BELEIDSPLAN Sector Onderzoek & Ontwikkeling (Research & Development)

BELEIDSPLAN 2012-2016

Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2

Sector Onderzoek & Ontwikkeling

1050 Brussel Rectoraat

(Research & Development) Goedgekeurd OZR 02.03.2011 & RvB 15.03.2011

R&D DEPARTEMENT Tel. : +32 (0)2 629 21 08 Fax : +32 (0)2 629 36 40

Context inzake overheidsregelgeving

2

I. Uitgangspunten van het beleid

3

II. Structuur van de Onderzoekssector

4

III. Beleidsplan 2012-2016

9

Afkortingen

25

Bijlagen: [1] Opvolging van het beleidsplan 2006-2011

27

[2] KRACHTLIJNEN VAN HET ONDERZOEKSBELEID. Insteek ten behoeve van het Algemeen Strategische Plan, Versie 05.03.2009 c

39

[3] Uittreksel uit het commissierapport naar aanleiding van de tweede externe beoordeling van de kwaliteit van het onderzoeksmanagement1: Algemene conclusies en aanbevelingen

48

[4] Uittreksel uit het commissierapport naar aanleiding van de tweede externe beoordeling van de kwaliteit van het onderzoeksmanagement2: Vrije Universiteit Brussel

57

1 'Beoordeling van de kwaliteit van het onderzoeksmanagement van de Vlaamse universiteiten', Vlaamse Interuniversitaire Raad, Brussel, 2010 (http://www.vlir.be/content1.aspx?url=evaluatie-onderzoeksmanagement) 2 Idem.

Beleidsplan 2012-2016 — Sector Onderzoek & Ontwikkeling

- 1 / 63 -

Goedgekeurd OZR 02.03.2011 & RvB 15.03.2011

Context inzake overheidsregelgeving

Dit BELEIDSPLAN 2012-2016, is het derde VUB-beleidsplan voor de Sector Onderzoek & Ontwikkeling in het kader van Art. 7. par. 3 van het Besluit van de Vlaamse regering van 8 september 2000 betreffende de financiering van de Bijzondere Onderzoeksfondsen aan de universiteiten in de Vlaamse Gemeenschap, gewijzigd door het Besluit van de Vlaamse regering van 24 januari 2003 houdende de wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 8 september 2000 betreffende de financiering van de Bijzondere Onderzoeksfondsen aan de universiteiten in de Vlaamse Gemeenschap Het dient uiterlijk op 31 maart 2011 via de regeringscommissaris te worden overgemaakt aan de bevoegde Vlaamse minister en aan de bevoegde administratie. Art. 7. § 1 Het universiteitsbestuur stelt om de vijf jaar een beleidsplan op waarin het voor de komende vijf jaar de hoofdlijnen schetst van zijn beleid inzake het wetenschappelijk onderzoek in het algemeen en inzake de besteding van de middelen van hun Bijzonder Onderzoeksfonds in het bijzonder. § 2 In dit beleidsplan geeft het universiteitsbestuur de doelstellingen van zijn onderzoeksbeleid weer. Dit beleidsplan omvat minimaal een beschrijving van : 1° de uitgangspunten van het beleid; 2° de instrumenten en het actieplan om de geformuleerde doelstellingen te realiseren; 3° de financiële onderbouwing van de geformuleerde doelstellingen. 4° de methodologie die gevolgd wordt bij de ex ante evaluatie van de ingediende voorstellen, de ex post evaluatie van de uitgevoerde projecten en eventueel de tussentijdse evaluatie van in uitvoering zijnde projecten. In zijn beleidsdoelstellingen besteedt het universiteitsbestuur bijzondere aandacht aan : a) de kwaliteitszorg en de evaluatie van het onderzoek; b) het versterken van de deelname van de vrouwen aan het onderzoek; c) de vorming en de loopbaan van de onderzoekers. § 3 Het universiteitsbestuur maakt uiterlijk op 31 maart van het jaar voorafgaand aan het eerste jaar waarop het van toepassing is, zijn beleidsplan over aan de Vlaamse minister, bevoegd voor het hoger onderwijs,

die

dit

ter

informatie

bezorgd

aan

de

Vlaams

minister,

bevoegd

voor

het

wetenschapsbeleid, en aan de bevoegde administratie, via zijn regeringscommissaris. Het eerste in toepassing van deze bepaling op te stellen beleidsplan bestrijkt de periode 2002-2006. § 4 Tijdens de looptijd van het beleidsplan deelt het universiteitsbestuur jaarlijks uiterlijk op 31 maart de wijzigingen die hierin worden aangebracht mee, via de regeringscommissaris, aan de Vlaamse minister bevoegd voor het hoger onderwijs en aan de bevoegde administratie. De genoemde minister deelt

die

wijzigingen

ter

informatie

mee

aan

de

Vlaamse

minister

bevoegd

voor

wetenschapsbeleid.


- 2 / 63 -


het

I. Uitgangspunten van het beleid

Dit beleidsplan zet de beleidslijnen uit voor de komende 5 jaren, - kaderend in het bredere universitaire beleid (Algemeen Strategische Plan van de VUB, relatie met de associatiepartner en met het universitair ziekenhuis) en - in overeenkomst met de resultaten van recente evaluaties, analyses en benchmarking initiatieven

(externe

onderzoeksevaluaties,

van

het

onderzoeksmanagement3,

bibliometrische

parameters

in

de

cyclus

van

disciplinegewijze

beeld

gebracht

via

ontwerp

van

enkele

het

Bijzonder

Onderzoeksfonds en via extern uitbestede studies). De hieruit afgeleide prioriteiten en gewenste stimuli - werden

deels

ingebouwd

beleidsinstrumenten

van

in de

een

vernieuwd

Onderzoeksraad:

een

nieuw

belangrijke

financieringsmodel

voor

de

onderzoekssector (zwaartepuntenbeleid, schaalgrootte, onderzoeksoutput, PhD's, internationalisering en netwerkvorming, maatschappelijke valorisatie) en een daaraan gekoppeld vernieuwd systeem van systematische evaluaties, en - dienen deels te worden uitgewerkt in nauwe samenwerking met andere sectoren: faculteiten (zwaartepunten); Erasmushogeschool Brussel (Kunstenplatform); Personeelsdienst (loopbanen van onderzoekers); Dienst Onderwijszaken en Centrale Doctoraatsbegeleiding (beleid inzake doctorandi). De volgende hoofdstukken schetsen de huidige structuur van de onderzoekssector en een overzicht van de beleidsaccenten in de komende periode.

3

Tweede externe beoordeling van de kwaliteit van het onderzoeksmanagement van de Vlaamse universiteiten (2010).


- 3 / 63 -


II. Huidige Structuur van de Onderzoekssector

II.1. Samenstelling en bevoegdheden van de Onderzoeksraad

De Onderzoeksraad is principieel samengesteld overeenkomstig art. 2 van het Organiek Statuut van de VUB, uit volgende effectieve leden: - De Vicerector Onderzoek, automatisch voorzitter van de Onderzoeksraad - Negentien leden van het Zelfstandig Academisch Personeel (ZAP), meer bepaald: - 2 effectieve leden per faculteit - 3 effectieve leden, zijnde 1 vertegenwoordiger van de Humane Wetenschappen (HW), 1 vertegenwoordiger van de Basis-, Natuur- en Toegepaste Wetenschappen (BNTW) en 1 vertegenwoordiger van de Biomedische Wetenschappen (BMW) - Drie leden van de Associatiepartner, Erasmushogeschool Brussel (EhB), zijnde 2 effectieve leden van het Onderwijzend Personeel met onderzoeksactiviteit en de Academisch Onderzoekscoördinator Op de vergaderingen van de Onderzoeksraad worden eveneens volgende personen uitgenodigd met raadgevende stem: de Commissaris van de Vlaamse Regering, de Afgevaardigde van Financiën, de Algemeen Directeur en de Algemeen Financieel Directeur, vijf waarnemers jaarlijks aangeduid door de Raad van Bestuur (2 leden van het Assisterend Academisch Personeel (AAP), 2 studenten en 1 lid van het Administratief en Technisch Personeel (ATP)), de decanen van de 8 faculteiten, de voorzitter van de Werkgroep Wetenschapscommunicatie (WEC). Het secretariaat van de Onderzoeksraad wordt waargenomen door de Cel Onderzoekscoördinatie van het dept. R&D, dat deel uitmaakt van het Rectoraat. De principiële samenstelling van de Onderzoeksraad beoogt voor de effectieve leden een evenwichtige vertegenwoordiging van de verschillende disciplines via de faculteiten en domeinen. Bijkomend werd in 2008, op voorstel van de Onderzoeksraad, expliciet een toetsing toegevoegd van de leden aan kwaliteitsvereisten en genderevenwicht (goedgekeurd Raad van Bestuur 12.02.2008). Sinds de Associatievorming is ook een wederzijdse vertegenwoordiging van de associatiepartner voorzien in de

Onderzoeksraden

van

samenwerkingsovereenkomst

beide een

instellingen,

waarnemer

waar

vanuit

de

vooraf EhB

reeds

was

sinds

opgenomen

de in

eerdere de

VUB-

Onderzoeksraad (goedgekeurd Raad van Bestuur 19.02.2002). Via raadgevende leden en leden van de Associatiepartner wordt de deelname aan de besluitvorming van de verschillende geledingen van de universitaire gemeenschap gegarandeerd en wordt gezorgd voor een goede communicatie met gerelateerde organen, zowel intern als extern.


- 4 / 63 -


De Onderzoeksraad van de VUB is bevoegd over het onderzoek in de meest brede interpretatie: 1. Op het vlak van de toekenning van onderzoeksmiddelen: De Onderzoeksraad formuleert voorstellen over de verdeling van het totaal beschikbaar VUBbudget voor wetenschappelijk onderzoek en over de VUB-onderzoeksbegrotingen en formuleert adviezen bij de VUB-projectvoorstellen in het kader van diverse externe programma's voor wetenschappelijk onderzoek, ontwikkelingssamenwerking en wetenschapscommunicatie. 2. Op het vlak van het onderzoeksbeleid: De Onderzoeksraad formuleert voorstellen en brengt desgewenst advies uit over al wat verband houdt met het algemeen beleid en de organisatie aan de universiteit op het vlak van het wetenschappelijk onderzoek, de ontwikkelingssamenwerking en de wetenschapscommunicatie. De Onderzoeksraad waakt over de kwaliteit van het onderzoek en over het statuut van de vorser aan de VUB. Het betreft een adviesbevoegdheid, waarbij de uiteindelijke beslissingen worden genomen door de Raad van Bestuur (of het bestuursorgaan waaraan delegatie werd verleend: Bestuurscollege of Rectorencollege). Het universiteitsbestuur valt in de praktijk in veruit de meeste gevallen de adviezen van de onderzoeksraad bij.

II.2. Werking en adviesorganen van de onderzoekssector

De werking van de sector onderzoek en ontwikkeling steunt op vier adviesorganen - de Onderzoeksraad (OZR), - de commissie Kennis, Innovatie & Technologie Transfer (KITT), - de Raad voor het Strategisch Basisonderzoek met economische finaliteit, die het Industrieel Onderzoeksfonds beheert (IOF), en - het Bureau Onderzoek Associatie Brussel (BOAB). De werkzaamheden van de Onderzoeksraad worden systematisch voorbereid vanuit volgende organen: 1) Het Bureau van de Onderzoeksraad (BOZ), i.e. het dagelijkse bestuur van de OZR, bereidt de werkzaamheden van de Onderzoeksraad voor en behandelt rechtstreeks de zaken waarvoor het delegatie heeft bekomen. Het Bureau van de Onderzoeksraad reserveert ook ± jaarlijks een groot gedeelte van een dag voor langere discussies of voor "brainstorming" in het kader van onderzoeksbeleid. 2) De Werkgroep Wetenschapscommunicatie (WEC), een academische adviesgroep voorgezeten door een vertegenwoordiger aangeduid door de vicerector onderzoek, brengt adviezen uit met betrekking tot het beleid wetenschapscommunicatie & wetenschapspopularisatie van haar instelling. Deze

adviezen

kunnen

zowel

gericht

zijn

aan

de

Onderzoeksraad,

de

expertisecel

Wetenschapscommunicatie, als aan de regionale, nationale en/of internationale overheden. De Werkgroep Wetenschapscommunicatie heeft eveneens tot taak een draagvlak te creëren voor het vermaatschappelijken van onderzoek.


- 5 / 63 -


Het

Bureau

Onderzoek

Associatie

Brussel

(BOAB)

treedt

op

als

adviesorgaan

inzake

onderzoeksaangelegenheden op associatieniveau, van de Raad van Bestuur van de Universitaire Associatie Brussel (UAB), van de Raad van Bestuur van de VUB en van de Raad van Bestuur van de Erasmushogeschool Brussel (EhB). BOAB formuleert voorstellen en brengt advies uit over al wat verband houdt met het algemene onderzoeksbeleid op associatieniveau, met nadruk op de academisering van de twee cyclus opleidingen, en in het bijzonder het formuleren en opvolgen van een meerjarenplan

inzake

onderzoeksbeleid

op

associatieniveau

(inclusief

maatschappelijke

en

wetenschappelijke dienstverlenging en kwaliteitszorg), de evaluatie en selectie van gezamenlijke onderzoeksprojecten in de academiseringsfase van de EhB (waarvoor BOAB-middelen ter beschikking worden gesteld door VUB en EhB). Aangezien de problematiek van het wetenschappelijk onderzoek in het UZBrussel4 verschillend is van de problematiek van het wetenschappelijk onderzoek aan de Vrije Universiteit Brussel was er de nood aan een eigen onderzoeksbeleid dat aan de specifieke noden van het ziekenhuis tegemoet kan komen. Daarom werd er de UZBrussel Onderzoeksraad (UZOR)5 opgericht, die in haar werkzaamheden gesteund

wordt

door

de

UZBrussel

Cel

Onderzoeksmanagement

(UZCOM),

en

die

het

onderzoeksgebeuren binnen het UZBrussel coördineert, ondersteunt, opvolgt en structurele banden heeft met het R&D departement van de universiteit. In principe kan elk lid van de VUB gemeenschap een agendapunt ter bespreking voorleggen op de Onderzoeksraad. Dit gebeurt hetzij via de vicerector onderzoek en de onderzoeksadministratie, hetzij via één van de leden van de Onderzoeksraad, tevens afgevaardigden voor een faculteit of geleding. De vicerector onderzoek is een sleutelfiguur in het communicatieproces rond onderzoek binnen en buiten de instelling. Hij/zij bepaalt de agenda van het Bureau van de Onderzoeksraad en van de plenaire vergaderingen van de Onderzoeksraad en initieert op die manier de bespreking van beleidspunten binnen deze adviesorganen.

4

Voorheen 'Academisch Ziekenhuis' (AZ). Structuurwijziging in voorbereiding: uitbouw van een geïntegreerde beleids- en bestuursorganisatie op UMC-niveau, met koppeling van beleidsorganen van UZBrussel en VUB Faculteit Geneeskunde en Farmacie. 5


- 6 / 63 -


II.3. Plaats van de Onderzoeksraad in het academische universiteitsbestuur

Universitair bestuur: Rectorencollege, Bestuurscollege, Raad van Bestuur ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ Opdrachthouder Vicerector Vicerector Vicerector Internationale Relaties Onderzoek Onderwijs Studentenbeleid BOW & IRMO

OWR

← →OZR ← → - BOZ & OZR-Adviessubcommissies - WEC BOAB ← → EhB UZOR6 ← → UZBrussel KITT IOF-Raad

← → = synergie aangaande onderzoeksmateries

In het organogram van de VUB als geheel functioneert de Onderzoeksraad als hét specifieke adviesorgaan van de Raad van Bestuur met betrekking tot alle onderzoeksgebonden materies. Zelf ontvangt/vraagt de Onderzoeksraad adviezen vanuit haar verschillende adviessubcommissies, en vanuit de faculteiten en geledingen via hun vertegenwoordigers. Recent werd het domein 'ontwikkelingssamenwerking', vroeger behorend tot de bevoegdheid van de OZR, ondergebracht in een nieuwe structuur, met een Bureau Ontwikkelingssamenwerking (BOW) ondersteund door de administratie voor International Relations & Mobility (IRMO). Het BOW formuleert voorstellen en verleent advies aan de Onderzoeksraad, inzake het internationaal beleid van de instelling, het beleid op het vlak van universitaire ontwikkelingssamenwerking en de algemene beleidsoriëntaties uitgaande van de bevoegde internationale, Europese, federale en Vlaamse overheidsinstanties. Door de OZR worden adviezen verstrekt betreffende onderzoeksgebonden materies in het domein van BOW/IRM0. De Commissie Kennis, Innovatie & Technologie Transfer (KITT, voorheen Commissie voor Industrieel Beleid CIB) situeert zich naast de OZR en onder de rechtstreekse verantwoordelijkheid van de vicerector onderzoek, naar analogie met de OZR. De KITT is het academische orgaan dat adviseert betreffende kennis- en technologietranfer en acties die dit ondersteunen. De Raad voor het Strategisch Basisonderzoek met economische finaliteit, die het Industrieel Onderzoeksfonds (IOF) beheert, werd opgericht om een intra-universitair beleid ter zake uit te werken, de zwaartepuntvorming rond de strategische thema’s waarin de VUB wil excelleren uit te stippelen, te adviseren over de besteding van de IOF middelen, en de evolutie van de performantie op te volgen met betrekking tot impact en outputparameters van het strategisch basisonderzoek (o.a. volume aan industriële contracten, het aandeel in het Europese Kaderprogramma voor Onderzoek en Ontwikkeling, het aantal octrooien, het aantal gerealiseerde spin-offs, inkomsten uit valorisatie). Het actieterrein van de KITT en IOF-Raad is toegespitst op valorisatie van het onderzoek en wordt gekenmerkt door een eigen geheel van regelgeving, betoelagingskanalen en evaluaties. Dit domein blijft in dit document dan ook verder buiten beeld.

6 Structuurwijziging in voorbereiding: uitbouw van een geïntegreerde beleids- en bestuursorganisatie op UMC-niveau, met koppeling van beleidsorganen van UZBrussel en VUB Faculteit Geneeskunde en Farmacie.


- 7 / 63 -


De vicerector onderzoek zetelt, samen met de verantwoordelijke van de onderzoeksadministratie, in het Algemeen Beleidscollege (ABC)7, een informeel overlegorgaan van de universitaire overheid. Het ABC komt wekelijks samen en is het overlegorgaan van de rector, de drie vicerectoren (onderwijs, onderzoek en studentenbeleid) en de Opdrachthouder Internationale Relaties. De vicerector onderzoek zetelt daarnaast ambtshalve in diverse interne beheersorganen: Raad van Decanen, Rectorencollege, Bestuurscollege en Raad van Bestuur. Tenslotte treedt hij/zij op als extern vertegenwoordiger voor de VUB in diverse externe beleids- en adviesorganen: de Vlaamse Raad voor Wetenschap en Innovatie (VRWI, voorheen VRWB), het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO-Vlaanderen), de algemene vergadering van het Vlaams Interuniversitair Instituut voor Biotechnologie (VIB), de werkgroepen 'Onderzoek' en 'VIB' van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR), …

7

Nieuw organigram in voorbereiding.


- 8 / 63 -


III. Beleidsplan 2012-2016

III.1. Overzicht van beleidsaccenten van de Onderzoeksraad

Kwaliteit en zichtbaarheid (bv. via zwaartepunten) bepalen meer en meer de positie die een universiteit nationaal en internationaal inneemt in een in toenemende mate competitieve context. Deze twee aspecten krijgen bijzondere aandacht en worden ondersteund via de stimulering van een algehele onderzoekscultuur, de systematische opvolging via de centrale kwaliteitszorg, en de financiering via op specifieke accenten gerichte beleidsinstrumenten. Vaste accenten in het VUB-onderzoeksbeleid - een evenwichtige verdeling van de onderzoeksmiddelen over domeinen - geen inhoudelijke sturing van het fundamenteel onderzoek, met het oog op een grote diversiteit aan onderzoekstopics als brede voedingsbodem voor vernieuwende ideeën; - stimulering van de creatie van discipline-overstijgende expertisenetwerken8 die rond bepaalde onderwerpen een totaal-expertise aanbieden; - blijvende aandacht voor een gezonde onderzoekscultuur9 in het bijzonder naar doctorandi toe: aanstellingsmogelijkheden, begeleiding, omkadering; - een excellentiebeleid via het eigen contingent van onderzoeksmandaten op ZAP-niveau, waarbij de recent ingevoerde beperking inzake anciënniteit gericht is op carrièrekansen voor beloftevolle postdocs; - jaarlijkse

ter

beschikkingstelling

van

sabbatical

leaves,

als

vrijstellings-

en

herbronningsmogelijkheid voor ZAP-leden; - verdere uitbouw van het industrieel en maatschappelijk dienstbetoon en de valorisatie van onderzoeksresultaten; - een vlotte communicatie, zowel intern als met de externe partners. - een systematische monitoring van onderzoeksindicatoren voor de VUB ten opzichte van Vlaamse en internationale referentiewaarden10

8 Het stimuleren van trans- en interdisciplinair onderzoek krijgt sinds vele jaren aan de VUB speciale aandacht. In het verleden gebeurde dit door in de OZR-begroting een apart krediet vooraf te nemen voor de financiering van interdisciplinaire projecten. In 2001 startte de Onderzoeksraad met een nieuw initiatief: de Horizontale Onderzoeksacties (HOA's). Dit zijn trans- en interdisciplinaire samenvoegingen van diverse excellente onderzoeksploegen met wetenschappelijke faam rond thema’s met belangrijke wetenschappelijke, maatschappelijke, filosofische, socio-economische, juridische, technische e.a. aspecten. Via de HOA's worden enkel de discipline-overschrijdende aspecten van het onderzoek gefinancierd. 9 cfr. de betreffende bijlage bij het beleidsplan 2001-2006, de VUB-procedure voor de behandeling van vermoedens van wetenschappelijk wangedrag, de nota inzake zichtbaarheid van onderzoeksresultaten, het profiel van een goede promotor in het OZR-reglement, de kritische houding van de universiteit ten opzichte van universitaire rankings en ruwe indicatoren. 10 bv toegepast in de ZAP-Opdrachtsmatrix


- 9 / 63 -


Bijzondere aandachtspunten in het VUB-onderzoeksbeleid voor de periode 2012-2016 - een nieuw financieringsmodel onderzoek, met als twee hoofdsporen: - een sterker zwaartepuntenbeleid; - een nieuw, sterker op prestatiecriteria gebaseerd OZR-allocatiemodel voor de verdeling van een basisfinanciering

voor onderzoek,

gericht

op

schaalvergroting,

internationalisering

en

onderzoeksoutput. - een

verhoogde

deelname

aan

EU-

en

internationaal

onderzoek

en

stimulering

van

wetenschappelijke netwerkvorming; - de koppeling tussen onderzoek en onderwijs in de context van het Vlaamse financieringssysteem voor de universiteiten; - het nader vastlegging van prioriteiten inzake internationale samenwerking, in samenspraak met de Opdrachthouder Internationale Relaties; - accent op strategisch basisonderzoek, gericht op het uitbouwen van een wetenschappelijke of technologische capaciteit met op lange termijn economische en/of maatschappelijke toepassingen als doelstelling; - de verdere academisering van het onderzoek aan de hogeschoolpartner, met focus op onderzoek in de Kunsten; - de

verdere

uitbouw

van

een

Universitair

Medisch

Centrum

(UMC),

waarbij

de

kwaliteitsbewaking

en

onderzoekssamenwerking met EhB wordt meegenomen; - de carrière van vorsers.

III.2. Instrumenten van de Onderzoeksraad voor evaluatie en kwaliteitszorg

Het

onderzoeksbeleid

van

de

VUB

is

zeer

sterk

gericht

op

kwaliteitsondersteuning, niet door het onderzoek thematisch te sturen, maar wel door de kwaliteit van haar onderzoekers en onderzoeksteams te bevorderen via verschillende beleidsinstrumenten. Bij selecties voor onderzoeksfinanciering op aanvraagbasis staat ook steeds de wetenschappelijke kwaliteit van het voorgestelde onderzoek centraal, in principe vastgesteld via een screening door externe experten (extern of intern georganiseerd). Het VUB-beleid terzake sluit aan bij de verschillende wijzen en niveaus waarop in Vlaanderen het onderzoek en de onderzoeksoutputprestaties van fundamenteel onderzoek worden geëvalueerd: - de evaluaties van aanvragen voor onderzoeksfinanciering; - de wettelijk verplichte 5-jaarlijkse evaluatie van het individuele ZAP-lid; - de wettelijk opgelegde 8-jaarlijkse (intra-universitair georganiseerde) onderzoeksevaluatie op niveau van onderzoeksgroepen of disciplines, in het kader van de kwaliteitsbewaking van het onderzoek (oorspronkelijk via decreet 12 juni ’91, overgenomen door decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen); - de bij wet opgelegde 5-jaarlijkse onderwijsvisitaties, met oog voor op onderzoek gesteund onderwijs; - op metaniveau: de bij BOF-besluit opgelegde doorlichting van het onderzoeksmanagement van de universiteiten.


