pagina 193 van 271


Op de verdieping twee driezijdige erkers op een betonnen voetplaat waarop een gemetseld basement en stalen kozijnen. Tussen de erkers een eenvoudig gedeeld venster met hanekam tussen zandstenen aanzetstenen. De panden hebben een bakgoot met fors overstek op gesneden consoles. Het bouwblok heeft een zadeldak met opnieuw verbeterde Hollandse pannen. Op het dak aan de straatzijde een tweetal dakkapellen onder plat dak. Aan de achterzijde op het dak een hoge dakkapel op nr. 184, op het dak van nr. 188 een langgerekte dakkapel onder plat dak. Volgens gegevens in het bouwarchief hebben beide panden op de begane grond in de achtergevel een (dubbele) deur. De tweelaagse uitbouw achter nr. 184 is waarschijnlijk nog grotendeels oorspronkelijk en voorzien van deuren en vensters. De tweelaagse uitbouw achter nr. 188 is in het verleden fors vergroot en beslaat nu bijna de gehele achtergevel.

Waardering Het pand is met name van belang vanwege de relatie met de sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. De panden zelf zijn vrij sober uitgevoerd in een stijl die typerend is voor de bouwperiode. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 184b-206b/Korvelplein 1a-1b) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg28.

28


Pagina 194 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 184b-188c (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 195 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 184b, detail (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 196 van 271




Pagina 197 van 271


Fig. 5: bouwtekening Korvelseweg 186 (nu 184b) en 188, 1935. De tekeningen bij de bouwaanvragen van nr. 184/186 en nr. 188 zijn hier samengevoegd (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 198 van 271



Pagina 199 van 271


Pagina 200 van 271



J. Th. J. Jongen

Opdrachtgever J. Th. J Jongen, aannemer Typologie

2 woonhuizen (nr. 190 en nr. 194) en een winkelhuis (nr. 192)

Inleiding Het bouwblok met twee woonhuizen en een winkelhuis werd in 1935 gebouwd door aannemer J. Th. J. Jongen die een van de woningen zelf betrok. Belangrijkste wijzigingen: deze hebben met name betrekking op het winkelhuis op nr. 192. In 1938 werd de uitbouw aan de achterzijde van nr. 192 verlengd. In 1991 werd de indeling van de begane grond gewijzigd, in 2009 gevolgd door een verbouwing aan de voor- en achtergevel met respectievelijk een grote uitbouw over de gehele gevel en een geheel nieuwe onderpui waarbij het bestaande portiek verdween.

Beschrijving Het betreft een voor Tilburg bijzonder en zeldzaam bouwblok. Het is een van de weinige voorbeelden in de stad waarbij de stijlkenmerken van de (late) Amsterdamse School vrij zuiver zijn toegepast. Tot de kenmerken van deze expressionistische school behoort onder andere het gebruik van baksteen, siermetselwerk en natuurstenen elementen waarbij de horizontale geleding werd benadrukt. , Verder zien we vaak de toepassing van dakpannen als gevelbedekking en de bouw van steile daken. Na circa 1930 versobert de stijl en worden de versieringen steeds vaker achterwege gelaten. Het pand Korvelseweg 190-194 werd in 1935 gebouwd en ontworpen door J.Th.J. Jongen, een lokale aannemer. De twee woonhuizen en het winkelhuis werden tussen twee rijzige, risaliserende bakstenen torens geplaatst met als bekroning een aan de voorzijde zeer steil, enigszins gebogen dak. De twee woonhuizen op de begane grond hebben een breed portiek met daarin twee deuren en een smal venster, het winkelhuis in het midden had een klein portiek met daarin de entree tot de winkelruimte. Dit laatste portiek is bij een recente verbouwing (2009) verdwenen. In de brede portieken een paneeldeur met smal licht die toegang geeft tot de woning en een deur (op nr. 190 met een vierdelig licht) die toegang geeft tot een gang die uitkomt op het achtererf. Tussen de deuren een smal venster boven een uitgemetselde console waarin een hardstenen brievenbus. Naast de paneeldeur een gekoppeld venster dat aansluit bij de vensterpartij in de voorgevel. Deze bestaat uit twee gekoppelde vensters waarbij het venster in de ‘toren’ is voorzien van een opvallend breed kozijn met daarin (alleen nog op nr. 190) een kleine roedeverdeling. De vensteropening op de begane grond zijn alle voorzien van een doorlopende rollaag boven het kozijn.

Pagina 201 van 271


Op de verdieping van de beide woonhuizen vier rechthoekige vensters, op nr. 190 nog met de oorspronkelijke kleine roedeverdeling. Het winkelwoonhuis in het midden heeft een groot driedelig venster. Oorspronkelijk hadden de twee buitenste ramen hiervan ook een kleine roedeverdeling maar nu zijn deze ongedeeld. De vensters zijn voorzien van houten lekdorpels. Langs de bovenzijde van de voorgevel een rollaag waarboven een bakgoot met fors overstek. Het bouwblok heeft een plat dak met aan de voor- en achterzijde een steil dakschild. Het dakschild aan de voorzijde is licht gebogen, loopt iets door boven het platte dak en is geheel gedekt met zwarte en enkele rode verbeterde Oudhollandse pannen. Aan de voorzijde heeft het dakschild een drietal dubbele dakramen met, uitgezonderd op nr. 194, een kleine roedeverdeling. Het dakschild aan de achterzijde is gedekt met rode tuile-du-nordpannen. De torens op de uiteinde van het pand zijn voorzien van een smalle nis tussen uitkragende hardstenen blokken. De top van de torens is getrapt en bestaat boven de dakrand uit twee haaks op elkaar staande muren. Oorspronkelijk waren de drie panden aan de achterzijde voorzien van een eenlaagse uitbouw onder plat dak. In de achtergevel bevonden zich op de begane grond openslaande deuren met bovenlichten voorzien van een kleine roedeverdeling. Op de verdieping (dubbele) deuren met gekoppelde vensters die toegang geven tot het platte dak van de aanbouw. Nr. 194 heeft echter een driedelig venster. In het dakschild drie (oorspronkelijke) dakkapellen onder plat dak en een tweetal smalle, hoge dakkapellen met (vlucht-)deuren die leiden naar een stalen trap. Uitgaande van de beschikbare bouwtekeningen en luchtfoto’s is de indeling van de verdieping aan de achterzijde nog grotendeels ongewijzigd. Nr. 190 heeft een dubbele en enkele openslaande deur met gekoppelde vensters. Nr. 192 heeft twee deuren met gekoppelde vensters waartussen een klein, dubbel venster. Nr. 194 heeft vermoedelijk nog steeds een groot driedelig venster maar dit is ook op de luchtfoto niet zichtbaar. De panden hebben alle drie een uitbouw onder plat dak. De uitbouw van nr. 192 is in het verleden deels verhoogd en later verbreed over de gehele gevel.

