Beperkingen bij het uitvoeren van ADL: een multifactoriële benadering

Beperkingen bij het uitvoeren van ADL: een multifactoriële benadering dr. Marjolein den Ouden Docent/onderzoeker Saxion Lectoraat AGZ: ouderenzorg en palliatieve zorg [email protected]

Opbouw presentatie 1. Introductie  Veroudering  ICF-model  Doel onderzoek 2. Methode PROFIEL onderzoek 3. Resultaten  Bijdrage domeinen aan ADL beperkingen  Identificeren van hoog-risico individuen 4. Discussie 5. Conclusie

Verandering in levensverwachting sinds 1981 Levensverwachting (jaren)

85 80 75 70 65 60 55 50 1981

1985

1990

1995

Jaartal

2000

2005

2010

Veroudering

• Lichamelijk en psychosociaal functioneren belangrijk – 1 of meerdere chronische ziekten – 2/3 van de ouderen

• Lichamelijke achteruitgang met ouder worden – – – –

Uithoudingsvermogen Spierkracht Longfunctie Balans en loopsnelheid

• Verlies van vitaliteit: draagkracht

draaglast

Afhankelijkheid van anderen en eventuele institutionalisering

Activiteiten van het dagelijks leven (ADL)

• Prevalentie: 20-30% (stijgt met leeftijd) • ADL onderscheid in: 1. BADL: basis ADL – Essentieel voor om te kunnen functioneren (fundamenteel) – Baden/douchen, aankleden, toiletgebruik

2. IADL: instrumentele ADL – Belangrijk om zelfstandig te kunnen functioneren in maatschappij – Medicijnen innemen, huishouding, reizen

Fried et al, 2004

ADL: dynamisch proces

Kalache and Kickbusch, 1997

Kalache and Kickbusch, 1997

Veroudering zichtbaar op middelbare leeftijd?

• Aantal mensen met 1 of meerdere chronische ziekten stijgt – Vroege diagnose – Betere overleving

• Gevolg:

Van der Lucht en Polder, 2010; Fried et al, 1997

Interventie starten middelbare leeftijd?

• Fysieke beperkingen – Vroeg stadium van ADL beperkingen – Veranderingen in sensorisch-motorisch functioneren – Short Physical Performance Battery

Fysieke beperking

Beide

n=60 (29.4%)

n=88 (43.1%)

ADL beperking n=60 (29.4%)

Den Ouden et al, Maturitas, 2013

International Classification of Functioning, Disability and Health model Health condition

Body function & structure

Participation

Activity

Environmental factors

Personal factors

World Health Organization, 2001

PROFIEL studie • Studiepopulatie: 10 jaar follow-up – 400 mannen (HAMLET studie) – 402 vrouwen (FRAILTY studie)

n=802

Uit de studie • • • • •

Overleden (n=99) Woonachtig in buitenland (n=3) Fysiek/mentaal niet mogelijk (n=14) Niet geïnteresseerd (n=33) Loss to follow-up (n=28)

n=625

Metingen: dagdeel 1 Duur: ongeveer 3 uur • • • • • •

Bloedafname Anamnese Bloeddruk Lengte, gewicht, taille- en heupomvang Gezichtsvermogen DEXA-scan: – Botdichtheid en lichaamssamenstelling

•

Buikvet – Intra-abdominaal en perifeer

•

Vasculaire status: – Stijfheid grote lichaamsslagader – Vaatwanddikte van de halsslagader

Metingen: dagdeel 2 Duur: ongeveer 2,5 uur • • • • • •

Herhaalde bloeddruk meting Cognitie testen Gehoor Longfunctie Knijpkracht Short Physical Performance Battery – Balans – Loopsnelheid – Opstaan van een stoel

• •

Uithoudingsvermogen Lichamelijke activiteit

Deelonderzoek 1: Bijdrage domeinen aan ADL problemen Health condition

Body function & structure

Participation

Activity

Environmental factors

Personal factors

Den Ouden et al, JAMDA, 2013

Health condition Number of chronic diseases

Body function & structure 1. MMSE 2. Z-score processing speed 3. Z-score memory 4. Handgrip strength 5. SPPB 6. Z-score physical activity 7. Sensory problems 8. Body mass index 9. Intra abdominal fat 10. Ratio Cholesterol/HDL 11. Z-score atherosclerosis 12. Bone mineral density

Activity Activities of daily living

Environmental factors Degree of urbanization

Participation Not measured in the present study

Personal factors

1. Age 2. Gender 3. Education 4. Smoking 5. Self-management abilities 6. Z-score quality of life 7. Anxiety and panic disorders 8. Z-score depressive symptoms

Den Ouden et al, JAMDA, 2013

Kenmerken onderzoekspopulatie

Age Gender (men) (n (%)) Body Mass Index Education (n (%)) Low Middle High University Mini Mental-State Examination Number of chronic diseases Isometric hand grip strength Short Physical Performance Score