- 10 / 63 -


Tot 2010 zijn de hierin kaderende belangrijkste beleidsinstrumenten van de Onderzoeksraad: - de OZR-Richtpercentages11 (goedkeuring OZR 27.02.2002 - RvB 26.03.2002) op basis waarvan middelen voor OZR/BOF-projecten, GOA's en onderzoeksmandaten op ZAP-niveau a priori worden verdeeld over de domeinen HW, BNTW en BMW, en waarvan de criteria een stimulans inhouden voor begeleiding van doctorandi en externe fondsenwerving. - de GOA- en HOA-programma's12 als kanalen voorbehouden voor excellente onderzoeksteams. - de Onderzoeksmandaten op ZAP-niveau en de Odysseus- en Methusalem-programma's als kanalen voorbehouden voor excellente vorsers. - het onderzoeksluik in de ZAP-Opdrachtsmatrix (goedkeuring luik onderzoek: OZR 07.02.2007 RvB 01.07.2008; goedkeuring uitbreiding en actualisering luik onderzoek: OZR 30.06.2010), die de bedoeling heeft om uniforme criteria en richtwaarden aan te bieden voor de evaluatie van academische dossiers van individuele vorsers op verschillende niveaus (faculteiten, onderzoeksraad, ...), gedifferentieerd volgens graad (evolutief traject) en volgens (groep van) discipline(s). - de disciplinegewijze onderzoeksevaluaties13 (goedkeuring Richtstramien OZR 19.09.2001) als instrument voor een globale, systematische kwaliteitszorg voor het onderzoek. In 2010-2011 wordt een ontwerp voor een nieuw, sterker op prestatiecriteria gebaseerd financieringsmodel voor onderzoek uitgewerkt, in uitvoering van de krachtlijnen14 opgesteld door de Onderzoeksraad in het kader van het Algemeen Strategisch Plan (ASP) van de universiteit, waaronder

het

bevorderen

van

zwaartepuntvorming,

schaalvergroting,

internationalisering

en

onderzoeksoutput. Het model bevat als grote onderdelen enerzijds een basisfinanciering voor onderzoek (een basisfinanciering voor alle onderzoeksactieve vorsers verdeeld via de vakgroepen, ter vervanging van het geheel van de OZR-Richtpercentages en de relatief kleine maar arbeidsintensieve toekenningen van OZR/BOF-projecten en andere kleine kredieten), en anderzijds een versterkt zwaartepuntenbeleid (een programmafinanciering op excellentieniveau met langetermijnperspectief, als opvolger van de GOA- en HOA-programma's). Beide onderdelen sluiten aan bij de algemene aanbevelingen aan de Vlaamse universiteiten in het recente rapport van de evaluatie van het onderzoeksmanagement15. Het betreffende ontwerp zal in 2011 aan de Onderzoeksraad worden voorgelegd. Gekoppeld aan de voorgestelde formulegebaseerde basisfinanciering op vakgroepniveau zullen de in kaart gebrachte onderzoeksprestaties en gerapporteerde onderzoeksstrategieën van jaar tot jaar per vakgroep kunnen worden gemonitord als instrument voor het centrale onderzoeksbeleid en voor kwaliteitszorg.

De

onderzoeksprestatieprofielen

op

vakgroepniveau

vormen

samen

met

de

systematische monitoring van onderzoeksprestatieparameters op instellings- en disciplineniveau de basis voor een vollediger en flexibel systeem van kwaliteitszorg16, waaruit een selectie van relevante gegevens kan worden aangewend naargelang het te evalueren beleidsinstrument.

11

Wijziging voorzien in het kader van het nieuwe financieringsmodel onderzoek (zie meteen daaronder). Idem 13 Idem 14 KRACHTLIJNEN VAN HET ONDERZOEKSBELEID. Insteek ten behoeve van het Algemeen Strategische Plan, Versie 05.03.2009 c [bijlage 2] 15 'Beoordeling van de kwaliteit van het onderzoeksmanagement van de Vlaamse universiteiten', Vlaamse Interuniversitaire Raad, Brussel, 2010 (http://www.vlir.be/content1.aspx?url=evaluatie-onderzoeksmanagement) 16 Zie hierover ook de nota "Naar een vollediger en flexibeler systeem van kwaliteitszorg", Bijlage bij het Beleidsplan 20062011, Sector Onderzoek & Ontwikkeling. 12


- 11 / 63 -


Specifiek op vlak van bibliometrische indicatoren wordt regelmatig een ruime en grondige studie uitbesteed (voorbije studierapporten: 2003 en 2008), worden jaarlijks de bibliometrische data gemonitord die een rol spelen in de financiering vanwege de overheid en worden, met de nodige voorzichtigheid,

referentiewaarden

aangereikt

voor

interne

evaluaties,

zoals

in

de

ZAP-

Opdrachtsmatrix. Na afronding van de eerste cyclus van de disciplinegewijze onderzoeksevaluaties in 2010 kan worden overgegaan naar een 'light touch' vorm op basis van een brede jaarlijkse monitoring van onderzoeksprestaties, waarnaast de grondige disciplinegewijze onderzoeksevaluaties meer gericht worden ingezet wanneer dit wenselijk wordt geacht. Hiermee wordt nog steeds voldaan aan de decretale verplichtingen inzake evaluatie van het onderzoek, aangezien de hiervoor gebruikte onderzoeksprestatieprofielen gekoppeld aan het nieuwe financieringsmodel alle vakgroepen en bijgevolg de gehele onderzoeksgemeenschap zullen omvatten. Waken over kwaliteit betekent ook omstandigheden creëren waarin onderzoekers kwalitatief wetenschappelijk onderzoek kunnen verrichten. Zo worden excellente vorsers via een apart contingent VUB-mandaten in staat gesteld om zich gedurende tien jaar nagenoeg volledig aan onderzoek te wijden.

Met

dit

stelselmatig

verder

uitgebouwde

Onderzoekscontingent

op

ZAP-niveau,

voorbehouden voor excellente vorsers, toont de VUB duidelijk haar engagement betreffende één van haar fundamentele peilers, namelijk het verrichten van grensverleggend onderzoek op initiatief van en gedreven door de nieuwsgierigheid van de individuele vorser. Dit onderzoekscontingent betekent niet alleen een belangrijke stimulans voor het onderzoek in het algemeen maar verruimt tevens de mogelijkheden om een onderzoekscarrière aan de universiteit uit te bouwen en een personeelsbeleid te voeren op onderzoeksvlak. De carrière van vorsers blijft een belangrijk aandachtspunt in de komende beleidsperiode. De VUB zal in deze context haar bijdrage leveren in het kader van internationale initiatieven zoals de HR Strategy Group en het EU pilootproject EURAXESS Rights (institutional pilot group on the "human resources strategy for researchers incorporating the charter and the code", HRS4R), en zal een maximale implementatie van het ‘European Charter for Researchers and the code of conduct for the recruitment of researchers’ nastreven. Om vorsers reeds van in het begin vertrouwd te maken met een goede onderzoekscultuur gaat speciale aandacht naar de begeleiding van doctorandi. Deze begeleiding wordt in het kader van de nieuwe

doctoraatsopleiding

georganiseerd

door

de

Doctoral

Schools

en

de

Centrale

Doctoraatsbegeleiding. Via bewustmaking wordt een preventieve werking beoogd. Zo werden een aantal profielen van goed gedrag opgesteld: het profiel van de goede promotor, de goede onderzoeker, de goede wetenschappelijk auteur en de goede peer reviewer. Wanneer zich problemen voordoen in het doctoraatsproces kan een beroep worden gedaan op de in 2003 gecreëerde functie van Ombudsman/-vrouw voor doctorandi, waarvan het nut en de wenselijkheid werden bevestigd in de eerste evalatie eind 2007, niettegenstaande het feit dat het aantal jaarlijkse interventies zeer beperkt is in aantal. Wanneer

zich

ondanks

de

aandacht

voor

een

goede

onderzoekscultuur

vermoedens

van

wetenschappelijk wangedrag voordoen, staat de daaromtrent in 2002 in het AP-reglement ingevoerde procedure klaar, zonder te vervallen in uitvoerige regelgeving. De opportuniteit zal worden onderzocht om voor deze materie een permanente specifieke commissie op te richten, naar aanleiding van de aandachtspunten in het recente rapport van de evaluatie van het onderzoeksmanagement17.

17 'Beoordeling van de kwaliteit van het onderzoeksmanagement van de Vlaamse universiteiten', Vlaamse Interuniversitaire Raad, Brussel, 2010 (http://www.vlir.be/content1.aspx?url=evaluatie-onderzoeksmanagement)


- 12 / 63 -


III.3. Overzicht van BOF/OZR-financieringslijnen

De BOF overheidstoelage wordt door de VUB elk jaar aangevuld met 12% uit de VUB werkingstoelage. De verschillende categorieën van onderzoeksfinanciering toegekend op advies van de Onderzoekraad zijn met hun doel, criteria en procedure weergegeven in het OZR-reglement. Via het BOF worden momenteel volgende categorieën gefinancierd: - Onderzoeksmandaten op ZAP-niveau en Sabbatical Leaves - Methusalemfinanciering (nieuw sinds 2006) - Geconcerteerde Onderzoeksacties18 (GOA, voor onderzoeksprojecten van vak- of onderzoeksgroepen met een uitstekende wetenschappelijke waarde) - Horizontale Onderzoeksacties19 (HOA, voor vernieuwende, multidisciplinaire projecten gezamenlijk uitgebouwd door excellente onderzoeksteams) - OZR/BOF-onderzoeksprojecten20, met inbegrip van de predoc onderzoeksmandaten in dit kader (45 VTE, waarvan 6 tijdelijk overgenomen op BOF-gelden) - Onderzoeksmandaten en –projecten in het kader van internationale wetenschappelijke samenwerking en, deels gefinancierd via het BOF en deels via de nationale bank en cofinanciering vanuit de betrokken sector: - Interne beleidsondersteunende en -voorbereidende studies Via VUB-OZR onderzoeksmiddelen worden momenteel volgende categorieën gefinancierd: - 6-jaarlijkse Prijs Roger Van Geen ter bekroning van een onderzoekscarrière - 6-jaarlijkse Prijzen I. Vanderschueren voor doctoraatsonderzoek - Kredieten aan Navorsers21 (KaN, voor vorsers die een doctoraat voorbereiden) - IWT-overbruggingsbeurzen22 - Congreskredieten OZR23 - 5-jaarlijkse doctoraatsbeurs Roger Van Geen (Medische Wetenschappen) - Prijs Kankeronderzoek Oncologisch Centrum VUB (in de vorm van onderzoeksmandaten of Sabbatical Leave vergoedingen) - Investeringskredieten voor Zware Wetenschappelijke Apparatuur (ZWA, in het kader van een projectaanvraag)

18 19 20 21 22 23

Wijziging voorzien in het kader van het nieuwe financieringsmodel onderzoek (zie hoger). Idem. Idem. Idem. Idem. Idem.


- 13 / 63 -


De OZR brengt verder advies uit in het kader van middelen van de Vlaamse overheid, die apart van het BOF worden verdeeld over de universiteiten: - de Odysseus-mandaten voor excellente vorsers, met een mogelijkheid tot preselectie van kandidaten door de universiteiten (voor 80% versleuteld volgens de BOF-sleutel) - de defiscaliseringsmiddelen te besteden voor onderzoeksdoeleinden, voor het grootste deel door de OZR aangewend onder de vorm van bijkomende vorsersmandaten (AAP), maar bv ook als cofinanciering voor infrastructuur met onderzoeksbestemming - de Herculesmiddelen type I en II voor middelzware onderzoeksinfrastructuur24 (versleuteld op basis van de BOF- en IOF-sleutels) Verschillende mechanismen staan in voor de transparantie van de besluitvorming naar de onderzoekers toe (beschikbaarheid van documenten via de R&D website, de BOZ- en OZR-leden als aanspreekpunt en kanaal voor informatiedoorstroming, beschikbaarheid van R&D medewerkers voor verduidelijking). De OZR-adviezen worden, voorzien van een omstandige motivering, voorgelegd aan de beslissende organen. Verschillende mechanismen staan in voor terugkoppeling naar de aanvragers toe (schrijven van de vicerector onderzoek aangaande beslissingen, jaarlijkse overzichten van basistoekenningen op de R&D website of in bijlagen voor de OZR-leden, systematische individuele mondelinge briefings van GOA- en HOA-aanvragers door de coördinator van de screening en de vicerector onderzoek, ...).

24 De Vlaamse Overheid installeerde in 2007 het nieuwe financieringsmechanisme 'Hercules' voor middelzware en zware onderzoeksinfrastructuur. De categorieën middelzware onderzoeksinfrastructuur Hercules 1 en Hercules 2 worden binnen elke associatie aangevraagd, terwijl de categorie zware onderzoeksinfrastructuur Hercules 3 op Vlaams niveau wordt aangevraagd, rechtstreeks bij de Herculesstichting,.


- 14 / 63 -


III.4. Interface naar de bedrijfswereld

III.4.1.

De

strategische

visie

op

de

opbouw

van

toepassingsgerichte

kennis,

de

samenwerking met het bedrijfsleven en de valorisatie van wetenschappelijk onderzoek

De algemene visie kan als volgt worden samengevat: het belang van verschillende vormen van wetenschappelijk onderzoek wordt erkend, waarbij wordt aangegeven dat zowel fundamenteel onderzoek op initiatief van de vorser of onderzoeksgroep, als strategisch basisonderzoek en toegepast onderzoek met een geëigende methodiek worden aangemoedigd, ondersteund en geëvalueerd. Het plan legt nadruk op zowel de transfer van culturele output in het artistieke onderzoek (o.a. van de hogescholen), de kennis- en technologietransfer naar specifieke sectoren uit de profit sector, de nonprofit sector en het algemene publiek, evenals op de waarde en het potentieel van het strategisch basisonderzoek — gekarakteriseerd door valorisatiedoelstellingen — voor maatschappij en economie. Tenslotte wordt ondersteuning gegeven voor het projectgedreven industrieel en toegepast onderzoek en op de speciale rol van de interfacedienst bij de ondersteuning van kennis- en technologie transfer, inclusief juridische raadgeving, contractonderhandeling, octrooi-indiening, voorbereiding van business dossiers en kapitaalverschaffing voor spin-off creatie (o.a. via het BI3 incubatiefonds, een NV die investeert in spin-offs van de Vrije Universiteit Brussel), incubatiefaciliteiten, wetenschapsparken en de initiatieven met betrekking tot technology scouting en ondernemersinitiatie. De evaluatie van de werking betreffende technologie- en kennistransfer gebeurt elk jaar via voorlegging van de cijfers in het onderzoeksjaarverslag dat als een boordtabel gehanteerd wordt.

III.4.2. De doelstellingen die de universiteit met het IOF wil bereiken

Voor de UAB werd het IOF ondergebracht bij de universiteit, onderzoeksgroepen van de associatiepartner EhB kunnen eveneens programma’s ter financiering indienen, als coördinator of als partner. Er werd een IOF-raad opgericht die samengesteld is conform het Besluit, dat wil zeggen dat een evenwicht tussen universiteit, hogeschool en industrie wordt verlangd, een evenwicht tussen de verschillende R&D domeinen waarin de universiteit excelleert, een evenwicht tussen externe experts en intern geselecteerde raadsleden, een gender evenwicht, waarbij de raadsleden werden aangeduid in functie van hun kennis en betrokkenheid bij het valorisatiegebeuren. De Interface-cel zorgt voor de operationele taken, zoals het voorbereiden en uitvoeren van de beslissingen van de IOF-raad, de opvolging van de gefinancierde groepen en fungeert als adviseur voor de IOF-raad. De IOF-raad heeft er vanuit strategisch oogpunt tot nu toe voor geopteerd om het IOF aan te wenden als middelen voor onderzoeks- of vakgroepen die de gemiddelde schaal van de universiteit ruim overstijgen (volgens de parameters van de IOF-verdeelsleutel) en die een lange-termijn ‘roadmap’ kunnen uittekenen waarin één of meerdere mandaten een effectief verschil kunnen maken. Hierdoor worden de eerder beperkte middelen niet versnipperd, maar geïnvesteerd in die groepen die een duidelijk groeipotentieel hebben, waarbij de IOF-middelen als hefboom kunnen fungeren naar het verhogen van de valorisatie output en het vermeerderen van de daaraan gekoppelde inkomsten.


- 15 / 63 -


De strategische doelstellingen op langere termijn zijn: - om een substantiële groei van het strategisch en toegepast onderzoek te realiseren, - om de transfer van kennis en technologie naar het bestaande industrieel weefsel te vergroten en te versnellen via onderzoekssamenwerkingen, licentieovereenkomsten en verkoop van kennis, - om kennis en technologie te transfereren naar nieuwe spin-off bedrijven die zich in Vlaanderen of Brussel (VUB Incubator -ICAB) vestigen, waarbij ook het ondernemerschap wordt aangemoedigd en ondersteund bij jonge onderzoekers, - om de participatiegraad in industriële netwerken en strategische onderzoekscentra te verbeteren, waardoor deelname in gezamenlijke onderzoeksprogramma’s verhoogt, - om ook internationale samenwerkingen en uitwisselingen verder uit te bouwen. De mogelijkheid tot herziening en herfocusering van de IOF-doelstellingen moet worden opengelaten in functie van (i) het gewijzigd beleid van de overheid, (ii) een sterke verandering van het VUB aandeel in de globale IOF-output (bijvoorbeeld tengevolge van andere berekeningswijze van de IOFsleutel) of (iii) de vaststelling dat het gekozen IOF-beleid niet de verwachtte output genereert. Gezien de overheid het beloofde groeipad momenteel niet volgt en er bijgevolg op korte termijn weinig of geen nieuwe groepen in het IOF kanaal kunnen instromen, zal in de loop van 2011 nagegaan worden of en hoe het IOF-beleid aan de instelling moet herzien worden.

III.4.3. De doelstellingen die universiteit met de interfacedienst wil bereiken

De Technology Transfer Interface (TTI) is het instrument om het toegepast onderzoek met economische en maatschappelijke finaliteit te stimuleren en de valorisatie van onderzoek vorm te geven. Daarom is TTI een duidelijk identificeerbare cel binnen het R&D departement onder academische supervisie van de vicerector onderzoek, die tevens voorzitter is van de Onderzoeksraad en de IOF-raad. De Academische Commissie Kennis-, Innovatie- en Technologie Transfer (KITT) wordt geconsulteerd bij beleidsvoorstellen rond industriële aspecten en valorisatiedossiers, en neemt eigen initiatieven rond ad hoc dossiers zoals octrooien, de oprichting van een spin-off, industriële samenwerking, liaison met incubatoren en wetenschapsparken, evenals de relaties met - en de hernieuwing van het incubatiefonds voor VUB spin-offs. De realisatie van nieuwe strategische doelstellingen, conform de taken van Interface en aangepast aan de huidige evolutie en toekomstvisies voor de kennismaatschappij waarin de universiteit opereert, worden voorop gesteld: - de interfacewerking verder uitbouwen en professionaliseren, zodat ze is afgestemd op de behoeften van de onderzoekers die begeleiding wensen bij toegepast onderzoek en valorisatie, ondermeer bij indiening van projecten en opvolging van de valorisatietrajecten. Speciale aandacht gaat daarbij naar de IOF-groepen. - het beheer van de IP portefeuille intensifiëren, zodat meer records-of-invention worden ingediend en tegelijkertijd intensiever gewerkt wordt aan een octrooien valorisatiestrategie voor elk octrooi (-familie) in samenwerking met de onderzoekers, waardoor de kost verkleind en de return vergroot kan worden. - de interfacewerking verder afstemmen op de uitbouw van samenwerking met bedrijven, door de organisatie van contactdagen, de creatie van awareness voor opportuniteiten bij de onderzoekers, de deelname aan beurzen en fora, de aanwezigheid in het VIN te vergroten.


- 16 / 63 -


- de entrepreneurship mentaliteit aanwakkeren om meer spin-off’s te creëren via aangepaste opleiding en sensibilisering, maar ook door de FTO (freedom-to-operate) in het oog te houden bij het IP beheer. - verbeterde positionering in regionale netwerken en uitbouw van eigen industrie-universiteitsnetwerk Crosstalks. - het lokale traject (in de vak- en onderzoeksgroepen) leidend naar transfereerbare know-how en onderzoeksresultaten beter ondersteunen vanuit TTI, door het voorstellen van geformaliseerde pipeline schema’s (opgesteld via de uitwisseling van best practices die geëxpliciteerd worden in een geregeld overleg tussen IOF-coordinatoren in zwaartepunten en groeiers in samenspraak met TTI), met als strategische doelstelling de lokale onderzoekers effectiever en sneller tot valorisatie te brengen zonder hun basisopdrachten van fundamenteel onderzoek en onderwijs al te veel te moeten verwaarlozen. - intergroep valorisatieprogramma’s stimuleren en ondersteunen binnen de instelling maar ook met groepen uit andere universiteiten, die eveneens IOF–steun verwierven vanuit hun instelling. - internationalisering van de interfacewerking uitbouwen (spin-offs met buitenlandse partners, aantrekking van buitenlandse economische high tech activiteit, gezamenlijke laboratoria met een missie van technologie transfer, deelname aan joint technology platforms, deelname aan Europese en

internationale

projecten,

mobiliteit

van

actoren

in

strategisch

basisonderzoek

en

technologietransfer, …) - verdere integratie in onderwijs; aansluiting van technologie transfer met onderzoek gebeurt gemakkelijker dan met onderwijs, en bijgevolg moet er meer aandacht besteed worden aan integratie in onderwijs (technologisch ondernemen, innovatiemodellen, e.d. in diverse bestaande onderwijsmodules en tijdens Master en PhD thesissen met industriële affiniteit) - ontsluiten van het valorisatie- en innovatiepotentieel in het domein van de Humane Wetenschappen (service bedrijven en solution providers, evenals grotere bedrijven die een servicemodel hanteren voor de verkoop van hun generische producten, …) - de strategische uitbouw van de interfacefunctie ten aanzien van de groepen van het universitair ziekenhuis, in het kader van de nieuwe structuur, UMC, implicerend dat de TTI activiteit zich ook intensiever ontplooit in het UZBrussel. Deze lange-termijn doelstellingen moeten worden gerealiseerd in het kader van de kerntaken van de Interfacedienst. Het volledige Strategisch plan Universitaire Associatie Brussel 2009-2013 betreffende IOFen Interfacewerking (46 pagina’s) werd ingediend bij de Administratie Wetenschap en Innovatie, die de uitvoering van het Besluit op de IOF- en Interfacewerking controleert


- 17 / 63 -


III.5. Wetenschapscommunicatie

De activiteiten inzake Wetenschapscommunicatie aan de VUB worden georganiseerd in nauw overleg met EhB. Op dit moment wordt de basisfinanciering voor Wetenschapscommunicatie toegekend op associatieniveau. Wetenschapscommunicatie — waar interactie tussen wetenschap en maatschappij centraal staat — werkt op deze terreinen: - ontwikkelen, uitvoeren, coördineren en evalueren van projecten waar interactie centraal staat - beleidsadviezen formuleren met betrekking tot wetenschapscommunicatie - verzorgen van ondersteunende projecten teneinde wetenschapscommunicatie aan de instelling te bevorderen Die basisdoelstellingen worden geoperationaliseerd in volgende pijlers: - ICT Jongerenprojecten met didactische onderbouw binnen een Wetenschap- en Technieklijn - Projecten non-profit en breed publiek waar vraag vanuit maatschappij centraal staat - Projecten alle doelgroepen met een evenementmatig karakter waarbij vertaling van onderzoek en interactie de manier centraal staat De krachtlijnen die gehanteerd worden zijn: - Continuïteit - Didactische onderbouwing - Permanente evaluatie en bijsturing - Academische en valorisatie - Dynamische communicatie

III.5.1. Wetenschapscommunicatie: ICT-jongerenprojecten

De ICT-Jongerenprojecten in de vorm van een structurele Wetenschap- en Technieklijn is een kader om projecten gericht op jongeren tussen 2,5 en 18 jaar te ontwikkelen en uit te testen. Inhoudelijk zijn die projecten gericht op techniek en wetenschappen. De Wetenschap en Technieklijn moet historisch gesitueerd worden in de doelstelling dat Europa de meest competitieve kennisregio wil worden. Daarnaast zullen de projecten bijdragen tot het streven van Vlaanderen om in 2020 uit te groeien tot een competitieve, polyvalente kenniseconomie die op een duurzame manier welvaart creëert. Momenteel is het maatschappelijke draagvlak voor wetenschap en techniek niet erg groot. Op school gaat het niet goed met de populariteit van de lessen wetenschappen. Dat laat zich zowel voelen in de doorstroming naar het hoger onderwijs als in de uitstroom van goedopgeleide technici en onderzoekers. Het is duidelijk dat het onderwijs dit probleem niet in haar eentje kan ombuigen, maar dit samen met industrie en universiteiten moet aanpakken. Om die reden werd er gestart met een leerlijn voor wetenschap en techniek voor kinderen/jongeren van 2,5 tot 18 jaar. De projecten zijn didactisch onderbouwd, worden geëvalueerd en bijgestuurd en kennen een continuïteit. Doelgroep is duidelijk gefocust op jongeren van het kleuter-, basis- en het secundair onderwijs, al dan niet in schoolverband.


