Beleef de haven! 2 Pierewaaien in de Stadshavens

Stadshavens Rotterdam

Het gebied van Stadshavens Rotterdam (1600 hectare groot) ondergaat de komende decennia een complete metamorfose. Doel is versterking van de Mainport Rotterdam en het aantrekkelijker maken van Rotterdam als woon- en werkstad. Door de ontwikkeling van de Tweede Maasvlakte ontstaat er in de havens binnen de stad ruimte voor herordening en vernieuwing met internationale allure. Sleutelwoorden voor het gebied zijn innovatie en duurzaamheid, met een accent op energie en watermanagement. Samen met marktpartijen realiseren de gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam N.V. de komende 20 tot 40 jaar een bijzondere combinatie van innovatieve werken woongebieden in het stadshavensgebied. Een paar feiten en cijfers: 5000 nieuwe woningen op en nabij het water (in 2025), onderwijs voor tenminste 1000 studenten en 13.000 nieuwe arbeidsplaatsen. Havenbedrijf Rotterdam N.V.

De Rotterdamse haven is een logistiek knooppunt én een industriecomplex van wereldniveau. van de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven. Kerntaken van het HbR zijn de ontwikkeling, het beheer en de exploitatie van de haven en het zorgen voor de vlotte en veilige afhandeling van de scheepvaart. Feiten en cijfers van de Rotterdamse haven:

Havengebied: ca. 10.500 ha (waarvan 5000 ha bedrijfsterreinen, 3500 ha water en 2000 ha (spoor)wegen, leidingstroken en groen). Lengte van het havengebied is ca. 40 km. Directe werkgelegenheid ruim 70.000 arbeidsplaatsen. Goederenoverslag ruim 400 miljoen ton goederen per jaar. Scheepvaart ca. 37.000 zeeschepen en 135.000 binnenvaartschepen per jaar. Havenbedrijf 1200 werknemers, omzet ca. € 450 miljoen. www.portofrotterdam.com

beleef de haven! Pierewaaien in de Stadshavens 2

Zowel wat betreft grootte als kwaliteit. Doel van het Havenbedrijf Rotterdam (HbR) is versterking

Wie het Rotterdamse havengevoel echt intens wil ervaren, kan het best de fiets pakken. Er valt heel wat

Beleef de haven! 2 Pierewa a ien in d e Sta d shav e n s

te beleven als je de wijde blik van de autorijder laat voor wat het is en met ogen op steeltjes door de haven gaat fietsen. Dat kan en dat mag. Daarom heeft het Havenbedrijf Rotterdam N.V. besloten een aantal routes samen te stellen. De routes helpen fietsers onbekende stukken van de haven te ontdekken. Dit boekje is de tweede uitgave uit de serie. Het werd gemaakt in samenwerking met Projectbureau Stadshavens Rotterdam.

Wie het Rotterdamse havengevoel echt intens wil ervaren, kan het best de fiets pakken. Er valt heel wat te beleven als je de wijde blik van de autorijder laat voor wat het is en met ogen op steeltjes door de haven gaat fietsen. Dat kan en dat mag. Daarom heeft het Havenbedrijf Rotterdam N.V. besloten een aantal routes samen te stellen. De routes helpen fietsers onbekende stukken van de haven te ontdekken. Dit boekje is de tweede uitgave uit de serie. Het werd gemaakt in samenwerking met Projectbureau Stadshavens Rotterdam.

Dit zegt de dikke Van Dale erover: Pierewaaien (onoverg.; pierewaaide, h. gepierewaaid) [1666 < Russ. Pirovat’ (feesten, fuiven)] (inform.) 1 aan de zwier gaan of zijn, syn. uitgaan; - een losbandig leven leiden 2 (gew.) doelloos ergens vertoeven: hij bleef daar wat pierewaaien met de ellebogen op de dis (Streuvels) 3 (gew.) iets laten pierewaaien, het laten waaien, laten varen. Pierewaaier (de (m.)) 1 losbol, zwierbol 2 dun en lang persoon.

Pierewaaien in de Stadshavens P i e r e w a a i e n... Je hoeft het woord maar uit te spreken, en je krijgt zin om aan de zwier te gaan. Dat past ook wel bij de oude stadshavens. Zeelui die ‘s avonds aan wal gaan om het zware leven op zee van zich af te zetten. ‘In ieder stadje een ander schatje...’. Een biertje en een lied. Matrozen van grote en kleine schepen pierewaaiend op de kades en in de kroegen van de stadshavens. Moderne zeemannen hebben minder tijd om aan wal door te brengen dan hun collega’s van vroeger, alles gaat immers sneller. Maar je ziet ze nog wel... Zeelui zijn trouwens niet de enigen die de havenkroegen aandoen. Steeds vaker ontdekken ook de Rotterdammers zelf de gezelligheid en ongedwongenheid ervan.

Uitwaaien op de pieren

roemrijke verleden als buitenplaats is niet veel meer

Als eerbetoon aan alle zeelui en schippers die onze

te zien, maar de sfeer van toen komt langzaam maar

Stadshavens maakten tot wat ze zijn, hebben we

zeker terug. Daar zorgen de vele renovaties en

deze fietsroute Pierewaaien genoemd. Maar ook

nieuwbouw voor en dat mengt allemaal weer mooi

omdat je tijdens de fietsroute vanzelf gaat piere(n)

met het oude deel van het schiereiland waar vroeger

waaien: uitwaaien op de pieren kan namelijk heel

de dames achter de ramen zaten en waar je kon eten

goed in het stadshavengebied. Een paar pieren

bij de beste ‘chinees’ van Rotterdam. Ook Heijplaat is

krijgen dan ook extra aandacht. De Wilhelminapier

zo’n bijzondere plek. Niet echt een pier, maar omdat

bijvoorbeeld. Waarschijnlijk is er geen andere

het zo’n prachtig dorp is, middenin het havengebied,

Rotterdamse pier waar zoveel afscheidstranen zijn

verdient het extra aandacht. Zet daarom op die

geplengd. Hij ligt er steeds mooier bij. Ultramoderne

bijzondere plekken de fiets even op slot en verken

architectuur schurkt gezellig tegen de oude pak-

de boel met dit boekje in de hand: pierewaaiend

huizen. Hier zie je hoe oud en nieuw elkaar omarmen.

door de Stadshavens. Zo leuk is het Rotterdamse

Ook op Katendrecht zie je dat fenomeen. Van het

stadshavensgebied!

De Stadshavens van Rotterdam

Nieuwe manieren

Deze fietsroute loopt door een deel van het gebied

Er liggen al heel wat plannen op tafel en hier en daar

dat we Stadshavens Rotterdam noemen: een 1600

zijn ze ook al in uitvoering. Op Katendrecht bijvoor-

hectare groot buitendijks stadshavengebied aan

beeld, waar een compleet nieuwe woonwijk ontstaat.

weerszijden van de Nieuwe Maas. Het bestaat uit

En op de plek waar de Waalhaven aan de zuid-

de Rijnhaven, de Maashaven de Waalhaven, de

oostzijde is gedempt, komen kantoren van haven-

Eemhaven, de Merwehaven en de Vierhavens.

gerelateerde bedrijven. Je kunt het allemaal met

Dit geweldige gebied staat aan het begin van grote

eigen ogen zien, want de fietsroute voert je er vanzelf

veranderingen. Die zullen ertoe leiden dat er aan-

langs.

trekkelijke plekken ontstaan waar niet alleen wordt gewerkt, maar waar het ook goed wonen en ontspan-

‘Nieuwe manieren’ is een begrip dat bij Stadshavens

nen is. Inmiddels hebben de gemeente Rotterdam en

Rotterdam centraal staat. Nieuwe manieren van

het Havenbedrijf Rotterdam met elkaar afgesproken

woningbouw bijvoorbeeld, op of langs het water,

de komende twintig tot dertig jaar hard te werken

waarbij het milieu centraal staat. En schone bedrijvig-

aan het versterken van de oude stadshavens en

heid. Al die ‘nieuwe manieren’ moeten eraan bij-

aan het verbeteren van de woon- en werksituatie

dragen dat de economische positie van Rotterdam

in het gebied. Dat betekent onder meer dat er door

op termijn sterker wordt (ook goed voor de werk-

herstructurering en intensivering 7000 tot 10.000

gelegenheid) en dat de stad aantrekkelijker wordt

woningen worden gebouwd maar ook dat er pakweg

om er te wonen en te leven.

10.000 nieuwe arbeidsplaatsen bij komen.

Pak de fiets en

Nieuwsgierig? beleef de haven!

