Beroepen van vroeger:

Beroepen van vroeger:    H.M. Lups 

(slijmploeger – smakschipper) Slijmploeger  De slijmploeger maakte deel uit van een ploeg havenarbeiders, die een schip van binnen schoonmaken en  opknappen.    Slijmwijf  Een vrouw die vis schoonmaakte. (WNT)    Slijper  Beroep dat op verschillende wijze werd uitgeoefend, o.a.: Briljant, brillen(glazen), diamant‐, glas‐, kristal‐,  messen‐  scharen‐  en  steenslijperij.  Ook  kende  men  de  slijpmolen  (volmolens  om  alderley  laeckenen  te  vollen)   1  In de Amsterdamsche Courant van 3 september 1807 stond de volgende advertentie:  'De christal­ en glasslypery, benevens de affaire in christal en glas van Christoffel Pohl, gewoond hebbende in  de Pylsteeg, adverteert, dat die affaire met primo Mei 1807 is verplaatst in de Warmoesstraat over de eerste  Liesveldsche Bybel, nr 13'.    In  het  Handvest  van  Amsterdam,  138b  van  1615,  wordt  verordonneerd:  'Dat  voortaen  geen  Slijpers  binnen  deser  Stede  haer  Neringe  sullen  mogen  exerceren,  ’t  en  sy  de  selve  ....  der  Messe‐makers  Proef  gedaen sullen hebben' (WNT)  In  datzelfde  Handvest  (183a  van  1765)  werd  bepaald  dat  'zij  die  de  Messenmaakers‐proef  niet  hadden  gedaan  de  Slijpers‐neering  niet  mochten  uitoefenen,  noch  met  Wagens  en  Slypstenen  door  de  Stad  omloopen'.    Men kende o.a. de slijpersbaas, de slijpersknecht en de slijpers leerling.    Het  is  een  nog  steeds  bestaand  beroep.  Het  beroepsprofiel  ‘slijper’  wordt  nu  over  het  algemeen  bij  wat  grotere  bedrijven  aangetroffen.  Het  betreft  diverse  soorten  bedrijven,  zoals  bijvoorbeeld  gereedschapmakerijen,  loonslijperijen,  bedrijven  die  medische  en  optische  instrumenten  en  meetgereedschappen vervaardigen, en toeleverende metaalbedrijven. De slijper is meestal werkzaam op  een afdeling waar de nabewerking van een product plaatsvindt. Daarnaast kan de slijper werkzaam zijn in  de werkplaats, slijperij of gereedschapmakerij. Verder kent men hem ook nu nog in de diamantslijperij.    Slootgraver  Arbeider of dagloner belast met het graven van sloten en vaarten   

Slotenmaker, ook slotsmid genoemd.   Ook  nu  komt  het  beroep  slotenmaker  nog  voor.  Tegenwoordig  is  hij  echter  vooral  leverancier  en  reparateur/ monteur  van fabrieksmatig vervaardigde sloten. Verder vervaardigt hij sleutels.   Het  beroep  hield  vroeger  meer  in.  Destijds  vervaardigde  hij  sloten  en  sleutels.  In  België  kan  men  op  de  academie van Anderlecht o.a. na een vierjarige basisopleding kiezen voor o.a. de specialisatie slotenmaker,  die twee jaar duurt.   Een beroep dat het mogelijk maakt sloten, zoals die vroeger gebruikt  werden te vervaardigen en oude sloten te repareren, te restaureren  en te conserveren.     Geld­ of documentenkist met 12 sloten, ontleend aan de Encyclopédie  van Diderot en D'Alembert (1762­1777)      Reeds  de  Grieken  en  Romeinen  hadden  hun  schatkamers,  waar  de  schatbewaarders  oftewel  sleuteldragers  verantwoordelijk  waren  voor  het  beheer.  In  de  Middeleeuwen  werden  ook  in  Europa  2  kostbare  goederen  opgeborgen  in   stevige  van  zware  sloten  voorziene kisten. Ook de poorten van de kastelen en steden werden  afgesloten  met  imposante  deuren  of  hekken,  die  afgesloten  werden  met sloten.   In de Middeleeuwen is de ontwikkeling van het ijzeren slot pas goed  op  gang  gekomen.  De  onderdelen  werden  eerst  in  ruwe  vorm  voorgesmeed en werden daarna zonder verhitting verder afgewerkt.  Dit gebeurde met behulp van zagen, beitels en vijlen, terwijl voor de  gravering  gebruik  werd  gemaakt  van  de  burijn 1 .  Zo  kwam  geleidelijk  een  verfijning  van  het  slotmechanisme en de decoratie tot stand.    Naast de sloten en sleutels verzorgde de slotenmaker ook het ijzerbeslag op de deuren en kisten waarop  sluitwerk  aangebracht  diende  te  worden.  Ook  vervaardigde  hij  grotere  en  kleinere  geldkisten  en  bewaarkisten voor documenten (o.a. stadsarchiefkisten) en kostbaarheden. In een aantal gevallen kon de  betreffende  kist  alleen  geopend  worden  met  behulp  van  meerdere  sleutels,  die  in  handen  waren  van  verschillende personen, die dus allemaal met hun sleutel present moesten zijn voor het openen.   De  slotenmakers  waren  georganiseerd  in  het  smedengilde.  Onder  het  Delftse  gilde  vielen  o.a.  de  ijzersmeden,  de  slotenmakers,  de  messenmakers,  de  koperslagers en de tinnegieters 2 .    Duitse  slotensmederij  waar  slootveersloten  werden  vervaardigd  (naar  houtgravure  van  Hartmann  Schopper,  1568)     Slooter,  ook  boerenslooter,  schoonde  sloten,  maakte  sloten  schoon.  Dit  gebeurde  o.a.  met  driekantige  sloothaken  of  baggerbeugels  met  drie  platte  tanden,  schuins omgekromd en slootschoffels.     Sluisgaarder  De  persoon  die  belast  was  met  het  innen  van  de  sluisgelden bij het schutten van schepen in sluizen    Sluishouder, ook Sluiswaarder  Sluiswachter  Sluisknecht en hulpsluisknecht  Ondergeschikte beambte bij de bediening van een sluis.  1 Graveerbeitel met ruitvormige punt. 

WNT  

2 J.W.L. Hilkhuijsen, K.T. Meindersma en A.P.A. van Dalen:  OPEN SLOT, Sluitwerk en slotenmakers in Nederland 

uit de 15e tot de 19e eeuw, uitgave door Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft en Wolters Noordhoff/Forsten, 

Groningen 1986 

  Sluismeester    De sluismeester was de leidinggevende en verantwoordelijke persoon bij een sluis. Hij moest erop toezien  dat de voorschriften nagevolgd werden. Zo ging bijvoorbeeld de uitvaart voor de invaart.  Ook fungeerde hij vaak als sluisgaarder. (zie hierboven)    Sluiter, vrouwelijk sluitster  Poortwachter, portier, gevangenbewaarder als ondergeschikte van de cipier.    Smakschipper  Hij  voerde  het  bevel  op  een  smak  (schmacke).  Ze  zouden  voor  het  eerst  in  de  tweede  helft  van  de  vijftiende  eeuw  zijn  gebouwd  in  de  vorm  van  een  tjalk  met  een  grote  en  een  kleine  mast  en  met  zwaarden. Zij groeiden uit tot zware zeegaande hektjalken, die in de  18e eeuw uitgroeiden tot schepen van 35 tot 70 last 3 .      Anoniem  Nederlands  tegeltableau  uit  de  achttiende  eeuw  in  het  Nat.    Scheepvaartmuseum  te  Antwerpen.  Het  3waren  beurtvaarders  op  de  Zuiderzee en de Wadden. 

3 1 last 

 ca 2 ton 

Jacques de Beaulieu, alias broeder Jacques, alias vader Jacob,  steensnijder    D.Kranen   

D

e steensnede ­ het operatief verwijderen van blaasstenen, was een gecompliceerde ingreep,  die snel en doortastend diende te gebeuren. Reguliere chirurgijns waagden zich doorgaans  liever  niet  aan  deze  riskante  operatie,  zij  lieten  dit  over  aan  zogeheten  lithotomisten  of  steensnijders, rondreizende operateurs die zich hadden gespecialiseerd in deze ingreep.     Zo maakte 'broer Jacques' zich bekend  Broer Jacques, Operateur, met permissie van den Koning van Vrankrijk den 28 July t'Aken gekomen,  om  een  Persoon  van  Aensien  te  genesen,  maekt  bekent,  dat,  indien  iemant  de  Steen,  't  Graveel  of  eenige  Soort  van  Breucken  heeft,  hy  se  om  niet  en  uyt  enckelde  Liefde,  de  Rijcken  soo  wel,  als  d'Armen, onder Handen sal nemen, om te genesen; de Chirurgijns de Handeling van het Steensnijden  en sijne verdere Operatien om niet toonen en yder de Medicijnen tegen 't Graveel leeren. Hy logeert   1  ten Huyse van Dr.Blondel de jonge; en men sal bevinden, dat hy sijn Operatie op een nieuwe manier,  min gevaerlijk voor 't Leven en sonder Perickel van een Fistul, doet : Hy heeft te Parijs en Versailles in  presentie van de Doctoren des Conings van Vrankrijk en van de Faculteyt der Medicijnen verscheyde  Preuven daer van gedaen.  (Opr.Haarlemsche Courant van 12 aug.1698)   Een  van  de  meest  tot  de  verbeelding  sprekende  lithotomisten  (steensnijders)  was  de  Fransman  Jacques  de  Beaulieu  (1651‐1714).  Hij  verdiende  enige  jaren  de  kost  als  huursoldaat  en  werd  daarna  knecht  van  een rondreizende steensnijder. Na zes jaar begon De Beaulieu voor zichzelf  en  trok  hij  van  stad  naar  stad.  In  1690  gebeurde  er  echter  iets  merkwaardigs:  De  Beaulieu  legde  een  gelofte  van  armoede  en  kuisheid  af,  hulde  zich  in  een  soort  priestergewaad  met  zwarte  cape  en  breedgerande  hoed, en deed voortaan als Frère Jacques al zijn operaties gratis.  Door  zijn  kundigheid  en  priesterlijke  uitdossing  baarde  hij  overal  groot  opzien, tot in de hoogste Parijse kringen. Het feit dat hij zijn operaties Pro  Deo  uitvoerde,  maakte  hem  echter  ook tot  een  geducht  concurrent  van de  gevestigde medici. Na een fataal afgelopen operatie dwongen zijn vijanden  Frère Jacques Frankrijk te verlaten.     In  1699  dook  hij  op  in  de  Nederlanden,  waar  hij  een  succesvolle  'tournee'  langs  verschillende  steden  ondernam. In Amsterdam werden prenten uitgegeven met zijn beeltenis en met lofdichten op zijn medisch  kunnen,  terwijl  in  Zutphen  de  schilder  Theodoor  van  Loonen,  wiens  klandizie  normaliter  uit  burgemeesters en regenten bestond, dit wat sinistere portret van hem vervaardigde. In zijn hand houdt hij  de  catheter  waarmee  hij  de  positie  van  de  steen  in  de  blaas  kon  voelen.  Naast  hem  liggen  het  mes  waarmee hij een snede maakte tussen anus en scrotum van de patiënt, en de lepel en de tang waarmee hij  vervolgens de blaassteen of ‐stenen verwijderde.  Overigens waren de meningen over De Beaulieu verdeeld. Velen zagen in hem een vrome weldoener die  zijn medische talenten geheel in dienst van God en de mensheid stelde. Anderen, waaronder de medisch  hoogleraar  Jacobus  Rau,  vonden  hem  een  gevaarlijke  broddelaar,  wiens  ruwe  operatiemethoden  meer  slachtoffers eisten dan de infecties die door blaasstenen werden veroorzaakt. 1    Hij  ontwierp  een  zijdelingse  benadering  voor  de  steensnijding  omdat  hij  met  de  mediane  incisie  niet  gelukkig was, grote stenen konden er niet door.  Volgens  uroloog  P.M.J.  Moonen  bestonden  er  twee  methoden:  sectio  cum  apparatu  parvo  en  sectio  cum  apparatu magno: de snede met groot en klein apparaat. De een met wijsvinger in rectum dat is de Sectio  Celsea, bij de andere methode dilateerde men na een perineale incisie de urethra  prostatica en blaashals  erg fors met het Marianne apparaat.  De Marianne leidde tot fistels, bloeding, incontinentie, menige steen kon er niet uit.  1

Museum Boerhaave: Algemene Natuurwetenschappen (ANW)   

