Beleidsplan Meer- en Hoogbegaafdheid

Beleidsplan Meer- en Hoogbegaafdheid

Comeniusschool Zeist februari 2015

1

Comeniusschool Zeist Augustus 2015

Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................... 3 1.

2.

Omschrijving definitie meer- en hoogbegaafdheid......................................................................... 4 1.1

Definitie hoogbegaafdheid van Mönks ................................................................................... 4

1.2

Definitie en praktijk ................................................................................................................. 5

1.3

Onderpresteren ....................................................................................................................... 5

De leerling zorg voor meer-en hoog begaafde leerlingen op de Comeniusschool ......................... 8 2.1

Signalering en diagnostiek....................................................................................................... 8

2.2

Wanneer werkt een kind in de plusgroep? ............................................................................. 9

2.3

Levelwerk.............................................................................................................................. 10

2.4

Invullen Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) fase 1 ................................. 11

2.5

Invullen Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) fase 2 ................................. 11

2.6

De Plusklas ............................................................................................................................. 12

2.7

Afspraken in de groep ........................................................................................................... 15

3.

Versnellen ..................................................................................................................................... 16

4.

Deskundigheid binnen het team ................................................................................................... 17

5.

Ontwikkelpunten ........................................................................................................................... 18

En verder ............................................................................................................................................... 19 Bijlage: Materialen Plusklas .................................................................................................................. 20 Materialen Plusklas Comeniusschool Zeist januari 2015 .................................................................. 20 Bijlage: Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) Stappenplan en compacten ............... 22 Bijlage: Schaken op de Comeniusschool .............................................................................................. 23 Versnellingswenselijkheidslijst .............................................................................................................. 27 Bronvermelding ..................................................................................................................................... 28

2


Inleiding Op de Comeniusschool wordt adaptief gewerkt. Dat betekent dat leerkrachten onderwijs geven dat toegepast is op de specifieke leerbehoefte van een kind. Ook een meer- of hoogbegaafd kind heeft recht op onderwijs dat bij zijn of haar specifieke leerbehoefte past. Daarnaast is het aanbieden van leerstof op het niveau van een meer-en hoogbegaafd kind, een voorwaarde om met plezier naar te gaan. Ook vinden we het belangrijk dat van ieder kind zijn of haar talent benut wordt. Met dit beleidsplan en de implementatie ervan, stelt de school zich ten doel structuur en inhoud te geven aan het werken met meer- en hoogbegaafde leerlingen. Van overheidswege is het verplicht om voor basis- en voortgezet onderwijs, als ook op universiteiten, een beleid te maken. In dit plan worden routines en afspraken vastgelegd over hoe wij deze groep leerlingen binnen de school begeleiden. Daarnaast bevat dit plan de stappen die wij op de Comeniusschool nemen als er een vermoeden bestaat dat we te maken hebben met een meer-of hoogbegaafde leerling. Tenslotte bevat dit plan ook de volgende bijlagen:  een inventarisatie van de op school aanwezige de materialen voor meer- en hoogbegaafde leerlingen  een beschrijving van het werken met het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid  de schaakklas op de Comeniusschool  de versnellingswenselijkheidslijst  bronvermelding

3


1. Omschrijving definitie meer- en hoogbegaafdheid Over het algemeen wordt er bij een IQ van boven de 130 gesproken van hoogbegaafdheid. Voor het zesde levensjaar is het IQ nog niet met voldoende betrouwbaarheid te meten. We spreken dan liever van een ontwikkelingsvoorsprong dan van meer-of hoogbegaafdheid.

1.1

Definitie hoogbegaafdheid van Mönks

Het model van hoogbegaafdheid dat in de literatuur het meest gebruikt wordt, is het Triadisch of ‘meer-factoren –model’ van Mönks.

figuur 2: Meer-factoren-model van hoogbegaafdheid (Mönks, 1995) Renzulli heeft in 1979 voor het eerst aangegeven dat een kind in ieder geval moet beschikken over de volgende drie persoonskenmerken om te kunnen spreken van hoogbegaafdheid: • hoge intellectuele capaciteiten • motivatie • creativiteit

4


Mönks heeft hieraan toegevoegd dat deze persoonskenmerken alleen door een juiste begeleiding en stimulering vanuit de sociale omgeving (gezin, school en vrienden) tot een harmonieuze ontwikkeling kunnen komen. De volgende factoren zijn van belang bij het zich goed kunnen ontwikkelen van een hoogbegaafd kind. Daarbij is het belangrijk dat deze zes factoren in samenhang aanwezig zijn: *hoge intellectuele capaciteiten *motivatie *creativiteit *gezin *school *vrienden

1.2

Definitie en praktijk

We kunnen in ieder geval uit dit model afleiden dat er van ons als school een stimulerende werking uit moet gaan op de leerling, omdat anders de hoogbegaafdheid niet tot uiting zal komen. Basiskennis bij iedere leerkracht van de Comeniusschool over het begrip ‘hoogbegaafdheid’ is daarom van essentieel belang en een eerste vereiste. Voor de onderwijssituatie is het belangrijk om een definitie van het begrip hoogbegaafdheid te hanteren die direct toepasbaar is in de praktijk. Sylvia Drent (2000) gebruikt de volgende werkdefinitie van hoogbegaafdheid die ook in ons ‘Protocol hoogbegaafdheid’ wordt gehanteerd: “Een kind is hoogbegaafd wanneer het op school uitzonderlijke prestaties levert, ofwel in staat moet worden geacht om op school uitzonderlijke prestatie te leveren.”

1.3

Onderpresteren

Het kan zijn dat een hoogbegaafd kind functioneert als een gemiddelde leerling, maar dat dit onder zijn werkelijke niveau is. Dit noemt men een relatieve onderpresteerder. Wanneer een leerling onder het niveau van de hele groep functioneert, is er sprake van een absolute onderpresteerder. Vaak is er sprake van een dalende lijn in de prestaties, of van sterk wisselende prestaties. Absolute onderpresteerders vallen meestal op door hun gedrag. Voorbeelden daarvan zijn: veel aandacht vragen, onrustig gedrag vertonen, negatief reageren, onverschilligheid, de lolbroek uithangen, een traag werktempo, een slechte werkhouding, een slechte concentratie. Een groot verschil tussen het gedrag thuis en het gedrag op school kan ook een aanwijzing zijn voor onderpresteren.

