Smoker Man based on the Smoke concept by Maarten Baas, concept & photography byMarcel Wanders & Erwin Olaf
Times 3
times special &
FOR ALL YOUR MOOOI PRODUCTS AND A FINE SELECTION OF LIFESTYLE MUSTHAVES FROM ALL OVER THE WORLD Moooi Gallery Amsterdam Westerstraat 187 1015 MA Amsterdam T 020-5287760 Open: Tuesday to Sunday 10.00 - 18.00 (Mon. closed) Thursday and Friday 10.00 - 21.00 www.moooi-gallery.com for all other moooi dealers go to: www.moooi.com
Vanabbemuseum & blend special
3
Triotentoonstelling/Trio exhibition:
Jo BAEr Lynda Benglis Jutta Koether
Rachel Koolen Josepha de Jong Simone van Dijken lucas maassen Vrederick Marc Deurloo Joost vandebrug Wouter vandenbrink Petrovsky & Ramone
Nederland / België Fotografie: Marc Deurloo
5,95
Een stoel die naar je toe groeit. De nieuwe Vegetal is er. Vegetal is een nieuwe, ongewone stoel. Ronan en Erwan Bouroullec plantten dit zaadje dat door Vitra tot volle bloei is gebracht. De stoel verschijnt in 6 kleuren. Hij komt in elke ruimte tot leven, zowel binnen als buiten. Water geven hoeft niet.
Alleen bij Vitra dealers: Alkmaar Dintra Interieur 072 515 52 56 Amstelveen Co van der Horst 020 641 25 05 Amsterdam Bezemer Projecten 020 535 30 00 The Frozen Fountain 020 622 93 75 Mobilia Woonstudio 020 622 90 75 De Kasstoor 020 521 81 12 Axel Pot Axel 0115 56 20 10 Bakel Daamen Interieur B.V. 0492 341 242 Delft Van Waay en Soetekouw B.V. 015 212 61 09 Den Haag Eigen Stijl 070 365 82 89 Drachten Postma Interieur 0512 52 20 75 Groningen Vos Maupertuus B.V. 050 524 42 44 Kapelle Bas en Mar de Jager 0113 34 38 10 Laren Does Laren 035 539 53 20 Maastricht Teekenschool Interieurs 046 420 17 80 Naarden Het Arsenaal 035 694 11 44 Nijmegen Déjà Vu 024 3239 493 Ridderkerk Plaisier Interieur 0180 423 500 Rotterdam Archi Interieur 010 455 67 00 Utrecht Bij den Dom b.v. 030 233 13 17 Strand West 030 230 43 05 Vuren De Kiviet Modern Wonen 0183 630 272 Wassenaar Haasnoot Interieurs 070 511 92 26 Zeist Van Tellingen Interieurs 030 691 38 86 Zutphen Cilo 0575 583 656 www.vitra.com
Times 3; van abbemuseum & blend special
beeldende kunst performance nieuwe media design muziek architectuur dans poëzie en literatuur experimenteel theater
10 t/m 13 september 2009 Strijp-S Eindhoven www.flux-s.nl
Samenwerkingspartners: Van Abbemuseum, Muziekcentrum Frits Philips, Het Zuidelijk Toneel, MU, 5MM, Onomatopee, Baltan Laboratories, Axes/Jazzpower, Architectuur Centrum Eindhoven en De Wintertuin
ONTWERP: HEYHEYHEY
3
times
3
Triotentoonstelling/Trio exhibition:
Jo BAEr Lynda Benglis Jutta Koether
Rachel Koolen Josepha de Jong Simone van Dijken lucas maassen Vrederick Marc Deurloo Joost vandebrug Wouter vandenbrink Petrovsky & Ramone
&
special
4
Colofon
Colophon
dit is een uitgave van Blend BV.
This is a Blend BV publication.
Uitgever
Publisher
Jurriaan Bakker,
[email protected]
editor-in-chief
Hoofdredacteur Theo Paijmans,
[email protected]
copy editor
Eindredactie Remco Houtman-Janssen,
[email protected]
Art direction
vormgeving Brunette van Eijseldijk,
[email protected]
Redactie
writers
Dennis Mijnheer
Fotogr afie
photography
Marc Deurloo, Dennis Duijnhouwer, Petrovky & Ramone, Joost Vandebrug, Wouter Vandenbrink, Vrederick
vertalingen
translations
Tony Langham
Met dank a an
SPECIAL Thanks TO
Triotentoonstelling: Jo Bear, Lynda Benglis, Jutta Koether your-space: Simone van Dijken, Karlijn de Groot, Liselotte de Groot, Josepha de Jong, Rachel Koolen, Lilia Scheerder, Nina de Wit Van Abbemuseum: Ilse Cornelis, Ulrike Erbslöh, Charles Esche, Annie
Adressen
Fletcher, Diana Franssen, Gemma Medina Estupiñan
addresses
your-space: Lachlan Bell, Freek Lomme, Soren Wibroe
Commercial manager
Commercial manager
VAN ABBEMUSEUM Bilderdijklaan 10 5611 NH Eindhoven
Rymond Habiboella,
[email protected]
[email protected]
Accountmanager
Account manager
www.vanabbemuseum.nl
Martijn de Kemp,
[email protected]
lithogr afie
Pre-press
your-space Kanaalstraat 8 5611 CT Eindhoven
Colorscan, Voorhout - Amsterdam
your-space.vanabbemuseum.nl
Drukwerkbegeleiding
Printing support
Blend BV
PRinterface
Postbus 59680
Drukwerk
Printing
1040 LD Amsterdam Tel. +31 (0)20 751 27 30
Dijkman Offset
Fax +31 (0)20 751 27 31
Losse verkoop Betapress
distribution
[email protected] www.blend.nl
5
F Marc Deurloo
Jo Baer, zaal in opbouw / room under construction
6
F Marc Deurloo
Inhoud 8
7
Content
gr atis goud / Free Gold
Voorwoord / Introduction
Charles Esche, directeur / director Van Abbemuseum
10
keer 3 / times 3
Voorwoord / Introduction
Theo Paijmans, hoofdredacteur / editor-in-chief Blend magazine
12
Duo achter het trio / Duo behind the trio
Interview met de conservators / Interview with the curators
22
prologues
Door / By Marc Deurloo
28 Untitled
Door / By Petrovsky & Ramone
34
communicatie met de wereld / to communicate
Interview met Jo Baer / Interview with Jo Baer
with the world
46 Abstr act Noir Door / By Vrederick
54 After
Door / By Wouter Vandenbrink
60 Starende blikken / Female gaze
Interview met Lynda Benglis / Interview with Lynda Benglis
72 Synergy
Door / By Joost Vandebrug
80 Overexposed
Door / By Dennis Duijnhouwer
86 R aison d’être
Interview met Jutta Koether / Interview with Jutta Koether
98 Subtrio: spervuur van c ultivatie /
subtrio: a barrage of culture
Door Freek Lomme, gastcurator your-space / By Freek Lomme, guest curator your-space
102 Actie reactie / Subtrio
Interview met de Subtrio-kunstenaars / Interview with the Subtrio artists
120 script design
interview met Lucas Maassen / Interview with Lucas Maassen
124 medewerkers / contributors
8
Gratis goud Laten we beginnen met een oude, tricky vr a ag die soms nog steeds gesteld wordt door de bezoekers van ons museum. Deze klinkt zoiets als ‘wa arom zijn er geen grote vrouwelijk kunstena ars in de kunstgeschiedenis?’ Hoe zou je zo’n vr a ag beantwoorden als je een van onze rondleiders was? Ik kan een paar mogelijke antwoorden aangeven: a) Er zijn beroemde vrouwelijke kunstenaars, het is een domme vraag. b) Vrouwelijke kunstenaars worden genegeerd door (mannelijke) kunsthistorici. c) Vrouwelijke kunstenaars gebruiken een andere kunsttaal die we niet zo snel herkennen. d) Vraag het mij niet. Kunst is kunst en geslacht heeft er niets mee te maken. e) Grote kunstenaars hebben tijd en een zekere sociale ondersteuning nodig die meer aan mannen dan aan vrouwen wordt gegeven. f) Geen van bovenstaande, vul het zelf maar in! Het antwoord dat je kiest zegt veel over hoe je de tentoonstelling van Jo Baer, Lynda Benglis en Jutta Koether kunt benaderen wanneer je de komende maanden het Van Abbemuseum bezoekt. In de tentoonstelling kun je de drie zeer verschillende posities van drie generaties kunstenaars zien en vergelijken. Lopend van zaal tot zaal kun je ieder van hen als een vrij individu zien en besluiten of het werk je bevalt of niet, los van wie het heeft gemaakt of waar ze vandaan komen. Je kunt ook de ene kunstenaar met de andere vergelijken, zodat je relaties en ontwikkelingen ontdekt, misschien met de leeftijd en geboorteplaats van iedere kunstenaar in het achterhoofd. Je kunt ook de interviews en artikelen in deze Blend Special lezen voordat je de tentoonstelling bezoekt en zo meer te weten komen over wat de kunstenaars denken en wat van invloed is geweest op hun werk. Elk van deze manieren zorgt er waarschijnlijk voor dat je een andere ervaring hebt, een andere manier waarop je de tentoongestelde werken verbindt met de buitenwereld. Juist dit idee van verschil maakt kunst bijzonder. We hebben het vaak over de vrijheid van de kunstenaar, maar uiteindelijk is de vrijheid van de toeschouwer veel belangrijker. Onze rol als museum is om het mogelijk te maken om te beoordelen. Met deze tentoonstelling willen we een situatie creëren waarin vragen over schoonheid, schilderen en artistieke traditie gedeeld en bediscussieerd kunnen worden. We willen ook nadenken over geslacht, feminisme, geschiedenis en sociale verandering – en op welke manier ieder artistiek individu zich uitdrukt in relatie tot deze grootse, abstracte ideeën. Het kijken naar kunst wordt fascinerend als je in staat bent om vrij te denken en reageren. Het lijkt op het spelen van een spel, met jezelf of soms nog beter met anderen. Een van de problemen waar wij wel eens tegenaan lopen, is dat onze bezoekers met te veel vooroordelen komen ten aanzien van hoe je je moet gedragen in een museum. Je hoeft niet te fluisteren en je hoeft het allemaal niet te begrijpen. Ik kan je verzekeren dat wij, ondanks dat wij dagelijks met kunst werken, ook niet het idee hebben dat we het allemaal begrijpen. Wij vinden het gewoon leuk om na te denken over en te reageren op de werken die we zien en de mensen die ze maken. Nadat je de triotentoonstelling bezocht hebt, kun je verder het Van Abbemuseum in en meer ontdekken van onze collectie en van kunstenaars als Sanja Iveković en Lily van der Stokker, en van geweldige mannelijke kunstenaars als El Lissitzky, Pablo Picasso en Frank Stella. Zij geven je misschien nog wel andere ideeën dan je tot nu toe had over hoe je mijn eerste vraag kunt beantwoorden. Dat is de lol van het rondzwerven door een museum en het struikelen over goud – soms is het moeilijk te herkennen, soms is het slechts een schittering van de zon op het water. Nog eigenaardiger, het goud ziet er meestal anders uit voor ieder van ons, zelfs wanneer we het erover eens zijn dat het goud is. Juist dit verschil, het feit dat je veel verschillende antwoorden kunt geven op dezelfde vraag, maakt kunst anders dan wetenschap en beslissingen in het dagelijks leven. Dit is waar de vrijheid van kunst werkelijk ligt, en hierdoor blijf je terugkomen voor meer. Charles Esche, directeur Van Abbemuseum
Free Gold Let’s start with an old tricky question that is still sometimes asked by visitors to our museum. It goes something like this: ‘why have there been no great women artists in history?’ How would you answer this one, if you were one of our guides? Please let me suggest a few possible responses. a) There are famous women artists, it’s a stupid question. b) Women artists have been ignored by (male) art historians. c) Women artists use a different art language that we do not recognise so easily. d) Don’t ask me. Art is art and gender has nothing to do with it. e) Great artists require time and a certain social support that is offered more to men than women. f) None of the above, make your own mind up! The answer you choose will say a lot about how you might approach the exhibitions of Jo Baer, Lynda Benglia and Jutta Koether when you visit the Van Abbemuseum over the next months. In the exhibition, you will be able to see and compare three very different positions from three generations of artists. Walking from room to room, you can look at each as a free individual and decide whether you like each work or not, regardless of who made it and where they come from. You can also compare one artist with another to discover relationships and developments, perhaps thinking about them in terms of each artist’s age and place of birth. You could also read the interviews and articles in the Blend Special before your visit and learn what the artists’ think and what has influenced their work. Each of these ways will probably lead you a different kind of experience, a different way in which you connect the works on view with the world outside. It is this idea of difference that makes art something special. We often talk about the freedom of the artist, but the freedom of the viewer is much more important, in the end. Our role as a museum is to make it possible to judge. In this exhibition, we want to create the conditions where questions about beauty, painting and artistic tradition can be shared and discussed. We also want to think about gender, feminism, history and social change – and how each artistic individual chooses to express herself in relation to these grand, abstract ideas. Looking at art becomes fascinating when you are able to perform a kind of freewheeling thinking and reacting. It is like playing a game, with yourself or sometimes even better with other people. One problem we sometimes have is that our visitors arrive with too many preconceptions about how you have to behave in a museum. There is no need to whisper, no need to feel you have to understand it all. I can tell you that as people working with art, we do not think we understand it all. We just love thinking and reacting to the works we see and the people who make them. After you have visited the exhibition, you can go further into the museum and discover more about our collection and about artists like Sanja Iveković or Lily van de Stokker as well as great male artists like El Lissitzky, Pablo Picasso and Frank Stella. They might give you ideas for other answers to my first question then you have so far. This is the fun of wandering through a museum and stumbling over gold – sometimes it is difficult to recognise it, sometimes it turns out to be just the sun shining off the water. Even more odd, the gold mostly looks different to each one of us, even when we agree. It is this difference, the fact that many answers can be given to the same question that makes art different from science and from decisions in everyday life. It is where the freedom of art really lies and is the thing that keeps you coming back for more. Charles Esche, director of the Van Abbemuseum
Exto is een community voor kunstenaars en kunstliefhebbers. Kunstliefhebbers vinden op exto een grote diversiteit aan kunstwerken, kunstenaars, exposities en galeries.
stem mee voor het kunstwerk van de week sla je favorieten op ontvang de nieuwsbrief stuur een kunstkaart van je favoriete kunstwerk online kunst kopen, zonder galerie vind wat je zoekt: kunst, kunstenaars, exposities Inschrijven als kunstliefhebber? Ga naar www.exto.nl en klik op ‘gratis account aanmaken’.
10
Keer 3 Ik voel me vereerd dat ik de gelegenheid heb om drie exceptionele kunstena ars voor te stellen a an onze lezers: Jo Baer, Lynda Benglis en Jutta Koether. Van 20 juni t/m 4 oktober 2009 exposeren zij in het Van Abbemuseum in Eindhoven. Kunst heeft een speciale betekenis en relevantie in onze cultuur en maatschappij. We zijn de enige soort op deze aardbol die in grote mate waarde hecht aan kunst. We bouwen musea, openen galeries en door de jaren heen raken de vezels van onze cultuur steeds meer verweven met de stromen van kunst, kunstenaars en kunstbewegingen. Kunst is experimenteel en communicatief en kent geen grenzen, behalve misschien de begrenzingen die de toeschouwer zichzelf oplegt of heeft meegekregen. In die zin is kunst niet gebonden aan leeftijd, tijdperk of periode. Kunst openbaart en versterkt, en ik kan geen beter voorbeeld bedenken van dit versterkende effect, van het gooien van een kiezelsteen die in een spiegelend wateroppervlak steeds grotere kringen genereert, dan de publicatie die Blend magazine in samenwerking met het Van Abbemuseum heeft gecreëerd. Wat begon als een project om (het werk van) de drie kunstenaars uit de tentoonstelling te beschrijven, groeide uit tot een veelzijdige samenwerking met andere kunstenaars die een gelijkaardige weg
Times 3 I am honoured in having the opportunity to introduce to our readers some exceptional artists, Jo Baer, Lynda Benglis and Jutta Koether, in conjunction with their exhibits in the Van Abbemuseum in Eindhoven, from 20 June till 4 October, 2009.
>
bewandelen, en met een keur aan fotografen met wie Blend een nauwe band onderhoudt, fotografen die bekendstaan om hun visio-
Art has a special meaning and relevance in our culture and society. We are per-
naire capaciteiten en hun bereidwilligheid om de grenzen van kunst
haps the only species on the face of this earth that devotes an importance of no
en fotografie op te zoeken en op te rekken. Het resultaat is een
small measure to art. We erect museums, we have galleries and through the ages,
spannende mix van niet alleen interviews met de kunstenaars zelf,
the fibre of our culture has become closely interwoven with the currents of art,
maar ook van fotografie die op hun werk is geïnspireerd. In die
the artists and the artistic movements. Art is experiential, communicative and
zin is Times 3 ook een verkenning van nieuwe verbindingen, van
as such knows no boundaries, except, perhaps those found in the experiencers
nieuwe territoria, en vervaagt de tentoonstelling de scheidslijnen die
themselves. Art knows no age, nor era or period. Art is revelatory and enhancing
soms nog altijd bestaan tussen de verschillende media die ons bij
and I could not think of a better example of this enhancing effect, that smooth
het uiten van onze gevoelens ter beschikking staan.
pebble that is thrown in the mirrorlike surface of the pond, radiating perfect circles forever outward, than this publication that Blend magazine has created in close
Times 3 is een hommage aan de drie hoofdrolspelers in de trio-
collaboration with the Van Abbemuseum. What began as a project in descrribing
tentoonstelling in het Van Abbemuseum, en een fascinerende reis
the leading artists of the exhibit, grew out to encompass other artists working in
door de oeuvres van de fotografen en de andere kunstenaars die
smilar vein, and art projects by a roster of photographers that Blend magazine
in deze publicatie – en in een parallelle programmering – zijn ge-
closely works with and who are known for their visionary capacities and willing-
koppeld aan Baer, Benglis en Koether.
ness to explore the boundaries of art and photography. The final outcome is an exciting flow of not only insightful interviews with the artists themselves, but
Theo Paijmans, hoofredacteur Blend magazine
also inspired works in the photographic medium. Times 3 in that sense is also an exploration in transcending boundaries into newly found connections, entering new lands and blurring the divides that sometimes still exist amongst the various media at our disposal to express ourselves. If anything, Times 3 is a hommage to the three leading artists of the Van Abbemuseum exhibit, and a fascinating journey amongst the oeuvres of the photographers and the other artists featured in this publication in connection with Baer, Benglis and Koether. Theo Paijmans, editor-in-chief Blend magazine
12
Conservators Diana Franssen en Annie Fletcher
13
Duo achter het trio
T Dennis Mijnheer F Marc Deurloo
Jo Baer, Jutta Koether en Lynda Benglis sta an op de voorgrond in het Van Abbemuseum. Leidmotief: een kunstkritische evaluatie van de schilderkunst. Conservators Diana Fr anssen en Annie Fletcher werken op de achtergrond. ‘Als kunst geen eigen modus van denken heeft, k an zij zichzelf niet in stand houden.’
Ten tijde van het interview staan
ter verdiepen in de betreffende
nog maar voor de roem werkte,
conservators Diana Franssen en
kunstenaars. Daarnaast kunnen
en dat wilde ze niet, ze wilde
Annie Fletcher aan de vooravond
ze dankzij de opzet van de trio-
kritisch blijven. Ze legde ook uit
van de Biënnale in Venetië. Hun
tentoonstelling het werk van de
dat kunst niet draait om smaak
wishlist: ‘Kunstenaar Steve Mc-
kunstenaars onderling vergelijken.
en wat mensen mooi vinden,
Queen bekijken in het Engelse
We willen namelijk dat mensen
maar juist dient om te commu-
paviljoen,’ luidt het in koor. ‘In
zelf op ontdekkingsreis gaan om
niceren met de wereld. Ze brak
het Van Abbemuseum hebben we
te kijken wat de verschillen en
echt helemaal met minimal art
ooit met hem gewerkt, hij is een
overeenkomsten zijn.’
en stapte over naar figuratief.
van de meest bijzondere filmma-
Op dat moment was dat een vrij
kers die ik ken,’ aldus Franssen.
Wat hebben de drie kunstenaars
radicale stap. Daarmee maakte
‘De vertegenwoordiger van Servië
met elkaar gemeen?
ze een heel sterk statement over
op de Biënnale, Katarina Zdjelar,
Fletcher: ‘Ze bieden alledrie een
de belangrijke rol van een kun-
de Nederlandse Fiona Tan en
kunstkritische evaluatie van de
stenaar om te communiceren via
de Koreaanse Haegue Yang zijn
schilderkunst, en doen dit op
kunstwerken.’
ook briljant,’ tipt Fletcher. Wellicht
verschillende manieren. Het biedt
duiken bovengenoemde namen
een verhaal over kunstgeschiede-
En Lynda Benglis?
in de toekomst nog op in het
nis, want de werken zetten aan
Franssen: ‘Lynda geeft kritiek op
Van Abbemuseum. Een recent
tot debatten in de kunstwereld.
de esthetiek, ze speelt met smaak
wapenfeit van de twee conser-
Daarin nemen ze een actieve rol
en wansmaak. Binnen haar oeuvre
vators van het Van Abbemuseum
in, niet alleen in de studio maar
zitten naast heel mooie ook heel
is de triotentoonstelling van drie
ook in het openbaar.’
kitscherige, bijna vulgaire dingen.
generaties kunstenaars: Jo Baer, Lynda Benglis en Jutta Koether.
Het mooie daarvan is dat ze Wat is de kern van de kritiek
daarmee het publiek confronteert
van Jo Baer?
met hun eigen dogma’s en opvat-
Waarom hebben jullie gekozen
Fletcher: ‘Jo Baer maakte lan-
tingen over wat mooi of lelijk is
voor een triotentoonstelling en
ge tijd abstract-minimalistische
en wat niet en wel tot de kunst
geen groepstentoonstelling?
schilderijen. Ze heeft daar altijd
behoort. Lynda geeft ook vanuit
Franssen: ‘Een groepstentoon-
bij gezegd dat het niet alleen
een feministische invalshoek com-
stelling, waarin het werk door
abstract werk is, maar dat het
mentaar op hoe vrouwen door
elkaar wordt gepresenteerd, zou
ook ergens mee te maken heeft.
kunstenaars worden afgebeeld. Dit
te verwarrend worden. Binnen de
Nadat ze met abstracte kunst
deed ze op provocerende wijze. In
oeuvres van de drie vrouwen valt
doorbrak – ze kreeg een grote
1974 plaatste ze bijvoorbeeld een
namelijk al zoveel te ontdekken –
tentoonstelling in het New Yorkse
advertentie in het Amerikaanse
Jo Baer maakte bijvoorbeeld de
Whitney Museum of American
tijdschrift Artforum waarin zijzelf
radicale overstap van abstracte
Art – schreef ze haar beroemde
naakt poseert; ze heeft enkel een
kunst naar figuratieve kunst. Door
brief in het blad Art in Ame-
zonnebril op en houdt een grote
het werk van de drie kunste-
rica. Ze zei: “Ik ben niet langer
dildo voor. Een provocerende ac-
naars los van elkaar tentoon te
meer een abstract kunstenaar.”
tie waardoor heel Amerika over
stellen, kunnen mensen zich be-
Ze vond namelijk dat ze alleen
haar heen viel, maar die haar tot
>
14 op de dag van vandaag bekend-
brengt zeker voor een vrouw een
heid geeft. Zij reageerde daarmee
fysieke beperking met zich mee.
op een eerder geplaatste afbeel-
Het lijkt namelijk alsof het zo op
ding van minimal art-kunstenaar
de grond is gegooid, maar het is
Robert Morris. Hij had zich laten
gecomponeerd en dat kost kracht.
portretteren als macho: halfnaakt
Je moet schenken en doseren.
met zonnebril, ketting en een le-
Lynda gebruikt haar lichaam als
ren hesje. Over die afbeelding
maatvoering, er is een letterlijke
deed niemand moeilijk. Morris
fysieke beperking: haar armen en
was namelijk een belangrijk fi-
haar vermogen om een zwaar
guur binnen de minimal art, en
blik verf te hanteren en daarmee
die stroming werd door mannen
de verf te doseren. Ze creëerde
gedomineerd. Een grote groep
hiermee een nieuw soort schilde-
vrouwelijke kunstenaars die in de-
rijen, zoals Eat Meat. Schilderijen
zelfde hoek werkte, kwam echter
die eigenlijk geen schilderijen zijn,
totaal niet aan bod, terwijl hun
maar sculpturen. Het zijn als het
werk van hetzelfde niveau was.
ware een soort bevroren gebaren.