2

HAVENROUTE PIEREWAAIEN

Wilhelminapier Ruiken In de Rotterdamse haven kriebelt er altijd wel een luchtje in je neus. Ookvind op de Rozenburg, Op de Wilhelminapier je Landtong ‘grootstedelijke allure het groene podiumromantiek’. in de haven.Tussen Je ruikt1873 er deen zilte met een vleugje 1971 zeelucht en de van de Maasvlakte. De vertrokken hierertsbergen de landverhuizers met hun koffers en kinderen. weg naar een nieuw hooglanbestaan in wind voert de Op mestgeur van de Schotse een werd dewalm lange ders nieuwe met zichwereld. mee of Daarna de indringende vanreis meestal vliegtuig afgelegd, maar de schepen ruwe olie.per Maar wat je waarschijnlijk het meest bijbleven en gaan. Tegenwoordig meren er blijft vankomen een zomerse fietstocht over de Landtong enorme, luxe cruiseschepen aanroze en en de wit kade kreeg is de zoete geur van de ontelbare bloeide passende naam Holland Amerikakade. Vertrek ende botanische heesterrozen. Alsof de wereld is en aankomst. Verleden en heden. Haven en cultuur. gewassen met een zeepje van vroeger. Het hoort allemaal bij de Wilhelminapier. Strak in de lucht priemende wolkenkrabbers, stuk stuk Alvast een voorproefje? Wrijf eens met jevoor vinger architectonische hoogstandjes, slagen er niet over het onderstaande vlakje en ervaar de geur van in de oude pakhuizen schaduw te stellen. Dat is omgeving al voor in je de er daadwerkelijk fiets! zo mooi van de pier: Rotterdam in optima forma.


3

Hoe je fietst van Willemsplein tot Katendrecht

De fietstocht start op het Willemsplein, waar de havenrondvaarten van de Spido vertrekken en waar in het najaar van 2008 Rotterdam Port Experience de deuren opent. Fiets vanaf hier over het plein in de richting van de voet van de Erasmusbrug. Sla rechtsaf de brug op, aan de overkant ga je direct rechtsaf de Wilhelminakade op. Je kunt fietsend de Wilhelminakade volgen, of het laatste deel over de kade lopen (dit is wandelgebied). Aangekomen bij de kop van de pier passeer je het Koninginnenhoofd en vervolgens het Landverhuizers-plein. Over de Otto Reuchlinweg fiets je de pier weer af. (Alternatief: je slaat bij het Landverhuizersplein rechtsaf richting de kade en je fietst verder langs het water over de Antoine Platekade.) Voorbij het nieuwe Luxor Theater ga je rechtsaf de Posthumalaan op die na de bocht overgaat in de Hillelaan. Wat je ziet

Voor je ligt de ruim 800 meter lange Erasmusbrug. Je tocht begint met een fikse klim, richting de Kop van Zuid.

De Erasmusbrug, ontworpen door Ben van Berkel, werd in 1996 geopend. Door de 139 meter hoge geknikte asymmetrische pyloon kreeg de brug de bijnaam ‘de zwaan’. Aan de zuidkant bevindt zich het deel dat open kan: een 89 meter lange

De Toren op Zuid

basculebrug, de grootste en zwaarste in West-Europa. Eenmaal bovenop de brug móet je haast wel stoppen om even van het uitzicht te genieten. Schuin voor je, aan de overkant, zie je de eerste pier van de tocht: de Wilhelminapier. Onderaan de brug staat rechts het KPN-gebouw, ofwel de Toren op Zuid.

De Italiaanse architect Renzo Piano ontwierp de 100 meter hoge ‘Toren op Zuid’. Op de voorgevel zijn 896 groene lampen gemonteerd die individueel en interactief worden aangestuurd. Deze gevel helt zes graden voorover, parallel met de Erasmusbrug.

Leidsche Veem

De cijfers tussen ( ) verwijzen naar de herkenningspunten 4


op de kaart, achterin dit boekje.

Leidsche Veem is het eerste pakhuis links op de Wilhelminakade, gebouwd in 1898. Hier vandaan werden nog tot na de Tweede Wereldoorlog tabak, haring, graan en bloembollen verscheept. In 1996 werd het pakhuis verbouwd tot een appartementencomplex voor jongeren. Pakhuis Meesteren, even verderop, is nog niet gerenoveerd. De namen op de gevels verwijzen naar het handelsverleden met voormalig Nederlands-Indië. Aan je rechterhand zie je de Cruise Terminal Rotterdam ( 1 ) , de voormalige vertrekhal van de Holland Amerika Lijn (HAL). Hier begon voor miljoenen Europeanen de enkele reis naar de Verenigde Staten of Canada. In de enorme hallen worden nu evenementen en feesten georganiseerd. In de Cruise Terminal vind je ook Café Rotterdam en het MSR, het Marine Simulation Centre. Hier oefenen (toekomstige) zeelieden uit de hele wereld met behulp van computersimulatie het binnenvaren in internationale havens. De Holland Amerikakade, langs het water achter de Cruise Terminal, is wandelgebied. Loop vanaf hier met de fiets aan de hand richting de kop van de Wilhelminapier. Je hebt nu een prachtig uitzicht op de Nieuwe Maas. Aan de overkant zie je de historische panden van het Scheepvaartkwartier en in de verte de traag bewegende, soms haast dansende kranen in het havengebied. Cruise Terminal met uitgeschoven “pier”

Na de Tweede Wereldoorlog gingen steeds minder mensen per boot naar Amerika, bovendien kwam de KLM met de eerste lijnvluchten naar New York. De schepen van de HAL werden verkocht of ingezet als cruiseschip. Veel Rotterdammers kennen nog wel iemand die op een van die cruiseschepen heeft gevaren. In 1971 verhuisde de HAL naar New York, de cruisevaart verdween uit Rotterdam. 36 jaar later, in 2007, opende de HAL (inmiddels Holland America Line inc.) zijn Europese hoofdkantoor in Rotterdam in kantoor- en woontoren Montevideo, vlakbij het oude directiekantoor van de HAL en tegenover het World Port Center. Oude tijden lijken soms te herleven, nu er weer regelmatig gigantische cruiseschepen afmeren aan de Wilhelminakade.


5

Kies je ervoor over de Wilhelminakade te fietsen, dan zie je links Las Palmas. Een oersterk pakhuis uit 1953, ontworpen door Van den Broek en Bakema, de architecten van onder meer de Lijnbaan. In Las Palmas, dat werd gebouwd in opdracht van de HAL, werkten onder andere ijzerwerkers, koperslagers, meubelmakers, bankwerkers en stoffeerders aan de scheepsinrichtingen. Sinds 2007 is het een cultuurcentrum en biedt het onder meer onderdak aan het Nederlands Fotomuseum. Bovenop het gebouw staat het bijzondere kantoor van projectontwikkelaar OVG. Aan het eind van de pier staat het voormalig directiekantoor van de Holland Amerika Lijn. Ooit een landmark voor velen, met de twee groenkoperen torens

World Port Centre, Hotel New York en montevideo

op de kop van de pier. Sinds 1994 is hier Hotel New York ( 2 ) gevestigd. Het uitzicht vanaf het terras is fenomenaal en wie een bijzonder souvenir zoekt, moet er echt even binnenlopen. Rechts op de pier staat het World Port Center, het onderkomen van onder meer het Havenbedrijf Rotterdam N.V. dat werd ontworpen door architect Sir Norman Foster. Tussen Hotel New York en het World Port Center vind je het Lost Luggage Depot. Een kunstwerk van Jeff Wall uit 2001 dat symbool staat voor het afscheid dat emigranten namen van hun vorig leven. Vanaf de kop van de pier zie je rechts aan de overkant de Veerhaven waar regelmatig historische zeilschepen liggen. Hier kom je langs op je terugtocht. Als je een stukje doorloopt naar links, langs het water, zie je de drijvende ‘Schipperswerf ’: het kantoor en de werkplaats van de zwart-gele watertaxi’s. Hier is ook de aanlegsteiger van de Nieuwe Maze, het representatievaartuig van het Havenbedrijf. Onlangs is de Nieuwe Maze verbouwd. Net als alle schepen van het Havenbedrijf en de maritieme dienstverleners in het Rijnmondgebied vaart het schip nu op zwavelvrije diesel. Langs Hotel New York fiets of wandel je verder over de Antoine Platekade met rechts zicht op de Rijnhaven. Links passeer je Montevideo ( 3) : de niet te missen ruim 150 meter hoge woon-/werktoren, ontworpen door het beroemde Delftse architectenbureau Mecanoo. 6


Lost Luggage Depot

Montevideo werd vernoemd naar een van de oude pakhuizen. Op de begane grond vind je verschillende restaurants en het Bezoekerscentrum Wilhelminapier.

In het Bezoekerscentrum Wilhelminapier wordt een spectaculaire film vertoond over verleden, heden en toekomst van de pier. Er staan maquettes van de verschillede bouwprojecten en er is informatiemateriaal verkrijgbaar. Het is zeker de moeite waard er even binnen te lopen. Aan het begin van de pier kom je langs het nieuwe Luxor Theater (4). Het gebouw werd ontworpen door het Duitse architectenbureau Bolles+Wilson. Rond een deel nieuwe luxortheater

van het gebouw is een oranje hellingbaan voor vrachtwagens gebouwd: noodzakelijk om de vele attributen voor de voorstellingen te kunnen aan- en afvoeren. Fiets om het theater heen, rechtsaf de Posthumalaan op. Direct aan de overkant zie je De Wilhelminahof. In dit in 1996 in gebruik genomen complex zetelen het Gerechtsgebouw en de Belastingdienst. De Wilhelminahof werd ontworpen door Architectenbureau Kraaijvanger. De verschillende gebouwen zijn met elkaar verbonden door de “Galleria”: een binnentuin in de open ruimte boven de ondergrondse metrobuis waarop niet gebouwd mag worden. Het zittingzalencomplex telt onder meer 18 zittingzalen, een cellencomplex en een garage voor

Gerechtsgebouwen

arrestantenwagens. Iets verderop staat Hogeschool InHolland. Het vele glas verbeeldt de openheid en flexibiliteit van de onderwijsfilosofie. Het gebouw werd opgeleverd in 2000 en rond de zomer van 2008 wordt de ultramoderne uitbreiding in gebruik genomen. Hierin bevinden zich onder meer een uitgebreide mediatheek, een restaurant, flexibele onderwijsruimten en kantoren. De hogeschool strekt zich dan naar links uit over de metro en rust aan de overkant letterlijk op Cité, een complex studentenwoningen, startersruimten, horeca en sportfaciliteiten. Het ontwerp van de hogeschool is van Erick van Egeraat Associated

Hogeschool InHolland

Architects.