Signalen die kunnen wijzen op onderpresteerders: o o o o o o o o o

lichamelijke signalen zoals allergieën, buikpijn, hoofdpijn, eczeem expressief of agressief naar buiten treden lastig en onaangepast gedrag ontwikkelingsstagnatie, of zelfs regressie (weer onzindelijk worden, op school veel eenvoudiger tekenen dan thuis of zelfs weer gaan krassen, ineens niet meer kunnen lezen) perfectionisme gekoppeld aan faalangstig gedrag negatieve aandacht vragen door bijvoorbeeld expres dingen fout te doen algemene gedragsproblemen de leerling heeft kennis die nog niet in de groep behandeld is steeds minder goede resultaten behalen (zie CITO-leerlingvolgsysteem) 5


o o o o o o o o

zeer wisselende resultaten laten zien zeer laag werktempo vertoont geen enkel initiatief meer is op school een heel ander kind dan thuis vroegere interesses lijken verdwenen te zijn verlies van spontaniteit terugtrekken depressieve gevoelens

Kenmerken m.b.t. het leervermogen zijn: *hoge intelligentie *snel van begrip *grote algemene interesse *taalvaardig *hoog leertempo, grote denken leerstappen *verworven kennis goed kunnen toepassen *goed geheugen *doorvragen en waarnemen *groot analytisch inzicht en probleemoplossend vermogen *creativiteit en originaliteit *denkt buiten reguliere kaders

Wanneer en waar moet een kind onderzocht worden? Een prototype van een hoogbegaafd kind bestaat niet. Ieder kind is uniek en heeft zijn of haar eigen talenten. Een kind waarbij duidelijk is dat het meer- of hoogbegaafd is, wat goed in zijn of haar vel zit, wat in de groep goed presteert en prettige vriendschappen heeft, hoeft niet onderzocht te worden. Kinderen waarbij je op grond van wat ouders vertellen en je eigen waarneming als leerkracht , mag veronderstellen dat ze eventueel meer- of hoog begaafd zijn, maar waarbij de prestaties van het kind achterblijven, moet besproken worden. De leerkracht is hier alleen de signalerende partij. Als het onderzoek vanuit school geadviseerd wordt, kiezen wij voor onderzoek bij de CED groep. Als ouders een onderzoek willen starten zijn zij natuurlijk vrij om zelf een onderzoeksbureau te kiezen. Als school stellen het op prijs wanneer de onderzoeksresultaten met ons gedeeld worden. Wij kunnen dan beter aansluiten bij wat de leerling op school nodig heeft en een betere leeromgeving voor het kind organiseren. De school bepaalt uiteindelijk welke adviezen kunnen worden opgevolgd en in welke mate de hulp die wordt aangeraden kan worden gegeven.

6


7


2. De leerling zorg voor meer-en hoog begaafde leerlingen op de Comeniusschool Op de Comeniusschool zorgen we voor een doorgaande lijn voor meer- en hoogbegaafde leerlingen. We volgen daarbij dezelfde stappen van de Zorgroute zoals beschreven in het Ondersteuningsplan van de school van april 2014, die voor alle leerlingen gelden. Daarbij horen het gewone dagelijks handelen van de groepsleerkracht en het werken met de groepen Intensief, Basis en Plus. Leerlingen met meer cognitieve mogelijkheden werken met verschillende vakken in de plusgroep. De leerkracht geeft leerlingen die de plustaken maken, tijd overhouden en meer werk aankunnen Levelwerk. Een leerling kan voor alle hoofdvakken Levelwerk maken. Sommige leerlingen maken enkel met bijvoorbeeld reken-wiskunde taken uit Levelwerk . Nadere informatie over Levelwerk is te vinden in 2.3. Wanneer het voor de leerling belangrijk is om te gaan werken met Levelwerk, maar de leerling hier niet aan toe komt, dan kan de leerstof van de plustaken nog meer compact worden aangeboden volgens de richtlijnen van DHH. Alvorens hiervoor te kiezen wordt er eerst een observatie gehouden door de IB er en wordt de leerling goed besproken in de leerlingbespreking; zie hieronder. De resultaten op de verschillende vakken en de werkhouding van de leerling worden hierbij goed in kaart gebracht. In de groepsbespreking wordt besproken en geëvalueerd hoe de leerlingen werken in de plusgroep en met Levelwerk en wordt verteld of er leerlingen zijn die opvallen (signalering). Leerlingen kunnen aangemeld worden voor de leerlingbespreking. Leerlingen die goed werken aan de plustaken en Levelwerk hoeven verder niet besproken te worden. In de leerlingbespreking wordt een leerling voor wie dat nodig is uitgebreid besproken door de leerkracht met de IB er. Tevoren of na de bespreking kan een observatie plaatsvinden of werkt de IB er kort met de leerling om een indruk te krijgen van de leerling. Er wordt een plan gemaakt voor verdere stappen. Dit kan zijn een gesprek met de ouders, verdere aanpassing van de lesstof en / of instructie, begeleiding bij de taakhouding, begeleiding in sociaal emotioneel functioneren, het invullen van de DHH (Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid) of in het uiterste geval overwegen extern onderzoek. Nadere informatie over het DHH is te vinden in 2.4.

2.1

Signalering en diagnostiek

De intake Kinderen komen verschillend de school binnen. We laten de ouders vooraf een uitgebreid aanmeldings- en intakeformulier invullen en spreken dat met de ouders door, nog voordat hun kind op school komt. Het doel van deze vragenlijst is om alle kinderen vroegtijdig in beeld te krijgen, zodat onderwijs en begeleiding goed afgestemd kunnen worden op de ontwikkelingsbehoeften van het kind. Zo kan er tijdig ingespeeld worden op wat kinderen nodig hebben en kunnen kinderen zich verder ontwikkelen in een doorgaande lijn. Het is belangrijk dat we als school meteen bij binnenkomst van een leerling voldoende en volledige informatie van de ouders hebben ontvangen. Dan kunnen we daarop anticiperen.

8


Vroegtijdige signalering bij jonge kinderen is op onze school van belang om de mogelijk (hoog)begaafde leerlingen op te sporen, zodat deze leerlingen zich niet direct al gaan aanpassen en gaan onderpresteren. In groep 1 en 2 kunnen we meer van leerlingen vragen en hen moeilijker en meer complexe opdrachten geven en boeiende uitdagende activiteiten aanbieden. Ontwikkelingsmateriaal kan anders worden ingezet. Levelspel kan worden aangeboden in een klein groepje leerlingen. Sommige leerlingen kunnen al lezen, wanneer ze naar groep 3 gaan. De leesmethode heeft hierin voorzien en geeft aanwijzingen hoe hiermee om te gaan. Het al vroeg kunnen lezen hoeft niet te betekenen dat een leerling hoogbegaafd is, maar begaafd is de leerling wel. Een goed aanbod van leerstof is belangrijk. In het bespreken van de leerling gaan we na hoe de ontwikkeling verloopt. Vanaf groep 3 (midden – bovenbouw): Leerlingen die opvallen in het kader van een eventuele begaafdheid, worden aangemeld in de leerlingbespreking met de Intern Begeleider. Deze leerlingen werken dan al in de plusgroep volgens de methode en doen Levelwerk. Het plusgroep werk is zodanig dat de leerling in principe tijd overhoudt voor Levelwerk. Mocht het zo zijn dat het werk van de plusgroep toch nog teveel is en de leerling in onvoldoende mate toekomt aan Levelwerk, kan het werk compact worden aangeboden volgens de richtlijnen van DHH. (zie DHH-leerling-traject-leerlingbegeleiding-compacting richtlijnen-methode)

2.2

Wanneer werkt een kind in de plusgroep?

