Bentwoud
modellen Waddinxveense deel ten behoeve van effectenstudie DHV
iNHOUDsopgave
05 07 19 23 25 29
inleiding PM ontwerp Bentwoud opgave modellen casco toelichting modellen uitwerkingen: PM
inleiding
PM
bentwoud Ontwerp korte toelichting
Het bosgebied Bentwoud moet een voor de Randstad uniek bos worden: grootschalig, aaneengesloten en met een natuurlijk karakter. Centraal in het bosgebied ligt een natuurkern van 400 hectare, waarin de bosontwikkeling zoveel mogelijk op natuurlijke wijze verloopt. Buiten de natuurkern gaat het natuurlijke karakter samen met houtproductie en intensievere vormen van recreatie. Recreatie in het bos is vooral natuurgericht.
natuurkern: extensief van karakter, op afstand van wegen en bebouwing
randen: intensief karakter, dicht bij wonigen of parkeerplaatsen
recreatie-concentratiepunt: knooppunt van voorzieningen bij de hoofdentree van het bos
twee hoofdentrees: via twee rotondes in de N209 zijn de twee grootste bosparkeerplaatsen bereikbaar
kleinere toegangen bij de kernen: hier zijn de toegangen afgestemd op de aangrenzende wijken
doorgaande recreatieve hoofdroute: door de intensieve randen loopt van oost naar west een doorgaande route
bentwoud Ontwerp zonering
Het bosontwerp kent een zonering die gebaseerd is op de ligging ten opzichte van wegen en bebouwingskernen. Centraal in het bosgebied, dus op afstand van de huizen, wegen en toegangen, ligt de natuurkern. Dit is het meest extensieve deel van het bos. In dit bosgedeelte vindt begrazing plaats. De randen hebben juist een intensiever karakter. De druk op het bos is hier groter door de wegen en woonwijken, direct grenzend aan het bos. Om de natuurkern ligt een schil van bos, het zogenaamde multifunctionele bos, welke een buffer vormt tussen de intensieve randen en de extensieve kern. Hier is zowel sprake van natuur als houtproductie en recreatieve voorzieningen. In het westelijke deel van het bos ligt het concentratiepunt, bij de hoofdentree van het bos, goed bereikbaar via A12 en N209. Dit is het gedeelte waar de meeste mensen het bos binnenkomen. Een tweede grote toegang ligt aan de noordzijde van het bos. De toegang aan de oostzijde moet nog worden uitgewerkt (onderdeel van de modellen). In het bos ligt een recreatieve doorgaande route die de verschillende randen en het concentratiepunt met elkaar verbindt. De extensieve natuurkern ligt op afstand van deze hoofdstructuur. De natuurkern is volledig openbaar en toegankelijk. Er worden echter geen paden aangelegd.
recreatieve rand recreatieve rand recreatie concentratie punt
natuurkern
recreatieve rand
10
bentwoud Ontwerp water en hoogteligging
Benthuizen
Boskoop
Zoetermeer Waddinxveen
11 De westelijke punt van het gebied, tussen Benthuizen en Zoetermeer is het hoogste deel van het bos. Vanaf daar loopt het maaiveld af in oostelijke richting, tot het diepste gedeelte ter hoogte van de Eerste Tocht, in polder Achterof. In het bosgebied zal 1 peil worden ingesteld, wat mag uitzakken in de zomer (-5.35 tot -5.85 NAP). Hierdoor ontstaat droog bos in het westelijke bosgedeelte. Hoe verder naar het oosten hoe natter het bos wordt. Op het laagste deel komt het water op en boven maaiveld te staan en ontstaan kansen voor rietmoerassen en open water. Er wordt geen water ingelaten in het gebied: de neerslag die valt, wordt afgevoerd in oostelijke richting via een netwerk van tochten en kreken, tot in de waterplassen en rietmoerassen in het laagste deel. Van daaruit wordt het water afgevoerd via de Maaltocht. Bij hevige neerslag kan het gebied 20 cm extra water boven op het peil van –5.35 NAP bergen.