7

Katendrecht Ruiken In de Rotterdamse haven kriebelt er altijd wel een in jebeetje neus.op Ook op de Landtong Het waait altijdluchtje wel een Katendrecht. Op Rozenburg, hetde groene dedan haven. Jehet ruikt er de zilte veel plekken heeft wind podium vrij spelinen ruikt en de ertsbergen van de Maasvlakte. De er soms net zo zeelucht als het havengebied vroeger. Daar is trouwens nog best wat de van te zien. Vooral aan wind voert mestgeur van de Schotse hooglanhet begin van ders de ‘pier’ herinneren met zich mee of de de betonnen indringende walm van kolossen aan ruwe tijden de jebananenboten olie.waarin Maar wat waarschijnlijk het meest bijaanlegden en jongetjes de zomerse haven indoken om de de Landtong blijft van een fietstocht over trossen die in het water op te Katenis de zoetevielen geur van deduiken. ontelbare roze en wit bloeidrecht heeft een bijzonder verleden. Ooit de Alsof ‘tuin de wereld is ende botanische heesterrozen. van Rotterdam’,gewassen vervolgens en met een een eerst zeepjeberoemd van vroeger. later berucht havenkwartier en ten slotte een van de minst aantrekkelijke van Wrijf Rotterdam. Alvast een wijken voorproefje? eens met je vinger Maar dat is allemaal verleden tijd. Katendrecht zit de geur van over het onderstaande vlakje en ervaar in de lift en is de hard op wegalweer een ‘dorp omgeving voor je er mooi daadwerkelijk fiets! aan de rivier te worden’ waar je buiten woont op loopafstand van de stad. Maar wel met de toegevoegde waarde van een roemrijke geschiedenis.

8


Hoe je fietst van Katendrecht tot Sluisjesdijk

Op de Hillelaan fiets je vóór de supermarkt rechtsaf, de Rijnhaven Z.z. op. Ga aan het eind linksaf de Silostraat in. Volg de straat langs de fabriek en ga rechtsaf, hou rechts aan en fiets de Veerlaan op. Aan het eind van de Veerlaan ligt het Buizenpark: een wandel-gebied, dus stap af en neem de fiets aan de hand. Vanaf de kade loop je langs het water richting de kop van de Kaap. Bij het 1e Katendrechtse Hoofd kun je weer opstappen, fiets langs het water naar de punt, hier ga je met de weg mee naar links. Voorbij de speeltuin ga je rechtsaf richting kade en dan links, terug naar het begin van de pier. Dat kan over de Walhallalaan of langs het water over de Maashavenkade. Terug bij de Hillelaan sla je rechtsaf naar Maashaven O.z. Je bent nu onderweg naar de volgende pier. Met de metrobaan boven je hoofd kijk je uit over de Maashaven. Neem de allereerste weg rechts (dus voor de hoek) en je fietst onder de Maassilo door. Je bent nu op de Maashaven Z.z. Let op! Deze weg is vooral op werkdagen druk en gevaarlijk, je fietst hier op eigen risico. Als je de route met kinderen fietst, raden we je aan voorbij de Maassilo rechts de Brielselaan op te gaan en het fietspad te volgen. Fiets langs het water en ga aan het eind eerst met de Katendrecht verwelkomt het ss Rotterdam

bocht mee naar links en dan naar rechts. Je bent nu op de Brielselaan, die na de bocht overgaat in de Doklaan. Neem de bocht naar links, rechts ligt het Dokhavenpark, vlak daarna sla je rechtsaf de Sluisjesdijk op. Wat je ziet

Als je de Rijnhaven Z.z. op fietst, ben je ‘op Katendrecht’, of, voor Rotterdammers, De Kaap. Er is hier nog weinig actie in de haven. Direct links staat het oude pakhuis Santos (5) uit 1903. Het werd gebouwd in opdracht van N.V. Blauwhoedenveem en gebruikt voor de opslag van koffie die vanuit de Braziliaanse havenDe oude “Punt” van Katendrecht

stad Santos werd verscheept.


9

Chinatown: Eeuwenlang was Katendrecht een pleisterplaats in de route tussen Amsterdam en Antwerpen en met Rotterdam verbonden door een veer. In de 19e eeuw was het een welvarend dorp waar rijke Rotterdammers hun buitenplaatsen hadden. Maar nadat tussen 1894 en 1911 de Rijnhaven en de Maashaven - met de hand! - waren gegraven, bleef er van het dorp en de mooie omgeving weinig over. Het was de start van een roemrucht tijdperk dat duurde tot de jaren ‘80 van de vorige eeuw en waarin zeelui, havenarbeiders en prostituees de hoofdrollen speelden. Ook de vele Chinese havenarbeiders hadden een belangrijke rol in de ontwikkeling van de Kaap. Niet voor niets kreeg de Kaap de bijnaam Chinatown. Het eerste Chinese restaurant in Nederland stond aan de Delistraat. Ook de toekomst van Katendrecht krijgt Chinese invloeden,

Artist Impression van het ECC

maar die hebben niets te maken met het oude Chinatown: in 2009 start bij Santos de bouw van het European China Centre (ECC). Het is bedoeld voor Chinese ondernemers die handel willen drijven met Europa. In het hypermoderne centrum komen woon-werkunits, een hotel, horeca en culturele voorzieningen. In 2010 zorgt een nieuwe voetgangers- en fietsersbrug tussen Katendrecht en de Wilhelminapier dat de Kaap beter bereikbaar wordt. Zodra je op de Rijnhaven Z.z. bent, zie je aan het eind de enorme betonnen kolossen van Codrico ( 6) (graanverwerking) aan de kade staan. Op het dak staat de ‘Codrico-kubus’. Deze glazen machinekamer is het resultaat van een lichtkunstproject. ‘s Avonds straalt de kubus een helder, groen licht uit. Eenmaal op de Veerlaan fiets je (aan je rechterhand) langs de overslag van C. Steinweg Handelsveem N.V. Op een enorm doek aan de gevel staan alle producten die hier sinds 1847 zijn overgeslagen afgebeeld. In de voormalige bedrijfskantine komt een theater, de verwachting is dat het rond 2010 de deuren opent. Aan de overkant ligt het Deliplein (7 ) dat onlangs met behulp van Europese subsidies werd opgeknapt. Zo goed als alle woningen werden daarbij gerenoveerd. Het Deliplein moet een gezellige plek worden, met allerlei verschillende kleinschalige winkels. Daar vind je ook de winkel van Tattoo Bob, al veertig jaar een begrip op Katendrecht. Duizenden zeelui van over

10


De Codrico-KUBUS: HET BAKEN VAN KATENDRECHT

hele wereld hebben hier, ergens op hun lijf, de naam van hun liefje laten vereeuwigen. Fiets je verder langs de Veerlaan dan zie je rechts het veevoederbedrijf Provimi (PROteïnen, VItaminen en MIneralen) en daar schuin tegenover links Museum Katendrecht. Dit buurtmuseum op de hoek van de Rechthuislaan en de Katendrechtselaan verzorgt educatieve tentoonstellingen en voorlichting. Zowel kunstenaars als hobbyisten kunnen er hun werk tentoonstellen. Met je fiets aan de hand loop je vanaf Provimi door het parkje naar de kade. Hier ligt een steiger ( 8 ) die dateert van vóór 1925. Deze plek heeft een belangrijke De steiger met zicht op de punt van de wilhelminapier

rol gespeeld in het leven van veel (oud-) Katendrechters. Hier meerde de ’heen-en-weer-boot’ naar de Veerhaven aan, en zeelui kwamen er aan om op de Kaap te pierewaaien. Tussen de steiger en de kade zie je een inham waar heel wat Kaapse jongens en meisjes met een touw om hun middel leerden zwemmen. Nog steeds staat er een bordje ‘Zwemmen op eigen risico’. Het is zeker de moeite waard even de steiger op te lopen en van het uitzicht te genieten. Even verder, links in het parkje, staan twee roestbruine beelden van de Rotterdamse kunstenaar Ben Zegers. De beelden zijn een ode aan vakbondsleider Edo Flimmen (1881-1942) die streed tegen racisme, fascisme en koloniale overheersing.