Een kind kan voor alle vakken in de plusgroep werken; rekenen-wiskunde, spelling, technisch lezen en begrijpend lezen, maar ook voor één vak. De leerkracht deelt de leerlingen in, soms in overleg met de leerling. In het algemeen wordt de indeling van het voorafgaande schooljaar een maand aangehouden. Daarna gaat de leerkracht twee keer per jaar kijken of de indeling nog klopt n.a.v. de resultaten van de citotoetsen en past zo nodig de indeling aan.

De voorwaarden om in de plusgroep te werken:  de leerling maakt de opdrachten in de groep goed en vlot en heeft het werk steeds af.  de leerling maakt de methodetoetsen goed tot zeer goed en haalt een 8 of hoger.  de leerling heeft scores I en soms II op de CITO toetsen voor dat vak waarin de leerling de plustaken gaat doen.  de leerling heeft genoeg aan een korte, gerichte instructie en het aangeven van de doelen.  de leerling kan omgaan met uitgestelde aandacht en gaat aan een andere taak werken, wanneer hij/zij vastloopt in de opgedragen taak en er geen tijd is om vragen te stellen aan de leerkracht.  de leerling kan vragen om hulp op die momenten dat de leerkracht hiervoor tijd beschikbaar stelt.  de leerling kan zelfstandig werken aan de taken. Punten die besproken worden met de Intern Begeleider kunnen zijn:  Cito- en toets gegevens  Opvallend gedrag thuis of in de groep  signalen van ouders (worden altijd serieus genomen)  observaties van de leerkracht  resultaten van Levelwerk NB Een valkuil hierbij kan zijn dat kinderen sociaal wenselijk gedrag vertonen en het pluswerk c.q. Levelwerk niet oppakken (zie ook signalen onderpresteren).

9


Wanneer er voldoende aanwijzingen zijn voor (hoog)begaafdheid dan wordt in de groep de leerstof aangepast volgens de richtlijnen voor compacten uit het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid ( zie DHH-leerling-traject-leerlingbegeleider-compacting richtlijnen-methode). In de groepsmethoden die wij hanteren op school wordt al rekening gehouden met indeling van de leerstof in Intensief, Basis of Plus. We volgen in eerste instantie de aanwijzingen van de groepsmethoden. De tijd die de kinderen overhouden doordat zij werken met de plustaken uit de methode wordt gevuld met Levelwerk volgens de handleiding van Levelwerk. Dit wordt ingepland op de weektaak door de leerkracht of de leerling zelf. We gebruiken vooralsnog de richtlijnen voor compacten van de eerste leerlijn. Er is ook een mogelijkheid om de richtlijnen voor compacten tweede leerlijn te volgen. Deze mogelijkheid gaan we in het cursusjaar 2015-2016 nader bekijken.

2.3

Levelwerk

Op de Comeniusschool hebben wij gekozen voor de methode Levelwerk (Eduforce) voor de meer – en hoogbegaafde leerlingen binnen onze school. Levelwerk biedt een totaalaanbod van verrijkende activiteiten op meerdere terreinen. Bij verrijking is het doel om begaafde leerlingen meer uitdaging te bieden binnen de vakken rekenen, taal en begrijpend lezen. Deze leerstof behoort een verplichtend karakter te hebben, geen vrijblijvendheid. De onderdelen rekenen en taal/lezen in Levelwerk zijn dergelijke verrijkende opdrachten. Daarnaast biedt Levelwerk in het onderdeel “allerlei” de mogelijkheid om met eigen gekozen onderwerpen aan de slag te gaan, veelal onderwerpen uit de belangstellingssfeer van het kind. Ook aangepaste opdrachten binnen het vakgebied “Oriëntatie op jezelf en de wereld” en opdrachten wat betreft samenwerking en hulp bieden aan anderen vallen onder dit onderdeel. De leerkracht is de coach in de begeleiding van het proces. Leerlingen krijgen een keer per week begeleiding bij Levelwerk. Zij kunnen wel tussendoor vragen stellen aan de leerkracht op passende momenten, maar zullen vooral hun vragen moeten opsparen voor de begeleidingstijd.

Hoe passen wij Levelwerk in in ons leerstofaanbod? Leerlingen met een consistente I score voor cito RW, SP en BL komen voor Levelwerk in aanmerking. Leerlingen met andere scores of met dyslexie worden naar eigen inzicht van de leerkracht ingedeeld, en/of na het invullen van het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid. De tijd die overblijft nadat de leerling zijn of haar werk af heeft, wordt ingevuld met de opdrachten uit Levelwerk. Als blijkt dat een leerling niet of onvoldoende toekomt aan Levelwerk is het mogelijk om de leerstof te compacten. We gebruiken hiervoor de compactingsrichtlijn en richtlijnen van DHH (Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid) (zie bijlage). Voor de kinderen die Levelwerk doen is het altijd de bedoeling dat reguliere lessen worden gecompact. Zeker als ze ook nog in de Plusklas zitten. Het is namelijk mogelijk dat een leerling doordat hij/zij niet voldoende uitgedaagd wordt, de reguliere leerstof niet voor elkaar krijgt. In incidentele gevallen kan ook besloten worden om de leerling te laten beginnen met de opdrachten van Levelwerk en pas daarna de reguliere lesstof te gaan maken. De leerlingen werken met een planning. Afhankelijk van de leeftijd van het kind maakt de leerkracht deze planning, helpt de leerkracht de leerling met plannen of plant de leerling zelf zijn werk van Levelwerk. Op dit moment werkt iedere leerkracht, wel of niet, met een weektaak c.q. planning, welke hij of zij prettig vindt, hetzij een zelfgemaakte of de planning die hoort bij Levelwerk.

10


In het schooljaar 2014-2015 ontwikkelen wij een uniforme weektaak waar zowel de reguliere lesstof, als de lesstof van Levelwerk op staat. In schooljaar 2015-2016 zal deze weektaak ingevoerd worden. Dit valt onder Zelfstandig Werken waar wij ons dit cursusjaar op richten.

Afspraken over Levelwerk De leerlingen die werken met Levelwerk, worden zo mogelijk begeleid door hun eigen leerkracht. Daarnaast is er 30 minuten per week ingeroosterd om de leerlingen van Levelwerk te laten begeleiden door een leerkracht. Dat is niet hun eigen leerkracht maar een leerkracht die de handen vrij heeft omdat zijn /haar eigen groep gymnastiek krijgt van de vakleerkracht. Deze leerkracht helpt de leerlingen met plannen, kan vragen beantwoorden en evalueert met de leerling na ieder blok het gemaakte werk. In januari en juni is er een leerlingbespreking met de groepsleerkracht en degene die de begeleiding heeft gegeven. De leerling kijkt in principe het gemaakte werk zelf verplicht na. Hij of zij heeft zelf de verantwoordelijkheid om naar de leerkracht te gaan als het veel fouten heeft of leerstof niet goed begrijpt. Uiteraard hangt de mate van zelfstandigheid hierin ook weer van de leeftijd van de leerling af. Daarnaast vult de leerling na ieder blok een evaluatieblad in wat hij/zij daarna met de leerkracht bespreekt. Dit is de leerkracht die ingeroosterd staat om de Levelwerkleerlingen te begeleiden.