Afhankelijk in het uitvoeren van ADL (n=149) Mean ± sd 78.0 ± 6.2 45 (30.4) 27.3 ± 4.5

Onafhankelijk (n=388)

15 (10.1) 30 (20.3) 75 (50.7) 28 (18.9) 27.6 ± 2.2 2.3 ± 1.6 28.4 ± 9.0 5.8 ± 2.9

18 (4.7) 81 (21.0) 184 (47.7) 103 (26.7) 28.7 ± 1.6 1.0 ± 1.1 40.0 ± 13.3 9.2 ± 6.2

Mean ± sd 69.3 ± 9.7 240 (62.2) 26.3 ± 3.8

Data analyse • Beperken aantal variabelen in het model: z-score – – – – – –

Processing speed and executive function Memory Physical activity Measures of atherosclerosis Depressive symptoms Quality of Life

• Missende waarden geïmputeerd via multiple imputation – 10,8%: één of meerdere variabelen mist

• Multivariable logistic regression analysis – Odds ratios en 95% betrouwbaarheidsinterval – Verklaarde variantie: Nagelkerke R2

Resultaten: individuele predictoren (deel 1) OR 95% CI for OR p-value Health condition Number of chronic diseases

1.26 1.01; 1.57

0.04

Body function Mini Mental-State Examination Z-score processing speed Z-score memory Grip strength Short Physical Performance Battery Z-score physical activity Sensory problems Body mass index Intra-abdominal fat Ratio cholesterol/HDL

0.81 0.94 1.12 0.97 0.83 0.62 1.11 1.18 0.74 1.12

0.03 0.90 0.69 0.22 0.02 0.08 0.29 >0.01 0.04 0.40

Significantie: ɑ =0,15

0.67; 0.98 0.34; 2.57 0.64; 1.96 0.92; 1.02 0.72; 0.97 0.37; 1.06 0.92; 1.34 1.06; 1.32 0.57; 0.98 0.86; 1.47

Resultaten: individuele predictoren (deel 2) OR 95% CI for OR p-value

Body structure Z-score atherosclerosis Bone mineral density

0.70 0.44; 1.11 0.80 0.57; 1.13

0.13 0.21

Environmental factors Degree of urbanization

0.97 0.75; 1.26

0.84

Personal factors Age Gender (women) Education Smoking Self-management abilities Z-score quality of life Anxiety and panic disorders Z-score depressive symptoms

1.04 2.88 1.44 1.01 1.01 0.53 0.76 1.68

0.17 0.08 > 0.01 0.02 0.70 0.12 0.42 0.04

0.98; 1.11 0.90; 9.22 1.13; 1.82 1.00; 1.02 0.98; 1.04 0.24; 1.18 0.39; 1.48 1.03; 2.74

Resultaten: significante predictoren Health condition

Body function

Body structure

1. Aantal chronische ziekten

1. MMSE 2. SPPB 3. Body Mass Index 4. Fysieke activiteit 5. Intra-abdominaal vet

1. Slagaderverkalking

Personal factors

1. Leeftijd 2. Geslacht 3. Opleiding 4. Roken 5. Depressieve symptomen 6. Kwaliteit van leven

Resultaten: ICF domeinen

Model

Verklaarde variantie (Nagelkerke R2 [range])

Full model: including all significant predictors

0.57 [0.56 to 0.57]

excluding health condition

0.56 [0.55 to 0.57]

excluding body function

0.49 [0.48 to 0;49]

excluding body structure

0.56 [0.56 to 0.57]

excluding environmental factors

not applicable *

excluding personal factors

0.47 [0.46 to 0.48]

* Degree of urbanization was not a significant predictor of ADL disability

Conclusie

Health condition Number of chronic diseases

Body function & structure 1. MMSE 2. SPPB 3. Z-score physical activity 4. Body mass index 5. Intra abdominal fat 6. Z-score atherosclerosis

Participation

Activity

Not measured in the present study

Activities of daily living

Environmental factors

Personal factors

1. Age 2. Gender 3. Education 4. Smoking 5. Z-score quality of life 6. Z-score depressive symptoms Den Ouden et al, Experimental Gerontology, 2013

Deelonderzoek 2: Identificeren van hoog-risico individuen voor het ontwikkelen van ADL beperkingen Health condition

Body function & structure

Participation

Activity

Environmental factors

Personal factors

Den Ouden et al, JAMDA, 2013

Health condition Number of chronic diseases

Body function & structure 1. MMSE 2. SPPB 3. Muscle strength 4. Physical activity 5. Ratio Cholesterol/HDL 6. Body Mass Index 7. Pulse Wave Velocity

