Benchmark doelmatigheid caresector
& p ek a t i ch li ns Po te e w
‘Nog te vaak ontbreekt de doelmatigheidsprikkel in de zorg’ Om doelmatige zorg te kunnen blijven leveren, moet er een brede maatschappelijke discussie gevoerd worden over het zuinig omgaan met zorggelden. Baker Tilly Berk maakte voor het eerst de doelmatigheid van zorgaanbieders binnen de caresector inzichtelijk. Kim Brand, financieel adviseur zorg, vat samen: ‘Nog te vaak ontbreekt de doelmatigheidsprikkel in de zorg.’
4 politiek & wetenschap
oelmatigheid is een belangrijk speerpunt in de zorgsector en cruciaal voor de beheersing van de zorgkosten. Toch zijn er weinig tot geen prikkels voor zorginstellingen om de eigen doelmatigheid te vergroten. Het is een kwestie van tijd voordat zorginkopers het leveren van doelmatige zorg financieel gaan belonen met bijvoorbeeld een hoger tarief. Die prikkels zijn hard nodig om de doelmatigheid in de zorg te stimuleren. De doelmatigheid van zorgaanbieders laat zich bovendien lastig vergelijken. De vraag hoe een zorginstelling het doet ten opzichte van concurrenten, is daarmee moeilijk te beantwoorden. Baker Tilly Berk heeft een unieke benchmark uitgevoerd binnen de care-
D
sector in Nederland. De benchmark maakt de doelmatigheid van zorgaanbieders inzichtelijk. Hoe presteert een zorgaanbieder op het gebied van doelmatigheid in vergelijking met andere zorgaanbieders die soortgelijke producten en diensten aanbieden? Leveren grote zorgaanbieders gemiddeld meer of minder zorguren per product of per cliënt? De benchmarkrapportage van Baker Tilly Berk geeft gedetailleerd inzicht in de doelmatigheid voor producten die vallen binnen de Wmo en AWBZ. Doelmatigheid
Doelmatigheid is het leveren van zo veel mogelijk zorg tegen zo laag mogelijke kosten. Vaak wordt zorg
politiek & wetenschap 5
‘Het gezamenlijk beleid van zorginkopers berust op kwaliteit van zorg, klantgerichtheid en doelmatigheid.’ Figuur 1: Veel verschillen in de zorglevering aan cliënten tussen de zorgaanbieders.
Gemiddeld aantal uren Persoonlijke Verzorging per cliënt/jaarFiguur 2: De grotere zorgaanbie-
1.000
ders leveren over het algemeen minder zorg.
Gemiddeld aantal uren Persoonlijke Verzorging per cliënt/jaar 1.000
0
Zorgaanbieders die persoonlijke verzorging aanbieden (n=1478) 500
Dus hoewel alle partijen van goede wil zijn en doelmatigheid een van de speerpunten bij de zorginkoop 2015 is, wordt dit in de praktijk nog onvoldoende concreet. Simpelweg omdat het niet duidelijk is hoe goed of slecht een zorgaanbieder het doet (als het om doelmatigheid gaat) ten opzichte van andere aanbieders en ook omdat er geen praktische uitwerking gegeven is aan wat zorgbieders concreet zouden moeten doen om de doelmatigheid te vergroten.
0
Zorgaanbieders die persoonlijke verzorging aanbieden (n=1478)
Spreiding gemiddelde cliënturen en volume per zorginstelling (produkt PV)
Differentiatie
uren op jaarbasis
1.050.000 850.000 650.000 450.000 Spreiding gemiddelde cliënturen en volume per zorginstelling (produkt PV)
250.000 1.050.000 50.000 850.000100
150
200
250
300
350
Gemiddelde aantal cliënturen per jaar 650.000
400
Pijlers
Het gezamenlijk beleid van zorginkopers berust in essentie op de volgende pijlers: kwaliteit van zorg, klantgerichtheid en doelmatigheid. Veel factoren zijn van invloed op de doelmatigheid in de zorg, zoals zelfredzaamheid van de klant, technologische ontwikkelingen, procesinnovaties, medische richtlijnen, planning en keuzes die professionals elke dag maken. Het is niet zo dat zorg kantoren, gemeenten en zorgverzekeraars zich niet willen inspannen om doelmatige zorg in te kopen. Het zijn met name de zorgaanbieders die voor de uitdaging staan om doelmatig zorg te leveren.
500
op jaarbasis
ingekocht via aanbestedingsprocedures (zorginkoop). Prijsafspraken met zorgaanbieders komen traditioneel tot stand door het tarief te vermenigvuldigen met het volume. Tarieven en volume staan grotendeels vast, veelal gebaseerd op historische informatie. De differentiatie in tarieven tussen zorgaanbieders is marginaal. Dit is opmerkelijk, omdat hiermee het speerpunt van doelmatigheid geen recht wordt gedaan.