Lynda heeft zich daartegen verzet
Met haar 3D-schilderijen startte ze
door zich op die confronterende
het debat over wat de essentie
manier te laten afbeelden; ze
van schilderkunst is.’
maakte een parodie op het gedrag van mannen. De plaatsing
In welke vorm geeft Jutta Koether
van haar dildo-afbeelding heeft
kritiek?
een schisma in de redactie van
Fletcher: ‘Jutta is een schilder,
Artforum teweegbracht, terwijl het
performer, muzikant en kunstcri-
toch een heel revolutionair blad
ticus en mixt verschillende me-
was.’
dia door elkaar. In haar werk
Fletcher: ‘Toen ik kunstgeschiede-
integreert ze populaire cultuur
nis studeerde was dat het enige
en muziek zoals Kylie Minogue
wat ik van haar wist. Het mooie
en de operazangeres Maria Cal-
is dat mensen op de tentoonstel-
las, maar ze refereert ook aan
ling ook haar andere werk goed
kunsthistorische schilderijen van
kunnen leren kennen.’
Poussin en Cézanne. In het aan
Franssen: ‘Maar haar actie staat
Cézanne gelieerde werk verwijst ze
niet los van de rest van haar
naar “schilderen op nummertjes”
werk. Deze actie wordt weliswaar
– ieder cijfertje staat voor een
uitvergroot, maar zij is vanuit
bepaalde kleur en op die manier
haar overige werk, met name
kun je een Cézanne-landschap
haar videowerk, heel baanbre-
schilderen. Ze heeft onlangs een
kend bezig geweest. Ze gebruikt
nieuw schilderij gemaakt met de
haar lichaam als een soort ge-
titel Hot Rod, geïnspireerd op de
Jutta, die zijn blijven schilderen
reedschap, dat zie je door haar
begin dit jaar overleden zanger
en niet de mode volgden maar
hele werk heen. Daarnaast werpt
van The Cramps. Ze stelde de
kritisch bleven, is schilderen re-
ze vragen op en geeft ze met
vraag: wat is het intense gevoel
levant gebleven.’
haar werk stille verwijzingen door
dat ik krijg van muziek, en hoe
de technieken die ze hanteert,
kan ik dat vertalen naar een
Is dat zo, anno 2009?
zoals het gieten van vloeibare
schilderij? Ze wilde schilderen
Fletcher: ‘Ja, het wordt nu weer
materialen als polyurethaan en
hiermee nieuw leven inblazen.
gezien als een medium. Weliswaar
latex op de vloer of tegen een
Vooral in de jaren ’90 leefde
niet hét medium, maar een van
wand. Het is een verwijzing naar
bij de elite de gedachte dat de
de vele media die er zijn.’
het gooien van lood in een hoek
schilderkunst dood was, dat het
Franssen: ‘Op kunstacademies
door Richard Serra of de drip-
niet relevant meer was, want ja,
wordt nu niet meer gekozen voor
pings van Jackson Pollock. Het
wat is er nog mogelijk na ab-
het schilderen óm het schilderen
vervaardigen van zulke werken
stracte kunst? Door mensen als
– omdat het een kunsthistorisch
15
medium is. Het is nu een van
levantie vandaag de dag?
naar Robert, en dan maakte hij
de media geworden. Wat de drie
Fletcher: ‘Als je kijkt naar het
weer een reactie op die van haar.
kunstenaars toen al deden ge-
werk van hedendaagse kunste-
Het was een soort e-mailverkeer
beurt nu: media bestaan langs
naars, dan zie je de erfenis in
alleen dan in een tijd zonder in-
elkaar heen en worden afwisse-
termen van het mixen van ver-
ternet. Ook binnen het videowerk
lend ingezet – afhankelijk van het
schillende media.’
was Lynda continu op zoek naar
onderwerp dat een kunstenaar
Franssen: ‘Ze waren baanbrekend
de grenzen van het medium. Ze
uiteen wil zetten. Als video het
voor hun tijd. Videokunst werd in
gebruikte bijvoorbeeld veel fluo-
meest geschikt is, dan wordt de
de jaren ’70 en ’80 door veel
rescerende kleuren en dat kon
camera gepakt. Als schilderkunst
mensen niet beschouwd als kunst.
het medium net wel of net niet
geschikter is, kiest men voor de
Maar al in de jaren ’70 wisselden
aan. Er zitten verstoringen in. Ze
kwast.’
Lynda Benglis en Robert Morris
manipuleerde het medium om te
videobanden met elkaar uit. Lynda
kijken wat het met de boodschap
maakte een video, stuurde die op
doet. Het leverde heel bijzondere
Waaruit blijkt nog meer hun re-
>
16
17
projecten op. Baanbrekend voor
de drie kunstenaars werken. In
procentueel is dat niet te ver-
die tijd en vanwege de experi-
de zin van: samenwerkingen met
gelijken met mannelijke kunste-
mentele houding tussen twee kun-
elkaar aangaan en open staan
naars.’
stenaars zeer relevant voor deze
voor verschillende media.’
tijd, waarin het bestaansrecht van
Franssen: ‘De kunstenaars die
Waar komt dat door?
het autonome kunstwerk wordt
meewerken kennen we nog nau-
Fletcher: ‘Oh my god, dat geldt
ondervraagd.’
welijks, ze komen een beetje uit
niet alleen voor de geschiedenis
een andere wereld. Het is wel
van kunst. Het heeft te maken
Wat vonden Jo, Lynda en Jutta
spannend om te zien hoe deze
met het klassieke seksisme! Ze-
van het idee van een trioten-
jonge kunstenaars die nu voor
ker voor de oudere generatie is
toonstelling?
het eerst kennismaken met het
het daardoor moeilijker om een
Fletcher: ‘Ze vonden het idee van
werk, erop reageren en het ge-
kunstcarrière op te bouwen. Als
het vergelijkend denken over schil-
bruiken als inspiratie. Ik verheug
een vrouw er een tijd uitstapt,
derkunst erg interessant en waren
me erop wat eruit voortkomt.’
kan ze een stijlbreuk krijgen.’
enthousiast om hun werk in een dergelijke context te tonen.’
Franssen: ‘Mannen hebben denk Welke (jonge) kunstenaars liggen
ik ook beter hun netwerken
volgens jullie in het verlengde
verzorgd, ofschoon dat voor
Waar wilden jullie bij de selectie
van Jo, Jutta en Lynda?
de jonge generatie vrouwelijke
van de werken de nadruk op
Franssen: ‘Het is altijd moeilijk
kunstenaars ook geldt. Op basis
leggen?
om namen te noemen omdat
van het werk dat ze maken is
Fletcher: ‘Bij Jo vond ik het be-
kunstenaars niet een op een in
het niet terecht dat vrouwen on-
langrijk om de hele reis van haar
elkaars verlengde te leggen zijn.
dervertegenwoordigd zijn. Jo en
leven te laten zien: van haar
Een kunstenaar gebruikt meerdere
Lynda zijn vrouwen die weliswaar
bekende abstracte werk tot de
inspiratiebronnen. Maar bijvoor-
al wat ouder zijn, maar die altijd
werken waar naartoe ze zich ont-
beeld een kunstenaar als Roxy
hun eigen en de publieke media
wikkelde. Van Jutta heb ik vooral
Paine heeft voor mij verwantschap
gebruikt hebben om hun stand-
werk geselecteerd van de laatste
met het werk van Benglis. Maar
punten duidelijk te maken. Ze zijn
tijd, zoals haar zoektocht naar de
dat is altijd een subjectief oor-
altijd kritisch gebleven ten aanzien
portrettering van vrouwen in de
deel waarmee een kunstenaar het
van hun eigen werk en de omge-
serie Sovereign Women, zoals The
niet eens hoeft te zijn.’
ving waarbinnen ze dit maakten. Ze gingen niet slechts voor het
Soul between Heaven and Hell 2
geld en de grote roem.’
(picture after an image of Maria
Andere vraag: had er ook een
Callas on stage) en Souveraine
man tussen de drie vrouwen kun-
(picture after an image of Kylie
nen staan?
Geld verdienen en kritisch blijven
on stage, from KSTA).’
Franssen: ‘Haha, ja hoor. We heb-
kan niet samen?
Franssen: ‘Voor mij was het be-
ben niet als een soort recht-
Fletcher: ‘Dat is moeilijk. De
langrijk het Europese publiek ken-
geaarde feministen alleen op
kunstmarkt is totaal niet kritisch.
nis te laten maken met Lynda
het vrouw-zijn geselecteerd. Het
Een extreem voorbeeld is de
Benglis, want het is haar eerste
feministische aspect was welis-
Chinese kunstmarkt waar jonge
museale tentoonstelling in Europa.
waar interessant om mee te ne-
kunstenaars enkel schilderen in
Het is meer een retrospectief
men omdat vrouwen nog steeds
de stijl van de grote meesters
overzicht geworden met sleutel-
minder aandacht krijgen in de
– alleen maar maar gekocht te
werken uit haar carrière.’
kunstwereld, maar op de eerste
worden. De kunstmarkt dicteert
plaats kwam de kritische houding
de mode en daardoor wordt het
Wat verwachten jullie van de
ten aanzien van schilderkunst. Het
moeilijker voor een jonge kun-
jonge kunstenaars die in de
tonen van Martin Kippenberger in
stenaar om zijn of haar eigen
Eindhovense creatieve broedplaats
relatie tot Jutta was bijvoorbeeld
stem en identiteit te vinden. Als
your-space geïnspireerd worden
ook interessant geweest. Het gaat
kunst geen eigen modus van den-
door het trio?
om de attitude.’
ken heeft, kan zij zichzelf niet in
Fletcher: ‘Ik ben heel benieuwd
Fletcher: ‘De positie van de vrouw
stand houden. Dat gebeurt ook
hoe de jonge generatie aan de
in museale collecties en ons ten-
in andere gebieden zoals popmu-
haal gaat met het trio! Ik denk
toonstellingsbeleid is belangrijk.
ziek, mode en design. De markt
dat de meeste jonge kunstenaars
Werk van vrouwelijke kunstenaars
kan je uitspugen, maar sommigen
al werken op de manier waarop
komt nog weinig in collecties,
overleven, zoals Patti Smith.’
>
18
Duo behind the trio
T Dennis Mijnheer P Marc Deurloo
Jo Baer, Jutta Koether and Lynda Benglis are in the foreground in the Van Abbemuseum. The leitmotif is a critical artistic evaluation of the art of painting. The curators Diana Franssen and Annie Fletcher are working in the background. ‘If art does not have its own mode of thinking, it cannot maintain itself.’
At the time of the interview, the cura-
the artists because of the way in which
serves to communicate with the world.
tors Diana Franssen and Annie Fletcher
the trio exhibition is set up. We would
She really did break away from minimal
were at the eve of the Venice Biennale.
actually like people to go on their own
art completely and moved to figurative
Their wish list included, they both
voyage of discovery to see where the
art. At that time, this was a fairly radical
agreed: ‘Looking at the work of the
differences and correspondences are.’
step. In this way she made a very strong
artist Steve McQueen in the English
statement about the important role of
pavilion.’ ‘We worked with him once
What do the three artists have in com-
the artist to communicate through
in the Van Abbemuseum and he’s one
mon?
works of art.’
of the most interesting film makers I
Fletcher: ‘Each of the three provides a
know,’ according to Franssen. ‘The rep-
critical artistic evaluation of the art of
And Lynda Benglis?
resentative of Serbia at the Biennale,
painting and does it in different ways.
Franssen: ‘Lynda criticises aesthetics
Katarina Zdjelar, the Dutch artist Fiona
This presents a story about the history
and plays with taste and bad taste. Her
Tan, and the Korean Haegue Yang are
of art, because the works inspire a de-
oeuvre contains very beautiful, but also
also brilliant,’ according to Fletcher.
bate in the art world. They take an active
very kitsch, almost vulgar things. The
These names might make an appearance
role in this, not only in the studio, but
beauty of this is that she confronts
in the Van Abbemuseum in the future.
also in public.’
the public in this way with their own
One of the recent achievements of the
dogmas and conceptions about what
two curators of the Van Abbemuseum is
What is the core of the criticisms of
is beautiful or ugly, and what does and
the trio exhibition of three generations
Jo Baer?
what does not belong to art. From a
of artists: Jo Baer, Lynda Benglis and
Fletcher: ‘Jo Baer made abstract, mini-
feminist perspective, Lynda also com-
Jutta Koether.
malist paintings for a long time. She
ments on the way in which women are
No one had any argument with that
always said that it is not only abstract
represented by artists. She did this
picture. In fact, Morris was an impor-
Why did you opt for a trio exhibition
work, but that it also relates to some-
in a provocative way. For example, in
tant figure in minimal art and that
rather than a group exhibition?
thing. After she broke with abstract
1974, she placed an advertisement in
movement was dominated by men. A
Franssen: ‘A group exhibition, in which
art – she had a large exhibition in the
the American magazine Artforum in
large group of female artists who were
all the work is presented in combina-
Whitney Museum of American Art in
which she posed nude herself; she wears
working in the same field were not be-
tion, would be too confusing. In fact,
New York – she wrote her famous letter
only her sunglasses and is holding a
ing recognised at all, even though their
there is already so much to discover in
in the Art magazine in America. She
large dildo. It was a provocative act and
work was of the same level. Lynda op-
the oeuvres of these three women – for
said: ‘I am no longer an abstract artist.’
the whole of America condemned her,
posed this by presenting herself in this
example, Jo Baer makes the radical step
In fact, she thought that she was only
but it has made her famous up to to-
confrontational way; it was a parody
from abstract art to figurative art. By
working to be famous and she didn’t
day. This was her response to the image
of the behaviour of men. The presen-
exhibiting the work of the three art-
want to do that. She wanted to continue
presented earlier by the minimal artist
tation of her image with the dildo led
ists separately people are able to take a
to be critical. She also explained that art
Robert Morris. He had shown himself
to a schism in the editorial board of
closer look at the artists concerned. In
does not concentrate on taste and what
in a macho portrait, semi-nude with
Artforum, although it was actually a
addition, they can compare the works of
people think is beautiful, but actually
sunglasses, a chain and a leather top.
very revolutionary magazine’,
19
> Annie Fletcher, curator for Jo Baer & Jutta Koether
20 Fletcher: ‘When I studied art history,
inspired by the singer of The Cramps,
medium was either able to cope with
from a slightly different world. It’s ex-
that was the only work I knew that she
who died at the beginning of this year.
this or not. There are disturbances.
citing to see how these young artists
had done. The good thing is that people
She raised the question; ‘What is the
She manipulated the medium to see
who are introduced to the work for the
at the exhibition can also get to know
intense feeling that music gives me, and
what it does to the message. This led
first time, respond to it and use it as an
her other work.’
how can I translate this into a painting?’
to extremely special projects. They
inspiration. I’m looking forward to what
Franssen: ‘However, her act cannot be
In this way she wanted to give paint-
were groundbreaking in their time, and
comes from this.’
separated from the rest of her work.
ing a new lease of life. In the 1990s
because of the experimental attitude
Admittedly, this act is enlarged, but she
particularly, there was a sense amongst
between the two artists they are very
Which (young) artists do you think are
was doing some very groundbreaking
the elite that the art of painting was
relevant in our own time, when the
continuing the work of Jo, Jutta and
things in her other work, particularly
dead and that it was no longer relevant,
right to exist is being questioned for
Lynda?
her video work. She uses her body as a
because after all, what is possible after
autonomous works of art.’
Franssen: ‘It is always difficult to name
sort of tool and you can see this in all
abstract art? Painting has continued to
her work. In addition, she raises ques-
be relevant because of people like Jutta
What did Jo, Lynda and Jutta think
as an extension of each other. An art-
tions and makes silent references in her
who continued to paint and did not fol-
about the idea of a trio exhibition?
ist uses several sources of inspiration.
work by means of the techniques she
low the fashion, but remained critical.’
Fletcher: ‘They thought the idea of
However, I believe an artist like Roxy
comparing the art of painting was very
Pane, for example, relates to Benglis’s
uses, such as pouring liquid materials
names because artists cannot be seen
like polyurethane and latex onto the
Does that apply in 2009?
interesting and they were enthusiastic
work. This is always a subjective judge-
floor or against a wall. This is a reference
Fletcher: ‘Yes, it is once again seen as a
about displaying their work in this sort
ment and the artist does not have to
to the way in which Richard Serra threw
medium now. Admittedly it is not the
of context.’
agree with it.’
lead into a corner or to the drippings
medium, but one of the many media
of Jackson Pollock. Making these works
that are available.’
What would you like to emphasise in
Another question, could there also
certainly entails physical limitations
Franssen: ‘At academies of art, people no
the selection of the works?
have been a man amongst the three
for a woman. It may look as though
longer choose for painting for the sake
Fletcher: ‘For Jo it was important to
women?
it was simply thrown on the ground,
of painting – because it is the medium
show the whole journey of her life:
Franssen: ‘Yes, certainly. We have not
but it was composed, and that takes
in the history of art. It has now become
from her well-known abstract work to
selected these women on the basis of
strength. You have to pour and decide
one of the media. What the three artists
the works which she was developing
a sort of strong feminism. The feminist
on dosages. Lynda uses her body as a
were already doing then is happening
towards. For Jutta, I particularly se-
aspect was admittedly interesting, be-
measurement and there is literally a
now: the different media exist side by
lected recent work, such as her search
cause women are still given less atten-
physical limitation. Her arms and her
side and are used alternately, depending
for the portraits of women in the series
tion in the art world, but the critical
capacity to lift a heavy tin of paint and
on the subject which the artist wants
Sovereign Women, such as The Soul Be-
attitude with regard to painting came
decide on the quantity of paint. In this
to explore. If video is the most suitable
tween Heaven and Hell 2 (picture after
first. For example, exhibiting the work
way she created a new sort of paint-
they take the camera. But where the art
an image of Maria Callas on stage) and
of Martin Kippenburger in relation to
ing, such as Eat Meat. Paintings which
of painting is more suitable they reach
Souveraine (picture after an image of
Jutta would also have been interesting.
are not really paintings, but sculptures.
for a brush.’
Kylie on stage from KSTA).’
It’s a matter of attitude.’
They are like a sort of frozen gesture.
Franssen: ‘For me it was important to
Fletcher: ‘The position of the woman
With her 3D paintings she started the
In what other ways does their relevance
introduce the European public to Lynda
in collections in museums and in rela-
debate about the essence of the art of
become obvious today?
Benglis, because this is her first exhi-
tion to policy is important. The work of
painting.’
Fletcher: ‘When you look at the work of
bition in a museum in Europe. It has
female artists is still not shown enough
contemporary artists, you see what they
become more of a retrospective, with
in collections and cannot be compared
In what way does Jutta Koether make
have inherited in terms of the mixture
key works from her career.’
to that of male artists in terms of per-
her criticism?
of different media.’
Fletcher: ‘Jutta is a painter, performer,
Franssen: ‘They were groundbreaking
What do you expect of the young art-
musician and art critic and mixes up dif-
artists in their own time. In the 1970s
ists who are inspired by the trio in the
ferent media. In her work she integrates
and 1980s not many people considered
creative breeding ground of your-space
popular culture and music such as Kylie
video art as art. But in the 1970s Lynda
in Eindhoven?
Minogue with the opera singer Maria
Benglis and Robert Morris exchanged
Fletcher: ‘I am very curious to see how
Callas, but she also refers to famous
video tapes. Lynda made a video, sent
the young generation responds to the
paintings in art history by Poussin and
it to Robert and then he made one in
trio! I think that most young artists are
Cézanne. In her work that is related
response to hers. It was a sort of e-mail
already working in the way in which
to Cézanne, she refers to ‘painting by
correspondence, but in an age without
these three artists are working, in the
numbers’ – every number stands for a
the internet. In the video work, Lynda
sense of cooperating with each other
particular colour and in this way you can
was constantly looking for the limita-
and being open to different media.’
paint a Cézanne landscape. Recently she
tions of the medium. For example, she
Franssen: ‘The artists who are partici-
created a new painting entitled Hot Rod,
used lots of fluorescent colours and the
pating are hardly known – they come
centages.’
21
<
Diana Franssen, curator for Lynda Benglis
Prologues marc deurloo
Untitled petrovsky & Ramone
34
F Petrovsky & Ramone
Communicatie met de wereld
35
T theo paijmans
Ergens in het centrum van Amsterdam, ooit de stad van 1000 dromen en verlokkingen. Terwijl een steeds restrictiever gemeentebeleid de sociale structuur a an het ver anderen is, heerst er nog altijd een losse sfeer. Eindelijk heeft de lucht eens niet de kleur van een tvtoestel op ruis.
In plaats daarvan is de hemel
kunstenaar betreden is, zogezegd,
haar sterke gesteldheid volgens
zacht blauw en open in de straat
een privilege. Het is de geboor-
haar het gevolg is van het toe-
waar Jo Baer haar atelier heeft;
teplaats van kunst, de intieme
vallig verwerven van het juiste
ze woont sinds 1984 in Am-
baarmoeder waar nieuwe vormen
genetische materiaal van haar
sterdam. Ik passeer een groepje
van expressie gevormd worden
ouders. ‘En ik moet dit wel doen
groezelige backpackers met dat
voor ze met de wereld gedeeld
om te kunnen blijven schilderen.’
korrelige aura dat je krijgt als
worden. Een paar grote canvas-
Jo kan het weten. Ze is opgeleid
je veel plaatsen met weinig geld
sen leunen tegen een muur. In
als bioloog, hoewel, zoals ze zegt,
hebt bezocht. De geur van wiet
het midden van het atelier staat
het niets van doen heeft met
en rookwolken die oprijzen uit de
een lange, lage tafel die parallel
haar artistieke loopbaan.
groep benadrukken de atmosfeer
aan de ramen loopt. Hier zitten
van vrijheid die je nog steeds
we comfortabel op banken en
Perifere zichtvelden
aantreft op alle straathoeken.
hier heeft het grootste deel van
Er is een aantal goede artikelen
het interview plaats. Jo serveert
geschreven over Baers oeuvre.
Sterke physique
koffie en amandelkoekjes. Ik word
Ze verwijst bijvoorbeeld naar het
‘Het is een loft,’ legt Jo Baer
herinnerd aan haar verbazingwek-
interview met Judith Stein dat
uit als ik het atelier betreden
kende physique en uithoudings-
gepubliceerd werd in 2003 in het
heb, en ik zie wat ze bedoelt.
vermogen, ik heb immers zojuist
meinummer van Art in America.