7 km 2 km
12
1. Grootschaligheid Bentwoud gaat over grootschaligheid, 1300 hectare bos in een droogmakerij in de Randstad, waar slechts 1 weg en 1 spoorlijn doorheen lopen. Door het gebied als één geheel in te richten blijft de schaal van het gebied voelbaar en zichtbaar.
bentwoud Ontwerp identiteit
13 Er zijn 5 punten geformuleerd die bepalend zijn voor de identiteit van het Bentwoud en steeds als uitgangspunt dienen bij de verdere uitwerking van (delen van) het bosgebied: 1. 2. 3. 4. 5.
grootschaligheid natuurbeleving gevormd ipv gemaakt – bos ipv park droog en nat open en dicht
14 2. Natuurbeleving Bentwoud gaat over natuurbeleving. Dit komt tot uitdrukking in de gebruikte beplanting (potentieel natuurlijke vegetatie), maar kan bijvoorbeeld ook zichtbaar worden in het type voorzieningen en de vormgeving daarvan: struinpaden, natuurspeelplaatsen in plaats van kant-en-klare speeltoestellen en fietspaden van halfverharding in plaats van asfalt. Ook zegt het iets over de wijze van bosbeheer.
bentwoud Ontwerp identiteit
15 3. Gevormd ipv gemaakt - bos ipv park Het Bentwoud wordt een bos. Ook de intensievere delen (randen van het bos) worden ingericht als bos: zo worden ze ook visueel ervaren als onderdeel van het Bentwoud. Daarnaast biedt een inrichting met bos een toegevoegde waarde voor de bewoners van Benthuizen, Zoetermeer en Waddinxveen. Naast de mogelijkheid een park te bezoeken in een van de beide woongebieden, is er ook de mogelijkheid voor een bosbezoek.
Water is - in tegenstelling tot het oostelijke, laagste deel van Bentwoud - in het westelijk deel geen nadrukkelijk inrichtingselement. Water is wel aanwezig in het bestaande sloten- en tochtenpatroon en langs de zuidelijke kade (ecologische verbinding zone).
16
4. Droog en nat In het Bentwoud is straks sprake van één waterpeil voor het hele gebied, met peilfluctuatie. De driehoek ligt in het hoogste deel en wordt daarom ook het droogste deel van het bos. Het oostelijke deel is het laagst gelegen, hier komt het water op een aantal plekken tot boven het maaiveld en is water nadrukkelijk een inrichtingelement.
bentwoud Ontwerp identiteit
17
5. Open en dicht Het hart van het Bentwoud, de natuurkern, wordt een gedeelte van het bos waar menselijk ingrijpen tot een minimum wordt beperkt. Beheer vindt plaats door middel van begrazing. Hierdoor ontstaat een halfopen boslandschap waarbij lange zichtlijnen mogelijk zijn. Het bos hier omheen, heeft daarentegen een dichter karakter. In z’n geheel bestaat het Bentwoud dus uit dichtere en meer open bosgedeelten.
18
opgave modellen opgavedocument en schetsschuit
gemeente Rijnwoude
gemeente Waddinxveen
Eerste Tocht
e
Bentwoud ligt in twee gemeenten: Rijnwoude en Waddinxveen. De modellen in dit project gaan over het bosgedeelte in Waddinxveen. De modellen betreffen dus een gedeelte van het bos. Het ontwerp voor het gehele Bentwoud, zoals beschreven op voorgaande bladzijden, vormt het kader waarbinnen de modellen zijn uitgewerkt.
d Noordein
19
Opgave
projectgebied modellen
Uitgangspunten voor de modellen zijn geformuleerd in het opgavedocument van de Provincie Zuid-Holland en de gemeente Waddinxveen. Dit opgave-document was de input voor de schetsschuit (ontwerpatelier), gehouden op 1 en 2 december in 2008. In de schetsschuit is de aanzet gegeven tot drie modellen gebaseerd op drie mogelijke trace’s voor de Westelijke randweg Waddinxveen (hierna ‘Randweg’ genoemd): - Randweg net ten oosten van de Eerste Tocht (model West) - Randweg tussen 1e Tocht en Noordeinde (model Midden) - Randweg dicht langs het Noordeinde (model Oost) In model West en Midden ligt de randweg tussen de intensieve rand van het bos, waar het accent op recreatie ligt, en de multifunctionele bosschil welke om de natuurkern ligt. In model Oost ligt de randweg tegen de bebouwingsrand van het Noordeinde, waardoor de intensievere rand van het bos met accent op receratie, opschuift in westelijke richting en achter de Randweg komt te liggen.