De Roeiers

Verderop aan de kade staan twee typisch Rotterdamse beelden. Het eerste, de Roeiers van Yair Aschkenasy, is geïnspireerd op een oud havenberoep: de mannen die bij weer en wind de zware trossen van vracht- en passagiersschepen vastmaakten op de boeien. Vroeger met roeiboten, tegenwoordig met motorboten. Na de Roeiers kom je Ketelbinkie tegen. Het aandoenlijke beeldje van Huib Noorlander drukt helemaal uit waar de beroemde smartlap Ketelbinkie over gaat. Loop door tot de punt en hou links aan. Wat verderop zie je, midden op een grasveldje, een gebouwtje in de vorm van een boot. Het is een kindercentrum met een dag- de verblijf, een buitenschoolse opvang en een peuterspeelde zaal. Direct achter de ‘boot’ zie je de speeltuin ( 9 ) van


11

Speeltuinvereniging Katendrecht. De grote speeltuin werd aan het begin van de Tweede Wereldoorlog gebouwd als werkverschaffingsproject. Toen de speeltuin voor de nieuwbouw aan de kop van Katendrecht een stuk grond moest prijsgeven, werd niet alleen de grond gecompenseerd maar werd de speeltuin meteen ook volledig heringericht. Alleen de oude zweefmolen mocht blijven. Hij staat in volle glorie in het midden van de speeltuin: helemaal opgeknapt en net zo veilig als de nieuwe, moderne speeltoestellen. In september 2005 werd de speeltuin voor de tweede keer officieel geopend. Je gaat nu verder in de richting van de kade, naast de speeltuin. Helemaal rechts zie je de ligplaats van het cruiseschip ss Rotterdam. Na een enorme verbouwing meert het schip naar verwachting in september 2008 hier af aan de Maashaven. De Rotterdam huisvest dan een hotel, een theater, restaurants, café’s, een museum, kantoorruimten en zalen voor evenementen. Aan de overkant van de Maashaven zie je de enorme Menebafabrieken. Fietsend langs de Maashavenkade in de richting van het begin van de pier, kom je langs de nieuwbouw. Hier wordt een compleet nieuwe woonwijk gebouwd. De huizen langs de kade doen denken aan de negentiende-eeuwse stijl van het oude Katendrecht. Direct achter de Maashavenkade ligt de Walhallalaan, waar op een aantal ‘vrije kavels’ panden worden gebouwd die eruit springen door hun moderne, eigentijdse en vaak eigenwijze architectuur. De laatste jaren zijn er op Katendrecht al diverse omvangrijke woningprojecten afgerond.

Roemrijk verleden - roemrijke toekomst! Op 13 september 1958 werd het ss Rotterdam te water gelaten. Het was de vijfde ‘Rotterdam’ die de HAL sinds 1873 liet bouwen en het grootste passagiersschip dat ooit in Nederland én op de RDM-werf werd gebouwd. Een jaar later volgde de eerste reis naar New York. In 1971 vertrok “Het schip van morgen... reeds vandaag!” voor de laatste keer Rotterdam-New York. Tot 1997 maakte de Rotterdam als cruiseschip heel wat wereldreizen. In 1997 werd het schip verkocht aan een Ameri-

12


“Toen wij van Rotterdam vertrokken, met de Edam een ouwe schuit...”

kaans bedrijf dat echter failliet ging. Als het niet op tijd was aangekocht door ss Rotterdam BV, zou het schip zeker zijn gesloopt. In 2004 werd het Havenbedrijf Rotterdam eigenaar van de Rotterdam, met de intentie het schip te verkopen. Dat er veel asbest in verwerkt was, maakte het schip echter onbetaalbaar. Uiteindelijk werd het schip gekocht door Woonbron en Eurobalance BV. Na de complete renovatie gaat het oude cruiseschip aan de kop van de Maashaven een nieuw leven tegemoet. Er komen 400 opleidingsplaatsen-met-huisvesting zodat studenten kunnen leren in de praktijk. De verwachting is dat het stoomschip Rotterdam minstens zo vaak gefotografeerd zal worden als de Erasmusbrug! Aan het eind van de pier zie je links het politiebureau met daarachter, aan de Brede Hilledijk nr. 99, het ss Rotterdam infocenter. Hier vind je alles wat je weten wilt over het beroemde stoomschip. Je verlaat Katendrecht en fietst de Maashaven O.z. op. Rechts heb je uitzicht op de Maashaven, een drukke wachten ligplaats voor de binnenvaart. Samen met Eneco heeft het Havenbedrijf aan de kade stroomkasten geplaatst voor de binnenvaartschepen. De schippers hoeven hierdoor hun zware motoren niet te laten draaien om stroom op te wekken. Ze gebruiken gewoon ‘Walstroom’, dat is beter voor de luchtkwaliteit én veroorzaakt Walstroom voor de binnenschippers

geen geluidsoverlast. De Maashaven is van oudsher dé plek van de graanoverslag. Om graan te kunnen opslaan, werd in 1910 de indrukwekkend grote Maassilo (1 0 ) gebouwd. Tegenwoordig vindt graanoverslag vooral plaats in de Botlek en de Europoort en de silo kreeg een heel andere functie. In een deel ervan worden evenementen georganiseerd, een ander deel wordt ‘Creative Factory’: werkruimte voor startende ondernemers uit de creatieve sector. Onder de installaties van de Maassilo door fiets je nu de kade van de Maashaven Z.z. op. Let goed op, want het kan hier druk en gevaarlijk zijn. Hier fietsen,

De “Dijkwerkers” aan de Maashaven: het eeuwige ritme van de

tussen beton en roestig ijzer, maakt de beleving van de

werkende mens

haven beslist compleet! Langs het water volg je de weg


13

die vanzelf weer met een slinger uitkomt op de Brielselaan. Meneba ( 11) Meelfabrieken der Nederlandsche Bakkerijen dateren uit 1918 en zijn ontworpen door architect Brinkman. Net als de Van Nelle Fabriek behoort de meelfabriek tot het Nederlands industrieel erfgoed. In het bijzondere gebouw is de fabriek nog altijd actief. De Tarwewijk, aan de overkant van de Brielselaan, gebouwd tussen 1900 en 1930, werd genoemd naar de graanoverslag, waar veel van de bewoners werkten. Aan het einde van de Brielselaan passeer je de vuilverbranding van de AVR ( 12) . Hier werd tussen 1912 en 1915 de eerste Nederlandse afvalverbrandingsoven gebouwd. De nieuwe rookgasreinigers met de spectaculaire ronde aluminium gevels dateren uit 1996.

De Maassilo

Architect Maarten Struijs werd hiervoor diverse malen bekroond. De drie meter hoge en driehonderd meter lange ‘rozenwand’ die het terrein ommuurt, is een ontwerp van kunstenaar Lydia Schouten. De warmte die vrijkomt bij de afvalverbranding, wordt gebruikt voor de stadsverwarming. Volg het fietspad over de Doklaan. Na de bocht naar rechts en vervolgens naar links zie je aan de rechterkant het Dokhavenpark. De dokhaven werd in 1882 gegraven. Jarenlang was dit de plek waar de schepen van de Holland Amerika Lijn voor onderhoud lagen. In 1977 werd besloten de dokhaven te dempen om er een

De Menebafabrieken

rioolwaterzuiveringsinrichting te bouwen. Eind 1987 was de installatie klaar. Het is de enige ondergrondse waterzuiveringsinrichting in Nederland. Hier wordt van bijna een half miljoen inwoners van de Maasstad het afvalwater gezuiverd, dat is 5.500 m 3 per uur...! Verder fietsend zie je aan je rechterhand restaurant Bonn & Mees. Even verderop op de hoek tegenover je, zie je Restaurant Wereldhaven. Ga nu rechtsaf de Sluisjesdijk op.

De “rozenwand”

14


Sluisjesdijk Net als Katendrecht is de Sluisjesdijk een schiereiland. Het is een unieke plek, middenin de Maas. Als je de pier opfietst, zie je een mengelmoes aan gebouwen en overal wordt gewerkt. Sommige bedrijven zijn echte ouderwetse havenbedrijven, andere hebben totaal andere functies. Dat maakt de pier heel leuk. Best mogelijk dat je ineens trek krijgt in gebrande pinda’s. Drie keer raden hoe dat dan komt. Maar als je je ogen echt de kost geeft, zie je dat Sluisjesdijk meer in petto heeft. Ook hier zijn historische gebouwen, zoals de oude RET-loods, die nog steeds in gebruik is. En de werkplaatsen aan het Gorzenpad zijn heel bijzonder om te zien. In de loop van de komende decennia zal ook dit deel van de Rotterdamse Stadshavens er totaal anders gaan uitzien en andere functies krijgen. Aan het eind van de pier zie je daarvan al de voorboden. Daar is het groen en ruim. Je kunt er bij wijze van spreken je kampeerstoeltje uitklappen en met een biertje aan de kade genieten van de voorbijvarende bulk- en containerschepen, en van het uitzicht. Want dat is vanaf deze plek weergaloos!