In een straat die naamloos zal
de trappen beklommen op weg
Baer vindt het een goed interview,
blijven, achter een grote deur
naar de derde etage. ‘Ik doe
wat begrijpelijk is omdat het een
en verschillende etages omhoog
dit ook met de boodschappen,’
dialoog is tussen haar en de
langs een donker en hoekig trap-
roept Jo me toe vanuit haar
interviewer die een achtergond
penhuis, beslaat Baers atelier een
deuropening. Helemaal opmerkelijk
in de kunst heeft, en omdat het
deel van de derde etage, een
omdat de kunstenaar nu 80 jaar
gepubliceerd is in een prestigi-
grote, betonnen ruimte, haar
is maar nog steeds twee keer
eus kunsttijdschrift. Maar ze is
werkspullen overal om haar heen.
per week aan het joggen is en
ook begrijpelijk op haar hoede
Planken met boeken onder een
twee keer per week te vinden is
voor journalisten, verwijzend naar
adembenemend uitzicht over het
in de sportschool. ‘Ik heb gewoon
de uitdrukking roddeljournalistiek,
stadshart. Een atelier van een
geluk,’ vertelt ze, verklarend dat
en interviews. Ze herinnert zich
>
36 een keer in Ierland, toen ‘die
steeds de momenten als hij thuis-
Painting in het Guggenheim Mu-
journalist me interviewde. Hij was
kwam, bebaard, stoffig en vuil,
seum. In 1975 wijdde het Whitney
een zeer charmante persoon en
zijn kampeerspullen in de hoek
Museum een retrospectief aan
leek echt mijn werk te begrijpen,
smijtend, tot grote consternatie
haar schilderijen, net als het Mu-
we praatten over perifere zicht-
van zijn moeder. ‘Hij had ook
seum of Modern Art in Oxford
velden en dergelijke, maar toen
die grote aanhangwagen met al
in 1977 het Stedelijk Museum in
het artikel verscheen was de kop
het wild dat hij geschoten had
Amsterdam in 1999.
“schilderijen voor katten, honden
tijdens zijn trips, zoals beren en
Jo Baers oeuvre wordt gekenmerkt
en zee-egels om naar te kijken”.’
elanden en wij moesten dat dan
door een fascinerende verschui-
Ze lacht, zoals ze wel vaker doet
opeten. Ik vond het afschuwelijk
ving weg van haar minimalistische
tijdens het interview. Maar dit in-
smaken, dus ging ik naar de
werk dat werd gekarakteriseerd
terview, leg ik haar uit, is niet
buren die me beter voedsel te
door vierkante of rechthoekige
alleen een kritische analyse van
eten gaven.’
schilderijen, vaak gearrangeerd
haar werk, tenslotte zijn dergelijke
Jo’s gedrag in relatie tot de ri-
in groepen van drie, met mono-
artikelen al eerder verschenen
valiteit, jaloezie en competitie-
chrome middenstukken en veel
zoals ze zelf aanduidde, en we
drang van haar moeder leidde
van de onderhuidse actie rond
hebben haar fenomenale oeuvre
tot frequente aanvaringen en
de randen, een oeuvre waarvoor
om te ervaren. In de beperkte
op een keer schreeuwde haar
ze veel lof ontving. Zoals ze te-
ruimte die we hier hebben, willen
moeder haar toe: ‘Kun je niet
recht stelt in haar nu beroemde
we iets ontdekken van de mens
eens loyaal zijn aan deze fami-
statement dat werd gepubliceerd
achter de kunstenaar, de kunst
lie?’ – waarop de toen 15-jarige
in Art in America en ook in de
en haar schrijven – ze werkt mo-
Jo kort antwoordde: ‘Nee.’ Dat
catalogus Jo Baer, Paintings 1960
menteel aan een nieuw boek en
spoor van een sterke en on-
– 1998 die verscheen in samen-
heeft nog andere boekprojecten
afhankelijke persoonlijkheid, zelf
op stapel staan.
beslissend wat goed voor haar is, is terug te vinden in haar
Kippenbotjes tekenen
hele leven en persoonlijke loop-
Jo Baer werd geboren in 1929 in
baan. ‘Mijn moeder wilde dat ik
Seattle, de regenachtige stad in
opgeleid zou worden tot medisch
het opperwestelijk deel van Ame-
illustrator, en derhalve moest ik,
rika, waar tientallen jaren later
als de andere kinderen leukere
de invloedrijke Grunge-stroming
dingen aan het tekenen waren,
werd geboren, met de gedesil-
kippenbotjes in een apart lokaal
lusioneerde jongeren, hun angst-
natekenen,’ lacht ze.
gevoelens die maar al te vaak in de heroïne werden verdron-
Abstract-expressionistisch
ken en bands als Nirvana, The
Eind jaren ’40 studeerde Jo af
Melvins, Soundgarden en Alice
als bioloog aan de University of
In Chains. Baers vroege jeugd
Washington. Tien jaar later leerde
was, voor elke buitenstaander
ze zichzelf schilderen en nog iets
uit Europa, niet minder dan op-
later verhuisde ze naar New York.
merkelijk. Als in een sprookje,
Waar haar debuut en vroege werk
verhalend over lang vervlogen
bestaat uit abstract-expressionis-
tijden. ‘Mijn moeder ontmoette
tisch werk, bestaat haar oeuvre
mijn vader op een cruise, hij was
tussen 1960 en 1975 uit mi-
een knappe, rijke kerel. Zij was
nimalistische schilderijen. Baers
een illustrator voor modebladen
werk werd getoond in Dan Flavins
zoals Vogue.’ (Ironischerwijs zou
baanbrekende groepstentoonstel-
Jo later een shoot met Vogue
ling Eleven Artists in 1964, dat
afwijzen.) Haar vader was een
geheel gewijd was aan de mi-
individualist die niets meer wilde
nimalistische schilderkunst. Meer
dan lange perioden van huis weg
tentoonstellingen volgden, waaron-
zijn en kamperen en jagen in de
der haar eerste solo-expositie in
wildernis. Baer herinnert zich nog
1966 en het prestigieuze Systemic
>
37
Jo Baer, Memorial for an Art-World Body (Nevermore) , 2009. Courtesy the artist.
38
Jo Baer, Altar of the Egos (Through a Glass Darkly), 2004. Courtesy the artist.
39
hang met haar tentoonstelling in
meer van hetzelfde, ook al ver-
het Stedelijk Museum in 1999, ge-
diende ze daar goed mee. Ze
titeld ‘Ik ben niet langer een ab-
wilde geen formule meer zijn die
stracte kunstenaar’: ‘De schilders
zich telkens herhaalt. Het was
die strikt genomen geassocieerd
bijna alsof de genetisch bepaalde
werden met de Minimalistische
rebellie van haar vader zich naar
Beweging waren Stella, Mangold
de oppervlakte drong en Jo deed
en ikzelf.’
besluiten de sprong in het diepe te wagen en naar Ierland te trek-
Weg van de hectiek
ken, waar ze in een prachtig
Zoals wellicht passend bij haar
kasteel kwam te wonen, omgeven
vrije en onafhankelijke ziel kun
door paarden, ver weg van de
je een zekere ironie zien in de
hectiek van de Big Apple. Maar
artistieke milieus die ze vanaf
meer dan uit een abrupte afkeer
haar begin frequenteerde. Voor-
van haar minimalistische periode,
malig Stedelijk Museum-directeur
kwam Jo’s vertrek voort uit zorg-
Rudi Fuchs bijvoorbeeld, schrijft in
vuldige verkenning en onderzoek.
zijn voorwoord van de catalogus
In het voorwoord van de catalo-
Jo Baer, Paintings 1960 – 1998
gus bij Baers expositie Secession
dat ‘Jo Baer rond die tijd schil-
uit 2008 schrijft Ines Dojak: ‘In de
derde in een typisch New Yorkse,
kunstgeschiedenis staat Jo Baer
mannelijke omgeving, wat niet de
bekend om haar radicale breuk
regel was, om het op zijn minst
met abstracte kunst op de top-
te zeggen.’ Op het hoogtepunt
pen van haar roem, in 1975. In
van haar roem waar ze zo hard
tegenstelling tot deze interpretatie,
voor werkte, zei Jo weer ‘nee’,
vertoont de expositie eerder een
zoals ze tientallen jaren eerder
geleidelijke overgang van de ene
had gedaan als meisje, en weer
periode naar de andere.’
tegen de formulistische regels van loyaliteit als het dat helemaal niet
Kleur in de wereld
eens meer is, maar het woord
Terwijl we herinneringen ophalen
gemuteerd is in een Orwelliaanse
aan de interactie die ze had met
dubbelspraak voor het beklem-
andere kunstenaars, en aan de
mende korset, de claustrofobie
complexiteit van de feministische
en de angst om nieuwe wegen
kunstbeweging en de rol die men
in te slaan.
voor haar in gedachten had –
‘Ik wilde een nieuw soort werk
een rol waarnaar haar vrije geest
ontwikkelen en wist dat me dat
zich weigerde te schikken – merkt
in New York niet zou lukken,’
Jo Baer op dat ‘je als kunstenaar
legde Baer uit aan Stein. En dus
altijd beoordeeld zult worden.
verliet ze in 1975 Amerika om
Kunst bestaat om beoordeeld te
via omzwervingen langs Ierland en
worden, om ervaren te worden.
Londen uiteindelijk te settelen in
En ik wil communiceren met de
Amsterdam. Ze sloot het hoofd-
wereld.’ Zoals haar tentoonstel-
stuk van haar abstracte werk af,
ling demonstreert, is ze daar de
werk dat haar zoveel erkenning
afgelopen halve eeuw al goed in
had opgeleverd, en begon zich
geslaagd. Haar reis, die tientallen
toe te leggen op figuratieve ex-
jaren geleden begon, heeft de
pressie. Het was een reactie op
wereld meer kleur gegeven. Met
de druk die ze voelde in New
als gevolg dat de wereld niet
York, een diepgewortelde afkeer
kan wachten opnieuw met haar
van het feit dat ze een trademark
te communiceren.
was geworden, een tegenreactie op de roep van het publiek om
jobaer.net
>
40
41
> F Marc Deurloo Jo Baer, zaal in opbouw / room under construction.
42
To communicate with the world
T theo paijmans
Somewhere in the centre of Amsterdam, the city that used to be the place of a thousand dreams and temptations. While a more restrictive communal policy is changing the social structures, the atmosphere is still sedate. For once, the sky does not have the colour of a tv screen turned on static.
Instead it is a mild blue, and walking
her stunning physique and endurance,
He was the nicest of persons and really
down the street where Jo Baer has her
having previously climbed the spiralling
understood my work, we talked about
studio, she resides in Amsterdam since
stairwell to the third floor. ‘I do this
peripheral vision and such, but when
1984, I pass a group of scroungy back-
with groceries too’, Jo exclaims from
the article came out the caption was
packers with that gritty aura of having
her doorway. All the more remarkable
‘paintings for cats, dogs and sea urchins
been to many places on a shoestring
as the artist is now in her eighties, but
to look at’, she laughs, as she does a lot
budget. The smell of weed and puffs of
she can still be found jogging twice a
during our session. But this interview,
smoke rising up from the group empha-
week and she spends time twice weekly
I explain to her, is not solely a critical
size the atmosphere of freedom still to
in the gym. ‘I am just lucky’, she tells
analysis of her work per se, as these ar-
be found on all street corners.
me, explaining her strong physique
ticles have been published before as she
which she puts down to coincidentally
herself has pointed out, and we do have
‘It’s a loft’, Jo explains when I have
having acquired the right combination
her phenomenal oeuvre of paintings to
entered her studio and I see what she
of genetic materials from her parents.
experience. Rather, in the limited space
means. In a street that shall remain
‘And I have to do this in order to keep
that we have on offer here, we want
nameless, behind a large door and sev-
on painting.’ Jo should know. She was
to discover something of the person
eral stories up a dark angular stairwell,
trained as a biologist, although, she
behind the artist, the art and her writ-
Baer’s studio occupies part of the third
says, it has nothing to do with her ar-
ing – she is currently working on a new
floor, a large, concrete space, the tools
tistic career.
book next to her painting and has other
of her trade all around her. Shelves with
book projects in the wings.
books beneath a stunning view of the
A number of fine articles have been writ-
centre. Entering the studio of an artist
ten about Baer’s work. She is quick to
Jo was born in 1929, in Seattle, the
is, by all means, a privilege. It is the
refer to the interview with Judith Stein
rainy city in the upper west part of
birthplace of art, the intimate womb
that was published in Art In America,
America that decades later gave birth
where new expressions are shaped be-
in May, 2003. Baer likes it which is
to the influential grunge music move-
fore they are shared with the world. A
understandable, as it is a dialogue be-
ment, with their disenfranchised youth,
few large canvasses are tucked against a
tween herself and the interviewer with
their millennial Angst that was all too
wall. In the middle of the studio, a long,
a background in the arts, published in
often drowned in heroin and bands
low table runs parallel with the win-
a prestigious arts magazine. But she is
like Nirvana, The Melvins, Soundgar-
dows. It is here where we sit comfort-
also understandably weary of journal-
den and Alice In Chains. Baer’s early
ably on benches and where most of the
ists - referring to yellow journalism - and
youth was, for any outsider living in
interview takes place. Jo serves coffee
interviews, recalling that time in Ireland,
Europe, nothing short of remarkable.
and almond cookies. I am reminded of
when, ‘this journalist interviewed me.
Something out of a fairytale, speaking
43
> Jo Baer, Zonder titel (Zwarte Ster) / Untitled (Black Star), 1960-1961, Collectie / Collection Kröller-Müller Museum, Otterlo.
44 of times since long gone by. ‘My mother
Oxford in 1977 and the Stedelijk Mu-
revulsion against becoming a trademark,
met my father on a cruise, he was a
seum in Amsterdam in 1999.
against the mechanism of the audience
handsome, rich man. She was a com-
wanting the artist to do what he or she
mercial artist working for the fashion
Jo Baer’s artistic oeuvre has seen a
had already been doing since that will
magazines such as Vogue.’ As an irony
fascinating shift away from her mini-
earn a steady income. The artist reduced
of history, Jo would at one time in her
malist work characterised by square or
to a formula repeated over and over
career turn down a shoot for Vogue.
rectangular paintings often arranged
again. It was almost as if a certain in-
Her father was a rugged individual who
in groups of three, with monochrome
herited strain inherent in her father
liked nothing better than to spend long
centres and much of the subliminal ac-
rebelled, briefly erupted to the surface
stretches of time away from home in
tion taking place around their borders,
and Jo embarked on her journey to the
the wilderness. Baer still vividly recalls
that earned her much praise. As she
wilderness, living for a while in a beauti-
the moments when he came home, griz-
rightfully writes in her now famous
ful Irish castle, surrounded by horses,
zled, bearded, throwing his camping
statement that was published in Art
leaving the frantic pace of the Big Apple
gear in the corner, much to the dismay
In America and also in the catalogue Jo
behind. But rather than suggesting an
of her mother. ‘ And he had this large
Baer, Paintings 1960 – 1998 that was
abrupt break with her minimalist period,
trailer with wildlife that he shot, bear,
published in conjunction with her ex-
her departure stems from careful explo-
moose, and we were supposed to be
hibit in the Stedelijk Museum in 1999,
rations and research. Thus, Ines Dojak
eating that. But I didn’t like the taste of
titled I am no longer an abstract artist:
writes in the preface of the catalogue
it so I went to the neighbours who gave
‘The painters strictly associated with
accompanying Baer’s exhibit in Seces-
me nicer food to eat.’ Jo’s behaviour in
the Minimalist movement were Stella,
sion in 2008 that ‘In art history, Jo Baer
relation to her mother’s rivalry, jeal-
Mangold and myself.’
features as a painter who made a radical
ousy and competitive attitude towards
As perhaps is fitting to her free and in-
break and turned from abstraction to
her daughter would lead to frequent
dependent spirit, one can see a certain
figuration at the height of her career in
clashes, and, at one time her mother
irony in the artistic milieus that she
1975. Contrary to this interpretation,
shouted to her: ‘can’t you be loyal to
inhabited early on. Former Stedelijk
the artist’s exhibition in the Secession
this family?’ with a 15 year old Jo em-
Museum director Rudi Fuchs for in-
reveals a smooth transition between
phatically anwering: ‘no’. That strain
stance comments in his foreword of
one period and the other.’
of a strong and independent personal-
the catalogue Jo Baer, Paintings 1960
ity, deciding for herself what is good
– 1998 that ‘At the time, Jo Baer was
Recalling anecdotes of her interaction
or not, has run through her life and
painting in a typical New York male
with other artists and the complexities
artistic career. ‘My mother wanted me
environment, which was not the rule,
of the feminist art movements and the
to become a medical artist, and in order
to say the least.’
role they had in mind for Jo – a role
for me to do so, I had to meticulously
At the height of her fame that she
that she did not agree with in accord-
draw chicken bones in a separate room,
worked so hard for, Jo again said ‘no’,
ance with her independent spirit, she
while other children would draw nicer
and like she had done decades before
concludes the interview by saying that
things’, she laughs. In the late 1940’s,
as a small child, again to the formalist
‘as an artist you’ll be judged. Art is there
Jo studied at the University of Wash-
rules of loyalty when it is not that at
to be judged, to be experienced. And I
ington where she majored in biology. A
all that is the point, but the verb has
want to communicate with the world.’
decade or so later, she taught herself to
mutated into the Orwellian doublespeak
As her latest exhibit in the Van Abbe
paint and somewhat later relocated to
of the stiffling corset, the claustrophobia
Museum demonstrates, she has done so
New York. While her debut and early
and fear of wandering down new path-
for the last half of a century in a striking
work consisted of abstract-expressionist
ways. ‘ I wanted to develop a new kind
way. The world has become is so much
work, her oeuvre between 1960 and
of work, and I knew I could not do that
richer owing to her journey that started
1975 consisted of paintings termed
in New York’, Baer explained to Stein.
decades ago. As a result, the world can’t
minimal art. Baer’s work was included
So, as a consequence she left America
wait to communicate with her.
in Dan Flavin’s seminal 1964 exhibit
in 1975, living in Ireland and London,
‘Eleven Artists’, devoted to the then
before finally settling in Amsterdam.
current minimalist movement. More
She closed the chapter on her abstract
shows would follow, including her first
period that brought her so much ac-
solo-exhibit in 1966 and the prestigious
claim, starting to devote herself to ex-
‘Systemic Painting’ at the Guggenheim
plorations in figurative expressions. As
Museum. In 1975 the Whitney Museum
she explained to Stein in her interview,
devoted a retrospective of her paintings,
it was a disfranchisement against the
as did the Museum of Modern Art in
pressures in New York, a deep rooted
jobaer.net
45
< F Marc DeurlooJo Baer, zaal in opbouw / room under construction.
Abstract Noir Vrederick
After Wouter vandenbrink
After Jo Baer’s Memorial to the Art World Body (nevermore)
An alternate self-portrait, I have incorporated images of myself by other artists, images that I am stealing back to perhaps bury for good, my own death mask so to speak. (jo baer)
after Jutta Koether’s Hot Rod (after Poussin)
stages both the promise of intimate communication and the menace of terrible miscommunication.
after lynda benglis’s Blatt
white flesh on black floor
Visagie Maaike Woertink Model Klaas de Geus
60
F Chris Burnside
Starende blikken
61
T Dennis Mijnheer
Provoceren is va ak Lynda Benglis’ methode om kritisch te reflecteren op vrouwelijke beeldvorming en minimal art. Ze ha alt alles uit de k ast: van semi-erotische video’s tot pin-ups tot latex sculpturen tot schilderijen op de vloer. ‘Ik wil definiëren en herdefiniëren.’
Kunstenaar Lynda Benglis (67)
binnen de schilder- en beeld-
ruimte en verbeelding. Sensualiteit,
werkt vanuit meerdere plekken ter
houwtraditie.
bewegingen en de relatie tussen het lichaam en het kunstwerk
wereld. Haar thuisbasis is echter New York, de stad waar haar
Wat is jouw persoonlijke verwant-
staan hierbij vaak centraal.’
agent Cheim & Reid is gevestigd,
schap met de andere twee kun-
die onder anderen Diana Arbus,
stenaars uit de triotentoonstelling
In Benglis’ video Female Sensibi-
Robert Mapplethorpe en William
in het Van Abbemuseum?
lity uit 1973 is dat het geval. In
Eggleston vertegenwoordigt. Voor-
‘Alleen Jo Baer ken ik persoonlijk.
de video worden Benglis en haar
afgaand aan de expositie in het
Ik ken haar vooral vanwege haar
geliefde close-up gefilmd terwijl
Van Abbemuseum resideert ze
vroegere werk, het werk waarmee
ze elkaar teder kussen en elkaars
tijdelijk in New Mexico.
ze in de jaren ’60 bekendheid
adamsappel bevochtigen met hun
Benglis: ‘Ik heb hier een studio in
verwierf en waarmee ze expo-
tong. Voor deze semi-erotische,
de woestijn waar ik ongestoord
seerde in New York City. In die
lesbische performance koos ze
in de buitenlucht kan schilderen.
periode hield ze zich nog bezig
een opmerkelijk contrasterende
Mijn buren wonen zestig kilome-
met minimal art, zoals de Double
soundtrack. Te horen zijn een
ter verderop en dat maakt het
Bar-schilderijen.’
soort Beavis & Butthead-achtige stoere gesprekken op een radio-
voor mij de ideale plek om te mediteren en te werken.’ Hoewel
Je beschouwt kunst als een ma-
zender.
ze het liefst in totale afzondering
nier om te communiceren met
[Fragment]
van de wereld werkt, zijn haar
de wereld. Wat wil je commu-
Gast: ‘My bro’s live there, man.’
kunstwerken diep verankerd in de
niceren?
DJ: ‘Who?
westerse samenleving. In de jaren
‘Ik wil een soort energie over-
Gast: ‘My bro’s, my partners in
’70 choqueerde ze de media en
brengen op de toeschouwer om
my gang.’
de kunstwereld met een gender-
een wisselwerking tot stand te
DJ: ‘You got a streetgang??’
bending advertentie in Artforum,
brengen tussen de toeschouwer
Gast: ‘Yeah man.’
en daarnaast schopte ze ook
en het kunstobject. Ik onderzoek
DJ: ‘Whoh, yeah, whoh, what do
regelmatig tegen heilige huisjes
vaak de ambiguïteit tussen beeld,
you do in the weekend?’
>
62 Wat wilde je met Female Sensi-
mezelf laten afbeelden in de stijl
in die tijd hoognodig vanwege de
bility laten zien?
van bekende pin-ups zoals Betty
disbalans tussen man en vrouw.