Honderden mensen waren bij zijn operaties aanwezig.   Een  patient  werd  bij  gebrek  aan  anesthesie  door  een  aantal  stevige  mannen  vastgehouden.  Jacques  poetste zijn handen en instrumenten met rozenolie. Met een gladde urethra (plasbuis) sonde duwde hij de  blaasbodem naar beneden en met een vinger in de anus duwde hij de steen de blaashals in. Dan sneed hij  lateraal in het perineum (bekkenbodem) tot hij bij de sonde in de blaas uitkwam. Met zijn vingers of een  tangetje haalde hij vervolgens de steen eruit.          ‘Jacques te taille, le bon Dieu te guérisse’.    (Ik heb de steen uit hem gehaald, de goede God zal hem genezen).    De patient zag hij hierna nooit meer terug.  In  1697  werd  hij  uitgenodigd  in  Hotel  Dieu  te  Parijs  door  Jean  Méry  de  hoofd  chirurg.  Jacques  was  behoorlijk met zichzelf ingenomen en zeer gedurfd in zijn operaties vond men.    Maar na aanvankelijk succes kwam de klap: 53% van zijn patienten overleefde de ingreep niet; van een  Parijse serie van 60 stierven er 25. De gemiddelde mortaliteit in die tijd was al 14%!! Beaulieu beweerde  dat  men  zijn  patienten  vergiftigde  maar  Méry  deed  zelf  alle  25  autopsiën  en  vond  vele  ernstige   2  bloedverlies,  infecties,  complicaties:  fistels  naar  darm,  uterus,  vagina,  grote  wonden,  veel  scrotumgangreen. Blaas‐ en vagina‐doorsnijding. Het merendeel zou toe te schrijven zijn geweest aan het  doorsnijden van de arteria pudenda. Hierna mocht hij in Parijs niet meer opereren.    In 1699 werkt hij te Aken. Hij had één advertentie gezet in de plaatselijke krant. Daar vandaan vertrekt hij  naar Holland als ‘de lithotomist van de koning van Frankrijk’.  In  1699  opereert  hij  in  Amsterdam,  Leiden,  Rotterdam  en  Den  Haag.  Vanwege  zijn  succes  kreeg  hij  een  gouden set met twee urethra‐sondes en een medaille met inschrift: Pro Servatis Civibus. Zutphen. In Den  Bosch krijgt hij op 30 oktober een gouden gedenkpenning. Hij onderwees Rau [1668‐1719].   In 1700 kwam hij op verzoek van Fagon, de lijfarts van Lodewijk XIV, opnieuw naar Parijs en had nu iets  betere resultaten. Hij kreeg onderricht in de anatomie van Duvarnay.  Maar de zieke Fagon, bedacht zich op het laatste moment, waarop hij vernederd de stad verliet.  In 1703 moest hij naar Parijs om de zieke, 78 jarige, Lorges te opereren die blaasstenen had. Hij opereerde  na tevoren met succes 22 steenlijders geopereerd te hebben. Maar daags na de operatie stierf Lorges. Hij  zou een ‘fungus’ (tumor?), gehad hebben. Jacques verliet nu definitief Parijs in 1704.  Hij ging op weg naar Keizer Frans Jozef in Wenen, die echter geen stenen bleek te hebben. Daarna bleef hij  rondtrekken en opereren.  In 30 jaar tijd heeft hij ca 5000 operaties uitgevoerd.      Ondanks de hoge sterftecijfers en de vele complicaties was hij zeer beroemd en geëerd.  Jacques was tamelijk ruw: als hij zijn chirurgijnsmes niet bij zich had dan gebruikte hij een scheermes en  soms een stomp broodmes.  Het verhaal gaat dat hij zich zelfs wel eens in de vinger gesneden heeft door de darm en de blaas heen.  Hij stierf op 7 december 1714 2 .    Het liedje Vader Jacob heeft misschien met hem te maken.  

2 K.Haeger, The illustrated history of surgery, Bell Publishing Company , New York, 1988,147 

KWAM DE FAMILIE VAN TILBURG WERKELIJK UIT TILBURG?   

O

  Mr. A.H.G. Verouden 

p  8  september  1937  trouwden  in  Halsteren  (NBr.)  Kornelis  Antonius  van  Tilburg  en  Dijmphna  Maria van Tilburg. Hun betovergrootvaders bleken broers van elkaar te zijn. Het waren de zonen  van Cornelis van Tilburg, die op 23 juli 1758 in Steenbergen was getrouwd met Maria Geerts. 

  Natuurlijk  was  de  vraag  of  te  bewijzen  viel  dat  deze  familie  ècht  uit  Tilburg  stamde.  Via  Wouw  liep  het  spoor  naar  de  Belgische  plaatsen  Essen  en  Kalmthout.  Daar  leek  het  onderzoek  te  stranden  bij  Jan  Gerardszn. van Tilburg, die ca. 1598 te Kalmthout  was getrouwd met Cornelia Jansen.    Omdat het om de familie van mijn zwager ging, heb ik daaraan vrij veel aandacht en tijd besteed. Ik heb  zelfs een poging gedaan in het archief van Tilburg een zoektocht te beginnen naar alle personen met de  voornaam Jan en het patroniem Gerard. Maar dat bleek al snel onbegonnen werk. Het waren er rond 1600  enige tientallen.  Nu  was  van  Jan  Gerardszn.  van  Tilburg  wel  bekend  dat  hij  pachter  was  van   1 de  abdij  van  Tongerloo  in  België.  Sterker  nog,  tussen  1598  en  zijn  dood,  in  1635,  had  hij  van  deze  abdij  drie  verschillende  schapenboerderijen gepacht. Het was hem blijkbaar heel goed gegaan want de pachtboerderijen werden  in de loop der jaren steeds groter.    Omdat alle pogingen verder te komen op niets uitliepen, besloot ik samen met mijn zwager maar eens een  bezoek  aan  de  abdij  van  Tongerloo  te  brengen.  Onze  komst  was  van  te  voren  telefonisch  aangekondigd  zodat wij de enige bezoekers van het abdijarchief waren. Wij werden allervriendelijkst ontvangen door de  ruim  80‐jarige  pater‐archivaris  die  precies  wist  wat  wij  voor  ons  onderzoek  nodig  hadden.  Terwijl  wij  angstig toekeken pakte hij van de bovenste plank van een stelling, welke hij via een wankel trapje beklom,  een schoenendoos, waarin zich een hele stapel halfvergane katerntjes van ongeveer 20 bij 10 cm bevond.  Hij  overhandigde  dit  aan  mij  met  de  woorden:  “Ahwel,  dit  zijn  de  jaarlijkse  betalingen  van  de  lammerentienden”.   Het  bleek  om  kerkelijke  tiendregisters  te  gaan,  waarin  jaarlijks  werd  genoteerd  hoeveel  lammeren  er  waren  geboren,  waarvan  dan  vervolgens  10%  aan  de  abdij  moest  worden  afgestaan.  De  registertjes  besloegen het tijdvak 1575‐1600. Het registertje uit 1600 gaf al meteen goede hoop: Jan Gerardszn. van  Tilburg kwam daar inderdaad in voor.   Terugzoekend tot en met 1589 kwam zijn naam elk jaar in het betreffende register voor.  Maar in het register van 1588 vond ik datgene, waar je als genealoog/historicus altijd weer een kick van  krijgt.  Hierin  stond  niet  onze  Jan  Gerardszn.  van  Tilburg  maar  werd  melding  gemaakt  van  Jan  Gerards  Anthonisse uit Tilburg. In 1587 en de jaren daarvoor kwam zijn naam niet meer in de registers voor.    Wederom werd het onderzoek verplaatst naar het archief van Tilburg. En ditmaal met veel meer succes.  Niettemin  waren  er  tussen  1580  en  1600  nog  wel  twee  kandidaten  met  de  combinatie  Jan  Gerards  Anthonisse. Maar nadat eerst een halve dag was besteed aan de verkeerde kandidaat, bleek Jan Gerards  Anthonissen Smulders de gezochte persoon.  Jan bleek de ca. 1570 geboren zoon te zijn van Gerard Anthoniszn. Smulders, die ca. 1555 te Tilburg was  getrouwd  met  Cornelia  Dionijsdr.  Crielaerts.  Ook  zijn  vader  bleek  al  pachter  te  zijn  van  de  abdij  van  Tongerloo.   De familie Smulders in Tilburg gaat bewijsbaar tot 1340 terug op Jan Betten, ook wel genoemd Smoelneers,  uit Udenhout, die voorkomt als cijnsplichtig in het cijnsregister van de hertog van Brabant.    Tijdens de 80‐jarige oorlog werd de bevolking van Tilburg en omgeving zwaar door oorlogshandelingen  getroffen.  Daardoor  weken  veel  inwoners  uit  naar  elders.  De  abdij  van  Tongerloo  bood  veel  gedupeerden  nieuwe  mogelijkheden  in  de  nog  onontgonnen  gebieden  rond  Essen  en  Kalmthout.  Vandaar  dat  Jan  Gerards Anthonissen Smulders in 1588 daar zijn geluk ging beproeven en  vervolgens te Kalmthout in 1589 de naam Van Tilburg aannam.     De  moraal  van  deze  geschiedenis  is  dat  onderzoek  in  (kerkelijke)  belastingregisters een geweldige doorbraak kan forceren in vastgelopen  genealogisch en historisch onderzoek. 

In het algemeen gaat dit zeker op voor die geslachtsnamen welke aan plaatsnamen zijn ontleend.     Hoewel bovenstaand onderzoek al weer ongeveer tien jaar geleden heeft plaatsgevonden, is zeer onlangs  besloten een familiewapen te laten ontwerpen door de heer H.K. Nagtegaal.  Dit gaat uit van bovenvermelde Jan Gerardszn, die in 1589 de naam Van Tilburg heeft aangenomen.      

 2 

Handelingen der Staten‐Generaal 1814‐1995  online     Op    www.statengeneraaldigitaal.nl  kunt  u  zoeken  op  Trefwoord,  Naam,  Datum,  Vergaderjaar  en/of  Kamerstuknummer  Gratis  toegankelijk  en  voorzien  van  eenvoudige  zoekfunctie  voor  alle  geinteresseerden.  Ook  is  er  een  uitgebreide zoekfunctie voor onderzoekers.    De digitalisering en ontsluiting van de Handelingen geschiedt in fasen:   Jaargangen  Data van publicatie op de website 1990‐1995   juni 2007  1980‐1989   december 2007   1965‐1979   juni 2008   1950‐1964   december 2008   1814‐1950   augustus 2010     Vragen? → [email protected]   1  Bron: KB

Tentoonstelling kralenmannetjes 

  In het Zeeuws Archief in Middelburg zijn van 1 juli tot en met 10 september 2010 de originele tekeningen  van het kralenmannetje te zien. Het kralenmannetje is het leidfiguurtje in de speurtocht 'Geboeid door het  Zeeuwse  slavernijverleden’  en  is  vormgegeven  door  Ramon  de  Nennie.     Het  kralenmannetje  vertelt  over  het  Zeeuwse  slavernijverleden.  Dat  gaat  bijvoorbeeld  zo:  'Hallo! Ik ben het kralenmannetje. Ik ben gemaakt van glazen kralen.  Deze  kralen  hebben  te  maken  met  slavernij.  Hoe?  Dat  kom  je  te  weten  als  je  met  mij  op  ontdekkingsreis  gaat  door  het  slavernijverleden van Zeeland.'    Zo  begint  de  speurtocht  door  Middelburg  Geboeid  door  het  Zeeuwse  slavernijverleden. Originele tekeningen van het kralenmannetje in het  archiefcafé.     1  Kralenmannetje  is  het  leidfiguurtje  in  de  slavernijspeurtocht.  Het  leidt  de  ontdekkingsreiziger  langs  plaatsen  in  Middelburg  die  herinneren  aan  het  Zeeuwse  slavernijverleden.  In  de  expositie  Kralenmannetje  vertelt  over  het  Zeeuwse  slavernijverleden  zijn  de  volgende  tekeningen  te  zien:  kralenmannetje  kondigt  aan,  kralenmannetje  in  het  kraaiennest,  kralenmannetje  met  handelsgoederen,  kralenmannetje in Afrika, kralenmannetje bij de dominees, kralenmannetje met goud, kralenmannetje met  ivoor, kralenmannetje geboeid en tot slot verbreekt kralenmannetje de ketenen.    Bron en info: www.zeeuwsarchief.nl 

Het leven van Antonia Ras  speelde zich af in drie steden. 