15

Hoe je fietst van Sluisjesdijk naar de Woudrichemstraat

Rij de Sluisjesdijk helemaal uit, ga daar rechts de Willem Egmondstraat in (links ligt een parkeerterrein) en aan het eind daarvan links naar de punt van de pier. Let op! Het verkeer op deze pier is druk en gevaarlijk. Er ligt alleen aan het begin een klein stukje fietspad. Je fietst hier op eigen risico. Als je hier op werkdagen met kinderen fietst, wees dan extra voorzichtig of sla de pier over en rij door naar de Waalhaven O. Fiets over het parkeerterrein een stukje terug naar de andere kant van de pier. Je kunt een klein stukje over de kade fietsen, maar na de bocht moet je over

Werkplaatsen aan het Gorzenpad

de Waalhaven N.z. terug, naar het begin van de pier waar je rechtsaf de Waalhaven O.z. opfietst. Je volgt deze weg ongeveer een kilometer. Wat je ziet

De derde pier die je aandoet, herbergt een bonte verzameling bedrijven. Naast havengerelateerde bedrijvigheid is ongeveer de helft van de werkgelegenheid juist heel stedelijk. Zo is er een bedrijf dat scheepsmotoren reviseert en onderhoudt, maar je vindt er ook een drukkerij, een autohandelaar, een rederij en een bedrijf dat lunchboxen samenstelt voor basisschoolkinderen. Het Gorzenpad (een zijstraat aan de linkerkant van de Sluisjesdijk) is zeker de moeite waard om even te bekijken. In 1940 bouwde de Rotterdamse Industriestichting hier 20 werkplaatsen ( 13) voor bedrijven die door het bombardement dakloos waren geworden. Halverwege de Sluisjesdijk passeer je aan je linkerhand Eetcafé De Seinpost.

In 1902 werd aan de Sluisjesdijk de ‘Benzine-Installatie Rotterdam’ geopend door de toenmalige Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij. In de volksmond werd het al snel ‘de Benzine’. Het was de start van de raffinage- en

16


Groot en klein meert af aan de Sluisjesdijk

petrochemieactiviteiten, nu wereldbekend als Shell Pernis. Directeur ir. Sluyterman van Loo kwam toen nog gewoon te paard naar de zaak... Op de kop van de Sluisjesdijk kijk je links de Waalhaven in en tegenover je zie je de thuisbasis van de Koninklijke Roeiers Vereeniging Eendracht. Kleine, wendbare bootjes brengen de stoere roeiers in weer en wind, zowel overdag als ‘s nachts, in een mum van tijd naar hun opdracht: het vastmaken of losgooien van de trossen van een zeeschip. Een andere taak van de roeiers – gediplomeerde schippers – is het van en naar de wal brengen van passagiers, leveranciers en bemanningsleden. Fiets je door de Willem Egmondstraat naar rechts (met aan je linkerhand een parkeerterrein) dan kom je uit op de kade van de Nieuwe Maas. Naast de voormalige radarpost staat hier een uitkijkpunt ( 1 4 ) van het Havenbedrijf. Het is een populaire visstek waarvan zelfs wordt beweerd dat er zeetong wordt gevangen! Op deze plek passeren per jaar zo’n 15.000 zeeschepen en ruim 100.000 binnenvaartschepen. Je fietst nu terug over de Willem Egmondstraat (of je loopt nog een stukje met de fiets aan de hand langs de kade). Aan het eind van de straat steek je over richting Waalhaven N.z. Als je vond dat je tot nu toe nauwelijks door havengebied fietste, dan verander je nu zeker van mening. Hier fiets je echt tussen de overslag van metaal, de pakketten aluminium, de recyclebedrijven en de platen en ‘broodjes’ staal. Als je terug bent bij het begin van de pier ga je rechtsaf, op weg naar de volgende pier.


17

WoudrichemRuiken straat

In de Rotterdamse haven kriebelt er altijd wel een luchtje in je neus. Ook op de Landtong Rozenburg, het groene podium in de haven. Je ruikt er de zilte

zeelucht en ook de ertsbergen Maasvlakte. De de Woudrichemstraat staat bekend alsvan Pierde 3. als voert dejemestgeur van Schotse hooglanje daar loopt ofwind fietst, krijg welhaast hetde gevoel dersterrein met zich mee de zo indringende walm van dat je op verboden bent. Hetof is er ontzetruweinolie. wat jedewaarschijnlijk tend anders dan de Maar rest van haven. Geenhet meest bijblijft van een zomerse over auto’s, alleen aanlegsteigers en een fietstocht asfaltweg die de Landtong is deis zoete van de ontelbare roze en wit bloeinet breed genoeg om tegeur wandelen of te fietsen. ende botanische heesterrozen. Het havengevoel zoals het vroeger geweest Alsof moet de wereld is gewassen een vanzie vroeger. zijn... Overal om je heen, met maar opzeepje afstand, je de haven op volle toeren draaien. Kranen zwaaien heen en weer, Alvast zijn druk het verplaatsen vanmet je vinger een met voorproefje? Wrijf eens containers, grote schepen varen en de geur van over en het kleine onderstaande vlakje en af ervaar aan. Neem evende pauze, haal al diep adem geniet. omgeving voor je erendaadwerkelijk fiets!

18


Hoe je fietst van de Woudrichemstraat naar Heijplaat

Nadat je op de Waalhaven O.z. rechts Dockworks bent gepasseerd, sla je rechtsaf de Woudrichemstraat in: een smalle pier waar je alleen lopend of met de fiets tot het eind kunt komen. Fiets terug en vervolg de weg (Waalhaven O.z.). Na ongeveer een kilometer ga je bij de stoplichten rechtsaf de Waalhaven Z.z. op. Je volgt het fietspad weer een flink eind tot bij de grote kruising, hier ga je rechtsaf de Waalhavenweg op. Volg de borden Heijplaat. Op de Waalhaven O.z. passeer je Dockworks ( 1 5) , een Lashbakken

nieuw maritiem business park. Hier staan vier bedrijfsverzamelgebouwen, waarvan de vorm en het materiaalgebruik direct verwijzen naar de activiteiten in de haven. Je passeert ook het hoofdkantoor van Smit Internationale, wereldbekend om de reddings- en sleepoperaties. De Woudrichemstraat (1 6 ) is niet veel meer dan een smalle landtong met een aantal zijsteigers. Het is er druk – maar alleen op het water: er meert van alles en nog wat aan en af. De pier heeft een smalle asfaltweg die alleen geschikt is voor fietsers en wandelaars. Aan het begin van de Woudrichemstraat drijven de zogenaamde LASH(Lighter Aboard Ship)-bakken: kleine gele duwbak-

Dockworks vanaf de Woudrichemstraat

ken die vooral werden gebruikt voor het houttransport uit de Verenigde Staten naar Rotterdam. Op de punt van de pier ben je omringd door water en zeeschepen met soms zeer bijzondere transporten. Dit is echt een van de spectaculairste uitkijkpunten in de Rotterdamse haven. Eenmaal terug op de Waalhaven O.z. fiets je door tot de stoplichten. Daar ga je rechtsaf de Waalhaven Z.z. op. Aan het begin van de Waalhaven Z.z. kom je langs een landwinningproject voor Port City (17), een nieuwe vestigingslocatie voor havengerelateerde bedrijven. Hier worden vier hypermoderne kantoorcomplexen gebouwd met publieke ruimtes die stuk voor stuk een fascinerend

De Europointgebouwen aan de overkant

uitzicht bieden over de Waalhaven. Aan je linkerhand ligt het bedrijventerrein Waalhaven, op deze plek was


19

vroeger het Vliegveld Waalhaven te vinden. Aan de rechterkant heb je een prachtig uitzicht over het Waalhavenbekken (18).

Vliegveld Waalhaven werd in 1920 geopend. Het was het eerste vliegveld voor de burgerluchtvaart in Nederland en via het bekken van de Waalhaven konden watervliegtuigjes af- en aanvliegen. Op 18 juni 1932 maakte het luchtschip de “Graf Zeppelin” een tussenlanding op Vliegveld Waalhaven. 100.000 bezoekers stonden op het vliegveld te wachten. Het was een kort bezoek, nog voordat de vishandelaar zijn bestelling kreeft, sla en eieren kon afgeven en kapitein Lehmann kon worden gehuldigd, sloegen de motoren weer aan en vertrok de Zeppelin. De organisatoren waren teleurgesteld, maar het publiek

Artist Impression van Port City

was laaiend enthousiast. Kapitein Lehmann vloog namelijk zo laag over de tribunes dat ze de passagiers konden zien zitten. Op 10 mei 1940 werd hevig gevochten op en rond het vliegveld. Om te voorkomen dat het complex in handen van de Duitsers zou vallen, vernietigden de Nederlandse strijdkrachten het vliegveld en de nabij gelegen Koolhoven vliegtuigfabrieken. Na de oorlog werd het vliegveld niet meer herbouwd. Het houten restaurant van Vliegveld Waalhaven wordt in 2009 exact nagebouwd bij Rotterdam Airport. Bij de grote kruising ga je de Waalhavenweg op en volg je de borden Heijplaat. Links zie je de Eemhaven, rechts de Waalhaven en waar je ook kijkt, overal zie je contai-