‘De video is een bijna letterlijk
Grable. Ik wilde daarmee het
De verhoudingen waren in veel
onderzoek van twee personen die
onderwerp aansnijden dat een
opzichten scheef. Mijn participatie
spelen met de beeldvorming rond-
vrouw de mogelijkheid heeft om
was dat ik in mijn kunstwerken
om De Kus. Ik behandel in dat
te kiezen hóé ze naar buiten wil
de ambiguïteit in de beeldvor-
videowerk The Kiss van Warhol
treden. Een vrouw kan iedereen
ming tussen mannen en vrouwen
en de kus zoals die in veel films
zijn die ze wil zijn. Dat gold ook
liet zien. Op die manier wilde ik
voorkomt. Ik wilde dat ontleden.
voor mij: ik ben een kunstenaar
gelijkheid tussen man en vrouw
Voor de video maakte ik gebruik
en een vrouw tegelijkertijd. Ik wil
promoten.’
van fragmenten op een radiozen-
overigens nogmaals vooropstellen
der in Los Angeles. LA was dé
dat het geen pornografie was,
Ook met betrekking tot minimal
plek waar het in de jaren ’70 op
het was een kunstwerk over
art bracht je regelmatig discus-
cultureel gebied allemaal gebeur-
seksualiteit. Penthouse magazine
sies op gang. Waarom was dat
de en waar ook het feminisme
benaderde me vanwege die foto,
belangrijk?
opbloeide. De lokale radiozen-
maar ik heb gezegd dat ik niet
‘In mijn onderzoek kies ik er re-
ders vond ik voor mijn onderzoek
voor ze wilde poseren. Wel heb ik
gelmatig voor om de grenzen op
interessant omdat ze erg open
gevraagd of ze mij een paar pa-
te zoeken, want ik wil definiëren
communiceerden met luisteraars,
gina’s wilden geven, zodat ik die
en herdefiniëren. Met Fallen Pain-
je kon gemakkelijk inbellen in de
dan kon vullen met mijn kunst. Ik
ting wilde ik de grenzen van het
uitzending. Voor mijn onderzoek
vond het belangrijk dat ik zelf de
medium opzoeken. Ik was toen
luisterde ik veel naar die zenders
controle over mijn beelden hield.
erg betrokken bij verf, het maken
en met mijn memorecorder nam
Penthouse kon die vrijheid niet
van mijn eigen verf, en wilde het
ik de gesprekken op zodra het
geven. Artforum stelde wel een
werkterrein van schilderen ver-
betrekking had op female sensi-
paar pagina’s beschikbaar waar
kennen. Dat was nodig want er
bility. Naast de geluidsfragmenten
ik alle controle over had. Tegen
gebruikte ik ook video-opnamen
betaling. Ik kon twee pagina’s ko-
in mijn onderzoek. In die peri-
pen maar dan moest ik wel de
ode gaf ik in New York les aan
naam van mijn agentschap er
kunststudenten en ik filmde met
in kleine letters bij zetten, want
mijn videocamera de discussies
het moest een advertentie lijken.
in de klas over het onderwerp
Via die constructie kwam er een
liefde. Ik was erg geïnteresseerd
spread met een afbeelding van
hoe de verschillende seksen over
een naakte vrouw met een dildo
dat onderwerp dachten. Middels
die de seksualiteit van man en
video- en radio-opnamen ver-
vrouw aankaartte. Daarnaast ver-
kende ik het onderwerp female
scheen er een artikel over mij.
sensibility en verwerkte dat in
Die confronterende afbeelding
mijn videokunst.’
heeft deuren geopend voor andere kunstenaars, maar destijds
In hoeverre sluit de advertentie
ontstond er een grote rel binnen
in het tijdschrift Artforum daar
de redactie. Een aantal redacteu-
op aan?
ren nam zelfs ontslag en maakte
‘Ik wil het geen advertentie noe-
later via ingezonden brieven zijn
men, want het is een kunstwerk.
onvrede over die foto kenbaar.’
Ik deed namelijk onderzoek naar pornografie en de female gaze
In hoeverre was je in de jaren
– een onderwerp waar veel fe-
’70 actief binnen de feministische
ministen zich mee bezig hielden.
beweging?
Voor het kunstwerk heb ik ge-
‘Ik was geïnteresseerd in de bij-
kozen om mijn eigen lichaam te
eenkomsten van feministen en
gebruiken als onderwerp, omdat
wilde weten wie degenen waren
ikzelf de vrouw ben die het
die het vuile werk opknapten.
meest dichtbij mij staat. Ik heb
De feministische beweging was
>
63
Lynda Benglis, The Graces, 2003-5, Courtesy Cheim & Reid, New York, Art © Lynda Benglis/Licensed by VAGA, New York, NY.
64
Lynda Benglis, Wing, 1970, Courtesy Cheim & Reid, New York Art © Lynda Benglis/Licensed by VAGA, New York, NY.
65
werd veel gediscussieerd tussen
Kun je een specifiek kunstwerk
critici en bekende kunstenaars
aanwijzen uit jouw oeuvre waar
over stellingen als: het traditionele
sprake is van tegenspraak?
schilderen met een ezel is dood.
‘Dat kan ik alleen aangeven zodra
En: moeten beeldhouwers wel of
ik met een werk bezig ben. Mijn
geen kwast gebruiken? Dat waren
kunstwerken zijn een realisatie
absurde discussies, maar ze wa-
van een bepaald moment.’
ren wel onderwerp van gesprek binnen de gehele kunstwereld. Op
Wat zijn momenteel interessante
de triotentoonstelling in het Van
ontwikkelingen in de kunstwe-
Abbemuseum zie je werken die
reld?
verband houden met die discus-
‘Ik vind ieder persoon interessant
sies.’
die zichzelf openstelt voor de tijd en de ervaring. Kunst kan door
Is dat nog een relevante discus-
iedereen overal gemaakt worden.
sie anno 2009?
De basis is een weloverwogen
‘Jazeker, er hebben geen radicale
gedachte over communicatie in
veranderingen plaatsgevonden.
onze wereld. Kunst heeft alleen
Daarnaast ontstaan er ook steeds
tijd, overdenking en een begrip
nieuwe discussies. De wereld is
van de dingen waar je oog op
kleiner geworden en daardoor
valt nodig. Je moet zien, weten
complexer. We kunnen ons niet
en begrijpen wat er in de wereld
enkel meer met individuen be-
gebeurt.’
zighouden, we moeten ons ook bezighouden met hoe we allemaal
Robert Morris en jij stuurden in
bij elkaar horen.’
de jaren ’70 videobanden heen en weer om tot het gezamenlijk
Je hebt filosofie gestudeerd maar
videowerk Morris’ Exchange te
uiteindelijk voor kunst gekozen.
komen. Internet en veel andere
Wat was de voornaamste re-
digitale technieken bestonden
den?
toen nog niet. Wat merk je van
‘Ik dacht dat filosofie interessant
de weerslag van al deze nieuwe
was, maar bij filosofie neem je
technieken op de kunstwereld?
een bepaalde stelling in, daar
‘Ik vind de nieuwe mogelijkheden
verdiep je je in en treed je mee
fantastisch. In New York geef ik
naar buiten om daar vervolgens
les aan kunststudenten en ik merk
aan vast te houden of van af
dagelijks dat ze zijn opgegroeid
te stappen. Het is een repete-
in een multimediaal tijdperk. Ze
rend proces. Kunst vind ik inte-
maken gebruik van iPod’s, ze
ressanter, want daar hoef je de
maken kunst via messaging op
stelling die je hebt ingenomen
hun mobiele telefoons, en ik heb
niet te beargumenteren want de
zelfs een student meegemaakt
wereld verandert continu. Ideeën
die kunst maakt met zijn digitale
veranderen, stijlen veranderen,
metrokaart. Tegenwoordig zijn er
bomen groeien en gaan dood.
zoveel nieuwe mogelijkheden om
We leven in een wereld waar
met nieuwe communicatievormen
continu alles verandert, en als je
een verbeelding te creëren. De
daarin meegaat, spreek je jezelf
symbolen uit de nieuwe media
wel eens tegen. Ik denk dat ie-
vormen de iconen van het heden.
der statement op ieder moment
Je ziet dat kunst zich ontwikkelt,
betwist kan worden. De basis van
het onderzoeksgebied ligt wijder
kunst is het vermogen om een
open dan ooit.’
stap opzij te doen en jezelf te durven tegenspreken.’
>
66
67
> Lynda Benglis, Wing, 1970, Courtesy Cheim & Reid, New York Art © Lynda Benglis/Licensed by VAGA, New York, NY.
68
Female gaze
T Dennis Mijnheer
Provocation is often the method that Lynda Benglis uses to reflect critically on female imaging and minimal art. She uses everything for this: from semierotic video films to pin-up photographs, to latex sculptures and paintings on the floor. ‘I want to define and redefine.’
The artist Lynda Benglis (67) works in
to the viewer, to bring about an interac-
everything was happening in the world
several places in the world. However, her
tion between the viewer and the work
of culture in the 1970s, and where femi-
home base is New York, the city where
of art. I often explore the ambiguity
nism was also flourishing. I thought the
her agent Cheim & Reid is established,
between the image, space and imagi-
local radio stations were interesting for
who represents, amongst others, Diana
nation. Sensuality, movement and the
my research, because they communi-
Arbus, Robert Mapplethorpe and Wil-
relationship between the body and the
cated very openly with the listeners,
liam Eggleston. Before the exhibition in
work of art are often central in this.’
you could easily phone in during the
the Van Abbemuseum, she temporarily
programme. For my research I listened
resides in New Mexico. Benglis explains:
This applies for Benglis’s video Female
to these channels a lot and I recorded
‘I have a studio in the desert here where
Sensibility, which dates from 1973. In
the conversations with my memo re-
I can paint outside, undisturbed. My
the video, Benglis and her lover are
corder whenever they involved female
neighbours live sixty kilometres further
filmed in close up as they kiss each
sensibility. In addition to the sound
on and that makes it an ideal place for
other tenderly and moisten each oth-
fragments, I also used video recordings
me to meditate and work.’ Although she
er’s Adam’s apples with their tongues.
in my research. During that period I was
prefers to work in complete isolation
For this semi-erotic, lesbian perfor-
lecturing art students in New York and I
from the world, her works of art are
mance, she chose a strikingly contrast-
filmed the discussions in class about the
deeply rooted in Western society. In the
ing soundtrack. You hear a sort of Beavis
subject of love with my video camera. I
1970s she shocked the media and art
and Butthead-like, macho conversations
was very interested in how the different
world with a gender-bending advertise-
on a radio transmitter.
sexes thought about this subject. With
ment in Artforum, and in addition she
[Fragment]
video and radio recordings, I explored
also regularly questioned some of the
Guy: ‘My bro’s live there, man.’
the subject of female sensibility and
sacred cows in the tradition of painting
DJ: ‘Who?’
assimilated it in my video art.’
and sculpture.
Guy: ‘My bro’s, my partners in my gang.’
To what extent does the advertisement
What is your personal relationship with
DJ: ‘You got a street gang?’
in the magazine Artforum correspond
the other two artists in the trio exhibi-
Guy: ‘Yeah, man.’
to this?
tion in the Van Abbemuseum?
DJ: ‘Whoh, yeah, whoh, what do you
‘I wouldn’t call it an advertisement, be-
‘I only know Jo Baer personally. I know
do in the weekend?’
cause it’s a work of art. I was actually
her particularly from her earlier work,
researching pornography and the female
the work for which she became well
What did you want to communicate
gaze – a subject which interested many
known in the 1960s and which she ex-
with Female Sensibility?
feminists. For the work of art I opted to
hibited in New York City. At that time
‘The video is almost a literal examination
use my own body as a subject, because
she was still involved in minimal art,
of two people who are playing with the
I am the woman who is closest to me.
such as the Double Bar paintings.’
image of the Kiss. In this video work,
I showed myself in the style of well-
I am looking at Warhol’s The Kiss and
known pin-ups such as Betty Grable.
You view art as a way to communicate
the kiss which you see in many films. I
In this way, I wanted to deal with the
with the world. What do you want to
wanted to analyse this. For the video I
subject that a woman has the possibility
communicate?
used fragments from a radio station in
of choosing how she wants to present
‘I would like to transmit a sort of energy
Los Angeles. That was the place where
herself. A woman can be anyone she
69
> Lynda Benglis, Karen, 1972, Courtesy Cheim & Reid, New York, Art © Lynda Benglis/Licensed by VAGA, New York, NY.
70 wants. This also applied for me: I am an
and redefine. With Fallen Painting, I
ing on something. My art works are a
artist and a woman at the same time.
wanted to look for the limits of the me-
realisation of a particular moment.’
Moreover I would like to make it clear
dium. At that time I was very involved
once again, that it was not pornography,
with paint, making my own paints, and
What are the most interesting devel-
it was a work of art about sexuality.
I wanted to explore the working field of
opments in the art world at the mo-
Penthouse magazine approached me
painting. This was necessary because
ment?
because of this photograph, but I told
there were many discussions between
‘I think anyone who opens themselves
them I didn’t want to pose for them.
critics and well- known artists about
up to time and experience is interesting.
However, I did ask whether they would
statements such as: Traditional paint-
Art can be made by anyone, anywhere.
give me a few pages so that I could fill
ing on an easel is dead. And: Should
It is based on a carefully considered idea
them with my art. It was important for
sculptors use a brush or not? These were
about communication in our world. Art
me to have control over my own im-
absurd discussions, but they were the
only needs time, thought and an un-
ages myself. Penthouse did not feel they
subject of discussions in the whole art
derstanding of the things that catch
could give me this freedom. Artforum
world. In the trio exhibition in the Van
your eye. You have to see, know and
did make a few pages available and I
Abbemuseum, you will find works which
understand what is happening in the
had complete control over them. For
are related to these discussions.’
world.’
but in that case I did have to put the
Is this still a relevant discussion in
In the 1970s, Robert Morris and you
name of my agency on them in small
2009?
sent each other video tapes in order
letters, because it had to look like an
‘Yes, it certainly is, there have not been
to create the joint video work Mor-
advertisement. With this arrangement,
any radical changes. In addition, new
ris’s Exchange. The internet and many
I created a spread with an illustration of
discussions are constantly emerging. The
other digital technologies did not exist
a naked woman with a dildo which was
world has become smaller and therefore
yet. What effects have you noticed of
looking at the sexuality of a man and a
more complex. We cannot only con-
all these new technologies on the art
woman. In addition, there was an article
centrate on individuals any longer, we
world?
about me. This confrontational picture
also have to explore how we all belong
‘I think the new possibilities are fan-
opened the doors for other artists, but
together.’
tastic. In New York I teach art students
payment I was able to buy two pages,
at the time, there was a big protest in
and I notice everyday how they have
the editor’s office. A number of editors
You studied philosophy but ultimately
grown up in a multimedia era. They use
even resigned and later showed their
opted for art. What was the main rea-
iPods, they create art by texting on their
dissatisfaction about the photograph
son for this?
mobile phones and I even had a student
in the letters they sent.’
‘I thought philosophy was interesting,
who created an artwork with his digital
but in philosophy you adopt a certain
metro card. Nowadays there are so many
To what extent were you active in
position, you explore it and you present
new possibilities to create an image with
the feminist movement during the
it to the outside world, and then hold
new forms of communication. The sym-
1970s?
on to it or move away. It is a repetitive
bols of the new media form the icons of
‘I was interested in the meetings of
process. I find art more interesting, be-
the present. You see how art develops
feminists and I wanted to know who
cause you do not have to give arguments
and the field of research is wider open
were the people who did the dirty work.
for the position you have adopted as
than ever before.’
During those days, the feminist move-
the world is constantly changing. Ideas
ment was urgently necessary because of
change, styles change, trees grow and
the imbalance between men and women.
die. We live in a world where everything
The relationships were distorted in many
is constantly changing and if you go
ways. My participation was that in my
with this, you sometimes contradict
art works I showed this ambiguity be-
yourself. I believe that every statement
tween men and women in the images. In
can be disputed at any moment. The
that way I wanted to promote equality
basis of art is the capacity to take a
between men and women.’
sideways step and have the courage to contradict yourself.’
With regard to minimal art, you also regularly got discussions going. Why
Can you indicate a specific art work
was that important?
from your oeuvre which involves con-
‘In my research I regularly opt to explore
tradiction?
the boundaries, because I want to define
‘I can only indicate this when I’m work-
71
< Lynda Benglis, Panhard, 1989, Courtesy Cheim & Reid, New York, Art © Lynda Benglis/Licensed by VAGA, New York, NY.
Synergy Joost Vandebrug
Fotografie Joost Vandebrug / Manja Otten PM Styling Meike Beckers / Eric Elenbaas Beeldend kunstenaar Vincent van de Waal Haar & make-up Ingrid van Hemert / House of orange Model Florian / Lara Pixie
Overexposed Dennis Duijnhouwer
86
F aubrey mayer
87
Raison d’être
T Dennis Mijnheer
Jutta Koether leeft en denkt mediumoverschrijdend. Hokjesdenken is ha ar vreemd. Wa ar zij mee worstelt zijn existentiële vr agen over het kunstena arschap en het medium schilderen. ‘Pas als je dood bent eindigt het stellen van vr agen.’
De Duitse schilder/performance-
gaat Koether samenwerkingsver-
onderzoek, thema of genre waar-
kunstenaar/kunstcriticus/muzikant
banden aan met muzikanten. Haar
binnen je wil werken. Dan zet je
Jutta Koether (51) put in haar
soloshow in Pat Hearn Gallery
alles op alles om het project af
werk ongestoord uit literatuur,
in 1997 werd opgeluisterd door
te ronden, en daarna is het klaar.
muziek en populaire cultuur. Ter
een soundtrack van Tom Verlaine.
Het project is afgelopen en komt
illustratie: in haar recente schil-
Met de zanger van Television
niet meer terug. Ik val in mijn
derij Hot Rod verwijst ze naar
werkt ze regelmatig samen aan
werk niet in herhaling, ik stap
het 17e-eeuwse schilderij Land-
galerieprojecten. Haar performan-
steeds over naar het volgende
scape with Pyramus and Thisbe
ces met Kim Gordon van Sonic
project. Zo’n cyclus duurt bij mij
van Poussin, maar de in New
Youth maken haar tot een nog
ongeveer twee jaar. In het Van
York woonachtige Koether scha-
levendigere verschijning in de art
Abbemuseum wordt mijn werk van
kelt net zo gemakkelijk over naar
scene. In de tentoonstelling Her
de laatste twee jaar vertoond, het
populaire cultuur. In Souveraine
Noise deed het duo Koether &
is zeg maar mijn meest recente
verwijst ze in een heftig rood
Gordon door middel van geluid
album.’
schilderij naar de poppy zangeres
onderzoek naar sociale relaties.
Kylie Minogue, om vervolgens in
Uit Koethers synthesizer kwam
Waar gaat jouw interesse in het
de serie Incarnation Found Identi-
vooral noise.
algemeen naar uit? ‘Mijn interessegebied behelst het
fied Executed (2008) te verwijzen naar landschapsschilderijen van
Kun je inzicht geven in jouw ma-
heronderzoeken van wat schil-
Cézanne én naar het infantiele
nier van werken?
deren kan zijn, van wat het al-
schilderen-op-nummertjes.
‘Ik werk aan projecten. Het is
lemaal kan weerspiegelen. Het
Koether zoekt sinds de jaren ’80
dus niet zo dat ik eerst een
is opgebouwd uit veel gelaagde
de grenzen op van het medium
schilderij maak en daarna nog
onderhandelingen tussen gedach-
schilderen, bijna spottend hoewel
een. Ik werk meer op de manier
ten, kennis en visuele kennis en
ze het zelf ‘comical arrogance’
zoals muziek gemaakt wordt: je
dat alles speelt zich af binnen
noemt. Heftige kleuren als felroze
hebt een bepaald interessegebied
het métier van schilderen. Door
en rood schuwt ze niet, en ook
en vervolgens maak je daar een
de dialoog aan te gaan met het
donkere, bijna duistere doeken
album over. Je gebruikt daarvoor
medium schilderen wil ik op een
zijn haar niet vreemd. Regelmatig
verschillende aspecten binnen het
organische manier bijdragen aan
>
88 de heropbouw ervan. Ik ben kri-
een oneindige zoektocht is. Er ís
als schilder mijn onderwerp de-
tisch maar niet uit op de vernie-
geen einde en dat is enerzijds
materialiseer en mezelf van de
tiging ervan. In mijn werk richt ik
frustrerend, maar het vormt ook
veilige ondergrond losmaak. Wat
me op het continueren van de
de brandstof van mijn kunste-
gepaard gaat met een staat van
schildertraditie, een traditie die ik
naarschap. Pas als je dood bent
verwarring.
bewonder en waar ik deel van
eindigt het stellen van vragen.’
Muziek hoeft niet per definitie
uitmaak.’
onderdeel van een performance In welke mate is muziek een
te zijn, ik heb ook performances
Wat draagt literatuur bij aan jouw
brandstof voor jouw werk?
gedaan die enkel bestonden uit
schilderijen?
‘Ik wil het geen brandstof noe-
een stem, licht, outfits en bewe-
‘Ik ben nieuwsgierig naar litera-
men, want het is meer dan dat.
gingen. Tijdens de recente ope-
tuur, het maakt deel uit van mijn
Muziek is altijd onderdeel van
ning van Sacred Bodies Practice
gedachtewereld. Heraclitus is een
mijn leven geweest. Ik had met
in het kunstmuseum in Graz deed
filosoof, hij sympathiseerde met
een aantal andere mensen in
ik een performance met Kim Gor-
het idee dat alles in de basis al
de jaren ’80 het tijdschrift Spex.
don. Daar deden we een mise-
een begin en een eind heeft. De
Muziek beschouwden we niet als
en-scène op het podium met een
dichter René Char haakt daar op
enkel als een consumptiegoed,
sofa, bewegingen en we speelden
in, en doet dat bewonderenswaar-
we zagen het juist als iets wat
muziek – ik speel meestal synthe-
dig. Ik ben vooral geïnteresseerd
onze culturele identiteit vormde.
sizer en draag teksten voor. Het
in hun gedachtegoed en hoe dat
Het bood stof tot nadenken. Ik
was een heel theatraal concept
in de loop der jaren gebruikt,
was een muziekredacteur want
in relatie tot de locatie en het
hergebruikt en misbruikt is. Het
schrijven over muziek was erg
evenement. Mijn optredens beperk
kennisnemen van literatuur stelt
belangrijk voor mij. Het was een
ik tot de expositieruimte, ik doe
mij in staat om vragen te stellen
manier om een esthetische inte-
daarbuiten geen optredens op
als zijnde kunstenaar. Wat doe
resse gestalte te geven en mezelf
evenementen of festivals of iets
je? Wat is het doel? Waarom
te verdiepen in de vragen die ik
dergelijks.’
maak je kunst – is dat soms het
nu ook met mijn kunst tracht
boosten van je eigen ego? Hoe
te beantwoorden. Wat is het
Je bent ook geïnteresseerd in wat
geïsoleerd wil je werken? Hoe
doel van muziek? Zal het jaren
je ‘comical arrogance’ noemt, wat
dichtbij wil je komen als kunste-
blijven hangen? Hoe wordt het
versta je daar onder?
naar? Dat zijn onderwerpen waar
publiek beïnvloed? En: hoe kan
‘Dat houdt in dat je ergens een
ik me mee bezig hou.’
een kunstwerk gerelateerd worden
acte de présence geeft, wetende
aan bijvoorbeeld een rockshow?
dat andere mensen het misschien
Jouw leven als kunstenaar is een
Muziek is dus meer dan alleen
ordinair vinden. Een schilderstijl
queeste?
een brandstof. Ik luister ook nau-
kan soms ordinair lijken, een
‘Ja, en het is belangrijk om het
welijks naar muziek als ik met
performance kan ordinaire ele-
bestaan van de queeste te ac-
een schilderij bezig ben.’
menten bevatten. Met comical
cepteren en er min of meer in
arrogance zorg je dat er bewust
te berusten. Dat is nodig om te
Hoe komt de wisselwerking tus-
kunnen werken in een oneindig
sen een installatie, performance
vragenoproepend proces – om
en muziek tot stand?
ervoor te zorgen dat je ervan
‘Wanneer ik een installatie doe
geniet en dat je er niet in ver-
voor een nieuw project, dan zit
drinkt in zekere zin.’
daar soms een performance aan vast. Als ik een installatie met
Is het kunstenaarschap, de zoek-
schilderijen maak, dan concep-
tocht naar antwoorden, voor jou
tualiseer ik ook de visuele look
genieten of zie je het vooral als
van de ruimte, de installatie, de
een last?
schilderijen, en ik bedenk alvast
‘Het is geen last, het is een
een geschikte performance die
keuze. Ik ben erg gelukkig dat
aansluit bij het type werk. Ik
ik kan werken als kunstenaar.
onderzoek de problemen in de
Het is een stimulus, maar na-
relatie tussen kunst en muziek en
tuurlijk is het een irritatie dat het
werk een oplossing uit waarin ik
>
89
Jutta Koether, Souveraine (picture after an image of Kylie on stage, from the KSTA) , 2008, Courtesy Galerie Daniel Buchholz, Cologne/Berlin
90
Jutta Koether, Drawing, 2009. Courtesy the artist
91
slecht theater in voorkomt om
bing Gristle. Allemaal bands die
en ben nog steeds, geïnteres-
reacties uit te lokken. Je voegt
behoorlijk donkere nummers ma-
seerd hoe zij kunst maken, hoe
zulke elementen in, als een soort
ken.’
zij participeren in cultuur, wat
pose, alleen om onderwerp van
de specifieke strubbeling zijn die
spot te worden. Het is niet zo-
Sijpelen die donkere kanten door
ze meemaken en wie hun ico-
zeer provoceren, je kaart met
in jouw schilderijen?
nen zijn.’
name aan wat de standaard is
‘Ik weet zeker dat zulke under-
en dat er niet zoiets bestaat als
ground muziek invloed heeft op
Je hebt in de serie Sovereign
properheid. Dat aspect is een
mijn leven. Het is denk ik door-
Women ook een aantal vrouwelij-
van de redenen geweest dat ik
gedrongen in de vragen die ik
ke iconen verwerkt in schilderijen.
in mijn Lux Interior-show verwijs
mezelf stel, zoals: wat is de stem
Waarom koos je voor Maria Cal-
naar de zanger van The Cramps.
die je als kunstenaar laat horen,
las, Kylie Minogue en Peaches?