2.4

Invullen Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) fase 1

Signaleringsprocedure In het kader van de zorg op de Comeniusschool, hebben wij een Ondersteuningsplan en Ondersteuningsprofiel. Als duidelijk is geworden in de leerlingbespreking met leerkracht en Intern Begeleider, dat een kind extra zorg nodig heeft op het gebied van meer- of hoogbegaafdheid, wordt het DHH ingevuld. De stappen die genomen gaan worden om het DHH in te vullen zijn als volgt: 1. De leerkracht overlegt met ouders dat we deze stappen gaan nemen. 2. De leerkracht maakt een dossier aan voor het kind in het DHH. 3. De leerkracht stuurt een link naar de ouders om de vragenlijst in te vullen (fase 1). 4. De leerkracht vult de vragenlijst in voor het kind (fase 1). 5. De gegevens van deze vragenlijsten worden besproken met de Intern Begeleider (de leerkracht zorgt voor een uitgeprinte versie van de resultaten van het DHH). 6. Verslag wordt met ouders besproken door leerkracht en Intern Begeleider en samen wordt besloten al dan niet fase 2 in te gaan.

2.5

Invullen Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) fase 2

Diagnostiseringsprocedure Mocht het verslag van fase 1 er aanleiding toe geven, wordt fase 2 gestart. Het is ook mogelijk dat het traject stopt bij fase 1, omdat het verslag eenduidig is in zijn advies voor het betreffende kind. Dit na overleg tussen leerkracht, Intern Begeleider en ouders. Daarna worden de stappen van fase 1 gevolgd, maar nu voor fase 2. Voor leerlingen vanaf groep 5 moet ook een leerlingvragenlijst worden ingevuld door de leerling zelf. 11


Het verslag wat hieruit volgt wordt door de leerkracht besproken met de Intern Begeleider en daarna volgt een gesprek met de ouders, leerkracht en Intern begeleider. Het verslag van deze bespreking en de afspraken die hier gemaakt worden, worden zowel in Parnassys als in het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid vastgelegd door de leerkracht.

2.6

De Plusklas

Wanneer er voldoende aanwijzingen zijn dat het kind meer uitdaging nodig heeft, is het mogelijk dat het kind gaat deelnemen aan de Plusklas. Omdat de school wel de ambitie heeft om uitvoering te geven aan het meer- en hoogbegaafdenbeleid maar de Plusklassen niet geheel kan financieren, vragen we van de ouders een vrijwillige ouderbijdrage. Voor een leerling uit de groepen 6 t/m 8 is dat 700 euro voor de donderdagochtend per week gedurende het gehele schooljaar. Voor een leerling uit de groepen 3 t/m 5 is dat 475 euro per kind voor de donderdagmiddag per week voor het gehele schooljaar. De bovenbouw werkt op een ochtend ruim 3 lesuren en de middenbouw op de middag 2 lesuren, dit verklaart het verschil in de hoogte van de vrijwillige ouderbijdrage.

De doelen van de Plusklas: * Hoog- of meerbegaafde leerlingen gaan met plezier naar school * Hoog- of meerbegaafde leerlingen leren leren. Metacognitieve vaardigheden worden aangeleerd. * Hoog-of meerbegaafde leerlingen wordt een plek geboden om gelijkgestemde kinderen te ontmoeten (peers). Er wordt aandacht besteed aan de sociaal-emotionele vaardigheden. * Hoog-of meerbegaafde leerlingen leren samen werken. * Hoog-of meerbegaafde leerlingen krijgen voldoende cognitieve uitdaging geboden. Leerlingen die voor de Plusklas in aanmerking komen moeten aan de volgende criteria voldoen: De leerling is gediagnosticeerd hoogbegaafd (middels een recent en betrouwbaar, door een daartoe bevoegde deskundige afgenomen onderzoek met als diagnose een IQ ≥130) of: o Het DHH (Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid) geeft aan dat het kind een indicatie heeft om hoogbegaafd te zijn (leerlijn 2 wordt aangeraden). o De leerling heeft behoefte aan meer uitdaging dan Levelwerk in de klas biedt, omdat het sociaal welbevinden van het kind onvoldoende is. o De directie kan in samenspraak met de IB-er en de PK-leerkracht afwijken van deze criteria. Als een kind deelneemt aan de Plusklas bekijkt de plusklasleerkracht samen met de leerkracht van het kind aan de hand van:   

de mate van actief deelnemen aan de Plusklas zijn/haar nieuwsgierigheid/onderzoekend vermogen de mate van verandering in het sociaal welbevinden van het kind in de groep

of het kind gebaat is bij het deelnemen aan de Plusklas. Aan het eind van ieder cursusjaar wordt, in overleg met de leerkracht en directeur, ook weer gekeken of de leerling gebaat is bij deelname aan de Plusklas in het komende cursusjaar.

12


Het is in principe niet mogelijk om te stoppen met de Plusklas gedurende het schooljaar met als reden dat de leerling het niet leuk meer vindt. Wat wel mogelijk is dat een kind na een schoolvakantie alsnog gaat deelnemen aan de Plusklas. Dit vindt plaats na overleg met directie, leerkracht en plusklasleerkracht. Aankomend schooljaar gaan wij bekijken hoe groot de capaciteit van de Plusklas maximaal zijn kan en hoe we omgaan met het feit als we meer leerlingen hebben dan maximaal vastgesteld.

Beschrijving Plusklas Op donderdagmorgen komen de kinderen uit de bovenbouw naar de Plusklas. Hieronder verstaan wij de kinderen uit de groepen 6 t/m 8. ’s Middags komen de kinderen uit de middenbouw naar de Plusklas. Dat zijn de kinderen uit de groepen 3 t/m 5. Op grond van de doelen die gesteld zijn voor de Plusklas, wordt een dagindeling gemaakt. Hierbij moet opgemerkt worden dat flexibiliteit een grote meerwaarde van de Plusklas is, omdat de kinderen een grote inbreng hebben en ook de actualiteit kan zorgen dat er van een planning afgeweken kan worden.

In de Plusklas maken we gebruik van materiaal wat speciaal ontwikkeld is voor hoogbegaafde kinderen. Daarnaast zoekt de plusleerkracht zelf naar materiaal en houdt de laatste ontwikkelingen op het gebied van hoogbegaafdheid bij.