Vliegveld Waalhaven

ners. Hoog opgestapeld in alle kleuren staan ze op de kades. Enorme containerschepen uit verre – meest Aziatische – landen liggen er afgemeerd. Hier hangt de sfeer van lange reizen en exotische bestemmingen. Aan het eind van de Waalhavenweg staat links Container Origami ( 19) , een folly die is gemaakt van twee opengesneden containers. Follies zijn opzettelijk nutteloze bouwwerken. Van Follydock, een expositie met zestien follies, bleven er vier achter op Heijplaat: Container Origami en New Holland, die verderop rechts aan de Eemhavenweg (achter de bushalte) in een boom hangt en ‘s avonds een sprookjesachtig licht verspreidt. Folly Nieuw Holland bij nacht

20


Heijplaat Op Heijplaat hangt nog steeds de sfeer van het ‘dorp aan de rivier’, zoals de RDM-bestuurders het aan het begin van de vorige eeuw bedoelden. Bijzonder is het verschil tussen het pittoreske tuindorp en de industriële sfeer van de haven met zijn loodsen en containeroverslag. Tuinstad Heijplaat werd in 1914 ontworpen door architect H.A.J. Baanders. In het dorp werden huizen gebouwd voor de RDM-arbeiders plus een badhuis, een bibliotheek, winkels, scholen en drie kerken. De vrijstaande huizen langs “het Gouden Randje” van het dorp waren voor het kantoorpersoneel. De straten kregen namen van bij de RDM gebouwde schepen. Na de Tweede Wereldoorlog werd het dorp uitgebreid waardoor het ongeveer twee keer zo groot werd. Fietsend door Heijplaat kom je bijzondere architectuur tegen: Heijplaat is en blijft een uniek dorp!


21

Hoe je over Heijplaat fietst

Na dik anderhalve kilometer maakt de Waalhavenweg een bocht naar links en gaat vervolgens over in de Eemhavenweg. Je blijft de weg volgen. Als je aan de rechterkant het water van de Heysehaven ziet, ga je rechtsaf de Quarantaineweg op. Bij de bocht naar links stap je af om door het hek naar het strandje te lopen. Terug richting Heijplaat ga je op de Eemhavenweg direct links de Heysekade op. Bij de grote kruising ga je links de Courzandseweg op. Je neemt de eerste straat rechts, de Turbiniastraat, en gaat bij het Rondoplein links. Deze straat, de Vestastraat, fiets je uit tot het eind, daarna ga je rechts de Heijplaatstraat op met links de voormalige RDM-

Het Quarantaineterrein

kantoren. Na ongeveer 500 meter kun je linksaf naar de kade. Hiervandaan fiets je om de gebouwen heen. Wat je ziet

Volg de Eemhavenweg ongeveer een kilometer en neem rechts de Quarantaineweg. Bij de scherpe bocht naar links zie je aan de overkant de gebouwen van het Quarantaineterrein ( 20) liggen. Direct achter het grasland (volg het paadje) ligt het enige natuurlijke rivierstrandje van Rotterdam. Neem er gerust een kijkje. Ga door het hek en loop of fiets naar het water.

Aan het begin van de vorige eeuw waren havensteden verplicht

Het strandje

om een quarantaine-inrichting in te richten voor zeelui en landverhuizers met besmettelijke ziekten. Van oorsprong bestond het complex, dat in 1934 werd geopend, uit verschillende bakstenen gebouwen waaronder een reinigingsgebouw, een isoleerbarak en een zusterhuis. Het terrein en de gebouwen op het Quarantaineterrein zijn voorgedragen voor aanwijzing tot rijksmonument. Dit cultuurhistorisch erfgoed kan hierdoor behouden blijven voor de toekomst. Je fietst nu weer terug richting Heijplaat. De Heysehaven, achter de hoge haag aan je linkerkant, krijgt in de toekomst een gecombineerde maritieme bestemming met ligplaatsen voor binnenvaartschepen en een boulevard. Je volgt de Heysekade en komt uit op de Courzandse-

22


De Heysehaven

weg met links de aanlegsteiger van de watertaxi en daarachter de hoge RDM-loods. Je bent in weer een compleet andere wereld: tuindorp Heijplaat. Alsof je terug in de tijd bent gefietst... Schuin voor je ligt het nostalgische café-restaurant Courzand (2 1 ). Begin 1900 werd het gebouwd voor de personeelsfeesten van de RDM. De sfeer van toen is er nog steeds voelbaar. Courzand staat goed bekend in Rotterdam en heeft al heel wat trofeeën binnengehaald, van de Slauerhofftrofee voor Havenkroeg van het jaar in 1998 tot aan de Ketelbinkietrofee voor het beste kopje koffie in Rotterdam in 2007. Café-restaurant Courzand

Het is zeker de moeite waard om nu even door de wijk te struinen en te genieten van de sfeervolle straten en architectuur van Heijplaat. Vooral het stuk tussen de Courzandseweg en de Rondolaan is erg mooi. Fiets ook even naar de Heijplaatstraat waar nog steeds de oude kantoren staan van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij (2 2 ), ofwel de RDM.

In 1902 startte de Rotterdamse Droogdok Maatschappij haar scheepsbouwactiviteiten. Vanwege de snelle groei en het isolement van de werf verzorgde directeur De Gelder zelf de huisvesting van de arbeiders. Zo ontstond vanaf 1913 het pittoreske en groene tuindorp Heijplaat. Uniek in Rotterdam. Helemaal filantropisch was deze actie van De Gelder natuurlijk niet: de arbeiders waren snel oproepbaar, werden minder snel ziek door de gezonde woonomgeving en konden hun loon niet verbrassen, want alcohol werd in het ‘’RDM-dorp” niet geschonken. Het voormalige hoofdkantoor van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij is ontworpen in statige, Nederlandse Art Deco-stijl en nu weer in gebruik als kantoorgebouw. Links van het kantoor zie je de blauwe stalen poort waar in hoogtijdagen duizenden arbeiders doorheen gingen op weg naar de loodsen. Niet alleen de arbeiders die op Heijplaat woonden, werkten hier. Met bussen werden ook werkmannen uit andere delen van de stad gehaald en gebracht.


23

Het oude hoofdkantoor krijgt een nieuwe bestemming: er komen kantoren, onderwijslokalen en vergader- en congresruimtes. Het Projectbureau Stadshavens Rotterdam is gehuisvest in een gedeelte van de oude directiekantoren. Een deel van de werf wordt RDM-campus voor onderwijs en onderzoeksinstellingen en hun partners uit het bedrijfsleven en de overheid. Hier werken onderwijs en bedrijfsleven samen om mensen op te leiden voor banen die raakvlakken hebben met de haven en met nieuwe technieken. Daarom staat RDM nu voor Research, Design & Manufacturing. In 2002 heeft het Albeda College de voormalige bedrijfsschool van de RDM overgenomen. Een deel van hun technisch onderwijs is al verhuisd naar het RDM-terrein. De Hogeschool Rotterdam en de Academie voor Bouwkunst volgen in september 2008.

Het oude hoofdkantoor van de RDM

De kade achter de RDM-kantoren mag je niet missen. Je komt er door een paar honderd meter verder naar links te gaan richting de kade. Hier ervaar je de historische havenglorie met vervallen pieren en loodsen en mooie oude kantoren. In de jaren zeventig stond dit alles op de sloopnominatie, maar de Heijplaters wisten het tij te keren.

Aan de kade is ook het depot van het Havenmuseum. De vrijwilligers zijn oude havenrotten. Ze houden het depot op orde, zowel binnen als buiten, en kunnen meesterlijk vertellen over ‘vroeger tijden’. Als je er iemand treft, maak dan gebruik

Een van de havenerfgoedbeheerders

van de gelegenheid en neus even rond tussen de prachtige oude spullen. De Heijplaatstraat gaat over in de Heijplaatweg. Fiets hem helemaal uit, want het uitzicht is geweldig. Halverwege links staat op nummer 7 het hoofdkantoor van de Roeiers Vereeniging Eendracht. Fiets nu terug en ga rechts het RDM-terrein op. Aan de overkant van de Nieuwe Maas zie je de Merwehaven en het Vierhavensgebied. Voorlopig is deze Fruitport, nog in gebruik voor de opslag en overslag van groente, fruit en sappen. Tussen 2020 en 2030 moet ‘het fruit’ zijn verhuisd om de ontwikkeling van nieuwe woongebieden mogelijk te maken.

24


Pier achter de RDM

VAN

NAAR

Heijplaat Willemsplein Je kunt nu op twee manieren terug naar het Willemsplein: varend of fietsend. Voor allebei is wat te zeggen. Je hebt niet elke dag de kans om met een supersnelle waterbus - een catamaran - met fiets en al in tien minuten naar het centrum van Rotterdam te varen. De aanlegsteiger van de Aqualiner vind je achter de voormalige RDM-kantoren. De dienstregeling start in juni 2008. Terugfietsen is ook niet te versmaden. Je neemt deels dezelfde weg terug, maar gaat niet over de Erasmusbrug. In plaats daarvan neem je de Maastunnel voor fietsers en voetgangers. Ook dit is een ervaring om niet te vergeten. Kies zelf maar...