- 18 / 63 -


Voorbeelden van dergelijke projecten zijn: Stimulus, Robocup Junior, Urban Game, Oma gaat de ruimte in!, … De komende jaren worden de reeds ontwikkelde projecten geconsolideerd, gevaloriseerd en verbreed of verdiept waar dat nodig is.

III.5.2. Projecten non-profit sector en breed publiek op vraagbasis

Projecten die de rechtstreekse link vormen met vragen uit de maatschappij, hetzij non-profitsector, hetzij breed publiek, zijn projecten waar getracht wordt een antwoord te bieden op wetenschappelijke vragen die leven in de maatschappij. Vragen worden gecapteerd en via een interface tot bij de onderzoeker gebracht. De vraaggerichte projecten zijn projecten die in een Vlaams netwerk verweven zijn. Ook internationaal wordt er actief geparticipeerd in netwerken. Voorbeelden van dergelijke projecten zijn: Wetenschapswinkel, Ikhebeenvraag.be. De VUB is voortrekker van het concept Wetenschapswinkel in België en is een vaste waarde geworden in het internationale landschap van Wetenschapswinkels of Community-Based-Research. In de toekomst betekent dit een investering en deelname in EU-projecten. In de komende jaren zal internationaal gewerkt worden aan het vervolg EU-projecten en nationaal zal verdere samenwerking en financiering gezocht worden.

III.5.3. Projecten alle doelgroepen met evenementmatig karakter

Verschillende projecten hebben een evenementmatig karakter waar voornamelijk getracht wordt het publiek te triggeren. Inhoudelijk kunnen de projecten zowel techniek als breed-wetenschappelijke componenten bevatten. De format is aangepast aan de doelgroep. Voorbeelden van dergelijke projecten zijn: “Wetenschap in de Kijker” voor jongeren 2de & 3de graad secundair onderwijs, met uitbreiding naar 3de graad basisonderwijs, Science Bar Brussel voor het breed publiek. In de periode 2012-2016 zal er verder gewerkt worden aan een vernieuwing van het concept “Wetenschap in de Kijker” en “Wetenschapsfeest”. Daarnaast wordt getracht om de Science Bar Brussel verder te verankeren en een vaste waarde te geven in de Brusselse info- en debatcultuur. Wetenschapscommunicatie

kan

een

belangrijke

brugfunctie

vormen

tussen

wetenschap

en

maatschappij, tussen de verschillende onderwijsniveaus, tussen onderzoekers en individuen. Voor de komende 5 jaar hoopt de Vrije Universiteit Brussel haar expertise op vlak van jongerenprojecten en vraaggerichte projecten te consolideren en te vermarkten. Wij werken aan duurzame samenwerkingsverbanden op Vlaams, Brussels en Europees niveau. Op basis van onze praktijkervaring zijn wij van oordeel dat wetenschapscommunicatie hier een verschil kan maken.


- 19 / 63 -


De komende vijf jaar wil de cel wetenschapscommunicatie verder actief werken aan haar Europese dimensie. De cel is momenteel al intensief betrokken in PERARES, een Europees programma voor mensen actief op het terrein van Wetenschapswinkels en/of Community-Based-Research. RoboCup Junior België is officieel partner van RoboCup Junior (RCJ). De samenwerking beperkt zich tot 1 jaarlijks meeting tijdens de wereldkampioenschappen en participatie van Belgische teams aan deze internationale robotwedstrijd. Ten slotte wil de Cel Wetenschapscommunicatie haar activiteiten verder academisch onderbouwen en haar gerealiseerde projecten op een wetenschappelijke basis blijven evalueren. Dat stelt ons in staat projecten accuraat bij te sturen en vertrouwen van partners te winnen. Een bijkomende uitdaging is ongetwijfeld het verwerven van langdurige financiële ondersteuning vanwege

de

overheid.

De

jarenlang

opgebouwde

expertise

verankeren

dankzij

structurele

overheidsfinanciering en het in stand houden van een continue projectenstroom blijft een hoofdtaak voor de Cel Wetenschapscommunicatie. Het vinden van duurzame financieringskanalen uit de privésector vergt de nodige inventiviteit: hierbij is toenadering tot sector/thema gebonden organisaties een mogelijke uitweg. De Vlaamse overheid heeft een structurele financiering van 4 jaar in de vorm van een Kaderovereenkomst (2008-2011) voorzien waar een aantal opdrachten en performantie-indicatoren tegenover staan. Daarnaast worden er nog subsidies aangetrokken op projectbasis, gaande van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, Kabinet Cerexhe, Europese Commissie. Dit laatste zijn subsidies voor zeer beperkte duur waarmee de ontwikkeling van een project kan verzekerd worden maar geen rekening houdt met het permanente onderhoud en werking van wetenschapscommunicatie-projecten. De uitdaging bestaat uit het verkrijgen van nieuwe subsidieovereenkomsten. Daarnaast

zal

er

structureel

verder

gewerkt

worden

aan

het

beleid,

tussen

de

Cel

Wetenschapscommunicatie en het algemene beleid van de VUB, tussen de verschillende associaties in een Inter-associatie Overlegorgaan, tussen de Cel Wetenschapscommunicatie en de verschillende regionale, nationale en internationale overheden. Netwerken en de verworven erkenning op gebied van expertise, vormen alleszins een sterke basis om dit verder uit te werken.


- 20 / 63 -


III.6. Administratief ondersteunende en coördinerende diensten

III.6.1. Het R&D-departement

Het R&D-departement, dat onder de verantwoordelijkheid valt van de vicerector onderzoek, concentreert zich op de administratieve en praktische ondersteuning en opvolging van het onderzoeksbeleid, de uitbouw van de VUB-kenniscentra en de nieuwste R&D resultaten. Het R&Ddepartement overkoepelt vier interagerende cellen, waarvan één tevens deels behoort tot de verantwoordelijkheid van de vicerector onderwijs: - De Cel Onderzoekscoördinatie (OZC) - De Technology Transfer Interface (TTI) - De Expertisecel Wetenschapscommunicatie - De Centrale Doctoraatsbegeleiding (DocBe)

III.6.2. De Cel Onderzoekscoördinatie

De missie van de Cel Onderzoekscoördinatie is een stevig onderbouwd onderzoeksbeleid en adviesverlening op het gebied van onderzoeksfinanciering. De Cel Onderzoekscoördinatie verzorgt de onderbouw van het onderzoeksbeleid van de universiteit en verleent advies bij de externe ontwikkelingen op dit vlak. Hierbinnen is de EU-cel de schakel tussen enerzijds de onderzoekers en anderzijds de Europese Commissie. Ze verstrekt informatie over Europese en internationale onderzoeksprojecten en verzorgt het administratieve beheer ervan. In overleg met de Vicerector Onderzoek voert de Cel Onderzoekscoördinatie beleidsstudies uit, in het bijzonder naar de positie van de Vrije Universiteit Brussel in het nationale en internationale onderzoekslandschap. De Cel Onderzoekscoördinatie participeert ook in het Expertisecentrum O&O Monitoring (ECOOM) van de Vlaamse Gemeenschap. Tot het actieterrein van de Cel Onderzoekscoördinatie behoren: - Beleidsvoorbereidende onderzoeksfinanciering

studies, en

adviesverlening

onderzoeksbeleid

in

en

informatieverspreiding

het

algemeen,

en

in

het

in

verband

bijzonder

met

inzake

kwaliteitszorg, onderzoekscultuur en -deontologie en onderzoeksmanagement - Advies verlenen i.v.m. financiering van regionaal, federaal, Europees en internationaal onderzoek - Beleidsvoorbereiding, adviesverlening en ondersteuning van onderzoeksdossiers in het kader van de academisering en de alliantievorming De Cel Onderzoekscoördinatie ondersteunt eveneens het onderzoeksbeleid van de associatie UAB (via BOAB) en van het UZBrussel (via UZOR25). In de personeelsstructuur wordt dit mee ondersteund via een specifieke EhB-antenne aanwezig bij het dept. R&D en een UZBrussel-antenne van het dept. R&D op de campus met het universitair ziekenhuis. Enkele concrete outputvormen van de cel Onderzoekscoördinatie zijn: - interne beleidsnota's met betrekking tot kwaliteitszorg in het onderzoek, en onderzoekscultuur & deontologie - ontwikkelde methoden voor de verdeling van middelen of voor onderzoeksevaluatie

25 Structuurwijziging in voorbereiding: uitbouw van een geïntegreerde beleids- en bestuursorganisatie op UMC-niveau, met koppeling van beleidsorganen van UZBrussel en VUB Faculteit Geneeskunde en Farmacie.


- 21 / 63 -


- prestatieoverzichten op basis van onderzoeksgegevens uit de door de cel beheerde R&D-Net databank in het kader van evaluaties, bv. voor toetsing van academische dossiers aan de ZAPopdrachtsmatrix - analyse van rapporten van uitbestede bibliometrische studies. - (medewerking aan) opinieteksten in het kader van de actuele onderwerpen voor de Vlaamse onderzoekssector - wetenschappelijke publicaties in het domein van onderzoeksmanagement

III.6.3. De Centrale Doctoraatsbegeleiding

De Centrale Doctoraatsbegeleiding verzekert, in samenwerking met de dienst Onderwijszaken, de uitbouw van een centrale doctoraatsbegeleiding bij het volledige doctoraatsproces en van de doctoraatsopleiding binnen de drie Doctoral Schools. Tot de kernactiviteiten behoren: - informatieverstrekking

in

het

Nederlands

en

in

het

Engels

over

alle

aspecten

van

het

doctoraatstraject, - advies, opvolging en (ondersteuning bij de) implementatie van interne beleidsbeslissingen omtrent doctoraatsonderzoek en doctoraatsopleiding, - opvolging van acties inzake doctoreren door externe en (inter)universitaire instanties, - i.s.m.

de

Doctoral

Schools,

uitbouw

van

een

doeltreffende

en

kwalitatief

hoogstaande

doctoraatsopleiding in het Nederlands en in het Engels, - administratieve ondersteuning en contractonderhandeling bij het afsluiten van nationale en internationale gezamenlijke doctoraten.

III.6.4. De Technology Transfer Interface

De lange-termijn doelstellingen die hoger werden vermeld, moeten worden gerealiseerd in het kader van de kerntaken van de Interfacedienst die in onderstaande lijst verder worden geëxpliciteerd. 1. Dienstbetoonactiviteiten en –contractonderzoek - contacten aanbrengen (bv via organisatie technologische demonstratiedagen, door deelname aan beurzen, via doorsturen van vragen uit netwerken waarin interface zit, doorsturen van rechtstreekse vragen aan interface) - onderzoeksprojecten mee helpen opzetten (budgettering, planning, valorisatiestrategie) - (juridische) controle van IP issues en aansprakelijkheden (vrijwaring belangen VUB en onderzoekers) in NDA’s, MTA’s en contracten - negotiatie met de bedrijven - bemiddeling intern en extern bij problemen/geschillen - administratieve opvolging en inbreng database 2. Ondersteuning bij het vinden van financiering voor toegepast onderzoek - via IWT: SBO, TBM, Tetra,.../ via innoviris (Brussel), Impulsprojecten, ...-> valorisatiestrategie mee opstellen, freedom-to-operate analyse, eerste marktinschatting, dossier mee begeleiden - via IOF -> idem


- 22 / 63 -


3. Awareness acties rond ‘valorisatie’ O.a. via starterseminaries, octrooiseminaries, bezoeken aan de diensten, lab notebooks, verzorgen van lessenpakket in ‘project Technologisch Ondernemen’ en ‘biomedische wetenschappen’, publicaties en websites. 4. Creatie van ‘entrepreneurship’ mentaliteit Door de samenwerking met het project Technologisch Ondernemen kunnen vroege spin-off ideeën worden uitgewerkt door studenten die er kennis mee maken via de ‘projectenbeurs’. TTI volgt dit daarna verder op. Daarnaast wordt jaarlijks een reeks seminaries voor potentiële starters gegeven, nu zowel in dagonderwijs als avondonderwijs, openstaand voor studenten, vorsers en externen. 5. Bescherming van Intellectuele eigendom en uitwerken valorisatiestrategie - VUB beheert een 100-tal octrooifamilies, in eigen beheer of samen met anderen. Dit houdt in: opportuniteit van indiening analyseren; octrooiprocedure met octrooigemachtigden in gang zetten en onderhouden; valorisatietraject met de onderzoekers uitwerken; opvolging van deze activiteiten (en onderzoekers blijvend motiveren); business case uitwerken en begeleiden en zelf de contacten hiervoor in gang steken. - opportuniteit van onderhoud dossiers voortdurend afwegen. 6. Spin-off creatie en pipeline verzorgen voor BI3 - Een deel van de valorisatiedossiers komt in aanmerking voor venture financiering: samenstellen van de dossiers, consultants aanstellen, zelf (een deel van het) cijfermateriaal voor de business case bijeenbrengen, voortgang opvolgen. - aanbieden aan BI3: voorbereiding dossiers, opvolging, deelname in raden van bestuur van spin-offs, rapportering aan BI3 (en hands-on opvolging van het BI3 fonds, secretariaat, boekhouding, jaarrekeningen). 7. Valorisatie Hogeschool - coherent programma voor de valorisatie- activiteiten voor de Erasmushogeschool Brussel verder uitwerken en actieve ondersteuning aan de onderzoekers bieden 8. IOF opvolging - uitwerking van het beleid; opvolging van de raden en de beslissingen; - advies en begeleiding van de IOF-groepen; - opvolging van de gefinancierde programma’s en verslag aan IOF-raad, RvB en overheid 9. Deelname netwerken, vertegenwoordiging van of opvolging voor VUB - competentiepolen en strategische onderzoekscentra (VIB, IMEC, IBBT, VITO, enz.) -> vertegenwoordiging van de universiteit; opvolgen van de calls: mee uitwerken van de proposals (vrijwaring belangen VUB). - VIN, VOKA, AO, BAO, Innoviris, e.a.: aanwezig zijn en opportuniteiten vertalen naar de onderzoekers -> gepaste acties opzetten om onderzoekers te sensibiliseren en te ondersteunen. 10. Researchparken en incubatoren - deelname voor VUB in de wetenschappelijke adviescommissies. - organisatie van ontmoetingsmiddagen (onderzoekers-bedrijven). - samenwerking met incubatoren.


- 23 / 63 -


11. Industrieel netwerk - interface investeert in de ondersteuning van Crosstalks en volgt de industriële relaties op. 12. Allerlei - interne taken: in het kader van R&D, ondermeer de opvolging van de relaties VUB-vzw’s, associatiematerie, reglementen, … - interface heeft een beleidsvoorbereidende en ondersteunende taak.

III.6.5. De Expertisecel Wetenschapscommunicatie

De Expertisecel Wetenschapscommunicatie wil op een (inter)actieve manier over wetenschap informeren en dialogeren door middel van verschillende strategieën aangepast aan specifieke doelgroepen met als uiteindelijk doel interesse wekken, kennis vergroten, opinie vormen, attitude en/of gedrag veranderen. Zij heeft daarbij volgende strategische doelstellingen voor ogen: 1. Maatschappelijk draagvlak voor wetenschap vergroten 2. Verschillende

doelgroepen

(jongeren,

breed

publiek,

non-profitsector)

sensibiliseren

voor

wetenschap, techniek en innovatie 3. Samenwerkingsverbanden uitbouwen en/of versterken met het onderwijsveld en industrie 4. Tegemoetkomen aan informatiebehoeften van de maatschappij 5. Samenwerken met andere actoren binnen wetenschapscommunicatie 6. Intern en extern draagvlak wetenschapscommunicatie versterken De strategische doelstellingen worden uitgewerkt in 3 pijlers: - ICT Jongerenprojecten met didactische onderbouw binnen een Wetenschap- en Technieklijn - Projecten non-profit en breed publiek waar vraag vanuit maatschappij centraal staat - Projecten alle doelgroepen met een evenementmatig karakter waarbij vertaling van onderzoek en interactie centraal staat


- 24 / 63 -


Afkortingen

AAP

Assisterend Academisch Personeel

ABC

Algemeen Beleidscollege

AO

Agentschap Ondernemen

ASP

Algemeen Strategisch Plan (ASP)

ATP

Administratief en Technisch Personeel

AZ

Academisch Ziekenhuis

BAO

Brussels Agentschap voor de Onderneming

BAP

Bijzonder Academisch Personeel

BI3

Brussels Imagination, Innovation and Incubation Fund

BMW

Biomedische wetenschappen

BNTW

Basis-, Natuur- en Toegepaste Wetenschappen

BOAB

Bureau Onderzoek Associatie Brussel

BOF

Bijzonder Onderzoeksfonds

BOW

Bureau Ontwikkelingssamenwerking

BOZ

Bureau van de Onderzoeksraad

CIB

Commissie Industrieel Beleid

DocBe

Doctoraatsbegeleiding

ECOOM

Expertisecentrum O&O Monitoring

EhB

Erasmushogeschool Brussel

FTO

Freedom to operate

FWO-Vlaanderen

Fonds voor Wetenschapelijk Onderzoek-Vlaanderen

GOA

Geconcerteerde Onderzoeksacties

HOA

Horizontale Onderzoeksacties

HW

Humane Wetenschappen

IBBT

Interdisciplinary Institute for Broadband Technology

ICAB

Incubator Arsenaal

ICT

informatie- en Communicatietechnologie

IICB

Innovation and Incubation Centre Brussels

IMEC

Interuniversity Microelectronics Center

IOF

Industrieel Onderzoeksfonds

IRMO

International Relations & Mobility

IUAP

Interuniversitaire Attractiepolen

IWT

Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie

KaN

Kredieten aan Navorsers

KITT

Kennis, Innovatie & Technologie Transfer

KMS

Koninklijke Militaire School

MTA

Material Transfer Agreement


- 25 / 63 -


NDA

Non-disclosure agreement

OWR

Onderwijsraad

OWS

Ontwikkelingssamenwerking

OZC

Onderzoekscoördinatie

OZR

Onderzoeksraad

R&D

Research and Development

RCJ

RoboCup Junior

RvB

Raad van Bestuur

SBO

Strategisch Basisonderzoek

TBM

Toegepast Biomedisch onderzoek met een primair Maatschappelijke finaliteit

TTI

Technology Transfer Interface

UAB

Universitaire Associatie Brussel

ULB

Université Libre de Bruxelles

UMC

Universitair Medisch Centrum

UZBrussel

Universitair Ziekenhuis Brussel

UZCOM

UZBrussel Cel Onderzoeksmanagement

UZOR

UZBrussel Onderzoeksraad

VIB

Vlaams Interuniversitair Instituut voor Biotechnologie

VIN

Vlaams Innovatie Netwerk

VITO

Vlaamse instelling voor technologisch onderzoek

VLIR

Vlaamse Interuniversitaire Raad

VOKA

Vlaams Economisch Verbond

VRWB

Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid

VRWI

Vlaamse Raad voor Wetenschap en Innovatie

VTE

Voltijds Equivalent

VUB

Vrije Universiteit Brussel

WEC

Werkgroep Wetenschapscommunicatie

ZAP

Zelfstandig Academisch Personeel

ZWA

Zware Wetenschappelijke Apparatuur


- 26 / 63 -


BIJLAGE 1 Opvolging van het beleidsplan 2006-2011


- 27 / 63 -


Opvolging van het beleidsplan 2006-2011 (Elementen in volgorde van voorkomen)

1. Expertiseopbouw R&D

Verwerving van expertise bij het R&D dept. aansluitend bij de evolutie van het onderzoeksbeleid, om het beleid wetenschappelijk te onderbouwen (academisering van het dept. R&D): Genomen acties Interfacecel: - Continue benchmarking van de werking door positionering in netwerken als ASTP, Proton, TII, LES, ... Genomen acties cel Wetenschapscommunicatie: - Start van internationale analyse voor het project Wetenschapswinkel binnen het EU-project PERARES. - EU projectvoorstel ingediend in januari 2011: Supporting and coordinating actions on innovative methods in science education teacher training on inquiry based teaching methods on a large scale in Europe – 2010 TeacherLab - Collaborative Teacher Development Communities training science teachers to teach inquiry based on a large scale supported by serious games Call Identifier: FP7SCIENCE-IN-SOCIETY-2010-1. Genomen acties cel Onderzoekscoördinatie: - Start

en

verdere

uitbouw

van

twee

VUB-onderzoeksniches

binnen

het

interuniversitaire

Expertisecentrum O&O Monitoring (ECOOM), rond toponderzoekers en rond outputindicatoren voor onderzoek in de kunsten (jaarlijkse rapportering en opvolging via het ECOOM Jaarplan en Jaarverslag). - Wetenschappelijke

ouput

naar

aanleiding

van

ervaring

in

andere

VUB-niches

inzake

onderzoeksbeleid (in het bijzonder: disciplinegewijze onderzoeksevaluaties, 200826; Horizontale Onderzoeksacties, 201027).

2. Onderzoeksraad

De

uitbouw

van

een

aangepaste

onderzoeksstructuur

en

cultuur

in

het

kader

van

de

academiseringsopdracht van de VUB naar de EhB toe. Genomen acties: - Verderzetting van de werkzaamheden van het Bureau Onderzoek Associatie Brussel (BOAB) (jaarlijkse

rapportering

en

opvolging

van

het

academiseringsproces

via

de

OZR-

voortgangsrapporten) Gestaltegeving van de notie artistiek onderzoek naast wetenschappelijk onderzoek. Genomen acties: - ECOOM niche rond outputindicatoren voor onderzoek in de kunsten (jaarlijkse rapportering en opvolging via het ECOOM Jaarplan en Jaarverslag)

26 N. Rons, A. De Bruyn, J. Cornelis (2008), Research evaluation per discipline: a peer-review method and its outcomes, Research Evaluation, Volume 17, Number 1, March 2008, pp. 45-57. 27 N. Rons (2010), Interdisciplinary Research Collaborations: Evaluation of a Funding Program (Full paper), In: Proceedings of the Sixth International Conference on Webometrics, Informetrics and Scientometrics (WIS) & Eleventh COLLNET Meeting (CD-rom & online), Mysore, India, 19-22 October, 2010, pages 692-704.