Waardering De panden zijn van belang vanwege een voor Tilburg bijzondere uitdrukking van een typologische ontwikkeling als representant van de Amsterdamse School. Daarmee is het ook van belang voor het oeuvre van de architect J.Th.J. Jongen. Het object is verder ook van belang vanwege de relatieve gaafheid van het gebouw. Het pand is verder een belangrijke representant van de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 184b-206b/Korvelplein 1a-1b) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg29.

29


Pagina 202 van 271



Pagina 203 van 271



Pagina 204 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 190-194, detail van de verdieping van nr. 190 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 205 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 190-194, detail van de begane grond nr. 190 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 206 van 271


Fig. 5: Korvelseweg 190-194, detail van de verdieping (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 207 van 271


Fig. 6: Korvelseweg 190-194, de gevelsteen in het portiek van nr. 190 (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 208 van 271


Fig. 7: Korvelseweg 190-194, achtergevel (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 209 van 271


Fig. 8: de achtergevel van het pand Korvelseweg 190-194 (aangeduid met rode stip, bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 210 van 271


Fig. 9: de achtergevel van het pand Korvelseweg 190-194 (aangeduid met rode stip, bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 211 van 271


Fig. 10: bouwtekening van Korvelseweg 190-194, architect J.Th.J. Jongen, 1935, daaronder een uitvergroot detail van de dwarsdoorsnede (bron: bouwarchief gemeente Tilburg)

Pagina 212 van 271



Pagina 213 van 271


Pagina 214 van 271



onbekend, maar hoogstwaarschijnlijk J.Th.J. Jongen die zelf aannemer was

Opdrachtgever J.Th.J. Jongen, aannemer Typologie

woonhuis met ‘timmerwinkel’

Inleiding Het pand werd in 1907 gebouwd voor J.Th.J. Jongen die later in 1935 het naastgelegen opmerkelijke bouwblok nrs. 190-194 zou bouwen. Hoewel daarvoor geen bron is gevonden, lijkt het aannemelijk dat het ontwerp afkomstig is van J.Th.J. Jongen die zelf aannemer/architect was. Ook het handschrift lijkt op dat van Jongen. Belangrijkste wijzigingen: in 1916 wordt een gebouw opgericht om te worden gebruikt als ‘timmerwinkel’. Hoewel op de beschikbare bouwtekeningen niet aangegeven, betreft het hoogstwaarschijnlijk een niet meer bestaande toevoeging onder zadeldak achter de eenlaagse, deels tweelaagse aanbouw. Later wordt deze werkplaats nog verder uitgebreid. In 1962 wordt het pand aangeduid als ‘woning met kantoor’ en wordt de bestaande langgerekte aanbouw verbouwd en verhoogd met een verdieping.

Beschrijving Het betreft een traditioneel vormgegeven, in baksteen opgetrokken eenlaags woonhuis met links in de gevel een inrijpoort, het geheel onder samengesteld dak en met een tweelaagse uitbouw aan de achterzijde. Het pand bevindt zich in de zuidelijke gevelwand van de Korvelseweg, nabij de kruising met de Diepenstraat. De voorgevel is voorzien van vier vensterassen onder segmentboog met hardstenen aanzet- en sluitstenen waarbij de laatste steeds is voorzien van een bossage. Over de gevel lopen (geschilderde) hardstenen speklagen en de lekdorpels van de vensters zijn onderling verbonden door een hardstenen cordonlijst. Het pand is voorzien van een (vernieuwde) natuurstenen plint. Tussen de traveen zijn sierankers aangebracht. Aan de bovenzijde van de voorgevel is een gecementeerd fries aangebracht tussen horizontale tandlijsten. Het gecementeerde veld was mogelijk bedoeld voor een opschrift. Daarboven een geprofileerde bakgoot. De dieper gelegen entree rechts in de gevel heeft een deels beglaasde paneeldeur waarboven een getoogd bovenlicht dat, evenals de andere bovenlichten, is voorzien van de oorspronkelijke glas-inloodvulling. Deze bestaat uit florale motieven en witte waterlelies waarvan de stijl herinnert aan de Jugendstil. In de entree een hardstenen vloerplaat en links van de deur in de gevel een geglazuurde aardewerk brievenbus. In de ramen zijn schuifvensters geplaatst.