Middenbouw Hoe kan een dag in de Plusklas eruit zien? Indeling van een middag, een voorbeeld: 13.00 uur De kinderen worden bij de deur begroet met een handdruk. Daarna gaan ze de plusklasruimte in leggen hun spullen op de juiste plek. Elke Plusklas middag beginnen we met even bijpraten. Dat is belangrijk omdat we elkaar een week niet gezien hebben. Ook zaken die in de klas gebeurd zijn of die niet lekker lopen kunnen aan de orde komen. Hier komt nadrukkelijk doel 3 aan de orde. De kinderen merken dat er ook andere kinderen zijn die dezelfde dingen meemaken of ervaren als zij, en dat zij dus geen uitzondering zijn in een groep. 13.15 uur We gaan werken aan een project of les, of in de boekjes van Topklassers. Niet alle kinderen die in de middenbouwgroep zitten zijn hier gelijk al aan toe, of kunnen nog niet voldoende lezen, dus het kan ook gebeuren dat kinderen uit de middenbouw pas na de kerst of nog later een boekje van Topklassers krijgen. De meeste lessen of projecten komen uit de methode “Vooruit”, die speciaal ontwikkeld is voor hoogbegaafde kinderen. Doel 2,4 en 5 komen hierbij aan de orde. 14.00 uur Een spelletje tussendoor om even bij te komen. Dat kan zijn iets met spreekwoorden, omdat hoogbegaafde kinderen dit altijd erg interessant vinden en er in de groep nog niet veel aandacht aan besteed wordt in de middenbouw, of een paar kaartjes uit “Openhartig”. Ook hierbij komen doelen aan de orde, namelijk doel 2 en 5. 14.10 uur Debatteren of filosoferen. De doelen 3 en 5 komen hierbij aan de orde. 14.25 uur 13


Een kind mag een land of een kunstenaar kiezen uit de boeken van Arend van Dam en Alex de Wolf. Afhankelijk van het onderwerp inventariseren we eerst wat de kinderen er al van weten, dan lees ik het verhaal voor en kijken we wat we nog meer ontdekt hebben. Soms leidt dit tot het opzoeken van informatie op internet, het bekijken van een filmpje of een presentatie maken en houden. De doelen 3 en 5 komen hier aan de orde. 14.45 uur Tot slot werken de kinderen aan een Smartgame, vrij of een aantal weken vast, level voor level. Doel 2 en 5. Om 15.00 uur krijgen de kinderen een hand bij de deur en gaan terug naar hun eigen groep. Door de kinderen zo’n middag aan te bieden, wordt zo leert de ervaring, doel 1 bereikt.

Bovenbouw Hoe kan een dag in de Plusklas eruit zien? Indeling van een morgen, een voorbeeld: 8.45 uur De kinderen worden bij de deur begroet met een handdruk. Daarna gaan ze de plusklasruimte binnen en leggen hun spullen op de juiste plek. Elke plusklasmorgen of -middag beginnen we met even bijpraten. Dat is belangrijk omdat we elkaar een week niet gezien hebben. Ook zaken die in de klas gebeurd zijn of die niet lekker lopen kunnen aan de orde komen. Hier komt nadrukkelijk doel 3 aan de orde. De kinderen merken dat er ook andere kinderen zijn die dezelfde dingen meemaken of ervaren als zij, en dat zij dus geen uitzondering zijn in een groep. 9.00 uur Werken in de werkboekjes van Topklassers. De kinderen hebben een boekje van Topklassers gekozen, met een onderwerp wat hen aanspreekt. De voorwaarde is wel dat ze echt kritisch moeten kijken voordat ze aan het boekje beginnen, want we gaan niet wisselen van boekje voordat het uit is (doel 2). Hierbij leren ze doorzetten, informatie op te zoeken, hulp te vragen en soms samen te werken als een ander kind hetzelfde boekje heeft (doel 2,4 en 5). 10.00 uur een spelletje tussendoor, bijvoorbeeld “Openhartig” (doel 3). 10.15 uur Eten en drinken. De leerkracht leest voor uit een boek wat deze kinderen aanspreekt. 10.25 uur – 10.40 uur

pauze

10.40 uur Werken aan een project of les uit Vooruit, een methode met lessen en projecten die speciaal ontwikkeld zijn voor hoogbegaafde kinderen. Dit kunnen lessen zijn op het gebied van taal, rekenen, sociaal emotioneel, creatief, ruimtelijk ordening etc. (doel 2, 3, 4 en 5 ) 11.15 uur Debatteren of filosoferen. De leerkracht of de kinderen dragen stellingen aan waarover gedebatteerd of gefilosofeerd wordt (doel 2,3,4 en 5). 11.45 uur 14


De kinderen gaan werken aan een Smartgame. Ook hierbij geldt dat alle levels in volgorde gedaan moeten worden en dat er een bepaald aantal afgesproken weken een spel gedaan moet worden (doel 2, 4 en 5). 12.00 uur De leerlingen gaan terug naar hun eigen klas nadat de leerkracht ze een hand gegeven heeft.

2.7

Afspraken in de groep

Wanneer er voldoende aanwijzingen zijn voor (hoog)begaafdheid, wordt in de groep de stof aangepast volgens de richtlijnen voor compacten uit het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (zie bijlage). De tijd die de kinderen hierdoor overhouden wordt opgevuld met Levelwerk volgens de handleiding van Levelwerk. Dit wordt ingepland op de weektaak door de leerkracht of de leerling zelf. We gebruiken vooralsnog de richtlijnen voor compacten van de eerste leerlijn. Er is ook een mogelijkheid om de richtlijnen voor compacten tweede leerlijn te volgen. Deze mogelijkheid gaan we in het cursusjaar 2015-2016 nader bekijken. Mocht bovenstaande in uitzonderingsgevallen onvoldoende uitdaging bieden, dan zijn er verder de volgende mogelijkheden:  Deelname aan de Plusklas (zie 2.6 criteria deelname Plusklas)  Zo nodig een jaargroep versnellen (zie 3 Versnellen)  Incidenteel bekijken of er nog andere oplossingen zijn

15


3. Versnellen Voor een enkele leerling is het wenselijk om te gaan versnellen. Versnellen is: * Het vervroegd naar groep 3 gaan * Het overslaan van een groep * Het doorlopen van twee groepen in een jaar. Met de term versnellen wordt bedoeld het in een sneller tempo doorlopen van de leerstof dan de andere leerlingen van de groep. Het is ons streven om een leerling minstens zeven jaar basisonderwijs te laten volgen voor het op verantwoorde wijze naar het voortgezet onderwijs kan. Een leerling kan zodoende eenmaal in zijn schoolloopbaan een groep overslaan. Versnelling is aan drie criteria gebonden: o intellectuele capaciteiten o didactisch niveau o sociaal-emotionele ontwikkeling Een leerling komt in aanmerking voor versnelling: o als er sprake is van een didactische voorsprong van minimaal een jaar op meerdere gebieden o als een leerling onderzocht is, met als diagnose hoogbegaafd en het advies versnellen betreft Om een juiste beslissing rondom versnellen te kunnen nemen wordt gebruik gemaakt van: o o o o

advies vervroegde doorstroming van het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid de Versnellingswenselijksheidslijst van de universiteit van Nijmegen (SLO) Cito-LVS gegevens toetsen van de groepsmethode

De beslissing of een kind voldoet aan de normen en wel of niet gaat versnellen, wordt genomen na uitgebreid overleg met de ouders. Bij de besluitvorming zijn zowel de leerkracht, intern begeleider, plusklasleerkracht en directeur betrokken.