- 28 / 63 -


‘Kwaliteit’ van de Raadsleden: uitwerking van minimale vereisten waaraan de onderzoekscurricula van de raadsleden moeten voldoen. Genomen acties: - De negentien leden van het Zelfstandig Academisch Personeel (ZAP) in de Onderzoeksraad worden aangeduid rekening houdend met een toetsing aan de ZAP-Opdrachtsmatrix als kwaliteitsvereiste (aanpassing OZR-reglement OZR 12.12.2007 - RvB 12.02.2008). Debat aangaande proximiteit van de facultaire navorsingscommissies en daaraan verbonden risico op favoritisme en afspraken, het arbeidsintensief proces van peer review voor vele projecten met kleine financiering, en responsabilizerening van lokale onderzoeksstructuren. Genomen acties: - Ontwerp van een formulegebaseerde basisfinanciering voor onderzoek binnen een vernieuwd financieringsmodel voor onderzoek (ontwerp en onderbouw: 2009-2010; academisch overleg en besluitvorming: eind 2010-2011) Verdere uitbouw van het kwaliteitszorgsysteem met beleidsinstrumenten voor remediëring naar de onderzoeksgroepen EN naar het centrale onderzoeksmanagement toe, met vrijwaring van de remediërende rol zonder te heftige sanctionering, en ter identificering (in gezamenlijk overleg tussen de onderzoeksgroepen en het centrale management) van flessenhalzen die de voortgang en ontplooiing van het onderzoek belemmeren. Genomen acties: - Voorbereiding van een vernieuwd systeem van systematische kwaliteitszorg verbonden aan een vernieuwd financieringsmodel voor onderzoek (ontwerp en onderbouw: 2009-2010; academisch overleg en besluitvorming: eind 2010-2011) Uitwerking van richtlijnen voor evaluatiecriteria per discipline, die binnen de universiteit (faculteiten, vakgroepen, …) kunnen gebruikt worden voor evaluaties met onderzoeksaspect, om een vergelijkbaarheid van de onderzoeksevaluatie op elk aggregatieniveau mogelijk te maken. Genomen acties: - Ontwerp, goedkeuring en uitbreiding van het luik onderzoek van de ZAP-Opdrachtsmatrix (goedkeuring luik onderzoek: OZR 07.02.2007 - RvB 01.07.2008; goedkeuring uitbreiding en actualisering luik onderzoek: OZR 30.06.2010). Ontwikkeling van monitoring tools om op basis van enkele (input en output) indicatoren te kunnen nagaan of beleidsbeslissingen hun doel bereiken, en bij te dragen tot de fundering van verschillende soorten evaluaties, tot het beantwoorden van beleidsvragen en tot het implementeren van structurele managementbeslissingen binnen de universiteit. Genomen acties: - Voorbereiding

van

een

performantieprofiel

per

vakgroep

verbonden

aan

een

vernieuwd

financieringsmodel voor onderzoek (ontwerp en onderbouw: 2009-2010; academisch overleg en besluitvorming: eind 2010-2011) - Systematische monitoring van indicatoren gebruikt in interuniversitaire allocatiemodellen (jaarlijkse actualisering)


- 29 / 63 -


Beloning van de creatie van efficiënte organisatiestructuren met een grotere schaal, om zodoende hun creatie te bespoedigen en te bevorderen. Genomen acties: - Incentives voor voldoende schaalgroote ingebouwd in het ontwerp van een formulegebaseerde basisfinanciering voor onderzoek binnen een vernieuwd financieringsmodel voor onderzoek (ontwerp en onderbouw: 2009-2010; academisch overleg en besluitvorming: eind 2010-2011) Verhoging van het GOA-budget (o.a. via de defiscaliseringsgelden, nadat de eerste dringende eenmalige injecties achter de rug zijn), om tegemoet te komen aan de stijgende nood aan middellange

termijnfinanciering

(vb.

GOA)

na

herstructurering

en

‘herschaling’

van

onderzoeksstructuren. Genomen acties: - Ontwerp van een versterkt zwaartepuntenbeleid binnen een vernieuwd financieringsmodel voor onderzoek (ontwerp en onderbouw: 2009-2010; academisch overleg en besluitvorming: eind 20102011) Acties

ter

bescherming

van

ideeën

en

werkwijzen

vervat

in

de

projectvoorstellen

beleidsvoorbereidend en beleidsondersteunend onderzoek naar de overheid toe. Genomen acties: - Sensibilisering van de betrokken onderzoeksgroepen, pro-actieve screening van ingediende proposals. Uitbreiding van de vaste kaders voor onderzoeksprofessoren. Genomen acties: - Bepleiting door de universiteiten van bijkomende overheidsmiddelen voor BOF-ZAP (jaarlijkse toekenning van een subsidie aan de bijzondere onderzoeksfondsen voor de aanstelling van bijkomende ZAP-mandaten sinds begrotingsjaar 2007) Uitbouw van een postdoc “middenkader” dat toelaat om een onderzoekscarrière uit te bouwen naast het reguliere ZAP, indien extra financiële ruimte hiervoor gecreëerd wordt. Genomen acties: - Het ontwerp voor een nieuw financieringsmodel onderzoek voorziet bij de zwaartepuntfinanciering dat de middelen dienen te worden besteed aan de aanstelling van minstens één postdoc, ter versterking van het "middenkader", waarvoor weinig alternatieve middelen bestaan. Systematische internationale verspreiding van vacatures voor senior vorsers ter bevordering van een internationaal ingebedde onderzoekscultuur en internationale onderzoekscarrières. Genomen acties: - R&D-nota "Internationale vacatures: Taal, documentatie-inhoud & verspreiding" ten behoeve van het Academisch Beleidscollege (mei 2006) - Opname van bepalingen aangaande verplichte internationale verspreiding van vacatures in het ontwerp door de personeelsdienst van een vernieuwd AP-reglement (2010). - Verhoogde beschikbaarheid van documenten en formulieren van OZR en DP in het Engels (OZRreglement: in voorbereiding). - Deelname aan de HR Strategy Group en het EU pilootproject EURAXESS Rights - institutional pilot group on the "human resources strategy for researchers incorporating the charter and the code" (HRS4R) (sinds 2010).


- 30 / 63 -


Systematischer beoordeling via internationale screening van kandidaturen van senior vorsers (o.m. ter vermijding van "inteelt" en om het wantrouwen dat interne kandidaten bevoordeligd worden weg te werken). Genomen acties: - Niet voorzien voor reguliere ZAP-leden in het huidige ontwerp door de personeelsdienst van een vernieuwd AP-reglement (2010). - Aanvragen voor Onderzoeksmandaten op ZAP-niveau worden sinds het begin van dit VUBprogramma (2000) toegekend op basis van internationale peer review. Behoud van de academische vrijheid, o.a. door aandacht voor individuele initiatieven en lange termijn-denken, als specifieke opdracht van de universiteiten die moet worden gevrijwaard, ook onder de sterke druk die de politieke wereld, overheden en industrie op de universiteiten uitoefenen om te komen tot korte termijn resultaten die resulteren in directe output en winst. Genomen acties: - Ontwerp

van

een

formulegebaseerde

basisfinanciering

voor

onderzoek

en

een

versterkt

zwaartepuntenbeleid binnen een vernieuwd financieringsmodel voor onderzoek (ontwerp en onderbouw: 2009-2010; academisch overleg en besluitvorming: eind 2010-2011). Uitbouw van een kader voor de verderzetting na Odysseus-toekenningen binnen de beschikbare financiële ruimte. Genomen acties: - Uitbreiding van het OZR-reglement met het oog op de instroom van Odysseus-mandaathouders in het kader voor onderzoeksprofessoren na afloop van hun Odysseus-mandaat (goedkeuring OZR 13.03.2009 - RvB 06.10.2009). Incentives voor mobiliteit en netwerking, en zo de mogelijkheden om externe vorsers aan te trekken. Genomen acties: - Incentives impliciet vervat (gezien de materie zich moeilijk leent tot algemeen toepasbare strikte regels) in het ontwerp van een formulegebaseerde basisfinanciering voor onderzoek binnen een vernieuwd financieringsmodel voor onderzoek (ontwerp en onderbouw: 2009-2010; academisch overleg en besluitvorming: eind 2010-2011). Onderzoek in het kader van het personeelsbeleid van de mogelijkheden tot invoer van een verplichting tot / recht op een sabbatical leave van 3 tot 12 maanden binnen een ZAP-carrière. Genomen acties: - Niet voorzien in het huidige ontwerp door de personeelsdienst van een vernieuwd AP-reglement (2010). - Naar aanleiding van de in het reglement aangaande de Onderzoeksmandaten op ZAP-niveau ingevoerde anciënniteitsvoorwaarde (RvB 06.10.2009), zullen voortaan meer mogelijkheden worden voorzien voor toekennigen van Sabbatical Leaves.


- 31 / 63 -


Onderzoek naar enige vorm van waardering van internationalisering en universitaire ontwikkelingssamenwerking in het academische dossier. Genomen acties: - Internationalisering:

Bonus

bij

het

bekomen

van

internationale

financiering

voor

onderzoeksprojecten en -mandaten, en daarnaast impliciete incentives, vervat in het ontwerp van een formulegebaseerde basisfinanciering voor onderzoek binnen een vernieuwd financieringsmodel voor onderzoek (ontwerp en onderbouw: 2009-2010; academisch overleg en besluitvorming: eind 2010-2011). - Universitaire ontwikkelingssamenwerking: Identificeerbaar in het academisch dossier aan de hand van

specifieke

projectcodes,

terwijl

de

materie

zich

moeilijk

leent

tot

meer

concrete

waarderingsregels in afwezigheid van mogelijkheden tot onderscheiding van prestaties op basis van kwaliteit. Ontwerp van een kader voor mobiliteit tussen kennisinstellingen en bedrijven dat onder andere de intellectuele eigendomsrechten duidelijk specificeert, om goede wetenschappelijke output beter over te dragen (b.v. "bilateral residentships", met enerzijds ZAP-AAP-BAP leden die in bedrijven helpen de binnengebrachte know how te integreren en anderzijds bedrijfsmedewerkers die actief deelnemen aan welbepaalde onderzoeksonderwerpen in universitaire onderzoeksgroepen). Genomen acties: - Kader werd grotendeels gecreëerd door de Baekeland maatregelen van de Vlaamse overheid (ook in Brussel staat een vergelijkbaar initiatief in de steigers) en de recente herziening van de onderzoeksmandaten. Opvolging van de implementatie is ‘ongoing’. Bijdragen in het creëren van een mobiliteitscultuur van bij de start van de onderzoekscarrière in alle onderzoeksdomeinen, kaderend in de prioriteiten voor de doctoraatsbegeleiding. Genomen acties: - Centrale coördinatie van de contractonderhandeling van gezamenlijke doctoraten. - Toekenning van een eenmalige bench fee (2000, 4000 of 5000 euro afhankelijk van de lokatie van de partnerinstelling) als een bijdrage in de extra kosten verbonden aan een gezamenlijk doctoraat (goedgekeurd OZR-reglement 12.02.2008). Verdere implementatie van aanbevelingen vervat in het ‘European Charter for Researchers and the

code

of

conduct

for

the

recruitment

of

researchers’,

in

de

mate

dat

de

nationale/regionale/communautaire regelgeving dit toelaat. Genomen acties: - VUB-participatie in de Institutional Human Resources Strategy Group: Directeur Personeel met als plaatsvervanger Coördinator Centrale Doctoraatsbegeleiding (sinds 2010) - Deelname aan het EU pilootproject EURAXESS Rights - institutional pilot group on the "human resources strategy for researchers incorporating the charter and the code" (HRS4R) (sinds 2010). Opbouw van managementcapaciteiten en financiële en administratieve managementondersteuning via de centrale administratie voor grote projecten (b.v. een EU-Network of Excellence). Genomen acties: - Vernieuwing van de EU-cel van het dept. R&D met twee nieuwe medewerkers en uitbreiding met een jurist gespecialiseerd in EU-materie.


- 32 / 63 -


Keuze voor een systeem van ‘doctorale begeleiding’ à la carte, met naast centraal georganiseerde begeleidingsinitiatieven een degelijk georganiseerde discipline-eigen opleiding. Genomen acties: - Oprichting van drie Doctoral Schools en een doctoraatsopleiding i.s.m. UGent. - Sinds 2008 de organisatie van meer dan 100 workshops en activiteiten specifiek voor doctorandi. Aandacht voor de valorisatie van doctoraatsdiploma's op de arbeidsmarkt. Genomen acties: - Co-organisatie van PhD Conference: From PhD to Job market i.s.m. UGent. - Implementatie van het Getuigschrift van de Doctoraatsopleiding waarmee de extra competenties en vaardigheden van de doctorandi in de verf gezet worden. - Recent op centraal VUB-niveau opgestart beleidsondersteunend project Career Centre, gericht op efficiënte organisatie van binnenlandse en internationale uitwisseling (stages, eerste werkervaring, on campus recruitment).

3. Interface naar de bedrijfswereld

Academische onderbouw van het Interface-gebeuren, zodat een pro-actief beleid kan gevoerd worden in het kader van de doelstellingen van de overheid (onder andere m.b.t. het behalen van de Lissabonnorm). Genomen acties: - Continue benchmarking van de werking door positionering in netwerken als ASTP, Proton, TII, LES, ... Benchmarking van het eigen interfacemanagement in nationale en internationale context, opdat verdere uitbouw van samenwerkingen en transfer van kennis en technologieën naar de maatschappij en de industrie kunnen worden geoptimaliseerd. Genomen acties: - Continue benchmarking van de werking door positionering in netwerken als ASTP, Proton, TII, LES, ... Verder onderzoek naar de evolutie van outputindicatoren zoals die nu voor het Strategisch basisonderzoek- IOF kanaal worden gehanteerd, met een grondige analyse van de VUB-data, de UABdata en de beschikbare gegevens in Vlaanderen, evenals een analyse van de relevantie van sommige parameters als meetinstrument van innovatiepotentieel. Genomen acties: - Analyses uitgevoerd tbv de evaluatie van de lopende IOF-gefinancierde groepen. Analyse moet aanzet geven tot evaluatie van de nood aan bijsturing van het IOF. Verdere uitwerking en praktische implementatie van een gezamenlijk valorisatiebeleid op associatieniveau na de uitbouw van beleid en reglementering hieromtrent door de Vlaamse overheid, inclusief afspraken met betrekking tot de transfer van kennis en technologieën in het Brussels Gewest. Genomen acties: - Uitwerking in het EWI beleidsplan IOF en Interfacewerking; praktisch vormgegeven in het programma ‘Building capacities’.


- 33 / 63 -


Verdere uitbouw van het Business Development luik in de TT-Interface Genomen acties: - Aanwerving senior (deeltijds) en junior (voltijds) business developer met relevante bedrijfservaring/ opleiding. Verdere uitbouw van een netwerk rond onderzoek en innovatie in het Brussels Gewest Genomen acties: - Aansluiting bij bestaande netwerken en actieve opvolging hiervan; coördinatie met ICAB. Verdere integratie van het Crosstalks netwerk in het VUB-beleid rond sponsoring Genomen acties: - Nog op te nemen.

4. Academisering en institutionele samenwerkingen

Verdere concrete implementatie van de samenwerking met de EhB, met bijzondere aandacht voor de uitwerking van het doctoraat in de kunsten en de academisering van het Hoger Kunstonderwijs. Genomen acties: - Inrichting van een doctoraat in de Kunsten (verdediging eerste doctoraat in de Kunsten: 30.11.2007) Zo inhoudelijk mogelijke uitwerking van structurele samenwerkingen buiten de grenzen van de associatie

op

projectbasis,

liefst

met

ondersteuning

via

institutionele

academiseringsovereenkomsten (b.v. met KMS, ULB, federale instellingen voor wetenschappelijk onderzoek, o.a. in zake doctoreren). Genomen acties: - Erkenning door de Onderzoeksraad van Alliantieonderzoeksgroepen VUB-UGent (OZR 17.09.2008, RvB 28.10.2008) - Gezamenlijke doctoraten (expliciete opname in het centrale doctoraatsreglement: 27.01.2009)

5. Wetenschapscommunicatie

Verder actief werken aan de Europese dimensie van de cel Wetenschapscommunicatie Genomen acties: - 2009: Het EU-project PERARES (Public Engagement with Research and Research Engagement with Society) werd goedgekeurd. Dit project wordt gecoördineerd door Rijksuniversiteit Groningen. De Cel Wetenschapscommunicatie heeft, via de Wetenschapswinkel, een belangrijke plaats binnen dit project, ten eerste als werkpakket-leider en ten tweede als partner in alle andere werkpakketten. PERARES is een 4-jarig project met 26 partners uit 17 landen. In totaal werd een subsidie van 2,7 miljoen euro toegekend. Het project loopt van 2010 tot mei 2014.


- 34 / 63 -


Verdere

academische

onderbouwing

van

de

activiteiten

van

de

cel

Wetenschapscommunicatie en evaluatie op een wetenschappelijke basis van de gerealiseerde projecten. Genomen acties: - Licentiaatsverhandeling VUB (2004) Caroline Wouters - Stimuli en belemmeringen in het gebruik van computertoepassingen, zoals case Stimulus chemie door leerkrachten chemie, een exploratief onderzoek. Bij de ontwikkeling van de nieuwe modules werd rekening gehoyuden met de bevindingen van deze thesis; - Prospective Research for Brussels (2006-2008): Ariane Carlier werkte tijdens haar doctoraat aan de evaluatie van 1 van de ICT-jongerenprojecten, met name Virtueel Museum. Het doctoraat werd na 2 jaar stopgezet, een wetenschappelijk rapport werd ter afsluiting van dit project in 2008 overhandigd. Virtueel Museum werd verbouwd aan de hand van suggesties in het rapport. - TETRA Projectvoorstel (2009) - VIMAP: VIrtualisatie voor Mobiele APplicaties - Vraag ingediend bij Wetenschapswinkel op 27/01/2009 met betrekking tot evaluatie Stimulus. Artikels: - Kennisdagen Communicatie (2004) - Stimulus: Computergames voor wetenschappen. Een nieuwe manier om jongeren warm te maken voor wetenschappen - Prof. dr. Jean-Pierre de Greve, Wim Van Broeck en Caroline Wouters, Afdeling Wetenschapscommunicatie, Vrije Universiteit Brussel. - Wim Van Broeck (2005) Delta – tijdschrift van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) - Leraars leren communiceren over wetenschappen, de rol van wetenschapscommunicatoren. - Wim Van Broeck (2006) - PERSOON EN GEMEENSCHAP Virtueel Museum. Een multimediaal project in het SO, jg 55, nr 3, p. 129-145. - Ils De Bal (2007): Allocation Model for Science Shops. Conference Paper, Living Knowledge Conference Paris, 30/08/2007-01/09/2007. - Sofie Van den Bossche (2007): Structural embedding of Science Shops in a governmental science communication policy. Conference Paper, Living Knowledge Conference Paris, 30/08/200701/09/2007. - Stefanie Goovaerts (2007): Online database; The daily working tool for the Science Shops Network in Belgium. Conference Paper, Living Knowledge Conference Paris, 30/08/2007-01/09/2007. - Wim

Van

Broeck

(2007)

-

PERSOON

EN

GEMEENSCHAP

Een

interactief

computerspel

“wetenschappen” (SO): Stimulus©, jg 56, nr 5, p. 129-145. - Wim

Van

Broeck

en

Jan

Cornellis

(2007)

-

Science

Connection

-

Paradigma's

in

wetenschapscommunicatie, 19 december, p30-32. - Ils De Bal (2008): Improving the interaction between the scientific world and the society through a Science Shop (Network). Conference Paper, PCST-10 Conference Malmö, 25/06/2008-27/06/2008. - Ils De Bal (2009): Science Shop Outcomes; Success and Failures. Poster/Conference Paper, Living Knowledge Conference Belfast, 27/08/2009-29/08/2009.


- 35 / 63 -


Verwerving van langdurige financiële ondersteuning voor de cel Wetenschapscommunicatie vanwege de overheid. Genomen acties: - Er werd eind 2007 en in 2008 rechtstreeks onderhandeld met de Vlaamse overheid (Kabinet van Minister

van

Wetenschap

en

Innovatie)

om

hen

te

overtuigen

van

het

belang

van

wetenschapscommunicatie. Deze onderhandelingen resulteerde in een structurele overeenkomst op associatieniveau: “Kaderovereenkomst 2008-2011 betreffende de ondersteuning van de activiteiten van

de

expertisecellen

wetenschapscommunicatie

binnen

de

associaties

van

de

Vlaamse

Gemeenschap in het kader van het actieplan Wetenschapscommunicatie”.

6. Coördinatie van het onderzoeks- en onderwijsbeleid

Coördinatie van het onderzoeks- en onderwijsbeleid Genomen acties: - Toekenningen en incentives op vakgroepniveau in het ontwerp van een formulegebaseerde basisfinanciering voor onderzoek binnen een vernieuwd financieringsmodel voor onderzoek (ontwerp en onderbouw: 2009-2010; academisch overleg en besluitvorming: eind 2010-2011) - Basering van de verdeling van de universitaire basisfinanciering over de faculteiten op onderwijs EN onderzoeksparameters (ontworpen in 2008)

7. Diversiteit

Bespreking van onderzoeksgerelateerde diversiteitsaangelegenheden. Genomen acties: - Verhoging van de maximale termijn na PhD met 1 jaar per kind voor vrouwelijke kandidaten voor een Onderzoeksmandaat op ZAP-niveau, tot een maximale vermeerdering met 3 jaren (goedkeuring OZR 13.03.2009 - RvB 06.10.2009) - Invoer van een voorwaarde inzake genderevenwicht in de samenstelling van de Onderzoeksraad (aanpassing OZR-reglement OZR 12.12.2007 - RvB 12.02.2008)

8. Centrale onderzoeksdatabank

Implementatie van de centrale onderzoeksdatabank op associatieniveau en integratie binnen de VUB-eigen en externe databeheerspakketten Genomen acties: - R&D-Net toegang voor EhB-vorsers en toevoeging van publicatecategorieën voor onderzoek in de kunsten (ontwikkeld in 2006). - Prospectie van mogelijkheden tot importering van publicaties uit de Web of Science: lopend project opgenomen in het ASP van de Universiteitsbibliotheek en van R&D (technische analyse uitgevoerd). - Advies van de Onderzoeksraad aan de Universiteitsbibliotheek aangaande de implementatie van een Institutional Repository (adviezen OZR 14.05.2008 & 01.10.2008).


- 36 / 63 -


9. UZBrussel

Op te richten beleidsorgaan binnen het ziekenhuis, verantwoordelijk voor het uitwerken van een ‘ziekenhuiseigen’

onderzoeksbeleid

onderzoeksadministratie

en

verantwoordelijk

aanstelling voor

binnen

het

informatieverstrekking,

ziekenhuis

van

dienstverlenging

een en

ondersteuning van het onderzoek. Genomen acties: - Oprichting in 2007 van de UZBrussel Onderzoeksraad (UZOR), in haar werkzaamheden gesteund door de UZBrussel Cel Onderzoeksmanagement (UZCOM) - Structuurwijziging in voorbereiding: uitbouw van een geïntegreerde beleids- en bestuursorganisatie op UMC-niveau, met koppeling van beleidsorganen van UZBrussel en VUB Faculteit Geneeskunde en Farmacie.