Pagina 215 van 271


Links in de gevel een dubbele, deels opgeklampte inrijpoort met dubbel getralied bovenlicht onder segmentboog. De inrijpoort gaf vroeger toegang tot het achtererf waar een bedrijf (‘timmerwinkel’) was gevestigd. Het pand heeft een samengesteld dak met aan de voorzijde een mansardedak en aan de achterzijde een hellend dakschild, een overigens in Tilburg veel gebruikte combinatie. Het onderste dakschild aan de voorzijde is gedekt met bitumen, het bovenste dakschild met kruispannen. Het pand heeft aan de voorzijde drie dakkapellen onder plat dak, waarvan de wangen bekleed met zink. Aan de voorzijde hebben de dakkapellen een fronton op pilasters en een gedeeld venster. Uitgaande van de beschikbare bouwtekeningen en luchtfoto’s heeft het pand aan de achterzijde op de begane grond een groot venster met driedelig bovenlicht en op de verdieping een kruisvenster en een driedelig venster. Aan het huis een tweelaagse uitbouw (gebouwd in 1907) onder plat dak die in 1962 werd verbouwd waarbij ook een verdieping werd toegevoegd. In de oostelijke zijgevel op de verdieping drie gekoppelde vensters, op de begane grond een driedelig venster, deur met bovenlicht en een kleiner venster met dubbel bovenlicht. Achter het huis staat ook een kleine serre onder plat dak.

Waardering Het pand is van belang vanwege de bijzondere uitdrukking van een sociaaleconomische ontwikkeling als woonhui s met bedrijf (inrijpoort) dat ook van belang is vanwege de relatie met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is, op enkele wijzigingen na, gaaf bewaard gebleven. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 184b-206b/Korvelplein 1a-1b) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg30.

30


Pagina 216 van 271



Pagina 217 van 271


Fig.2: Korvelseweg 198, detail bovenlicht met glas-in-lood (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 218 van 271


Fig. 3: de achtergevel van het pand (aangeduid met rode stip, bron: www.bing.com/maps/)

Pagina 219 van 271


Fig. 4: bouwtekening van het pand uit 1907, hoogstwaarschijnlijk door J.Th.J. Jongen (bron: bouwarchief gemeente Tilburg)

Pagina 220 van 271


Fig. 5: bouwtekening uit 1962 betreffende de verbouwing van de bestaande uitbouw uit 1907 die toen werd verhoogd met een verdieping.

Pagina 221 van 271



Pagina 222 van 271


Korvelseweg 198 200 Bouwjaar onbekend, ca. 1890-1900 Architect

onbekend


woonhuis

Inleiding Op een bouwtekening uit 1952, betreffende een ingrijpende verbouwing van het toenmalige pand, is ook de toenmalige ‘bestaande toestand’ afgebeeld. Uit de tekening blijkt dat het oorspronkelijk een eenlaags pand onder mansardedak was met een rijk gedecoreerde topgevel. De huidige indeling van de begane grond is nog het restant van deze oorspronkelijke bouwfase. De opdrachtgever als ook de bouwdatum van dit woonhuis zijn beide onbekend. Op dit adres stond vanaf 1879 ‘bakker Smulders’ ingeschreven. Belangrijkste wijzigingen: in 1946 wordt de winkelruimte in opdracht van C. Bogaers vergroot door het erbij betrekken van een woonkamer. De bovenverdieping met mansardedak blijft vooralsnog ongemoeid. In 1952 wordt opnieuw een bouwvergunning verleend aan C. Bogaers, maar dit keer voor een ingrijpende verbouwing waarbij het pand zijn huidige aanzien krijgt. Het betreft volgens de bouwvergunning het vergroten van de winkelruimte, het veranderen van de keuken in een magazijn, het aanbouwen van een trappenhuis en kantoor, het hoger optrekken van de gevels en het wijzigen van de indeling. In 1970 wordt een aanvraag ingediend voor het verbouwen van een woning en winkel met magazijnen aan de Korvelseweg 198 en 200 tot één winkelhuis waarbij ook een nieuwe pui zou worden geplaatst. Blijkbaar is deze verbouwing echter nooit daadwerkelijk uitgevoerd. Het huidige pand is geheel geelwit geschilderd.

Beschrijving Het tweelaagse pand onder zadeldak maakt deel uit van de zuidelijke gevelwand van de Korvelseweg, ter hoogte van de aansluiting met de Diepenstraat. De geelgeschilderde voorgevel heeft op de begane grond drie vensters met getoogd bovenlicht onder een segmentboog met een omlijsting. De vensters hebben tweeledige ramen met een getoogd bovenlicht gevuld met eenvoudig glas-in-lood. In de tweede travee een geheel beglaasde deur met getoogd bovenlicht. Het meest rechtse venster was oorspronkelijk een deur/poort. De vensters hebben hardstenen lekdorpels die onderling zijn verbonden door een cordonlijst. Het pand heeft een geprofileerde plint. De onderpui is

Pagina 223 van 271


het laatste restant van het oorspronkelijke eenlaagse pand. Rechts naast de deur een rood geglazuurde brievenbus in art decostijl. Op de verdieping drie rechthoekige vensters met een driedelige raamindeling met kleine roedeverdeling. De vensters hebben lekdorpels van geglazuurde tegels. De gevel wordt bekroond door een halfronde zinken bakgoot met op de uiteinden van de gevel kleine uitkragende gemetselde consoles. De huidige gevel kwam tot stand bij een verbouwing in 1952. Het pand heeft een plat dak met schuine dakschilden, gedekt met gesmoorde tuile-du-nordpannen. Op de linkerzijgevel liggen gevelpannen. Oorspronkelijk stond achter het huis een aanbouw onder zadeldak (‘werkplaats’), die in 1952 werd vervangen door de nog bestaande zeer grote uitbouw onder plat dak. Volgens de beschikbare gegevens bevinden zich in de achtergevel op de verdieping een kruisvenster, een deels beglaasde deur en een driedelig venster.