16


4. Deskundigheid binnen het team De plusklasleerkracht houdt de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van hoogbegaafdheid en nieuwe materialen bij. Het is daarnaast van groot belang dat er ook bij alle teamleden algemene deskundigheid bestaat ten aanzien van hoogbegaafdheid. Dit kan bevorderd worden door het volgen van een cursus over hoogbegaafdheid. Daarnaast geeft de plusklasleerkracht een aantal keren per jaar voorlichting aan het team.

17


5. Ontwikkelpunten In cursusjaar 2014 – 2015  het ontwikkelen van een uniforme weektaak door de hele school  zelfstandig werken  afspraken maken binnen het team over het werken met Levelspel/Levelwerk

In cursusjaar 2015 – 2016  Invoeren van zelfstandig werken  Invoeren van een schoolbrede , uniforme weektaak  de afspraken die gemaakt zijn m.b.t. Levelwerk schoolbreed invoeren Alvast enige notities ten aanzien van discussiepunten rond Levelwerk: In de school wordt een doorgaande lijn ontwikkeld t.a.v. Levelwerk. Daarvoor maken we schoolafspraken die in iedere groep gelden. Over de volgende punten gaan wij in cursusjaar 2015-2016 concrete afspraken maken en invoeren. •

•

•

• • •

Mag een leerling de lesstof van Levelwerk in zijn/haar eigen tempo verwerken? Concreet betekent dit dat elke leerling in een ander blok bezig kan zijn. De handleiding geeft aan dat Levelwerk wel zo ingezet moet worden. Blok 7 is een uitloopblok voor leerlingen die snel door de blokken zijn gegaan. De methode is zo opgezet dat een hoogbegaafde leerling die echt meer uitdaging nodig heeft, kan werken aan de Levelwerkkist die bedoeld is voor een hogere jaargroep dan de groep waarin hij/zij zit. Andersom is het ook mogelijk dat een leerling stof maakt bestemd voor een lagere jaargroep, als het een leerling betreft die heel snel klaar is met het reguliere werk. Ook kan een leerling die een voorsprong heeft op een deelgebied alleen het verrijkingspakket van dat deelgebied maken. Welke weektaakkaart of schema gaan we schoolbreed gebruiken om de reguliere lesstof en Levelwerk te plannen? Belangrijk is dat we allemaal dezelfde weektaak gebruiken om zo een doorgaande lijn binnen de school te creëren en dat het voor de leerlingen een herkenbare manier van werken is. Hoe gebruiken we de 30 minuten die beschikbaar zijn gesteld om leerlingen die werken met Levelwerk te begeleiden? De leerkracht is in principe coach. Hoe zien de leerkrachten dit zelf? Is er tijd voor korte aansturing van leerlingen in de groep? Het bespreken van de inhoudelijke kant van het Levelwerk is bijna minder belangrijk dan de procesmatige kant. Hoe gaat de leerling om met het proces van werken en evalueren.

18


En verder Voor de ouders van de kinderen die deelnemen aan de Plusklas zal er een keer per jaar een ouderavond verzorgd worden. Daarnaast krijgen de kinderen van de Plusklas twee keer per jaar, als bijlage bij hun rapport, een verslag in verhaalvorm over hun ontwikkeling en resultaten in de Plusklas. De doelen die gesteld zijn voor de Plusklas worden hierin meegenomen. Na ieder rapport worden de ouders in de gelegenheid gesteld om een 10 minuten gesprek met de plusleerkracht te houden. Voor ieder rapport heeft de leerkracht van het kind een leerlingbespreking over het kind met de plusklasleerkracht.

19


Bijlage: Materialen Plusklas Materialen Plusklas Comeniusschool Zeist januari 2015 Methoden:  abonnement op Vooruit, Kluwer  Kinderen en filosoferen, Berrie Heesen  Hoogbegaafd, nou en?, Wendy Lammers van Toorenburg

Kopieermap:  Dichter dicht gedicht (Kinheim)  Maurits Escher, verrijkingswerk groep 5-6 + handleiding  Beeldhouwkunst, verrijkingswerk groep 6-7-8 + handleiding

Topklassers (Beka plus reeks) + antwoordenboekjes: Wetenschap groep 5/6:  Blik op bouwen  Kijkje in de dierenwereld Cultuur groep 5/6:  Culturen ver weg en dichtbij  Taal is van iedereen  Van beeld en geluid tot film Wetenschap groep 7/8:  Natuurkunde  Sterrenkunde  Natuurverschijnselen  Scheikunde deel 4  Biologie deel 5  Wiskunde deel 1,2 en 3 Vreemde talen groep 7/8:  Italiaans deel 4

Cryptologisch, oefenboek voor cryptische taalvaardigheid deel 1 + 2, Kinheim Boeken:        

De betoverde werkelijkheid, Richard Dawkins Het oude Egypte, Librero Waar is de taart?, The Tjong Khing Picknick met taart, The Tjong Khing Zomaar een straat door de eeuwen heen, Anne Millard en Steve Noon De gele ballon, Charlotte Dematons Het grote Rijksmuseum voorleesboek, Rubinstein Voorbij de horizon, Arend van Dam en Alex de Wolf

Games:      

Rainbow ball 2x Set! Safari Hide & Seek River Crossing Safari Rush hour Vikings 20


                   

Ananconda Temple Trap Body Junior Education Kit for convection and foam stability, Esa Tridio, Productief bv Anti Virus Het menselijk lichaam, Clementoni Brain Cheeser 3x Magic Forest Tangram Road Block Khet! 2.0 Het spreekwoordenspel Vooroordelenspel (hoog)begaafdheid junior 3x Spaans taalkwartet Openhartig kids Kwink! Bordspel en persoonlijk journaal Gravity Maze Rush Hour Shift Genius

21


Bijlage: Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) Stappenplan en compacten

Op de Comeniusschool maken wij gebruik van het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) bij de signalering en begeleiding van mogelijk (hoog)begaafde leerlingen. Dit is een webbased instrument. Als duidelijk is geworden in de leerlingbespreking met leerkracht en intern begeleider, dat een kind extra zorg nodig heeft op het gebied van meer- of hoogbegaafdheid, wordt het DHH ingevuld.

Stappenplan invullen DHH     

De leerkracht overlegt met ouders dat we deze stappen gaan nemen. De leerkracht maakt een dossier aan voor het kind in het DHH De leerkracht stuurt een link naar de ouders om de vragenlijst in te vullen (fase 1) De leerkracht vult de vragenlijst in voor het kind (fase 1) De gegevens van deze vragenlijsten worden besproken met de Intern Begeleider (de leerkracht zorgt voor een uitgeprinte versie van de resultaten van het DHH)  Verslag wordt met ouders besproken door leerkracht en Intern Begeleider en samen wordt besloten al dan niet fase 2 in te gaan. Mocht besloten worden om fase 2 in te gaan, dan worden dezelfde stappen als hierboven genomen voor fase 2. De leerkracht zet alle stappen en afspraken vervolgens in Parnassys en zo nodig ook in het dossier van de leerling in het DHH.