10. Academisering van het Onderzoeksmanagement

Academisering van het Onderzoeksmanagement (Cel Onderzoekscoördinatie) 1: output gegenereerd in het kader van ervaring of studies aangaande het onderzoeksbeleid van de universiteit of in Vlaamse interuniversitaire context (neemt naargelang het onderwerp een verschillende vorm aan, gaande van beknopte overzichten tot uitgebreide beleidsnota's en rapporten). Genomen acties: "Evaluatie HOA-programma 2009", Vrije Universiteit Brussel, Report for the Board of the VUB Research Council 20 January 2010, Brussels, 17 p. and Synthesis Report for the VUB Research Council 3 February 2010, Brussels, 7 p., Brussels, in Dutch "Doctoreren aan Vlaamse universiteiten 1991-2002", Kristien Vercoutere, Nadine Rons, Eric Spruyt, Ann Verlinden, In: Kennis in wording. Het Vlaamse onderzoeks- en innovatiepotentieel, Ronan Van Rossem, Karen Vandevelde, Hannelore De Grande (Eds.), ECOOM Expertisecentrum Onderzoek & Ontwikkelingsmonitoring, 2009, pages 37-50, in Dutch (ISBN-ISSN: 9789490112004) E. Spruyt, N. Rons (2008), Belonend Onderzoek Financieren. De BOF-sleutel, een staaltje sleutelkunde, Delta, Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, Nr. 18, June 2008, pages 25-32, in Dutch. N. Rons, K. Vandevelde (2007), The Unbearable Lightness of Ranking, Delta, Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, Nr. 15, September 2007, pages 30-34, in Dutch. "ZAP-Opdrachtsmatrix — Luik Onderzoek", Vrije Universiteit Brussel, VUB Research Council 7 February 2007, Brussels, 20 p., in Dutch "Doctoreren aan Vlaamse universiteiten (1991-2002) — Synthesenota en aanbevelingen", Ann Verlinden, Nadine Rons, Kristien Vercoutere, Eric Spruyt, m.m.v. E. Monard, R. Bouillon, J. Houben, M.C. Van de Velde, H. Pyck, M. Gijsemans, A. De Backer, Studiereeks 15, Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid (VRWB), June 2006, 63 pp., in Dutch "Naar een vollediger en flexibeler systeem van kwaliteitszorg", Nadine Rons, dept. R&D, 30 januari 2006, 16 p., in Dutch (annex 3 to the "Beleidsplan Onderzoeksraad 2006-2011 — Sector Onderzoek & Ontwikkeling", Vrije Universiteit Brussel, VUB Research Council 22 February 2006, VUB Board of Directors 14 March 2006, Brussels, 32 p., in Dutch)


- 37 / 63 -


Academisering van het Onderzoeksmanagement (Cel Onderzoekscoördinatie) 2: output

van

onderzoek

aanfgaande

onderzoeksevaluatie,

onderzoeksindicatoren

en

onderzoeksbeleid in het algemeen (wordt gericht op wetenschappelijke tijdschriften en conferenties). Genomen acties: N. Rons (2010), Interdisciplinary Research Collaborations: Evaluation of a Funding Program (Full paper), In: Proceedings of the Sixth International Conference on Webometrics, Informetrics and Scientometrics (WIS) & Eleventh COLLNET Meeting (CD-rom & online), Mysore, India, 19-22 October, 2010, pages 692-704. N. Rons (2010), Output and citation impact of interdisciplinary networks: Experiences from a dedicated funding program (Poster abstract), In: Book of Abstracts, 11th International Conference on Science and Technology Indicators "Creating Value for Users", Leiden, The Netherlands, 9-11 September 2010, pages 227-228. N. Rons & A. De Bruyn (2010), Quality related publication categories in social sciences and humanities, based on a university's peer review assessments (Poster abstract), In: Book of Abstracts, 11th International Conference on Science and Technology Indicators "Creating Value for Users", Leiden, The Netherlands, 9-11 September 2010, pages 229-230. W. Ysebaert, “Naar een definiëring en meting van het onderzoek in de ‘Kunsten’ in Vlaanderen? Enkele voorlopige reflecties”, ECOOM-meeting, 26th May 2009. W. Ysebaert, “How to measure and qualify research output in the Arts in Flanders? Reflections, problems, challenges.” Advances in R&D Monitoring, 27th November 2009, Leuven; cf. http://www.ecoom.be/fileadmin/user_upload/events/11_W_Ysebaert.pdf N. Rons, L. Amez (2009), Impact vitality: an indicator based on citing publications in search of excellent scientists, Research Evaluation, Volume 18, Number 3, September 2009, pp. 233-241. (ISBN-ISSN: 0958-2029) N. Rons, A. De Bruyn, J. Cornelis (2008), Research evaluation per discipline: a peer-review method and its outcomes, Research Evaluation, Volume 17, Number 1, March 2008, pp. 45-57. (ISBN-ISSN: 0958-2029) R. Rousseau, N. Rons (2008), Another h-type index for institutional evaluation, Current Science, Volume 95, Number 9, 10 November 2008, pp. 1103 (Correspondence). (ISBN-ISSN: 0011-3891) N. Rons & L. Amez (2008), Impact Vitality - A Measure for Excellent Scientists (Presentation abstract), In: Book of Abstracts, 10th International Conference on Science and Technology Indicators, Vienna, Austria, 17-20 September 2008, pages 211-213. L. Amez & N. Rons (2008), Composing a Publication List for Individual Researcher Assessment by Merging Information from Different Sources (Poster abstract), In: Book of Abstracts, 10th International Conference on Science and Technology Indicators, Vienna, Austria, 17-20 September 2008, pages 435-437. (ISBN-ISSN: 978-3-200-01310-0) N. Rons & A. De Bruyn (2007), Quantitative CV-based indicators for research quality, validated by peer review (Poster paper), In: Proceedings of ISSI 2007, 11th International Conference of the International Society for Scientometrics and Informetrics, CSIC, Madrid, Spain, 25-27 June 2007, pages 930-931. N. Rons & E. Spruyt (2006), Reliability and Comparability of Peer Review Results, 14 p. (Full paper), In: Conference papers, New Frontiers in Evaluation, Vienna, Austria, 24-25 April 2006, http://www.fteval.at/papers06/index.htm Zichtbaar maken van output van personeelsleden van de centrale administratie op de VUBwebsite. Genomen acties: - Terwijl reeds werd gezorgd voor een vademecumbladzijde voor leden van bv. ONDC, kan de zichtbaarheid hiervan nog worden verbeterd (deze vademecumbladzijden zijn momenteel niet vindbaar via een zoekactie op naam van de onderzoeker, hebben geen titel (geen naamvermelding), en geen opname van in de databank ingevulde "expertise").


- 38 / 63 -


BIJLAGE 2 KRACHTLIJNEN VAN HET ONDERZOEKSBELEID Insteek ten behoeve van het Algemeen Strategische Plan Versie 05.03.2009 c


- 39 / 63 -


Vrije Universiteit Brussel

KRACHTLIJNEN VAN HET ONDERZOEKSBELEID

Pleinlaan 2 1050 Brussel

Insteek ten behoeve van het Algemeen Strategische Plan

Rectoraat R&D DEPARTEMENT

Versie 05.03.2009 c

Tel. : +32 (0)2 629 21 08 Fax : +32 (0)2 629 36 40

I. NAAR EEN VOLLEDIGER SYSTEEM VAN KWALITEITSMANAGEMENT

II. NAAR EEN OPVOLGSYSTEEM VOOR KWALITEITSEVALUATIE

III. BEOOGDE ONDERZOEKSSTRUCTUREN

IV. FOCUS OP SAMENWERKING

V. FOCUS OP INTERNATIONALISERING

VI. FOCUS OP EEN ONDERZOEKSGERICHT PERSONEELSBELEID

VII. PROFESSIONELE ADMINISTRATIEVE ONDERSTEUNING

VIII. DOCTORAATSBEGELEIDING EN DOCTORAL SCHOOLS (in samenwerking met Dienst Onderwijszaken en in het kader van de Alliantie) VIII. bis DE ONDERZOEKSBEGROTING IX. WETENSCHAPSCOMMUNICATIE IX.1. Verstevigen onderwijs- en industrienetwerk IX.2. Image-building via Ad hoc projecten en Events IX.3. Positionering VUB mede door valoriseren maatschappelijke dienstverlening IX.4. Bestendigen en uitbreiden van internationale netwerken IX.5. Aanreiken en beheren van tools ter bevordering van wetenschapscommunicatie X. INDUSTRIEEL BELEID EN VALORISATIE VAN KENNIS X.1. Zwaartepuntvorming voor toegepast onderzoek en valorisatie X.2 Verstevigen van industriële samenwerkingen X.3 Uitbouw van een valorisatiebeleid aan de EhB X.4 Uitbreiding van het universiteits-industrie netwerk


- 40 / 63 -


I. NAAR EEN RUIMER GECOÖRDINEERD SYSTEEM VAN KWALITEITSMANAGEMENT Er zal een voorstel worden uitgewerkt voor een nieuw, op prestatiecriteria gebaseerd allocatiemodel

voor

onderzoeksmiddelen,

voor

een

belangrijk

deel

gericht

op

programmafinanciering en op de ondersteuning van centrale beleidsopties van de universiteit. Aandacht zal gaan naar verschillende aspecten die van belang zijn voor de bevordering van de kwaliteit in het onderzoek, zoals speerpuntvorming, schaalgrootte, internationalisering en een efficiente inzet van middelen. Het nieuwe model zal tevens tegemoetkomen aan in het verleden vastgestelde probleempunten inzake werklast van administratie, commissies en referees, in verhouding tot de toegekende middelen. Aan hoge onderzoeksprestaties dient ook systematisch de gepaste zichtbaarheid te worden gegeven via een waaier van kanalen (waaronder de universitaire website en onderwijsprogramma's), ter ondersteuning van de reputatie van de universiteit en de daaruit volgende wervende kracht, zowel naar studenten als naar vorsers toe. II. NAAR EEN OPVOLGSYSTEEM VOOR KWALITEITSEVALUATIE Voortbouwend op het nieuwe allocatiemodel voor onderzoeksmiddelen, zal worden gewerkt aan een voorstel van nieuw onderzoeksevaluatiesysteem, ter opvolging van de aflopende cyclus van disciplinegewijze

onderzoeksevaluaties.

In

het

kader

van

het

nieuwe

allocatiemodel

voor

onderzoeksmiddelen zal op systematische en regelmatige basis concrete beleidsinformatie worden gegenereerd. Als monitorinstrument kan dit mee de basis vormen voor een minder arbeidsintensieve methode voor de systematische kwaliteitszorg van het onderzoek en van instrumenten voor het onderzoeksbeleid. Daarnaast kan de Onderzoeksraad nog steeds, maar dan meer gericht op punctuele noden, een grondige disciplinegewijze onderzoeksevaluatie inzetten volgens het actuele, goed functionerende model. III. BEOOGDE ONDERZOEKSSTRUCTUREN Het onderzoek dient ingebed te zijn in vaste structuren waarvan de schaalgrootte toereikend is om lokaal een performant beleid te kunnen uitbouwen inzake personeel (koppeling van noden en belangen inzake onderwijs en onderzoek, planning van opvolgingen), netwerkvorming en mobiliteit (onthaal van buitenlandse vorsers, bezoeken aan buitenlandse teams, Sabbatical Leaves), begeleiding van junior vorsers, externe fondsenwerving, logistieke en technische ondersteuning. Grotere structuren moeten ook de kwetsbaarheid beperken ten aanzien van een onvoorzien vertrek. Naar de onderzoekers toe moeten deze structuren tegelijk een gecoördineerd, strategisch gefocust en interactief kader voor de onderzoeksactiviteiten bieden, én de nodige ruimte voor individuele creativiteit en offensieve initiatieven. IV. FOCUS OP SAMENWERKING Bijzondere aandacht zal gaan naar verschillende samenwerkingsvormen, zowel binnen de instelling (interfacultair)

als

interuniversitair.

Er

zal

worden

gefocust

op

samenwerkingen

van

programmatorische aard met een lange termijnperspectief, eerder dan in het kader van punctuele onderzoeksprojecten (bijvoorbeeld gericht op een optimaal gebruik van zware apparatuur en kennisinfrastructuur).


- 41 / 63 -


V. FOCUS OP INTERNATIONALISERING Er zal in het bijzonder worden gefocust op maatregelen ter ondersteuning van een internationale onderzoekscultuur en het bevorderen van internationale onderzoekscarrières. Essentiele elementen hierbij zijn stimulering en facilitering van internationale mobiliteit (het internationaal aantrekken en uitsturen van vorsers op zowel junior- als seniorniveau, Sabattical Leaves), systematische internationale

publicatie

van

onderzoeksresultaten

en

systematische

internationale

vacantverklaringen. Als basisvereiste om vorsers op een internationaal forum te kunnen aantrekken, dienen verder documenten, formulieren en dienstverlening beschikbaar te zijn in het Engels, aangaande alle aangelegenheden waarmee vorsers worden geconfronteerd. In het kader van selectieprocedures die keuzes inzake internationale samenwerking inhouden, zal de Onderzoeksraad toezien op het niveau van de samenwerking, met focus op affiliaties met sterke partnergroepen en partnerlanden. VI. FOCUS OP EEN ONDERZOEKSGERICHT PERSONEELSBELEID Als richtlijn voor een uniforme beschouwing van onderzoeksprestaties in ZAP-evaluaties, zal het onderzoeksluik in de ZAP-opdrachtsmatrix verder worden uitgediept, enerzijds naar de specificiteit van meer disciplines toe en anderzijds naar valorisatie van het onderzoek, zowel op industrieel als op maatschappelijk vlak. Vanuit

de

onderzoekssector

zal

ook

worden

toegezien

op

een

systematisch

universiteitsoverschrijdende samenstelling van jury's voor ZAP-aanstellingen als cruciaal bepalende factor voor de toekomst. Het beleid inzake Onderzoeksprofessoren zal, naast de extern gefinancierde mandaten, sterker worden gericht op internationale werving, gekoppeld aan beleidsopties inzake speerpuntvorming en schaalgrootte. VII. PROFESSIONELE ADMINISTRATIEVE ONDERSTEUNING Bijzondere aandacht zal gaan naar REDNET, dat met de nieuwe allocatiemodellen (op Vlaams niveau, binnen de universiteit en binnen de onderzoekssector) nog meer dan in het verleden een centrale rol zal spelen als basisinstrument voor het universitaire beleid. Gekoppeld aan deze rol van centrale pijler moet

worden

voorzien

in

de

noodzakelijke

bijkomende

ondersteuning

om

een

goede

kwaliteitsbewaking van de basisgegevens en van de interne en externe informatietoeleveringen te kunnen verzorgen. Daarnaast zal ook extra aandacht gaan naar de gebruiksvriendelijkheid, zonder afbreuk te doen aan de interne en externe verplichtingen. Aandacht zal blijven gaan naar de academisering van de dienstverlening, gebaseerd op voor de VUB verrichte Benchmarking studies en beleidsstudies. VIII. DOCTORAATSBEGELEIDING EN DOCTORAL SCHOOLS (in samenwerking met Dienst Onderwijszaken en in het kader van de Alliantie) Naast de centraal georganiseerde begeleidingsinitiatieven, is een degelijk georganiseerde disciplineeigen opleiding van de doctorandi noodzakelijk, in het bijzonder georganiseerd in het kader van de Doctoral Schools. De grootte van de vakgroep, de internationale inbedding in onderzoeksnetwerken, … zijn hierbij belangrijke factoren. Ook de deelname aan doctorale scholen op interuniversitaire transnationale basis kan een bijzondere bijdrage bieden. De nodige aandacht zal verder gaan naar de valorisatie van doctoraatsdiploma's op de arbeidsmarkt.


- 42 / 63 -


VIII BIS. DE ONDERZOEKSBEGROTING Afdeling I :

Door de VUB wordt in 2009 ong. 1.735.000 Euro begroot ten behoeve van de academische sector ‘onderzoek’ (exclusief de middelen voorzien voor de onderzoeksadministratie R&D departement). Dit begrotingsbedrag is samengesteld uit : 12 % verplichte bijdrage uit eigen middelen in het BOF (bedrag bevroren op niveau begroting 2006 + index) = 1.418.795 Euro (raming) navorsingskredieten (partim begroting ‘kredieten aan navorsers’- overige deel via afd. 4.1.) = 313.340 Euro Daarnaast ontvangt de VUB binnen afdeling 1 ong. 1.385.000 Euro defiscaliseringsmiddelen die op voorstel van de onderzoeksraad worden verdeeld. Vanuit het BOF (afd. 4.1. – zie hieronder) worden jaarlijks overhevelingen voorzien, in overeenstemming met het besluit : max. 2 % overdracht van BOF (afd. 4.1) naar afd. 1 voor de vergoeding van kosten (werking en personeel), rechtstreeks verbonden aan het beheer van de BOFonderzoeksprojecten. o 2% in 2009 : 230.000 Euro o in de praktijk wordt dit bedrag toegevoegd aan de OWR begroting max. 21,2 % overdracht van BOF (afd. 4.1) naar afd. 1 voor de financiering van ZAP onderzoeksmandaten o 21,2 % in 2009 : 2.432.472 Euro

In de Krachtlijnen voor Onderzoek wordt een nieuw, op prestatiecriteria gebaseerd, allocatiemodel voor de onderzoeksmiddelen aangekondigd. Binnen dit model zullen ‘stimuli’ voor uitstroom van doctoraten opgenomen worden, waardoor het bestaande systeem van kredieten aan navorsers kan verdwijnen. Dit zou de schrappen van de hierboven vermelde begrotingspost ‘navorsingskredieten’ tbv. 313.340 Euro kunnen betekenen. De maatregel kan ingaan vanaf 2011. Teneinde de universiteit te laten beschikken over extra middelen voor beleidsondersteunend onderzoek kan – in overleg met de onderwijssector – beslist worden om in de toekomst de 2 % overdracht van BOF naar afd. 1 voor te behouden voor beleidsondersteunende acties.

Afdeling 4

Afdeling 4.1. – Bijzonder Universitair Onderzoeksfonds (BOF) De toekenning gebeurt conform het Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de financiering van de Bijzondere Onderzoeksfondsen aan de universiteiten in de Vlaamse Gemeenschap (en de wijzigingen hieraan). De verdeling van de overheidsbijdrage onder de Vlaamse universiteiten gebeurt op basis van een verdeelsleutel die als volgt wordt berekend (voorbeeld berekeningswijze 2009) : 1. Onderdeel A : 67 % gA1 (25 %) : parameter ‘studenten’ – procentueel aandeel van het aantal BA en initiele MAdiploma’s. gA2 (35 %) : parameter ‘doctoraten’ – procentueel aandeel van het aantal Vlaamse doctoraatsdiploma’s (gewogen en brutoaantal – tijdsvenster 4 jaar)


- 43 / 63 -


gA3 (4,2 %) : parameter ‘werkingsuitkeringen’ en ‘wetenschappelijk personeelsbestand’ – procentueel aandeel van de werkingsuitkeringen en procentueel aandeel van het wetenschappelijk personeelsbestand van de Vlaamse universiteiten. gA4 (2,8 %) : parameter ‘mobiliteit en diversiteit’ – procentueel aandeel in het aantal eerste aanstellingen in een graag van het ZAP van a) personen die gepromoveerd zijn tot doctor aan een andere universiteit dan de aanstellende, b) personen die aan de aanstellende universiteit zijn gepromoveerd tot doctor maar gedurende de laatste 5 jaar minstens 3 jaar niet zijn verbonden aan de aanstellende universiteit, c) personen van het vrouwelijke geslacht. 2. Onderdeel B : 33 % gB1 (16,5 %) : parameter ‘publicaties’ – procentueel aandeel van het aantal publicaties en proceedings (SCIE of SSCI) met tijdsvenster 10 jaar. gB2 (16,5 %) : parameter ‘citaties’ – procentueel aandeel van het aantal citaties (SCIE of SSCI) met tijdsvenster 10 jaar. Het BOF-aandeel van de VUB binnen Vlaanderen evolueert als volgt : 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

: : : : : : : : :

11,55 11,43 11,33 11,54 11,67 11,59 11,49 11,47 11,21

% % % % % % % % % (voorlopige raming)

De grafiek in bijlage 1 geeft een beeld van de evolutie van het VUB aandeel in de verschillende parameters. Het aandeel van de VUB daalt nagenoeg overal. In bijzonder is onze daling toe te schrijven aan de afname van het ‘studenten marktaandeel’ (parameter ‘studenten’) van de VUB in Vlaanderen de inhaalbeweging inzake onderzoeksoutput van de Ugent de minder snelle groei van de onderzoeksoutput (publicaties en citaties) van de VUB in vergelijking met de andere Vlaamse universiteiten de stagnatie van het onderzoekskader van de VUB ten overstaan van de groei van het onderzoekskader van de andere Vlaamse universiteiten. De evolutie van het aantal publicaties (SCIE) van de Vlaamse universiteiten wordt weergegeven in bijlage 2. Wil de universiteit haar onderzoeksmiddelen bestendigen of verhogen, zullen initiatieven moeten genomen worden om de groei/evolutie van de hierboven geschetste parameters te verhogen. Afdeling 4.2. – andere onderzoeksfondsen Onder begrotingsafdeling 4.2. worden de inkomsten ondergebracht, verworven via externe onderzoeksprojecten. De afdeling bevat zowel de onderzoeksinkomsten via Federale en Vlaamse overheidsfinanciering (vb. FWO, IWT, IUAP) als de inkomsten via internationale organismen en privé-instanties (inclusief dienstbetoon). De inkomsten zijn het gevolg van individuele initiatieven van ZAP-leden van de universiteit.


- 44 / 63 -


IX. WETENSCHAPSCOMMUNICATIE De cel Wetenschapscommunicatie zal de komende jaren zich focussen op volgende terreinen: - Bestendigen en uitbreiden van een scholennetwerk en een industrienetwerk in het kader van jongerenprojecten. - Uitwerken en coördineren van projecten en events ter bevordering van het imago van de VUB - Valoriseren maatschappelijke dienstverlening. - Bestendigen en uitbreiden van internationale projecten. - Aanreiken en beheren van tools ter bevordering van wetenschapscommunicatie. IX.1. Verstevigen onderwijs- en industrienetwerk Sinds 2008 is er een volledige Wetenschap- en Technieklijn van projecten gericht op jongeren tussen 5 en 18 jaar gerealiseerd. De Wetenschap- en Technieklijn heeft een duidelijk kwaliteitslabel, herkenbaar voor het onderwijsveld en industrie. In de komende jaren zal het bestaande scholennetwerk verstevigd en uitgebreid worden. Daarnaast zal er gefocust worden op het bestendigen van bestaande contacten met de industrie en gezocht worden naar nieuwe kanalen, startend vanuit de eigen regio Brussel. De uitdaging zal er uit bestaan om in een nieuw kader een afstemming te zoeken tussen de verschillende spanningsvelden van onderwijs en industrie, toegespitst op de Wetenschap- en Technieklijn. IX.2. Image-building via Ad hoc projecten en Events Ad hoc projecten en events zijn enerzijds projecten die dienen uitgevoerd te worden zoals opgelegd door de Vlaamse Regering, anderzijds zijn het projecten gericht naar een divers publiek. De komende jaren zal de nadruk gelegd worden op events als ondersteuning van bestaande projecten waarin het “merk” VUB duidelijk naar voor wordt geschoven. Ook de Ad hoc projecten zullen zo veel mogelijk lokaal georganiseerd worden. Dit laat de doelgroep toe rechtstreeks kennis te maken met de VUB, en draagt bij tot de zichtbaarheid en het imago van de VUB in het Brussels Hoofdstedelijk gewest, de Brusselse regio, en daarbuiten. IX.3. Positionering VUB mede door valoriseren maatschappelijke dienstverlening De Wetenschapswinkel28 zal de komende jaren zich focussen op het valorisatieverhaal dat bestaat uit voornamelijk het bestendigen en het valideren van de onderzoeksrapporten. Daarnaast zal zij verder werken aan de discipline-diversifiëring van wetenschappelijke ondersteuning. Daarnaast zullen onderzoekers blijvend gemotiveerd worden om deel te nemen in het project Ikhebeenvraag.be waardoor de VUB nog beter op de kaart wordt gezet bij het brede publiek in Vlaanderen en Brussel. IX.4. Bestendigen en uitbreiden van internationale netwerken De cel is momenteel al intensief betrokken in Internationale en Europese projecten maar zal dit in de toekomst nog versterken. Zij zal hiervoor eveneens haar communicatiemiddelen consequent beschikbaar maken in het Engels. IX.5. Aanreiken en beheren van tools ter bevordering van wetenschapscommunicatie Sinds 2000 organiseert de cel Wetenschapscommunicatie jaarlijks communicatietrainingen gericht naar onderzoekers en doctorandi. Het doel van die communicatietrainingen is om onderzoekers beter te leren omgaan met de verschillende media en zich te trainen op het vertalen van hun onderzoek naar het brede publiek. Dit verhoogt niet alleen de kwaliteit, maar ook de kwantiteit wat VUB-media-exposure betreft.

28

De Wetenschapswinkel is een interface voor non-profitorganisaties


- 45 / 63 -


De

cel

Wetenschapscommunicatie

organiseert

op

structurele

basis

een

platform

waar

de

verschillende geledingen van de VUB zich kunnen vinden zodat er onderling kan afgestemd worden en synergieën kunnen ontstaan op gebied van wetenschapscommunicatie. In de toekomst zal er nog meer gewerkt worden aan het samenspel tussen de diensten Interne en Externe communicatie,

Studentenbeleid,

de

verschillende

faculteiten

en

de

cel

Wetenschapscommunicatie. X. INDUSTRIEEL BELEID EN VALORISATIE VAN KENNIS De Technology Transfer Interface (TTI) heeft als missie alle vormen van valorisatie van onderzoek te begeleiden, zowel voor VUB als EhB onderzoekers. Dit houdt ondermeer in de resultaten van onderzoek maatschappelijk of industrieel implementeren, kennis en technologie beschermen en vermarkten en spin-off bedrijven oprichten. De valorisatie van kennis is een opdracht die decretaal van elke onderzoeker wordt gevraagd en het is een parameter geworden die in verdeelsleutels wordt meegenomen. De universiteit/ hogeschool kan door deze activiteiten middelen genereren die terug in onderzoek kunnen geïnvesteerd worden. X.1. Zwaartepuntvorming voor toegepast onderzoek en valorisatie Het Industrieel Onderzoeksfonds is een intern bestemmingsfonds dat moet toelaten om een portefeuille aan toepassingsgerichte kennis op te bouwen met het oog op een efficiënte toepassing ervan in het bedrijfsleven. De wisselwerking tussen bedrijven en onderzoekers moet hierdoor gestimuleerd worden. De hoeveelheid middelen die een associatie verwerft in haar IOF, zijn afhankelijk van de outputfactoren die een maat zijn voor de efficiëntie van dit valorisatieproces. Het VUB-IOF (nu bij Besluit een UAB-IOF) wordt beheerd door de IOF-raad. Het beleid dient verder uitgebouwd te worden in de richting van Zwaartepuntvorming, waarbij financiering wordt toegekend aan programma’s van toegepast onderzoek met een uitgewerkte roadmap, een duidelijke missie en een lange termijnvisie. Groeier-financiering laat onderzoeksgroepen toe het niveau van zwaartepunt op termijn te bereiken. Tenslotte moet er bijkomend aan IOF-projecten financiering worden gewerkt, die aangewend kan worden om het potentieel van een onderzoeksgroep aan te boren (marktanalyse, proof-of-concept ontwikkeling,...) op weg naar het Groeier-niveau. Het opvolgen van de evolutie van de output parameters voor de UAB, maakt deel uit van het academiseringsplan van de TTI. X.2 Verstevigen van industriële samenwerkingen Contractonderzoek vormt voor de universiteit een belangrijke bron van inkomsten. Indien er gewaakt wordt over een evenwichtige verhouding tussen fundamenteel onderzoek, onderzoeksgedreven strategisch basisonderzoek en vraaggedreven industriële R&D, zal het verwerven van dit type van financiering in de toekomst nog aan belang kunnen winnen voor het geheel van de associatie. Daarom moet zowel aan de instroom als aan de nazorg aandacht worden besteed onder de vorm van een beter contract-management: pro-actief VUB expertise en IP naar buiten brengen, actief bij bedrijven op zoek gaan naar onderzoeksbehoeften, onderhandelingen voeren samen met de onderzoekers, administratieve procedures formaliseren en verfijnen én het verloop van de onderzoeksprojecten opvolgen en nazorg geven. Dit moet ondersteund worden door de actieve participatie in netwerken, door het kenbaar maken van kennis tijdens technologische demodagen en door het efficiënt deelnemen aan evenementen waar de kennisportfolio van de associatie wordt kenbaar gemaakt. De Commissie Kennis-Innovatie- en Technologie Transfer (KITT) moet daar haar rol in opnemen.