Die band was zo extreem, zo
hoe creëer je een soort econo-
‘Ik verwijs daarmee naar Medea,
belachelijk en tegelijkertijd hadden
mie, en hoe bescherm je jezelf
draperieën, extreme vrouwen,
ze een heel eigen kwaliteit – ze
om geen conservatieve bangerik
extreme gevoelens, heroïsche
vallen buiten iedere categorie. Ik
te worden? Als twintiger ga je
keuzes, en een stem en een li-
verwijs naar hun nummer Garba-
helemaal in zulke muziek op, je
chaam die ingezet worden als
geman: “You ain’t no punk, you
schopt tegen dingen, bent bezig
instrumenten van expressionisme.
punk. You wanna talk about the
met een eigen plek te creëren,
Meervoudig expressionisme. Maria
real junk? Do you understand?
maar dat hou je niet voor eeuwig
Callas is voor mij een icoon om-
Do you want the real thing or
vol. Ik denk echter wel dat zodra
dat ze in mijn culturele brein een
are you just talking? You gotta
je je eenmaal hebt geïnformeerd,
grote indruk heeft achtergelaten.
beat it with a stick. You gotta
dat je een register van ideeën
Ze is de eerste naam die in me
beat it ’til it’s thick. You gotta
hebt aangelegd en ze in praktijk
opkomt bij een vrouwelijk, extreem
live until you’re dead. You gotta
hebt gebracht, dat het gedachte-
krachtig figuur. Ik heb nog het
rock ’til you see red.” Je moet
goed niet op latere leeftijd ver-
beeld voor ogen van hoe zij in
naakt rondspringen en een mi-
dwijnt. De ideeën zullen op latere
de jaren ’60 in glossy magazi-
crofoon in je hoofd stoppen om
leeftijd wellicht meer geconcep-
nes stond afgebeeld. Ze is ook
The Cramps te benaderen. Dat
tualiseerd zijn, maar ik denk dat
iemand die meer is dan alleen
biedt een interessante referentie,
het blijft hangen en zodoende
een zangeres, ze doet haar eigen
het zet aan tot nadenken: in
terugkomt in mijn werk. Ik denk
productie. Dat maakt haar veel
schilderen moet je misschien ook
zelfs dat mijn werk anders zou
fascinerender dan Madonna. Als
andere dingen doen.’
zijn zonder die specifieke achter-
je vandaag de dag een afbeel-
grond. Ik beschouw bijvoorbeeld
ding van Maria Callas ziet dan is
In hoeverre vormen donkere
het maken van kunst niet als
het bijna een klassiek schilderij,
muziek en donkere lyrics een
business, ik beschouw het als iets
een levend schilderij. Het was
stimulus?
existentieels – het is iets wat je
in deze serie een uitdaging om
‘Black metal vind ik al jaren erg
doet omdat je besloten hebt om
eigenlijk ónschilderbare fenome-
interessant. Ik luister er niet al-
dat met je leven te gaan doen.
nen te schilderen. Het portret van
leen graag naar maar ik vind
En daardoor zijn er andere plek-
Callas is getiteld Soul Between
ook het domein dat black metal
ken in cultuur waar je datzelfde
Heaven and Hell, vernoemd naar
bestrijkt interessant. Black metal
doel tegen kunt komen en kun
een Romeins fresco in een ka-
is het soort laatste toevluchts-
je samenwerkingen aangaan met
tholieke kerk. Dat fresco heb ik
oord waar extreme ideeën en
mensen die hetzelfde doel als jij
ook gebruikt voor de opening van
onafhankelijkheid voorop staan.
hebben. Je bent niet alleen, je
de expositie in Keulen. Het fresco
Het vormt een niche en kent zijn
ziet mensen aan de horizon.’
biedt een fascinerend beeld van
eigen distributie en productievorm.
iemand die aan de ene kant
Een band uit mijn generatie die
Staan vrouwen helderder aan die
vastgeketend zit aan de duivel
ik altijd bewonderd heb is Dark-
horizon?
en aan de andere kant aan een
throne, een black-metalband uit
‘Dat denk ik wel. In een vroeg
engel. Ik hou van zo’n in-your-
Noorwegen – ze zijn zo basic
stadium van mijn kunstenaarschap
face expressie. De visualisatie is
en extreem. Daarnaast ben ik
raakte ik geïnteresseerd in hoe
heel direct: dít is de hemel, dít
opgegroeid met industrial bands
vrouwen zich bezighouden met
is de hel en jij zit vastgeketend
zoals Coil, Psychic TV en Throb-
het maken van kunst. Ik was,
in het midden.’
>
92
93
> jutta koether, lux interior / hot rod (after poussin), 2009, courtesy rena spaulings, new york. foto/photo farzad owran
94
Raison d’être
T Dennis Mijnheer
Jutta Koether lives and works in a way that transcends the medium. She does not think in boxes. She struggles with existential questions about being an artist and the medium of painting. ‘You don’t stop asking questions until you’re dead.’ The German painter/performance art-
then another one. I work more in the
ideas and how these have been used,
ist/art critic/musician Jutta Koether
way that music is made. You have a
reused and misused over the course
(51) borrows from literature, music and
certain field of interest and then you
of the years. Knowing about literature
popular culture in her work, without any
make an album about it. This means
makes me able to raise questions about
problems. By way of illustration, in her
that you use different aspects in the
being an artist. What are you doing?
recent painting Hot Rod, she refers to
research, theme or genre in which you
What is it for? Why do you make art?
the 17th-century painting of Landscape
want to work. Then you put everything
– is it in order to boost your own ego?
with Pyramus and Thisbe by Poussin,
into completing the project, and then
In how much isolation do you want to
but Koether, who lives in New York,
it’s finished. The project is complete and
work? How close do you want to get as
switches to popular culture just as eas-
will not come back. I’m not repetitive
an artist? These are the subjects that I
ily. In Souveraine she refers to the pop
in my work. I always go on to the next
work with.’
singer Kylie Minogue in a vehemently
project. For me this sort of cycle lasts
red painting and subsequently refers to
about two years. My work has been dis-
Is your life as an artist a quest?
the landscapes of Cézanne in the series
played in the Van Abbemusuem for the
‘Yes, and it’s important to accept the
Incarnation Found Identified Executed
last two years – you could say it’s my
existence of the quest and become more
(2008), as well as to the infantile style
most recent album.’
or less resigned to it. This is necessary
of painting by numbers.
in order to work in an infinite process
Since the 1980s, Koether has looked for
What are your general interests?
which keeps raising questions, to ensure
the limits of the medium of painting,
‘My field of interest encompasses the
that you enjoy it and that you don’t
almost mockingly, although she calls
re-examination of what painting can
drown in it, in a sense.’
it ‘comical arrogance’ herself. She does
be, and all the things it can reflect. It
not shy away from bold colours such
is composed of multilayered negotia-
Is being an artist, the search for an-
as bright pink and red, and her work
tions between thoughts, knowledge and
swers, enjoyable for you, or do you see
also includes some dark, almost sombre
visual knowledge, and all this takes place
it more as a burden?
canvasses. Koether regularly works in
within the métier of painting. By enter-
‘It’s not a burden, it’s a choice. I’m very
cooperative ventures with musicians.
ing into a dialogue with the medium
happy that I can work as an artist. It’s a
In 1997, her solo show in Pat Hearn
of painting, I want to contribute to its
stimulus, but of course it’s irritating that
Gallery was accompanied by a sound
reconstruction in an organic way. I am
it is an infinite search. There is no end,
track of Tom Verlaine. She regularly
critical, but I am not out to destroy it.
and on the one hand this is frustrating,
works with the singer from Television
In my work I focus on the continua-
but it also becomes the fuel for my art.
on gallery projects. Her performances
tion of the tradition of painting, a tra-
You don’t stop asking questions until
with Kim Gordon of Sonic Youth have
dition which I admire and of which I
you’re dead.’
made her an even livelier phenomenon
am part.’
in the art scene. In the exhibition Her
To what extent is music a fuel for your
Noise, the duo Koether & Gordon ex-
What does literature contribute to your
work?
plored social relationships by means of
paintings?
‘I wouldn’t call it a fuel because it is
sound. Koether’s synthesizer mainly
‘I am curious about literature and it is
more than that. Music has always been
produced noise.
part of my world of ideas. Heraclitus was
a part of my life. In the 1980s I used to
a philosopher and he sympathised with
have the magazine Spex together with
Can you give an insight into your way
the idea that basically everything has a
a number of other people. We did not
of working?
beginning and an end. The poet René
consider music only as a consumer ar-
‘I work on projects. Therefore it’s not
Char responds to this in an admirable
ticle, we actually saw it as something
the case that I first do a painting and
way. I am particularly interested in their
which created our cultural identity. This
95
> Jutta Koether, Drawing, 2009, private collection
96 provided food for thought. I was a musi-
of painting can sometimes seem vulgar
it has penetrated into the questions
my cultural brain. She is the first name
cal editor because it was extremely im-
and a performance can contain vulgar
which I ask myself, like: What is the
which I think of for a female, extreme-
portant for me to write about music. It
elements. With comical arrogance you
voice which you hear as an artist? How
ly powerful figure. I can still see the
was a way of creating aesthetic interest
ensure that bad theatre is deliberately
do you create a sort of economy and
image of how she was represented in
and exploring the questions which I now
included in order to provoke responses.
how do you protect yourself from be-
glossy magazines in the 1960s. She’s
also try to answer with my art. What is
You incorporate these elements as a sort
coming a conservative coward? In your
also someone who is more than just a
the purpose of music? Will it continue
of pose, merely to become an object
twenties you’re completely taken up
singer, she does her own production.
for many years? How does it influence
of mockery. It’s not so much a ques-
with this music. You kick against things
This makes her much more fascinating
the public? And how can a work of art
tion of provocation, you particularly
and you’re working on creating a place
than Madonna. When you see a picture
be related, for example, to a rock show?
examine the standard and show that
of your own, but you don’t keep this
of Maria Callas today, it is almost a clas-
Therefore music is more than just fuel.
there’s no such thing as a proper way of
up forever. However, I do think that as
sical painting, a living painting. In this
In fact, I barely listen to music when
doing things. This aspect is one of the
soon as you’ve become informed, and
series it was a challenge to actually paint
I’m working on a painting.’
reasons that I refer to the singer of The
you’ve created a register of ideas and
phenomena which cannot be painted.
Cramps in my Lux Interior show. This
put them into practice, those ideas don’t
The portrait of Callas is entitled Soul
How is the interaction achieved be-
band was so extreme, so ridiculous and
simply disappear at a later age. When
between Heaven and Hell, a reference
tween an installation, performance
at the same time it had a quality all of
you are older the ideas probably become
to a Romanesque fresco in a Catholic
and music?
its own – they fall outside any category.
more conceptualised, but I think they
church. I also used that fresco for the
‘When I do an installation for a new
I refer to their song Garbageman: ‘You
remain in the background and in this
opening of the exhibition in Cologne.
project, this sometimes involves a per-
ain’t no punk, you punk. You wanna talk
way reappear in my work. I even think
The fresco provides a fascinating picture
formance. When I create an installation
about the real junk? Do you understand?
that my work would be different without
of someone who is chained on one side
with paintings, I also conceptualise the
Do you want the real thing or are you
this specific background. For example,
to the devil and on the other side to an
visual look of the space, the installation,
just talking? You gotta beat it with a
I don’t see making art as a business, I
angel. I really like this sort of in-your-
the paintings, and I think of a suitable
stick. You gotta beat it ’til it’s thick. You
see it as something very existential – it
face image. The visualisation is very
performance which corresponds to this
gotta live until you’re dead. You gotta
is something you do because you have
direct: this is heaven, this is hell and
type of work. I examine the problems in
rock ’til you see red.’ You have to jump
decided that that is what you are going
you are chained in the middle.’
the relationship between art and mu-
around naked and smash a microphone
to do with your life. And this means that
sic and work out a solution in which I
into your head in order to get near to
there are other places in culture where
dematerialise my subject as a painter
The Cramps. This band provides an in-
you may come across this same goal and
and separate myself from the safe back-
teresting reference. It makes you think:
you can enter into cooperative ventures
ground. This is accompanied by a state
perhaps you should also do different
with people who have the same goal as
of confusion.
things in painting.’
you. You are not alone, you see people on the horizon.’
‘Music does not by definition have to be part of a performance. I have also done
To what extent do dark music and dark
performances which only consisted of
lyrics serve as an inspiration?
Do you see women more clearly on this
a voice, light, outfits and movements.
I’ve been interested in Black metal for
horizon?
During the recent opening of Sacred
many years. I not only enjoy listening
‘I think I do. At an early stage of being
Bodies Practice in the art museum in
to it, but I also find the field covered by
an artist I became interested in how
Graz, I did a performance with Kim Gor-
Black metal very interesting. Black metal
women are involved in creating art.
don. We performed a mise-en-scène on
is a sort of last refuge where extreme
I was and still am interested in how
the stage with a sofa and movements
ideas and independence have a central
they create art, how they participate in
and we played music – I usually play
place. It forms a niche and has its own
culture, what specific difficulties they
the synthesiser and recite texts. It was a
distribution and production. One band
encounter and who their icons are.’
very theatrical concept in relation to the
of my generation which I have always
location and the event. I limit my per-
admired is Dark Throne, a Black metal
In the series Sovereign Women you in-
formances to the exhibition space and
band from Norway, they’re so basic and
corporated a number of female icons in
do not do any performances at events or
extreme. In addition, I grew up with
your paintings. Why did you opt for Mar-
festivals or anything beyond this.’
industrial bands such as Coil, Psychic TV
ia Callas, Kylie Minogue and Peaches?
and Throbbing Gristle. They are all bands
‘In these works I refer to Medea, draper-
which produce rather dark songs.’
ies, extreme women, extreme feelings,
You are also interested in what you call
heroic choices and a voice and a body
‘comical arrogance’, but what do you mean by that?
Do these dark aspects permeate your
which are used as instruments of ex-
‘This means that you provide an acte
paintings?
pressionism. Multiple expressionism.
de présence somewhere, knowing that
‘I’m sure that this underground mu-
For me, Maria Callas is an icon because
other people may think it vulgar. A style
sic has an influence on my life. I think
she has left an enormous impression in
97
< Jutta Koether, Drawing, 2009. Courtesy the artist
98
Subtrio: spervuur van cultivatie your-space is een platform van het Van Abbemuseum voor iedereen die iets wil delen of leren en die cultuur a an het hart sta at. your-space stimuleert dynamiek, face to face en bottom-up met een diversiteit a an culturele producenten. inter actie en dialoog sta an voorop.
Your-space kan snel reageren op actuele gebeurtenissen en plaatst actuele culturele spanningen in een andere context. De triotentoonstelling Jo Baer, Lynda Benglis, Jutta Koether in het Van Abbemuseum is aanleiding om een jong “subtrio” te laten werken met de bredere dynamiek die in het werk van deze gevestigde kunstenaars zit. Een op een 20 juni opent in het Van Abbemuseum de triotentoonstelling Jo Baer, Lynda Benglis, Jutta Koether. Deze triotentoonstelling presenteert de kunstenaars in drie solo-exposities. Zo kan de bezoeker zelf relaties tussen de kunstenaars onderzoeken, maar ook het werk van iedere kunstenaar apart ervaren. Baer, Benglis en Koether behandelen vanuit verschillende perspectieven bepaalde onderdelen uit de culturele geschiedenis en de huidige praktijk van de schilderkunst. Ze werken vanuit verschillende culturele wortels. your-space wil deze wortels, de dynamiek die het museum opwerpt, breder delen en laten leven. Als curator van your-space heb ik drie jonge, getalenteerde kunstenaars een op een op een triokunstenaar gezet, om zich vanuit hun eigen positie als kunstenaar, hun eigen uitingen, te verhouden tot een kunstenaar die in het museum exposeert. De voor your-space uitgenodigde drie kunstenaars, Rachel Koolen, Josepha de Jong en Simone van Dijken, zijn een soort middenkader in de ranking van kunstenaars. Ze hebben op goede plekken geëxposeerd en timmeren hard aan de weg, maar hebben nog niet de naam van de triokunstenaars in het museum. Wel hebben ze sterk werk dat staat als een huis. Ze maken werk speciaal voor dit project, dat zich verhoudt tot het werk van respectievelijk Jo Baer, Lynda Benglis en Jutta Koether. Disbalans Onze sociale geschiedschrijving, zoals die vorm krijgt met de mensen met wie we leven en in de dingen die we doen, heeft zijn wortels in de verzuiling. Onze omgeving werd toen door de verschillende zuilen bepaald. Hoe men daarbinnen leefde, bepaalde de structuur
99
van de maatschappij. Rachel Koolen abstraheert en reflecteert op
naar boven: schrijven, digitale media en samenwerkingen. Hierbij
sociaalhistorische schema’s. De schema’s symboliseren en representeren
wroet de inzet die aan het werk ten grondslag ligt dieper dan de
bepaalde culturele verwachtingen. Deze brengt Rachel in disbalans
punkcultuur pur sang. Wanneer je naar het werk van Simone kijkt,
door andere perspectieven op te voeren. Ze gebruikt hierbij diverse
zie je in eerste instantie een punkcultus. Als je beter kijkt, ontdek
media, zoals film en sculptuur. In haar handen worden historische
je de benadering van Simone; die blijkt onderzoekend en kwetsbaar,
waarheden en onze relaties, in het hier en nu, bevraagd. Ze wor-
puur en krachtig. Ook Jutta Koether beweegt zich in dit veld van
den soms zelfs ter discussie gesteld, door ze anders in elkaar te
performance en pop/punkcultuur, en werkt op het platte vlak. Koether
zetten en een nieuwe blik te vormen. Haar werk is een instrument
maakt schilderijen, wellicht zoals Simone tekent? In hoeverre kan de
dat reageert op het bestaande, zoals Jo Baer artistieke strategieën
visuele kracht die een cultstatus genereert met meer mensen en
gebruikt om zeggingskracht te genereren. Beide kunstenaars laten
vanuit de onderliggende dynamiek tot leven komen?
zich niet beperken door de standaard. Rolpatronen whatever De brute kant van popcultuur
Tot slot presenteert your-space een jong collectief van een paar
Josepha de Jong is vooral bekend via haar rol in Kimberly Clark,
Eindhovense meiden, het Ongemotiveerd Kunstenaars Collectief. Deze
een collectief waarmee ze zich, samen met Ellemieke Schoenmaker
dames presenteren zich krachtig op vele podia, soms als dj-set,
en Iris van Dongen, krachtig opdringt. Kimberly Clark speelt met
soms als performance, soms als... whatever. Vanuit een recente
rolpatronen van man en vrouw door ze om te keren, en speelt met
kunstopleiding gaan ze heel eigenzinnig tekeer, en is het niet juist
de brute kanten van popcultuur. Daarbij maken ze ook klassieker
het eigenzinnige dat deze mensen bindt? Met combinaties van on-
werk zoals schilderijen en portretten. Met deze portretten toont
der andere performance en fotografie brengen zij een eclectisch
Josepha zichzelf. Soms heel letterlijk, als een streng persoon met
geheel van rolpatronen, stereotypen en campy manifestaties. Dit
mannelijke eigenschappen. Hiermee is ze de juiste persoon om te
collectief zal zich laten inspireren door de overall thematiek van
reageren op triokunstenaar Lynda Benglis, die net als zij het vrou-
de triotentoonstelling.
welijke en erotische bespeelt. Beide kunstenaars zijn bovenal ook sterk op schilderen geconcentreerd.
Spervuur van cultivatie De drie kunstenaars in het subtrio sluiten aan bij een kunstenaar
Uitgesproken poppy
in de triotentoonstelling in de Oudbouw van het museum. Het
Simone van Dijken maakt uitgesproken tekeningen op een illustratieve
Ongemotiveerde Kunstenaars Collectief gaat nog eens lichtjes over
manier, soms voorzien van tekst. Tekst en beeld gaan schijnbaar
alles heen. Het subtrio sleept de dynamiek van de triokunstenaars
hand in hand, soms ook aangevuld met haar muziek. Met Gam
naar en ander front, naar ander publiek: kom nader en stap in een
Bodenhausen vormt ze de band The Skills, waarbij noise, punk en
spervuur van cultivatie.
improvisatie aanleunen tegen een kokette, tekstuele dynamiek. De muziek, de tekst en de illustraties hebben een erg poppy look met edgy randen. Soms gaat dit bruut tekeer. Vanuit haar verlangen om
Groet,
nieuwe manieren te vinden om zich te uiten komen allerlei middelen
Freek Lomme, gastcurator your-space / Van Abbemuseum
>
100
Subtrio: a barrage of culture your-space is a platform of the Van Abbemuseum, a stage for anyone who wishes to share something, wants to learn and who is very keen on culture. your-space stimulates the dynamics face to face and bottom-up with a diversity of cultural producers. The Van Abbe museum stands for dynamic action and considers interaction and dialogue extremely important.
Your-space wants to provide this, make it tangible and provide access to working practices and motivations: there is a great deal to do in your-space. your-space can respond quickly to current events and places topical cultural tensions in a different context. The Trio exhibition, Jo Baer, Lynda Benglis, Jutta Koether in the Van Abbemuseum is the inspiration for a young “subtrio” to work with the broader dynamics of the work of these established artists. One-to-one with the artists of the trio The Trio exhibition, Jo Baer, Lynda Benglis, Jutta Koether, opens in the Van Abbemuseum on 20 June. This Trio exhibition presents the artists in three solo exhibitions. In this way, the visitors can explore the relationships between the artists themselves, but also experiences the work of every artist separately. Baer, Benglis and Koether deal with certain aspects of the cultural history and current practice of painting from different perspectives. They work on the basis of different cultural roots. your-space would like to share these roots in a broader way, as well as the dynamics of the museum, and bring them to life. As the curator of your-space, I have placed three young talented artists with one of the artists of the trio, one to one, to relate to an artist exhibiting in the museum from their own position as an artist and their own forms of expression. The three artists invited for your-space, Rachel Koolen, Josepha de Jong and Simone van Dijken, are a sort of “middle level” in the ranking of artists. They have exhibited in interesting places and are working hard on their careers, but they have not yet made a name like the trio artists in the museum, though they have done very solid and strong work. They are making work especially for this project which relates to the work of Jo Baer, Lynda Benglis, and Jutta Koether respectively. Diagrams from the perspective of social history Our “social history” and the way in which it develops with the people that we live with and the things that we do are rooted in the different factions. In the past,
101
our world was determined by these factions. The way in which people lived in
and cooperative ventures. The effort which forms the basis of the work goes a
these determined the structure of society. Rachel Koolen abstracts and reflects
lot deeper than pure punk culture. When you look at Simone’s work you see a
on topics of social history. The diagrams symbolise and represent certain cultural
punk culture in the first instance, but when you take a closer look, you discover
expectations. Rachel creates an imbalance by presenting other perspectives. She
Simone’s approach: it proves to be exploratory and vulnerable, pure and powerful.
uses various media such as film and sculpture to do this. In her hands the historical
Jutta Koether also works in this field of performance and pop/punk culture and
truths and our relationships in the here and now are questioned. Sometimes they
concentrates on the two-dimensional plane. Koether does paintings which are
even become a matter of debate, by placing them together in different ways and
possibly rather like Simone’s drawings? To what extent can the visual strength
creating a new way of looking. Her work is an instrument which responds to what
generated by a cult status come to life with more people and on the basis of the
exists, just as Jo Baer uses artistic strategies to generate a power of expression.
underlying dynamics?