Waardering Het pand is van belang vanwege de relatie met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 184b-206b/Korvelplein 1a-1b) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg31.

31


Pagina 224 van 271



Pagina 225 van 271


Fig. 2: de achtergevel van het pand Korvelseweg 200 (aangeduid met rode stip, bron: www.bing.com/maps/ )

Pagina 226 van 271


Fig. 3: bouwtekening van de verbouwing van Korvelseweg 200 uit 1952, met linksboven een tekening van de ‘bestaande toestand’ (bron: bouwarchief gemeente Tilburg)

Fig. 4: detail uit de bouwtekening van Korvelseweg 200, betreffende de verbouwing uit 1952, met de bestaande toestand (bron: bouwarchief gemeente Tilburg)

Pagina 227 van 271


Fig. 5: bouwtekening van Korvelseweg 200, betreffende de verbouwing uit 1952(bron: bouwarchief gemeente Tilburg)

Pagina 228 van 271



Pagina 229 van 271


Pagina 230 van 271


Korvelseweg 202-202a Bouwjaar 1926 Architect

C. Panis

Opdrachtgever

A. Trimbach

Typologie

tweelaags woonhuis

Inleiding Volgens de raamposter van de Stichting Straat werd het tweelaagse pand gebouwd in 1926 voor A. Trimbach. Architect was C. Panis die onder andere ook het raadhuis van de (nieuwe) gemeente Berkel-Enschot ontwierp32. Belangrijkste wijzigingen: in 1958 werden voor dit pand twee bouwvergunningen verleend: in juni door P. van Os en in oktober door B. van Os. In beide ontwerpen werd de onderpui geheel gewijzigd en zou de kleine topgevel op de verdieping verdwijnen. Uiteindelijk blijkt alleen de onderpui te zijn gewijzigd. Op de begane grond verdwenen de woonkamers ten gunste van een winkelruimte. Architect was in beide gevallen A. van Poppel. De huidige pui ontstond in de jaren tachtig van de twintigste eeuw. Na 1958 werd ook de aanbouw aan de achterzijde met enige regelmaat verbouwd.

Beschrijving Oorspronkelijk was dit een tweelaags woonhuis, geheel opgetrokken in baksteen onder een plat dak met schuine dakschilden. Het pand heeft op de verdieping nog enkele oorspronkelijke elementen van de art deco. Het pand is nu geheel donkergrijs geschilderd. De onderpui, met portiek, is geheel beglaasd met een kozijn met kleine roedeverdeling waarboven een luifel. De voorgevel heeft op de verdieping een risaliet met twee rechthoekige vensters in trapeziumvormige spaarvelden. De risaliet wordt bekroond door een kleine topgevel waarin een klein vierkant openslaand venster. Rechts van de risaliet twee vensters als links. De gevel wordt afgesloten door een rechte bakgoot, het dakschild is gedekt met rode tuile-du-nordpannen. Op het dakschild een langgerekte (oorspronkelijke) dakkapel onder plat dak met een dubbel venster. Aan de achterzijde is het dakschild ook gedekt met rode pannen en voorzien van een dakkapel onder plat dak met dubbel venster. Volgens de beschikbare bouwtekeningen en luchtfoto’s heeft het pand op de verdieping een dubbel venster of openslaande deuren en een deels beglaasde deur. Het pand heeft aan de achterzijde een uitbouw onder plat dak die diverse malen is gewijzigd. Waardering

32

Stichting Straat

Pagina 231 van 271


Het pand is van belang vanwege de relatie met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 184b-206b/Korvelplein 1a-1b) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg33.

33


Pagina 232 van 271



Pagina 233 van 271



Pagina 234 van 271


Fig. 3: bouwtekening uit 1958 door architect A. van Poppel, met daaronder een detail van de oorspronkelijke situatie (bron: bouwarchief Gemeente Tilburg)

Pagina 235 van 271



Pagina 236 van 271


Korvelseweg 204 Bouwjaar

1926

Architect

C. Panis

Opdrachtgever

H. Smits, gemeenteambtenaar

Typologie

tweelaags woonhuis

Inleiding Het woonhuis werd in 1926 gebouwd door C. Panis, voor de heer H. Smits. Ook in de bouwtekening is de invloed van de art deco duidelijk zichtbaar. Voor zover bekend zijn er geen grote wijzigingen aan het pand doorgevoerd. Daarmee is het een van de weinige, nog geheel oorspronkelijke panden aan de Korvelseweg. In 1978 werd op het achterterrein een garage gebouwd.

Beschrijving Tweelaags woonhuis onder plat dak met schuine dakschilden en aan de achterzijde voorzien van een ondiepe aanbouw onder plat dak. Het pand heeft een symmetrisch ingedeelde voorgevel met links een risaliet bekroond door een topgevel. Door de toepassing van lisenen waartussen spaarvelden wordt de risaliet sterk verticaal geleed. De lisenen worden onderbroken door horizontale metsellagen die deel uitmaken van een brede rollaag die doorloopt over het rechterdeel van de gevel. Ook de lekdorpels van de vensters op de verdieping zijn onderdeel van een doorlopende en gemetselde cordonlijst. De toepassing van gemetselde rollagen zien we ook elders in de gevel. Op de begane grond in de risaliet twee vensterassen met rechthoekige schuifvenster, voorzien van hardstenen lekdorpels. De lekdorpels sluiten aan bij een doorlopende rollaag. Tussen de vensters een aardewerk reliëf met een voorstelling van Maria met Kind. De entree, met een deels beglaasde en van traliewerk voorzien (vernieuwde) paneeldeur met bovenlicht, bevindt zich in een trapsgewijs verdiepende nis. Links naast de deur een hardstenen brievenbus. In het rechterdeel van de gevel een (vernieuwde) opgeklampte deur met bovenlicht die toegang geeft tot een gang die naar het achtererf leidt. Op de verdieping vier T-vensters met bakstenen lekdorpels, waarvan twee in de risaliet. Boven deze twee vensters een gemetseld reliëf waarin een console dat de vensterbank van het tweeledige venster in de topgevel ondersteunt. Onder het console, tussen de twee vensters, decoratief metselwerk. In de top decoratief kruisvormig metselwerk. Boven de twee vensters rechts in de gevel een rechte strek. De topgevel wordt afgesloten door een rollaag waarop gevelpannen. In het rechterdeel wordt de gevel afgesloten door een gemetseld fries in de vorm van een brede rollaag waarboven een geprofileerde bakgoot op klossen. Op het dak rode tuile-du-nordpannen en een