Participation

Activity

Not measured in the present study

Activities of daily living

Environmental factors Degree of urbanization

Personal factors

1. Age 2. Gender 3. Socioeconomic status

Den Ouden et al, Experimental Gerontology, 2013

Data analyse • Beperken aantal variabelen in het model: z-score – Muscle strength

• Missende waarden geïmputeerd via multiple imputation – 5,4%: één of meerder variabelen mist – Per predictor 0% tot 3,5%

• Poisson regression (hoge prevalentie ADL beperkingen) – Backward selection • Akaike’s information criterion (p=0,157)

– Relatieve Risico’s en 95% betrouwbaarheidsinterval – Finale model: shrinkage factor

• Receiver Operating Curve: – Onderscheid mensen die wel of geen ADL beperkingen ontwikkelen

Resultaten: univariabele associaties (deel 1) Afhankelijk in ADL N=117 Mean ± sd Health condition Number of chronic diseases

Onafhankelijk RR N= 361 Mean ± sd

95% CI for RR

1.2 ± 1.1

0.5 ± 0.8

1.54

[1.38; 1.71]

Body function MMSE (score) SPPB(score) Z-score muscle strength * Physical activity (score) Cholesterol/HDL ratio Waist hip ratio

27.3 ± 1.6 9.0 ± 1.8 -0.59 ± 0.67 14.7 ± 6.6 4.8 ± 1.3 0.85 ± 0.10

27.7 ± 1.6 9.5 ± 1.6 0.19 ± 0.97 17.4 ± 7.5 4.5 ± 1.4 0.89 ± 0.10

0.91 0.88 0.46 0.96 0.93 0.06

[0.83; 0.99] [0.81; 0.95] [0.37; 0.56] [0.94; 0.98] [0.83; 1.05] [0.01; 0.30]

Body structure Pulse wave velocity (m/s)

4.8 ± 3.6

6.4 ± 3.3

0.90

[0.84; 0.95]

Resultaten: univariabele associaties (deel 2) Afhankelijk in ADL N=117 Mean ± sd

Onafhankelijk RR N= 361 Mean ± sd

Environmental factors Degree of urbanization (no. of addresses/km2) (n (%)) Very high (> 2500) 46 (39.3) High (1500-2500) 34 (29.1) Moderate (100-1500) 14 (12.0) Low (500-1000) 21 (17.9) Rural (< 500) 2 (1.7)

Personal factors Age (years) Males (n (%)) Socioeconomic status (n (%)) Low Middle High Scientific

95% CI for RR

178 (49.2) 65 (18.0) 46 (12.7) 66 (18.2) 7 (1.9)

1.04

[0.92; 1.18]

67.5 ± 5.3 30 (25.6)

59.2 ± 9.0 216 (59.7)

1.12 3.06

[1.09; 1.15] [2.11; 4.45]

43 (36.8) 14 (12.0) 51 (43.6) 9 (7.7)

113 (31.2) 76 (21.0) 129 (35.6) 44 (12.2)

0.96

[0.82; 1.11]

Resultaten: geselecteerde predictoren

Predictors

Beta RR

Intercept -8.52 Number of chronic diseases 0.18 1.19 [1.07; 1.34] Z-score muscle strength * -0.52 0.59 [0.35; 1.01] Age 0.10 1.10 [1.07; 1.14] Gender 0.03 1.03 [0.46; 2.28] Socioeconomic status 0.15 1.16 [1.02; 1.34]

Beta # RR # 95% CI for RR # -8.52 0.17 1.18 [1.06; 1.31] -0.49 0.61 [0.37; 1.01] 0.09 1.10 [1.06; 1.13] 0.02 1.02 [0.48; 2.17] 0.14 1.15 [1.01; 1.31]

c-statistic

0.83

0.84

* Shrunken: shrinkage factor 0,94

95% CI for RR

Conclusie: Identificeren hoog-risico individuen

chronische ziekte leeftijd

spierkracht geslacht Sociaaleconomische status

Discussiepunten • Meten van ADL beperkingen – Discrepanties: perceptie vs. “werkelijkheid“ – Afhankelijk van cognitie en depressieve symptomen – Minder sensitief voor verandering

• Meten van fysieke beperkingen – Afhankelijk van motivatie – Afkappunten niet gedefinieerd

• ICF-model – Niet alle domeinen meegenomen in de huidige studie

Algemene conclusie/aanbevelingen Screening volgende stap? • Voorkomen van ADL beperkingen • Ontwikkelde predictiemodel lijkt bruikbaar: – Validatie in externe populatie – Drempelwaarde vaststellen

Ontwikkeling interventiestudies • Multifactoriële aanpak • Belangrijke aandachtspunt: spierkracht • Interventies vanaf 65 jaar, kennis ontbreek over middelbare leeftijd

Toekomst?

Vragen?

Questions?

Contactgegevens dr. Marjolein den Ouden E-mail: [email protected]