E

R. van den Bree

en  boeiend  en  interessant  aspect  van  de  genealogie  is  dat  je  met  wat  geluk,  doorzettingsvermogen  en  gevoel  voor  deze  hobby  zoveel  van  de  familieleden  uit  het  voorgeslacht  te  weten  komt,  dat  deze  als  het  ware  voor  je  gaan  leven.  Het  worden  bijna  bekenden  van  je.  Dat  geldt  zeker  ook  voor  mijn  bet­bet­overgrootmoeder  Antonia  Ras  (1757­1829).    Ik had in het verleden al wel eens min of meer lukraak staan 'vlooien' in de RK doopfiches in het Utrechts  Archief, teneinde haar doop‐ of geboortedatum te weten te komen. Maar, behalve dat ze slecht leesbaar  zijn, waren ze ook nog afgesteld op voornaam en ga daar maar eens aan staan bij een echt katholieke naam  als Antonia terwijl je bovendien ook niet precies weet in welk jaar je zo om en nabij moet zoeken!    De oude St.­Martinuskerk, de vervanger van een schuilkerk die in 1753   1  in een tuin aan de Oudegracht werd gebouwd. De tekening is gemaakt  kort voor het afbreken van dit kerkgebouw in 1899 ten behoeve van de  grote neogotische kerk die daar volgens het ontwerp van de architect  A. Tepe werd gebouwd.  Uiteindelijk vond ik, na herhaald tevergeefs zoeken, in het najaar van  2003 haar doopdatum: 16 april 1757 en wel in het doopregister1  van  de  RK  Statie  Achter  de  Weistraat  in  Utrecht.  Deze  wat  mysterieuze  naam doet sterk denken aan een schuilkerk. Ik  vond slechts dat het  een Statie, dat wil zeggen missiegebied, was.   Aanvankelijk  dacht  ik  bij  Weistraat  aan  de  straat  die  in  1929  vernoemd  is  naar  Monseigneur  van  de  Weteringstraat.  Echter  dat  gebied  lag  in de  18e  eeuw  een  eindje  buiten  de  stad  Utrecht  en  een  kerk  of iets wat er  op  lijkt  is  er  niet  te  vinden.  Rondkijken  op  internet bood uiteindelijk de oplossing.   Om kort te gaan: Achter de Weistraat is een verbastering van Achter  Twij(n)straat  of  Achter  't  Wijestraat. 2   Die  straat  lag  parallel  aan  de  huidige  Twijnstraat  maar  dan  aan  de  westzijde  van  de  Oudegracht,  gelegen tussen de Vollersbrug en de Bijlhouwerstraat.     Bij  alle  afbraak  en  sluitingen  van  kerken,  staat  in  elk  geval  de Utrechtse Catharijnekerk nog steeds fier uit te kijken op  de  Lange  Nieuwstraat,  waar  het  autoverkeer  'langs  raast'.  Maar  van  dat  laatste  was  toen  –  zo’n  2½  eeuw  geleden  –  uiteraard  nog  geen  sprake.  De  betreffende  kerk  is  thans  opgenomen in het Catharijne Convent en ik ben er wel eens  geweest.  Bovendien  heb  ik  er  toen  ik  nog  in  de  Utrechtse  binnenstad  werkte,    vele  malen  langs  gefietst  via  de  eveneens  eeuwenoude  Lange  Nieuwstraat.  Hoewel  ik  toen  ook al wel wist van het daar gesloten huwelijk tussen mijn  voorouders,  heb  ik  er  destijds  eerlijk  gezegd  nooit  bij  stil  gestaan.  Antonia groeide dus op in het Utrecht van de 2e helft van de  18e eeuw, een wat saaie provincieplaats. Niet zo saai als een  plattelandsdorpje, maar toen zeker  bepaald geen bruisende  stad. Ze zal best een aantal familieleden hebben gehad, want  de naam Ras was in Utrecht redelijk veel voorkomend.   In  het  lidmatenregister  van  eind  18e,  begin  19e  eeuw  komt  de  naam  Ras  enkele  tientallen  malen  voor.  Alleen  Antonia  hoorde daar niet (meer) bij, omdat ze in die jaren niet meer  1

In  het  doopregister  werd  haar  naam  als  Anthonia  geschreven  en  vader  Hermanus  stond  er  als  Herman.  Mogelijk heeft hij dat zelf wel zo gezegd.  2 In 1919 is de naam Achter Twijnstraat vervangen door Oudegracht.  

woonachtig was in Utrecht, zoals uit het vervolg van dit verhaal zal blijken.   Hoe ze mijn bet‐bet‐overgrootvader Barend van den Bree (1769‐1819)  uit Leiden heeft leren kennen, is  niet bekend. Beide plaatsen liggen – zeker in de tijd van trekschuit en postkoets – niet erg dicht bij elkaar.  Vanaf  het  nog  bestaande  Leidse  Veer  voeren  meerdere  malen  daags  trekschuiten  naar  Leiden  en  ze  kwamen daar uiteraard ook weer aan. Naar mijn inschatting was met zo’n reis minstens een dag gemoeid.  Barend  was  boekdrukker  en  voor  zulke  vaklieden  was  in  Leiden  –  in  tegenstelling  tot  in  de  steeds  achteruitgaande  wolnijverheid  –  emplooi  genoeg;  Leiden  was  immers  een  universiteitsstad  en  daar  bestond dus veel belangstelling voor boeken. Of Barend zelfstandig drukker was of in loondienst werkte,  daarover is (nog) geen zekerheid te krijgen. Het is zeker niet uitgesloten, dat hij voor zijn werk wel eens  naar  Utrecht moest en daarbij Antonia heeft leren kennen. Maar nogmaals, allerlei andere mogelijkheden  zijn evengoed te bedenken.  Hoe  het  ook  zij:  zij  kregen  kennis  en  vervolgens  ook  trouwplannen.  Er  was  wel  de  kwestie  van  het  geloofsverschil. Antonia was rooms‐katholiek en Barend beleed de hervormde godsdienst. Dat is toen een  beetje slim opgelost: er werd getrouwd in een 'van huisuit' roomskatholieke kerk 3  door een hervormde  predikant, dat wel! En… nog wel in Utrecht, de kerk zal wel niet vol met hervormde familieleden uit Leiden  gezeten  hebben,  gezien  de  toen  aanmerkelijke  reistijd  en  waarschijnlijk  ook  het  kostenaspect.  Het  is  overigens wel een mooie kerk,  vooral het interieur, bruid en bruidegom zullen wel onder de indruk zijn   2  geweest.    De Cellebroersgracht    Barend had zijn broodwinning in Leiden en dus vestigde het jonge stel zich  aldaar  aan  de  Cellebroersgracht  –  heden  ten  dage  Kaisersgracht  –  waar  toen wel meer naamgenoten van Barend woonden. Hoewel… jonge stel? De  bruidegom wel, hij was 24 jaar, maar de bruid was rond de 35 jaar en dat  was voor die tijd niet erg jong voor een bruid.  Leiden was een geheel andere stad dan Utrecht, bepaald niet saai. Hoewel  de  stad  toen  al  erg  in  achteruitgang  was  en  veel  armoede  kende 4   bruiste  het van activiteit, zeker langs de grachten. De Leidenaren vormden een veel  opener en extroverter volkje en bovendien was er in de volksbuurten altijd  gezelligheid.   Er  werden  in  dit  huwelijk  drie  kinderen  geboren,  van  welke  alleen  de  jongste  in  leven  bleef.  Dat  was  Jacobus  Hermanus  van  den  Bree  (1799‐ 1863). Hij werd later kostschoolhouder in Goes en is tevens mijn bet‐bet‐ overgrootvader. Kinderleed bleef dus (ook) dit echtpaar niet bespaard; tweemaal stonden zij immers aan  de groeve van een jong kind.  Waarschijnlijk  had  boekdrukker  Barend  een  redelijke  boterham,  een  vetpot  was  het  in  die  tijd  echter  alleen maar bij de heel rijken.  Het  leventje  van  dit  driepersoons  gezin  kabbelde  voort  tot  op  6  november  1819  Barend  overleed.  De  weduwe was toen 61 en de zoon 19 jaar oud. Niet lang daarop vertrok Jacobus naar Schiedam, blijkbaar  om  daar  voor  onderwijzer  te  leren.  Had  Leiden  geen  goede  kweekscholen?  Wat  stak  daar  achter?  Wij  weten het niet!    Wat wij wel weten is, dat Jacobus in 1822 naar Goes vertrok. Er waren in Leiden inmiddels niet erg veel  Bree‐tjes meer over; er was in 1817 al een gezin naar Den Haag vertrokken.   Antonia, inmiddels 65 jaar, bleef alleen in Leiden achter. Wie als oudere in die tijd niet over hulpvaardige  gezins‐  of  familieleden  beschikte,  was  aan  de  zorgen  van  de  publieke  liefdadigheid  overgeleverd.  Zoals  reeds gezegd had Antonia misschien nog wel enkele leden van de familie Bree in de buurt, maar die begon  rond die tijd in Leiden toch wel zo’n beetje uit te sterven.  Daar eindigde tot voor kort mijn kennis omtrent haar. In Leiden vond ik nimmer een overlijdensakte of  iets dergelijks. Totdat ik in de zomer van 2003 op internet die overlijdensakte tegenkwam, waaruit bleek  dat zij was overleden in Goes.   

3

De Catharijnekerk stond in die tijd aan de hervormden ten dienste.  sinds 1636 tot 1815   1994  van G.P.M. Pot 

4 Zie het boek Arm Leiden: levensstandaardaard, bedeling en bedeelden 1750‐1854, 

Daardoor  kon  ik  met  grote  zekerheid  concluderen,  dat  haar  in  Goes  wonende  enige  zoon  haar  in  huis  genomen  heeft.  Het  Bevolkingsregister  van  Goes  vertelde  mij  dat  dit  inderdaad  in  1824  is  gebeurd.  Of  Antonia  toen  nog  goed  gezond  was,  of  reeds  sukkelende  met  mogelijke  ouderdomskwalen,  kan  waarschijnlijk  niet  meer  worden  nagegaan.  Maar  dat  het  voor  haar  op  haar  oude  dag  een  soort  'wereldreis'  geweest  moet  zijn  van  Leiden  naar  Goes,  is  aannemelijk.  Ik  schat,  dat  ze  –  al  dan  niet  opgehaald door haar zoon – vier á vijf dagen onderweg geweest moet zijn. Per trekschuit of diligence via  Rotterdam,  steeds  verder  naar  het  zuiden.  En  dan  uiteindelijk  overvaren  met  een  soort  uit  de  kluiten  gewassen sloep oftewel de veerboot van die tijd. Met hooguit een kofferkist met spullen, die steeds moest  worden  overgeladen.  Hopelijk  was  het  een  beetje  aardig  weer  tijdens  die  reis  voor  zo’n  oude  vrouw.  De  gemiddelde  leeftijd  was  toen  nog  geen   3  40 jaar en zij was al  boven de 65.    Uiteindelijk  is  zij  dan  aangekomen  in  Goes  in  het  grote  ruime huis van haar  zoon  aan  de  Lange  Kerkstraat.  Het  zal  daar  voor  haar  wel  druk  geweest  zijn,  want  haar  zoon  en  schoondochter hadden toen in elk geval al enkele kinderen. Gelukkig had men twee dienstboden.  Ik weet niet of Antonia gezond genoeg was om veel te merken van het sociale leven in Goes. Maar ik neem  aan, dat zij niet op een eilandje geleefd heeft.  En  dan  zal  het  leven  in  Goes  wel  een  grotere  cultuurschok  geweest  zijn  dan  destijds  van  Utrecht  naar  Leiden!   85%  van  de  bevolking  liep  in  klederdracht  en  op  klompen.  Bovendien  sprak  men  een  voor  haar  niet  te  volgen  dialect.  Het  stadje  Goes  staat  in  zijn  eigen  geschiedenis  bekend  om  zijn  saaiheid,  hoewel  literatuuronderzoek mij wel een beetje anders leert!   Maar zij was er niet meer alleen en eenzaam, bovendien opgenomen in een kring van verwanten. En dan,  op  16  november  1829  blaast  Antonia  haar  laatste  adem  uit.  In  Zeeland,  wie  had  dat  ooit  kunnen  voorspellen van dat Utrechtse meisje? De werkelijkheid is vaak verrassender dan de meest verstrekkende  vermoedens.    En zo eindigde een leven, dat 72 jaar duurde en dat zich afspeelde in drie steden.  

 

Historische kranten online 

D

e  Koninklijke  Bibliotheek  heeft  op  27  mei  2010  haar  nieuwste  webdienst  met  nationale,  regionale,  lokale  en  koloniale  dagbladen  uit  de  periode  1618  tot  1995  gelanceerd,  (http://kranten.kb.nl).   

  Met  deze  lancering  is  het  eerste  deel  bestaande  uit  één  miljoen  pagina's  voor  iedereen  gratis  online  toegankelijk  en  op  tekst  te  doorzoeken.  De  resterende  zeven  miljoen  pagina's  worden  in  de  komende  anderhalf jaar in etappes aan de digitale collectie toegevoegd,   De  website  vormt  een  haast  onuitputtelijke  bron  van  informatie  voor  onderzoekers,  historici,  letterkundigen, genealogen, journalisten en iedereen die geïnteresseerd is in het nieuws van gisteren.     In  2012  als  het  project  afgerond  is,  heeft  iedereen  direct  toegang  tot  ruim  200  Nederlandse,  31  Nederlands‐Indische,  35  Surinaamse  en  drie  Antilliaanse  kranten.  Extra  titels  zijn  geselecteerd  voor  de  periode  1940‐1945,  waaronder  alle  illegale  kranten  uit  de  collectie  van  het  Ned.  Instituut  voor  Oorlogs  Documentatie (ruim 1000 titels).    1    Voor de digitalisering van de kranten is niet alleen gebruik gemaakt van de collectie van de KB, maar ook  van het bezit van meer dan twintig Nederlandse archieven en bibliotheken.    Daarnaast  hebben  een  aantal  buitenlandse  instellingen,  waaronder  het  Vaticaans  archief,  het  Russische  Staatsarchief voor oude akten en het Nationaal Archief Suriname, hun exemplaren beschikbaar gesteld.     Unieke  Nederlandse  kranten  uit  de  zeventiende  en  achttiende  eeuw,  die  voorheen  niet  of  nauwelijks  toegankelijk  waren,  kunnen  straks  door  iedereen  op  het  web  geraadpleegd  worden  en  op  woordniveau  doorzocht  worden.  Zeldzame  krantentitels,  die  verspreid  waren  geraakt  over  meerdere  buitenlandse  instellingen, zijn voor het eerst bijeengebracht en doorzoekbaar gemaakt.     Een wetenschappelijke adviescommissie met deskundigen op het terrein van de (pers)geschiedenis heeft  de  selectie  gemaakt.  Deze  bestaat  onder  andere  uit  de  oudste  bewaard  gebleven  Nederlandse  krant  (Courante uyt Italien, Duytslandt &c., uit 1618) en langlopende titels als de Opregte Haarlemsche Courant  (sinds 1656) en het Algemeen Handelsblad.      [Zie voor een voorbeeld van een resultaat van een zoekopdracht pagina 26]  bron: K.B. 