Compacten volgens het DHH Als een leerling in de plusgroep zit met het werken in de methode en daarnaast Levelwerk doet, kan het zijn dat hij/zij toch onvoldoende tijd overhoudt voor Levelwerk, en zo te weinig uitdaging krijgt. Dan moet het werk uit de methode compact aangeboden worden. Hiervoor gebruiken we de richtlijnen van het DHH. Wij maken in eerste instantie gebruik van de compactingsrichtlijnen voor de eerste leerlijn. Het is mogelijk, in incidentele gevallen, na overleg met de intern begeleider, dat we voor een individuele leerling de tweede leerlijn gaan volgen.

Waar zijn de compactingsrichtlijnen te vinden? In het DHH ga je naar Groep – leerling – traject - leerlingbegeleiding - compacting richtlijnen -schoolbreed compacten - groep 1,2 of groep 3 – 8 - kies het leerstofonderdeel - kies methode - kies voor de eerste leerlijn

22


Bijlage: Schaken op de Comeniusschool Dit jaar zijn we op de Comeniusschool begonnen met een schaakklas. De kinderen die hiervoor in aanmerking komen krijgen een keer per week 45 minuten les.

Waarom is schaken zo belangrijk voor meer- en hoogbegaafde kinderen? Schaken stimuleert de cognitieve, meta-cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling van kinderen. Schaakles kan heel inspirerend zijn. Naast overdragen van kennis worden inzichten en vaardigheden ontwikkeld. Dat gebeurt het beste via uitdagend, gevarieerd en ontdekkend leren. Daarbij gaat het niet alleen om schaaktechniek maar ook om het ontwikkelen van zelfkennis en zelfmanagement van leerlingen. Bij het onderwijs zijn het stellen van vragen en dialogen belangrijk. De kinderen krijgen zoveel mogelijk de gelegenheid 'co-author of their own upbringing' te zijn (naar Polgar). Gemotiveerde kinderen hebben plezier in waar ze mee bezig zijn, ze leren dan beter en sneller. Daarbij passen gevarieerde lessen, waarin de kinderen actief bezig zijn. Dat schaken een reeks (meta)cognitieve, sociale en emotionele effecten kan hebben, komt doordat het een spel is. Spelen is een beproefde manier van ontdekkend leren. Je onderzoekt, incasseert, zoekt mogelijkheden, gaat uitdagingen aan. Daarbij kun je je eigen denkstijl ontwikkelen. Je onderzoekt mogelijkheden en beperkingen en je weg daarin vinden is precies de essentie van schaken. Dat geldt voor alle kinderen, ook voor hoogbegaafde kinderen. Over de educatieve waarde van schaken is veel geschreven. Door schaakpromotors en wetenschappers. Leerlingen zouden er cognitief, sociaal en emotioneel wel bij varen. Genoemd worden onder meer: Cognitief: Leren onderzoeken (wetenschappelijk denken, hypotheses toetsen), analyseren, studeren, redeneren (inductief en deductief), anticiperen, combineren, plannen maken, alternatieven afwegen, visualiseren, initiatieven nemen, risico's taxeren, experimenteren, beslissingen nemen, heuristieken (vuistregels) toepassen, patronen herkennen, omgaan met paradoxen, verwonderen, problematiseren (vraag achter vraag, is het wel zo), flexibel denken, brainstormen (divergent denken en vervolgens convergent), verifiëren, falsificeren, concentreren, focussen, ruimtelijk denken, intuïtie benutten, ideeën verwoorden, fantasie en verbeeldingskracht gebruiken, originele oplossingen zoeken, creatief denken, geheugen verbeteren en leren efficiënter en effectiever informatie verwerken. Doordat je zelf beslissingen neemt en initiatieven ontplooit, ontwikkel je zelfstandig denken. Sociaal: Door schaken leer je samenwerken, je verplaatsen in een ander en discussiëren. Je ontwikkelt respect voor je tegenstander. Het is een veilige manier om nieuwe mensen te leren kennen en contacten te ontwikkelen: het spel is heel feitelijk, maar je kunt gaandeweg op je eigen manier contacten met tegenstanders en trainingspartners opbouwen. Schaken kan ook ontwikkelen van ambities stimuleren. Het biedt de mogelijkheid om via internet contacten te leggen met mensen over de hele wereld (sites bezoeken, internetschaken). Emotioneel: Schaken is bevorderlijk voor je zelfbeeld en zelfmanagement. Het vormt je karakter. Je krijgt succeservaringen doordat je nieuwe dingen leert. Je leert ook omgaan met frustraties (want het is soms moeilijk). Je ontwikkelt persoonlijke eigenschappen als geduld, verantwoordelijkheidsgevoel, incasseringsvermogen, concentreren, doorzettingsvermogen en zelfdiscipline. Je leert relativeren: als je een partij verliest is het 0-1, maar als je drie dingen leert is het 3-0. Je krijgt plezier in onderzoeken en leren. 23


Hoe worden deze schaaklessen concreet vormgegeven op de Comeniusschool? De kinderen die in aanmerking komen voor de schaakklas moeten hiervoor: o gemotiveerd zijn o bereid zijn om er thuis mee aan de slag te gaan o lessen in de groep kunnen missen De leerkracht bepaalt voor welke kinderen dit geldt. De schaakklas duurt drie kwartier. De leerlingen in de schaakklas krijgen les van een schaakdocent In die tijd krijgen de leerlingen les uit de Stappenmethode van Rob Brunia en Cor van Wijgerden. Deze methode wordt aangeraden door KNSB. De kinderen worden ingedeeld in drie niveaus, stap 1, stap 2 en stap 3. De leerlingen leren zo stapsgewijs schaken volgens de regels en afspraken die gelden bij de Koninklijke Nederlandse Schaakbond. Ze leren werken met een schaakklok, nemen deel aan toernooien en proberen ook in de groep regelmatig te schaken. In iedere groep is ook minimaal een schaakbord aanwezig. De leerlingen krijgen vanaf het schooljaar 2015-2016 via de school de mogelijkheid om thuis te oefenen met Chessity, een webbased schaakprogramma. Het programma biedt de schaakmeesters de mogelijkheid de prestaties van de leerlingen te kunnen volgen en de leerlingen krijgen direct feedback in het programma. De schaakklas onderhoudt nauwe banden met de schaakclub Zeist. We mogen materiaal zoals de schaakklokken lenen en we doen mee met toernooien die door de schaakclub georganiseerd worden. Instroom in de schaakklas is op ieder moment mogelijk. De opzet van de lessen Schaken is gemakkelijk te leren, maar het is heel moeilijk om goed te spelen. Het spel heeft een enorme rijkheid, zodat het voor elke schaker – kind én volwassene – voortdurend een nieuwe uitdaging biedt. Schaken is een spel met spannende en leuke elementen maar is eigenlijk nog veel meer dan dat. Schaken is een denksport, kinderen kunnen door regelmatig te schaken hun denkvermogen ontwikkelen. Denk daarbij aan het bedenken en uitvoeren van een strategie, het maken van keuzes, het aanbrengen van focus en het leren om te concentreren. Naarmate het niveau toeneemt komen er ook andere elementen naar voren. Door het spelen met klok (in een team en/of tegen een onbekende tegenstander) is het mogelijk om de druk te vergroten. Door regelmatig te spelen leren kinderen om te gaan met hun spanning, het onder tijdsdruk goede zetten spelen is best moeilijk. Deze vaardigheid kan op latere momenten (examens, werkdruk etc.) goed van pas komen. Vooral kinderen die op school minder vaak worden uitgedaagd kunnen hier veel baat bij hebben. Tenslotte biedt het schaken ook de mogelijkheid om te gaan met verliezen, want dat gaat onherroepelijk een keer gebeuren. Op school hebben we veel aandacht voor training. We willen graag dat kinderen die deelnemen vooruitgang boeken. Hoe pakken we dat aan en hoe stimuleren we de kinderen om meer met schaken te oefenen? Opzet van de trainingen De kinderen worden ingedeeld in groepen op speelsterkte en op leeftijd. In de groepen met oudere kinderen (vanaf 9 jaar) gaan we sneller door de stof dan in groepen met jonger kinderen. Oudere kinderen leren meestal sneller, dus stoppen we meer lesstof in hun programma. Jonge ‘snelle’ 24