Neither of these artists are limited by the standard. Eclectic body of role patterns The coarse sides of pop culture
Finally, your-space presents a young collective of several girls from Eindhoven,
Josepha de Jong is particularly famous for her role in Kimberly Clark, a collective
the Ongemotiveerd Kunstenaars Collectief (Unmotivated Artists Collective). These
in which she presents herself powerfully together with Ellemieke Schoenmaker
ladies present themselves powerfully on many stages, sometimes as a DJ set,
and Iris van Dongen. Kimberly Clark plays around with the role patterns of men
sometimes as performance, sometimes as …whatever. On the basis of their recent
and women by turning them around and she plays with the rough sides of pop
artistic training, they go crazy in a very idiosyncratic way, and isn’t it precisely the
culture. In addition, she also produces more classical work such as paintings and
idiosyncratic aspects which connects these people together? With combinations
portraits. Josepha shows herself in these portraits, sometimes very literally as a
of performance and photography amongst other things, they present an eclectic
strict person with male characteristics. This means that she is the right person to
body of role patterns, stereotypes and camp manifestations. This collective is
respond to the trio artist Lynda Benglis who also works with female and erotic
inspired by the overall theme of the Trio exhibition.
aspects. In addition, both artists also focus above all on painting. A barrage of culture A pop look with edgy outlines
The three artists in the studio each join an artist in the Trio exhibition in the Old
Simone van Dijken makes expressive drawings in an illustrative way, sometimes
building of the Van Abbemuseum. The Ongemotiveerd Kunstenaars Collectief lightly
accompanied by text. The text and image apparently go hand in hand and are
go over everything once again. The subtrio draw the dynamics of the trio artists to
sometimes supplemented by her music. She has formed a band The Skills, with
a different front, a different public: come here and enter a barrage of culture.
Gam Bodenhausen, in which noise, punk and improvisation have a flirtatious, textual dynamic. The music, the text and the illustrations have a very pop look with edgy aspects. Sometimes this is quite wild and coarse. In her desire to find
Yours sincerely,
new ways of expressing herself, all sorts of media are used: writing, digital media
Freek Lomme, Guest curator, your-space, Van Abbemuseum
>
102
F Vrederick
103
Actie reactie
T dennis mijnheer
Op loopafstand van het Van Abbemuseum exposeren drie jonge kunste na ars hun werk in een par allelle progr ammering. het subtrio liet zich inspir eren door Jo Baer, Lynda Benglis en Jutta Koether. Pla ats van handeling: de creatieve broedpla ats your-space in Eindhoven.
Josepha de Jong 32, Rotterdam inspir atie: Lynda Benglis
geslacht. En ja, het is een tikje
samen een kruis vormden. Het
feministisch. In mijn solowerk ge-
was gek genoeg een hele opgave
bruik ik vaak mezelf als figurant
om in Athene aan puin te komen;
en kijk ik naar clichés. Ik daag
dat was schijnbaar omdat zigeu-
mezelf continu uit om de worste-
ners over het grofvuil heersen.
ling met de hedendaagse werke-
We moesten dus onderhandelen
Waarmee hou je je bezig bin-
lijkheid, de verwachtingspatronen,
om het puin bij ze te kopen.
nen kunst?
onzekerheid, uitdagingen en ambi-
Ondanks de vertraging met het
‘In 2003 ben ik op de Academie
ties, vorm te geven in mijn werk.
afval is het ons uiteindelijk gelukt
voor de Kunsten en Vormgeving
Binnen het kader van gedragsvor-
om het beeld een paar uur voor
in ’s-Hertogenbosch afgestudeerd
men tast ik de maatschappelijke
de opening op te leveren.’
in de richting schilderen, tekenen
conventies af en isoleer dit in
en andere media. Na mijn studie
een persoonlijke gemoedstoestand
Hoe ervaar je het werken binnen
richtte ik me op performance,
waarbij ik – soms schaamteloos
een collectief?
video, fotografie en kleine beel-
en op de grens van het aan-
‘Ik heb het altijd geweldig gevon-
den, maar op dit moment hou ik
vaardbare – mijn fantasieën en
den om samen te werken, want
me vooral bezig met het medium
verlangens toon. Ik toon in mijn
het is naast mijn individuele werk
tekenen. Naast mijn eigen beel-
werk kwetsbaarheid en tegelijk
fijn om met Iris en Ellemieke te
dende werk, zit ik sinds 2005 sa-
kracht, maar het echte spel zit
brainstormen en ideeën uit te
men met Ellemieke Schoenmaker
in het gedrag dat daar inherent
wisselen. We inspireren elkaar en
en Iris van Dongen in een collec-
aan is.’
jutten elkaar op en gebruiken elkaars kwaliteiten optimaal. Je
tief genaamd Kimberly Clark. Het werk bestaat vooral uit livelike
Kun je een voorbeeld geven van
bent samen verantwoordelijk voor
sculpturen, installaties en video-
een afgerond kunstproject?
een beeldtaal die soms ver van je
werk waarin we op een speelse
‘In 2007 zijn we gevraagd werk te
afstaat en de andere keer weer
manier inspelen op clichés bin-
exposeren bij de eerste biënnale
heel dichtbij je staat. Je moet je
nen vraagstukken als commer-
van Athene. We lieten daar een
ego buiten de deur laten om tot
cie, maatschappelijke opleggingen,
grote installatie zien – Crusade,
een compromis te komen waar
beeldcultuur, geschiedenis, seks
Rotterdam – die opgebouwd was
het werk om vraagt en beter
en verveling. Zowel in het werk
uit een berg afval, en op die
van wordt. Het is niet altijd even
van Kimberly Clark als in mijn
berg stonden twee levensechte
makkelijk, maar juist daarom is
eigen werk speelt de vrouw een
vrouwfiguren. Eén vrouw lag op
het spannend en vruchtbaar. Iris
belangrijke rol.’
de berg met in haar handen een
en Ellemieke zijn gelijken, maar
lange rails, de ander stond krach-
tegelijkertijd ook mijn leermeesters
Waarom juist de vrouw?
tig met een stuk hout in haar
vanwege hun kijk op het leven en
‘Simpelweg omdat we ons daar-
hand geklemd. Als je dan vanuit
kunst. Het is leerzaam vanwege
mee het beste verhouden: we
de juiste hoek de berg op keek,
hun toewijding en hoe zij met
zijn allemaal van het vrouwelijk
zag je dat deze twee objecten
materiaal omgaan.’
>
104 Door welke aspecten werd je het
Benglis. Daarnaast is het nog
klootzakken in de wereld die niet
meest aangetrokken tot het werk
mogelijk dat ik een kleurportret
voorbij hun eigen venster kunnen
van Lynda Benglis?
laat zien uit 2008.’
kijken en waar verbittering een
‘Verleidelijkheid, erotiek en het
werkwoord is geworden.’
vrouwelijke bepalen voor een
Welk medium geniet je voor-
groot deel het oeuvre van Ben-
keur?
Wat zijn je toekomstplannen?
glis, zo ook de voorliefde voor
‘Dat is moeilijk te zeggen; voor
‘Ik ga vanaf augustus 2009 voor
het experimenteren met materiaal
nu is dat tekenen. Ik heb last
een halfjaar werken in een atelier
en media. Haar benadering is
van een korte spanningsboog
bij Kunst en Complex in Rotter-
provocerend en vaak ironisch. Zo
waardoor ik me nooit op een
dam om vervolgens een overzicht
was zij verantwoordelijk voor het
enkel medium kan focussen. Wel
te laten zien van wat ik daar
werk dat in 1974 in Artforum
merk ik dat ik het geweldig vind
heb vervaardigd. Daarna zit ik
heeft gestaan, waarin ze naakt
om me bezig te houden met
misschien een jaar in Berlijn, om-
poseerde met een gigantische
het onderzoeken van techniek en
dat Kimberly Clark is uitgenodigd
latex dildo. Dat zijn elementen
hoe ik die verder kan ontwikkelen
door Künstlerhaus Berthanien. Een
die ik ook vaak toepas binnen
en gebruiken. Waardoor ik me,
eventuele subsidie zal bepalen of
mijn werk. Een voorbeeld is mijn
als ik niet uitkijk, daarin verlies
dat wel of niet mogelijk is. Begin
videoperformance uit 2003 waarin
en de inhoud van het werk on-
volgend jaar ga ik exposeren op
te zien is hoe ik mijn reflectie
derdruk.’
de zolder van Kasteel Rhoon en
in de badkamerspiegel uitgebreid
met Kimberly Clark doe ik in
loop te zoenen. Een ander voor-
Waarnaar gaat je interesse uit
september mee aan de Biënnale
beeld is een dubbelportret uit
binnen kunst?
van Tirana.’
2006 waarin de toeschouwer ziet
‘Ik heb een grote voorliefde voor
hoe ik – met een slappe pe-
oude kunst, vooral schilderkunst.
Waar gaat je interesse buiten
nis – op z’n hondjes met mijn
Ik ben gek van oude portretten
kunst naar uit?
evenbeeld probeer te copuleren.
waar het leven overheen is ge-
‘Muziek is een van mijn grote
Hoewel erotiek een terugkerend
gaan. Waar ik ook gefascineerd
voedingsbronnen, zonder kan ik
thema is, vind ik wel dat het een
naar kan kijken is vakmanschap,
niet. Ik luister veel naar muziek
uitdaging moet zijn om er niet
iets waar elke handeling evenveel
uit de jaren ’20, ’30, ’40 en ’50
te makkelijk naar te grijpen. Zo
aandacht krijgt. Dat hoeft geen
en ik luister dan vooral naar de
zijn andere menselijke thematie-
schilderkunst te zijn, dat is in elk
songteksten. Vroeger keek ik ook
ken ook belangrijk in mijn werk.
medium mogelijk. Ik ben tevens
vaak naar oude films en dat heb
Er zal altijd een parodiërende
figuratief ingesteld, waardoor mijn
ik sinds kort herontdekt. Zo heb
reflectie zijn op zowel mezelf als
aandacht sneller naar dat soort
ik weer naar Sunset Boulevard
op de maatschappij. Ik denk dat
kunst getrokken wordt. Abstracte
gekeken, een film uit 1950 en
ik daarom toegewezen ben aan
kunst is voor mij moeilijker om
geregisseerd door Billy Wilder,
Lynda Benglis.’
naar te kijken, want ik moet meer
en ik kan niet anders zeggen
moeite doen om er gelijk van
dan dat ik het geweldig vind. Ik
Hoe ziet het werk eruit dat je
te genieten. Verder vind ik het
heb op een of andere manier
exposeert in your-space?
heerlijk om binnen mijn kunst on-
een passie voor oud. Ik verzamel
‘Voor mijn tekeningen pas ik ver-
derzoek te doen naar de psyche
ook bakelieten platen en luister
schillende technieken toe. Ik kies
van een mens. Met een theatrale
ze als het even kan af op mijn
voor een zwarte balpen als ik
overdrijving spot ik met clichés
oude grammofoonspeler. En als
zwartwit tekeningen maak en als
waar schoonheidsidealen, gedrags-
er ergens een rommelmarkt in de
ik voor kleur ga gebruik ik pas-
codes of man/vrouwverschillen de
buurt is kun je er van uitgaan
tel, acryl, reliëftechnieken en verf
vermenging aangaan met zelfspot,
dat je mij daar tegenkomt. Ik duik
uit spuitbussen. Meestal gebruik
ironie en herkenbaarheid.’
graag in andermans spul om op
ik kleur alleen als ik portretten
zoek te gaan naar kopjes, lp’s,
maak. Het werk voor de expo-
Welke kunstenaars krijgen je mid-
kleding, schoenen, oude foto’s,
sitie in your-space zal bestaan
delvinger?
boeken of andere prul. Daar word
uit een drietal zwartwit-tekeningen
‘Ik gebruik geen middelvinger, om-
ik echt blij van.’
waarin ik figureer. In twee van
dat ik niet alles even interessant
deze tekeningen verwijs ik met
hoef te vinden. Een middelvin-
een knipoog naar het werk van
ger is meer bedoeld voor de
artnews.info/kimberlyclark
105
> Josepha de Jong, geen titel
106
Subtrio
T dennis mijnheer
Three young artists are exhibiting their work in a parallel programme, at walking distance from the Van Abbemuseum. They were inspired by Jo Baer, Lynda Benglis and Jutta Koether. The scene of action is in the creative breeding place, your-space, in Eindhoven.
Josepha de Jong, Isissyndrome, 2006
107
Josepha de Jong
32, Rotterdam Assigned to: Lynda Benglis
One woman was lying on the mountain
tion in the bathroom mirror intensively.
effort to enjoy it immediately. In addi-
holding long rails in her hands, while
Another example is a double portrait
tion, I really love examining the human
the other was standing up powerfully,
from 2006 in which the viewer can see
psyche in my art. With some theatrical
clasping a piece of wood in her hand.
how I try to copulate with my reflection
exaggeration I mock the clichés in which
What interests you in art?
When you looked at the mountain from
like a dog – with a limp penis. Although
ideals of beauty, codes of conduct, or
“In 2003 I graduated from the Academy
the right angle you saw that these two
eroticism is a recurring theme, I do think
differences between men and women
of Arts and Design in ’s-Hertogenbosch,
objects together formed a cross. Curi-
it should be a challenge not to use it too
are combined with self-mockery, irony
in the discipline of painting, drawing
ously it was quite a challenge to find any
readily. Other human themes are also
and recognisability.”
and other media. Following my degree
rubble in Athens, apparently because
important in my work. There will always
I focused on performance, video, photo
the gypsies are in control of the waste
be an element of parody in the reflection
Which artists get the middle finger?
graphy and small sculptures, but at the
materials. Therefore we had to negotiate
of both myself and society. I think that
“I don’t use the middle finger because I
moment, I am particularly working in
to buy the rubble from them. Despite
this is the reason why I was assigned to
don’t have to find everything equally in-
the medium of drawing. In addition to
the delay with the waste, we eventually
Lynda Benglis.”
teresting. A middle finger is more a thing
my own creative work, I have been in
succeeded in completing the work a few
a collective called Kimberly Clark since
hours before the opening.”
2005, together with Ellemieke Schoen-
for the shits in the world who can’t look What does the work look like that you
beyond their own window and for whom
exhibit in your-space?
bitterness has become a way of life.”
maker and Iris van Dongen. The work
What is your experience of working in
“For my drawing I use different tech-
consists mainly of lifelike sculptures,
a collective?
niques. I opt for a black biro when I do
What are your plans for the future?
installations and video work in which
“I have always really enjoyed working
black and white drawings and when I
“From August 2009 I am going to work
we respond in a playful way to clichés
with others because next to my individu-
work in colour I use pastels, acrylics, re-
in a workshop at Kunst and Complex in
in issues relating to commerce, social
al work it’s good to brainstorm together
lief techniques and spray paints. Usually
Rotterdam for six months and then I’ll
rules, the visual culture, history, sex and
with Iris and Ellemieke and exchange
I only use colour when I do portraits. The
exhibit what I have created there. After
boredom. The woman plays an important
ideas. We inspire each other and spur
work for the exhibition in your-space will
that I’ll probably spend a year in Berlin,
role both in the role of Kimberly Clark
each other on and use everyone’s quali-
consist of me posing in three black and
because Kimberly Clark has been invited
and in my own work.”
ties as well as possible. You have joint
white drawings. In two of these drawings
by the Künstlerhaus Berthanien. There
responsibility for an imagery which is
I refer obliquely to Benglis’s work. In ad-
may be a subsidy which will determine
Why do you focus on women?
sometimes quite distant from you, while
dition it is also possible that I will show a
whether or not this will be possible. From
“Simply because we relate best to this: we
at other times you feel very close to it.
portrait in colour dating from 2008.”
the start of next year I’m going to ex-
are all members of the female sex. And it
You have to leave you ego at the door
is true that there is an element of femi-
in order to arrive at the compromise
Which medium is your preferred me-
September I’m taking part in the Tirana
nism. In my solo work I often use myself
required by the work, which improves
dium?
Biennale with Kimberly Clark.”
as a figure and look at various clichés. I
it. It is not always so easy, but precisely
“That’s difficult to say, but at the mo-
constantly challenge myself to express
because of that it is very exciting and
ment it’s drawing. I suffer from a short
What are your interests outside art?
the struggle with contemporary reality,
productive. Iris and Ellemieke are equals,
attention span, which means that I can
“Music is one of my great sources of in-
the patterns of expectations, insecurity,
but at the same time they are also teach-
never focus on a single medium. How-
spiration and I can’t do without it. I listen
challenges and ambitions in my work. In
ers for me because of the way they look
ever, I do find that I really enjoy working
a great deal to music from the 1920s,
the framework of patterns of behaviour,
at life and art. I learn a lot because of
on the examination of a technique and
30s, 40s and 50s, particularly to the lyrics
I explore the social conventions and iso-
their dedication and the way in which
how I can develop and use this. In this
of songs. In the past I also used to look at
late them in a personal mood in which I
they use materials.”
way, I’m in danger of becoming lost in
old films a lot and I recently rediscovered
it if I don’t watch out, at the cost of the
this. I watched Sunset Boulevard again, a
content of the work.”
film dating from 1950 directed by Billy
exhibit my fantasies and desires, some-
hibit in the attic of Castle Rhoon, and in
times in a shameless way, sometimes to
What aspects attracted you most in the
the limits of what’s acceptable. In my work
oeuvre of Lynda Benglis?
I display vulnerability and strength at the
“Temptation, eroticism and the female
What are you interested in in art?
fantastic. For some reason I am passion-
same time, but the real tension is in the
element determine the oeuvre of Beng-
“I have a strong love of old art, particular-
ate about these old things. I also collect
behaviour that is inherent in this.”
lis to a great extent, as does her love of
ly painting. I am crazy about old portraits
Bakelite records and whenever possible
Wilder, and I can only say that I think it’s
experimenting with materials and media.
which have been surpassed by “life.” I’m
I listen to them on my old record player.
Can you give an example of a completed
Her approach is provocative and often
also fascinated to see the expertise, when
When there’s a flea market in the area,
art project?
ironic. For example, she was responsible
every action is given equal attention.
you can be sure you’ll find me there. I
“In 2007 we were asked to exhibit work
for the work that was shown in Artforum
This doesn’t have to be a painting, it’s
like to delve in other people’s things to
at the first Athens Biennale. We exhibited
in 1974 in which she posed nude with a
possible in every medium. In addition I
look for cups, LPs, clothes, shoes, old
a large installation there – Crusade, Rot-
gigantic latex dildo. These are elements
have a figurative aspect so that my atten-
photographs, books and other bits and
terdam – which consisted of a mountain
which I also often use in my work. One
tion is more easily drawn by this sort of
pieces. It really makes me happy.”
of waste and on this mountain there
example is my video performance from
art. I find abstract art more difficult to
were two life-size figures of women.
2003 which shows how I kiss my reflec-
look at because I have to make a greater
artnews.info/kimberly Clark
>
108
Rachel Koolen
Met wie werk je regelmatig sa-
Peter Watkins die het concept
men?
van “documentaire” ter discussie
‘Met Ruth Buchanan. Met haar heb
stelt. Hij beschrijft namelijk een
ik vorig jaar voor het Bonnefan-
moment van werkelijkheidservaring
tenmuseum aan de tentoonstelling
door het zien van een afbeelding.
Chanting Baldessari gewerkt in
Hij vraagt zich af welke details
Hoe ben je als kunstenaar begon
het kader van de nalatenschap
zo’n werkelijkheid construeren. Dat
nen?
van de Amerikaanse kunstenaar
leidt tot een ondervraging van de
‘Ik ben verschillende richtingen inge-
John Baldessari die daar toen
vorm realiteit: waaruit zou die
slagen voordat ik het fundamentele
exposeerde. De twee shows liepen
moeten bestaan? Wat voor ken-
besluit nam mezelf aan kunst te
parallel en overlapten elkaar zelfs
merken heeft die? Welke gebaren
wijden. Dit traject behelsde grafisch
ruimtelijk. Voor de tentoonstel-
en blikken maken dat gevoel los?
ontwerpen aan de Koninklijke Aca-
ling ensceneerden we bekende
De vanzelfsprekende conclusie is
demie voor Beeldende Kunsten Den
designsymbolen zoals Rietveld-
dat dit te maken heeft met een
Haag, Industrieel Ontwerpen aan de
meubelstukken en Gispen-lampen
subjectieve manier van in het
Universiteit voor Architectuur Kopen-
om tot een soort lichtshow te
leven staan. Kortom, er bestaat
hagen en Digitaal Ontwerpen aan
komen waar mensen niet omheen
niet zoiets als de neutrale kunste-
Design Academie Kopenhagen. In
konden. Een flikkerende lamp op
naar. Zelfs als je als kunstenaar
2005 heb ik mijn Bachelor Beel-
een rode achtergrond was heftig,
een marginale positie inneemt in
dende Kunst ontvangen in Enschede
bijna agressief. De designsymbolen
het kunstveld, dan heeft dat ook
en vorig jaar heb ik mijn tweejarig
hebben we getimed, gechoreogra-
invloed op het idee wat zo’n
verblijf als onderzoeker Beeldende
feerd en ingekaderd in relatie tot
werkelijkheid kan zijn. Eenzelfde
Kunst aan de Jan van Eyck afge-
de museumruimte en andere vor-
herkenning had ik bij het zien
rond in Maastricht. De installaties
men die zich aandienden in het
van een beeldcollectie uit het
die ik nu maak, zijn vaak een sa-
voorbereidingsproces voor deze
Regionaal Archief Nijmegen. De
menspel van video en fotografie.
tentoonstelling, zoals presentaties,
beeldcollectie bevat foto’s van
Voorheen baseerde ik mijn instal-
interviews en een bijdrage aan
archiefmedewerkers in de jaren
laties op uitvoerig onderzoek naar
een catalogus. Op deze manier
’60, ’70 en ’80 – van foto’s van
ruimte en abstractie, waarbij ik
zochten we naar manieren om
de verhuizing van het archief tot
werkte met strategieën zoals het
platformen toe te eigenen en te
portretten van medewerkers. Met
panshot en de spiegel. In mijn
activeren om onze taal, vormen
het materiaal uit deze collectie
recentere werk heb ik strategieën
en houding opnieuw uit te vinden
en de directe, voornamelijk bu-
ontwikkeld die meer gericht zijn
in relatie tot de fysieke ruimte.
reaucratische omgeving waarin
op invoegingen, activatie en het
Deze interesse delen we nog
het ondergebracht wordt, heb ik
laten doorsijpelen van beteke-
steeds en van tijd tot tijd werk
een tweetal tentoonstellingen ge-
nissen of informatie. Het klinkt
ik nog samen met Ruth.’
realiseerd waarin ik onder andere
29, Enschede inspir atie: Jo Baer
misschien vreemd maar ik ben
gemanipuleerde reproducties in de
erg geïnteresseerd in overheids-
Voor welke kunstenaars heb je
vorm van dia’s heb getoond. Hier-
gebouwen, archieven en sociale
veel bewondering?
bij speelde ik in op de subjec-
diensten. Bureaucratische omge-
‘Deimantus Narkevičius’ film Role
tieve werkelijksheidservaring door
vingen komen regelmatig terug
of a Lifetime. De video bevat een
middel van beeld en elementen
in mijn werk.’
interview met documentairemaker
als kleur en display.’