25

Hoe je fietst van Heijplaat naar het Willemsplein

Fiets terug door de Vestastraat en rij helemaal door tot je rechts de Aurorastraat in kunt, je komt nu vanzelf op de Eemhavenweg. Volg de weg terug richting de Waalhavenweg, Waalhaven Z.z. en Waalhaven O.z. tot aan de Doklaan. Net voorbij het Dokhavenpark ga je linksaf het Charloisse Hoofd op, richting de Maastunnel. Je herkent de ingang voor fietsers en voetgangers direct: het is een bruinoranje gebouw met een groen dak. Zet je fiets op de roltrap en let vooral op dat je het stuur schuin zet. Aan de andere kant van de Maas ga je, eenmaal boven, rechtsaf de Parkkade op die overgaat in de Westerkade. Aan het eind kom je bij de Veerhaven,

Obelisken

fiets er omheen en vervolg je weg over de Willemskade richting het Willemsplein. Wat je ziet

De weg via de Maastunnel moet iedereen echt een keer gefietst hebben. Tot het Dokhavenpark rij je dezelfde route als op de heenweg. Voorbij het Dokhavenpark ga je linksaf naar het Charloisse Hoofd. Je kunt de pieren nog een keer bekijken, maar je kunt ze ook links laten liggen. Voorbij het Dokhavenpark vergeet je de route van de heenweg en ga je linksaf naar het Charloisse Hoofd. Het bruin-oranje gebouw met het groene dak is de ingang van de Maastunnel ( 23) voor fietsers en voetgangers.

Vrouw III, met daar achter het ventilatiegebouw van de maastunnel

Hier staan bij het water een aantal beelden die zeker de moeite van het afstappen waard zijn. De zes granieten zuilen in het gras zijn de Obelisken van Jan van IJzendoorn. Je kunt er van alles in zien: van geknakte riethalmen tot havenkranen. Ook heel indrukwekkend is Vrouw III van Kees Buckens. Een zelfverzekerde vrouw, die met één voet naast de sokkel staat en over het water uitkijkt (zij het dat ze geen hoofd heeft). Over het beeld dat het meest opvalt, zijn de meningen verdeeld: is het een kunstwerk, of is het een kunstig gemaakt werkstuk? De Visser maakt het niet uit. Hij zit rustig op zijn betonnen sokkel aan de oever van het Charloisse Hoofd. Hij werd bedacht door kunstenaar Ger Bout en in de voormalige RDM-loods uitgevoerd door leerlingen en

26


De Visser

studenten van beroepsopleidingen. In september 2007 werd De Visser, tijdens de Wereldhavendagen, op zijn plek gezet.

De bouw van de Maastunnel was van nationale betekenis, een doorgang van de zuidelijke provincies naar de Randstad. Het Rijk wilde een brug maar Rotterdam wilde een tunnel. En een tunnel werd het! Architecten J.P. van Bruggen en A.J. van der Steur ontwierpen een tunnel, bestaande uit voorgefabriceerde betonnen delen die met een drijvende kraan op de bodem van de Maas werden afgezonken. De tunnel bestaat uit twee kokers met elk twee rijbanen voor motorvoertuigen. Hiernaast liggen twee buizen, boven voor fietsers, daaronder voor voetgangers. Op 14 februari 1942 ging de tunnel open, zonder ceremonie, Tunnelingang Charloisse Hoofd

het was immers oorlog. Het verhaal gaat dat drie nieuwsgierige Charloise jongetjes een kijkje namen bij de roltrappen. Ze stapten op de roltrap en openden zonder het te weten de nieuwe oeververbinding. De Maastunnel is een gemeentemonument. Om in de tunnel te komen, moet je met je fiets de enorme roltrap af. Zet je schrap en draai je stuur een kwartslag. Als je het niet aandurft, neem je gewoon de lift. Beneden fiets je door de altijd koele tunnel onder de Maas door. Aan de overkant sta je alweer tegenover een enorme roltrap, maar omhoog is absoluut makkelijker. Eenmaal boven zie je Het Park (2 4 ) bij de Euromast. Terwijl je vanuit de tunnel rechtsaf gaat en over de

Aan de overkant het ventilatiegebouw van de maastunnel

Parkkade terugfietst richting Willemsplein herken je misschien een aantal plekken aan de overkant waar je eerder tijdens deze tocht bent geweest. Aan de Parkkade zit ook De Ballentent, een bekende havenkroeg.

In 1997 kreeg De Ballentent als eerste de Slauerhoff trofee voor beste havenkroeg van het jaar. Vroeger heette De Ballentent Café Maaszicht. Het verhaal gaat dat de naam werd veranderd omdat de klanten het altijd hadden over ‘die ballentent’, maar misschien kwam het wel door de gehaktbal die je bij je biertje kunt bestellen. Al jaren staat de kroeg bekend om zijn lekkere ballen, het leverde zelfs een trofee op voor beste cafébal. De Ballentent hangt vol met foto’s, schilderijen en attributen van Tunneluitgang bij het Park

de Holland Amerika Lijn, een echte havenkroeg waar volgens de eigenaar nooit mot is omdat zijn klanten zich weten te gedragen.


27

Als je het park bent gepasseerd, fiets je het Scheepvaartkwartier in. Weer een compleet andere wereld, dit keer van rijkdom en monumentale gebouwen. Hier staat rechts, bij het water, het beeld Poseidon van Tom Waakop Reijers. Op een kleine rots waakt hij over de Maas. Iets verderop kom je langs de Veerhaven (2 5) die zijn naam dankt aan de veerdienst naar Katendrecht die al in de 15e eeuw in gebruik was.

Tot in 1878 de Willemsbrug werd geopend, was de veerdienst tussen de Veerhaven en Katendrecht de enige verbinding tussen de noord- en zuidoever van de Nieuwe Maas. De veerdienst bleef in bedrijf tot 1968, toen de metro de noordzuidverbinding overnam. Van 1900 tot circa 1980 werd de Veerhaven beheerd door de Koninklijke Roei- en Zeilvereniging De Maas en gebruikten de leden de haven om hun jachten aan te meren. Langs de kade staan karakteristieke huizen zoals de voormalig kantoren van de Steenkolen Handels Vereniging (SHV) en van Van Uden. Bijzonder is ook het in Jugendstil uitgevoerde sociëteitsgebouw (1908) van de vereniging. Vrijwel alle gebouwen rond en bij de Veerhaven zijn rijksmonument. Sinds 1990 liggen in de Veerhaven plezierschepen en historische zeilschepen. Jaarlijks start hier de Race of the Classics. Vlakbij de ingang van de Veerhaven staat een lessenaar van het Havenbedrijf met allerlei wetenswaardigheden over het uitzicht. Op de Veerkade staat het enorme Calandmonument. Het is gewijd aan Pieter Caland, de bedenker van de Nieuwe Waterweg. Zonder Caland zou de Rotterdamse haven er heel anders hebben uitgezien... Vanaf de Veerhaven fiets je over de Willemskade naar het begin- en eindpunt van deze fietstocht: bij de aanlegsteiger van de Spido ( 26) en de waterbus die je ook had kunnen nemen. Je kunt ook nog onder de brug door fietsen. Vanaf het najaar van 2008 kan hier het Rotterdam Port Experience worden bezocht: een spectaculaire interactieve tentoonstelling over alles wat met onze wereldhaven te maken heeft!

28


De Veerhaven

Over de route Er is behoorlijk wat te zien in de Rotterdamse Stadshavens. Des te belangrijker dat alle fietsers er de weg kunnen vinden. De kaarten op de volgende bladzijden helpen daarbij. De foto’s corresponderen met de herkenningspunten uit de tekst. Naast de overzichtskaart zijn er detailkaarten van Katendrecht en Heijplaat. Met deze kaarten kun je van de route afwijken en de buurt verkennen. De laatste bladzijde staat vol handige informatie, bijvoorbeeld over openbaar vervoer, fietsverhuur en parkeermogelijkheden. Fiets met plezier door de Rotterdamse Stadshavens!


29


31

32



33

34



35

Aanvullende informatie LENGTE

De lengte van de route is ongeveer 32 km.

vanaf hier rechtdoor tot aan de Erasmusbrug (circa 5 minuten).

Wie met de Aqualiner vanaf het RDM-terrein terug-

In het weekend kun je met je fiets in de metro. Instappen op

vaart naar het centrum, fietst ongeveer 23 km. Het

Rotterdam Centraal, uitstappen bij halte Leuvehaven. Als je een

‘rondje Maastunnel’ is ongeveer 11 km.

fiets gaat huren, dan kun je vanaf Rotterdam Centraal met tramlijn 7, 8, 20, 23 en 25 naar de Erasmusbrug. De Waterbus

DE ROUTE VOLGT DE VOLGENDE PUNTEN

tussen Dordrecht en de Erasmusbrug stopt regelmatig onderweg.

1

Cruise Terminal Rotterdam

Fietsen kunnen gratis mee. Bel voor informatie 0900 899 899 8.