kinderen voegen we toe aan een oudere groep, om hen uit te dagen mee te gaan in het hogere tempo. De indeling laten we uiteindelijke afhangen van het aantal aanmeldingen en de niveaus. Thuis opgaven maken en oefenen met Chessity Het maken van opgaven is een goede methode om lesstof te verwerken. Dat kan in de les. Maar nog beter (en leuker voor de kinderen) is als we in de les de verwerking van de lesstof in spelvorm (partijtjes of schaakspelletjes) kunnen doen. Voor de meer gevorderde en oudere kinderen is een deel van de les altijd gericht op het doornemen van spelaspecten. Spelvormen en opgaven vullen elkaar goed aan. Maar dit betekent dat we tijdens de les veel minder tijd aan het maken van opgaven zullen besteden. We geven de kinderen daarom huiswerk mee. De hoeveelheid huiswerk hangt af van de leeftijd en het niveau van kinderen. Voor jonge kinderen zal het ongeveer 15 minuten per week vergen, bij oudere kinderen tussen 30 en 40 minuten. Elk kind uit de middenbouwgroepen krijgt van ons 1 of 2 werkboeken. Het zijn de werkboeken van de Stappenmethode, de officiële lesmethode van de Koninklijke Nederlandse Schaakbond (KNSB). Het huiswerk bestaat uit het maken van een aantal bladzijden uit het werkboek. Kinderen die meer willen (het kan heel verslavend werken…) kunnen meer bladzijden maken. Het huiswerk wordt regelmatig nagekeken. Zo kunnen we zien of de kinderen de lesstof hebben begrepen en vooruitgang boeken. Wij verwachten dat de kinderen hun opgavenboekje elke keer meenemen. Nu we met Chessity gaan werken, is het de vraag of in de bovenbouwgroepen met de werkboeken gewerkt gaat worden. Leerlingen die het graag willen, krijgen een werkboek. Met de andere leerlingen uit de bovenbouw wordt voorlopig alleen met Chessity gewerkt. De evaluatie aan het eind van het jaar zal bepalen wat de definitieve werkwijze in de bovenbouw zal zijn. Thuis kunnen de kinderen oefenen in het programma Chessity waarvoor ieder kind een account krijgt. Meer schaken? Behalve dat het leuk is, is veel spelen ook ontzettend belangrijk als een kind beter wil worden. Zoals eigenlijk bij alles is veel doen de sleutel om vorderingen te maken. Schaken hoeft zich uiteraard niet te beperken tot de schooltraining. Er zijn veel meer mogelijkheden: 1. Thuis schaken tegen een familielid of tegen een vriendje of vriendinnetje Als ouder kun je tegen je kind spelen, ook als je kind al beter is (dan moet je wel tegen je verlies kunnen:-)). Ook dan kan je kind zijn vaardigheden oefenen. 2. Organiseren/meedoen aan schaaktoernooien of spelen tegen andere scholen Ieder jaar is er het regionaal schoolschaakkampioenschap. In principe kunnen hier 2/3 teams aan deelnemen. We gaan het komende jaar onderzoeken of we ook eens kunnen deelnemen aan een echt schaaktoernooi of een keertje spelen tegen een andere school. Of dit lukt is onder andere afhankelijk van de mogelijkheid van ouders te helpen. Een haalbare mogelijkheid is wellicht het organiseren van toernooitjes na schooltijd. Ook hierbij is het cruciaal dat ouders een handje helpen 3. Schaken op internet of bij Schaakclub Zeist Er zijn goed mogelijkheden om potjes te schaken op internet. Er zijn diverse sites of (gratis) apps die veel mogelijkheden bieden. Ook is het mogelijk lid te worden bij schaakclub Zeist (op de dinsdagavond wordt daar geschaakt). Wat verwachten we van de kinderen die mee willen doen? Er zijn twee voorwaarden: 25


Ten eerste verwachten we dat de kinderen tijdens de les gemotiveerd zijn en actief meedoen. Ten tweede verwachten we dat kinderen elke week thuis opgaven maken (zie hierboven). Dit is echt belangrijk want we willen graag dat kinderen vooruitgaan. Van ieder kind verwachten we minimaal één stap per jaar. Aan het einde van het jaar organiseren we in dat kader een serieus schaakexamen. Op deze wijze kunnen we het jaar in stijl afronden! Mocht het zo zijn dat blijkt dat een kind geen vooruitgang boekt en/of veel negatieve aandacht vraagt tijdens de les dan zal dat kenbaar gemaakt worden. Indien er ondanks signalering en bespreking geen vooruitgang is dan adviseren we om te stoppen. De schaaktrainingen worden verzorgd door Erik Olof en André van Nieuwenhuizen. Zij doen dit vrijwillig. Erik is ook verbonden aan schaakclub Zeist. We organiseren als daar animo voor is, graag een introductieavond voor ouders. Daarbij kunnen we onze ambities delen en onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om samen met ouders activiteiten te organiseren.

26


Versnellingswenselijkheidslijst (SLO) De versnellingswenselijkheidslijst

27


Bronvermelding Gerven, E. van & Drent, S. (2000). Een doorgaande lijn voor hoogbegaafde leerlingen. Een praktische gids voor basisschoolbeleid. Utrecht: Lemma Hoogeveen, L., van Hell, J.G. & Verhoeven, L. (2003). De versnellingswenselijkheidslijst (The Acceleration Advisability List). Nijmegen: CBO. Mönks, F.J. & Ypenburg, I.H. (1995). Hoogbegaafde kinderen thuis en op school. Alphen aan den Rijn: Samsom H.D. Tjeenk Willink. Renzulli, J.S. (ed.) (1979). Sample instruments for the evaluation of programs for the gifted and talented. Starrs CT (USA): Bureau of Educational Research. Kennisplatform voor het onderwijs Wij-leren.nl Samenvatting van Arja Keppel www.maxeuwecentrum.nl

28


Beleidsplan Meer- en Hoogbegaafdheid

Recommend Documents