midden
west
oost
Limiettocht
Tocht
Derde
Gelderswoude
Westeinde Lange
20
Eerste
de Tweede
Tocht
Noordplas
Tocht
Voorweg
Eerste
Strook
Polder
Tweede
Tocht
De Roemer
Tweede
Toetsingskader
Eerste Be nt hu iz e r va
Bentwoud
Loete
Tocht
Tocht
Padesche Wetering
Tocht
Polder
Der de
Tocht
de Hazerswoudsche
Polder Der de
Tocht
ar t
Laag-
Hogeveen Benthuizen
datum: april 200
Benthorn
Oo st k a
Derde
250
500
Wilde
Veenen
Tweede
toc ht
Leedijk
Pla s to
Wilde
Eerste Dwarstoc ht
de Oude
Polder
Kruisweg Boe ze
de
Veenen
e Groot
Duikerto
cht
Groote
Duikerto
cht
Kleikade
Moerkapelle mva
art
De
Hollevoeterbrug Vi jf
Klappolder
Tweemans
To ch t
polder
Ringvaa
Zuidplas
rt
Bronnen: © De auteursrechten en databankrechten: Topografische Dienst Kadaster, Emmen, 200
de
Zuidplas
polder t ch To
DLG Regio West
1.000
Polder
e sd Ze
Meters
750
Morgen
Rotte
0
To ch t
r
k
ge
Duik e
GEO_OWNER.NWB_SPOORWEG2003 recreatieconcentratiepunt
Achterof
Honderdveertig La n
Polder
ch t
Polder
ddijk
ijk
Dwarstocht
DLG realiseert groene plannen voor 1 miljoen Nederlanders!
hsl trace
Noor
Noordd
natuurkern
dag- (en verblijfs-) recreatieve voorzieningen
Tocht
Tocht
Limiettocht
zone bosparkeerplaats
routegebonden vormen van recreatie
Tweede
rs to Dw a
golfbaan/sportvelden
lint bebouwing
Tocht
Tocht
beperkte mogelijheden landgoederen
Tocht
de
ch t
Binnenwegse
Tweede
Eerst e
Eerste
Legenda
k
Droogmakerij
Tocht
Limiettocht
Eerste
Vi jf
de
To
ch t
21 In de modellen is rekening gehouden met ruimte voor PPS / voorzieningen (volkstuinen, baggerdepot en recreatiepunt) en mogelijkheden voor landgoederen. De oppervlakte die hiervoor geboden wordt is 12,5 hectare. In de modellen ‘West’ en ‘Midden’ is bovenstaande ruimte gelokaliseerd in de zone tussen Randweg en Noordeinde. Deze keuze komt voort uit de uitgangspunten uit het rapport ‘recreatieve voorzieningen en bebouwing in Bentwoud, 2006’ Hierin is het uitgangspunt geformuleerd dat bebouwing en recreatieve voorzieningen een plek krijgen in de zone tussen de Eerste Tocht en het Noordeinde. Omdat in bovenstaand rapport de Randweg nog niet was meegenomen is dit uitgangspunt als volgt vertaald: de achtergrens van de zone wordt niet meer bepaald door de Eerste Tocht maar door de Randweg. De zone tussen de Randweg en het Noordeinde zullen we hierna ‘de Randzone’ noemen In model oost grenzen de bebouwingskernen niet meer direct aan het bos: de Randweg ligt hier nog tussen. Het intensievere bosgedeelte ligt daardoor achter de randweg in de zone tot de Eerste Tocht.