Pagina 237 van 271


kleine originele dakkapel met dubbel venster onder plat dak. De dakkapel heeft een tympaanvormige, geprofileerde lijst. Het pand heeft aan de achterzijde een schuin dakschild gedekt met rode tuile-du-nordpannen en voorzien van een enkel en een dubbel dakvenster. Op de verdieping een deels beglaasde deur en twee gekoppelde vensters, links in de gevel een klein dubbel venster.Volgens de beschikbare gegevens heeft het pand op de begane grond een eenlaagse uitbouw onder plat dak met twee lichtrupsen tegen de gevel.

Waardering Het pand is van belang vanwege de toegepaste ornamentiek door de architect. Het pand is ook gaaf bewaard gebleven. Het object is verder van belang vanwege de relatie met de sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 184b206b/Korvelplein 1a-1b) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg34.

34


Pagina 238 van 271



Pagina 239 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 204, achtergevel (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 240 van 271


Fig. 3: bouwtekening door architect C. Panis voor het woonhuis op Korvelseweg 204, gedateerd 1926, met daaronder een detail uit de tekening (bron: bouwarchief Gemeente Tilburg)

Pagina 241 van 271



Pagina 242 van 271



Pagina 243 van 271


Pagina 244 van 271



Onbekend

Opdrachtgever Alph. Prince, winkelier Typologie

dubbel woonhuis en winkelwoonhuis (resp. nr. 205 en nr. 207)

Inleiding Het tweelaagse dubbele woon(-winkel)huis werd in 1913 gebouwd voor de winkelier Alph. Prince. Nr. 205 werd een woonhuis, nr. 207 een woonwinkelhuis met op de begane grond een winkel met portiek. Belangrijkste wijzigingen: in 1941 wordt met betrekking tot nr. 207 aan F. Horsten vergunning verleend voor het veranderen van het woonwinkelhuis in een ‘eengezinswoning’. In 1953 wordt deze verbouwing op verzoek van J. Jansen, winkelier, weer ongedaan gemaakt en wordt nr. 207 weer een winkelhuis. Hiervoor wordt de indeling van de vensterpartij op de begane grond deels gewijzigd. De driedeling in het onderste deel van het venster verdwijnt en het pand krijgt een nieuwe deur. Met deze verbouwing krijgt de voorgevel van nr. 207 zijn huidige aanzien. De onderpui van nr. 205 werd in 1997 gerestaureerd naar de oorspronkelijke plannen uit 1913. Onlangs is de gevel van nr. 207 geheel opgeknapt.

Beschrijving Het betreft een in baksteen opgetrokken dubbel tweelaags woon(-winkel)huis op bijna vierkante plattegrond met aan de achterzijde een tweedelige uitbouw. De verdieping van beide panden heeft een symmetrische en gespiegelde indeling, de indeling van de begane grond is verschillend. De onderpui van nr. 205 kreeg zijn huidige vorm in 1997 toen deze werd gerestaureerd naar de oorspronkelijke bouwplannen uit 1913. We zien een paneeldeur, met klein rechthoekig licht, en een bovenlicht onder een hardstenen latei op consoles. Het bovenlicht zwenkt in, aansluitend bij de consoles. Boven dit alles een gedeeld venster met hardstenen middenstijl, geplaatst onder een hanekam. De vensterpartij rechts van de deur heeft een getrapte driedeling met bovenlichten met kleine roedeverdeling. Het venster is voorzien van een hardstenen lekdorpel en een hanekam. Nr. 205 heeft een hardstenen plint. Nr. 207 heeft over de gehele breedte een (deels oorspronkelijke) winkelpui met rechts de entree. De pui heeft de vorm van een pilastergestel met twee hardstenen basementen waarop houten pilasters met decoratief houtsnijwerk. De pilasters dragen een houten (?) latei met eenvoudig houtsnijwerk (zaagtand). De vensterindeling betstaat uit een groot ongedeeld venster waarboven een vierdelig bovenlicht met kleine roedeverdeling. Onder het grote venster een hardstenen plint.