- 46 / 63 -


X.3 Uitbouw van een valorisatiebeleid aan de EhB De uitbouw van een Valorisatie-actieplan voor de Erasmushogeschool Brussel dient prioritair te worden opgenomen door de TTI in overleg met de betrokken actoren. Hieronder wordt zowel het stimuleren van strategisch en toegepast onderzoek bedoeld, gefinancierd door verschillende overheidskanalen (zoals Tetra-financiering), als het in kaart brengen en aanbieden van aanwezige competenties die door de industrie kunnen vermarkt worden. Dit actieplan moet een dynamisch groeiproces kennen en uitmonden in een toename van de inkomstenstroom en zichtbaarheid van de EhB in de betreffende output parameters . Het Bureau van de Onderzoeksraad Associatie Brussel (BOAB) en de vice-rector onderzoek dragen dit plan uit. X.4 Uitbreiding van het universiteits-industrie netwerk Crosstalks werd in 2003 gelanceerd als een gestructureerd hoog-profiel netwerk dat de ‘kloof’ tussen academia en industrie moet overbruggen door een uitwisselingsdynamiek te creëren onder de vorm van ‘confrontaties’ waarin verschillende visies op een neutraal academisch platform aan elkaar kunnen getoetst worden. Dit universiteits-industrie netwerk wordt gedragen door de universiteit maar zal in de toekomst steeds meer gefinancierd worden door industriële partners en overheden. Naast het Crosstalks netwerk, bestaan er andere initiatieven (zoals UPV, IPAVUB, scholen-industrie netwerk,

de

wetenschapswinkel,...)

waarvan

de

missies

op

elkaar

moeten

afgestemd

en

gestroomlijnd worden. Om de industriële samenwerking te verstevigen (zie X.2) zal ook de uitwerking van een netwerk rond toegepast onderzoek en valorisatie worden geconcretiseerd, in Brussel, in Vlaanderen én internationaal, waar ook de Incubatoren van de VUB (ICAB en IICB) op aansluiten. Ook hier zal de Commissie Kennis-Innovatie- en Technologie Transfer (KITT) de sturing geven, de TTI en Crosstalks geven de invulling.


- 47 / 63 -


BIJLAGE 3 Uittreksel uit het commissierapport naar aanleiding van de tweede externe beoordeling van de kwaliteit van het onderzoeksmanagement29: Algemene conclusies en aanbevelingen



- 48 / 63 -


1| Algemene conclusies en aanbevelingen    1.1. Opmerkingen vooraf    Tussen  de  universiteiten  in  Vlaanderen  bestaan  grote  verschillen,  qua  omvang,  reputatie  en  wijze  van  organisatie.  Gezien  de  sterk  verschillende  uitgangsposities  lijkt,  volgens  de  commissie,  een  zuiver  concurrentiemodel moeilijk te handhaven. Enige reflectie ten aanzien van samenwerking is op zijn plaats.  Bij  onderwerpen  als  de  associatievorming,  het  bibliotheekwezen  en  de  hieraan  gekoppelde  toegang  tot  wetenschappelijke literatuur voor alle onderzoekers, en de onderzoeksinfrastructuur miste de commissie  afstemming/coördinatie op Vlaams niveau. Om dit te realiseren zal een effectieve regie nodig zijn.     Hoewel de Vlaamse overheid duidelijke voornemens t.a.v. het wetenschapsbeleid kenbaar gemaakt heeft,  lijdt de uitwerking onder het uitblijven van de benodigde middelen. Dit speelt al langer, denk hierbij aan  het  niet  halen  van  de  3  %  norm,  maar  wordt  nog  eens  versterkt  door  de  economische  crisis,  hetgeen  geïllustreerd wordt door de afvlakking van de toename van het budget voor wetenschap en innovatie in  2009,  vergeleken  met  de  toename  in  2008  (zie  de  rapporten  van  de  Vlaamse  Raad  voor  Wetenschap  en  Innovatie (VRWI) van 2 juli 2009 en 15 juli 2010). Het ligt in de lijn der verwachting dat de situatie in de  komende jaren niet beter zal worden, gelet op de te verwachten bezuinigingen. In dit verband adviseert  de  commissie  de  Vlaamse  overheid  speciale  aandacht  te  besteden  aan  het  nu  reeds  substantieel  achterblijven van de middelen van het Industrieel onderzoeksfonds (IOF). Zij ziet dit als een bedreiging  voor het meer fundamentele, niet‐gerichte onderzoek gefinancierd via het BOF, zeker in het kader van de  associaties  (zie  ook  1.2.2.).  Het  achterblijven  van  de  middelen  bij  de  voornemens  is  niet  uniek  voor  Vlaanderen, maar geldt voor veel lidstaten binnen de Europese Unie.     Het  is  de  commissie  opgevallen  dat  ondanks  de  achterblijvende  financiering  het  wetenschappelijk  onderzoek  in  Vlaanderen  in  het  algemeen  een  goed  niveau  bereikt  en  op  sommige  plaatsen  zelfs  uitstekend is. 

  1.2. Nieuwe ontwikkelingen  

  Allereerst  vraagt  de  commissie  aandacht  voor  nieuwe  ontwikkelingen  die  hebben  plaatsgevonden  sinds  de  evaluatie  in  2004.  Deze  worden  afzonderlijk  behandeld  omdat  bij  deze  ontwikkelingen  geen  goede  vergelijking met de vorige evaluatie mogelijk is.    1.2.1. Nieuwe financieringsbronnen     De  commissie  merkt  op  dat  in  vergelijking  met  2004,  de  overheid  verschillende  nieuwe  initiatieven  en  financieringskanalen  heeft  ontwikkeld  in  overleg  met  het  veld.  Zo  zijn  binnen  de  BOF‐middelen  het  Methusalem programma voor senior toponderzoekers en het tenure track programma ontwikkeld en zijn  er  nieuwe  BOFposities  voor  het  Zelfstandig  Academisch  Personeel  (ZAP)  gecreëerd.  Buiten  het  BOF‐ traject  werden  het  Odysseus  programma,  dat  terugkeer  van  uitstekende  Vlaamse  onderzoekers  naar  Vlaanderen  stimuleert,  en  het  Hercules  programma  voor  infrastructurele  voorzieningen  gestart.  Deze  financieringskanalen  hebben  elk  hun  eigen  doelstellingen,  middelen,  etc.  en  ook  een  eigen  fijnmazig  instrumentarium. Hoewel deze initiatieven door de universiteiten zeer gewaardeerd worden, ondersteunt  de  commissie  het  verzoek  van  de  universiteiten  om  in  de  toekomst  geen  nieuwe  financieringskanalen  meer te ontwikkelen (het plaatje is volledig), maar voorrang te geven aan versterking van de bestaande  kanalen.  Dit  dwingt  te  meer,  omdat  de  commissie  waargenomen  heeft  dat  in  bijvoorbeeld  het  Hercules  programma kleinere instellingen minder kans hebben om uit dit fonds te putten dan grotere instellingen  vanwege de matchingsvoorwaarde. De commissie vraagt zich af of het Methusalem programma niet beter  op centraal Vlaams niveau georganiseerd kan worden i.p.v. de hiervoor beschikbare middelen te verdelen  over de instellingen.     Sinds  2004  beschikken  de  universiteiten  in  het  kader  van  de  associaties  over  een  industrieel  financieringskanaal  (IOF)  en  kunnen  zij  met  deze  middelen  hun  onderzoeksbeleid  in  het  toepassingsgerichte  onderzoek  vorm  geven.  Hierdoor  is  de  mogelijkheid  ontstaan  een  onderzoekscontinuüm  te  creëren  van  met  BOF‐gelden  gefinancierd,  niet‐gericht  onderzoek  naar  via  het  IOF gefinancierde, gerichte onderzoek. Omgekeerd kan toepassingsgericht onderzoek ook inspirerend en  richtinggevend  zijn  voor  niet‐gericht  onderzoek.  De  commissie  vindt  het  positief  dat  universiteiten  op 


- 49 / 63 -


deze  wijze  de  kans  krijgen  een  eigen  breder  onderzoeksbeleid  vorm  te  geven,  maar  betreurt  dat  de  voorgenomen  uitbreiding  van  het  IOF  naar  M€  50  geenszins  gehaald  wordt:  het  fonds  is  op  een  beschikbaar budget van M€ 17 blijven steken. Dit achterblijven van de IOF‐middelen kan naar mening van  de  commissie  serieuze  gevolgen  hebben  voor  het  niet‐gerichte,  via  de  BOF‐middelen  gefinancierde,  onderzoek  binnen  de  universiteiten  bij  het  voortschrijdende  associatieproces  (zie  ook    1.2.2.).  Daarbij  komt  dat  de  BOF‐middelen  structureel  niet  evenredig  groeien  met  de  middelen  voor  wetenschap  en  innovatie in het algemeen, wat tot verdere uitholling van het fundamenteel onderzoek kan leiden.    1.2.2. Associaties     De  associaties  tussen  universiteiten  en  hogescholen  zijn  van  start  gegaan  in  2003‐  2004  en  hebben  sindsdien een grote ontwikkeling doorgemaakt. Hoewel de universiteiten bij de evaluatie van 2004 hun  zorgen over de associaties uitgebreid kenbaar hebben gemaakt, komt de commissie tot de conclusie dat  deze  inmiddels  door  de  universitaire  instellingen  als  een  gegeven  geaccepteerd  zijn.  Alle  universiteiten  zijn betrokken bij associaties, hoewel die verschillen in grootte, dynamiek en de richting die men wenst  uit  te  gaan.  Voordelen  van  deze  associaties  kunnen  zijn  de  uitbreiding  en  versterking  van  het  onderzoekspotentieel van fundamenteel, niet‐gericht, naar meer toegepast onderzoek en de grotere kans  op  valorisatie.  Succesvolle  associatie  zal  ook  leiden  tot  verbreding  van  het  onderwijsaanbod.  Naar  de  mening  van  de  commissie  schuilen  er  echter  ook  gevaren  in  deze  associaties,  wanneer  geen  voorzorgsmaatregelen  worden  getroffen.  De  financiering  via  het  IOF  blijft  duidelijk  achter  bij  de  voornemens, waardoor het risico aanwezig is dat bij een toename van de omvang van het onderzoek en  een  streven  naar  een  volwaardige  onderzoekscomponent  voor  de  geacademiseerde  hogescholen,  in  toenemende  mate  aanspraken  gemaakt  zullen  worden  op  de  BOF‐middelen,  die  niet  zullen  stijgen.  Dit  probleem zal nog groter worden, wanneer na 2013 tot integratie overgegaan wordt. Naar de mening van  de  commissie  zal  het  proces  van  associatie/integratie  alleen  succesvol  kunnen  verlopen  bij  adequate  financiering van het wetenschappelijk onderzoek, d.w.z. stijging van de BOF‐middelen en uitbreiding van  de IOF‐middelen tot de voorgenomen M€ 50.     De  commissie  wijst  erop  dat  door  het  academiseringsproces  de  specifieke  deskundigheid  van  niet‐ academiserende  hogeschoolopleidingen  niet  verloren  mag  gaan  voor  de  samenleving.  Hierover  dient  gewaakt te worden.     De commissie heeft met enige verbazing gekeken naar de wijze waarop associaties tussen universiteiten  en  hogescholen  gestalte  krijgen.  Deze  associaties  worden  niet  altijd  lokaal,  d.w.z.  samengaan  van  hogescholen  en  de  universiteit  in  dezelfde  stad  of  regio,  gerealiseerd.  Een  universiteit  kan  dus  een  associatie  vormen  met  een  hogeschool  in  een  stad  waar  reeds  een  universiteit  gevestigd  is.  Dit  leidt  tot  merkwaardige  ontwikkelingen,  zoals  de  vorming  van  twee  associaties  dichtbij  elkaar  in  één  stad  of  bureaucratische  constructies  tussen  universitaire  instellingen.  De  commissie  ziet  geen  duidelijk  inhoudelijke reden voor deze ontwikkelingen en vreest voor de mogelijk negatieve gevolgen voor kleinere  associaties.    1.2.3. Vorming van Doctoral Schools     De commissie heeft met genoegen kennis genomen van het besluit om binnen alle universiteiten over te  gaan  tot  de  vorming  van  Doctoral  Schools.  Binnen  deze  schools  worden  de  PhD  studenten  niet  alleen  opgeleid  in  het  verrichten  van  wetenschappelijk  onderzoek  ter  voorbereiding  op  hun  doctoraatsthesis,  maar worden zij ook getraind in aan onderzoek gerelateerde vaardigheden, ter voorbereiding op posities  in de samenleving. Dit is een goede en realistische ontwikkeling, mede gelet op de beperkte mogelijkheid  om  binnen  de  universiteiten  via  een  tenure  track  programma  een  ZAP‐positie  te  verwerven.  Ook  de  samenleving zal bij dit beleid gebaat zijn.     De  invulling  van  de  programma’s  binnen  de  Doctoral  Schools  varieert  van  instelling  tot  instelling.  Bij  sommige  universiteiten  kan  de  PhD  student  op  vrijwillige  basis  participeren  in  bepaalde  onderdelen,  terwijl  bij  andere  universiteiten  de  deelname  een  zekere  verplichting  is.  De  commissie  spreekt  geen  oordeel  uit  over  de  wijze  waarop  de  programma’s  het  beste  ingericht  kunnen  worden  en  adviseert  de  universiteiten vooral op de ingeslagen weg verder te gaan. 

 


- 50 / 63 -


1.3. Vlaams wetenschappelijk onderzoek in internationaal perspectief     De commissie doet geen uitspraak over de kwaliteit van het wetenschappelijk onderzoek aan de Vlaamse  universiteiten  en  de  internationale  positie  daarvan.  Wel  besteedt  de  commissie  hieraan  aandacht  in  relatie  tot  het  naar  haar  mening  benodigde  onderzoeksbeleid  binnen  de  instellingen  en  het  wetenschapsbeleid  van  de  overheid  in  de  toekomst.  Ook  bij  de  bespreking  van  de  afzonderlijke  universiteiten, zal op dit aspect teruggekomen worden.     Het is de commissie opgevallen dat er geen georganiseerd Vlaams beleid bestaat voor de evaluatie van de  kwaliteit  van  het  wetenschappelijk  onderzoek,  bijvoorbeeld  via  cyclische  peer  review.  Universitaire  instellingen  laten  zich  bijstaan  door  (internationale)  peers  bij  subsidieaanvragen,  maar  een  op  Vlaams  niveau  georganiseerde  cyclische  externe  evaluatie  van  de  kwaliteit  van  het  totale  wetenschappelijk  onderzoek  en  het  gevoerde  onderzoeksbeleid  binnen  de  instellingen  vindt  niet  plaats.  Slecht  twee  instellingen onderwerpen hun onderzoek en het gevoerde beleid aan een cyclische kwaliteitsanalyse. De  commissie  adviseert  Vlaanderen  over  te  gaan  op  een  voor  de  regio  gestandaardiseerde  cyclische  onderzoeksevaluatie  door  internationale  deskundigen,  waarbij  de  verantwoordelijkheid  bij  de  afzonderlijke instellingen blijft, conform het BOF‐besluit. Zij organiseren de evaluatie zelf, gebruikmakend  van een gestandaardiseerd protocol.     De  instellingen  maken  ruim  gebruik  van  bibliometrische  evaluaties  om  aan  te  tonen  waar  zij  internationaal  staan.  Het  is  zonder  meer  verstandig  om  op  een  zo  objectief  mogelijke  wijze  de  kwaliteit  van het onderzoek vast te stellen en na te gaan of men vorderingen maakt. De commissie deelt niettemin  de bezwaren van bibliometrie, zoals geuit door de evaluatiecommissie in 2004. Bibliometrie is één van de  ondersteunende  parameters  bij  evaluaties  door  internationale  peers.  Deze  bibliometrische  parameters  zijn  echter  alleen  geschikt  voor  gebruik  bij  evaluaties  van  grotere  groepen  en  zeker  niet  geschikt  voor  gebruik  op  het  niveau  van  het  individu.  Daarbij  komt  dat  de  bibliometrische  analyse  in  de  humane  en  sociale  wetenschappen  minder  tot  ontwikkeling  is  gekomen  dan  bij  de  biomedische‐  en  de  natuurwetenschappen.  De  commissie  adviseert  daarom  om  verder  te  gaan  met  de  ontwikkeling  van  andere kwaliteitsindicatoren.     Het  is  de  commissie  opgevallen  dat  het  onderzoeksprogramma  van  de  instellingen  in  het  algemeen  bottom‐up,  via  de  ingediende  voorstellen,  gestalte  krijgt.  Duidelijke  speerpunten  worden  zelden  gedefinieerd.  Hoewel  in  brede  zin  nog  geen  duidelijke  vorderingen  gemaakt  zijn,  constateert  de  commissie  dat  de  instellingen  in  hun  gedachtevorming  over  speerpunten  verder  zijn  dan  zij  waren  ten  tijde  van  de  vorige  evaluatie  in  2004.  BOF‐gelden  worden  nu  meer  ingezet  voor  strategisch  beleid.  De  commissie  is  een  absolute  tegenstander  van  het  top‐down  invullen  van  wetenschappelijk  onderzoek,  maar  is  wel  van  mening  dat  concentratie  van  wetenschappelijk  onderzoek  rond  de  beste  onderzoekers  binnen en tussen instellingen aangewezen is, wil een kleine gemeenschap als Vlaanderen in de toekomst  toponderzoek  kunnen  blijven  verrichten,  wat  men  nastreeft,  bij  een  toenemende  internationale  competitie.  Steeds  vaker  zal  onderzoeksfinanciering  uit  Europese  fondsen  verkregen  dienen  te  worden.  Hoewel een enkele instelling zeer succesvol is in het verwerven van Europese gelden, geldt dit niet voor  alle instellingen in Vlaanderen. De commissie adviseert daarom de instellingen verder na te denken over  een  speerpuntenbeleid  op  basis  van  kwaliteitsidentificatie  zodat  keuzes  gemaakt  kunnen  worden  in  relatie  tot  het  internationale  krachtenveld.  Hierbij  moet  samenwerking  met  andere  instellingen  in  zwaartepunten (rond bepaalde thema’s) niet uit de weg gegaan worden en dienen instellingen de door de  jaren heen gevormde verhoudingen los te laten. Het formuleren van speerpunten binnen de instellingen  kan  de  keuze  tot  samenwerking  met  andere  instellingen  in  landelijke  zwaartepunten  vergemakkelijken.  De belangen van de kleinere universiteiten mogen hierbij niet uit het oog verloren worden. De Vlaamse  overheid zou hierbij een belangrijke faciliterende (financiële) rol dienen te spelen.     Wanneer  in  Vlaanderen  tot  speerpunt‐  en  zwaartepuntvorming  in  het  wetenschappelijk  onderzoek  gekomen  zou  worden,  dan  dient  speciale  aandacht  besteed  te  worden  aan  multidisciplinariteit.  Bij  de  vorming van internationaal competitieve speer‐ en zwaartepunten is het essentieel gebruik te maken van  kennis  uit  andere  disciplines  of  zelfs  andere  wetenschapsgebieden.  Samenwerking  tot  stand  brengen  tussen  disciplines  binnen  één  thema  is  niet  altijd  eenvoudig  en  wordt  niet  zelden  belemmerd  door  (bureaucratische) regelgeving, terwijl beoordeling en financiering van multidisciplinair onderzoek ook de  nodige  problemen  kennen.  Gelet  op  het  belang  van  interdisciplinaire  kennisuitwisseling  bij  speer‐  en  zwaartepuntvorming is een passende facilitering aangewezen.     Tijdens  het  overleg  met  de  universitaire  vertegenwoordigers  heeft  de  commissie  tot  haar  verbazing  geconstateerd  dat  bij  samenwerking  met  industriële  partners  geen  integrale  kostenberekening  gehanteerd  wordt,  maar  slechts  een  overeengekomen  beperkte  overhead  in  rekening  wordt  gebracht.  Beleidsplan 2012-2016 — Sector Onderzoek & Ontwikkeling

- 51 / 63 -


Deze  beperkende  bepaling  is  vooral  merkwaardig  voor  goede  onderzoeksgroepen  die  in  deze  samenwerkingsverbanden eisen kunnen stellen. Het niet doorberekenen van integrale kosten impliceert  dat  de  universiteiten  aan  het  onderzoek  in  samenwerking  met  de  industrie  bijdragen  uit  hun  werkingsmiddelen en daarmee de industrie subsidiëren. Ook bij andere samenwerkingsverbanden schiet  de overheadvergoeding te kort.     Tijdens de gesprekken is het de commissie gebleken dat er beperkingen zijn voor wat betreft het geven  van cursussen in het Engels. Deze mogen alleen gegeven worden wanneer een equivalent bestaat in het  Nederlands.  Deze  voorwaarde  beperkt  volgens  de  commissie  instellingen  in  hun  streven  naar  internationalisering en het aantrekken van buitenlandse studenten en docenten. De instellingen zien dit  zelf ook als een beperking. De commissie adviseert de overheid deze beperkende maatregel weg te nemen  en  de  universiteiten  meer  vrijheid  te  bieden  het  onderwijs  te  geven  op  een  wijze  die  het  best  bij  haar  doelstelling past. 