Eerste vlucht door Jan Hilgers 100 jaar geleden 

De beginperiode van de luchtvaart, herinneringen aan vliegkamp Ede  (Samengesteld door D.Kranen) 

  Vliegen zonder brevet  p  29  juli  is  het  precies  100  jaar  geleden  dat  Jan  Hilgers  als  eerste  Nederlander  met  een  vliegtuig in eigen land het luchtruim koos. Hij deed dat vanaf de Doesburgerheide bij Ede en  was  daarmee  Clément  van  Maasdijk  nipt  voor,  die  twee  dagen  later  zijn  eerste  vlucht  maakte. Hilgers had op dat moment nog geen vliegbrevet en hij beperkte zich dan ook tot een paar  rechte  vluchten  die  slechts  enkele  minuten  duurden.  Hij  gaf  nog  wel  een  showtje  weg  door  de  motor aan te draaien en vervolgens via de staart het bewegende vliegtuig weer in te stappen. De  honderden toeschouwers genoten van het schouwspel en bejubelden Jan Hilgers, de eerste ‘Flying  Dutchman’ die in Nederland een vlucht maakte.    Wie  was  Jan  Hilgers?   1  Johan  Willem  Emile  Louis Hilgers werd op  19  december  1886  te  Probolingo  op  Oost  Java  geboren.  Na  zijn  schoolopleiding  volgde  hij  een  cursus  werktuigbouwkunde  aan  de  Technische  School te Amsterdam.  Na  het  behalen  van  zijn  diploma  vestigde  hij  zich  in  Nijmegen  waar  hij  in  zijn  vrije  tijd vliegtuigmodellen  bouwde.  Zodoende  kwam  hij  als  pionier  in  de  luchtvaart  terecht. Na zijn vliegdemonstratie bleef Jan Hilgers nog enige tijd in Ede.    Hilgers bleef een tijdje in dienst bij Verwey en Lugard en hun Maatschappij voor Luchtvaart. Hier maakte  hij een aangepaste versie van de Blériot XI, die aangeprezen werd als het type 'Verwey & Lugard', en had  de verantwoording over de fabriek. In 1911 haalde hij alsnog zijn brevet bij zijn eigen vliegschool.  In 1912 vertrok hij naar Duitsland om daar te gaan werken bij Fokker. Hij demonstreerde de Fokker Spin  in  Rusland  en  vertrok  met  twee  Fokkers  naar  Nederlands‐Indië  om  daar  het  product  aan  te  prijzen.  Hetgeen aanvankelijk niet zo'n succes bleek te zijn. Hij was de eerste vliegenier die in Indonesië een crash  maakte, die hij overleefde. Hij bleef in Nederlands‐Indië en op 27 september 1913 trouwde hij met Anna  Sophia Blijenburg in Bangil. Uit dit huwelijk kwamen zes kinderen voort.  Hij  werd  instructeur‐vlieger  bij  het  KNIL.  Na  de  Japanse  inval  in  Nederlands  Indië  kwam  Hilgers  in  een  concentratiekamp terecht.   Hij overleed op 21 juli 1945 in het kamp Ngawi op Oost‐Java op 58 jarige leeftijd.    De voorgeschiedenis  In 1903 maakten de gebroeders Wright de eerste vlucht met een motorvliegtuig. In 1909 volgde de eerste  vlucht van de Fransman De Lambert in Etten‐Leur en de oversteek over Het Kanaal door Louis Blériot. In  1910  was  het  de  beurt  aan  de  Nederlander  Jan  Hilgers  om  luchtvaartgeschiedenis  te  schrijven.  Hij  was  naar Frankrijk gestuurd om vlieglessen te nemen. Monteur Jan Verhagen vergezelde hem om het Blériot  vliegtuig van het type XI uit elkaar te halen om het later in Nederland weer in elkaar te zetten.    Johan Hilgers en monteur Jan Verhagen in Ede, 1910    Toen  Verwey  en  Lugard  hoorden  dat  er  in  Heerenveen  plannen  werden  gesmeed  om  begin  augustus 

O

vliegdemonstraties  te  houden  en  de  primeur  te  vestigen  van  de  eerste  Nederlandse  vlieger  boven  Nederland, werden Hilgers en Verhagen gevraagd zo snel mogelijk terug te keren. Op 28 juli arriveerden  ze  in  Ede.  De  transportkisten  van  het  vliegtuig  dienden  als  geïmproviseerde  hangar  en  op  29  juli  vond  onder  het  oog  van  een  kleine  groep  belangstellenden  de  historische  eerste  vlucht  plaats.  Dit  vliegtuig  beschikte  niet  over  de  mogelijkheid  bochten  te  maken,  er  zat  niets  anders  op  dan  in  een  rechte  lijn  te  vliegen en voor het terugvliegen te landen en het vliegtuig handmatig te keren, etc.  Hoewel Hilgers niet eens een vliegbrevet kon tonen, leverde hij toch een huzarenstukje,  een vlucht waar  de Edenaren best trots op mogen zijn.     Op  4  juni  1910  besloot  de  gemeenteraad  van  Ede  een  aantal  gronden,  gelegen  vlakbij  De  Driesprong  in  Ede,  te  kopen  en  deze  te  verhuren  aan  Verwey  en  Lugard`s  Automobiel  Maatschappij  in  Den  Haag.  Dit  bedrijf    was  van  plan  daar  een  vliegveld  aan  te  leggen.  Bovendien  wilde  men  er  loodsen  voor  het  fabriceren  en  repareren  van  vliegtuigen  laten  bouwen.  De  maatschappij  had  al  van  enkele  eigenaren  perceeltjes  heide  in  pacht  verkregen.  Enkelen  weigerden  hun  grond  te  verpachten.  Het  zag  er  dus  aanvankelijk naar uit dat de vliegtuigplannen niet door konden gaan. De VVV`s in Ede en Lunteren zagen  in  de  vestiging  van  een  vliegveld  grote  kansen  voor  de  ontwikkeling  van  het  toeristenverkeer  in  de  gemeente Ede.    2    De Blériot XI    Op  21  juli  1910  verleende  het  college  van  burgemeester  en  wethouders  aan  Verwey  en  Lugard's  Automobiel  Maatschappij  een  bouwvergunning  voor  de  bouw  van  een  zestal  loodsen  op  het  vliegterrein  van  de  Doesburgerheide.    Er  werden  uiteindelijk  drie  hangars en een vliegtuigfabriekje gebouwd.      Het  heeft  niet  veel  gescheeld  of  de  belangrijkste  luchthaven  van  Nederland  zou  in  Ede  gevestigd  zijn.  Alleen omdat Anthony Fokker, de vliegtuigbouwer, ervoor heeft gezorgd dat Amsterdam met Schiphol de  mainport  van  Nederland  werd,  is  Ede  dat  niet  geworden.  Wel  is  hier  van  1910  tot  1921  een  vliegbasis,  Vliegkamp Ede, geweest met twee luchtvaartscholen.    Ede  had  nog  een  tweede  vliegveld.  Dit  tweede  vliegveld  met  een  fabriek,  werd  op  1  augustus  1919  in  gebruik genomen en rond 1925 weer afgebroken. Het lag aan de Immenweg op het landgoed 'De Valouwe'  en werd geëxploiteerd door de NV De Condor. Beide vliegvelden raakten vrijwel in de vergetelheid.      Adres en openingstijden   Wilt  u  meer  zien  en  te  weten  komen,  bezoek  dan  het  Historisch   Museum  Ede,  gevestigd  aan  het  Museumplein  7,  in  het  voormalig  Stationsgebouw  Ede‐Centrum.  Tel:  0318‐619554.  Openingstijden:  dinsdag t/m zaterdag van 13.30 tot 17.00 uur, zondag van 13.30 tot 16.00 uur (maandag gesloten).       Bronnen:  ‐ Wikipedia  ‐ Kennisbank Gemeente Archief Ede  ‐ Informatie Historisch Museum Ede 

 

 

Loodje tonen voor brood en wijn 

I

n sommige Nederlandse steden staat een kerkgebouw met de naamsaanduiding Eglise Wallonne. Zo'n  kerk  werd  ooit,  in  de  zestiende  of  zeventiende  eeuw,  gebouwd  door  calvinisten  die  uit  Wallonië  of  Frankrijk waren gevlucht en in Nederland vrijheid van godsdienst genoten.   Vaak  wordt  het  gebouw  niet  meer  als  kerk  gebruikt  of  is  er  een  andere  denominatie  neergestreken.  Zo  kerken de vrijgemaakt‐gereformeerden in Voorburg in een gebouw dat vroeger een Eglise Wallonne was;  Guillaume Groen van Prinsterer werd er in 1801 gedoopt. Nu zijn er nog veertien Waalse gemeenten in  Nederland.   De trek van Franstalige gereformeerden naar het Noorden kwam goed op gang toen de Spaanse veldheer  Parma vanaf 1577 de Zuidelijke Nederlanden onderwierp. In 1578 gaf de synode van Dordrecht de Walen  toestemming  om  binnen  de  Gereformeerde  Kerk  een  eigen  organisatie  op  te  bouwen,  met  eigen  gemeenten, classes en provinciale synodes.  Tweemaal per jaar kwam  de landelijke synode van de Waalse  kerken bijeen.   De  Franse  gereformeerden  die  vanaf  1680  uit  vrees  voor  Lodewijk  XIV  naar  Nederland  vluchtten,  de  Hugenoten,  vonden  in de Eglise Wallonne een warm onthaal. Door hun grote aantal   1  werden de kerken al snel te klein, ook die aan het Walenpleintje  in Amsterdam.     De  Franse  (of  Waalse)  Kerk  aan  het  Walenplein  welke  tussen  Oudezijds  Achterburgwal  nummers  155  en  167  is  gelegen.  Datering:  1675  –  1700,  Stadsarchief;  Collectie  Stadsarchief  Amsterdam      De  Amsterdamse  stadsbestuurders  waren  welwillend  en  boden  de Walen extra ruimte, in een voormalige schermschool. Het gebouw bood plaats aan 1400 mensen. Ook  door  de  week  werden  er  diensten  belegd.  In  die  tijd  waren  er  wel  zeventig  Waalse  gemeenten  in  Nederland, vooral in Holland' en Zeeland. In Dwingelo, in Drenthe, bevond zich een gemeente buiten het  kerkverband,   De Waalse gereformeerden hadden hun eigen kleur en smaak. Zo hechtten ze zeer aan een zuivere leer en  een reine levenswandel. Avondmaalsgangers moesten een loodje aan de dienstdoende ouderlingen laten  zien voor zij het brood en de wijn ontvingen. Het loodje werd hun verstrekt door de kerkenraad, als bewijs  van zuiver en onbesproken gedrag.    Bron: Ned. Dagblad van 17 feb.2010, tekst Willem Bouwman 

Overzicht Publicaties 85      

H. Klunder 

G. Geudens, L. Van Staeyen: Vander Achtert's de  huidevetters. [Antwerpen, vóór 1400 ‐ na 1450.]  Vlaamse Stam, juni '10.    J.‐P.  van  den  Ameele:  Kwartierstaat  Jilles‐Pieter  van  den  Ameele  (3).  Van  Zeeuwse  Stam,  juni  '10. [In dit nummer ook aanvullingen op deel 2.]    K.  Broens:  Genealogie  van  Jan  Lenderink  alias  Bonekamp.  [Vervolg,  1823‐1949.]  Oostgelders  T.G.B., 2e kwart. '10.    I.  van  Rijn‐Broeders:  Familie  Bossers  uit  het  dorp  Raamsdonk.  [Ook  Bosser,  1500‐1941.]  G.T.M.W.B.Bw., juni '10.    H.  Gloerich:  Genealogie  Bourgonje/Borgonje/Borgonjen/Bourgondie n.  [Apeldoorn  e.o.,  1660‐1908.]  Veluwse  Geslachten, mei '10.    T. van der Vorm: De voorouders van Susanna en  Marijtgen  Brant,  twee  Abbenbroekse  schoolmeestersdochters  in  Charlois.  [Kwartierstaat  vóór  1700,  Westhouck,  Genius,  Uijtens.] Ons Voorgeslacht, juni '10.     H.E.  van  Lagen:  Nakomelingen  van  Hendrik  Bruil  (1785‐1872),  timmerman  te  Harskamp.  [1785‐2005.] Veluwse Geslachten, mei '10.    J.  Rengers:  Gevlucht  uit  de  moederstad  Aken.  [Met  'Fragmentgenealogie  Coerman  (Coirmann)'  (Vóór  1600‐1713)  en  'Schematische  overzicht  verwantschap  families  Bannet,  Bouwens,  Coerman  en  Smetius'  (17e  eeuw).] Gens Nostra, apr./mei '10.    N.A.  Hamers:  Bijdrage  tot  de  kennis  van  de  Hamer‐families  te  Nijmegen  in  de  zeventiende  eeuw. [Met schema Godtschalck.] Gens Nostram  apr./mei '10.    V.W.M.  Hamers:  Op  zoek  naar  voorouders  en  familie  van  Hendrik  Hamer  (oo  1663  Grietje  Godtschalck)  uit  Nijmegen.  [Met  schema  1550‐ 1641.] Gens Nostra, apr./mei '10.    G. Klopman: Kwartierstaat van Evert van 't Hof,  geb.  Elburg  (deel  1).  [Klos,  De  Gunst,  Van  der  Heide.] Veluwse Geslachten, mei '10.    M.  Horck:  Parenteel  van  Jacob  Horck.  [Groenlo,  1700‐1887.] Oostgelders T.G.B., 2e kwart. '10.   