2

Hotel New York

De Aqualiner vaart met een regelmatige verbinding tussen

3

Montevideo

Heijplaat en Rotterdam-centrum. De fietsen mogen mee. Informatie

4

Luxor Theater

over vaartijden en tarieven: www.aqualiner.nl of T 036 547 05 05

5

Pakhuis Santos

6

Codrico

OV FIETSVERHUUR

7

Deliplein

huren bij de Rijwielshop Rotterdam Centraal. Neem uitgang

8

Steiger

centrum en ga rechts de Conradstraat in, de fietsverhuur zit op

9

Speeltuin

nummer 18. In de Erasmusgarage onder de Erasmusbrug zit ook

10 Maassilo

Leden van OV fietsverhuur kunnen een fiets

een OV fietsverhuur.

11 Meneba 12 AVR

FIETS OP DE AUTO

13 20 werkplaatsen

afslag Rotterdam Centrum. Na de afslag borden Centrum blijven

14 Uitkijkpunt

volgen en langs de Maas doorrijden tot aan de Erasmusbrug. Bij

15 Dockworks

dit kruispunt rechtdoor*. Bij de volgende stoplichten ga je linksaf

16 Woudrichemstraat

de Scheepstimmermanslaan op en rechtdoor tot aan het water,

17 Port City

daar ga je linksaf. Je komt vanzelf bij de Spido en de parkeer-

18 Waalhavenbekken

garage. Vanuit Den Haag de A13 richting Rotterdam Centrum.

19 Container Origami

Na de afslag rechtdoor rijden over de Stadhoudersweg en de

20 Quarantaineterrein

Schiekade, bij de rotonde met een fontein (het Hofplein) recht-

21 Courzand

door richting de Coolsingel. Blijf rechtdoor rijden tot aan de

22 Rotterdamsche Droogdok Maatschappij

kruising vlak voor de Erasmusbrug. Hier ga je rechtsaf (dus niet

23 Maastunnel

de brug op). Zie * hierboven.

Vanuit Dordrecht/Utrecht de A16 richting

24 Het Park 25 Veerhaven

PARKEREN

26 Spido

chippas nodig. Je kunt de auto ook parkeren in de Erasmus-

Voor alle parkeerautomaten in Rotterdam is een

garage aan het Willemsplein, onder de Erasmusbrug. Uitrijden MET HET OPENBAAR VERVOER

Pak de trein naar

kan 24 uur per dag. Betalen kan contant, met pin en chippas.

Rotterdam Centraal. Neem de uitgang centrum, steek

36

het Stationsplein over, fiets linksaf richting Hofplein

HORECA

en ga bij de fontein rechts de Coolsingel op. Fiets

een aantal hiervan staat aangegeven op de routekaart.


Langs de route zijn verschillende horecagelegenheden,

Uitgave

Havenbedrijf Rotterdam N.V. Postbus 6622, 3002 AP Rotterdam Inhoud en samenstelling

Havenbedrijf Rotterdam N.V. Projectbureau Stadshavens Rotterdam Tekstbijdragen

Martijn Waldram / Caye, Nieuwerkerk a/d IJssel Gemeentewerken Rotterdam Productiebegeleiding en redactie

Overbosch Communicatie, Rotterdam Ontwerp en opmaak

Smidswater, Breda / Den Haag Fotografie

Jacco Huijssen, Rotterdam De beelden langs de route zijn gefotografeerd met toestemming van het CBK (www.cbk.rotterdam.nl) Voor meer informatie

I www.portofrotterdam.com E [email protected] T 010 252 10 10 I www.stadshavensrotterdam.nl E [email protected] T 010 283 38 00 mei 2008

Stadshavens Rotterdam

Het gebied van Stadshavens Rotterdam (1600 hectare groot) ondergaat de komende decennia een complete metamorfose. Doel is versterking van de Mainport Rotterdam en het aantrekkelijker maken van Rotterdam als woon- en werkstad. Door de ontwikkeling van de Tweede Maasvlakte ontstaat er in de havens binnen de stad ruimte voor herordening en vernieuwing met internationale allure. Sleutelwoorden voor het gebied zijn innovatie en duurzaamheid, met een accent op energie en watermanagement. Samen met marktpartijen realiseren de gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam N.V. de komende 20 tot 40 jaar een bijzondere combinatie van innovatieve werken woongebieden in het stadshavensgebied. Een paar feiten en cijfers: 5000 nieuwe woningen op en nabij het water (in 2025), onderwijs voor tenminste 1000 studenten en 13.000 nieuwe arbeidsplaatsen. Havenbedrijf Rotterdam N.V.

De Rotterdamse haven is een logistiek knooppunt én een industriecomplex van wereldniveau. Zowel wat betreft grootte als kwaliteit. Doel van het Havenbedrijf Rotterdam (HbR) is versterking van de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven. Kerntaken van het HbR zijn de ontwikkeling, het beheer en de exploitatie van de haven en het zorgen voor de vlotte en veilige afhandeling van de scheepvaart. Feiten en cijfers van de Rotterdamse haven:

Havengebied: ca. 10.500 ha (waarvan 5000 ha bedrijfsterreinen, 3500 ha water en 2000 ha (spoor)wegen, leidingstroken en groen). Lengte van het havengebied is ca. 40 km. Directe werkgelegenheid ruim 70.000 arbeidsplaatsen. Goederenoverslag ruim 400 miljoen ton goederen per jaar. Scheepvaart ca. 37.000 zeeschepen en 135.000 binnenvaartschepen per jaar. Havenbedrijf 1200 werknemers, omzet ca. € 450 miljoen. www.portofrotterdam.com

and

de n

k ou

s

We

aven

Sch ie

Po

Z. nO . n s tr

g

aat

Do

kl aa

n

B ri e ls

sw eg

n a ve

o

h lp

ae

bo

rts

Ple

ch

t

in w

Zu i dp

w aa ls

tr aa t

C arnis se singe l

Ca

rn i

sse

D ru

te n

ij n e

s tr a

n s tr

at

Zu

aat

l

or

str

aa

t

i de

rp

eg ar kw Va

an

we

g

Do en

ba

an

tw eg

Kr

nk

aa

e

Vi

str

en

eg

ts e

Soerw eg

ro

sw ui

rd

en Z .Z .

G Parm entier -

ge

ot

eg

van Maas dijkw eg

van Riem sdijkw eg

V. W. Poelm anwe g

sin

M

tw

en lh a v

Streve lsweg

l e in

aa

4

Op

Wa a

eg

s tr

t r ix h av

n

tse

Bea

er

D o rp

a lh

Wie le

Pie r

en

rd

se s

av

id

Do

P

Sm irnoff weg

eg

2008d013\Stad_Waalhaven

at

9 ie r

eg

enw

ve n

gh

en

Putse laan

nw

lin g

oh a

aat

t

Bri els ela an

a ve

nde

de n Ha mw ke n eg bu rg w eg

F r is

Wo u dr ic h e Pie r m s tr 3

a lh

Vo

an

hem

Wa

en P r in

Op

8

s tr a

Wa

h av Sp a

Joh

r Pie

at

de n

we

ve n

C arnis selaa n

Ee m

P r.

tr e r ts

aat

s tr a ner

l p h a e r ts b o c h t

.

gen Pa n

Wo

O .Z

me

aa

e la a n

W N ij

str

n O .Z .

n

t

te r e

t je

Bi En tre po th av nn en ha ve n

Zu

aa

ie l

aa n

eH .

ch

Ke s

a ve

at

hts

bo

s tr a

al

St

en

D ordt sela an

Ro bben oordse have n

Barendrech tse haven

Sint Jan shaven

la a

rts

ard

re c

ha M aas ae

e wa

2

Ka t en d

ls w e g

nN .Z .

ph

we

k

D ok

D od Pie r

s d ij

ol

te n

Pier 7

a ve

1

n

ho

Pie r

a lh

um

or

op

av

ave n

S te ig

W

av e

g

en

n sc

Wa

is je

V ee rl

2e

a lh

eg

we

Maastu nn el

as

Slu

Rijn h

Wa

o kw

ve n

oo rdse h ave n

alh Wa

ogd

g

n

we

D ro

av e

in e

Bu

n ta

h av

Ko rt en

Gor ze pad n -

a ra

Ee m

ha

Nieuwe Ma

g

sth

an

sh

n

Qu

1e

Eem

tw e

se h Hey

We r h av k en

p la a

Sp o La

ave n

H e ij

ug

h ave

m on

e s tze

d ij k

St .J obsh

Sc hieh

d

Mid

Euromast

Buizenw aal

br

g n in

d ijk

aat

us

ve n

s s tr

m

Pa r k

. u sh

r im

as

Ko

de

H il le

Pe lg

en

P

rin

ka

ene

e

t

Er

a Vee rh

I Js

aa l str

n

Spuihaven

Ko

n ave

at

e lh

t

tr a

IJs

ij k

aa

W

ij k

rik

G ro

s tr

lh av

eed e s tz

nd

sh a ve

Lek

Co o

t

e sH

Maa

n

tr a a

S tr e ve

ave

ss

h L ek

Voorhave

a

n ve

end

str

ha

H av

i le

er

Ke

at

se n s

ave n

h

Vi

il e Ke

n ave

hus

Ach te rh

K

e e il

Ro c

g we

Beleef de haven! 2 Pierewaaien in de Stadshavens

Recommend Documents