 

1.4. BOF‐middelen    1.4.1. Bevoegdheden en functioneren onderzoeksraden     De  grote  verschillen  in  de  wijze  waarop  universiteiten  georganiseerd  zijn,  weerspiegelen  zich  ook  in  de  verschillen  in  bevoegdheden  en  het  functioneren  van  de  onderzoeksraad  en  de  besteding  van  de  BOF‐ gelden.  De  opdracht  van  de  onderzoeksraad  verschilt  sterk  per  universiteit,  van  pure  advisering  ten  aanzien van de BOF‐middelen tot een adviserende taak ten aanzien van onderzoeks‐/wetenschapsbeleid  in  meer  algemene  zin,  waarvan  advisering  over  de  BOF‐middelen  een  integraal  onderdeel  is.  De  advisering over de BOF‐ en IOF‐middelen is bij alle universiteiten gescheiden en wordt aldus behandeld in  afzonderlijke  raden.  Het  functioneren  van  de  onderzoeksraden  verschilt  eveneens  van  instelling  tot  instelling. Zo worden bij sommige instellingen besluiten genomen en middelen aan voorstellen toegekend  op basis van een open competitie tussen disciplines in een plenaire bijeenkomst van de onderzoeksraad.  Bij andere universiteiten worden de middelen a priori verdeeld over disciplines en wordt de beoordeling  verzorgd  door  disciplinaire  subcommissies,  al  dan  niet  gevolgd  door  een  afweging  in  een  voltallige  onderzoeksraadsvergadering.     Ook de activiteiten gefinancierd uit de BOF‐middelen verschillen van universiteit tot universiteit, hoewel  de  verschillen  hier  minder  groot  zijn  dan  bij  de  bevoegdheden  en  het  functioneren  van  de  onderzoeksraad.  De  commissie  is  van  mening  dat  alle  instellingen  verstandig  met  de  beschikbare  middelen  omgaan,  dat  er  voldoende  duidelijkheid  bestaat  over  de  gevolgde  procedures  en  de  wijze  waarop  het  kwaliteitsoordeel  tot  stand  komt,  en  dat  de  besluiten  adequaat  opgevolgd  worden.  Mede  dankzij  de  additioneel  door  de  instellingen  verstrekte  informatie,  heeft  de  commissie  een  goed  inzicht  gekregen  in  de  wijze  waarop  onderzoeksraden  worden  samengesteld  en  aan  welke  eisen  kandidaten  dienen  te  voldoen.  Deze  aspecten  zijn  goed  verzorgd.  Op  enkele  instellingen  na  is  er  een  goede  vertegenwoordiging van vrouwen in de onderzoeksraden.     Toewijzing  van  middelen  vindt  in  het  algemeen  plaats  op  basis  van  kwaliteit,  waarbij  de  gehanteerde  criteria  kunnen  verschillen  van  instelling  tot  instelling.  Bij  een  aantal  instellingen  vormen  beleidsoverwegingen  onderdeel  van  de  toewijzingscriteria.  Het  is  de  commissie  niet  altijd  duidelijk  waarop deze gebaseerd zijn. Internationalisering staat op de agenda van praktisch alle universiteiten, zij  het dat hieraan op verschillende wijze invulling gegeven wordt. Enkele universiteiten voeren een helder  beleid voor wat betreft het aantrekken van staf uit het buitenland. Slechts een beperkt aantal instellingen  besteedt expliciet aandacht aan het stimuleren van nieuwe ontwikkelingen in het onderzoek. Beleid ten  aanzien  van  multidisciplinair  onderzoek  krijgt  binnen  een  aantal  instellingen  aandacht.  Bij  andere  universiteiten wordt de invulling overgelaten aan de onderzoekers zelf: zij zoeken de deskundigheden die  nodig zijn om een kwalitatief goed onderzoeksprogramma tot stand te brengen. Bij de bespreking van de  afzonderlijke instellingen wordt op deze aspecten teruggekomen.     De commissie heeft geworsteld met de vraag of een bredere bevoegdheid van de onderzoeksraad en het a  priori  verdelen  van  middelen  over  disciplines  niet  ten  koste  gaat  van  het  kwaliteitsoordeel  en  door  te  voeren vernieuwingen. Het is immers niet denkbeeldig dat honorering van voorstellen gekoppeld wordt  aan eerder door de raad geformuleerde beleidsbeslissingen, terwijl bij a priori verdeling van de middelen  geen kwalitatieve afweging tussen disciplines plaatsvindt. Hoewel de onderzoeksraden in de eerste plaats  een adviserende functie hebben, worden in de praktijk deze adviezen meestal gevolgd. Dit betekent dat de  onderzoeksraden  de  facto  beslissen,  wat  gezien  de  voorafgaande  procedures  en  de  geleverde  ondersteuning niet zo opmerkelijk is. Deze manier van werken zou wel conserverend kunnen werken en  Beleidsplan 2012-2016 — Sector Onderzoek & Ontwikkeling

- 52 / 63 -


eventuele  beslissingen  over  vernieuwingen  en  het  identificeren  van  speerpunten  kunnen  bemoeilijken.  Tijdens de interviews zijn deze aspecten uitvoerig aan de orde geweest. De instellingen die dit aangingen,  gaven  aan  geen  belemmeringen  te  zien  en  meenden  dat  de  door  hen  gevolgde  procedures  een  goed  kwaliteitsoordeel  niet  in  de  weg  staan  en  dat  vernieuwing  van  het  onderzoek  mogelijk  is.  Hoewel  de  commissie tot de conclusie komt dat alle onderzoeksraden, welke procedure dan ook bij de beoordeling  gevolgd  wordt,  kwalitatief  een  eerlijk  oordeel  vellen,  staat  zij  uit  kwaliteitsoverwegingen  een  open  competitie tussen disciplines voor. Deze benadering heeft ook als voordeel dat inzicht verkregen wordt in  kwaliteitsverschillen  tussen  disciplines,  wat  bij  speerpuntvorming  van  belang  is.  De  commissie  acht  het  verstandig om onderzoeksraden een belangrijke rol te laten spelen bij het instellen van speerpunten op  basis van kwaliteit. Zij kunnen door hun inzicht in de onderzoekskwaliteit van en binnen de verschillende  disciplines en onderzoeksgroepen een basis leggen voor benchmarking. De aanvankelijke bezwaren van  de  commissie  tegen  de  combinatie  van  beoordeling  van  voorstellen  en  beleidsadvisering  zijn  tijdens  de  gesprekken weggenomen.     Aanvankelijk  heeft  de  commissie  vragen  gesteld  bij  de  effectiviteit  en  de  efficiëntie  van  de  onderzoeksraden.  In  verhouding  tot  de  beschikbare  middelen  wordt  vaak  een  relatief  groot  aantal  activiteiten  ontplooid,  een  zeer  gedetailleerd  beoordelingssysteem  uitgewerkt,  een  fijnmazig  instrumentarium  ontwikkeld  en  een  groot  aantal  personen  gemobiliseerd  (zowel  academici/onderzoekers  als  administratief  ondersteunend  personeel).  Uit  de  gesprekken  is  echter  gebleken  dat  de  meeste  universiteiten  hiermee  verstandig  omgaan  en  dat  een  aantal  kleinere  financieringslijnen worden voorbereid en afgewerkt door de administratief ondersteunende diensten.     De commissie heeft geen evidente ‘conflicts of interest’ binnen de onderzoeksraden kunnen ontdekken. Zij  heeft zich geen mening kunnen vormen over de vraag of een onderzoeksraadmandaat een rol speelt bij de  carrièreontwikkeling  van  betrokkenen,  omdat  haar  objectieve  informatie  dienaangaande  ontbrak.  Hetzelfde geldt voor de initiatieven ter bevordering van de carrière van vrouwelijke academici.    1.4.2. Besteding van en nieuw beleid met BOFmiddelen     Zoals hierboven aangegeven, worden, naar de mening van de commissie, de BOFmiddelen op een zinnige  en verantwoorde wijze besteed. Iedere instelling stelt echter haar eigen prioriteiten. Bij navraag bleek dat  de  honoreringspercentages  per  categorie  binnen  en  tussen  instellingen  substantieel  kunnen  verschillen.  Ook  bleek  het  honoreringspercentage  bij  verschillende  categorieën  in  de  loop  der  tijd  te  dalen,  waarschijnlijk  als  gevolg  van  een  toenemende  opwaartse  druk  en  het  gelijk  blijven  van  de  beschikbare  middelen.     Bij  verschillende  instellingen  zijn  sinds  de  vorige  evaluatie  nieuwe  uit  de  BOF‐middelen  gefinancierde  programma’s  van  start  gegaan.  Zo  is  in  toenemende  mate  het  beleid  gericht  op  het  inzetten  van  BOF‐ middelen bij   −het  verwerven  van  externe  middelen,  zoals  bij  het  Fonds  voor  Wetenschappelijk  Onderzoek  (FWO)  en  Europese kaderprogramma’s,   −tenure track programma’s,   −het stimuleren van creatief onderzoek en jong talent en   −het stimuleren van onderzoek in internationaal verband.   De commissie vindt dit goede ontwikkelingen, die vruchten lijken af te werpen. Tevens constateert zij dat  alle  universiteiten  in  meer  of  mindere  mate  belang  hechten  aan  internationalisering.  Vaak  wordt  een  specifiek beleid gevoerd om externe/ buitenlandse onderzoekers aan te trekken, waarvoor BOF‐middelen  ingezet  worden.  In  welke  mate  de  BOF‐middelen  bijdragen  aan  een  vernieuwing  van  het  onderzoek  is  voor  de  commissie  niet  te  beoordelen,  omdat  zij  geen  inzage  heeft  gehad  in  de  onderzoekprogramma’s  van de instellingen in 2004 en 2010 en de behaalde resultaten in de loop der jaren.     Ondanks  de  goede  resultaten  en  de  recent  geïnitieerde  activiteiten  met  behulp  van  de  BOF‐middelen,  signaleert  de  commissie  een  ongewenste  ontwikkeling:  de  instellingen  hebben  steeds  meer  moeite  met  het matchen van de BOF‐middelen uit de werkingsmiddelen. Hoewel teruggebracht in de loop van de tijd,  is  een  matching  van  12  %  een  relatief  grote  aanslag  op  de  werkingsmiddelen  die  aan  de  onderzoekscomponent daarvan wordt onttrokken. Hoewel deze middelen toegevoegd worden aan het in  het kader van het BOF uitgevoerde onderzoek, kan deze onttrekking uit de werkingsmiddelen op termijn  consequenties hebben voor de kwaliteit van het onderwijs, aangezien een deel van de staf afhankelijk is  van onderzoeksgelden uit de werkingsmiddelen (zie ook 1.4.4).   


- 53 / 63 -


1.4.3. Het BOFverdeelmechanisme.     De  commissie  heeft  geconstateerd  dat  de  sleutel  die  gehanteerd  wordt  bij  het  verdelen  van  de  BOF‐ middelen over de instellingen, uiterst gecompliceerd en weinig inzichtelijk is. Sinds 2000 is de BOF‐sleutel  drie keer aangepast, steeds sterker verfijnd en gesofisticeerd. Vanaf 2003 worden publicaties en citaties  bruto  geteld  als  parameters  voor  productiviteit  en  zichtbaarheid.  In  2006  is  een  mobiliteits‐  en  diversiteitsparameter  aan  het  structurele  onderdeel  van  de  sleutel  toegevoegd.  Deze  parameter  is  opgenomen ter honorering van het aantrekken van medewerkers die een doctoraat behaald hebben aan  een  ander  instelling,  vrouwelijke  ZAP‐leden  en  medewerkers  met  een  loopbaan/ervaring  buiten  de  academische wereld. Zoals de commissie Van Duinen in 2004 suggereerde, is de parameter ‘publicaties’ in  2008 verder uitgebreid en verfijnd. Voor de telling van Web of Science‐publicaties worden waar mogelijk  de impactfactoren in rekening gebracht. Vanaf 2009 krijgen sociale en humane wetenschappen geleidelijk  iets meer impact op de parameter ‘publicaties’ door de opname van Social Science Citation Index (SSCI)‐ publicaties  en  proceedings.  Ondertussen  is  het  Vlaams  Academisch  Bibliografisch  Bestand  –  Sociale  en  Humane Wetenschappen (VABB‐SHW) in volle opbouw. De VABB‐SHW publicaties zullen voor het eerst  meetellen in de BOF‐sleutel van 2011.     Door  bijna  alle  instellingen  is  kritiek  geleverd  op  de  thans  gehanteerde  verdeelsleutel  en  zijn  zelfs  alternatieven aangedragen. Enkele instellingen wijzen op het gebrek aan normalisering over disciplines,  waardoor  disciplines  met  traditioneel  hogere  impactfactoren  zwaarder  doorwegen.  Hierdoor  werkt  de  opbouw van een instelling qua disciplines door in de verdeelsleutel en kunnen onbedoelde neveneffecten  ontstaan,  zoals  het  investeren  in  disciplines  met  gemiddeld  hogere  impactfactoren.  De  commissie  deelt  deze  zorg  en  bepleit  voldoende  respect  voor  de  eigenheid  van  onderzoeksdomeinen  en  een  passende  financiering daarvan.     Het  verbaast  de  commissie  niet  dat  er  zo  uitgebreid  aandacht  gevraagd  wordt  voor  aanpassing  van  de  huidige  verdeelsleutel  en  de  parameters  die  deze  bepalen.  De  belangen  zijn  groot:  door  de  krapte  in  de  onderzoeksfinanciering  neemt  de  concurrentie  tussen  de  instellingen  in  Vlaanderen  toe,  waarbij  het  gesloten‐enveloppen  systeem  bij  de  verdeling  van  de  BOF‐middelen  conserverend  werkt.  Daarbij  komt  dat  bij  de  universiteiten  de  BOF‐middelen  steeds  belangrijker  worden  voor  de  financiering  via  andere  kanalen.  De  commissie  constateert  dat  elke  instelling  op  de  BOF‐sleutel  reageert  vanuit  haar  eigen  perspectief.    

Hoewel  ingegeven  door  een  zeker  eigenbelang  van  de  instellingen  heeft  de  commissie  begrip  voor  de  geuite  kritiek.  De  verdeelsleutel  is  te  conserverend  en  te  complex,  een  complexiteit  die  naar  de  mening  van  de  commissie  is  ontstaan  door  de  herhaaldelijke  aanpassingen.  Toevoeging  van  parameters,  op  een  zekere  at  random  wijze  en  gebaseerd  op  een  drang  naar  rechtvaardiging,  leidt  meestal  niet  tot  verbetering,  maar  tot  verslechtering  van  een  systeem.  Gelet  op  het  grote  belang  van  de  BOF‐middelen  voor  de  universiteiten,  adviseert  de  commissie  om  de  samenstelling  van  de  verdeelsleutel  te  herzien.  Gedacht  wordt  aan  een  vereenvoudiging  in  termen  van  het  aantal  parameters,  waarbij  de  kwaliteitsparameters primair moeten zijn en waarbij geaccepteerd wordt dat neveneffecten ontstaan. Dit  impliceert dat de BOFsleutel enkel toegepast kan worden voor de verdeling van de BOF‐middelen. Bij het  gebruik van de kwaliteitsparameters dient wel rekening gehouden te worden met de verschillen tussen  disciplines. De commissie wijst ook op het belang van een stabiele sleutel voor een langere periode.    1.4.4. Talentenwikkeling en loopbaanbeleid     De  commissie  ziet  bij  de  Vlaamse  universiteiten,  vergeleken  met  de  situatie  in  2004  een  positieve  ontwikkeling betreffende de aandacht voor talentontwikkeling en loopbaanbeleid. Meer concreet verwijst  zij  naar  het  recent  ingevoerde  tenure  track  stelsel  voor  beginnende  ZAP‐docenten,  de  inschakeling  van  mentoren  en  coaches,  de  oprichting  van  Doctoral  Schools  voor  PhD‐studenten  en  de  aandacht  voor  internationalisering  bij  het  rekruteren  van  onderzoekers  en  tijdens  hun  verdere  loopbaan  en  voor  mobiliteit.  De  commissie  vindt  dit  een  positieve  ontwikkeling,  mede  gelet  op  de  internationale  ontwikkelingen op dit vlak.     De  overheid  heeft  als  stimulans  extra  middelen  voorzien  voor  de  invoering  van  een  tenure  track  programma voor docenten. De voorwaarden voor dit programma werden in het BOF‐besluit bepaald. Zo  mogen  tenure  track  docenten  bij  hun  aanstelling  over  maximaal  zeven  jaren  postdoctorale  ervaring  beschikken. De universiteiten zijn vrij geweest om het systeem al dan niet veralgemeend in te voeren voor  alle beginnende docenten. De commissie stelt met genoegen vast dat de meeste universiteiten geopteerd  hebben  voor  deze  veralgemeende  invoering,  hoewel  er  nog  duidelijke  verschillen  zijn  tussen  de  instellingen ten aanzien van het stadium van uitvoering.  


- 54 / 63 -


  Na  een  positieve  evaluatie  wordt  ernaar  gestreefd  tenure  track  docenten  op  te  nemen  in  het  reguliere  ZAP‐korps (binnen de facultaire kaders). De universiteiten kunnen aan positief beoordeelde tenure track  docenten een BOF‐ZAP aanstelling toekennen voor maximaal tweemaal vijf jaar. De universiteiten dienen  op voorhand ruimte te voorzien voor de indaling van positief beoordeelde tenure track docenten en van  BOF‐ZAP mandaten tot het reguliere ZAP‐korps. De commissie constateert met zorg dat de indaling in het  vaste ZAP‐korps zeer moeizaam is, omdat de werkingsmiddelen beperkt zijn.    

Zo  geven  enkele  instellingen  aan  voorstander  te  zijn  van  enige  flexibiliteit  in  de  maximaal  toegestane  postdoctorale ervaring voor tenure track docenten en bij de BOF‐ZAP mandaten, voor wat betreft de duur  van het mandaat. Enige overschrijding van de maximaal toegestane duur van tien jaar voor de BOF‐ZAP  mandaten zou naar de mening van de commissie welkom zijn ter overbrugging van een periode, uiteraard  binnen de toegekende middelen.     Aangezien het niet mogelijk is om alle gepromoveerden te laten doorstromen naar een onderzoekspositie  binnen  de  universiteiten,  vindt  de  commissie  het  een  goede  ontwikkeling  dat  de  Doctoral  Schools  de  toekomstige  doctores  bewust  maken  van  een  mogelijke,  wetenschappelijke  loopbaan  in  de  samenleving  buiten de academische wereld (zie 1.2.3.).     De commissie constateert dat lang niet alle stafleden binnen de universiteiten BOFfinanciering ontvangen  en  heeft  zich  afgevraagd  hoe  het  onderzoek  van  deze  medewerkers  gefinancierd  wordt  en  of  zij  wel  onderzoek  verrichtten.  Bij  navraag  kreeg  de  commissie  genuanceerde  antwoorden,  variërend  van  ‘zij  hebben zoveel externe middelen dat zij geen voorstellen bij de onderzoeksraad indienen’ tot ‘zij krijgen  onderzoeksgeld uit de werkingsmiddelen’. Het eerste zal van toepassing zijn op onderzoeksgebieden die  in  sterke  mate  extern  gefinancierd  worden,  maar  dit  geldt  zeker  niet  voor  alle  onderzoeksgebieden.  De  financieringsmogelijkheid  van  onderzoek  vanuit  de  werkingsmiddelen  zal,  gelet  op  de  druk  op  deze  middelen, gering zijn. Evenals in 2004, vraagt de commissie zich af wat de consequenties hiervan zijn voor  de integratie van onderwijs en onderzoek, een essentieel kenmerk van een universitaire opleiding. Is bij  sommige  universiteiten  niet  een  deel  van  de  staf  veroordeeld  tot  het  geven  van  onderwijs  zonder  het  opdoen van adequate onderzoekservaring? 

  1.5. Gericht versus niet‐gericht onderzoek     Hoewel dit onderwerp eerder al aan bod is gekomen, bestaat bij de commissie de behoefte de door haar  waargenomen problematiek nog eens kort samen te vatten.     Een zeer onevenwichtige verhouding tussen gericht en niet‐gericht onderzoek ontstaat door   −het toegenomen streven naar valorisatie van de onderzoeksresultaten, dikwijls onder druk van overheid  en besturen,   −de  stagnatie  van  de  middelen  voor  niet‐gericht  onderzoek,  zowel  bij  de  werkingsmiddelen  als  bij  het  BOF,   −de toename van middelen in het kader van wetenschap en innovatie voor gericht onderzoek,   −het substantieel achterblijven van de IOF‐middelen, waardoor bij de introductie van gericht onderzoek  binnen  de  associaties  een  groter  beslag  zal  worden  gelegd  op  de  universitaire  middelen  (inclusief  de  BOF‐middelen) en   −de toename van externe financiering, dikwijls met industriële partners.    

Achterblijven van niet‐gericht, fundamenteel onderzoek zal op termijn ernstige gevolgen hebben, zeker in  een land dat innovatie hoog in het vaandel draagt. Deze situatieschets is niet uniek voor Vlaanderen. Veel  landen in Europa ondergaan hetzelfde: de 3 % norm wordt slechts in een enkel land in Europa gehaald. De  diagnose was goed, maar de behandeling faalt! Ook de co‐financiering bij EU‐projecten kan consequenties  hebben voor de BOF‐middelen. 

 


- 55 / 63 -


1.6. Wetenschappelijke integriteit     De toenemende druk op onderzoekers om te presteren (de ‘rat race’) en de enorme concurrentie bij het  opbouwen  van  een  carrière  kunnen  leiden  tot  druk  op  wetenschappelijke  integriteit.  De  commissie  verwijst hierbij naar het rapport van de European Science Foundation (ESF) ‘Fostering Research Integrity  in  Europe’.  De  hierin  opgenomen  ‘European  Code  of  Conduct  for  Research  Integrity’  vormt  een  goed  referentiekader.  De  ESF  formuleert  eveneens  aanbevelingen  ter  bevordering  van  wetenschappelijke  integriteit en voor het implementeren van structuren hieromtrent.     De  commissie  heeft  met  genoegen  geconstateerd  dat  een  aantal  universiteiten  reeds  maatregelen  genomen  heeft  en  een  commissie  ter  bewaking  van  de  wetenschappelijke  integriteit  heeft  ingesteld,  waarbij gebruik gemaakt wordt van een helder reglement. Dit geldt echter nog niet voor alle instellingen.  De  commissie  adviseert  deze  instellingen  haast  te  maken  met  de  instelling  van  een  onafhankelijke  commissie ter bewaking van de wetenschappelijke integriteit en een passend reglement op te stellen. Ook  beveelt  de  commissie  aan  om  op  centraal  niveau  (Vlaams  of  Belgisch)  een  commissie  van  beroep  in  te  stellen,  die  kan  beslissen  over  geschillen  tussen  personen  en/of  instellingen.  In  andere  landen  functioneren dergelijke commissies naar tevredenheid en is gebleken dat zij in een behoefte voorzien. Bij  de onderbrenging van een dergelijk commissie op centraal niveau kan gedacht worden aan het FWO en  aan de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB).


- 56 / 63 -


BIJLAGE 4 Uittreksel uit het commissierapport naar aanleiding van de tweede externe beoordeling van de kwaliteit van het onderzoeksmanagement30: Vrije Universiteit Brussel



- 57 / 63 -


2.7. Vrije Universiteit Brussel   Structuur onderzoeksmanagement   De onderzoeksraad aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) formuleert voorstellen inzake het algemene beleid en  de organisatie aan de universiteit op het vlak van het wetenschappelijk onderzoek, de ontwikkelingssamenwerking  en de wetenschapscommunicatie. Meer specifiek waakt de onderzoeksraad over de kwaliteit van het onderzoek en  het statuut van de onderzoeker aan de VUB. Daarnaast formuleert de onderzoeksraad voorstellen over de verdeling  van het totaal beschikbare VUB budget voor wetenschappelijk onderzoek en over de VUB onderzoeksbegroting en  formuleert zij adviezen bij de VUB projectvoorstellen in het kader van externe programma’s voor wetenschappelijk  onderzoek,  ontwikkelingssamenwerking  en  wetenschapscommunicatie.  De  onderzoeksraad  is  het  adviesorgaan  van de Raad van Bestuur van de VUB inzake onderzoek.   Het  bureau  van  de  onderzoeksraad  (BOZ)  bereidt  de  werkzaamheden  van  de  onderzoeksraad  voor.  Drie  permanente  adviessubcommissies  voor  de  domeinen  Humane  Wetenschappen  (HW),  Basis‐,  Natuur‐  en  Toegepaste Wetenschappen (BNTW) en Biomedische Wetenschappen (BW) worden door het BOZ ingeschakeld bij  de evaluatie van projectaanvragen.   Er  is  een  Werkgroep  Wetenschapscommunicatie  die  de  informatievoorziening  omtrent  het  VUB  onderzoek  bevordert en de mediacontacten ondersteunt.   Recent  werd  het  domein  ontwikkelingssamenwerking,  vroeger  behorend  tot  de  bevoegdheid  van  de  onderzoeksraad,  ondergebracht  in  een  nieuwe  structuur  met  een  Academische  Raad  voor  Internationalisering  &  Mobiliteit  (ARIM)  ondersteund  door  de  administratie  voor  International  Relations  &  Mobility  (IRMO).  De  onderzoeksraad geeft nog wel adviezen betreffende onderzoeksgebonden materies in het domein ARIM/IRMO. In  het kader van de alliantie met de Universiteit Gent (UGent) werden aan de VUB drie Doctoral Schools opgericht, die  ondersteund worden door de Centrale Doctoraatsbegeleiding.   Tot  de  bevoegdheid  van  de  vice‐rector  Onderzoek  behoort  ook  het  voorzitterschap  van  de  Commissie  Kennis,  Innovatie  &  Technologie  Transfer  (KITT)  die  adviseert  over  kennis‐  en  technologietransfer  en  acties  die  dit  ondersteunen.  De  Commissie  KITT  is  een  door  de  VUB  ingesteld  academisch  adviesorgaan.  De  Raad  voor  Strategisch  Basisonderzoek  met  economische  finaliteit,  de  raad  voor  het  Industrieel  Onderzoeksfonds  (IOFraad),  beheert het IOF, werkt het beleid ter zake uit, stippelt de zwaartepuntvorming uit, adviseert over de besteding van  IOF‐middelen  en  geeft  vervolg  aan  de  bij  het  strategisch  basisonderzoek  behaalde  resultaten.  De  IOF‐raad  is  een  door  de  overheid  opgelegd  orgaan.  De  Commissie  KITT  en  de  IOF‐raad  spitsen  zich  toe  op  valorisatie  van  het  onderzoek en kennen hun eigen regelgeving, subsidiëringskanalen en evaluaties.   Het Bureau Onderzoek Associatie Brussel (BOAB) treedt op als adviesorgaan inzake onderzoeksaangelegenheden  op  associatieniveau  (academisering  van  twee‐cycli  hogeschoolopleidingen,  formuleren  van  meerjarenplan  inzake  onderzoeksbeleid  op  associatieniveau,  evaluatie  en  selectie  van  gezamenlijke  onderzoeksprojecten  in  de  academiseringsfase van de Erasmushogeschool Brussel, etc).   De Onderzoeksraad van het Universitair Ziekenhuis Brussel (UZBrussel) (UZOR) coördineert, ondersteunt en volgt  de  onderzoeksactiviteiten  binnen  het  UZBrussel  op.  Hij  wordt  hierin  ondersteund  door  de  UZBrussel  Cel  Onderzoeksmanagement (UZCOM) en heeft structurele banden met de R&D afdeling van de VUB.   De  vice‐rector  Onderzoek  is  een  sleutelfiguur  in  het  communicatieproces  rond  onderzoek  binnen  en  buiten  de  instelling.   De onderzoeksactiviteiten aan de VUB worden administratief ondersteund en gecoördineerd door het departement  R&D,  dat  bestaat  uit  vier  interagerende  cellen,  m.n.  Onderzoekscoördinatie  (OZC),  Technology  Transfer  Interface  (TTI),  Expertisecel  Wetenschapscommunicatie  en  Centrale  Doctoraatsbegeleiding  (DocBe).  De  Cel  Onderzoekscoördinatie ondersteunt het onderzoeksbeleid van de universiteit, de associatie en van het UZBrussel.  