  G.A.  Buhrs:  Kwartierstaat  Catharina  Huisink.  [Blommers  (Bloemers),  Vrenegoor,  Croese.]  Oostgelders T.G.B., 2e kwart. '10.    S.  Kieft:  Een  tweede  Westfriese  familie  Kieft.  [Met 'Parenteel van Andries Claesz Kieft', 1675‐ 1980.] Westfriese Fam., juni '10.    J. van Beek; Vervolg stamboom Koeten, slot. De  derde  tak.  [1757‐2004.]  Westfriese  Fam.,  juni  '10.    P.  Sanders:  Wie  was  Jan  Cruce?  ['Fragmentgenealogie   1  Kroes',  Werkendam,  Rotterdam, 1757‐1867.] G.T.M.W.B.Bw., juni '10.    P.N.  Van  der  Laan:  Admiraal  Jan  van  der  Laan,  een vergeten volksheld. [Met 'Nageslacht', 1616‐ heden  (beknopt,  'Groninger  tak').] Erfgoed,  mei‐juni '10.    E.  Lamsems:  De  oudste  Lampsins  in  Zwevezele  en  omgeving.  [Verschillende  spellingen  en  'stammen',  1450‐1683.]  Vlaamse  Stam,  mei‐juni  '10.    H.M.  Morien:  Stamreeks  Masseur.  [Roermond,  Stevensweerd,  1605‐1757.]  Erfgoed,  mei‐juni  '10.    W.J.  Meeuwissen:  Bij  de  kwartierstaat  Meeuwissen,  Nijmeegs  archivaris  (1980‐2001).  [Van  Oosterhout,  Roosendaal,  Kruter.]  Gens  Nostra, apr./mei '10.    A.J.  Stasse:  Mr.  Henricus  Antonius  Franciscus  Maria  Oliva  (Hans)  van  Mierlo.  [Kwartierstaat,  Van  Golstein  van  Hoekenburg,  Van  der  Schrieck,  De  Poorter.]  Gens  Nostra,  juni‐juli  '10.    (Div. auteurs:) Correcties en aanvullingen bij de  kwartierstaat  van  Gerrit  van  Omme.  Veluwse  Geslachten, mei '10.    G.J.  Goorman:  Antwoord  Jan  Lamberts  Geltink.  [Genealogie  Otten,  Deventer  e.o.,  1610‐1764.]  Oostgelders T.G.B. 2e kwart. '10.    K.J.  Slijkerman:  De  oudere  generaties  van  een  geslacht  Polderdijck  uit  Sint  Anthoniepolder.  [1470‐1691.] Ons Voorgeslacht, mei '10.    J.J.M. Quaedvlieg: Drie kleindochters van opa Leo  Quaedvlieg  en  de  Zusters  van  liefde.  [Met  'Geneagram  van  Zuster  Magdalena  Linssen  en 

mijn  vader  Frans  Quaedvlieg'  (1655‐2009)  en  'Parenteel  Mathias  Quaedvlieg'  (1814‐2008).]  Limb. Tijdschr. v. Geneal., juni '10.    J.  Rengers:  Verwante  Nijmeegse  gemeentearchivarissen.  [Met  'Schema  verwantschap'  Sengers/De  Ram  (1628‐20e  eeuw)  en  enkele  kleine  kwartierstaten.]  Gens  Nostra, apr./mei '10.    J.  van  den  Bergh:  Kwartierstaat  van  Petronella  Cornelis  Smits.  [Vervolg  (Middeleeuwen).]  G.T.M.W.B.Bw., juni '10.    G.  Vandenbempt:  De  genealogie  Sweerts  herschreven  ‐  Correcties  aan  de  stamboom  van  Servaes  Sweerts,  'Stamvader'  van  de  V  geslachten  van  Hoegaarden.  [1640‐1731.]  Vlaamse Stam, mei‐juni '10.    H.J.  Tiessink:  De  kwartierstaat  Robert  Tiessink.  [Vervolg.]    Oostgelders  T.G.B.,  2e  kwart.  '10.  [In  datzelfde  blad  ook  enkele  aanvullingen  en  verbeteringen.]    D. Timmers: "Timmer" een Veluws geslacht dat  meer  dan  350  jaar  bijna  uitsluitend  op  de  Veluwe  bleef  wonen.  [1620‐2003.]  Veluwse  Geslachten, mei '10.    P.A. Harthoorn: Van Veerdegem, van oorsprong  een  Vlaamse  familie.  [Met  'Parenteel  van  Guilliaem  van  Veerdegem'  (o.a.  ook  Vaardegem  en  Mol,  1605‐1867)  en  'De  Rooms  Katholieke  familie  Veerdegem'  (ook  Vaardegem,  vóór  1700‐1882).]  Van  Zeeuwse  Stam, juni '10.    A.Th.M.  Vrijhoeven:  Genealogie  van  de  familie  Vrijhoeven  ‐  Deel  2.  [Vervolg,  1787‐1996.]  G.T.M.W.B.Bw., juni '10.    P.  van  Wissing:  De  priester‐missionaris  Henk  van  Wissing  SVD  (1910‐1999).  [Met  kwartierstaat  Meijer,  Diesveld,  Verheul.]  Gens  Nostra, apr./mei '10.    W.A.M.  de  Bruijn:  Zorreth,  drie  generaties  militairen.  [1684‐1852.]  Gens  Nostra,  juni‐juli  '10.  

 2 

Pensions en particuliere rusthuizen1    Daniël Metz 

 

I

n het vooroorlogse Nederland had lang niet iedereen een eigen woning tot zijn beschikking. Er  waren vele, veelal particuliere, voorzieningen om personen tijdelijk van onderdak te voorzien.   De  meest  voorkomende  vormen  van  dergelijke  huisvesting  waren:  pensions,  rusthuizen  en  kamerverhuur.    Op de website van het Digitaal Monument, www.joodsmonument.nl, zijn op grond van de zelf opgegeven  beroepen  (pensionhouder,  kamerverhuurder,  etc.)  en  aan  de  hand  van  adresboeken  uit  1939  bijna  200  particuliere  instellingen  gereconstrueerd.  Personen  die  eerst  los  op  een  adres  stonden  zijn  nu  samengebracht  in  een  instelling,  wat  veel  duidelijk  maakt  over  hun  leefomstandigheden.  Op  archiefkaarten  van  bijvoorbeeld  het  Stadsarchief  Amsterdam  is  te  zien  dat  de  pensionbewoners  vaak  in  korte tijd op veel verschillende adressen hebben gewoond. Op het Digitaal Monument is alleen de situatie  van februari 1941 opgenomen, het moment dat Joden zich moesten registreren.   1    De  redenen  voor  een  bestaan  in  gehuurde  kamers  zullen  zeer  uiteenlopend  zijn  geweest:  handelsreizigers op tournee, studenten  in  een  vreemde  stad  of  ouderen  die  verzorging  behoefden.  In  de  aanloop  naar  de  Tweede  Wereldoorlog  kregen  pensions  ook  een  meer  urgente  bestemming,  namelijk  voor  de  opvang  van vluchtelingen. Hiervan is een uniek  filmfragment  bewaard,  waarin  is  te  zien  hoe  twee  Duitse  vluchtelingen  in  Nederland  arriveren  en  Fragment uit een film, waarbij  aankloppen  bij  het  pension  van  Isidore  Joodse vluchtelingen aanbellen bij  de Lieme (*Amsterdam, 2  januari  1886)  aan  de  Binnenkant  37  in  Amsterdam. 21   pension 'De Lieme'.  (USHMM)    In Arnhem was aan de Sweerts de Landasstraat 63 een ‘Tehuis voor Joodse Vluchtelingen’ gevestigd. Eind  jaren 1930 zullen verspreid over Nederland heel wat van dergelijke onderkomens zijn geweest. In 1941  had het Arnhemse tehuis een andere doelgroep gekregen. Het diende als opvang voor evacués die uit de  Nederlandse  kuststreek  werden  verdreven.  Ook  Klazina  de  Leeuw  (*Aarlanderveen,  26  april  1888)  voorzag in de opvang van vluchtelingen. Zij bezat een groot huis in Alphen aan de Rijn, waar zij vele Duitse  en  Poolse  vluchtelingen  opving.  Op  het  moment  van  registratie  had  zij  geen  huurders,  maar  bij  verschillende  personen  op  het  Digitaal  Monument,  onder  wie  Werner  Rudolf  Breslauer  (*Leipzig,  4  juli  1902), is te lezen dat zij korte tijd gebruik hebben gemaakt van een pension in Alphen aan de Rijn.   Pensions  zijn  doorgaans  logeergelegenheden  bij  particulieren  aan  huis.  Daar  werden  in  de  regel  ook  maaltijden verzorgd. De kwaliteit van het onderkomen en de maaltijden zal onderling hebben verschild.  De  gasten  van  Abraham  Franken  (*Renkum,  1  mei  1899)  aan  de  Sarphatistraat  181‐bovenhuis  in  Amsterdam  hadden  het  wat  dat  betreft  goed  getroffen.  Hij  was  namelijk  pensionhouder  én  kok.  Ook  de  gasten van Malvine Glück (*Presburg, 6 november 1886), eveneens aan de Sarphatistraat op nummer 103‐ huis, zullen goed te eten hebben gekregen. Zij was chefkok bij het Centraal Israëlitisch Ziekenhuis geweest.  Bovendien  had  zij  in  1932  samen  met  E.  Bramson‐Brest  het  ‘Geïllustreerd  ritueel  kookboek  met  diëet  recepten’, samengesteld. 3    De huiselijke sfeer in een pension wordt levendig verwoord door auteur Siegfried van Praag in de roman  ‘Pension Wessels’ uit 1939. Ook de spanningen tussen de bewoners die tot elkaar zijn veroordeeld komen  1  Dit  artikel  is  eerder  verschenen  in'  Misjpoge',  tijdschrift  van  de  Nederlandse  Kring  voor  Joodse  Genealogie, 

jaargang 23  2010 , nummer 2 

2  Jewish refugees in Amsterdam op de website van het Steven Spielberg Film and Video Archive, USHMM: 

http://resources.ushmm.org/film/search/index.php   

3 Een exemplaar van dit boek is te vinden in de collectie van het JHM 

daarin tot uitdrukking: “Vrijdags bleven de gasten langer dan gewoonlijk te zamen in de eetkamer om het  genuttigde  eten  te  verdromen  in  tevreden  gekeuvel.  Maar  sinds  Doktor  Behrenstein  gekomen  was  om  het  pension tot barstens toe te vullen, sprak niemand in de kamer dan hij. Het viel Janie op dat hij geen antwoord  kreeg. Andere mensen gedijen niet op zijn conversatie. ‘Kom, ik ga naar boven,’ zei de oude mevrouw Van den  Berg. ‘Ik heb zo’n idee dat m’n zoon Hans me met zijn wagen komt halen om wat langs de Amstel te gaan  rijden.’ Waarom zegt ze dat nu?,  dacht Joseph Levita. Het is toch sabbat in huis (…)”. 4    De  meeste  pensions  vinden  we  in  Amsterdam.  Dat  is  niet  verwonderlijk  voor  de  stad  met  de  grootste  Joodse populatie. Met name de Plantage en Zuid waren populaire buurten. Daar stonden grote huizen met  meerdere ruime kamers. Rondom de Plantage Middenlaan bevonden zich een aantal grote pensions vlak  bij elkaar. Op nummer 16 zat bijvoorbeeld het pension van Isaäc Naphtalie Kleerekoper (*Amsterdam, 10  september 1880) met daarnaast, op nummer 18, het pension van Frederik Groente (Amsterdam, 22 maart  1906).  Aan  de  overkant,  op  nummer  17,  had  Leendert  Halberstadt  (*Amsterdam,  23  maart  1877)  een  groot  huis  voor  alleenstaande  Joodse  vrouwen.  Op  het  moment  van  registratie  had  hij  maar  liefst  25  huurders.   Heel wat ouderen sleten hun oude dag in één van de vele particuliere rusthuizen, waar ze gebruik konden  maken  van  de  geboden  verzorging.  De  eigenaren  van  deze  rusthuizen  waren  vaak  zelf  opgeleid  als   2  verpleegkundige, of ze hadden verplegend personeel in dienst. Hartog van Zweden (*Amsterdam, 25 april  1908) was rusthuishouder en verpleger. In 1934 stichtte hij op 26‐jarige leeftijd een rusthuis voor oudere  Joodse mannen aan de Plantage Parklaan 6. Veel van de inwoners hadden een psychiatrische aandoening.  Met regelmaat verhuisden zij naar het Apeldoornse Bos of een andere (semi‐)officiële zorginstelling. 5  In  dezelfde  straat  was  het  A.C.  Wertheimhuis  voor  psychiatrische  patiënten  gevestigd.  Waarschijnlijk  had  deze instelling te weinig capaciteit.    Aan de Middenweg 195 dreef Margaretha de Groot (*Den Haag, 31 oktober 1902) een ‘Tehuis voor rust‐  en hulpbehoevenden’, met in 1941 veertien verpleegden. Een paar huizen verderop, op nummer 201, had  haar zuster Fijtje Kischneider‐de Groot (*Den Haag, 12 november 1900) een eigen rusthuis met een groot  aantal inwoners. Beide zusters waren verpleegster van beroep.  