22
boslandschap: minimaal 100 x 100m
oost-west verbindingen: pad met aan weerszijden 100 m (1)
mogelijkheden inpassing paden: 1: aan weerszijden 100 m 2: aan weerszijden 50 m
inpassing randweg: 100 m zone inclusief watergang (wegwater)
inpassing erven: watergang -6.40 NAP grens erven-bos afvoersloot uit polder Noordplas voldoende bergingscapaciteit voor randzone
ligging oost-westverbindingen: - aansluitend op paden/wegen in kernen - aanwezige ruimte tussen erven benutten - rekening houdend met eigendommen - aansluitend op kruisingen randweg
recreatieve route noord-zuid: deels in inpassingszone randweg deels in zone achter erven pad met aan weerszijden 50m (2)
Casco
een stevig raamwerk 23 Waarom een casco? De ontwikkelde modellen, die in de hierna volgende pagina’s zullen worden toegelicht zijn vooral ruimtelijke modellen die iets zeggen over hoe het gebied er uit moet komen te zien. Voor de genoemde 12,5 ha pps zijn in het opgavedocument de volgende voorzieningen genoemd die een plek moeten krijgen binnen de modellen: - Landgoederen - Volkstuinen - Baggerdepot - Recreatiepunt Tijdens het opstellen van de modellen kwam ook de wens voor een siertuin / arboretum naar voren. De uitgangspunten voor de verschillende voorzieningen zijn niet helder, waardoor inpassing van de voorzieningen in de modellen lastig bleek: hoeveel hectare beslaat een siertuin / arboretum en is dit openbaar toegankelijk, is het baggerdepot tijdelijk of definitief, wat is de focus en doelgroep van het recreatiepunt etc. Naast de onduidelijkheid ten aanzien van voorzieningen was er tevens behoefte ontstaan aan een kaart met een meer functioneel karakter. Daarom is een casco opgesteld voor de Randzone: een stevige basis van bos waarbinnen recreatieve paden en verbindingen, ecologische verbindingen, ruimte voor de landschappelijk inpassing van de Randweg etc. is gewaarborgd. Daarbinnen zijn ruimtes gedefinieerd waar voorzieningen, bijvoorbeeld een volkstuinencomplex, een plaats zouden kunnen krijgen.
24
model west
model midden
toelichting modellen model West en model Midden
25 Algemeen:
Kenmerken:
De Randweg komt dicht langs de 1e Tocht te liggen (West), of in de zone tussen Noordeinde en Eerste Tocht (Midden). De Randzone heeft de maximale breedte (West), heeft een beperkte breedte (Midden).
De Randweg ligt hoog (NAP -2.30m, zie uitwerking) ter hoogte van de onderdoorgangen: de recreanten kunnen de weg op maaiveld passeren. Op de overige plaatsen heeft de randweg een lagere ligging (deze wordt bepaald door de benodigde drooglegging).
In de Randzone vindt de eerste opvang van de recreanten plaats, vooral vanuit Boskoop en Waddinxveen: er is ruimte voor recreatieve voorzieningen en er is een recreatief padennetwerk. Vanuit de randzone kunnen recreanten via ongelijkvloerse kruisingen de Randweg passeren en verder het bos in trekken. Uitgangspunt is dat het bos begint bij het Noordeinde; de Randweg ligt in het bos. Voor de Randzone is een casco gemaakt (zie toelichting casco) dat bestaat uit de essentiele recreatieve verbindingen, inpassingsruimte voor erven en randweg etc. Binnen dit casco is ruimte voor voorzieningen. De randzone zou – van noord naar zuid – de volgende invulling kunnen hebben: Ter hoogte van Boskoop: recreatieve paden, recreatieve voorzieningen gericht op sport, watergangen Ter hoogte van het Gouwebos: recreatieve paden, ecologische verbinding tussen Gouwebos en natuurkern Bentwoud, watergangen Tussen Gouwebos en aansluiting Beethovenlaan: recreatieve paden, volkstuinen, watergangen Ten zuiden van de Beethovenlaan: recreatieve paden, recreatiepunt, watergangen In de hele Randzone zijn zones aangegeven waar landgoederen mogelijk zijn. Hierbij biedt het casco randvoorwaarden voor de invulling van het landgoed. In het lint van bebouwing en erven (dus buiten de grenzen van het Bentwoud) kan de Ruimte voor Ruimte regeling worden toegepast (zie uitgangspunten).