Pagina 245 van 271


Beide panden hebben op de verdieping een ondiepe, rechthoekige erker op een hardstenen voet en onder zadeldak. De erker is aan drie zijden beglaasd met gekoppelde vensters. In de topgevel van de erker, die door de bakgoot steekt, bevindt zich een rondboogvenster met roedeverdeling onder een gemetselde rondboog en met een hardstenen lekdorpel. De voorzijde van het zadeldak van de dakkapellen, met een geprofileerde windveer, refereert aan een gebroken fronton doordat de geprofileerde bakgoot waarop de windveer aansluit, wordt onderbroken door het rondboogvenster. Tussen de erkers twee schuifvensters met bovenlichten waarin een kleine roedeverdeling. De vensters hebben een hardstenen lekdorpel en zijn aan de bovenzijde voorzien van een hanekam. In de gevel boven de vensters en ertussen is, overigens nauwelijks zichtbaar, vlak decoratief metselwerk aangebracht. De lekdorpels van de twee vensters zijn verbonden door middel van een koppenlaag. Onder het venster van nr. 207 bevindt zich een ongeglazuurde rode reliëftegel met een voorstelling van Maria met het Kind. De voorgevel van beide panden wordt aan de bovenzijde afgesloten door een fries met tandlijst met aansluitend de geprofileerde bakgoot. Deze sluit aan op de windveer van de dakkapellen. De twee panden hebben een opvallend, samengesteld dak. Aan de voorzijde bestaat dit uit een steil zadeldak met de nok evenwijdig aan de straat. Daarachter heeft elk van de twee panden een haaks geplaatst en gewolfd zadeldak dat in het achterste dakschild van het dak aan de voorzijde steekt. Het dak is aan de straatzijde gedekt met geglazuurde tuile-du-nordpannen, de twee achterste daken zijn waarschijnlijk ook gedekt met tuile-du-nordpannen. Nr. 205 heeft aan de straatzijde een kleine dakkapel onder lessenaardak met zinken wangen dat is voorzien van een negenruits venster. Nr. 207 heeft recent eenzelfde, zij het kleinere dakkapel gekregen. Op de beide wolfeinden aan de achterkant een dakkapel onder platdak (nr. 205) en een onder lessenaardak (nr. 207). In de achtergevel volgens de tekeningen in het bouwarchief op de verdieping vierdelige vensters, op de begane grond een deur. Tegen de achtergevel staat bij beide panden een getrapte, deels vernieuwde uitbouw onder platte daken. Op de begane grond in de zijgevels een deur en vensters. Op de tweede verdieping heeft elk der panden een toegang tot het platte dak van de onderliggende uitbouw.

Waardering De panden zijn van belang vanwege het bijzondere materiaalgebruik en de indeling van de voorgevels. Ze zijn, als voormalig winkelpand, ook verbonden met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke winkelstraat. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 205-209a dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg35.

35


Pagina 246 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 205-207 (foto Hans van Dijk, medio 2009)

Pagina 247 van 271



Pagina 248 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 205-207, detail dakkapel nr. 207 (foto Hans van Dijk, medio 2009)

Pagina 249 van 271



Pagina 250 van 271


Fig. 5: bouwtekening Korvelseweg 205-207, 1913, architect onbekend (bron: bouwarchief gemeente Tilburg).

Pagina 251 van 271



Pagina 252 van 271


Korvelseweg 206-206b – Korvelplein 1a-b Bouwjaar 1926 Architect

F. Ruts

Opdrachtgever

J.F. Struijcken en H. van Stappershoef

Typologie

Woonhuis en winkelhuis

Inleiding Het bouwblok met een woonhuis en winkelhuis werd in 1926 ontworpen door Frans Ruts, voor H. van Stappershoef en J.F. Struijcken. Het bouwblok besloeg destijds 7 percelen. Evenals bij het naastgelegen pand op nr. 204 is ook hier de invloed van de art deco duidelijk zichtbaar. Het pand heeft tegenwoordig de nummering Korvelseweg 206-206b en Korvelplein 1a-1b. Belangrijke wijzigingen: de oorspronkelijke onderpui van het winkelhuis op nr. 206b-Korvelplein 1a1b werd in 1931 vergroot door het wijzigen van een raam in een bijpassend etalagevenster. Het woonhuis op nr. 206 werd op een onbekend tijdstip veranderd in een winkelhuis. De datum van deze wijziging is weliswaar echter onbekend, maar gezien de bijna identieke stijl en vormgeving gebeurde tegelijkertijd of kort na de verbouwing van de onderpui van nr. 206b-Korvelplein 1a-1b in 1931. Voor zover bekend zijn er verder, uitgezonderd het schilderen van de gehele onderpui, geen grote wijzigingen aan de panden doorgevoerd. Daarmee is het een van de weinige, nog oorspronkelijke (winkel-) panden aan de Korvelseweg. N.B.: in het bouwarchief van de gemeente Tilburg bevindt zich in het dossier van nr. 206-208 een bouwtekening met vergunning van het pand op nr. 204. De bouwtekening van Korvelseweg 206-206b bevindt zich in het dossier van Korvelplein 1.

Beschrijving Het pand is gelegen tegenover de Diepenstraat. Het bouwblok bestond oorspronkelijk uit een tweelaags woonhuis (nr. 206) en winkelhuis (nr 206b-Korvelplein 1a-1b) maar werd later gewijzigd in twee winkelhuizen. Het is pand heeft een onregelmatige, enigszins rechthoekige plattegrond die ter plaatse de kromming van de rooilijn volgt. Beide panden hebben een groot etalagevenster tussen gemetselde lisenen waarboven een cordonlijst. Hierdoor ontstaat het karakter van een (gemetseld) pilastergestel. De onderpui is tegenwoordig echter geheel gepleisterd en witgeschilderd waardoor de detaillering minder scherp is. Blijkens foto’s in het gemeentearchief was een deel van de onderpui betegeld met zwarte geglazuurde tegels met daarboven een betonnen (?) bekroning. Na de verbouwing in 1931 bestond de onderpui van beide panden uit grote etalagevensters met een meerdelig bovenlicht voorzien van een ruitvormige glas-in-loodvulling. Nr. 206 had een entree in