      Doordat Joden tijdens de oorlog geen gebruik meer mochten maken van de diensten van niet‐Joden zal de  vraag naar opvang nog zijn toegenomen. Tegelijk zullen veel Joden, die door toedoen van de bezetter hun  baan  waren  verloren,  hun  huis  hebben  opengesteld  voor  betalende  logées.  In  het  Joodsche  Weekblad  verschenen  met  regelmaat  advertenties  waarin  kamers  werden  aangeboden:  ‘Rusthuis  Hirsch’  aan  de  Plantage  Franschelaan  12‐huis  was  orthodox;  rusthuis  ‘Apollokwartier’  aan  de  Albrecht  Dürerstraat  12‐ huis  was  daarentegen  juist  liberaal  Israëlitisch;  en  ‘Rusthuis  Cats’  aan  de  Nieuwe  Herengracht  31  laat  weten  goedgekeurd  te  zijn  door  de  Joodse  Raad.  Ter  oprichting  van  ‘Rusthuis  Brandon’  werden  in  augustus 1942 nog dames boven de 60 jaar gezocht.   

         Anders  dan  bij  de  pensions  en  de  rusthuizen  was  kamerverhuur  doorgaans  kleinschaliger.  Heel  wat  personen gaven bij registratie als beroep ‘kamerverhuurder’ op. Zij verhuurden één of enkele kamers in  hun eigen woning, vermoedelijk om zo aan de broodnodige extra inkomsten te komen. Of bij de verhuur  maaltijden  waren  inbegrepen  is  niet  duidelijk.  In  Den  Haag  waren  aan  het  Hofwijckplein  twee  4 Siegfried van Praag, Pension Wessels (Amsterdam 1939) 

5 D. Citroen, Als huizen konden spreken, deel 1, in: De Plantage; Bulletin van de Vereniging Vrienden van de 

 

Plantage, jr. 13, no. 3, september 2008 

kamerverhuurders gevestigd. Op nummer 42 zat Jetje Hakker (*Den Haag, 27 juni 1897) en op nummer 51  zat Koosje Veerman‐Hakker (*Den Haag, 13 maart 1883). Zij waren vermoedelijk beide verwant aan Jacob  Hakker (*Den Haag, 6 juni 1875), die met zijn gezin aan hetzelfde plein op nummer 52 woonde.   Over  tijdelijke  behuizing  in  pensions  en  rusthuizen  is  nog  veel  meer  te  zeggen.  Vermoedelijk  zijn  er  honderden  van  dergelijke  particuliere  en  semi‐officiële  instellingen  in  Nederland  geweest.  Al  deze  tijdelijke  onderkomens  werpen  een  nieuw  licht  op  de  woonsituatie  van  alleenstaanden  of  personen  en  gezinnen op doorreis. 6  

 3 

6

Zoek in het Digitaal Monument op de volgende begrippen: pension, pensionhouder /‐ster, rusthuis en kamerverhuur  / ‐der / ‐ster.    

STAMREEKS MASSEUR  2e deel en slot    

H.M. Morien 

  Inleiding.    e  familie  Masseur  is  van  oudsher  een  katholieke  familie.  Generatie  IV  wordt  bij  het  inschrijven  als  burger  te  Utrecht  vermeld  als  Gerardus  Monsieur,  geboren  “Ophoven  in  Luikerland,  Roomsch”.  In  eerste instantie las ik dat Gerardus uit “Opharen in Luikerland” kwam. In Opharen   Borgharen in  Nederlands  Limburg   was  echter  geen  Gerardus  te  vinden.  Een  Belgische  collega  genealoog,  Maurice  Martens 1 , gaf de suggestie dat mogelijk bedoeld werd Ophoven, een dorp in Belgisch Limburg. In Ophoven  werd wel een Gerardus gedoopt in 1736.     III.  FRANCISCUS (JOANNES FRANCISCUS) MONSIEUR, geboren ca. 1690 (schatting). Hij huwde Ophoven  (België)  16  juni  1720  (getuigen  Christiaen  Rega  en  Anna  Maria  Monsieur)  met  Gertrudis  Rega  (Regaerts), geboren Ophoven 30 augustus 1696, overleden na 26  november 1761 (nog doopgetuige bij  Franciscus, een kind van haar zoon Joannes Hendricus), dochter van Henricus Rega en Catharina Box.   1  Kinderen:  1. ENGELBERTUS  MONSIEUR,  gedoopt  Ophoven  11  mei  1721,  getuigen  Henricus  Rega  en  Catharina  Coonen  (moeder  van  Franciscus).  Daarmee  staat  de  relatie  met  Stevensweert  vast.  Hij  huwde  1e  Dordrecht 1 augustus 1750 met Cornelia Lemmens, geboren Dordrecht ca. 1735, overleden Dordrecht  voor 1762, dochter van Huyg Lemmens en Anna Latmans. Hij huwde  2e  Dordrecht 15 januari 1763  met  Johanna  van  den  Bogaert,  geboren  Budel  ca.  1735,  vermoedelijk  een  dochter  van  Michael  Franciscus van den Bogaert en Henrina Joannes de Lombaert.   2. HENDERICUS MONSIEUR, gedoopt Ophoven 13 januari 1724, getuigen Christianus Regaerts en Maria  Regaerts. Mogelijk dezelfde die huwde Wessem 4 oktober 1768 met Maria Catharina Smeets.  3. RENERUS MONSIEUR, gedoopt Ophoven 5 november 1725, getuigen Gerardus Monsieur en Cornelia  Bouvens  “leci”  Anna  Maria  Monsieur.  Hij  huwde  Maaseik  7  februari  1759  met  Mechtildis  Salden.  Getuigen  bij  het  huwelijk  zijn  Christiano  Monsieur,  Henrico  Pergeus,  Joanna  Monsieur  en  Catharina  Brin.   4. ANTONIUS  MONSIEUR,  gedoopt  Ophoven  9  november  1727,  getuigen  Antonius  Devillers  en  Joanna  Rega.  5. JOANNES  HENDRICUS  MONSIEUR,  gedoopt  Ophoven  28  juli  1729,  getuigen  Joannes  Hendric  Lambrechts en Cornelija Muleners. Hij huwde 1e ca. 1758 met Petronella Reynen, geboren ca. 1730,  vermoedelijk een dochter van Michael Reijnen (doopgetuige en twee keer vernoeming).  Hij huwde 2e  Ophoven 15 november 1760 met Ida Janssen, geboren Geistingen ca. 1730.    6. MARIA  MONSIEUR,  gedoopt  Ophoven  24  december  1731,  getuigen  Christiaan  Rega  en  Cornelija  Muleners pro Agnes Rega.  7. CHRISTIAAN MONSIEUR, gedoopt Ophoven 2 februari 1734, getuigen Christiaen Melaer en Catharina  Sleven.  8. GERARDUS MONSIEUR, gedoopt Ophoven 11 mei 1736, getuigen Hendricus Rega pro Antonius Rega  en Margarita Crawujncks pro Cornelia Roosen. Volgt IV.  9. JOANNA  ELISABETH  MONSIEUR,  gedoopt  Ophoven  9  juli  1738,  getuigen  Andreas  Henikens  pro  Hendricus Rega en Joanna Gielen.    IV.  GERARDUS  (GERARD,  GERRIT)  MONSIEUR  (MONSJER,  MAISEUR,  MASSEUR),  geboren  “Ophoven,  Luikerland”, gedoopt Ophoven 11 mei 1736, ingeschreven als burger te Utrecht op 16 mei 1774, katholiek,  koopman,  wonend  Utrecht,  overleden  Utrecht  24  september  1806,  begraven  25  september  1806.  Hij  huwde  Utrecht  3  mei  1774  met  Sophia  Frederika  ten  Hunnepen (Hendrika  ten  Hunnepe, Hendrika  Ter Honnepe, Hendrika ter Hennepe en Frederica ten Hennepe), niet gedoopt in Utrecht, koopvrouw  te Utrecht, gereformeerd lidmaat te Utrecht, overleden voor 25 september 1806.    Hoewel de naam Monsieur in de oudere generaties op vele wijzen wordt geschreven, gaat hier de naam  definitief van Monsieur, via Monsjer, Maiseur over op Masseur.      1  Met  dank  aan  Maurice  Martens  voor  wat  betreft  het  nakijken  van  gegevens  van  Ophoven en  Roermond. Wat 

Roermond en Stevensweert betreft is ook gebruik gemaakt van de cd‐rom GenDaLim6. 

Inschrijving als burger te Utrecht 16 mei 1774. Monsieur, Gerardus, geb. te Ophoven in Luikerland, Roomsch.    Inschrijving  kerkelijk  gereformeerd  huwelijk  Catharijnekerk Utrecht  3 mei 1774 door J. ds.   Wolterbeek.  Gerardus  Monsjer,  J.M.,  en  Hendrika  Ter  Honnepe,  J.D.  Ondertrouw   17 april 1774.    Gedeelte  van  een  notariële  akte  uit  1788.  Hier  wordt  hij  genoemd  Gerrit   2  Masseur.    Bij  het  militair  overzicht  wordt  zij  Sophia  Frederika  ten  Hunnepen  genoemd,  dat  lijkt  ook juister omdat bij  zijn zoon een Sophia  Frederika  wordt  vernoemd.  Volgens  huwelijk  en  notariële akten wordt zij Hendrika ten Hunnepe en Hendrika ter Hennepe genoemd, als vrouw van Gerrit  Masseur, bij zijn overlijden  Frederica ten Hennepe. Dat het, ondanks een andere voornaam, hier om het  hetzelfde  echtpaar  gaat  is  zeker.  De  achternaam  van  haar  is  hetzelfde  en  de  combinatie  met  Gerrit  Masseur  maakt  het  zeker.  Hij  is  vermeld  bij  de  overledenen  aangebracht  bij  de  weeskamer  te  Utrecht:  Gerardus Masseur, overleden 24 september 1806, op de Wittevrouwenstraat, weduwnaar van Frederica  ten  Hennepe,  laat  na  een  meerderjarige  zoon,  bijgezet  met  de  baar,  4  gulden.  Hij  is  vermeld  bij  de  begravenen  civiel  i.v.m.  successie  25  september  1806,  Gerardus  Maiseur,  weduwnaar  van  Frederica  ten  Hennepe,  oud  66  jaar,  op  de  Wittevrouwenstraat  H460,  laat  na  een  meerderjarige  zoon.  N.B.  Het  is  een  later  geschreven  handschrift.  De  leeftijd  is  niet  goed  leesbaar,  in  een  andere  bron  wordt  68  genoemd.  Verder is een leeftijd bij overlijden nooit erg betrouwbaar. Op 6 mei 1787 is er een protest van Remees  Floris Elin tegen de echtgenote van Gerrit Masseur, ter absentie van haar man, een wissel van 200 gulden,  waarbij  de  huisvrouw  van  Gerrit  Masseur  verklaarde  niet  te  kunnen  betalen,  maar  dat  zij  binnen  enige  dagen, als zij geld krijgen, zou voldoen 2 .  Op 25 mei 1787 is er een protest Arend Rutgers, tegen Hendrika  ter  Hennepe,  gehuwd  met  Gerrit  Masseur,  koopman,  wonend  Utrecht,  tegen  het  niet  voldoen  van  een  wissel van 201 gulden en 17 stuivers en antwoordde Hendrika ten Hennepe omdat zij geen geld ontving  vooralsnog niet te kunnen betalen 3 . Op 31 juli 1787 is er een protest van Joan Fennis tegen Hendrika ten  Hunnepe, koopvrouw, wonend Lange Jansstraat Utrecht, gehuwd met Gerrit Masseur. Bezwaar tegen het  niet betalen van een wisselbrief van 359 gulden 4 . Op 14 januari 1788 is er een protest van Huybert van Ee,  tegen de echtgenote van Gerrit Masseur, wonend te Utrecht, tegen het niet betalen van een wisselbrief van  263  gulden  en  17  stuivers.  Het  protest  was  tegen  de  echtgenote  omdat  Gerrit  niet  aanwezig  was.  Zijn  echtgenote gaf aan het niet te kunnen betalen 5 .     Kinderen:  1. FRANS  JACOBUS  MASSEUR,  gedoopt  Utrecht  (Domkerk)  10  juli  1776.  Vader  is  Rooms,  moeder  is  lidmaat. Hij is overleden Utrecht 21 april 1800.  2 Not. Utrecht, inv. nr. U207a20, akte nr. 14, d.d. 6 mei 1787.  3 Not. Utrecht, inv. nr. U263a3, akte nr. 49, d.d. 25 mei 1787.  4 Not. Utrecht, inv. nr. U252a10, akte nr. 76, d.d. 31 juli 1787.  5 Not. Utrecht, inv. nr. U237a9, akte nr. 51, d.d. 14 januari 1788. 