109
> F Vrederick
110
‘Een andere kunstenaar voor wie
zeg maar realiteit. Tegelijkertijd
soort hype rondom de roep om
ik bewondering heb is Joelle Tu-
is dit nominalisme geen opge-
sociaal engagement, is dat tegelij-
erlinckx. Ze heeft een nominalisti-
legde structuur; er blijft plaats
kertijd ook de aanleiding geweest
sche aanpak, waardoor de garan-
en ruimte voor losse verbanden
om mijzelf met dit soort thema’s
tie die we vaak als toeschouwer
van persoonlijke ontdekkingen en
bezig te gaan houden om mijn
willen van het kunstwerk als ge-
anekdotes.’
kritiek specifieker te maken en
nereerder van waarden, op een
uit te vinden welke houding ik
zijspoor wordt gezet. De aandacht
Welke kunstenaars krijgen je mid-
zou aannemen. Waar komt die
vestigt zich op iets wat buiten
delvinger?
druk vandaan waartegen ik ageer?
de grenzen van het gebruikte
‘Frustraties zijn vaak een bron
Ik zag het op een heel ander
format – een tentoonstelling of
van inspiratie. Als ik eerder het
lokaal niveau terugkeren in het
publicatie – plaatsvindt, waardoor
werk van een opkomende Duitse
Nederlandse cultureel beleid. Het
het werk doorsijpelt in iets buiten
kunstenaar verfoeide omdat zijn
streefde op bureaucratische wijze
de schaal en fictie van het werk,
werk leek mee te deinen op een
naar een antwoord op de ano-
111
Rachel Koolen, werktitel:
naar het werk dat zij onder de
begrip signsamples uitgedrukt. Met
signs, pictures and samples
noemer radicale figuratie verenigt.
signs denk ik eerder aan het
Daarnaast werd ik aangetrokken
organiseren van gedachten en de
tot de reden achter deze ver-
schematische representatie ervan.
schuiving, namelijk de behoefte
Pictures zijn beelden waarvan ik
aan meer betekenis, onderwerp
verlang dat ze oplossen zoals
en eigentijdse relevantie zoals
een bel in een waterstroom of
de voorspelling dat de abstracte
een flikkerende lamp die een kort
kunst in een louter formele oe-
gesatureerd beeld biedt van het-
fening zou eindigen. In dit door
geen waar ze op schijnt.’
critici als overbruggend beschreven werk maakt zij gebruik van
Wat zijn je toekomstplannen?
voorouderlijke alfabetten waarvan
‘In september ga ik beginnen aan
de betekenis tot op heden niet
een master-opleiding autonome
sluitend is geïnterpreteerd, maar
beeldende kunst aan het Piet
waarvan de tekens zich op sche-
Zwart Instituut in Rotterdam.’
matische wijze verhouden tot het betekende. Met de introductie van
Waar gaat buiten kunst je inte-
beeld en referenties in haar werk
resse naar uit?
beschrijft zij de beelden als: pic-
‘Heel veel dingen, daarom heb
tures that have their own shapes.
ik ook niet echt een favoriete
Daarbij streeft ze ernaar deze op
kunstenaar of kunstwerk. De con-
niet verhalende wijze te integreren
dities en het moment waarin ik
in haar werk, strevend naar een
een werk of een bepaald mate-
situatie waar geen vooropstelling
riaal ontmoet, zijn allesbepalend
van beeld in relatie tot ruimte
voor de waarde ervan. Ik hoef
plaatsvindt.’
niet per se het naadje van de kous te weten als ik op iets
In hoeverre sluit jouw werk aan
stuit, soms is het weerhouden
op Jo Baer?
van informatie voor jezelf juist
‘Ikzelf heb mij ook beziggehouden
iets wat een productieve werking
met begrippen als abstractie en
heeft. Als ik buiten kunst dingen
ruimte. Onlangs ben ik met een
ga ondernemen dan reis ik regel-
vergelijkbare behoefte van Jo Baer
matig naar een vreemde stad om
– aan subject matter – uitingen
daar gestructureerd te verdwalen.
en presentatie van het huidige
Ik loop dan rond en bezoek ge-
sociale-voorzieningenstelsel gaan
bouwen die me interesseren. Ik
onderzoeken. In mijn installaties
vraag dan aan de balie of ik
ben ik altijd op zoek naar een
een kijkje mag nemen. De reden
verdichting of het samenvallen
is soms enkel het bekijken van
nieme roep om kunst in de ogen
de ontwikkeling van de Sociale
van beeld en ruimte, abstractie
het uitzicht vanaf de bovenste
van de maatschappij te rechtvaar-
Dienst. Het bood mij de ruimte
en het verlangen ingebed te zijn
verdieping, maar vaak beland ik
digen. In het verlengde daarvan
van een geënsceneerd vertoog
in het onderwerp.’
ook in overheidsgebouwen omdat
werd mijn aandacht getrokken
waar ik me kritisch kon verhou-
door een archief dat in de kelder
den tot kwesties rondom mijn
Hoe ziet het werk eruit dat je
van het Sociale Dienst-gebouw
positie als kunstenaar in relatie
gaat exposeren in your-space?
in Nijmegen ondergebracht was.
tot mijn sociale domein.’
‘Ik ga uit van de begrippen sam-
Het legt op een complexe wijze
ik dat interessante omgevingen vind.’
ples, pictures and signs om ze in
bloot hoe de geschiedenis door
Door welke aspecten werd je het
de vorm van een video te verwer-
strategieën van zichtbaarheid ver-
meest aangetrokken in Jo Baers
ken. Waarschijnlijk wordt de video
sus onzichtbaarheid is vervaar-
werk?
in combinatie met een ruimtelijk
digd en wordt voorgeschreven.
‘Ik vind haar overbruggingsperi-
object gepresenteerd. Het deel
Het beeldarchief is zowel inhou-
ode interessant waarin ze over-
zijn van een groter geheel zie
thisshouldnotbeperformed.
delijk als fysiek verbonden met
stapte van haar abstracte taal
ik in eerste instantie door het
blogspot.com/
>
112 Rachel Koolen 29, Enschede Assigned to: Jo Baer
tion to a catalogue. In this way we looked
At the same time, this nominalism is not
for ways of acquiring platforms and ac-
an imposed structure. There is still room
tivating them in order to rediscover our
and space for loose links of personal dis-
language, forms and attitudes in relation
coveries and anecdotes.”
to the physical space. We still share these How did you start as an artist?
interests and I still work with Ruth from
Which artists do you give the middle
“I tried different directions before I took
time to time.”
finger?
the fundamental decision to devote myself
“Frustrations are often a source of inspira-
to art. This process encompassed graphic
Which artists do you particularly admire?
tion. If I used to deplore the work of an
design at the Royal Academy for Visual
“Deimantus Narkevičius’s film, Role of
up-and-coming German artist because his
Arts in The Hague, Industrial Design at
a Lifetime. The video contains an inter-
work seemed to float on a sort of hype
the University for Architecture in Copen-
view with the documentary maker Peter
relating to the demand for social com-
hagen and Digital Design at the Design
Watkins who raises the concept of the
mitment, this was at the same time the
Academy in Copenhagen. In 2005, I re-
“documentary” for discussion. In fact he
stimulus for becoming involved with these
ceived my bachelor’s degree in visual arts
describes a moment of the experience
sorts of themes myself, in order to make
in Enschede and last year I completed my
of reality upon seeing an illustration. He
my criticism more specific and discover
two-year residence as a researcher into
asks himself which details construct this
what attitude I would adopt. Where does
Visual Arts at the Jan van Eyck in Maas-
reality. This leads to questioning the re-
this pressure come from that I rail against?
tricht. The installations I make now are
ality of the form: what should it consist
I saw it return at a very different local
often a combination of video and photog-
of? What sort of characteristics does it
level in the Dutch cultural policy. In a
raphy. “In the past I used to base my in-
have? What gestures and glances elicit
bureaucratic way, it was trying to find an
stallations on detailed research into space
this feeling? The self-evident conclusion
answer to the anonymous appeal to justify
and abstraction, working with strategies
is that this is related to a subjective way
art in the eyes of society. By extension
such as the pan shot and the mirror. In
of approaching life. In short, there is no
my attention was drawn by an archive
my more recent work I have developed
such thing as a neutral artist. Even if you
in the basement of the Social Services
strategies which focus more on insertions
adopt a marginal position in the art field
building in Nijmegen. In a complex way
and activation and allowing meanings or
as an artist, this also has an influence on
this exposes how history was made and
information to permeate. It may sound
the idea of what sort of reality this could
is prescribed by strategies of visibility
rather strange, but I’m very interested in
be. I had a similar moment of recogni-
versus invisibility. The visual archive is
government buildings, archives and social
tion when I saw a collection of images in
linked both in terms of content and in a
services. Beaurocratic environments recur
the Regional Archive of Nijmegen. This
physical way to the development of the
regularly in my work.”
collection contains photographs of ar-
Social Services. This gave me the space for
chive employees in the 1960s, 70s and
a discourse against a background in which
Who do you work with on a regular basis?
80s – from photographs of moving the
I can critically relate to issues concerned
“With Ruth Buchanan. Last year I worked
archive to portraits of employees. With
with my position as an artist in relation
with her on the Chanting Baldessari exhi-
the material from this collection and the
to my social field.”
bition for the Bonnefanten Museum in the
direct, mainly bureaucratic environment
context of the heritage of the American
in which it is accommodated, I presented
What aspects of Jo Baer’s work attract
way. With the introduction of images and
artist John Baldessari, who was exhibiting
two exhibitions in which I exhibited ma-
you most?
references in her work, she describes the
there at the time. The two shows were
nipulated reproductions in the form of
“I find her bridging period interesting when
images as pictures which have their own
there in parallel and even overlapped in
slides, amongst other things. In this I was
she moved from her abstract language to
shapes. At the same time, she endeavours
terms of space. For the exhibition we used
focusing on the subjective experience of
the work which she brings together under
to integrate these in her work in a non-
well-known design symbols in the scene,
reality by means of images and elements
the heading radical configuration. In addi-
narrative way, aiming for a situation in
such as Rietveld pieces of furniture and
such as colour and display.
tion, I was attracted by the reasons behind
which there is no priority for the image
Gispen lamps to produce a sort of light
Another artist I admire is Joelle Tuer-
this shift, in particular the need for more
in relation to the space.”
show which was impossible to ignore. A
linckx. She adopts a nominalist approach
significance, subject and contemporary rel-
flickering light with a red background was
which sidetracks the guarantee which we
evance, such as the prediction that abstract
To what extent does your work correspond
vehement, almost aggressive. We timed
often demand as viewers of the artwork to
art would end in a purely formal exercise.
with that of Jo Baer?
and choreographed the design symbols
generate values. The attention focuses on
In this work which has been described
“I have also been involved with concepts
and placed them in the context of the
something which is outside the bounda-
as her bridging work by the critics, she
such as abstraction and space. Recently
museum space and other forms which
ries of the format that is used – an exhi-
makes use of ancestral alphabets of which
I started to examine expressions and the
presented themselves in the process of
bition or publication – so that the work
the significance has not been conclusively
presentation of the current social services
preparation for this exhibition, such as
penetrates something outside the shell
interpreted up to now, but in which the
system, with a comparable need to that of
presentations, interviews and a contribu-
and the fiction of the work, or its reality.
signs relate to the meaning in a schematic
Jo Baer for subject matter. In my installa-
113
Rachel Koolen, werktitel:
tions I am always looking for consolida-
which I want to be solutions, like a bubble
last detail about it when I come across
signs, pictures and samples
tion or the way in which image and space
in a stream of water or a flickering lamp
something – sometimes just having the
coincide, and abstraction and desire are
which provides a brief saturated image of
information for yourself is what has the
incorporated in the subject”.
the thing it is shining on.”
productive effect. When I undertake things outside art, I regularly travel to a
What does the work look like that you are
What are your future plans?
foreign city, to wander about and get lost
going to exhibit in your-space?
“In September I am going to start a mas-
there in a structured way. I walk around
“My starting points are the concepts of
ter’s degree in autonomous visual arts in
and visit buildings that interest me. I ask
samples, pictures and signs, and these
the Piet Zwart Institute in Rotterdam.”
at reception whether they will allow me
are assimilated in the form of a video.
to have a look around. The reason for this
The video will probably be presented in
What are you interests apart from art?
is sometimes to have a view from the top
combination with a spatial object. In the
“Lots of things, and that’s why I don’t
floor, but often I also end up in govern-
first instance, I see being part of a larger
really have a favourite artist or work of
ment buildings because I think they are
whole being expressed by the concept of
art. The conditions and the moment in
interesting environments.”
sign samples. By signs I tend to think of
which I come across a work or a particular
the organization of ideas and their sche-
material wholly determine their value. I
thisshouldnotbeperformed.
matic representation. Pictures are images
do not necessarily have to know every
blogspot.com
>
114
F Vrederick
115
Simone van Dijken 32, Ma astricht Inspir atie: Jutta Koether
ik de academie van binnen en
muzikanten en regisseurs – wan-
buiten benut: na het eerste oriën-
neer ze als “auteur” werken. Dat
terende jaar waren alle poseurs
wil zeggen: mij deelgenoot maken
en ijdele elementen weggefilterd
van een persoonlijk verhaal. Ik
en heb ik me in de hout, vi-
bedoel daarmee geen autobiogra-
deo- en grafische werkplaatsen
fisch werk maar een handschrift
Wat doe je?
verschanst en me drie jaar lang
dat zo aanwezig is waardoor ik
‘Eind jaren ’90 ben ik afgestu-
verdiept in de mogelijkheden van
ontroerd raak. De afgelopen 32
deerd als schilder aan de St.
materialen. De jaren erna ben ik
jaar is het een uiteenlopende lijst
Joost Academie in Breda en in
veel gaan tekenen – tekeningen,
geworden met onder anderen
2003 voltooide ik een positie als
illustraties, websites en comics.
Smith, Bacon, Whedon, Blaman,
researcher Fine Arts aan de Jan
Tekenen is een krachtmeting met
Alther, De Avonden, Warhol, An-
van Eyck Academie in Maastricht.
de beelden in mijn hoofd die ik
derson, Lee, Reed, Harvey, Clo-
In mijn kunst zoek ik uiteindelijk
in een verafgelegen atelier aanga.
wes. Ik bewonder en koester de
steeds naar een adequate for-
Met mijn band The Skills spelen
kunstenaars met wie ik bevriend
mulering. Als kunstenaar struikel
we in een kelder aan de Maas,
ben en samenwerk. Mijn leef-
ik namelijk over begrippen als
maar de ideeën en staketsels
tijdgenoten die in uiteenlopende
abstract, persoonlijk en punk. Ik
voor de muziek en performance
disciplines werken heb ik geëerd
zoek naar een werkwijze die mij
ontstaan vaak wanneer ik afstand
in een artikel dat hopelijk wordt
in staat stelt te beschrijven wat ik
afleg, het liefst in de buitenlucht.
geplaatst in D is for Drawing, een
zie. Vaak voel ik mij een amateur
Na anderhalf uur zweten en fiet-
magazine over tekenen dat wordt
die pas door herhaling en volhar-
sen door de Waalse heuvels heb
uitgegeven door een Macedoni-
ding grip weet te krijgen op het
ik een nieuwe tekst uitgeprobeerd
sche curator, een collega van de
instrument dat ze wil bespelen.
op het ritme van mijn ademhaling.
Jan van Eyck Academie. Een tijdje
Aan de basis van het maken van
Ik probeer mijn werkwijze zo fy-
geleden zag ik een performance
een werk ligt altijd een wens.
siek mogelijk uit te voeren, zodat
van een Italiaanse sound artist in
De wens om te ontwrichten bij-
ik niet iedere dag vastgekleefd
Berlijn. Hij droeg een tekst voor
voorbeeld, omdat het idee van
zit aan de computer.’
terwijl zijn stem digitaal uiteen werd getrokken en opgebouwd als
een door angst verstijfde wereld, waarin het vrouwelijke in allerlei
Wat is The Skills?
noise. Je hoorde hem inademen
vormen wordt ontkend, onverteer-
‘The Skills hebben we in 2003
en de zin die hij uitsprak werd
baar is. Ieder afzonderlijk werk is
opgericht en daarin werk ik sa-
een met de distortion. Het geluid
uit een oerknal voortgekomen,
men met Gam Bodenhausen. Zij
vertelde het verhaal, terwijl hij
een kleine explosie van ideeën en
beheerst het spectrum van video-
werd gereduceerd tot een ade-
verlangens, en na ieder voltooid
kunst, installaties, tekeningen, en
mende, zittende aanwezigheid, als
werk sta ik weer aan het begin.
speelt basgitaar en zingt in The
iemand die geïnterviewd wordt
Dit constante onder spanning
Skills. Jarenlang waren we een
op tv terwijl een ander geluid
staan en weg laten vloeien van
duo, tot we vorig jaar uitgebreid
het interview overstemt. Het was
energie is intens en uitputtend,
zijn met de komst van drummer
frustrerend en pijnlijk, emotioneel
en voor mij de enige relevante
Kees Berkers. Nu fungeren we als
en agressief. Het was hypnoti-
werkwijze binnen de kunst.’
klassiek geolied punkheartrock-trio
serend.’
en maken nummers waar twee Welk medium geniet je voor-
stemmen strijden om wanhoop,
Welke kunstenaars krijgen je mid-
keur?
gekte en tederheid.’
delvinger? ‘Ik weet zeker dat ik wel eens
‘Ik heb gewerkt met verschillende media: tekenen, schilderen, grafi-
Voor welke kunstenaars heb je
letterlijk mijn middelvinger heb
sche technieken, video, fotografie,
veel bewondering?
opgestoken naar een kunstwerk,
animatie, muziek en performance.
‘Ik word het meest geraakt door
maar ik kan me niet herinne-
Toen ik in Breda studeerde heb
kunstenaars – schilders, schrijvers,
ren welke het was, en waarom.
>
116 Waarschijnlijk was ik ergens door
menten. Het is contextgevoelig. De
tot feminisme – als begrip, of als
beledigd. Tegenwoordig ben ik
comics die ik teken, niet, scan
actieve attitude – maar ik voel
niet meer zo licht ontvlambaar
en print, werken als plaatsbepa-
sinds enige tijd de noodzaak om
als mijn vroegere, molligere, meer
ling in een bewustzijn: dat van
mijn positie in die zin te verhel-
geëxalteerde zelf.’
de verteller, die zich niet-lineair
deren. Tja. Ik weet niet of dat
beweegt door verschillende sta-
zichtbaar zal zijn in mijn werk.
Wat zijn voor jouw typerende
dia van verbeelding en actualiteit.
Ik ben geen activist.’
kunstprojecten?
Meestal is die verteller een ver-
‘Vorig jaar sprak een jongen me
sie van mijzelf, met basic outfit
Hoe ziet het werk eruit dat je
aan in een bar. Vervolgens no-
en wapperend haar. Ik werk aan
gaat exposeren in your-space?
digde hij me uit in zijn studio
deze comics wanneer er tijd voor
‘De vragen die Jutta Koethers
om zijn werk te bekijken. Hij liet
is of wanneer ik ze nodig heb
werk bij me oproepen en de uit-
me drie films zien waarin een
als reflectie op mijn leven. Ze
latingen die het aan mij ontlokt
actrice een door hem geschreven
zijn een onderstroom met een
zal ik op de een of andere ma-
tekst voordraagt, zich de woor-
kabbelend tempo.’
nier willen uiten in your-space.
den eigen maakt en zich ertegen
Al eerder meldde ik dat op dit
verzet. Ik was compleet overdon-
Door welke aspecten van Jutta
moment het tekenen en schrijven
derd door de schoonheid van de
Koether word je het meest aan-
het meest aanwezig zijn, en ik
tekst en van de film als geheel.
getrokken?
zal vanuit deze elementen mijn
Later vroeg hij me om mee te
‘Toen ik op het werk van Jutta
werk opbouwen. Ook heb ik Gam
werken aan een nieuwe film. We
Koether stuitte voelde ik iets van
uitgenodigd om mee te doen aan
spraken af in een filmstudio, en
elektriciteit, een schok van ont-
een performance. Vanaf morgen
na zeven of acht maanden van
roering. Het is voornamelijk haar
zal ik in mijn sub-werkkamer in
werken met zijn tekst, mijn stem,
aanwezigheid op zoveel levels
Kreuzberg een paar dagen gaan
mijn potentieel tot acteren – of
binnen haar werk die me van
schrijven om de losse ideeën in
juist mijn onmogelijkheid tot ac-
alles leek te vertellen: ze is een
vastere vorm te kneden.’
teren – was het werk af: een
strijder, die speels en lichtvoetig
monoloog van ongeveer tien mi-
in zware, bijna betonnen funde-
Welke richting wil je in de toe-
nuten, waarin een melancholische
ringen binnen de schilderkunst
komst op?
tekst de hoofdpersoon is, giftig
prikt. Bijna flirty. De gedeelten van
‘In de afgelopen jaren heb ik
uitgesproken. Beladen. Het werk
performances die ik zag sloten
de fundering gelegd door uit te
doet me denken aan zelfdeceptie,
daar naadloos op aan: het zijn
proberen, te mislukken en op te
het jezelf blijven voorhouden van
manifesten die mij een antwoord
krabbelen voor mijn huidige werk
een situatie met een glanslaag,
geven op hoe ik kan kijken naar
dat bestaat uit tekenen en schrij-
alleen komt het vernis in dikke
de wereld, naar schilderen, naar
ven als basis. Het liefst zou ik me
schilfers naar beneden gedwarreld.
improvisatie. Ik ben niet bang van
de komende jaren aan deze basis
Beiden zijn we lange tijd emotio-
de intimiteit die haar werk met
vastketenen en haar uitdiepen. Ik
neel en inhoudelijk vastgeketend
mij deelt.’
weet niet in welke vorm het werk
geweest aan dit werkproces, dat
eruit komt te zien. Ook ben ik
voor mij confronterend en on-
Op welke vlakken sluit jouw
al bijna een jaar afscheid aan
noemelijk bevrijdend is geweest.
voorgaande werk aan op Jutta
het nemen van mijn woonplaats
Het heeft me geleerd dat ik kán,
Koether?
Maastricht omdat ik behoefte heb
dat ik me kan vastgrijpen in een
‘Ik denk dat het verlangen om
aan een nieuwe omgeving zodat
discipline en een samenwerking
beperkingen uit de weg te gaan,
ik de afgelopen zeven jaar hier
zonder reserves of schaamte. In
of in ieder geval bewust te
kan laten bezinken.’
februari werd de film Flaw ver-
werken met beperkingen, over-
toond in Basis, Frankfurt. De ac-
eenkomt in mijn werk en Jutta
trice/amateur ben ik, de auteur
Koethers werk. Hoewel ik het eng
is Stephane Querrec.
vind om interpretaties te doen
Een heel ander, heel klein project
denk ik dat zij misschien ook
is Mudbeertown: ik maak korte
bepaalde definities wil opheffen
comics, waarbij fictieve verhaal-
door schilderkunst niet alleen te
lijnen worden opgebouwd vanuit
beperken tot schilderen. Ik weet
mijn beleving van aanwijsbare mo-
niet in hoeverre zij zich verhoudt
myspace.com/skillsrock
117
> Simone van Dijken, Hail the triforce of r’nr
118 Simone van Dijken
32, Maastricht Assigned to: Jutta Koether
Simone van Dijken, zonder titel
What do you do?
stantly search for a suitable formulation.