- 58 / 63 -


De commissie constateert dat de onderzoeksraad van de VUB een zeer ruime bevoegdheid heeft, zowel op het vlak van het  onderzoeksbeleid  (wetenschappelijk  onderzoek,  ontwikkelingssamenwerking,  wetenschapscommunicatie,  kwaliteit  van  het onderzoek, statuut van de onderzoeker) als op het vlak van toekenning van onderzoeksmiddelen (totaal beschikbare  VUB budget voor wetenschappelijk onderzoek, dus niet enkel de BOF‐middelen). Ook de IOF‐raad heeft zeer uitgebreide  bevoegdheden.  Er  zijn  dus  binnen  de  universiteit  meerdere  gremia  die  zich  met  onderzoeksactiviteiten  en  onderzoeksbeleid bezig houden, maar de commissie heeft de indruk dat het geheel goed georganiseerd is.   Ten  opzichte  van  de  situatie  in  2004,  zijn  diverse  wijzigingen  doorgevoerd  in  de  structuren  van  het  onderzoeksmanagement  (domein  ontwikkelingssamenwerking,  IOF‐raad,  BOAB,  UZOR).  Dit  wijst  erop  dat  de  VUB  de  bestaande structuren ook regelmatig evalueert en, indien nodig, aanpassingen doorvoert. De commissie merkt op dat de  structuren  voor  onderzoeksbeleid  en  –beoordeling  helder  opgebouwd  zijn,  met  duidelijke  afbakening  van  de  verschillende  taakdomeinen.  De  koppeling  tussen  de  verschillende  activiteitsdomeinen  en  de  terugkoppeling  naar  het  universitair bestuur worden tevens gewaarborgd door de centrale rol van de vice‐rector Onderzoek (die automatisch ook  voorzitter  van  de  onderzoeksraad  is).  Goed  functioneren  van  de  diverse  organen  is  mogelijk  door  de  uitgebreide  administratieve ondersteuning via specifieke cellen van de afdeling R&D.   De  commissie  merkt  op  dat  in  vergelijking  met  2004  niet  meer  gesproken  wordt  over  een  specifieke  adviescommissie  voor disciplineoverschrijdend onderzoek die de interdisciplinaire projectaanvragen behandelt.   De commissie constateert dat de VUB niet beschikt over een specifieke commissie wetenschappelijke integriteit. De VUB  beschikt  sinds  2002  echter  wel  over  een  bevoegd  orgaan  en  een  procedure  voor  de  behandeling  van  vermoedens  van  wetenschappelijk wangedrag.  

Samenstelling en functioneren van de onderzoeksraad   De  onderzoeksraad  is  het  specifieke  adviesorgaan  van  de  Raad  van  Bestuur  van  de  VUB  met  betrekking  tot  alle  onderzoeksgebonden onderwerpen. De vicerector Onderzoek is automatisch voorzitter van de onderzoeksraad en  verzekert  goede  communicatie  met  het  universitair  bestuur.  De  onderzoeksraad  ontvangt  adviezen  van  de  drie  disciplinegerichte  subcommissies  en  van  de  faculteiten  via  de  facultaire  vertegenwoordigers.  Een  evenwichtige  vertegenwoordiging  van  de  verschillende  onderzoeksdisciplines  in  de  onderzoeksraad  wordt  bereikt  via  de  voordrachten  per  faculteit  (tweemaal  acht)  en  per  domein  (drie)  voor  de  negentien  effectieve  leden  van  het  Zelfstandig  Academisch  Personeel  (ZAP)  in  de  onderzoeksraad.  De  drie  leden  van  de  Erasmushogeschool  zijn  eveneens  effectief  lid.  Sinds  2008  wordt  bij  de  voordrachten  rekening  gehouden  met  kwaliteitsvereisten  en  genderevenwicht.  Het  onderzoekdossier  van  de  leden  van  de  onderzoeksraad  wordt  als  kwaliteitsvereiste  onderworpen  aan  een  toetsing  volgens  de  ZAP‐opdrachtsmatrix.  Deze  matrix  omvat  een  onderwijs‐  en  onderzoeksluik.  Het  onderzoeksluik  geeft  aan  welke  onderzoeksoutput  dient  te  worden  beschouwd,  gedifferentieerd naar discipline en graad (vandaar ‘matrix’).   Tot  de  leden  met  raadgevende  stem  behoren  de  regeringscommissaris,  de  afgevaardigde  van  Financiën,  de  Algemeen  Directeur,  de  Algemeen  Financieel  Directeur,  decanen,  voorzitter  van  de  werkgroep  Wetenschapscommunicatie en vertengenwoordigers van het Assisterend Academisch Personeel (AAP) (twee), van  het Administratief en Technisch Personeel (ATP) (één) en van de studenten (twee). Via raadgevende leden en leden  van  de  Associatiepartner  wordt  de  deelname  aan  de  besluitvorming  van  de  verschillende  geledingen  van  de  universitaire  gemeenschap  gegarandeerd  en  wordt  gezorgd  voor  een  goede  communicatie  met  gerelateerde  organen, zowel intern als extern.   De  facultaire  vertegenwoordigers  in  de  onderzoeksraad  zorgen  voor  een  evenwichtige  vertegenwoordiging  van  de  verschillende  onderzoeksdisciplines  in  de  raad  en  voor  een  koppeling  tussen  het  universitaire  en  facultaire  beleid.  De  commissie waardeert zeer de expliciete toetsing van de kwaliteit van de onderzoeksraadsleden en de aandacht besteed  aan het genderevenwicht. De onderzoeksraad kent een gelijke vertegenwoordiging mannen/vrouwen.   De commissie waardeert het initiatief van de BOZ om jaarlijks een dag te reserveren voor een discussie of brainstorming  in het kader van het te voeren onderzoeksbeleid.   Wel vraagt de commissie zich af of zo’n groot aantal adviserende leden, deels met eigenbelang, een goed functioneren van  de raad niet in de weg staan wanneer kwaliteitsoordelen uitgesproken moeten worden.  


- 59 / 63 -


Financieringslijnen, beoordeling en opvolging   De onderzoeksraad van de VUB beschikt over een brede waaier van financieringscategorieën om de evolutie van  onderzoeksteams  naar  excellentie  op  verschillende  niveaus  te  ondersteunen.  Via  het  BOF  worden  de  volgende  financieringslijnen  onderscheiden:  onderzoeksmandaten  op  ZAP‐niveau  en  Sabbatical  Leaves,  Methusalemfinanciering,  Geconcerteerde  Onderzoeksacties  (GOA),  Horizontale  Onderzoeksacties  (HOA,  voor  vernieuwende,  multidisciplinaire  projecten),  BOF‐onderzoeksprojecten,  mandaten  en  projecten  in  het  kader  van  internationale  wetenschappelijke  samenwerking  en  interne  beleidsondersteunende  en  –voorbereidende  studies.  Doel, criteria en procedure worden telkens aangepast aan de betreffende financieringscategorie.   De  BOF‐middelen  voor  onderzoeksmandaten  op  ZAP‐niveau,  HOA  en  onderzoeksprojecten  worden  via  het  allocatiemodel van de onderzoeksraad (OZRrichtpercentages) verdeeld over de domeinen HW, BNTW en BMW. De  volgende  criteria  worden  bij  deze  verdeling  in  beschouwing  genomen:  aantal  masterdiploma’s  en  doctoraatsdiploma’s, werkingsmiddelen en externe onderzoeksinkomsten. Na de positieve evaluatie van het model  in  2006  werd  deze  benadering  gecontinueerd.  De  VUB  geeft  aan  dat  momenteel  een  nieuw,  sterker  op  prestatiecriteria  gebaseerd  allocatiemodel  uitgewerkt  wordt,  gericht  op  speerpuntvorming,  schaalvergroting,  internationalisering en onderzoeksoutput.   Bij  de  beoordeling  van  aanvragen  voor  onderzoekskredieten  hanteren  de  onderzoeksraad  en  de  adviessubcommissies  criteria  betreffende  de  wetenschappelijke  kwaliteit  van  het  voorgestelde  onderzoek  (methode, originaliteit, haalbaarheid), vastgesteld via externe deskundigen, en de draagkracht/wetenschappelijke  kwaliteit  van  het  onderzoeksteam  of  van  de  onderzoeker,  aangetoond  op  basis  van  publicaties  en  andere  indicatoren  van  wetenschappelijke  kwaliteit,  veelal  vastgesteld  door  externe  deskundigen.  In  een  aantal  financieringscategorieën  kunnen  beleidsmatige  overwegingen,  aangereikt  via  interne  referees/adviezen,  een  rol  spelen.  Een  parallelle  externe  aanvraag  is  een  positief  element  bij  de  beoordeling  van  BOFprojectaanvragen.  De  adviessubcommissies beschikken over een grote autonomie en kunnen bijkomende stimuli inbouwen.   De  VUB  hecht  belang  aan  transparantie  van  de  selectieprocedure,  de  besluitvorming  en  terugkoppeling  van  de  besluitvorming  naar  de  aanvragers.  Via  verschillende  mechanismen  wordt  verslaggeving  (wetenschappelijk  verslag, rapport) verwacht met betrekking tot de resultaten behaald met verkregen onderzoeksfinanciering.   De commissie is, net als de vorige commissie die de evaluatie in 2004 uitvoerde, van mening dat de a priori verdeling van  middelen  over  de  drie  adviescommissies  zorgvuldig  en  verantwoord  gebeurt.  In  de  toewijzing  zijn  stimulansen  opgenomen  voor  de  begeleiding  van  PhD‐studenten  en  voor  externe  fondsenwerving.  Hoewel  publicaties  en  bibliometrische  methoden  niet  in  beschouwing  genomen  worden  bij  de  toewijzing  van  middelen  binnen  de  domeinen,  heeft  de  commissie  de  indruk  gekregen  dat  ook  deze  toewijzing  zorgvuldig  gebeurt.  Het  wordt  als  positief  ervaren  dat  hierbij frequent gebruik gemaakt wordt van externe deskundigen. De commissie kijkt uit naar het nieuwe in ontwikkeling  zijnde model voor toewijzing van middelen.   Wel wijst de commissie er op dat in de thans gevolgde procedures geen kwaliteitsvergelijking tussen domeinen, of delen  daarvan,  plaatsvindt.  Naar  de  mening  van  de  commissie  is  een  dergelijke  vergelijking  essentieel,  wanneer  de  VUB  tot  speerpuntvorming over wil gaan. De middelen zijn immers beperkt! De commissie ziet met belangstelling tegemoet hoe de  universiteit hiermee omgaat, mede gelet op de grote autonomie van de adviescommissies.   De onderzoeksraad is verantwoordelijk voor een groot aantal financieringslijnen, waaronder zich ook veel kleinere lijnen  bevinden.  De  commissie  heeft  hierbij  kanttekeningen  geplaatst.  In  de  discussie  met  de  vertegenwoordigers  van  de  VUB  bleek  echter  dat  de  onderzoeksraad  niet  veel  tijd  besteedt  aan  de  kleinere  lijnen  en  dat  deze  centraal  administratief  afgehandeld  worden  op  basis  van  eenvoudige  parameters  en  niet  behandeld  worden  op  het  niveau  van  de  onderzoeksraad. De commissie is het eens met deze procedure.  


- 60 / 63 -


Tenure track   De tenure track reglementering is nog in ontwikkeling aan de VUB. Het tenure track instrument zal deel uitmaken  van  het  instrumentarium  en  onderzoeksbeleid  van  de  faculteiten.  Mogelijk  zullen  de  faculteiten  verschillend  omgaan  met  de  randvoorwaarden  van  het  BOF‐besluit  (zoals  geen  minimumanciënniteit,  wel  een  maximumanciënniteit van zeven jaar postdoctorale ervaring).   De  commissie  constateert  dat  de  VUB  voorzichtigheid  betracht  bij  de  invoering  van  het  tenure  track  systeem.  Toch  adviseert  de  commissie  de  VUB  enige  haast  te  maken  met  de  invoering  van  dit  systeem,  gezien  ook  de  internationale  ontwikkelingen. Hoewel de faculteiten, mede gelet op de indaling, een essentiële rol spelen bij het tot stand brengen van  een tenure track programma, is de commissie van mening dat dit instellingsbeleid dient te zijn.  

Koppeling onderwijs – onderzoek   De  VUB  geeft  aan  dat  het  nieuwe  basisallocatiemodel  van  de  overheid,  dat  zowel  onderwijs‐  als  onderzoeksparameters omvat, de koppeling tussen onderwijs en onderzoek versterkt.   De onderzoeksraad wijst op de noodzaak om keuzes te maken in het onderwijsaanbod en om de onderwijsbelasting  te beperken tot proporties die de ontwikkeling van een onderzoeksportfolio niet in de weg staan. Omgekeerd wijst  de  VUB  op  een  spanningsveld  bij  opleidingen  steunend  op  topgroepen  op  onderzoeksvlak  maar  met  weinig  studenten. Dit schept problemen bij lange termijnaanstellingen binnen het ZAP‐kader, omdat deze gekoppeld zijn  aan de onderwijsprogramma’s.   De  commissie  constateert  dat  er  een  goede  koppeling  is  tussen  onderwijs  en  onderzoek  en  onderkent  de  geschetste  problematiek.  

Topdown sturing en speerpuntenbeleid   In het kader van het Algemeen Strategisch Plan wordt door het universiteitsbestuur aan de faculteiten gevraagd om  strategische  keuzes  te  maken,  gekoppeld  aan  personeels‐  en  onderwijsbeleid  (gecombineerde  bottom‐up  en  top‐ down benadering). De onderzoeksraad selecteert indirect speerpunten op aanvraag‐ en kwaliteitsbasis bij de lange  termijnfinanciering  programma’s  (GOA).  Daarnaast  worden  systematisch  adviezen  gegeven  over  speerpuntvorming binnen de faculteiten op basis van de resultaten van de disciplinegewijze onderzoeksevaluaties  (zie kwaliteitszorg van het onderzoek).   De  commissie  constateert  dat  een  begin  gemaakt  is  met  speerpuntvorming  via  de  weg  van  de  geleidelijkheid;  een  combinatie van bottom‐up en top‐down. De commissie wenst de VUB succes bij de verdere ontwikkeling van dit, naar haar  mening, belangrijke aandachtspunt.  

Interdisciplinair onderzoek   In  2002  is  de  VUB  gestart  met  een  specifiek  programma  voor  interdisciplinair  onderzoek:  de  Horizontale  Onderzoeksacties  (HOA).  Na  een  positieve  evaluatie  in  2009  werd  dit  programma  voortgezet.  De  periode  van  toekenning  is  wel  veranderd:  van  ‘twee  jaar,  verlengbaar’  naar  ‘in  principe  vier  jaar,  mits  positieve  tussentijdse  evaluatie’.   De commissie vindt dit een goede ontwikkeling.  


- 61 / 63 -


Loopbaanbeleid   Vanaf  2003  werden  verschillende  maatregelen  genomen  ter  verbetering  van  de  begeleiding  van  PhD‐studenten:  een ombudspersoon voor PhD‐studenten werd aangesteld en een toelage per afgelegd doctoraat voor de promotor  werd ingesteld. Vanaf 2008 werd de doctoraatsopleiding opnieuw ingericht en wordt nu georganiseerd door drie  Doctoral Schools.   Excellente onderzoekers worden via een apart contingent VUB mandaten in staat gesteld om zich gedurende tien  jaar nagenoeg volledig aan onderzoek te wijden. Dit onderzoekscontingent betekent een belangrijke stimulans voor  het  onderzoek  in  het  algemeen,  verruimt  de  mogelijkheden  om  een  onderzoekscarrière  aan  de  universiteit  uit  te  bouwen en maakt het mogelijk om personeelsbeleid te voeren op het onderzoeksvlak.   De  ZAP‐opdrachtmatrix  met  een  onderzoeks‐  en  onderwijsluik  ondersteunt  de  evaluatie  van  onderzoeksdossiers  van  individuele  onderzoekers.  Met  deze  matrix  worden  uniforme  criteria  en  richtwaarden  aangeboden  voor  evaluaties op verschillende niveaus (faculteiten, onderzoeksraad, etc), gedifferentieerd volgens graad en discipline.  De relevante onderzoeksindicatoren betreffen zowel publicaties als projecten.   De  VUB  geeft  aan  dat  een  beleid  rond  emeriti  in  opmaak  is,  onder  andere  naar  aanleiding  van  de  grants  van  de  European Science Foundation (ESF) die ook openstaan voor emeriti.   De  commissie  stelt  tevreden  vast  dat  de  VUB  de  doctoraatsbegeleiding  en  de  omkadering  door  Doctoral  Schools  weer  hoog op de agenda heeft geplaatst en dat de genomen maatregelen de gewenste resultaten opleveren.   Ook op andere vlakken toont de VUB aan dat zij werk maakt van de uitbouw van een loopbaanbeleid, zoals vorm gegeven  door  het  aparte  contingent  VUB  onderzoeksmandaten,  de  ontwikkeling  van  de  ZAP‐opdrachtsmatrix  en  het  toekomstig  beleid rond emeriti. Dit zijn, naar de mening van de commissie, zeer goede initiatieven en ontwikkelingen.  

Internationalisering en samenwerking   Actuele aandachtspunten in het VUB beleid zijn onder andere een verhoogde deelname aan EU‐ en internationaal  onderzoek en het vastleggen van prioriteiten inzake internationale samenwerking. Het nieuwe OZR‐allocatiemodel  zal  meer  gericht  worden  op  internationalisering.  In  2006  werd  een  richtlijn  opgesteld  aangaande  internationale  verspreiding van advertenties voor vacatures.   De VUB en de Universiteit Gent (UGent) hebben in juni 2007 de eerste stappen gezet voor een structurele alliantie.  Dit heeft concreet uitwerking gehad bij de vorming van Doctoral Schools en doctoraatsbegeleiding aan de VUB. Ook  zijn gezamenlijke onderzoeksprojecten in voorbereiding.   De  commissie  constateert  dat  de  VUB  toont  dat  zij  zich  bewust  is  van  haar  positie  in  Vlaanderen  en  in  ruimere  zin  in  Europa. Zij zet in op internationalisering, wat naar de mening van de commissie een goede ontwikkeling is.  


- 62 / 63 -


Kwaliteitszorg van het onderzoek   Het onderzoeksbeleid van de VUB is sterk gericht op kwaliteitsbewaking en kwaliteitsondersteuning, niet door het  onderzoek  thematisch  te  sturen,  maar  wel  door  de  kwaliteit  van  de  onderzoekers  en  onderzoeksteams  te  bevorderen via verschillende instrumenten.   De VUB kent sinds 1997 een uitgebreid systeem van disciplinegewijze onderzoeksevaluaties door (internationale)  deskundigen.  De  evaluatierapporten  worden  aangewend  in  het  kader  van  interne  acties  ter  stimulering  van  de  kwaliteit  van  het  onderzoek.  Een  remediërende  werking  wordt  verwacht  via  de  stimulans  die  uitgaat  van  de  raadgevingen  van  de  deskundigen  aan  de  teams.  De  gedetailleerde  resultaten  per  team  worden  vertrouwelijk  behandeld.  Ook  wordt  regelmatig  een  ruime  en  grondige  bibliometrische  studie  verricht  door  een  externe  organisatie. Jaarlijks worden de bibliometrische data, die een rol spelen bij de overheidsfinanciering, geanalyseerd.  De resultaten van de disciplinegewijze onderzoeksevaluaties en de bibliometrische gegevens worden ook gebruikt  voor de identificatie van relevante indicatoren per discipline in het kader van de ZAP‐opdrachtsmatrix. Wel wordt  de nodige voorzichtigheid betracht bij de aanlevering van deze gegevens.   Ter  bevordering  van  een  goede  onderzoekscultuur  heeft  de  VUB  profielen  van  goed  gedrag  opgesteld  voor  de  promotor,  de  onderzoeker  en  de  peer  reviewer.  In  2002  werd  reeds  een  procedure  voor  de  behandeling  van  vermoedens van wetenschappelijk wangedrag ingevoerd in het reglement voor het Academisch Personeel (AP) en  in 2005 heeft de VUB het Europees handvest voor onderzoekers van de Europese Commissie onderschreven.   De  VUB  kent  een  sterke  traditie  in  de  kwaliteitszorg  van  het  onderzoek  en  heeft  deze  zorg  de  laatste  jaren  verder  uitgebouwd. De commissie constateert met genoegen dat de VUB bewust blijft kiezen voor periodieke externe evaluatie  van  het  onderzoek  en  het  onderzoeksbeleid.  De  commissie  constateert  dat  de  VUB  verstandig  omgaat  met  de  vertrouwelijke adviezen ten behoeve van haar interne beleid. Ook vindt de commissie de voorzichtigheid betracht bij het  gebruik van bibliometrische gegevens een wijs besluit. De commissie stelt vast dat de VUB een begin gemaakt heeft met  het nemen van maatregelen ter bescherming van de wetenschappelijke integriteit.  

Universitaire Associatie Brussel   De  VUB  is  enkel  geassocieerd  met  de  Erasmushogeschool  Brussel  (EhB).  De  Universitaire  Associatie  Brussel  vertegenwoordigt ongeveer 9.200 universiteitsstudenten en 4.200 hogeschoolstudenten. De hogeschoolpartner is  effectief vertegenwoordigd in de onderzoeksraad. De samenwerking tussen de onderzoeksraad van de VUB en de  onderzoeksraad  van  de  EhB  werd  geïntensifieerd  en  heeft  een  officiële  status  gekregen  binnen  het  Bureau  Onderzoek Associatie Brussel (BOAB).   Het  te  academiseren  gedeelte  van  de  Erasmushogeschool  wordt  in  de  associatie  beschouwd  als  een  ‘negende  faculteit’, waarvoor een deel van de BOF‐middelen (€ 300.000 op jaarbasis) wordt gereserveerd. In verschillende  domeinen werden gezamenlijke onderzoeksprojecten opgestart.   De commissie constateert dat de associatie van de VUB beperkt is tot één hogeschool, maar heeft begrepen dat dit buiten  de  verantwoordelijkheid  van  de  VUB  ligt  en  mede  het  gevolg  is  van  een  gebrek  aan  een  regionaal  beleid.  Er  worden  voldoende maatregelen genomen om de academisering te bevorderen.  

Tot slot   De VUB heeft goed zicht op haar situatie en mogelijkheden. De koers die zij wenst te volgen is helder en realistisch, zoals  onder andere ook bleek uit de goed uitgewerkte SWOT‐analyse die werd gepresenteerd tijdens het gesprek. De commissie  spreekt  haar  waardering  uit  over  het  ontwikkelde  en  thans  operationeel  zijnde  systeem  van  kwaliteitsbewaking  en  kwaliteitsanalyse van voorstellen en groepen. Het onderzoeksmanagement is op orde.


- 63 / 63 -


BELEIDSPLAN Sector Onderzoek & Ontwikkeling (Research & Development)

Recommend Documents