Pagina 253 van 271


portiek in het linkerdeel van de gevel, met daarin een deels beglaasde (winkel-)deur. In het portiek bevindt zich ook de toegang tot de woning via een paneeldeur met getralied licht, een gekoppeld smal venster en een bovenlicht met eveneens een ruitvormige glas-in-loodvulling. Nr. 206b had soortgelijke etalagevensters met rechts, tussen twee vensters, een portiek met beglaasde winkeldeur. De raampartij wordt voortgezet in de zijgevel van het pand, inclusief de omlijsting van het venster. Boven de cordonlijst een strook gewitte bakstenen. Op de verdieping van nr. 206 een ongedeeld en dubbel venster met bovenlichten met ruitvormige glas-in-loodvulling, alle onder een rechte strek. Nr. 206b heeft een zelfde, zij het gedeeld venster en boven het portiek een driezijdige houten erker op betonnen (?) voet met bakstenen basement en brede houten bekroning. Ook de erker heeft bovenlichten met een ruitvormige glas-in-loodvulling. De gevel wordt afgesloten door een fries in de vorm van een brede rollaag onder een bakgoot met overstek, gedragen door consoles. Het pand heeft een plat dak met aan de voor- en achterzijde schuine dakschilden die aan de bovenzijde zijn voorzien van een boeiboord. De dakschilden zijn gedekt met rode verbeterde Oudhollandse pannen. Op het dakschild van nr. 206 een dakkapel met een enkel en een met een dubbel venster onder plat dak en met een boeiboord, op dat van nr. 206b een dakkapel met dubbel venster, een dakraam en vervolgens een deels beglaasde dubbele deur die toegang geeft tot het platte dak van de erker dat is omgeven door een eenvoudige balustrade. Vroeger was deze vervaardigd uit hout. In de geheel gewitte linkerzijgevel op de begane grond een etalagevenster als voor en op de verdieping twee smalle openslaande vensters met bakstenen lekdorpels onder rechte strek. De eerder beschreven fries met bakgoot loopt rond het gehele pand. Op het dak een schoorsteen. Nr. 206 heeft aan de achterzijde eveneens een schuin dakschild gedekt met rode verbeterde Oudhollandse pannen. Op nr. 206 een dakkapel onder plat dak met gedeeld venster en een beglaasde deur die toegang geeft tot het platte dak van de tweelaagse uitbouw waarop ook een schoorsteen met geglazuurde grespijpen. Op de verdieping in de achtergevel een groot driedelig venster met zesdelig bovenlicht. In de achtergevel van de uitbouw een deels beglaasde deur met gekoppeld venster dat toegang verleent tot het dak van de uitbouw op de begane grond. Volgens gegevens in het bouwarchief op de begane grond een dubbele deur met gekoppeld venster en bovenlichten. In de westelijke zijgevel van de uitbouw een deur en een venster (?). Op nr. 206b-Korvelplein 1a-1b op het dakschild een dakkapel onder plat dak met gedeeld venster. Op de verdieping een schuifvenster en een kruisvenster onder rechte strekken en met lekdorpels uit geglazuurde tegels. Volgens gegevens in het bouwarchief op de begane grond rechts inde gevel een dubbele openslaande en deels beglaasde deur met links daarvan een klein venster en vervolgens een deels beglaasde deur.

Waardering

Pagina 254 van 271


Het pand is van belang vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de toegepaste ornamentiek door de architect, met name in de etalagevensters. Het pand is ook redelijk gaaf bewaard gebleven. Het object is verder van belang vanwege de relatie met de sociaaleconomische ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke woon- en winkelstraat in de loop van de negentiende en twintigste eeuw. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 184b206b/Korvelplein 1a-1b) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg36.

36


Pagina 255 van 271


Fig. 1: Korvelseweg 206-206b/Korvelplein 1a-1b (foto: Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 256 van 271


Fig. 2: Korvelseweg 206-206b/Korvelplein 1a-1b, zijgevel (foto: Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 257 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 206-206b/Korvelplein 1a-1b, achtergevel (foto: Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 258 van 271


Fig. 4: bouwtekening Korvelseweg 206-206b (met detail), door architect F. Ruts, 1926 (bron: bouwarchief gemeente Tilburg)

Pagina 259 van 271


Fig. 5: luchtfoto van Korvelseweg 206-206b/Korvelplein 1a-1b (bron: www.bingmaps.com)

Pagina 260 van 271


Fig. 6: raamposter van de Stichting Straat met enkele foto’s van de vroegere toestand

Pagina 261 van 271



Pagina 262 van 271


Korvelseweg 209-209a Bouwjaar onbekend, vóór 1911 (mogelijk ca 1880)37 Architect

onbekend


Oorspronkelijk een woonwinkelhuis

Inleiding Oorspronkelijk stond hier een eenlaags woonwinkelhuis38 onder zadeldak met de noklijn evenwijdig aan de straat en een teruggelegen rooilijn. Aan de achterzijde had dit pand een eenlaagse uitbouw onder zadeldak. Belangrijkste wijzigingen: in 1911 werd aan J.C. de Kort, koopman, een bouwvergunning verleend voor het vergroten van de winkel waarbij het oorspronkelijke, naar achtergelegen eenlaagse pand, aan de voorzijde een uitbouw kreeg onder plat dak tot aan de huidige rooilijn. Het pand krijgt daarbij een nieuwe, bijna geheel beglaasde pui waarvan nog delen in de huidige gevel resteren. De nieuwe winkel was toegankelijk via een entree in een portiek. In 1922 laat J.C. de Kort van Gelooven het bestaande gebouw vergroten en opsplitsen in een winkelhuis (nr. 209) en een smal woonhuis (nr. 209a) onder één mansardekap, haaks op de rooilijn. Het mansardedak dekt vanaf dan ook de aanbouw onder plat dak aan de voorzijde (uit 1911). Hiermee kreeg de voorgevel van het pand zijn huidige indeling. Aan de achterkant van 209a krijgt het pand een tweede, kleine uitbouw onder plat dak. De bestaande uitbouw achter 209 kreeg een mansardedak. In 1969 werd het rechterdeel van de gevel (nr. 209) gewijzigd naar huidige situatie. De rechterzijgevel was toen al doorgetrokken ten koste van het onderste dakschild van de mansardekap. In 1979 kreeg de uitbouw achter 209 zijn huidige aanzien als een- en tweelaagse uitbouw onder platte daken. Op het achtererf werd in 1933 een klein bedrijfsgebouw onder zadeldak gebouwd. Later verdween dit pand ten behoeve van een grotere nieuwbouw (1941) die bestond uit het nog bestaande (zij het gewijzigde) tweelaagse magazijn onder plat dak.