“I graduated as a painter from the St. Joost
As an artist I stumble over concepts such as
Academy in Breda at the end of the 1990s
“abstract”, “personal” and punk”. I am look-
and I completed my position as a researcher
ing for a working method which enables me
of Fine Arts at the Jan van Eyck Academy
to describe what I can see. I often feel like
in Maastricht in 2003. In my art I con-
an amateur who can only manage to gain a
119
grasp of the instrument that I want to play
and do numbers in which two voices vie
them. I was completely overwhelmed by
connected: they are manifestos which pro-
with repetition and perseverance. There is
for despair, madness and tenderness.”
the beauty of the text and by the film as
vide an answer to how I can see the world,
a whole. Later he asked me to work on a
and look at painting and improvisation.
always a particular wish which forms the basis for creating the work. For example,
Which artists do you particularly admire?
new film. We arranged to meet in a film
I’m not afraid of the intimacy which she
the wish to dislocate because the idea of
“I am most affected by artists – painters,
studio and after seven or eight months
shares with me in her work.”
a world petrified by fear, in which the fe-
writers, musicians and directors – when
of working with his text, my voice, or
male aspect is denied in all sorts of ways,
they work as an “author”. This means that
my potential to act – or actually my in-
At what levels does your previous work
is intolerable. Every individual work was
they make me part of a personal story. I
ability to act – the work was completed:
correspond with Jutta Koether?
produced by a big bang, a small explosion
don’t mean that this should be an auto-
a monologue about ten minutes long in
“I think that the desire to avoid limita-
of ideas and desires, and after every work
biographical work, but that the signature
which a melancholic text is the protago-
tions, or in any case consciously work
is completed, I start at the beginning again.
should be so strong that it moves me. In
nist, expressed with venom. It is loaded
with limitations is similar in my work
This constant “being under pressure” and
the past 32 years this has developed as
with meaning. The work makes me think
and Jutta Koether’s work. Although it
allowing the energy to flow away is very
a list including Smith, Bacon, Whedon,
of self-deceit, continuing to pretend to
frightens me to make interpretations, I
intense and exhausting and for me it is the
Blaman, Alther, De Avonden, Warhol,
yourself that the situation is glossy but
think that she possibly also wants to raise
only relevant way of working in art.”
Anderson, Lou Reed, Harvey, Clowes. I
the varnish comes fluttering down in thick
certain definitions by not only limiting the
admire and appreciate the artists who
flakes. We were both emotionally chained
art of painting to painting. I don’t know to
What medium do you prefer?
are my friends and who I cooperate with.
to this working process and the content
what extent she relates to feminism as a
“I have worked with different media: draw-
I honored my contemparies who work
for a long time, and for me it was a con-
concept or as an active attitude – but for
ing, painting, graphic techniques, video,
in a range of different disciplines in an
frontational and indescribably liberating
some time I have felt a need to clarify my
photography, animation, music and per-
article which will hopefully be published
experience. It taught me that I can do it,
position in that sense. But I don’t know
formance. When I was studying in Breda
in D is for Drawing, a magazine about
that I can hold on to a discipline without
whether that will be visible in my work,
I used the academy inside and out: after
drawing that is published by a Macedo-
reservations or shame. In February the
I am not an activist”.
my first foundation year all the posers
nian curator, a colleague at the Jan van
film Flaw was shown in Basis, Frankfurt.
and vainer elements had been filtered out
Eyck Academy. Some time ago I saw a
I am the actress/amateur, the author is
What does the work that you are exhibit-
and I explored the woodwork, video and
performance of an Italian sound artist in
Stephane Querrec.
ing in your-space look like?
graphic workshops and concentrated for
Berlin. He was declaiming a text while his
Another very different and very small
“The questions which are evoked in Jutta
three years on the possibilities of the ma-
voice was being digitally pulled apart and
project is Mudbeertown. I make short
Koether’s work and the statements with
terials. In the years afterwards, I started
built up as noise. You heard him breathe
comics in which fictitious story lines are
which I respond to them are expressed
to draw a lot – drawings, illustrations,
in and the sentence he was reciting be-
developed on the basis of my experience
in your-space in some way. I have already
websites and comics. Drawing is a com-
came one with the distortion. The sound
of identifiable moments. It is sensitive to
said that at the moment, drawing and
petition of strengths with the images in
told the story while he was reduced to a
context. The comics which I draw, staple,
writing are most present for me and I
my head which I engage in in a distant
breathing, sitting presence, someone who
scan and print serve to determine the
would like to build up my work on the
workshop. With my band, The Skills, we
is being interviewed on TV, while another
place in a consciousness: the narrator’s
basis of these elements. I have also in-
play in a basement on the Meuse but the
sound is played over the interview. It was
consciousness, who moves through the
vited Gam to participate in a perform-
ideas and structures for the music and
frustrating and painful, emotional and
different stages of the imagination and
ance. From tomorrow I will start to write
performance often develop when I am
aggressive. It was hypnotic.”
the present in a linear line. Usually this
in my sub-workroom in Kreuzberg for a
narrator is a version of myself with a basic
few days in order to knead all these in-
air. After sweating for an hour and a half
Which artists do you give the middle finger?
outfit and windswept hair. I work on these
dividual ideas into a more solid form.”
cycling through the hills of Wallonia I can
“I am sure that I must have given a work
comics when there is time for it or when I
try out a new text with the rhythm of my
of art my middle finger quite literally at
need them to reflect on my life. They are
What direction do you want to go in in
breathing. I try to carry out my work as
some point, but I cannot remember what
an undercurrent with a steady rhythm.”
the future?
physically as possible, so that I am not
it was or why. I was probably insulted by
glued to the computer every day.”
something. Nowadays I am no longer so
What aspects of Jutta Koether attract
tions by trying things out, by failing and
easily riled as in my earlier, cosier and
you most?
standing up again for my present work,
more exalted self”.
“When I came across the work of Jutta
which consists of drawing and writing as
a long way away, preferably in the open
Who are The Skills?
“In the past few years I’ve laid the founda-
Koether I felt a sort of electric current, a
a basis. In the next few years I would like
together on this with Gam Bodenhausen.
What are characteristic art projects for
shock of emotion. It is mainly her pres-
to secure this basis and explore it further.
She has mastered the spectrum of video
you?
ence at so many levels in her work which
I don’t know what the work will look like. I
art, installations and drawings and she
“Last year a boy in a bar came to talk to
seemed to tell me all sorts of things: she
have been also saying farewell to my home
plays bass guitar and sings in The Skills.
me. Then he invited me to his studio to
is a fighter, who takes up painting in a
town of Maastricht for almost a year be-
For years we were a duo, but last year we
look at his work. He showed me three
playful and lighthearted way on the basis
cause I need a new environment so that I
became a trio with the arrival of the drum-
films in which an actress declaims a text
of heavy, almost concrete foundations.
can reflect on the past seven years here.
mer Kees Berkers. We now perform as a
he has written, masters the words and at
It is almost flirtatious. The parts of the
traditional well-oiled punk heart rock trio
the same time shows her opposition to
performances which I saw were seamlessly
“We founded The Skills in 2003 and I work
myspace.com/skillsrock
<
120
Script design
T dennis mijnheer
Een virtuele stoel zonder zwa artekr acht in Second Life. Een fysieke stoel van slechts drie micron. Is hier nog wel spr ake van design? net als Jo Baer, Lynda Benglis en Jutta Koether hanteert Lucas Ma assen een evaluatie ten a anzien van design. ‘Ik voel me verwant met hun kritische houding.’
Lucas Maassen (33) zoekt sinds
Grand Palais in Parijs. Op de
Wat wil je communiceren met
de Design Academy Eindhoven
Fontys Hogeschool geeft hij mo-
je werk?
naar de grenzen van design. Het
menteel twee dagen per week les
‘Ik ben vooral geïnteresseerd in
begon met zijn afstudeerproject
op het gebied van ICT & Media
de post-digitale manier van den-
Sitting Chairs (2003), waarvoor
Design. Daarnaast ontwerpt hij
ken, omdat tegenwoordig bijna de
hij een tableau vivant ontwierp
in gelimiteerde oplage meubels
hele wereld gebaseerd is op com-
met kleurrijke stoelen van ver-
die via galerie Cite in New York
puters. Op een bijna autistische
schillende groottes. Door kleine
verkocht worden.
manier wordt alles berekend en
aanpassingen zoals het verwij-
ontworpen: van kledingstukken tot
deren van achterpoten en het
Wat heb je ontworpen naar aan-
huizen tot snoeppapiertjes. Om
toevoegen van voeten, armen en
leiding van de triotentoonstelling
daar tegenwicht aan te bieden,
handen, maakte hij de stoelen
in het Van Abbemuseum?
houd ik me nu bezig met on-
bijna menselijk. Het eindresultaat
‘Voor de tentoonstelling heb ik
derzoek naar post-digital design.
leek meer op speelgoed dan op
de Script Chair en Script Table
Als we ervan uitgaan dat digitale
stoelen. Naar analogie van Lynda
ontworpen. Die werken komen
technologie geen doel meer is
Benglis – die in Fallen Painting
voort uit een methodiek die ge-
maar enkel nog een middel – wat
de scheidslijn tussen schilderij en
baseerd is op post scripting –
heeft dit dan voor invloed op de
sculptuur op de proef stelde –
een analoge ontwerpmethodiek
rol van de designer? Dát vind ik
tastte Maassen de scheidslijn af
die is ontstaan vanuit een digitale
interessant vragen.’
tussen speelgoed en meubels. Zijn
denkwijze. Ik heb op dezelfde ma-
vraag: wanneer is iets speelgoed
nier waarop computerprogramma’s
Je hebt ook een virtuele stoel
en wanneer noemen we het een
gemaakt worden, echte stoelen
gemaakt, waar leidde dat toe?
meubel? Wat ook vragen oproept
ontworpen. Het programma Flash
‘De 3D-MC1 is een meubel/stoel
is zijn Nano Chair: een stoel die
werkt bijvoorbeeld ook met een
die ik heb ontworpen in de
slechts een paar atomen groot
script: if this... than that. In mijn
virtuele wereld van Second Life.
is. De voor het blote oog on-
gehanteerde script heb ik een
Daar gelden andere condities
zichtbare stoel is alleen met een
regel aangemaakt dat ieder on-
dan in real life. Als je ontwerpt
atoom-microscoop te zien is. Kun-
derdeel van de stoel of tafel
binnen Second Life ontstaat er
nen we op deze schaal nog wel
van een ander materiaal gemaakt
een totaal andere designcontext.
over een object praten?
moet worden. Daardoor kan het
Comfort is bijvoorbeeld niet van
Maassen studeerde in 2003 af
gebeuren dat er zowel spaanplaat
belang en is er een knopje om
aan Design Academy Eindhoven.
als marmer wordt gebruikt in de
de zwaartekracht op een object
Na zijn afstuderen werkte hij on-
stoel. Een andere regel die ik ge-
uit te zetten. Na dat virtuele
der meer voor Droog Design en
hanteerd heb, is dat elk materiaal
project heb ik voor een ten-
het Nederlands Architectuur Insti-
in zijn meest pre-fabvorm gebruikt
toonstelling in het Grand Palais
tuut (NAi). Hij exposeerde onder
moet worden. Niets is naderhand
in Parijs de virtuele stoel terug
meer in MoMa New York en het
op maat gemaakt.’
gebracht naar real life. Inclusief
121
> F Marc Deurloo
122
alle virtuele eigenschappen. Ik heb
Wat zijn de overeenkomsten tus-
je een product maakt waar elk
dus geprobeerd om de digitale
sen jou en het trio Jo Baer, Lyn-
onderdeel van een ander materiaal
stoel 3D-MC1 analoog te maken
da Benglis en Jutta Koether?
gemaakt is, dan is dat tegenstrij-
in het ontwerp 3D-MC2. Dat pro-
‘Vooropgesteld: ik ontwerp meubels
dig met het feit dat je iets func-
ces heb ik gefilmd in de video
en ik ben geen kunstenaar. Ik
tioneels gaat produceren. Ook zit
Alternate Reality Chair. Ik wilde
ben een man en geen vrouw. En
er in mijn ontwerpen – net als bij
weten wat er zou gebeuren als
ik maak geen schilderijen. Wat ik
het trio – een stuk geschiedenis
ik de stoel écht zou gaan ma-
wel met ze gemeen heb, is een
verwerkt. De Script Chair en Script
ken. Wat er dan overblijft is een
overeenkomstige open en kritische
Table laten bijvoorbeeld elementen
soort nieuwe realiteit, een stoel
manier van kijken. Ik voel me ver-
uit de designgeschiedenis zien,
die kan dansen, kan zweven. Dat
want met hun kritische houding.
zoals Rietveld, Memphis en Piet
is te zien in de videofilm, die
Mijn werk evalueert het fenomeen
Hein Eek.’
een stap tussen virtuele realiteit
design en ik ben kritisch ten aan-
en realiteit is.’
zien van mijn eigen ontwerpen. Als
lucasmaassen.com
Script design
123
T dennis mijnheer
A virtual chair in Second Life, where gravity has been cancelled out. A (physical) chair with a size of only 3 microns. Can this really be called design? The designer Lucas Maassen uses a method of evalu ation with regard to design which is analogous with Jo Baer, Lynda Benglis and Jutta Koether. “I relate to their critical attitude.” Since his education at the Design Acad-
Chair and Script Table. These works are
you design in Second Life, a completely
emy in Eindhoven, Lucas Maassen (33)
the result of a methodology which is
different design context develops. For
has been looking for the limits of de-
based on post-scripting – an analogous
example, comfort is not important, and
sign. It started with his graduate project
method of design which resulted from
there is a button to turn off gravity for
Sitting Chairs (2003) for which he de-
a digital way of thinking. I designed
an object. After that virtual project, I
signed a tableau vivant with colourful
real chairs in the same way in which
brought the virtual chair back to life
chairs of different sizes. By means of
computer programmes are made. For ex-
for an exhibition in the Grand Palais
small adaptations such as removing the
ample, the programme Flash also works
in Paris, including all the virtual char-
hind legs and adding feet, arms and
with a script: if this,… then that. In the
acteristics. Therefore I tried to make the
hands, he made the chairs look almost
script that I used, I created a rule that
3D-MC1 digital chair in an analogous
human. The end result looked more
every part of the chair or table should
way in the design 3D-MC2. I filmed this
like toys than chairs. By analogy with
be made of a different material. This
process in the video Alternate Reality
Lynda Benglis – who tested the dividing
means that both plywood and marble
Chair. I wanted to know what would
line between paintings and sculpture in
can be used in the same chair. Another
happen if I really made the chair. What
Fallen Painting – Maassen explored the
rule I adopted was that every material
then remains is a sort of new reality, a
dividing line between toys and furniture.
must be used in its most prefabricated
chair which can dance or float. This is
His question is: When is something a
form. Nothing was made to measure at
shown in the video film which is a step
toy and when we can call it a piece of
a later stage.”
between virtual reality and reality.”
questions. A chair with the size of only
What do you want to communicate in
What are the correspondences between
a few atoms? The chair is invisible to the
your work?
your work and the trio Jo Baer, Lynda
naked eye and can only be seen with
“I am particularly interested in the post
Benglis, and Jutta Koether?
an atomic microscope. Can we still
digital way of thinking, because nowa-
“In the first place, I design furniture and
refer to it as an object on this scale?
days almost the whole world is based on
I am not an artist. I am a man and not
Maassen graduated from the Design
computers. Everything is calculated and
a woman. And I do not do paintings.
Academy in Eindhoven in 2003. After
designed in an almost autistic way, from
What I do have in common with them
his graduation he worked for Droog De-
clothes to houses to sweet wrappers. To
is a corresponding, open and critical
sign and the Netherlands Architecture
counterbalance this, I’m now working
way of seeing things. I identify with
Lucas Maassen, Script chair /
institute (NAi), amongst other places.
on research into post-digital design. If
their critical attitude. My work evaluates
Script table F Marc Deurloo
The designer exhibited in MoMa in New
we assume that digital technology is no
the phenomenon of design and I am
York and the Grand Palais in Paris, as
longer an end in itself, but only a means
critical with regard to my own designs.
well as other places. Currently he lec-
to an end, what influence does this have
If you make a product in which every
tures at the Fontys High School on the
on the role of the designer? I find these
part is made of a different material, this
subject of ICT and Media Design for two
interesting questions.”
conflicts with the fact that you are pro-
furniture? His Nano Chair also raises
ducing something functional. Like the
days a week. In addition, he designs furniture in limited numbers which is sold
You also created a virtual chair, what
trio, my designs also assimilate aspects
via the gallery Cite in New York.
did that achieve?
of history. The Script Chair and Script
“The 3D-MC1 is a piece of furniture/
Table, for example, show elements from
What did you design in response to
chair which I designed in the virtual
the history of design like Rietveld, Mem-
the trio exhibition in the Van Abbe-
world of Second Life. The conditions
phis and Piet Hein Eek.”
museum?
which apply there are different from the
“For the exhibition, I designed the Script
conditions which apply in real life. When
lucasmaassen.com
>
124
Contributors
AFTER For this project I asked all three artists to chose one of their works for me to deal with. On these works I created a photographic translation or reaction by using only a model bare from clothing and surrounding and without props.
Wouter vandenbrink
woutervandenbrink.com
Untitled She walks into the studio and says she hates photo shoots. It makes her feel stiff and her body reacts to it and will feel strange and stressed for the next two days... We already feel guilty of asking her to come on a day when we also shoot a fashion story. But during the day, Jo behaves like a star model, a bit keeping her guards in front of the camera, but in the meantime making jokes.
Petrovsky & Ramone PetrovskyRamone.com
Synergy is an exclusive stand alone story for Blend magazine, in collaboration with Meike Beckers and Vincent van de Waal. As I am a photographer the materials I generally work with are limited to a camera, film, studio etc, just as the image/product is limited to printed media. For this project I’d like to extend these borders. I want to make a story were everything seems to continue. From the model to the background, from skin to styling, and the disciplines working on it. It also reflects on the work of visual artists such as Jutta Koether - who not just paints, but uses a variety of techniques and not just tells her story in painting, but also in music. SYNERGY is a photographic story where we incorporated techniques of paintings. And where the product isn’t just a photographic print, but continues in a video installation in het Van Abbemuseum. The model is not standing in front of a background but is part of it, and the background is part of the makeup - every aspect of the shoot is part of another. This shows the philosophy behind Blend magazine as well as the collaboration with van the Van Abbemuseum.
Joost Vandebrug
Joostvandenbrug.com
IRWRJUDÀH -DFROLHQYDQGHU3RHOHQ5R\%UDQGHQEXUJRQWZHUS LJRUWHXZHQ#LJRUWHXZHQQO
?\ ? \ \ZR Z V ZR
[ [ GR GRRY RYN[ N[Q Q a Z a Z Z & &
a Z $&
?\[Q ?\ \[QWR [Q [ QWR WR
\ \Z Z QR Z QR QR X XR_ R_X _X X D
D DVRY_ DVR VRY_ VR Y_R[ R[[R [R[ [ V[
V[ [ G GRR RRYN YN[Q [Q Q a Z Z & &
126
Overexposed Being a documentary photographer, I chose not to set up things for this project, but instead I tried to find parallels between the work of the artists and my own, each time applying a titel of one their artworks to a photograph in my archive.
Dennis Duijnhouwer
dennisduijnhouwer.com
>
Abstract Noir Watching art is a moment for yourself with the work of someone else. As a photographer I’m always on the road. These pictures are about the silent moments of traveling. The Abstract feeling of these moments fits with the art of this collection.
Vrederick
Prologues I was struck by how the shipping crates of the art works to me are art in themselves. The crates tell the life stories of the works of art after the artist has let go of the work of art. Some works of art are in the same crates since the 1970s. And each time new texts are being placed on the crates, consisting of new safety measures or fire precautions and in many new languages, by which the life of a particular piece of art is more and more documented. Each time the work of art is liberated from its crate and hung or placed in the area of an exhibit, new texts are paced or placed on the crates. And the work of art emerges like a butterfly from its cocoon, only to return to its cocoon after the exhibit has ended.
marc deurloo
marcdeurloo.nl
myspace.com/wgfd
www.ahk.nl/eindwerk
128
Comme des Garçons no. 2 t.w.v. €57 bij een jaarabonnement op Blend magazine!
Neem nu een jaarabonne ment op Blend magazine en ontvang 8 nummers plus specials voor maar €44,95. Als welkomst cadeau krijg je Comme des Garçons no. 2 eau de parfum. Dit stoere, uniseks parfum bevat bijzondere ingrediënten als inkt, am ber, wierook, labdanum, patchoeli, cederhout, aldehyde, komijn en thee.
Ga voor deze actie of voor een jaarabonnement Blend met 30% korting voor €31,50 naar blend.nl/wordabonnee Bovendien ontvang je als abon nee 15% korting op de webstore van Blend magazine. Check store.blend.nl
Een stoel die naar je toe groeit. De nieuwe Vegetal is er. Vegetal is een nieuwe, ongewone stoel. Ronan en Erwan Bouroullec plantten dit zaadje dat door Vitra tot volle bloei is gebracht. De stoel verschijnt in 6 kleuren. Hij komt in elke ruimte tot leven, zowel binnen als buiten. Water geven hoeft niet.
Alleen bij Vitra dealers: Alkmaar Dintra Interieur 072 515 52 56 Amstelveen Co van der Horst 020 641 25 05 Amsterdam Bezemer Projecten 020 535 30 00 The Frozen Fountain 020 622 93 75 Mobilia Woonstudio 020 622 90 75 De Kasstoor 020 521 81 12 Axel Pot Axel 0115 56 20 10 Bakel Daamen Interieur B.V. 0492 341 242 Delft Van Waay en Soetekouw B.V. 015 212 61 09 Den Haag Eigen Stijl 070 365 82 89 Drachten Postma Interieur 0512 52 20 75 Groningen Vos Maupertuus B.V. 050 524 42 44 Kapelle Bas en Mar de Jager 0113 34 38 10 Laren Does Laren 035 539 53 20 Maastricht Teekenschool Interieurs 046 420 17 80 Naarden Het Arsenaal 035 694 11 44 Nijmegen Déjà Vu 024 3239 493 Ridderkerk Plaisier Interieur 0180 423 500 Rotterdam Archi Interieur 010 455 67 00 Utrecht Bij den Dom b.v. 030 233 13 17 Strand West 030 230 43 05 Vuren De Kiviet Modern Wonen 0183 630 272 Wassenaar Haasnoot Interieurs 070 511 92 26 Zeist Van Tellingen Interieurs 030 691 38 86 Zutphen Cilo 0575 583 656 www.vitra.com
Smoker Man based on the Smoke concept by Maarten Baas, concept & photography byMarcel Wanders & Erwin Olaf
Times 3
times special &
FOR ALL YOUR MOOOI PRODUCTS AND A FINE SELECTION OF LIFESTYLE MUSTHAVES FROM ALL OVER THE WORLD Moooi Gallery Amsterdam Westerstraat 187 1015 MA Amsterdam T 020-5287760 Open: Tuesday to Sunday 10.00 - 18.00 (Mon. closed) Thursday and Friday 10.00 - 21.00 www.moooi-gallery.com for all other moooi dealers go to: www.moooi.com
Vanabbemuseum & blend special
3
Triotentoonstelling/Trio exhibition:
Jo BAEr Lynda Benglis Jutta Koether
Rachel Koolen Josepha de Jong Simone van Dijken lucas maassen Vrederick Marc Deurloo Joost vandebrug Wouter vandenbrink Petrovsky & Ramone
Nederland / België Fotografie: Marc Deurloo
5,95