450
Uit cijfers van het Centraal Administratiekantoor (CAK) blijkt dat er voldoende differentiatie in de zorgbudgetten is tussen zorgaanbieders. Maar in welke mate bestaat die differentiatie er ook tussen de geleverde zorguren per cliënt? Om dat te bepalen, heeft Baker Tilly Berk de extramurale zorg in het AWBZ domein geanalyseerd. Kim Brand legt uit: ‘Een vergelijking gaat alleen op als er sprake is van gelijksoortige diensten en/of producten en als er voldoende massa is voor de analyse. Binnen de AWBZ worden onder meer de producten Persoonlijke Verzorging, Verpleging en Begeleiding geleverd. Ter illustratie nemen we hier Persoonlijke Verzorging, met meer dan 40 miljoen uren per jaar een belangrijke post van de landelijke zorgkosten. De analyse richt zich op instellingen die
6 politiek & wetenschap
‘Het zou een juiste prikkel zijn als zorgaanbieders worden uitgedaagd zo min mogelijk zorg te leveren, mits dit verantwoord is binnen de cliëntspecifieke setting en dit gebeurt binnen de kwaliteitskaders.’ het product Persoonlijke Verzorging leveren (peildatum maart 2014). Hieruit blijkt dat er veel spreiding is in het gemiddeld aantal uren per cliënt per zorginstelling. Uit het gemiddelde aantal cliënturen per jaar blijkt dat er een relatieve grote bandbreedte is tussen de zorginstellingen. De zorgkosten per cliënt variëren hiermee ook in dezelfde verhouding. Immers, zoals we eerder vaststelden, is er ten aanzien van het tarief per zorginstelling weinig differentiatie.’ Interessant is na te gaan welke impact deze differentiatie heeft. In grafiek 2 is de spreiding aangegeven per zorgaanbieder. Instellingen met een hoog volume hebben grotere impact op de zorgkosten op macroniveau. Hun aandeel in het landelijke volume is immers groter. Dan is het interessant om te weten hoeveel er gemiddeld aan zorguren per cliënt wordt geleverd. Uit de grafiek blijkt dat de grotere instellingen die Persoonlijke Verzorging leveren over het algemeen aan de goede kant van de bandbreedte zitten, zij werken dus kennelijk doelmatiger dan de kleine zorgaanbieders. Zorginkopers zouden op basis van een dergelijke analyse veel meer recht doen aan het speerpunt doelmatigheid. Tariefdifferentiatie op basis hiervan draagt bij aan de juiste prikkel om de zorgkosten te beheersen.
Consultatiedocument doelmatigheidsprikkels NZa De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft in maart 2014 een consultatiedocument opgesteld waarmee het wil onderzoeken hoe in de tariefberekeningen meer gestuurd kan worden op doelmatige zorg. Daarbij definieert de NZa doelmatigheid als ‘de optimale benutting van beschikbare middelen’. Dat wil zeggen, zo laag mogelijke kosten bij een gegeven kwaliteit of maximale kwaliteit, gegeven de kosten. Maar ook hoe zorgaanbieders die hun doelmatigheid verbeteren daarvoor beloond kunnen worden. En kan de consument mee profiteren van doelmatigheidsverbeteringen in de zorg? De uitkomsten van de consultatie worden in de definitieve rapportage ‘Sturen op doelmatigheid’ door de NZa gepubliceerd.
Spiegel uw organisatie aan de sector, zodat u weet hoe u ‘scoort’ op het thema doelmatigheid. U kunt deze informatie bijvoorbeeld gebruiken in uw gesprekken met de zorginkopers, en ook als input om het gesprek aan te gaan met uw zorgmedewerkers.’
Eigen inzet
Meer zelf beschikking, participatie en eigen kracht zijn de gevleugelde termen binnen het gemeentelijke domein. In de kern wordt een groter appèl gedaan op de eigen inzet van vrijwilligers en mantelzorg. De professionele zorg komt pas in beeld als dit nodig is. Het zou dus een juiste prikkel zijn als zorgaanbieders worden uitgedaagd zo min mogelijk zorg te leveren, mits dit verantwoord is binnen de cliëntspecifieke setting en dit gebeurt binnen de kwaliteitskaders. Neem de regie
Op de vraag wat care instellingen zelf kunnen doen om hun doelmatigheid te vergroten, antwoordt Kim: ‘Neem zelf de regie. Wacht niet af totdat u door de zorginkoper met cijfers wordt geconfronteerd. Dit gebeurt momenteel al bij de ziekenhuizen en volgt ook bij instellingen die verpleging, verzorging en thuiszorg leveren.
Speerpunt
Kim Brand: ‘De overheid heeft als duidelijk speerpunt dat de zorgkosten omlaag moeten. Zorginkopers streven er naar om voor een bepaald bedrag zo veel mogelijk cliënten te helpen die daarvoor in aanmerking komen. In de curesector gebeurt het al; referentielijsten laten zien wat de behandelingen kosten per cliënt per ziekenhuis. Nu staan ook de zorgaanbieders in de caresector voor de uitdaging om doelmatige zorg te leveren. Wij zien alleen dat het in de praktijk nog onvoldoende concreet wordt gemaakt, ondanks dat alle partijen van goede wil zijn. Maar het is echt niet ondenkbaar dat op termijn zorgverzekeraars of gemeenten de vergoeding laten afhangen van de doelmatigheid.’
meer informatie I www.bakertillyberk.nl