2.

GERARDUS WILHELMUS MASSEUR, geboren Utrecht 26 december 1779, gedoopt  Utrecht (Domkerk)  2 januari 1780. Vader is Rooms, moeder is lidmaat. Volgt V. 

  V.  GERARDUS  WILHELMUS  (GERHARD  GUILLAUME)  (WILHELM  GERHARD)  MASSEUR,  geboren  Utrecht 26 december 1779, militair, majoor ingenieur bij de genie, overleden Arnhem 23 april 1860. Hij  huwde  Sluis  13  april  1809 6   (50  jaar  gehuwd  op  13  april  1859  te  Arnhem 7 )  met  Anna  Hester  Vogel,  gedoopt Geertruidenberg 10 januari 1787, overleden Arnhem 10 april 1862, dochter van Justinus Vogel en  Zoetje Prilleritz.    Gerardus Wilhelmus Masseur was militair in Hollandse dienst (de Bataafse Armee na de bezetting door de  Fransen),  cadet  volontair  bij  het  4e  bataljon  Artillerie  en  als  zodanig  op  de  Artillerie  en  Genie  school  te  Groningen november 1797, kwam in 1811 in Franse dienst als Luitenant Ingenieur. Hij nam deel aan de  veldtocht in 1812 van Napoleon in Rusland. Napoleon trok met een leger van 600.000 man naar Rusland.  Het was een dramatische veldtocht, van de 600.000 soldaten komen er maar 18.000 terug. In 1813 wordt  hij gewond door een kogel in zijn achterhoofd in Duitsland. Als Ingenieur maakte hij deel uit van het korps  Ingenieurs van de Genie, dat onder meer zorg droeg voor het ontwerpen van nieuwe vestingwerken en het  in stand houden van de al bestaande. Zij werkten veel samen met de Mineurs en Sappeurs van de Genie,  3  zowel  in  aanvallend  als  wiens  specifieke  taak  vooral  lag  in  de  strijd  rond  de  vestingen,  waar   zij  verdedigend opzicht het gevecht ondersteunden. Zij groeven o.a. tunnels onder de vijandelijke stellingen  en legden daarin mijnen. Gerardus Wilhelmus Masseur was degene, als beheerder van Oostende, die een  rapport uitbracht over de staat van de metselwerken van de vesting en tevens over het in elkaar gezakte  bomvrije kruitmagazijn in Oostende in 1825. Eerder was door anderen een foutief rapport uitgebracht. Hij  kreeg  het  metalen  kruis  in  1832.  Het  metalen  kruis,  ingesteld  bij  Koninklijk  Besluit  van  12  september  1831,  werd  uitgereikt  aan  allen  die  hebben  deelgenomen  aan  de  tiendaagse  veldtocht tegen de Belgen in 1830. Het was meer  een  herinneringskruis  dan  een  onderscheiding  van  verdienste.  Hij  beëindigde  zijn  loopbaan  in  Nederlandse  dienst  in  1840  als  Majoor  toen  hij  met pensioen ging.    Officier  en  soldaat  van  de  Mineurs  en  Sappeurs  1805,   Willem Constantijn Staring. Legermuseum Delft.    Militaire  staat:  Persoonlijke  gegevens:  Gerardus  Wilhelmus  Masseur,  geboren  Utrecht  26  december  1779,  zoon  van  Gerard  Masseur  en  Sophia  Frederika  ten  Hunnepen,  getrouwd  voor  1813 met Anna Hester Vogel. Vermelde kinderen  in  dit  overzicht:  Sophie  Frederique  Claudine  Maria,  geboren  24  maart  1813,  Gerardus  Justinus,  geboren  30  oktober  1816,  Carolina  Guillaumina  Antoinetta,  geboren  26  januari  1818,  Francois  Jacques,  geboren  25  februari  1820, Gerard Anne, geboren 28 mei 1821, Louis  Charles,  geboren  18  juli  1824,  Henrij  Aimé,  geboren  3  mei  1826,  overleden  27  juni  1829,  Adolph André, geboren 11 maart 1829.   Dienstverband  Hollandse  dienst  (N.B.  Bataafse  armee,  1795‐1806):  cadet  volontair  bij  het  4e  bataljon Artillerie en als zodanig op de Artillerie  6  Algemeen  Nederlandsch  Familieblad  1887  blz.  124;  vervolg  vorige  jaargang .  Aantekeningen    uit  de  trouwregisters van Sluis door J. A. Dorrenboom en Naamlijst van de officieren der genie, sedert de oprichting van  het  korps  ingenieurs  in  1814,  door  Ch.  J.  Polvliet.  Gerardus  Wilhelmus  Masseur.  Geboren  26  december  1779.  Aanstelling  tot  tweede  luitenant  5  december  1800,  tot  eerste  luitenant  24  juni  1802,  tot  kapitein  31  augustus  1812, tot majoor 9 november 1832.  7 Advertenties Centraal Bureau voor Genealogie. 

en  Genie  school  te  Groningen  november  1797,  3  jaar  en  5  dagen.  Extra  ordinair  (N.B.  2e  luitenant)  ingenieur 5 december 1800, 1 jaar, 6 maanden en 19 dagen. 1e luitenant Ingenieur 24 juni 1802, 6 jaar, 1  maand  en  21  dagen.  Op  non  activiteit  15  augustus  1808,  2  jaar,  7  maanden  en  24  dagen  (N.B.  Reden  onbekend).   Dienstverband Franse dienst: Luitenant Ingenieur 2 april 1811, 1 jaar, 4 maanden en 23 dagen. Kapitein  bij het 1e  bataljon 8e compagnie, sappeur 31 augustus 1812, 4 maanden en 15 dagen. Kapitein bij het 2e   bataljon 6e compagnie, sappeur 15 januari 1813, 5 maanden en 27 dagen. Kapitein Ingenieur 12 juli 1813.   Dienstverband Nederlandse dienst: 1e Luitenant Ingenieur met rang van 2e Kapitein en een toelage van  600,‐  per  jaar  18  augustus  1814,  2e  Kapitein  Ingenieur  expletief 8 (tijdelijk)  23  december  1816,  6  jaar,  9  maanden en 6 dagen. 1e Kapitein Ingenieur 18 april 1820, 12 jaar, 6 maanden en 21 dagen. Metalen Kruis  5  april  1832,  Majoor  bij  het  korps  Men’s  (mineurs)  en  Sap’s  (sappeurs)  9  november  1832,  7  jaar,  5  maanden en 22 dagen. Pensioen bij besluit van 27 april 1840.   Veldtochten  etc.:  Hollandse  Armeé  (N.B.  Bataafse  Armee):  1802,  1803,  1804,  als  volontair  in  de  kolonie  Suriname, Fransche Armeé: 1812 in Rusland, 1813, 1814 Saksen, De 9e mei 1813 zwaar geblesseerd door  een geweerkogel in het achterhoofd bij het maken van een brug over de Elbe te Priesnitz bij Dresden in  Saksen. Nederlandsche Armee: 1830 tijdens de opstand in België te Maastricht, 1831 idem te Maastricht,  1832 te Maastricht en Nijmegen, 1833 te Nijmegen, 1834 te Nijmegen 9 .   4    Kinderen:  1. SOPHIA FREDERIKA CLAUDINA MARIA MASSEUR, geboren Sluis 24  maart 1813, overleden Arnhem  29 april 1863 (ongehuwd).  2. JUSTINUS GERARDUS MASSEUR, geboren Doesburg 2 maart 1815, overleden Deventer 22 november  1815.  3. GERARDUS  JUSTINUS  MASSEUR,  geboren  Deventer  30  oktober  1816,  sergeant,  volontair  bij  de  17e  afdeling infanterie, overleden Amsterdam 28 april 1838.    Ingeschreven onder stamboeknr. 23907 bij het 6e regiment infanterie. Naam en voornamen: Gerardus  Justinus Masseur. Ouders: Gerardus Wilhelmus en Anna Hester Vogel. Geboren: Deventer 30 oktober  1816.  Laatst  gewoond  Maastricht.  Bij  zijn  aankomst  bij  het  korps  lang:  1  el,  6  palmen,  7  duimen,  2  strepen. Aangezicht ovaal, voorhoofd hoog, ogen blauw, neus klein, mond klein, kin rond, haar blond,  wenkbrauwen  blond, geen  merkbare tekenen.  Bij  het  korps Mineurs  en  Sappeurs  als  Mineur  der  2e  klasse voor de tijd van acht jaar twee maanden en twintig dagen zonder handgeld. Mineur 1e klasse 6  februari 1832, korporaal 16 augustus 1833, sergeant 14 juni 1835. Op 31 december 1835 als zodanig  overgegaan  van  de  17e  afdeling  Infanterie  15  december  1835  nr.  15.  Gedane  veldtochten,  bekomen  wonden en uitstekende daden: tijdens de opstand in België 1832 vesting Maastricht, in 1834‐1835 in  de vesting Nijmegen. Op 28 april 1838 in het kwartier te Amsterdam overleden 10 .  4. CAROLINE  GUILLAUMINE  ANTOINETTE  MASSEUR,  geboren  Meenen  (West‐Vlaanderen,  België)  25  januari  1819,  overleden  Apeldoorn  13  maart  1853.  Zij  huwde  Elburg  28  maart  1846  met  Johannes  Antonius  Goedbloed,  geboren  Harderwijk  23  september  1814,  geneeskundige,  medisch  arts,  geneesheer  te  Apeldoorn,  overleden  Bad  Godesberg  (Duitsland)  21  mei  1885,  zoon  van  Nicolaas  Goedbloed en Engeltje Fijn van Draat. Hij huwde 2e Apeldoorn 6 januari 1865 met Rosina Bernardina  Henriette Johanna Maria van Blommestein, geboren Apeldoorn 1 februari 1839, overleden Apeldoorn  13  juni  1894,  dochter  van Gerard  Petrus  van  Blommestein  en  Catharina  Johanna  Jonkvrouw Pompe  van Meerdervoort.  5. FRANCOISE  JACQUES  MASSEUR,  geboren  Meenen  (West‐Vlaanderen,  Belgie)  26  februari  1820,  sigarenmaker,  overleden  Arnhem  1  juni  1872.  Hij  huwde  1e  Tiel  12  november  1853  met  Elizabeth  Pitlo, geboren Tiel 28 februari 1826, overleden Arnhem 4 januari 1863, dochter van Anthonie Gerrit  Janszoon Pitlo en Jenneke van Heusden. Hij huwde 2e Arnhem 9 september 1863 met Johanna Fitski,  geboren  Utrecht  ca.  1843,  overleden  Arnhem  13  februari  1922,  dochter  van  Johannes  Fitski  en  Elisabeth Brouwer. Zij woonden ook te Culemborg.  6. GERARD  ANNE  MASSEUR,  geboren  Meenen  (West‐Vlaanderen,  België)  28  mei  1821,  overleden  Brooklyn,  New  York  24  februari  1904.  Hij  huwde  Leerdam  18  januari  1850  met  Hendrika  Juliana  Schmitz,  geboren  Lochem  11  april  1826,  overleden  Brooklyn,  New  York  30  augustus  1896,  dochter  van  Johan  Heinrich  Schmitz  en  Hendriette  Wilhelmine  Wolbring.  Bekend  is  dat  er  twee  kinderen  8 Expletief: in die functie optredend. 