Het peil in de Randzone is –6.40 NAP. Het peil in het bos achter de randweg is –5.35 / -5.85 NAP. De Randweg vormt de peilscheiding tussen deze gebieden. De invulling van het recreatiepunt is vooral gericht op lokale en regionale recreanten. Er zijn verschillende invullingen denkbaar (zie ook uitwerkingen). In model West heeft de natuurkern een aangepaste begrenzing gekregen: de meest oostelijke strook is verschoven in noordelijke richting. In model Midden heeft de natuurkern z’n oorspronkelijke ligging. Ten westen van de Randweg zijn rondom de natuurkern aan alle zijden recreatieve verbindingen opgenomen, zie model. Vanuit de natuurkern loopt een ecologische verbinding in zuidelijke richting naar de kade; deze moet aansluiten op de verbinding aan de andere zijde van de kade (in de Zuidplaspolder). De randzone is op vele plaatsen toegankelijk vanuit Boskoop / Waddinxveen / het Gouwebos. In de Randzone zelf worden een aantal van deze paden gebundeld tot ongelijkvloerse kruisingen met de Randweg. In de Randzone zijn ook recreatieve paden in noord-zuid richting opgenomen: er zijn mogelijkheden voor korte ommetjes in de randzone tot lange wandelingen door zowel de Randzone als het bos achter de Randweg. Het baggerdepot ligt in de bocht van de Randweg ter hoogte van de noordelijke rotonde
26
model oost
toelichting modellen model oost
27 De Randweg komt zo dicht mogelijk langs het Noordeinde te liggen, direct achter de bestaande bebouwing en erven. Hierdoor is de Randzone tussen Noordeinde en Randweg minimaal: er zijn bijna alleen mogelijkheden voor het realiseren van oost-west verbindingen vanaf het Noordeinde, tussen de erven door, ongelijkvloers kruisend met de Randweg en dan verder het bos in. In dit model biedt de Randzone geen ruimte voor PPS of landgoederen, alleen voor de volkstuinen.
Kenmerken
In dit model is het uitgangspunt dat het Bentwoud begint bij het Noordeinde niet te realiseren: Bentwoud begint achter de randweg.
In de beperkte zone tussen Randweg en Noordeinde wordt een peil van –6.40 NAP gehanteerd, in het bos achter de randweg een peil van –5.35 / -5.85 NAP. De randweg vormt de peilscheiding tussen deze gebieden. In de zone is ruimte nodig om watergangen te realiseren (voldoende opvangcapaciteit)
De eerste opvang van de recreanten zal plaatsvinden in de zone achter de Randweg, tussen de Randweg en de Eerste Tocht. Deze moet goed toegankelijk zijn vanuit de bebouwing: er zijn meer ongelijkvloerse kruisingen met de Randweg nodig dan in model 1 en 2 (omdat er geen bundeling kan plaastvinden van paden in de Randzone). Per auto is deze recreatieve opvangzone te bereiken via de zuidelijke rotonde in de Randweg. In de recreatieve opvangzone zijn de ruimtes aangegeven voor ontwikkeling van het recreatiepunt en het baggerdepot.
Er is in dit model gekozen om de Randweg zoveel mogelijk op maaiveld aan te leggen om geen hoog dijklichaam direct langs het bewonerslint te krijgen. Door de hoge ligging van het Noordeinde is ervoor gekozen om recreanten de Randweg zo veel mogelijk d.m.v. viaducten te laten passeren.
Het recreatiepunt komt ten zuiden van het Bentwoud te liggen aan de westzijde van de Randweg. De invulling van het recreatiepunt is meer gericht op het bos en de natuurkern, en minder gericht op aansluiting met de woonkern Waddinxveen. De natuurkern heeft de oorspronkelijke begrenzing behouden.
Omdat landgoederen in de Randzone niet mogelijk zijn, zijn twee zones aangegeven in aansluiting op de zuidelijke rotonde van de Randweg. Aandachtspunt is wel dat de bebouwing behorende bij het landgoederen dan buiten de eerder voorgestelde 150 meter vanaf het Noordeinde komen te liggen (zie rapport ‘recreatieve voorzieningen en bebouwing in Bentwoud, 2006’). In het lint van bebouwing en erven (dus buiten de grenzen van het Bentwoud) kan de Ruimte voor Ruimte regeling worden toegepast (zie uitgangspunten). De invulling van de zone achter de Randweg – van noord naar zuid – zou als volgt kunnen zijn: Ter hoogte van Boskoop: baggerdepot, recreatieve paden, recreatieve voorzieningen gericht op sport Ter hoogte van het Gouwebos: recreatieve paden, ecologische verbinding tussen Gouwebos en natuurkern Bentwoud Tussen Gouwebos en aansluiting Beethovenlaan: recreatieve paden en voorzieningen, recreatiepunt, landgoederen Ten zuiden van de Beethovenlaan, NB aan de oostzijde van de Randweg: Volkstuinen
Vanuit de natuurkern loopt een ecologische verbinding in zuidelijke richting naar de kade; deze moet aansluiten op de verbinding aan de andere zijde van de kade. Tussen het Noordeinde en de Randweg is geen ruimte om routes te bundelen, zodat er relatief veel oost-west kruisingen met de Randweg nodig zijn. In het de Randzone is geen ruimte voor de aanleg van een noord-zuid fietspad.