37

Voor de bouwdatum van ca 1880, zie het desbetreffende pdf-bestand op http://www.korvel.com/erfgoed/frverleden.html en

http://stichtingstraat.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=186&Itemid=149 38 Het reeds bestaande pand, dat in 1911 werd verbouwd, was destijds een woonwinkelhuis, maar oorspronkelijk wellicht slechts een woonhuis.

Pagina 263 van 271


Beschrijving Het bouwblok is onderdeel van de noordelijke gevelwand van de Korvelseweg en heeft een rechthoekig grondplan, haaks op de straat, met aan de achterzijde twee uitbouwen. Hoewel de voorgevel anders doet vermoeden, bestaat de achterliggende bebouwing uit eenlaagse winkelwoonhuizen onder een (gedeeltelijk) mansardedak, geheel opgetrokken in baksteen. De voorgevel (uit 1911) is ouder dan het grootste deel van het achtergelegen pand dat in 1922 werd verbouwd tot het huidige gebouw met gebruikmaking van delen van een voorganger. De vlakke voorgevel is getrapt en voorzien van hardstenen dekplaten waaronder een tandlijst. De dekplaten sluiten aan bij de hardstenen bekroning van uitkragende consoles op de hoeken van de getrapte voorgevel. De oorspronkelijke gevelindeling is gewijzigd. Het rechterdeel bestaat nu uit een groot winkelraam met een aluminium pui onder een gemetselde, meerlaagse rechte strek. Daarboven een driedelig aluminium venster. Het linkerdeel van de gevel heeft op de begane grond een deur en, evenals op de verdieping, twee vensters. Alle gevelopeningen in dit deel van gevel hebben een hanekam. De vensters hebben hardstenen lekdorpels en schuiframen, op de begane grond voorzien van rolluiken. De entree bestaat uit een vernieuwde deur met rond licht, en een rechthoekig bovenlicht. Dit deel van de gevel heeft een gecementeerde plint. In het midden van de voorgevel, tussen beide panden, bevindt zich een schotelanker. De linkerzijgevel is op de begane grond gecementeerd, blind en deels zwartgeschilderd. In de muur een aantal steekankers. De rechterzijgevel is in het verleden doorgetrokken ten koste van het onderste dakschild van de mansardekap en op beide verdiepingen voorzien van vensters. De hoogte van deze zijgevel sluit aan bij die van de achtergelegen uitbouw. Oorspronkelijk was deze eenlaags met een zadeldak, maar werd in 1979 deels verhoogd tot een tweelaagse aanbouw onder plat dak. Ook in deze zijgevel eenvoudige, deels opvallend lange steekankers. Boven de gecementeerde linkerzijgevel bevindt zich nog de mansardekap, gedekt met gesmoorde kruispannen en voorzien van een kleine dakkapel onder plat dak, met zinken wangen. In de dakkapel een T-venster. Volgens de bouwtekeningen bevinden zich in de achtergevel van de uitbouw achter 209 op de begane grond een deur en venster, op de verdieping twee vensters. De uitbouw achter 209a heeft in de zijgevel een deur en in de achtergevel een deur met gekoppeld venster.

Pagina 264 van 271


Waardering Het pand is met name van belang vanwege de bijzondere voorgevel. Het is, als voormalig winkelpand, ook verbonden met de ontwikkeling van de Korvelseweg tot belangrijke winkelstraat. Het pand is onderdeel van een ensemble (Korvelseweg 205-209a) dat in het Bilanrapport 2009 de waardering ‘hoog’ kreeg39.


39


Pagina 265 van 271



Pagina 266 van 271


Fig. 3: Korvelseweg 209a, detail van de zijgevel (foto Hans van Dijk, februari 2010)

Pagina 267 van 271


Fig. 4: Korvelseweg 209, achterzijde (met rode punt, bron: www.bing.com)

Pagina 268 van 271


Fig 5: bouwtekening behorende bij de verbouwing uit 1911. Het bestaande eenlaagse en teruggelegen woonwinkelhuis kreeg aan e voorzijde een grotere winkelruimte onder plat dak met een nieuwe voorgevel.

Pagina 269 van 271


Fig 6: bouwtekening behorende bij de verbouwing uit 1922. Het bestaande woonwinkelhuis wordt opgesplitst in een winkelhuis (nr. 209) en een smal woonhuis (nr. 209a). Het gehele pand krijgt een mansardedak, de voorgevel wordt verhoogd en krijgt haar huidige indeling.

Pagina 270 van 271


Bronnen en literatuur Beeldonline (Regionaal Archief Tilburg) Bouwarchief gemeente Tilburg (geraadpleegd via www.tilburg.nl, februari 2010) http://www.korvel.com/erfgoed/frverleden.html http://stichtingstraat.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=186&Itemid=149 H. van Dijk, Tilburg (NB) – Inventarisatie (waardevolle) bouwhistorische ensembles (tot 1960) en winkelpanden en (historisch) groen, Tilburg 2009, p. 205 (Bilanrapport 2009/78).

Pagina 271 van 271

Beschrijvingen van waardevolle ensembles (waardering "zeer hoog" en "hoog") aan de Korvelseweg

Recommend Documents