9 Nationaal Archief en Centraal Bureau voor Genealogie Den Haag. Stamboeken officieren, korps ingenieurs, inv.  nr. 313 fol. 28.  10  Nationaal  Archief  en  Centraal  Bureau  voor  Genealogie  Den  Haag.  Stamboeken  onderofficieren  en  minderen  1813‐1845, 6e regiment Infanterie 1835‐1837 inv. nr. 190. Ingeschreven onder stamboek nr. 23907. 

overleden zijn te Amsterdam. Zij zijn rond 1857 geëmigreerd naar de Verenigde Staten. Daar is verder  nageslacht van 11 .   7. LOUIS CHARLES MASSEUR, geboren Grave 2 juli 1822, overleden Grave 13 september 1822.  8. LOUIS CHARLES MASSEUR, geboren Grave 18 juli 1824. Volgt VI.  9. HENRY AUMÉ MASSEUR, geboren Oostende (België) 8 mei 1826, overleden Delft 27 juni 1829.  10. ALDOLPHE  ANDRÉ  MASSEUR,  geboren  Delft  11  maart  1829,  bakker,  restaurateur,  stationsrestaurateur.  Hij  huwde  1e  Zutphen  8  oktober  1862  met  Helena  te  Roller,  geboren  Neede  8  februari 1830, overleden voor 1872, dochter van Berent te Roller en Gesiena Scholten. Hij huwde 2e  Vorden 5 november 1872 met Jantien Drost, geboren Hasselt 22 mei 1837, dochter van Klaas Drost en  Jennegien van der Werf.    VI. LOUIS CHARLES MASSEUR, geboren Grave 18 juli 1824, koffiehuishouder (1849), tapper, boekbinder  (1851), boekhandelbediende (1854), restaurateur, in 1860 failliet verklaard, overleden Nijmegen 9 april  1883.  Hij  huwde  1e  Nijmegen  17  oktober  1850  met  Louisa  Christina  Sophia  Nutselaar,  geboren  Nijmegen 5 november 1832, overleden Nijmegen 4 mei 1853, dochter van Willem Frederik Nutselaar en  Henriette  Wilhelmina  Benrath.  Hij  huwde  2e  Nijmegen  20  april  1854  met  Jacobine  Paperitz,  geboren  Westerburg  (Duitsland)  17  februari  1825,  overleden  Nijmegen  21  september  1877,  dochter  van  Elias   5  Paperitz en Anne Sophie Gerhardt.  Kinderen uit het eerste huwelijk:  1. HENRIETTE  AUGUSTA  MASSEUR,  geboren  Nijmegen  25  oktober  1850,  overleden  Nijmegen  28  juli  1851.  2. GERARDUS WILHELMUS MASSEUR, geboren Nijmegen 25 november 1852. Volgt VII.  Dochter uit het tweede huwelijk:  3. ANNA  MARGARETHA  MASSEUR,  geboren  Arnhem  21  april  1855,  overleden  Winschoten  27  oktober  1935. Zij huwde Nijmegen 21 juli 1875 met Franz Friedrich Heinrich du Pré, geboren Kleinlauchstadt  (D) 26 november 1849, zoon van Otto Carl Christiaan du Pré en Dorothea Elisabeth Lange.     VII.  GERARDUS  WILHELMUS  MASSEUR,  geboren  Nijmegen  25  november  1852  (hervormd),  logementhouder  (1882),  chef  kok,  overleden  Amsterdam  30  juni  1903.  Hij  huwde  Amsterdam  28  april  1881 met Josephina Hendrina Aleida Josephina van Eldik (Hamerslag), voorechtelijk geboren Nijmegen 28  oktober  1860,  gedoopt  Nijmegen  29  oktober  1860  (katholiek),  gewettigd  bij  huwelijk  der  ouders,  overleden na 14 februari 1911, vermoedelijk in Amsterdam, dochter van Willem Hamerslag en Petronella  van Eldik.      Kinderen:  1. LOUIS CHARLES WILHELM MASSEUR, geboren Rotterdam 27 november 1883, overleden Amsterdam  9 februari 1884 (aangegeven te Rotterdam).  2. PETRONELLA  WILHELMINA  JOSEPHINA  GERARDA  MASSEUR,  geboren  Arnhem  8  februari  1884,  overleden Arnhem 15 juni 1884,   3. HUBERTUS  WILHELMUS  LEONARDUS  MASSEUR,  geboren  Amsterdam  19  mei  1885,  overleden  Amsterdam 6 augustus 1886.  4. WILHELMUS  FRANCISCUS  CORNELIS  GERARDUS  MASSEUR,  geboren  Amsterdam  4  juli  1887.  Volgt  VIII.  5. JOHANNA ELISABETH FREDERIKA PETRONELLA MASSEUR, geboren Amsterdam 18 januari 1889. Zij  vertrekt  op  17  september  1919  naar  Bloemendaal.  Zij  huwde  Amsterdam  12  september  1918  met  Johannes Antonius Boskamp, geboren Bloemendaal 28 februari 1892, stoffeerder,  zoon van Johannes  Antonius Boskamp en Anna Catharina Walterfang.  6. WILHELMINA  JOSEPHINA  HENDRIKA  LOUISA  MASSEUR,  geboren  Amsterdam  4  december  1894,  kamerverhuurster. Zij vertrok op 22 december 1913 naar Hamburg, komt 20 mei 1916 weer terug en  vertrok  op  28  september  1916  naar  Weesp.  Zij  huwde  Amsterdam  24  augustus  1916  met  Josephus  Theodorus  Maria  Roelvink,  geboren  Amsterdam  ca.  1879,  handelsreiziger,  zoon  van  Antonius  Gerardus Roelvink en Johanna Bernardina Sophia Brugman.    VIII.  WILHELMUS  FRANCISCUS  CORNELIS  GERARDUS  MASSEUR,  geboren  Amsterdam  4  juli  1887  (katholiek), klerk bij de gemeentegasfabriek, kantoorbediende, overleden Amsterdam 22 augustus 1973.  Hij  huwde  Amsterdam  26  juni  1913  met  Emma  Stobbe,  geboren  Terschelling  27  september  1887  (hervormd), overleden Amsterdam 24 april 1973, dochter van Jan Stobbe en Maria Nadort.  11 Met dank aan Bas Masseur

mede ook voor de tip van overlijden van G.W. Masseur Amsterdam 30 juni 1903. 

Kinderen:  1. AUGUSTA GERARDA WILHELMINA JOSEPHINA MASSEUR, geboren Amsterdam 8 mei 1914. Zij huwde  5 maart 1947 met I.M. (Isodoor) den Ouden.  2. GERARDUS WILHELMUS MASSEUR, geboren Amsterdam 8 oktober 1919. Volgt IX.    IX. GERARDUS WILHELMUS MASSEUR, geboren Amsterdam 8 oktober 1919 (katholiek), garagehouder,  overleden  Purmerend  18  november  1995,  wonend  De  Rijp.  Hij  huwde  Amsterdam  26  september  1946  met  Clara  Elisabeth  Gort,  geboren  Amsterdam  7  juli  1925  (hervormd),  overleden  Graft‐De  Rijp  14  september 1989, dochter van Hendrikus Gort en Clara de Roode.  Kinderen:  1. WILLEM MASSEUR, geboren Amsterdam 31 oktober 1947. Volgt X.  2. HENK MASSEUR, geboren Amsterdam 23 september 1950.  3. GERARD MASSEUR, geboren Amsterdam 18 juni 1952.   4. CLARA FENNY MASSEUR, geboren Amsterdam 8 september 1954.    X.  WILLEM  MASSEUR,  geboren  Amsterdam  31  oktober  1947  (hervormd),  vastgoedondernemer  (eigen  bedrijf).  Hij  huwde  Amsterdam  18  november  1971  met  Geertruida  Johanna  Eduarda  Boterman,   6  geboren Amsterdam 3 oktober 1948, dochter van Jan Boterman en Geertruida Johanna van Zijderveld.  Zoon:  1. JEROEN VINCENT MASSEUR, geboren Amsterdam 31 oktober 1972.    Wapenontwerp en ­registratie  Het hierna afgebeelde wapen is in 2009 ontworpen door H.K. Nagtegaal.  Geregistreerd  op  verzoek  van  de  heer  W.  Masseur, wonende  te  Nieuwegein, voor alle naamdragende nakomelingen van Gerardus Monsieur  (Monsjer,  Maiseur,  Masseur),  ged.  Ophoven  (Luikerland)  11  mei  1736,  koopman,  burger  van  Utrecht  1774,  overl.  Utrecht  24  september  1806,  achterkleinzoon van de stamvader, de eerste die de naam Masseur voerde.  De  aanvrager  stamt  af  van  Lambertus  Monsieur,  kapitein  in  Roermond  in  Spaanse dienst, overl. tussen 17 mei 1671 en 9 februari 1679. Hij huwde met  Anna Meuwissen, overl. voor 9 februari 1679.     Registratie nr. 2009‐0041, Rotterdam, 17 nov. 2009             

    Stel  dat  u  meer  wilt  vergaan van  de  Titanic  kunt  u  o.m.  het  staande  be­  richt  (zie art. op pag. 27)    Uit:  Het  Nieuws  van  den  Dag  voor  van donderdag 25 april 1912 

       

weten over het  in  1912,  dan  hiernaast  tegenkomen.  Nederlandsch­Indië 

Wapenregistratie  bij  de  Hollandse  Genealogie uitgebreid tot de Benelux 

Vereniging 

voor 

H.K. Nagtegaal   

I

n  2009  is  de  Hollandse  Vereniging  voor  Genealogie  ‘Ons  Voorgeslacht’  (HVG)  een  wapenregistratie begonnen waarbij het gebied, de regelgeving, snelheid en prijs opvallen. Het  principe  waarop  deze  wapenregistratie  rust,  is  dat  men  luistert  naar  de  wensen  van  de  aanvragers en dat de regelgeving volgens de heraldiek wordt toegepast. 

 

In Nederland worden bij de wapenregistraties van het CBG en de NGV geen spreuken en schildhouders 1   toegestaan.  Bij  spreuken  is  dat  nog  wel  voor  te  stellen  omdat  dat  een  trend  is  geweest  gedurende  de  periode van Franse invloeden maar schildhouders werden in de middeleeuwen al op zegels gebruikt.   Behoudende  heraldici  geven  als  argument  dat  schildhouders  zijn  voorbehouden  aan  de  adel  en  aanverwante  families.  Dat  is  echter  een  heraldisch  niet  beschreven  protectie  uit  de  tweede  helft  van  de  20ste eeuw.      1  Met een dergelijke heraldische regelgeving houdt de Hollandse Vereniging voor Genealogie zich niet bezig.  Iedereen heeft recht een wapen te voeren al dan niet met schildhouders maar wel in normale proporties,  dus  geen  overdadige  pronkstukken.  Hetzelfde  geldt  voor  spreuken,  we  raden  het  gebruik  af  maar  verbieden het niet.  Bij de aanvraag zijn twee mogelijkheden van registreren, een familiewapen of een persoonlijk wapen. Bij  een familiewapen dient men een stamreeks bij te voegen terugreikend tot minimaal het jaar 1750. Bij een  persoonlijk  wapen  hoeft  dat  niet.  De  redenering  hierachter  is  dat  de  afgelopen  eeuwen  iedereen  een  wapen kon aannemen zonder een stamreeks bij de overheid in te dienen wanneer er geen sprake was van  het overnemen van een wapen van een ander of adellijk geslacht. Overigens, als er persoonlijke objecten  in het wapen staan of er sprake is van een puur creatief ontwerp, dan is een stamreeks zeker van minder  belang. De vereniging vraagt bij een persoonlijk wapen wel om een stamreeks in te dienen maar verplicht  het niet. Hiermee wijkt de HVG duidelijk af van het CBG en de NGV. 

 

Snelheid van registratie  Het heraldische college is momenteel samengesteld uit drie personen. Als aan de eisen van de aanvraag is  voldaan, wordt door de secretaris een concept certificaat vervaardigd en met de aanvraag vergezeld van  de stamreeks naar het heraldische college gestuurd. Het college reageert altijd binnen een week. Omdat  alles via de digitale weg gaat, duurt een registratie veelal niet meer dan twee weken.    Wat wordt geboden  1.  De aanvrager ontvangt een prachtig uitgevoerd certificaat (zie hieronder),  2.  Het wapen krijgt landelijke bekendheid omdat het in het genealogische tijdschrift 'Ons Voorgeslacht'  in kleur wordt gepubliceerd, terwijl de aanvrager gratis twee bewijs exemplaren ontvangt,  3.  Na  registratie  kan  iedereen  op  de  genealogische  databank  (www.hogenda.nl)  onder  de  module  'familiewapens' het geregistreerde wapen zien.      Registratie  van  een  familiewapen  biedt  bescherming  tegen  schending  van  het  copyright.   Bij  de  Hollandse  Vereniging  voor  Genealogie  ‘Ons  Voorgeslacht’  kost  het  registreren  van  een wapen slechts €  75   

1 Schildhouder: figuur terzijde van het schild geplaatst, die dit vasthoudt. 

Hebt u belangstelling, dan kunt u een aanvraagformulier downloaden via www.onsvoorgeslacht.nl (zie bij  wapenregistratie).  Het  registreren  van  een  persoonlijk  wapen  kan  direct,  bij  een  familiewapen  moet  een  stamreeks worden bijgevoegd.    Voor enige voorbeelden van recent geregistreerde wapens wordt verwezen naar www.hogenda.nl in het  bijzonder: Koenders, Masseur, Gosman, Kaiser, De Coninck, Sanders of Wijn.    Registratiegebied de oude Nederlanden ofwel de Benelux  Omdat  veel  Vlamingen  hun  wapen  bij  het  Heraldisch  Bureau  Nagtegaal  in  Delft  laten  ontwerpen  (www.nagtegaal.org)  en  er  bovendien  een  aantal  keren  een  verzoek  kwam  van  Belgen  of  ze  ook  in  Nederland hun wapen mochten registreren, is deze vraag voorgelegd aan het bestuur van de vereniging.    De mening van het bestuur was dat grenzen verdwijnen, wij vroeger de Nederlanden waren en dezelfde  taal spreken. Dat Belgen en Nederlanders door hun gemeenschappelijke voorouders zo verweven zijn dat  het  bestuur  begin  2010  besloten  heeft  de  wapenregistratie  open  te  stellen  voor  alle  inwoners  van  de  Benelux.  Waarbij  de  specifieke  uitzonderingen  van  de  Belgische  heraldiek  met  betrekking  tot  de  halfaanziende helm en schildriemen die het schild ophouden zo veel mogelijk gehandhaafd blijven. Met de   2  uitgever van het Belgische heraldische tijdschrift ‘Heraldicum Disputationes’ is afgesproken dat Belgische  wapenregistraties bij de HVG vanaf heden ook in ‘Heraldicum Disputationes vermeld zullen worden.      De Belgen hebben dus het voordeel dat hun wapenregistraties in twee tijdschriften verschijnen namelijk  in Nederland en een in België.